1801
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԷՋՄԻԱԾԻՆ |
ՌՄԺԴ. - 1765 |
ԳՐԻՉ` Յովսէփ
սրկ. Սանահնեցի [Արղութեան]:
ՍՏԱՑՈՂ` Պօղոս
վրդ.:
ԹԵՐԹ` 163-8 (տե՛ս Պահպանակ). չգրուած`
1ա-5բ, 160բ-3բ: ՊՐԱԿ` 5+Ա-ԺԳx12 (Ա 11)+3: ՆԻՒԹ`
թուղթ, լուսագծերով եւ ,F. V.ե լուսադրոշմով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 20,5x15,6: ԳՐՈՒԹԻՒՆ`
միասիւն (16x11,8. աջից երբեմն սահմանագիծը խախտուած): ԳԻՐ`
շղագիր (նոտրանման. նմուշ` 64ա): ՏՈՂ` 27-28: ԿԱԶՄ`
դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի. միջուկը` ստուարաթուղթ. աստառը` թուղթ
(Ա.` չիք). լուսանցակողերը սեւով շեղանկիւն գծումներով եւ կարմիր եւ կանաչ
գունաւորած: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 5 (թ. 1-5) +3 (թ. 161-3), սպիտակ,
չգրուած թուղթ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի Ա. փեղկի արտաքին
եզրի կաշին քերծուած-մաշուած, կապիչներն ընկած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1.
6ա-143բ [Մովսիսի Խորենացւոյ
Պիտոյից գիրք]
Տե՛ս ձեռ. 1681, 1ա-233բ: ա/6ա-14ա: բ/14ա-24բ: գ/24բ-31բ: դ/31բ-47բ: ե/48ա-67ա: զ/67ա-85բ: է/85բ-103բ: ը/103բ-14բ: թ/115ա-27բ: ժ/128ա-39ա: ժա/139ա-43բ:
ա. 144աբ Մովսէսի Քերդողի, արարողի Պիտոյիցս
տառի` Խրատաբանութիւն յորդորական առ Թէոդորոս ոմն աշակերտ իւր, ներակրթիլ
քաջուշիմն վարժիւք յիմաստ ճարտասանական արհեստիս - Աստուստ ի բարձրագոյնս վերաթեւելով գեղեցկապէս...
Տե՛ս
Գիրք պիտոյից, աշխտ. Գ. Մուրադեանի, Երեւան, 1993, էջ 27, ձեռ. F:
2. 145ա-55ա Սահմանք իմաստասիրականք իբր հարցմամբ (Ա-Ք) Զի՞նչ Աստուած
- Աստուած վսեմական
եւ ինքնաբուն գոյութիւն...
3. 155ա-9ա Փիլիսոփայիցն` Յաղագս խելաց եւ իմաստութեան
Տե՛ս ձեռ. 464, 9ա-30ա: Ունի միայն` բ-ը, ժդ, ժզ-ժէ, ժթ-ի, իբ-իգ, իզ մասերը, ,Բանք իմաստնոցեի նաեւ այլ հատուածներ:
4. 159ա Յաղագս ընթացից արեգական եւ համարոյ չափոց - Եթէ
կամիցիս գիտել թէ այսօր արեգակն քանի հոլովումն առնու... Կափսակ այրւոյն,
զոր հայն սրուակ ասէ` Դ. քսեստաց չափ, որպէս սափորն մանանային:
5. 160ա [Սահման իմաստութեան] - Իմաստութիւն է գիտութիւն էակացն... ըստ որում ունին
զբնութիւն իրողութեանց:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1ա Օգնեա՛ Հոգի Սուրբ Աստուած:
117ա Զանպիտան
գծօղ սորին` Յովսէփ լոկ եւեթ սարկաւագս Սանահնեցի, յիշել
ի Քրիստոս աղաչեմ, զի եւ դուք լիջիք յիշեալք ի Քրիստոսէ, որ առատն է ի տուրս
բարեաց: Եւ ձեզ յիշողացդ ի բարի, եւ մեզ յուսողացս` ի հողի, առ հասարակ Տէրն
ողորմեսցի ի յերկակի կեանս. ամէն (նման 119բ` յաւելու. ,հանդերձ կրկնակի
ծնողօք իմովքե, 121ա, 133ա, 143բ):
Ի ՌՄԺԴ.
(1765) թուին եւ ի Յունիս ամսեանն եւ ի դրան լուսակառոյց աթոռոյս Սրբոյ Էջմիածնի գրեցաւ, եւ ի վեհարանոջս (նման` 141ա):
122բ Որք վասն
իմ զթողութիւն բանիւ հայցեն, / նոքա զնոյնս ի Քրիստոսէ արդեամբ առցեն:
154բ Ո՜վ սիրեցեալդ
իմ տէր Պօղոս համեստափայլ վարդապետ, զսակաւագծիկս ընկա՛լ եւ զմեղուցեալ
եղբայրս` զՅովսէփ սարկաւագս յիշեա՛ ի յերկնագնաց
աղօթս քո, կրկնակի ծնօղօք իմովք:
159բ Թէ գրելոցդ
հաւանիս` ընկա՛լ, եւ թէ ոչ` ի կամս քո է, այլ զգրօղս եւ զծնօղս իմ յիշել աղաչեմ
ի Քրիստոս:
160ա Յաւարտ
բանիս, երկրպագցուք միայն միոյն Աստուծոյ
եւ գոհութեամբ
զփառս տացուք նոյն կարողին համայնոյ:
Զի նա տուիչ համայն
բարեաց,
տուիչ եւ մեզ
պտուղ շնորհաց,
համայն պտուղ
ծառոցս ցցուիչ,
բարեաց շնորհաց
ցցուիչ յելս կենաց:
ՆՇՈՒՄ` 1ա ,ԺԸ. Մ[եսրոպ]
եպիս[կոպոս]ե:
1802
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
|
ՌՉՀԶ. - 1776 |
ԳՐԻՉ` Յարութիւն
նօտար:
ԹԵՐԹ` 187-3 (տե՛ս Պահպանակ). չգրուած`
1ա-2բ, 187աբ: ՊՐԱԿ` 2+Ա-ԺԶx12 (ԺԶ 4)+1: ՆԻՒԹ`
թուղթ, լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 21x14,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (15,5x9,5): ԳԻՐ`
նոտրգիր, շղագիր` 185ա-6բ (նմուշք` 136ա, 185ա): ՏՈՂ` 22: ԿԱԶՄ`
ճնշագծերով շագանակագոյն կաշի. միջուկը` ստուարաթուղթ. աստառը` բազմագունի
ծաղկաթուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 2+1, սպիտակ, չգրուած թուղթ. լուսագծերով,
զարդային եւ ,VG.ե լուսադրոշմով, հաշուած թերթաքանակի
մէջ (թ. 1-2, 287):
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի կաշին թեթեւակի
քերծուած, եզրերը մաշուած, վրան թափուած թանաքից թերթերի վերին արտաքին
անկիւնը կեղտոտուած, թ. 2-16` նոյն անկիւնից փոքր ինչ թափուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 3ա-182բ Յաղագս Պիտոյից գրոց Մովսէսի
Քերթողի արարեալ
Տե՛ս
ձեռ. 1681, 1ա-233բ: ա/3ա-12բ: բ/13ա-25ա: գ/25ա-33բ: դ/33բ-55բ: ե/55բ-82ա: զ/82ա-104բ:
է/104բ-29ա: ը/129ա-43բ: թ/144ա-62ա: ժ/162ա-76ա: ժա/176ա-82բ:
ա. 183ա-4ա Մովսէսի Քերթողի արարօղ Պիտոյիցս տառի` Խրատաբանութիւն յորդորական
առ Թէոդորումն աշակերտ իւր, ներակրթել քաջուշիմն վարժիւք յիմաստս ճարտասանական
արհեստի - Աստուստ ի բարձրագոյնսն վերաթեւելով...
Տե՛ս
Գիրք պիտոյից, Երեւան, 1993, էջ 27, ձեռ. L2:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ.
ԺԸ. դ. վջ.
2. 185ա-6բ Ի Յակօբ աստուածաբան վարդապետէ, որ
մեծի Պօլսոյ պատրիարք, շարադրեալ բանիւ տաղաչափական որքան առ ունայնութիւն
կենցաղոյս - Անցք ըստուերի է փառք մարդոյ / հոլովի յար որպէս անւոյ...
ապաշխարանքն արդիւնական / բաւարարումն է քաւչական:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
184բ Ի ձեռն իբրու նօտար Յարութիւն ծայր
ելեալ, յաւարտ էհաս գծումն հռետորիս կարի բանի, յամի ներմարմնութեան
1776 եւ ի Փետ[րուար] 19:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ
ՅԵՏԱԳԱՅԻ
187բ (ԺԸ. դ.) Գալուստ վարդապետէն
առուածս է:
ՆՇՈՒՄ` 1ա ,ՌՄԻԵ. - 1776. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]ե:
1803
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
|
ՌԿԳ. - 1604 |
ԹԵՐԹ` 154-4 (տե՛ս Պահպանակ). չգրուած`
1ա-3բ, 84բ-5բ, 150ա-1բ, 152բ-4բ: ՊՐԱԿ`
2+Ա-Էx12 (Զ 10) + Ա-Զx12 (Զ 8)+2: ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
20,1x13,3: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (15x8,5):
ԳԻՐ`
նոտրգիր (տարբեր` ա. 4ա-81բ. նմուշ` 4ա,
բ. 86ա-149ա.
նմուշ` 90ա, յաւելագրութիւններ`
81բ-4ա. նմուշ` 83ա, 149աբ, 152ա. նմուշ` 152ա): ՏՈՂ` 23: ԿԱԶՄ`
դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով. միջուկը` տախտակ. աստառը` շերտաւոր
մետաքս. լուսանցակողերը կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 2 + 2 թերթ, թուղթ, հաշուած թերթաքանակի
մէջ (թ. 1-2, 153-154):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Ճակատազարդ` 4ա: Լուսանցազարդ`
բուսական: Զարդագիր` թռչնագիր: Գոյներ` կարմիր:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի անկիւնները
մաշուած, դռնակի եւ մէջքի վերին մասերը թափուած, 3ական կապիչները եւ փայտէ
գամերն ընկած, բոլոր թերթերի վերին եզրերը` հիմքին մօտ, խոնաւութիւնից
գունափոխուած, թերթեզերքին փոքրիկ պատռուածքներ եւ ցեցի հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 4ա-57բ Յաղագս Պիտոյից [գրոց` Մովսիսի Քերթողի արարեալ]
Տե՛ս
ձեռ. 1681, 1ա-233բ: ա/4ա-11ա (չիք` գ, ե, բ-ն` դ-ից յետոյ), բ/11ա-5բ (չիք բ-է,
փխ. 13բ-5բ «Յաղագս խրատուց - Որ բնաւ ամենեւիմբ գեղեցիկ յարմարութեամբ...»),
գ/15բ-20բ (չիք` բ-գ), դ/20բ-30բ (չիք` ա, դ-ե): ե/30բ-6ա (չիք` ա-բ, դ-ե), զ/36ա-41բ
(չիք բ-ե), է/41բ-7բ (չիք` բ-զ): ը/47ա-51բ (չիք` ա, գ-է), թ/51բ-5ա (չիք` բ-է),
ժ/55ա չիք` ա-գ), ժա/55բ-7բ /Յաւելուած օրինակաց բարառնութեան/, (չիք` ա, գ):
Տե՛ս
Գիրք պիտոյից, Երեւան, 1993, էջ 27, ձեռ. G:
Բ. 58ա-81բ Սահմանք իմաստասիրականք Դաւթի փիղիսոփայի - [Զի՞նչ է Աստուած]. Աստուած վսեմական եւ ինքնաբուն գոյութիւն...
եւ մոռացումն է մարդկային հոգւոց. ամէն (մասերի սկսուածքները Ա-Ք գրերով):
Գ. [Բնագիրք զանազանք]
3ա. 82բ-83բ Վասն պատկերի եւ նմանութեան - Հարցումն.
Որո՞վ զանազանի պատկեր եւ նմանութիւն: Պատասխանի. Զանազանի պատկեր եւ
նմանութիւն ընդ մարդն եւ կենդանին... մշտնջեանւոր մնան հրեշտակք եւ հոգիք մարդկան:
Այսքանս առ այս:
բ. 83բ-84ա Վասն յատկութեանց մարդոյն - Հարցումն.
Զի՞նչ է յատկութիւն մարդոյս: Պատասխանի. Նախ զի եւ մարդոյն է զանազանել զբարի
եւ զչար... իբր թողուլ զպատիւ մարդոյն եւ անասնոց նմանեալ:
գ. 86ա-149ա Համառօտ հաւաքումն յաղագս հոգեաց եւ
զօրութեանց նորին - Ասէ Արիստոտէլ ի գիրս Հոգեաց, թէ հոգին կերպիւ ինչ
է ամենայն... զի ոչ կարէ պարունակել զնա:
Հին թարգմ.
է, տե՛ս ձեռ. 868, 193ա-244ա: Նխ. /86ա: ա-ծ/86ա-149ա:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ ԺԸ. դ.
1. 81բ Վասն Մարիամանցն - Հարցում. Քանի՞ են Մարիամք, զոր յիշէ Աւետարանն: Պատասխանի.
վեց... իսկ Մ[ա]րիամ քոյր Փիլիպոսի:
2. 82ա Գիր գըլխայցաւի - Յայ(=որ)ժամ գայ Յիսուս ի Գալիլիէ ի Յորդանան... զի առողջացուսցէ
զծառայք քո. ամէն:
դ. 149բ [Քաղուածք վասն հոգւոյ] - Եւ զի Գ. մասունք են հոգոյն...
եւ պսակ դնեն, պատանեակ, եւ է ԻԱ. (21):
ե. 152ա [Առակ] - Առջն ու
գայլն ու աղուեսուկն ն(=չ)են բարըշէր... Խեղճն է բռնէր զմեզ, խեղճն գայլուն զքեզ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
57բ Էր թվականս հայկայկան`
Շօշ բառս քեզ
համարողական,
0-ն ոչ հաշվի թիվ դասական,
Եւ ոբելեան,
ընդիքտիոն զընդ նա խառնեսցես,
Եւ երրորդ ոլոմպիաթ
ի բաց մերժեսցես,
Ապա զթվականն
ուղիղ գտանիցես (1604):
Տակը
ԺԹ. դ. շղագրով` «թուականն խրթին»: ԺԷ. դ. յիշ-ք, Ա. էջ 131 ծ. «Ստացւում է այսպէս.
500 (Շ) + 500 (Շ) + 50 (ոբելեան) + 15 (ընտիքտիոն) - 12 (3x4 [երեք ոլիմպիադ])
+ 551 = 1604»:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
149բ Յիշատակ է գիրքս Արապենց Թաթէոսին եւ կողակցին`
Խանիջանին, եւս` Պետրոսին եւ ծնօղաց
սոցին. եւ զաւակացն ամենայնի, որ ետուն յիշատակ առ Մօվսես վարդապետն. թվականիս ՌՃԽԸ. (1699), Արամ ամսին ութնումն:
154ա (ԺԸ. դ.) Պիտոյից է Ռ. (1.000) դիան:
ՆՇՈՒՄ` Ա. կազմաստառին
փակցուած թերթիկին. «ՌՃԽԸ. - 1699. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1804
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
(Բաղկացած է երկու
տարբեր ձեռագրերից)
ԹԵՐԹ` 343: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով. միջուկը`
տախտակ. աստառը` կարմիր գործուածք. լուսանցակողերը կարմիր, մէջքի ստորին
եւ վերին մասերում սեւով կիսաբոլոր ծաղկազարդ:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - Մեկնութիւն
Ժողովողի: Ժ. դ.: 2 (Ա-Բ) + 2 (Գ-Դ), ստացուած եզրահատուած եւ ընդլայնակի
ծալուած 2 թերթից: Մագաղաթ, երկսիւն, բոլորգիծ երկաթագիր (նմուշ` Բբ),
20 տող: Կարդալ` Բա-Աբ, Բբ-Աա, «///արսն ընդունել ոչ զհամարձակեալսն եւ զամ[բ]արհաճեալսն
յոյժ [պարտ] եւ արժանի է ի բարկու[թ]իւն խնայել... ընկեցեալ ոչ եւս կարող ի
նմա գոլ, վասն զի փախեաւ յինէն իմաստութիւնն///», Դա-Գբ, Դբ-Գա «///րեւ յոյժ
ի բացեա եմք /// կնէ ճանաչել, զի լը///ղին Աստուծոյ յականջս խաւ[սե]մք... եւ
զգուշանալ բիւրուց չա[ր]եացն պահելով պատճա[ռ] եւ զինքն եւ զայն ամե»:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի եզրերը մաշուած,
զոյգ կապիչներն ընկած, փայտէ գամերը ջարդուած, դռնակը ծալուած:
ՁԵՌԱԳԻՐ
Ա.
|
ԺԷ. դար |
ԹԵՐԹ` 211
(1-211). չգրուած` 1աբ: ՊՐԱԿ` Ա-ԺԸx12
(Ը 14, ԺԸ 5): ՆԻՒԹ`
թուղթ:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 18,3x12,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (13,2x9): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 20ա): ՏՈՂ` 22-23:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. տեղ-տեղ փոքր պատռուածքներ (նորոգուած` թ. 96), երբեմն թանաքը տարածուած, թանաքաբծեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1.
2ա-210բ Յաղագս
Պիտոյից [գրոց Մովսէսի Քերթողի արարեալ]
Տե՛ս ձեռ. 1681, 1ա-233բ: ա/2ա-15ա: բ/15ա-32ա: գ/32ա-44ա: դ/44ա-70ա: ե/70ա-101բ: զ/101բ-128ա: է/128ա-153բ: ը/153բ-168բ: թ/168բ-187ա: ժ/187ա-203ա: ժա/203ա-210բ:
Տե՛ս
Գիրք պիտոյից, Երեւան, 1993, էջ 27, ձեռ. H:
2. 210բ-211բ Մովսէսի Քերդողի արարեալ Պիտոյիցս
ի տառի Խրատաբանութիւն յորդորական առ Թէոդորոս ոմն աշակերտ իւր` ներակրթիլ
քաջուշիմն վարժիւք յիմաստս ճարտասանականս արհեստիս - Աստուստ
ի բարձրագոյնս վերաթեւելով... հրճուանօք զզարդուց բոցափայլիւր ի հասարակացն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
210բ Ո՜հ աղաչեմ
զողորմելի գերիս յիշել եւ ծնօղսն իմ ի մեղաց թողութիւն. եւ որք յիշեն, յիշեալ
լիցին ի Քրիստոսէ. ամէն:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 41բ, 69ա,
74բ, 79ա, 129բ, 132ա. էջերի անկիւններում. մարդապատկեր, լուսին եւ աստղ,
անգիր: 2ա ութանկիւն, սեւով. «ԳԻՐՔՍ ՍՈՒՐԲ ԷՋՄԻԱԾՆԱ Է»:
ՁԵՌԱԳԻՐ
Բ.
ԷՋՄԻԱԾԻՆ |
ՌՃԼԹ.
- 1690 |
ԳՐԻՉ` Յովսէփ վարդապետ:
ԹԵՐԹ` 132 (212-343). չգրուած` 343բ: ՊՐԱԿ`
Ա-ԺԱx12: ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
18,3x12,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(12,5x7,8): ԳԻՐ`
նոտրգիր
(նմուշ` 223ա): ՏՈՂ`
19:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. եզրահատուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1. 212ա-331ա Երանելոյն սրբոյն
Սարգսի Շնորհալից վարդապետի արարեալ Մեկնութիւն կաթողիկեաց թղթւոյն. եւ
նորին յորդորակն ժողովեալ համառօտեցի եւ կարգաւ ծրեալ գաղափարեցի, առ
ի յօգուտ յուսումնասիրաց անձանց, պիտակ Յովսէփ:
Տե՛ս ձեռ. 1530, 1ա-461բ: Այստեղ միայն Յռջբն/212ա-8բ եւ յորդորակներ` 1.ա./219ա-20բ: բ/220բ-4ա: գ/224բ-9ա: դ/229ա-37ա: ե/237ա-44բ: զ/244բ-49բ (249բ-252բ տե՛ս ստորեւ` 2): է/252բ-5ա: ը/255բ-5ա: ը/255ա-9բ: թ/260ա-5բ: ժ/266ա-70բ: ժա/չիք: 2. ա/270բ-3ա: բ/273ա-7բ: գ/278ա-82բ: դ/282բ-9բ: ե/289բ-94բ: զ/294բ-8բ: է-ժբ/չիք: 3. ա/298բ-306բ: բ/306բ-9բ: գ/309բ-13բ: դ/չիք: ե/313բ-18ա: զ/չիք: 4. ա/318ա-20բ: բ/320բ-4ա: գ/324ա-6բ: դ/չիք: ե/չիք: ե/չիք: զ/326բ-8ա: է-թ/չիք: 5. ա/չիք: 6. ա/328ա-331ա: 7. ա-գ/չիք:
2. 249բ-252բ Երանելոյն սրբոյն Սարգսի Շնորհալից
վարդապետի ասացեալ Բան յաղագս հաւատոյ - Մեծ են հաւատք,
եղբա՛րք, մեծ եւ կարէորք...
անհաւատ գտանի ի գրոց վարդապետութենէ, զիա՞րդ է նա հաւատացելոց մասին:
Բ. 1. 332ա-342ա Ժողովարանք մեկնութեան պատմութեան այնոցիկ, զորոյ յիշատակեաց
Գրիգոր Աստուածաբան ի ճառի Մկրտութեան Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի
Տե՛ս ձեռ. 598, 22բ-54բ: 1. ա./332ա-3բ, բ-է/չիք: ը/333ա: թ-ժէ/չիք: ժը/333աբ: ժթ-իա/չիք: իբ/333բ: իգ/333բ: 2. ա-թ/չիք: ժ/334ա: ժա-ժդ/չիք: ժե/334բ: ժզ/334բ: ժէ-իբ/չիք: 3. ա-ե/չիք: զ/335ա: է-ժա/չիք: ժբ/335ա-5բ: ժգ-ժե/չիք: ժզ/335բ: ժէ/335բ: ժը/336ա: ժթ/226ա: ի/չիք: իա/336աբ: իբ-իզ/չիք: իէ/336բ-7բ: իը/չիք: իթ/337բ: լ/337բ-8ա: լա-լգ/չիք: լդ/338ա: լե/338բ-9ա: լզ/339ա: լէ-ծե/չիք: ծզ/339աբ: ծէ-ծթ/չիք: ծթ/339բ-40ա: կ/340աբ: կա/340բ-1ա: կբ/341աբ: կգ/341բ-2ա: կդ/342ա: կե-ղ/չիք: 4/չիք: Ունի նաեւ`
2. 342աբ Յաղագս որոյ ի սրբոյն Կիպրիանոսի ճառին
գրեցան հեթանոսականաց իրաց բանք - Ոչ ոստ ձիթենոյ
ոլոմպիական. ձիթենի տունկ Աթենայ անուանի... այլ Իսթէմոն տեղոյ անուն
է, ուստի զշոճին առնուին:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
331ա Ո՛վ մանկունք
սուրբ եկեղեցոյ, յորժամ ընթեռնուք եւ կամ գաղափարէք զայսց յորդորակացն,
զորս ասացեալ է սրբոյն Սարգսի Շնորհալից վարդապետի.
եւ ես` հուսկ յետին բանասիրաց եւ բազմամեղ լոկ անուամբ միայն վարդապետ կոչեցեալ
Յովսեփս, լի
սրտիւ յիշեցէ՛ք միով Տէր ողորմիայիւ,
զոր եւ Տէր Քրիստոս յիշեսցէ զձեզ աւուրն աներեկի: Զի թէպէտ հէքս եւ ծոյլս եւ
պղերգս ոչ կարացի կատարել սրբոյն եւ երանաշնորհ վարդապետի ասացեալ խրատն,
այլ սակս յուսումնասէր անձանց եւ մաքուր եւ արի եղբարց սրբոց ժողովեցի յորդորակներ`
թեպէտ եւ զամենայն ոչ, այլ զհարկաւորն գրե|331բ|ցի: Արդ, որք ընթեռնուք զսա,
անմեղադիր լերո՛ւք թարմատար գծագրօղիս, հա՛րք եւ եղբա՛րք իմ, քանզի կարողութիւնն
իմ այսչափ էր, եւ մանաւանդ թէ կարի իմն ըշտապով եւ գիշերով եւ ճրագայլուսով
ծրեցի: Զի եթէ շահիք եւ օգտիք ինչ իւիք ի յորդորակացս յայսցանէ` Տեառն շնորհ,
ապա եթէ չհաճեալ ամենեւիմբ եւ չյօգտեալ բնաւին, ներել մաղթեմ եւ միով բերանով,
լի սրտիւ մեղաց իմոց ի Տէր թողութիւն խնդրեցէ՛քս, զի եւ Հայրն երկնաւոր թողցէ զյանձանս ձեր առհասարակ ամենից. ամէն:
Արդ, գծագրեցաւ
զսա ի թուականիս մերոյ ՌՃԼԹ. (1690) ամին եւ Փետրուվար ամսոյ ԻԱ. (21), ի մեծափառ եւ գերագահ Սրբոյ հայրապետական եւ առաքելական աթոռոյս Էջմիածնի:
Եւ գրեալ յորդորակք
ի սմա, որք են թուով ԻԶ. (26), եւ ընդ նմին յիշատակութիւնք եւ առաջաբանութիւնք
եւ պատմութիւնք սրբոյն Սարգսի Շնորհալից վարդապետի:
342բ Զայս քանի մի առաջնոց հեթանոսաց առասպելական
պատմութենէ, զոր արարեալ է Դաւթի յԱնյաղթ փիլիսոփայի: Եւ ես` պիտակ եւ
վրիպակ Յովսէփս զպիտանացուսն ընտրեցի եւ |343բ| ծրեալ եդի ի վերջ գրգիս, զի լիցի ինձ յիշատակ, եւ յետ
իմոյ` վայելողացն: Ով ոք եւ հանդիպեսցի, զոր եւ յընթենուլն զսա միով Տէր ողորմեայիւ
յիշեսջիք զիս` վատթարացեալս մեղօք, ի մաքրափայլ յաղօթս ձեր, զի եւ զձեզ առ
հասարակ յիշեսցէ Տէրն Քրիստոս անաչառ ատենին, աւուրն աներեկի` միւսանգամ
գալստեանն, եթէ. Եկա՛յք, օրհնեալք Հօր իմոյ, ժառանգեցէ՛ք ձեզ զերկնից յարքայութիւն,
որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն. Հայ[ր] մեր:
Արդ, աւարտեցաւ
գիրքս այս ի թուին ՌՃԼԹ. (1690), ի հայրապետութեան տեառն Եղիազարու Ամենայն
Հայոց դիտապետիս, ի հրեշտակակերպ եւ ի վայելչակերտ Սրբոյ աթոռոյս
Էջմիածնի:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
343ա Ի 10 Նոյեմբերի
1885 ամի օծաւ տ. Մակար կաթողիկոսն Ամենայն Հայոց.
Մեսրովբ
եպիսկոպոս Սմբատեանց:
ՆՇՈՒՄ` 1ա ԺԹ. դ.
«Գիրք Պիտոյից Մովսիսի Խորենացւոյն», 1ա «ՌՃԼԹ. - 1690. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1805
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
|
ԺԷ. դար |
ԹԵՐԹ` 154 (2-155). չգրուած` 85բ: ՊՐԱԿ`
Ա-ԺԳx12 (ԺԳ 10): ՆԻՒԹ` թուղթ, արեւելեան: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
18,8x12,3: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (14x8,5): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 43ա): ՏՈՂ` 22: ԿԱԶՄ`
դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի. միջուկը` տախտակ. աստառը` թուղթ, լուսագծերով.
լուսանցակողերը`
ոսկեզօծ` բուսական ճնշադրոշմով: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` ԱԲ,
վերջում, սպիտակ, չգրուած թուղթ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
- Լուսանցազարդ` բուսական: Զարդագիր` թռչնագիր: Գոյներ` կարմիր:
ՎԻՃԱԿ`
բաւարար. կազմի մէջքի կաշին նորոգուած, Բ. փեղկի եւ պահպանակների արտաքին
եզրերը ցեցի հետքերով, թերթերը խոնաւութիւնից տեղ-տեղ գունափոխուած,
թ. 2` հիմքից մասամբ պոկուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա.
3ա-19ա Պորփիւրի
Ներածութիւն [Ստորոգութեանցն Արիստոստէլի]
Տե՛ս ձեռ. 718, 138ա-70բ: Նխ./3աբ: ա/3բ-5բ: բ/5բ-9ա: գ/9ա-12ա: դ/12աբ: ե/12բ: զ/12բ-3ա: է/13աբ: ը/13բ-4ա: թ/14բ: ժ/14բ: ժա/14բ-5ա: ժբ/15ա: ժգ/15աբ: ժդ/15բ-6բ: ժե/16բ: ժզ/16բ-7ա: ժէ/17ա: ժը/17ա: ժթ/17աբ: ի/17բ: իա/17բ-8ա: իբ/18ա: իգ/18ա: իդ/18աբ: իե/18բ: իզ/18բ-19ա:
Բ. 1. 19ա-47ա Ստորոգութիւնքն Արիստոտելի
Տե՛ս
ձեռ. 926, 191ա-201բ: Նխ./19ա-21ա: ա/21ա-6ա: բ/26ա-9բ: գ/29բ-34ա: դ/34ա-9ա: ե/39աբ:
զ/39բ-44բ: է/44բ-5ա: ը/45ա-6ա: թ/46աբ: ժ/46բ-7ա:
2. 47ա-61ա Սկիզբն եւ նախադրութիւն գրոցն, որ ասի ըստ յունացն Պերիարմէնիաս, եւ
հայերէն` Յաղագս մեկնութեան` արտադրեալ ի մեծ իմաստնոյն Արիստոտելէ, թարգմանեալ
եւ մեկնեալ ի Դաւթէ
Տե՛ս ձեռ. 926, 201բ-207ա: Նխ./47ա-8ա: ա/48աբ: բ/48բ: գ/48բ-61ա: Յաջորդում է մի նախերգան, որպէս ԼԴ. պրակ. տե՛ս ստորեւ` Գ.:
Գ. 61բ-62ա ԼԴ. [Նախերգան] - Աղաչեմ զանփոփոխելի տերութիւն ամենազօր Հոգւոյդ
հզօրի... այժմ եւ յանվախճան յաւիտեանս:
Դ. 62ա-66ա Արիստոտելի Յաղագս առաքինութեանց առ Աղէքսանդր թագաւոր - Գովելի
են գեղեցիկքն, եւ պարսաւելի` գարշելիքն... ամենայն ասացելոցդ ներհակքն,
որք են ի պարսաւելեացն:
Ե. 66բ-7ա [Վասն իմաստասիրաց, թէ ո՛ զինչ ասաց] - Արիստոտելէս
Ստագիրացի էր` ի Քամշկիթ գաւառէ...: Պղատոն ասէ` աշխարհ յերկնէ եւ յերկրէ...
Եպիքարմոս ասաց, որ փոքր ինչ յանցանիցէ, քաջ այր նա է:
Զ. 67ա-9բ [Չափաբերականք Գրիգորի Մագիստրոսի]
Տե՛ս ձեռ. 1715, 295բ-9ա: ա./67ա-68ա: բ/68աբ: գ/68բ-9ա: դ/69ա:
Է. 69բ-85ա [Բանք իմաստասիրաց]. Հարիւր իմաստասիրաց ասացեալ` Յաղագս խելաց
եւ իմաստութեան, որ է ուսումն իմաստնոց
Տե՛ս ձեռ. 464, 9ա-30ա: Յռջբ/չիք: ա/չիք: բ/69բ-70ա: գ/70ա-1ա: դ/71ա-72ա: ե/72ա-73ա: զ/73աբ: է/73բ-5ա: ը/75աբ: թ/75բ: ժ/75բ-76ա: ժա-ժբ/չիք: ժգ/76բ-7ա: ժդ/77ա: ժե/77աբ: ժզ/77բ-79բ: ժէ/չիք: ժը/79բ: ժթ/79բ-80ա: ի/80ա-81ա: իա/81ա: իբ/81ա-82ա: իգ/82ա-3ա: իդ/83ա: իե/83աբ: իզ/83բ-85ա: իէ/76աբ: իը-իթ/չիք:
Ը. 1. 86ա-155ա Դաւթի փիղիսօփայի Ներգինացւոյ Յաղագս Սահմանաց իմաստասիրութեան
Տե՛ս ձեռ. 464, 95ա-149բ: նխ./86ա-8ա: ա/88ա-93ա: բ/93ա-6ա: գ/96ա-100բ: դ/100բ-6ա: ե/106ա-9ա: զ/109ա-12ա: է/112ա-3բ: ը/113բ-7ա: թ/117ա-9ա: ժ/119ա-25ա: ժա/125ա-8բ: ժբ/128բ-32բ: ժգ/132բ-5ա: ժդ/135ա-6ա: ժե/136ա-8բ: ժզ/138բ-41ա: ժէ/141ա-5ա: ժը/145ա-7ա: ժթ/147ա-50բ: ի/150բ-2ա: իա/152ա-5ա: Գլխատառերի տեղերը բաց` չգրուած:
2. 155աբ Ընդ այնոսիկ եւ առաջիկայ բան իմաստնոց - Ամենայն
չար տանջելի. ոչ ոք տանջեալ անապական... ներբողեալ ի Դաւթէ եռամեծէ ընթադրեցաւ:
Գրեթէ
բոլոր նիւթերի լուսանցքներում կան գրչի եւ այլոց ձեռքով արուած լրացումներ,
սրբագրումներ եւ լուծմունքներ:
Թ.
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ, ԺԷ. դ.
ա. 2ա [Սահմանք զանազանք] - [Հարց]. Զի՞նչ է հնազանդութիւն:
Պատասխանի. Հնազանդութիւն է բառնալ առանց երեւակայութեան...
բ. 2աբ [Այբուբեն յունաց] (երիցս)` որոշ տառանուններ
տառերից վեր գրուած հայերէնով:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ
ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
47ա Աղաչեմ զանպիտան գրիչս յաղաւթս յիշատակել ձեր` Քրիստոսի
սիրոյն վասն, զի՞նչ արարից, չեմ գիտել եղկելիս, ո՜հ, ո՜հ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ
ՅԵՏԱԳԱՅԻ
2ա (ԺԸ. դ.) Առաքեալ եւ զիւր արեան մերձաւորցն Քրիստոս
Աստուած ողորմեսցի. ամէն:
3ա Փիլիպպոս վարդապետինն է այժմ. Պ. Տ. Վ. 1812:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 3ա ութանկիւն, սեւով. «ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ ՓԻԼԻՊՈՍ ՎԱՐԴԱՊԵՏ.
1243 (1794)»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` կազմաստառ Ա. (շղագիր) «Տէր
Սիմոն, արտաքին», 2բ` «արտաքին», 2բ, 13ա` յունարէն բառեր. basileioj,
Ious+pisoj, Mariam, եւ այլն, 19ա` «նման անուն», 117ա` «բարձրաբերձ»:
ՆՇՈՒՄ` կազմաստառ Ա. «ԺԶ.-ԺԷ. Մ[եսրոպ]
եպիս[կոպոս]»:
1806
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
|
ՌՃԻԷ.
- 1678 |
ԹԵՐԹ` 232. չգրուած 1ա-2բ, 196բ-232բ: ՊՐԱԿ` Ա-ԺԷx12 (Գ 8)+3x12 (3` 8): ՆԻՒԹ` թուղթ, արեւելեան: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 19,4x12,6: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (14x9), երկսիւն (190ա. 14x9): ԳԻՐ` բոլորգիր (3ա-12ա, 33ա, 46ա-60բ, 104ա-11բ, 135ա-43բ (նմուշ` 8բ), նոտրգիր` 12ա-32բ, 34ա, 62ա-103բ, 112ա-34բ, 144ա-96ա (նմուշ` 15ա), այլ ձեռքով` 33բ, 34բ-45բ, 61աբ (նմուշ` 43ա): ՏՈՂ` 31: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի,
դռնակով. միջուկը` տախտակ. աստառը` դրոշմազարդ կտաւ. լուսանցակողերը` կարմիր,
մէջքի մօտ սեւ կորագծով սահմանագծուած սպիտակ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Ճակատազարդ` 3ա: Լուսանցազարդ` բուսական: Զարդագիր` թռչնագիր, հանգուցագիր, հանգուցագիր` մարդու դէմքով` 8ա: Գոյներ` կարմիր, վարդագոյն:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - Աւետարան Մատթէոսի, Դ. 23 - Ե. 12: Ժ. դ.: 2 (Ա-Բ) + 2 (Գ-Դ) ստացուած 1 թերթի կիսումով (1ին` ԳԴ, 2րդ` ԱԲ) եւ ամէն կէսը երկտակ ծալելով, ԱԲ` 10 տող եւ 3 տող ցրուացանկ, ԳԴ` 9 տող (երկուսը միասին. բուն ձեռագրինը` 19 տող եւ 3 տող ցրուացանկի): Մագաղաթ (18-19x12), երկսիւն (23x16,5), (նմուշ` Բա) ուղղագիծ երկաթագիր, առոգանութեան կարմրագիր նշաններով: Ունի բուսական զարդագիր (կապոյտ, կարմիր, կանաչ): Կարդալ` Դա, Գբ, Աբ, Դա, Գբ, Բա, Դբ, Գա, Բբ, Դբ, Գա, Աա. «[Աւե]տարանն արքայութեան... ցնծա[ցէ՛ք]»:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի կաշին քերծուած, Ա. եւ Բ. փեղկերն ու աստառը ցեցի հետքերով, կապիչները եւ գամերն ընկած, թերթերի վրայ դեղնաւուն հետքեր, բծեր, թ. 223-32 եւ պահպ. Ա., Դ.` եզրերը գունափոխուած, ցեցի հետքերով:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 3ա-12ա Ներածութիւն Պորփիւրի [Ստորոգութեանցն Արիստոտէլի]
Տե՛ս ձեռ. 718, 138ա-70բ: Նխ./3ա: ա/3ա-4ա: բ/4ա-6ա: գ/6ա-8ա: դ/8ա: ե/8աբ: զ/8բ: է/8բ-9ա: ը/9ա: թ/9ա: ժ/9աբ: ժա/9բ: ժբ/9բ: ժգ/9բ-10ա: ժդ/10աբ: ժե/10բ: ժզ/10բ: ժէ/10բ-1ա: ժը/11ա: ժթ/11ա: ի/11ա: իա/11ա: իբ/11աբ: իգ/11բ: իդ/11բ: իե/11բ-2ա: իզ/12ա:
Բ. 12ա-32բ [Պետրոսի Արագոնացւոյ] Համառօտ հաւաքումն
ի վերայ Ներածութեանն Պորփիւրի - Ելոյր հարկաւորի
քրիսաւորի է, որպէս ասէ փիլիսոփայն յերկրորդ գիրս Հոգւոյն, թէ հոգին ի սկիզբն
իւր է, որպէս անգիր տախտակ... եւ այս է լաւագոյն, քան զասացեալն ի Պղատոնէ:
Եւ այսքան բաւականասցի ի լուծումն խնդրոցս:
Գ. 33ա-45բ [Բարթուղիմէոսի Մարաղացւոյ] Յաղագս
հնգից ընդհանրից - Եւ արդ, զի՞ վասն հնգից ընդհանրիցն հանդերձեալ եմք խօսել
աստ... այսոքիկ բղխեն ի միոյ արմատոյ, այսինքն` ի քանակութենէն, որ է սկիզբն
տարածման եւ բաժանման:
Դ. 45բ-60բ Ստորոգութիւնք Արիստոտելի
Տե՛ս
ձեռ. 926, 191ա-201բ: Նխ./46ա-7ա: ա/47ա-9բ: բ/49բ-51բ: գ/51բ-4ա: դ/54ա-6բ: ե/56բ-7ա:
զ/57ա-9բ: է/59բ: ը/59բ-60ա: թ/60աբ: ժ/60բ:
Ե. 61աբ Յունարէն այսոքիկ անուանք թարգմանեալք - Իսակօկի`
ներածութիւն, կենօս` սեռ... լէւքօս` սպիտակ:
Զ. 62ա-103բ [Պետրոսի Արագոնացւոյ] Համառօտ վերլուծութիւն
Ստորոգութեանցն Արիստոստէլի - Հոմանունք, որպէս ասէ փիլիսոփայն ի յերրորդ գիրս Հոգւոյն
- Գիտութիւնքն բաժանին, զոր օրինակ եւ իրքն, յորոց է գիտութիւնն... եւ ոչ
ունիլ զսպիտակութիւն, քան գոլ սպիտակ եւ այլն. եւ այսքան բաւականասցի վերլուծութիւն
յաղագս տասանց ստորոգութեանցն:
Է. 1. 103ա-11բ Ջիղբերտոսի Պօռետացւոյ ճեմականի
Վեցից սկզբանց գիրք (թարգմ. Ոսկանի բանասիրի)
Տե՛ս
ձեռ. 926, 287ա-91բ: ա/103բ-5ա: բ/105ա-6ա: գ/106ա: դ/106ա-7բ: ե/107բ-8բ: զ/108բ-9բ:
է/109բ-10ա: ը/110ա-1ա (վրջ. «որ եւ տարածիլ անդր, քան զնա, անկարելի է»: Կից`
111աբ հին թարգմանութեան տասներորդ պրակը):
Ը. 111բ-134բ [Ջիլբերտոսի Պօռետացւոյ] Համառօտ հաւաքումն
վերլուծութեան Վեցից սկզբանցն գրոց (հին թարգմ.)
Տե՛ս
ձեռ. 1713. 218ա-24բ: ա/112ա-4ա: բ/114ա-8ա: գ/118ա-21ա: դ/121ա-2բ: ե/122բ-6բ: զ/126բ-8բ:
է/128բ-30ա: ը/130ա-1բ: թ/131բ-4բ: ժ/չիք (կցուած Ոսկանի թարգմանութեանը`
111աբ):
Թ. 134բ-143բ Սկիզբն եւ նախադրութիւն գրոցն, որ ասի
ըստ յունաց` Պերիարմենիաս եւ հայերէն` Յաղագս մեկնութեան` արարեալ ի մեծ
իմաստնոյն Արիստոտելէ եւ թարքմանեալ ի Դաւթէ փիլիսոփայէ
Տե՛ս ձեռ. 926, 201բ-7ա: Նխ./135ա: ա/135աբ: բ/135բ: գ/135բ-143բ:
Ժ. 143բ-196ա [Պետրոսի Արագոնացւոյ] Սկիզբն վերլուծութեան
ի վերայ գրոցն, որ կոչի Պերիարմենիաս - Նախ
արժան է դնել` զի՞նչ է անուն, վասն զի մարդկայինն գիտութիւն... աստանօր զկայ
առցէ վերլուծութիւն ի վերայ շարագրութեան, որ կոչի Պերիարմենիաս, ի փառս
եւ ի գովեստ անուան Տեառն մերոյ եւ Փրկչին Յիսուսի Քրիստոսի` Աստուծոյն մերոյ.
ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
61բ Զծրագրօղս
յիշեատակեսջիք միով ողորմեսցիւ, ովք սուրբք ընթերցօ՛ղք, ի թուին հազարերորդի,
հարիւրորդի, քսաներորդի, եռի եւ քառեակի (1678):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
Աբ (ԺԸ. դ., շղագիր)
Տեառն իմոյ մեծի վարդապետին է:
Բա 8 տող բոլորգիր,
քերուած եւ անընթեռնելի, 5րդ տողում` «անճառ»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` Բբ (բոլորգիր)
«բեռն, աբգդ, մի», Դբ (բոլորգիր) այբուբեն (ա-զ, զ-է)` երիցս:
ՆՇՈՒՄ` Ա. կազմաստառին
փակցուած թղթի վրայ` «ՌՃԻԴ. - 1675. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1807
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԱԴՐԻԱՆԱՊՈԼԻՍ |
ՌՃՀԳ. - 1724 |
ԳՐԻՉ` Մինաս սրկ. Բարաքիասեան Շօռութեցի
(1ա-43բ): ՍՏԱՑՈՂ` Ոսկան:
ԹԵՐԹ` 60. չգրուած` 14աբ,
54աբ, 58ա-60բ: ՊՐԱԿ` 1+Ա-Դx12+11: ՆԻՒԹ` թուղթ,
լուսագծերով եւ լուսադրոշմով` թագ եւ ողկոյզ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 20,8x15,8: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն` սահմանագծուած կարմրով
(15,5x10,5): ԳԻՐ` նոտրգիր.
Մինաս գրչի` 1ա-43բ (նմուշ`
5ա), անանուն Ա.
գրչի` 44ա-53բ (նմուշ`
47ա), անանուն
Բ. գրչի` 55ա-7բ (նմուշ`
55ա):
ՏՈՂ` 30
(1ա-53բ), 32 (55ա-7բ): ԿԱԶՄ` ճնշագծերով շագնակագոյն կաշի.
միջուկը` ստուարաթուղթ. աստառը` թուղթ, մասն առաջին եւ վերջին պրակների:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Ճակատազարդ` 44ա: Լուսանցազարդ`
ծաղիկ` 44ա: Զարդագիր` թռչնագիր, կենդանագիր: Գոյներ` ոսկի, կարմիր, կապոյտ,
կանաչ, սեւ, վարդագոյն, մանուշակագոյն:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի կաշին քերծուած,
եզրերը մաշուած, թ. 44-53, 55-7` թանաքից գրադաշտը գունափոխուած, դեղնաւուն
հետքեր, 34բ, 38բ, 44ա` թանաքաբծեր, լուսանցային մասերում խոնաւութեան
հետքեր, Դ. պրակն` Ա-ից առաջ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1. 1բ [Ծառ գոյացութեան] - Գոյացութիւն` մարմին, անմարմին...
2. 2ա-13ա Պորփիւրի Ներածութիւն
[Ստորոգութեանցն Արիստոտէլի]
Տե՛ս ձեռ. 718, 138ա-70բ: Նխ./2ա: ա/2ա-3բ: բ/3բ-5բ: գ/6ա-8ա: դ/8ա: ե/8աբ: զ/8բ: է/8բ-9ա: ը/9աբ: թ/9բ: ժ/9բ-10ա: ժա/10ա: ժբ/10ա: ժգ/10աբ: ժդ/10բ-11ա: ժե/11ա: ժզ/11աբ: ժէ/11բ: ժը/11բ: ժթ/12ա: ի/12ա: իա/12ա: իբ/12աբ: իգ/12բ: իդ/12բ-3ա: իե/13ա: իզ/13ա: Լուսանցքներում կան լուծմունքներ:
Բ. [Բանք զանազանք]
1. 15բ-17ա [Դիոնիսիոսի Թրակացւոյ] Խոնարհմունք բայի - Բայ սահմանական, ներգործական պարզ լծորդութեան... ստորադասականքն կրաւորականն նոյնպէս է` ըստ այլոց յեղանակացդ (հմմտ. ձեռ. 267, 242աբ):
2. 17ա-20բ Մեկնութիւն բառից քերականին - Վերծանութիւն
է ընթերցողութիւն... ո՛վ Աստուած, հոշական:
3. 20բ-21բ [Հարցմունք եւ պատասխանիք երկրաչափականք] - Հարց.
Զի՞նչ է կէտ կամ գիծ, մակերեւոյթ եւ մարմին: Պատասխանի կէտ`., գիծ` | ... եւ
հիւնիդ մարմնացուցանէ զնոսա:
4. 21բ Բանք իմաստասիրաց - Ամենայն,
որ ճշմարիտ է, նաեւ բարի է, այլ ոչ ամենայն բարի ճշմարիտ է... եւ ընկէց զինքն
ի պարըսպէն ի վայր, եւ էր Կլեոմբռոտոս
անուն նորա:
Գ. 1. 22ա-43բ Ստորոգութիւնքն Արիստոտելի
Տե՛ս
ձեռ. 926, 191ա-201բ: Նխ./22ա-3բ: ա/23բ-7ա: բ/27ա-9բ: գ/29բ-33ա: դ/33ա-7ա: ե/37աբ:
զ/37բ-41բ: է/41բ-2ա: ը/42աբ: թ/42բ-3ա: ժ/43աբ: Լուսանցներում` լուծմունքներ:
2. 44ա-53բ Սկիզբն եւ նախադրութիւնն գրոցն, որ ասի
ըստ յունաց Պերիարմենիոս, եւ հայերէն` Յաղագս մեկնութեան` արտադրեալ ի մեծ
իմաստնոյն Արիստոտէլէ, թարգմանեալ եւ մեկնեալ ի Դաւթէ
Տե՛ս ձեռ. 926, 201բ-7ա: Նխ./44ա. ա/44բ: բ/44բ-5ա: գ/45ա-53բ:
Դ. 55աբ Նկատումն Արիստոտէլի [Դաւթի Հարքացւոյ]
- Ուսուցանել մեզ ի բնալսողութեանց այնոցիկ, որ հասարակաց
բնական[աց] գոյանայ... սոքօք է մարթել առնել մակացութիւն:
Ե. 55ա-7բ [Մովսէսի Քերթողի] Վերլուծութիւն Արիստոտէլի
տասն բանիցն - Ստորոգութիւնք ներքին ասութիւնք ասին... կամ հանգիստ
եւ Քրիստոսի` յուսոյն մերոյ փա՜ռք յաւիտեանս. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 5բ Զտարբերութեան մեկնիչն քա՛ջ ընթե՛րց, որ լավ հասկանաս:
13ա Եւ դարձեալ,
ո՛վ ընթերցօղք, յիշեցէ՛ք ի բարին ձեզ եւ ամենեցուն ծառայ: 0րինակեցաւ ձեռամբ
եւ գրեցաւ թերավարժ գրչի` Շօռութցի մահտեսի տիրացու Մինաս սարկաւագէ
Բարաքիասեան: Ով ոք` կարդալով կամ օրինակելով
միով Հայր մեղայիւ զմեզ եւ զմեր ննջեցեալքն յիշեսջիք, |13բ| եւ դուք յիշեալ լիջիք
ի միւսանգամ գալստեան Տեառն մերոյ եւ փրկչին Յիսուսի Քրիստոսի` Աստուծոյն
մերոյ, որ է օրհնեալ անզրաւ եւ անվախճան, յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն: Հա՛յր
մեր, որ յերկինս: Զրաւ բանիս այսորիկ:
43բ Գրեցաւ
ձեռամբ թերավարժ գրչի` Շօռութեցի մահտեսի Մինաս սարկաւագէ
Բարաքիասեան: Եղեւ ի արքայանիստ մեծի մայրաքաղաքիս Անդրիանուպօլսոյ, թուին ՌՃՀԳ. (1724) եւ ի յամսեանն Հոգտեմբերի մէկին:
2. 1ա ԸՌՍՏԱՄԻ ՈՐԴԻ ՈՍԿԱՆԻ (փակագիր):
Առեալ եղեւ ի մայրաքաղաքն Ըստամբօլ, ի վայելումն Աղայեցի Ըռստամի որդի
մեղաւոր Ոսկանին է: ՌՃՀԲ.
(1723) թվին, Փետրվարի Ժ. (10):
15ա Է [«ՈՍԿԱՆԻ Է ՍԱՅ ԲԱՆ»]
Որ է սա յոյժ
մեծ պատուելի,
Սիրտ Պորփիւրի հարթ ներս ածի,
Կորովակի մեկնել
բանի,
Արիստոտելեայն
մեծ տառի:
Ներածութիւն
սիրտ Պորփիւրի,
Իսկոյն սիրեալ
իմոյ սիրտի,
Է առեալ սա մեծ
գինագնի,
Սիրտ իմ եղեալ,
ոչ վաճառի:
Աստուած իմ Տէր,
տա իմ խնդրի
Յինէն սա տառըս ոչ հանցի,
Բայց առեալ սա
ՆԱՅՆԲԵԿ.
(1719) թվւի,
Ամսեայնն գիծ
Փետրվարի,
Ներորոշեալ
ութ եւ վեցի:
Սկզբի
6 տողը կրկնուած փոքր տարբերութեամբ` 5րդ տողում «սիրտ» բառի փոխարէն գրուած
է «մեծ», խորագիրը սկզբնատողերի ծայրակապն է, ծածկագիր թուականի կողքին
այլ ձեռքով աւելացուած է. «Թիւն է ՌՃԿԸ. (1719)»:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 2ա ութանկիւն, սեւով, անընթեռնելի,
հաւանաբար` «ՈՍԿԱՆ»:
ՆՇՈՒՄ` Ա. կազմաստառին
փակցուած թերթիկի վրայ` «ՌՃՀԳ. - 1724. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1808
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԷՋՄԻԱԾԻՆ |
ՌՄԺԵ. - 1766 |
ԳՐԻՉ
եւ ՍՏԱՑՈՂ`
Յակոբ վրդ. Սանահնեցի:
ԹԵՐԹ` 285
(գրչի էջակալում` 1-159, որ է` 1ա-80ա).
չգրուած` 141ա-2բ, 285աբ:
ՊՐԱԿ` ԻԵx12
(ԺԲ 10, Ի 11, ԻԱ 8, ԻԵ 4): ՆԻՒԹ` թուղթ,
լուսագծերով, այլ` 143-285, լուսադրոշմներով`
տարբեր թագեր, EANENROYANS, A VINAY եւ այլք (անընկալելի): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 20,2x15,2: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (17x12, 16x12,5): ԳԻՐ` շղագրանման,
նոտրգիր, գրչափոխութեամբ (նմուշ`
15ա): ՏՈՂ` 27-33:
ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ
շագանակագոյն կաշի. միջուկը` տախտակ. աստառը` թուղթ. լուսանցակողերը
երկրաչափական սեւ եւ կարմիր գծումներով, մէջքի մօտ պատկերում են մարդու
դէմք: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 2,
թուղթ, դեղնաւուն,
չգրուած սկզբից
(Ի. դ. նորոգման
յաւելում):
ՎԻՃԱԿ`
բաւարար. կազմի կաշին թեթեւակի քերծուած, եզրերը մաշուած, տեղ-տեղ զանազան
բծեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1. 1ա-46ա Դաւթի փիլիսոփայի
Ներգինեցոյ Վերլուծութիւն ի Ներածութիւնն Պորփիւրի
Տե՛ս ձեռ. 1688, 1ա-151ա: ա/1ա-2ա: բ/2ա-3բ: գ/3բ-5բ: դ/5բ-6բ: ե/6բ-8ա: զ/8ա-10բ: է/10բ-2ա: ը/12ա-3ա: թ/31աբ: ժ/13բ-4բ: ժա/14բ-6ա: ժբ/16աբ: ժգ/17աբ: ժդ/17բ-9բ: ժե/19բ-21ա: ժզ/21ա-2ա: ժէ/22ա-3բ: ժը/23բ-5ա: ժթ/25ա-7ա: ի/27ա-8բ: իա/28բ-30ա: իբ/30ա-1ա: իգ/31ա-2ա: իդ/32ա-3բ: իե/33բ-5բ: իզ/35բ-6բ: իէ/36բ-8ա: իը/38ա-40ա: իթ/40բ-2ա: լ/42ա-3ա: լա/43աբ (համարը գրուած` լբ, որի հետեւեւանքով համարակալումը խախտուած, լզ-ից յետոյ չշարունակուած): լբ/43բ-4բ: լգ/44բ-5ա: լդ/45աբ: լե/45բ: լզ/45բ: լէ/45բ: լը/45բ: լթ/45բ: խ/46ա:
2. 46ա-99բ Ստորոգութիւնս Արիս[տոտէլի] Ժ.
(10), որ կոչի յունարէն Կատիլօիաս [Մեկնութիւն Դաւթի Անյաղթի]
Տե՛ս ձեռ. 1687, 106բ-245բ: Նխ./46ա-9բ: ա/49բ-60ա: բ/60ա-8բ: գ/68բ-77բ: դ/77բ-87ա: ե/87աբ: զ/88ա-95ա: է/95ա-6ա: ը/96բ-7ա: թ/97ա-9ա: ժ/99ա-9բ:
3. 100ա-141բ [Ս]կիզբն եւ նախադրութիւն գրոցն, որ ասի
ըստ յունաց Պէրիարմէնիաս եւ հայերէն Յաղագս մեկնութեան` արտադրեալ ի մեծ
իմաստնոյն Արիստոտէլէ, թարգմանեալ եւ մեկնեալ ի Դաւթէ Անյաղթէ փիլիսոփայէ:
Տե՛ս
ձեռ. 1690, 209բ-305ա: Նխ./100ա-102բ: ա/102բ-5ա: բ/105ա-6բ: գ/106բ-40բ:
Բ. 143ա-284ա [Մատենագրութիւնք Սիմէոնի Երեւանցւոյ]
Տե՛ս ձեռ. 1818, 2ա-135բ: Բան առ ընթերցող` 143ա-4բ: Առ սուրբ Էջմիածին` 144բ-5ա: [Ձօն առ Պորփիւր]` 145ա: 1/145ա-78բ (179ա-86բ տե՛ս` 5-6): 2/186բ-245բ: [Ձօն առ Արիստոտէլ]` 186բ: 3/246ա-82ա: 4/282ա: 5/179ա-84բ (1ին մասից յետոյ): 6/184բ-6բ: Յշտկրն/282բ-4ա:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՆԱԽԱԳԱՂԱՓԱՐ 0ՐԻՆԱԿԻ
245բ (1747 թ.) Ի ժամանելն
ձեր յայսր, խնդրեմ զի յիշեսջիք զշարահիւսօղ սորին` զՍիմէօն մեղսամած վարդապետս
Երեւանցի, զհոգեւոր ծնօղն իմ` զՇամախեցի Յակոբ վարդապետն, եւ զմարմնաւոր
ծնօղսն իմ` զԿարապետն, զԳայիանէն, զեղբարսն իմ` զՄելքիսեդեկն, զՅարութիւնն
եւ զՂազարն:
Հմմտ.
ձեռ. 1818, էջ 135աբ, 1817, էջ 113բ, 1819, էջ 144բ, 1820, 172բ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 46ա Փա՜ռք ամենազօրին Աստուծոյ, որ ետ կարողութիւն
յանկ ելանել:
140բ Աւարտ եղեւ
արտաքին գիրքս թւին ՌՄԺԵ. (1766) եւ յամսեանն Յունիսի ԻԱ.ին (21), ձեռամբ ապիկար
իբր վարդապետի ումեմն` Յակոբ կոչեցելոյ, ի վայելումն ինձ եւ նմանեաց իմոց
իմաստակաց, առ դրան Սրբոյ Աստուածաիջի տեղւոյս (գրած-ջնջած` «Էջ», այլ ձեռքով
կրկնուած` 284բ):
2. 245բ Ընդ որս եւ զմեղապարտ գրիչս` զՅակոբ աբեղայս Սանահնեցի,
որ բազում աշխատութեամբ արտագրեցի ի զարգացումն եւ ի վայելումն ինձ եւ նմանեաց
իմոց, զի եւ դուք յիշեջիք ի
Քրիստոսէ յԱստուծոյ: Թուին ՌՄԺԵ. (1766), Ապրիլի ԺԵ. (15), առ դրան մեծի Աթոռոյս
Սրբոյ Էջմիածնի գրեցաւ:
3. 284բ Տէրտէր Սարգիսն, Կարապետն հաց էր ուտում, ասեցի
թէ տէրտէրին կասեմ, ասաւ թէ ասա՛:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 1ա ութանկիւն, սեւով. «ՔՐԻՍՏՈՍԻ
ԾԱՌԱՅ ԹԱԴԷՈՍ ԱԴԱԹԲԷԿԵԱՆ 12ՀԴ. (1825)»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` կազմաստառ
Ա` «տէրտէր մէղ, Դաւթիս է, Սիմէոնի», կազմաստառ Բ.` վրացատառ հաշիւ, «Ի մերս
սհա», 245բ «յիշեսջիք»:
ՆՇՈՒՄ` կազմաստառ
Ա. շղագիր. «ՌՄԺԵ.-1766. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1809
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
|
ՌԿԲ. - 1613 |
ԳՐԻՉ` Էսաի: ԿԱԶՄՈՂ` Մարտիրոս սարկաւագ:
ԹԵՐԹ` 289-4 (տե՛ս Պահպանակ). չգրուած`
1ա, 2ա-4բ, 5ա, 94բ-6բ, 132բ, 221ա-4բ, 229բ-7բ, 241ա-2բ, 265բ-89բ: ՊՐԱԿ`
4+Ա-Ըx12 (Ա, Ե 10) + Ա-ԺԶx12 (Դ, Ե 10, ԺԳ 17): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով`
S T, առիւծ` գլխավերեւում` T B, կամարաձեւ մուտքով կառոյց` մուտքի մէջ եւ
ճակատին խաչ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 20x15,3: ԳՐՈՒԹԻՒՆ`
միասիւն (13,5x10): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 60ա) այլ` 211բ-20բ
(նմուշ` 214ա): ՏՈՂ` 24: ԿԱԶՄ`
դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով. միջուկը` տախտակ. աստառը` դեղին
եւ կապոյտ կտաւ. լուսանցակողերը` կարմիր. Ա. փեղկի ստորին
մասում. «ԿԱԶՄԵՑԱՒ
ԹՎԻՆ ՌԿԲ.ԻՆ (1613). ԱՄԷՆ»: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 4 թերթ, թուղթ, սկզբից` հաշուած
թերթաքանակի մէջ (1-4):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Կիսախորան`
6ա: Լուսանցազարդ` բուսական: Զարդագիր` թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ`
կարմիր, դեղին, կապոյտ, սեւ, սպիտակ, մանուշակագոյն:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - Հռոմէական
իրաւունք, հանդերձ մեկնութեամբ (լատիներէն): ԺԳ. դ.: 1 (Ա)+1 (Բ), ստացուած
մէկ թերթի ընդլայնակի հատումով: Մագաղաթ (19,5x15), եռասիւն
(18,5x14,5), տող` 25, (նմուշ` Բա):
Տե՛ս
խ. Լ. ԽՌրպսպՉՈ, խՈՑՌվրՍՌպ ՐցՍՏտՌրՌ ԾՈՑպվՈՊՈՐՈվՈ, ժՐ. 1980, ր. 56-7.
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի կաշին, եզրերը,
մէջքը, դռնակն ու աստառը կիսամաշ, Բ. փեղկի կաշին ցեցի հետքերով, 2 կապիչներն
ընկած, որոշ թերթեր ցեցակեր եւ խունացած, թ. 1-26` եզրամաշ, դեղնաւուն բծեր,
215բ-6ա` կարմիր թանաքաբծեր, 238ա-40բ, 243ա-65ա` թանաքի թթուայնութեան պատճառով
գրադաշտը գունափոխուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 6ա-21ա Ներածութիւն Պորփիւրի [Ստորոգութեանցն Արիստոտելի]
Տե՛ս ձեռ. 718, 138ա-70բ: Նխ./6աբ: ա/6բ-8ա: բ/8ա-11բ: գ/11բ-4բ: դ/14բ-5ա: ե/15ա: զ/15աբ: է/15բ-6ա: ը/16աբ: թ/16բ: ժ/16բ-7ա: ժա/17ա: ժբ/17աբ: ժգ/17բ: ժդ/17բ-8բ: ժե/18բ: ժզ/18բ-9ա: ժէ/19ա: ժը/19աբ: ժթ/19բ: ի/19բ: իա/19բ-20ա: իբ/20ա: իգ/20ա: իդ/20աբ: իե/20բ: իզ/20բ-1ա:
Ա-Ե.
գլխահամարները կրկնուած են:
Բ. 21ա-89ա Դաւթի փիլիսոփայի Ներգինացւոյ Վերլուծութիւն
Ներածութեանն Պորփիւրի
Տե՛ս
ձեռ. 1688, 1ա-151ա: ա/21ա-3ա: բ/23ա-5ա: գ/25ա-8ա: դ/28ա-9բ: ե/29բ-32ա: զ/32ա-5ա:
է/35ա-6բ: ը/36բ-8ա: թ/38ա-9ա: ժ/39ա-40բ: ժա/40բ-2ա: ժբ/42ա-3բ: ժգ/43բ-4բ: ժդ/44բ-7ա:
ժե/47ա-9ա: ժզ/49ա-50բ: ժէ/50բ-3ա: ժը/53ա-5բ: ժթ/55բ-8ա: ի/58ա-61ա: իա/61ա-3բ: իբ/63բ-5ա:
իգ/65ա-6բ: իդ/66բ-9բ: իե/69բ-72ա: իզ/72ա-3բ: իէ/73բ-6ա: իը/76ա-9բ: իթ/79բ-82բ: լ/82բ-4բ:
լա/84բ-5բ: լբ/85բ-7ա: լգ/87աբ: լդ/87բ-8ա: լե/88աբ: լզ/88բ: լէ/88բ: լը/88բ: լթ/88բ-9ա:
խ/89ա:
Լուսանցքներում
կան լուծմունքներ:
Գ. 1. 89բ-93ա Տեառն Ներսէսի Հայոց կաթողիկոսի ասացեալ` Յաղագս երկնի եւ զարդուց
նորա, բարառնաբար ի դիմաց նորա, ի չափ երկոտասանից պարզեալ ոտի, ի խնդրոյ
առն բժշկապետի եւ աստղագիտի Մխիթար, երկոտասան աստղիջս - Ի
մեղական գոլով բնութիւն եւ սկզբնական... եւ փառս տամ անեղ բնութեանն արարչական:
2. 93ա-4ա Յիշատակարան, որ է ըստ նախադրութեան անուանն: Եւ է այս.
«Մխիթար բժիշկ ընկա՛լ ի Ներսէսէ զայս բան» - Միշտ Էիդ անեղ
բնութիւն բնաւորական... յաւիտենին, որ կայացաւ:
Դ. 97ա-126բ [Դաւթի Մեկնութիւն ի Վերլուծականն Արիստոտէլի]
Տե՛ս ձեռ. 464, 150բ-83բ: ա/97ա-9բ: բ/99բ-102ա: գ/102ա-3բ: դ/103բ-6ա: ե/106ա-8ա: զ/108ա-9ա: է/109ա-11ա: ը/111ա-12ա: թ/112բ-16ա: ժ/116ա-8ա: ժա/118ա-9բ: ժբ/119բ-22բ: ժգ/123ա-4բ: ժդ/124բ-6բ: Պրակները խորագրեր չունեն:
Վերջում
է` 126բ. «Այս ԺԴ. գլուխք, որ մեկնեալ է... ի վարժս ուսումնայսիրաց անձանց ի
փառս Աստուծոյ. ամէն» սկսուածքը:
Ե. ա. 126բ-7բ Զի անկարելի է յաստուածային անձինս գոլ բազումս, քան
զերիսն - Բայց բազում անձինս, քան զերիսն գոլ...
բ. 127բ-9ա Յաղագս թուոյ յատկութեանց, որք պարագային
Հաւր եւ ոյք են - Բայց այսպիսոյ արտակացելոյ թվոյ անձանց...
գ. 129աբ Զի՞ Հոգին Սուրբ ոչ իցէ հայր Քրիստոսի - Բայց
թէպէտ Որդին Աստուծոյ ասի ի Հոգոյն Սրբոյ...
դ. 130ա-32ա Յաղագս սրբակերտութեան մաւրն Քրիստոսի - Իսկ
վասն որպէս ի վերասացելոցդ երեւի... իմն մեղաց ըստ ենթակայութեանն այլ
կապեալ (չշարունակուած):
Զ. 1. 133ա-41բ Դաւթի փիլիսոփայի Էակաց գիրք - Ի
քանի՞ս բաժանի էակն, կամ յո՞րս... Հոգի եւ միտք եւ շունչ` բնութեամբ մի եւ զանազանութեամբ`
այլեւայլ:
2. 141բ-5բ [Դաւթի փիլիսոփայի Մեկնութիւն Արդ,
գոլ զէակն] - Արդ, գոլ զէակն յորժամ ոչ է, եւ զոչ էակն ոչ գոլ... անէակին
եւ էակին մակաշարժմանն:
3. 145բ-6ա [Դաւթի փիլիսոփայի Յաղագս հարկաւորին
եւ կարելւոյն] - Հարցողաց. Քանի՞ յեղանակաւք զանազանին հարկաւորքն
եւ կարելին եւ կամ որո՞վք... բան անսահմանին ենթադատելով ճշդակշիռ:
4. 146ա-8ա [Դաւթի Հարքացւոյ] Նկատումն Արիստոտէլի
- Ուսուցանէ մեզ ի բանալսողութեանցն այնոցիկ, որ հասարակաց
բնականաց գոյանան... նմա միայն տալ է պաշտաւն:
5. 148բ-66ա Արիստոտէլի իմաստասէրի Թուղթ առ Աղէքսանդրոս
թագաւոր: Պատմութիւն յաղագս աշխարհի - Իսկ բազում
անգամ ինձ աստուածային ինչ եւ բարեբախտեալ ճշմարտապէս... ի նմանէ ընդունի
զշնորհս:
6. 166ա-70բ Արիստոտէլի Յաղագս յառագինութեանց
[առ] Աղէքսանտրոս թագաւոր - Գովելի են գեղեցիկքն, եւ պարսաւելի
են գարշելիք... ամենայն ասացելոցդ ներհակքն, որք են ի պարսաւելեացն:
7. 170բ [Յաղագս Արիստոտէլի] - Արիստոտէլ
Ստագիրացի էր... եւ միտք երանուանեալ ի նմանէ (5 տող):
8. 171ա-5բ [Մովսիսի Քերթողի] Յաղագս պիտոյից
[համառօտ]
Տե՛ս ձեռ. 539, 262ա-72բ: 1/171աբ: 2/171բ-2ա: 3/172աբ: 4/172բ: 5/172բ-3ա: 6/173աբ: 7/173բ-4ա: 8/174աբ: 9/174բ-5ա: 10/175աբ:
Տե՛ս
Գիրք պիտոյից, Երեւան, 1993, էջ 28, ձեռ. N6:
9. 176աբ [Բանք իմաստասիրաց Յաղագս սկզբան աշխարհի] - Արիստոտէլ
ասաց` սկիզբն աշխարհի տեսակ... երգեցից ամենապանծալի, պարկեշտ եւ հասարակարվեստ:
10. 176բ Յաղագս մարդասիրութեան ասաց Հոմերոցս
- Աստուածքն աւտարաց նմանեալ շրջին ի մէջ մարդկան... յաւաղ
զնիւթս (չշարունակուած):
11. 176բ Մասունք մարմնոյ - Ուղիղ
է մասն մարմնոյ, զշաղկապ կենացն յինք ունելով... ի փոխարկութենէ մարմնոյ:
12. 177ա-201բ [Պատճառ եւ լուծմունք Սահմանաց գրոցն Դաւթի]
Տե՛ս ձեռ. 437, 144ա-51ա: Պատճառ/177ա-81բ: Լուծմունք/181բ-4բ: ա/184բ-90ա: բ/190ա-1ա: գ/191ա-2բ: դ/192բ-3ա: ե/193ա: զ/193աբ: է/194ա: ը/194ա: թ/194ա: ժ/194աբ: ժա/194բ-5ա: ժբ/195ա-6բ: ժգ/196բ-7ա: ժդ/197ա-8ա: ժե/198ա-201ա: ժզ/201աբ: ժէ/201բ:
13. 201բ-11ա Մեկնութիւն բանից Դաւթի փիլիսոփայի,
որ ի կատարումն նորին տառի Վասն սահմանաց իմաստասիրութեան` ասացեալ Ներսէսի`
Հայոց կաթողիկոսի, ի խնդրոյ ումեմն Ստեփանոսի` սիրողի իմաստութեան - Զխնդիր
հոգեւորական հաւատով եւ սիրով հայցողաց պարտիմք տալ յօժարութեամբ... գոհութիւն
շնորհողին մատուսցուք եւ փառս այժմ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Տե՛ս
ձեռ. 437, 151ա-3բ:
14. 211բ-20բ [Քաղուածք զանազանք]
ա. 211բ-3ա [Դաւթի Այաղթի] Յառաջայբանութիւն
Մեկնութեանցն Պորփիւրի - Հանդերձեալք հանդերձ Աստուծով սկիզբն առնել առաջիկա
շարադրութեանս... զոր ծանուցին իմաստունքն շնորհօք բարերարին Աստուծոյ:
բ. 213աբ Ներածութիւնք Պորփիւրի [համառօտ մեկնութիւն] - Ելոյր
հարկաւորի... Հարց. Զի՞նչ է Ներածութիւն Պորփիւրի: Պատասխանի. Ե. ձայնք
են... եւ այս կարճառօտաբար բաւ լիցի:
գ. 214աբ Ստորոգութիւնք Արիստոտէլի [համառօտ
լուծմունք] - Գոյացութիւն, որակ. քանակ... գտցես ի մեկնութիւնս
գրոցն Արիստոտէլի:
Տե՛ս
ձեռ. 77, 149ա-56ա:
դ. 214բ-5բ Վերլուծականէն ի գրոցն Արիստոտէլի - Ասէ իմաստասէրս,
թէ չորք գոն տրամաբանական... թէ ընդ բաժանական հնարս ոչ ինչ պանձասցի փախչել:
ե. 215բ-6բ Ի Սահմանաց գրոցն որ կոչի Լօիճա (=Լօճիկա) - Որք
մի անգամ իմաստութեան տենչան բանից... եւ զայլն գտանես ի գիրս Արիստոտելի:
զ. 216բ-7բ Ի բանից Պղատոնի յԷակաց գրոցն - Գիտելի է
ըստ կանոնաց իմաստասիրաց, զի գիտութիւնն բաժանի ի չորս... եւ թէ զբովանդակն
խնդրիցէք, ի բունն ընթասջիք մեկնութիւնսն:
է. 217բ-20բ Ի բանից սուրբ հաւրն Նեղոսի համառօտիք - Լաւ է յըստակ խորհրդով ննջել... ըստ արդարութեան
եւ ըստ հեղութեանն Քրիստոսի Աստուծոյն մերոյ, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս եւ
անզրաւ յաւիտենին. ամէն, ամէն եւ եղիցի:
ը. 225ա-8բ Մովսէսի քերթողի Յաղագս ստորոգութեան Արիստոտէլի. վերլուծութիւն - Ստորոգութիւնք
ներքեւասութիւնք անուանին... որ մակացութեան մասունս ունել ասի իմաստութիւն
ինչ կամ քերականութիւն:
թ. 228բ-9ա Սահմանք հրեշտակաց - Հրեշտակ է էութիւն` իմանալի,
մշտաշարժ, ինքնիշխան... Հեփեստոսի եւ Պիսիդոնի եւ որ ի միջոցի: Այժմ եւ
միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
15. 238ա-265ա Սուրբ հաւր մերոյ Մովսէսի [Յաղագս քերականութեանց]
Տե՛ս
ձեռ. 436, 280ա-300բ: 1.ա/238ա: բ/238ա: գ/238աբ: դ/238բ-9ա: 2.ա/239աբ: բ/239բ-40ա:
3/240ա: 4/Չիք: 5.ա/240ա-3ա: բ/243աբ: գ/243բ-4բ: դ/244բ-5ա: ե/245բ: զ/245բ-7ա: է/247ա-8ա:
ը/248ա: թ/248ա-9ա: ժ/249ա-50ա: ժա/250աբ: ժբ/250բ-1ա: ժգ/251ա-2բ: 6/252բ-3բ:
7/253բ-55ա: 8/255ա-6ա: 9/256ա-260բ: 10/Չիք: 11/265ա (վերջ. Հայցէր առ ի փրկութիւն
հանուրց, առ քեզ ի ձեռն զայլ (չշարունակուած): 12-13/Չիք: 14/260բ (կիսատ` սկ.
Յաղագս բառի - Զինչ բարբառ եւ զինչ ձայն... զօրութիւն գծախառն ի նոսա բարբառ
էր:) 15/261աբ: 16.ա/261բ: բ/261բ-2բ: գ/262բ-4ա: դ/264աբ: ե/264բ (շար. տե՛ս 11):
17-23/ Չիք:
Յաւելեալ ունի.
260աբ Յաղագս բառի - Զի՞նչ բարբառ եւ զի՞նչ ձայն. ձայն Յովաննէս եւ մարգարէքն...
զօրութիւն գծախառն ի նոսա բարբառէր:
16. 5բ (գծապատկեր-աղիւսակ) - Գոյացութիւն,
մարմին, շնչաւոր մարմին, կենդանի...
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
126բ Կազմեցաւ
ՌԿԲ. (1613) թվին, ձեռամբ Մարտիրոս լոկ
անունամբ սարկաւագի` աշակերտ վարդապետի, յիշեցէ՛ք ի Տէր:
177ա (խորագրից
յետոյ) Օգնեա՛ Յիսուս Աստուած:
211ա Աղաչեմ
յիշել զպէտս իմո վարժից եւ իմոց հոմասեռից Գրիգոր, ընդ
նմին եւ զամենամեղս Էսաի գրիչ:
228բ Աղաչեմ
վերծանաւղսդ չլինել մեղադիր, զի կապած էր գիրքդ, թէպէտ այդ էր, կամէր այլ յիշել
ի Տէր, զի եւ դուք յիշելն լիջիք, եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն (ջնջած):
126բ
եւ 211ա էջերինը տես ԺԷ. դ. յիշ-ք, Ա.,
էջ 480:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԿԱԶՄՈՂԻ
Տե՛ս Կազմ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1ա (ԺԸ. դ.) Պորփիւր
եւ այլ բազում բան արտաքնոց գրեանց:
1բ Ի թուին ՌՃԿԴ.
(1715), ի վայելումն Սուրբ Գէորգայ առաջնորթ Մաշայգի (կարդալի գուցէ` Մաղայգի՞):
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` Աբ «Դաւթի
Անյաղթ», Բա «բոլոր, սեռ, ամենայն, ընդհանուր, ընդհանրական, էակ, միակ»,
5ա (հայատառ թուրքերէն` ապրանքների եւ նրանց չափի մասին). «բ. ֆլիու. ի. հրշ.,
եանայ իբ. հրշ., էդար զ. ֆլի. դ. հրշ. էքսիք, պաշխայ, եանայ, ա. բուլմիս քուչուն,
քէլիր իբ. հրշ., խը.»:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 264բ շրջանաձեւ,
սեւով. «ՅԻՍՈՒՍԻ
ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ ԳՐԻԳՈՐ ՎԱՐԴԱՊԵՏ»:
ՆՇՈՒՄ` 1ա «ՌԿԲ.-
1613. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1810
ԴԱՒԻԹ ԱՆՅԱՂԹ, ՄԱՏԵՆԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ
|
ՌՃՁԲ. - 1733 |
ԳՐԻՉ` Աբրահամ: ՍՏԱՑՈՂ` տիրացու Յովաննէս:
ԹԵՐԹ` 52. չգրուած` 3ա, 47բ-49ա, 50ա-51ա: ՊՐԱԿ` 3+Ա-Դx12+1:
ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 21,3x15,5:
ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն`
սահմանագծուած սեւ մատիտով (15,5x11): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ`
12ա). յաւելագրողի 1ա-2բ, 3բ, 51բ-52բ: ՏՈՂ` 32: ԿԱԶՄ` մագաղաթ
(տե՛ս Պատառիկ-պահպանակ). միջուկը` ստուարաթուղթ. աստառը` թուղթ, մասն առաջին
եւ վերջին պրակների:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - Աւետարան
Մարկոսի, Ե. 42 - Զ. 2: Թ. դ. 1 (Ա)+1 (Բ), ստացուած երկսիւն մեծադիր ձեռագրի
2 ամբողջական թերթերից` ներս ծալուած եւ աստառի տակ ծածկուած, օգտագործուած
որպէս կազմի երես: Մագաղաթ (մայր ձեռագիրը` 40x30, ըստ սիւնակների եւ լուսանցների
չափերի), երկսիւն (28x20), բոլորգիծ երկաթագիր (նմուշ` Աբ), տող` 12 (երեւացողը),
ունի լուսանցազարդեր: Կարդալ` Ա-Բ «էր ամաց իբրեւ երկոտասանից... որ տուեալ
է»:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի մէջքը քայքայուած,
եզրերը մաշուած, Ա. եւ Բ. փեղկերը սեւ հետքերով. թանաքից գրադաշտը թեթեւակի
գունափոխուած, տեղ-տեղ զանազան բծեր, լուսանցներում փոքրիկ պատռուածքներ,
գրեթէ բոլոր թերթերը ցեցի հետքերով, թ. 3` հիմքից պոկուած, թ. 4-38` հիմքից
թուլացած, 14ա` թանաքաբծեր, թ. 29` ստորին եզրը կտրած-հանած, յետագայում
նորոգուած եւ աւելացուած թ. 1-3, 52` յաւելուագրուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 4ա-5բ Դաւթի իմաստասիրի Վերլուծութիւնն
Պորփիւրի Ներածութեան
Տե՛ս ձեռ. 1688, 1ա-151ա: ա/4ա-5բ: բ/5բ-7ա: գ/7ա-9ա: դ/9ա-10ա: ե/10ա-2ա: զ/12ա-4բ: է/15ա-6ա: ը/16աբ: թ/16բ-7բ: ժ/17բ-8բ: ժա/18բ-9բ: ժբ/19բ-20ա: ժգ/20ա-1ա: ժդ/21ա-2բ: ժե/22բ-3բ: ժզ/24աբ: ժէ/24բ-6բ: ժը/26բ-7բ: ժթ/27բ-9ա: ի/29ա-30բ: իա/30բ-2ա: իբ/32աբ: իգ/32բ-3ա: իդ/33ա-5ա: իե/35ա-6բ: իզ/36բ-7ա: իէ/37ա-8բ: իը/38բ-40բ: իթ/40բ-2ա: լ/42ա-3ա (լ-ն` լ եւ լա, որի հետեւանքով համարակալումը մէկով աւելի): լա/43աբ: լբ/43բ-4ա: լգ/44աբ: լդ/44բ-5ա: լե/45ա: լզ/45ա: լէ/45ա: լը/45ա: լթ/45ա: խ/45աբ: Լուսանցքներում կան փոքրիկ լուծմունքներ:
Բ. 45բ-7ա Դաւթի Անյաղթ փիլիսոփայի Ներգինացւոյ
Առածք հինգ...
Տե՛ս ձեռ. 464, 184ա-7բ: ա/45բ-6ա: բ/46ա: գ/46աբ: դ/46բ-7ա: ե/47ա (վերջ. «այլովք անհատիւք արդ զի» ընդհատուած):
Գ. ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ, ԺԸ. դ.
1ա-3բ, 51բ-2բ
[Ծառ իմաստասիրութեան] - Հոգոյ զօրութիւնքն`
կենդանական, գիտնական...
Գրուած
առանձին թերթերի վրայ եւ ներդրուած:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
9ա Ո՜հ, ի ճանճերաց
ձեռնէն ո՞ւր փախեայց, ոչ գիտեմ:
49բ Գիրքս այս
գրեցեալ եղեւ ձեռամբ Աբրահամիս, զոր ետու յիշատակ իմ հոգեւոր
եղբայր տիրացու Յովաննիսին, որ կարդա`
եւ զիս յիշէ ի բարին, ՌՃՁԲ. (1733) թվոջ, Օգոստոսի ԻԸ. (28):
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 48բ շրջանաձեւ,
սեւով, անընթեռնելի, 52ա ութանկիւն, սեւով, լատինատառ, անընթեռնելի:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 1ա «Վասն գրչայփորձութեանբ»
(նոտրգիր), «վասն զի ով գիտէ զնա, թէ ոչ չջռճմ» (բոլորգիր), 16ա «Փորփիւրի մեկնիչ`
արարեալ ի Դաւթէ փիլիսոփայէ» (նոտրգիր), 20բ «կատարելութիւն» (նոտրգիր),
21բ «որպէս մուրճ, որ յայլմէ» (նոտրգիր), 40ա «մեղայ Աստուծոյ» (բոլորգիր):
ՆՇՈՒՄ` Ա. փեղկին
փակցուած թերթիկին` «ԺԸ. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1811
ԴԱՒԻԹ ԱՆՅԱՂԹ,
ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹԻՒՆ ՆԵՐԱԾՈՒԹԵԱՆՆ ՊՈՐՓԻՒՐԻ
[ԱԴՐԻԱՆԱՊՈԼԻՍ] |
ՌՃԿԸ. - 1719 |
ԳՐԻՉ` Մինաս
[Բարաքիասեան,
Շօռոթեցի]: ՍՏԱՑՈՂ` Ոսկան:
ԹԵՐԹ` 70-1 (տե՛ս Պահպանակ). չգրուած`
1աբ, 68ա-70ա: ՊՐԱԿ` Ա-Զx12 (Զ 9): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
20,3x13,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն, սահմանագծուած կարմրով
(15,5x8,5): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 2ա), Ոսկան ստացողի`
65բ (նմուշ` 65բ): ՏՈՂ` 25: ԿԱԶՄ`
երկրաչափական ճնշագծերով շագանակագոյն կաշի. միջուկը` տախտակ. աստառը`
թուղթ, Ա.` մասն պահպանակի, Բ.` մասն Զ. պրակի. լուսանցակողերը` ոսկեգոյն:
ՊԱՀՊԱՆԱԿ`
1 (սկ.) հաշուած թերթաքանակի մէջ (թ. 1):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Լուսանցազարդ` բուսական (2ա):
Զարդագիր` թռչնագիր (2ա): Գոյներ` ոսկի, կարմիր, կանաչ, կապոյտ, վարդագոյն,
սեւ, սպիտակ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի կաշին քերծուած,
եզրերը մաշուած. լուսանցներում խոնաւութեան թեթեւ հետքեր, դեղնաւուն բծեր,
թանաքից գրադաշտը թեթեւակի գունափոխուած, Ա. եւ Գ. պրակների կարերը թուլացած,
Բ. պրակը հիմքից պոկուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2ա-65ա Դաւթի փիլիսոփայի Վերլուծութիւն
Ներածութեանն Պորփիւրի
Տե՛ս
ձեռ. 1688, 1ա-151ա: ա/2ա-3բ: բ/3բ-5ա: գ/5ա-8ա: դ/8ա-9բ: ե/9բ-11բ: զ/11բ-4բ: է/14բ-6ա:
ը/16ա-7ա: թ/17ա-8ա: ժ/18ա-9բ: ժա/19բ-21բ: ժբ/21բ-2բ: ժգ/22բ-4ա: ժդ/24ա-6բ: ժե/26բ-8ա:
ժզ/28ա-9բ: ժէ/29բ-32ա: ժը/32ա-3բ: ժթ/33բ-6ա: ի/36ա-8ա: իա/38ա-40բ: իբ/40բ-2ա: իգ/42ա-3բ:
իդ/43բ-6բ: իե/46բ-9ա: իզ/49ա-50բ: իէ/50բ-3ա: իը/53ա-6ա: իթ/56ա-8բ: լ/58բ-60բ: լա/60բ-1բ:
լբ/61բ-3ա: լգ/63աբ: լդ/63բ-4ա: լե/64ա: լզ/64աբ: լէ/64բ: լը/64բ: լթ/64բ: խ/64բ-5ա:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
65ա Աւրհնեալ Քրիստոս Աստուած ընդ Հօր եւ ամենասուրբ Հոգւոյն
յաւիտեանս. ամէն:
70բ (բոլորգիր)
Ա. Սկիզբն եղեւ գաղափարիս,
Կրկին գրիլ ի
յայլ նոմիս,
Յոյժ եղկելի,
տկար անձինս,
Մինաս եւեթ սեւաւորիս (հմմտ. ձեռ. 1807):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
2ա (1719 թ.)
ԸՌՍՏԱՄԻ ՈՐԴԻ
ՈՍԿԱՆԻ (փակագիր):
22ա Յիսուս միածին,
ողորմեա՛ իմ անձին` աբէդտար, անարժան, մեղաւոր Ոսկանիս:
65բ Է. Ոսկէ
հրով սա զարդարեալ,
Սեպհական սեռ
է սա եղեալ,
Կոհակ Դաւթի է անուանեալ,
Անյաղթ ֆիլիսոփայ կոչեալ:
Նոյն Պորփիւրի նա ներածեալ,
Իմացկան բան
սորում մեկնեալ,
ԷՌՃԱԿ. (1719) թվի
է սա առեալ,
Սեռն ամսեանն
է բոլորեալ:
Ութ եւ տասան
Յուլիս ելեալ,
Յոյս ինձ աբէդդարիս
ետեալ,
Ներուսանիլ
սիրտիս ետեալ,
Բազում ջանիւք
եմ սա ուսեալ:
Աբդլմսեհ եմ անուանեալ,
Նուաստ հոգիս
նկուն եղեալ,
Սոսկ մերկ անւամբ Ոսկան կոչեալ (ծայրակապ`
«Ոսկանի է սոյն բանս»):
Առեալ եղեւ
ըՍտամբօլ, ՌՃԿԸ. (1719) թվին, Յուլիսի ԺԸ.ումն
(18), ի վայելումն Ըռըստամի որդի Աղայեցի Ոսկանին:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 2ա ութանկիւն, սեւով., անընթեռնելի,
հաւանաբար` «ՈՍԿԱՆ»:
ՆՇՈՒՄ` Աբ` «Ունի
միկրոֆիլմ», 1ա «ՌՃԿԸ. 1719-ից առաջ. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1812
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
[ԿՈՍՏԱՆԴՆՈՒՊՈԼԻՍ] |
ՌՄԻԹ. - 1780 |
ԳՐԻՉ` Բրաբիոն (6ա-207ա), Անանուն
(209ա-307ա):
ԹԵՐԹ` 314 (գրչի էջակալում 1-403, որ
է` 6ա-207ա). չգրուած` 1ա-5բ, 147բ, 207բ-8բ, 291բ-4բ, 307բ-14բ: ՊՐԱԿ`
4+Ա-ԺԷx12+Ա-ԺԱx8 (ԺԱ 20)+6: ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով` աքաղաղ,
թագով պսակուած բուսական զինանշան: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 21x15: ԳՐՈՒԹԻՒՆ`
միասիւն 6ա-207ա` (16,5x10)` սահմանագծուած կարմրով, 209ա-307ա` (16x10,5): ԳԻՐ`
նոտրգիր. Բրաբիոն գրչի` 6ա-207ա (նմուշ` 105ա), անանուն գրչի` 209ա-307ա (նմուշ`
220ա): ՏՈՂ` 24 (6ա-207ա),
27-29 (209ա-307ա): ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի,
դռնակով. միջուկը` տախտակ. աստառը` կապոյտ կտաւ. լուսանցակողերը` կարմիր:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի կաշին քերծուած,
եզրերը մաշուած, թ. 1-3, 312-4` եզրերը կազմի կաշուից գոյն առած, թանաքի
թթուայնութեան պատճառով գրադաշտը տեղ-տեղ թեթեւ գունափոխուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 6ա-68բ Դաւթի Անյաղթ փիլիսոփայի
Ներգինացւոյ Վերլուծութիւն ի Ներածութեան Պորփիւրի
Տե՛ս ձեռ. 1688, 1ա-151ա: ա/6ա-7բ: բ/7բ-9բ: գ/9բ-12բ: դ/12բ-4ա: ե/14ա-6ա: զ/16ա-9ա: է/19բ-20բ: ը/20բ-2ա: թ/22ա-3ա: ժ/23բ-4բ: ժա/24բ-6բ: ժբ/26բ-7բ: ժգ/27բ-9ա: ժդ/29ա-31բ: ժե/31բ-3ա: ժզ/33ա-4բ: ժէ/35ա-7բ: ժը/37բ-9բ: ժթ/39բ-41բ: ի/42ա-4ա: իա/44ա-6բ: իբ/46բ-8ա: իգ/48ա-9ա: իդ/49ա-51բ: իե/51բ-4ա: իզ/54ա-5բ: իէ/55բ-7բ: իը/57բ-60բ: իթ/60բ-3ա: լ/63ա-4բ: լա/64բ-5բ: լբ/65բ-6բ: լգ/67ա: լդ/67ա-8ա: լե/68ա: լզ/68ա: լէ/68ա: լը/68աբ: լթ/68բ: խ/68բ: Պրակները համարակալուած են ա-լզ, սակայն ամբողջական է:
Բ. 69ա-147ա Ստորոգութիւնք Արիստոտէլի [Մեկնութիւն
Դաւթի Անյաղթի]
Տե՛ս ձեռ. 1687, 106բ-245բ: Նխ./69ա-73բ: ա/73բ-87բ: բ/87բ-98բ: գ/98բ-112ա: դ/112ա-26բ: ե/126բ-8ա: զ/128ա-40ա: է/140ա-2ա: ը/142ա-3ա: թ/143ա-5բ: ժ/145բ-7ա: Լուսանցներում` լուծմունքներ:
Գ. 148ա-207ա Սկիզբն եւ նախադրութիւն գրոցն, որ ասի
ըստ յունաց Պերիարմենիաս եւ հայերէն` Յաղագս մեկնութեան, արտադրեալ ի մեծ
իմաստնոյն Արիստոտէլէ եւ թարգմանեալ եւ մեկնեալ ի Դաւթէ:
Տե՛ս ձեռ. 1690, 209բ-305ա: Նխ./148ա-52ա: ա/152ա-6ա: բ/156ա-8ա: գ/158ա-207ա:
Դ. 209ա-91ա Արդիւնաբան եւ հոգիաներկ վարդապետին
Կիրակոսի Եզնկեցոյ արարեալ Մեկնութիւն Հարիւրաւորացն Եւագրեայ, ի խնդրոյ
Յովհաննէս վարդապետի` ի նոյն գաւառէն Եկեղեաց, ի Սուրբ Կիրակու:
Տե՛ս ձեռ. 518, 10բ-97բ: Նխ./209աբ: ա/210ա-25բ: բ/225բ-39բ: գ/239բ-50բ: դ/250բ-62բ: ե/262բ-72բ: զ/272բ-81բ: է/282ա-91ա: Յիշատակարան/չիք:
Ե. [Մեկնութիւնք Հայր մերի]
1. 295ա-8բ Երանելոյն Եղիշէի ուղղափառ վարդապետի եւ անյաղթ փիլիսոփայի յաղօթսն Հայր մեր, որ յերկինսդ ես - Է պարզ բնութեամբ եւ առաւել ունի զբարձրութիւն բանից... զի Տէր մեր վասն ամենեցուն փրկութեան եկն. նմա փառք յաւիտեանս. ամէն:
2. 298բ-303ա Դարձեալ կրկին Մեկնութիւն ի Հայր մեր, որ յերկինսն, զոր ուսոյց Տէրն աշակերտաց
իւրոց - Հայր մեր, որ յերկինսդ ես: Որ Հայր անուանէ, զինքն ի ներքոյ
որդեգրութեան սահմանին գրաւէ... զմեզ ապրեցո՛, Տէ՛ր, եւ քեզ փառք յաւիտեանս.
ամէն:
3. 303բ-7ա Մեկնութիւն սրբոց վարդապետաց եկեղեցւոյ` արարեալ ի Հայր մեր, որ
յերկինսն, զոր ուսոյց Տէր աշակերտացն, եւ նոքօք` ամենայն հաւատացելոց`
աղօթել առ Հայր Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի, վասն որոյ ասէ - Հայր
մեր, որ յերկինսդ ես. քաղցր եւ ախորժ եւ շնորհալի անուն... որով արժանի արասցէ
զմանկունս եկեղեցւոյ արքայութեան իւրոյ եւ փառս տալոյ նմա յաւիտեանս. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
68բ Օրհնեալ Քրիստոս Աստուած, ընդ Հօր եւ ամենասուրբ Հոգւոյն
յաւիտեանս. ամէն: Լրումն եղեւ յայսմ տեղի գրոց Մեկնութեան մեծին Դաւթի: Գաղափարեցաւ թուին Հայոց ՌՄԻԹ. (1780)` օգոստոսի ԺԲ.
(12), ձեռամբ Բրաբիոն գրագրուհւոյ:
207ա Գաղափարեցաւ թուին Հայոց ՌՄԻԹ. (1780)` Դեկտեմբերի
ԺԲ. (12):
ՆՇՈՒՄ` 1ա
«ՌՄԻԹ.-1780. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1813
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
[ԱԴՐԻԱՆԱՊՈԼԻՍ] |
ԺԷ. դար |
ԳՐԻՉ` Ստեփ[անոս]:
ԹԵՐԹ` 296+2 (երեքկնուած 1). չգրուած`
1ա-դ, 290ա-6բ: ՊՐԱԿ` Ա-ԻԵx12 (ԻԵ 10): ՆԻՒԹ`
թուղթ, արեւելեան: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 18x12: ԳՐՈՒԹԻՒՆ`
միասիւն (13x7,5): ԳԻՐ` բոլորգիր (նմուշ` 2ա): ՏՈՂ`
24: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի,
դռնակով. միջուկը` տախտակ. աստառը` բազմագունի շերտազարդ գործուածք. լուսանցակողերը`
կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Կիսախորան` 1ե, 96բ, 198ա: Ճակատազարդ`
19ա, 267ա, 282ա: Լուսանցազարդ` բուսական, թռչնային: Զարդագիր` կենդանագիր,
թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ` կարմիր, կապոյտ, սեւ, մանուշակագոյն, վարդագոյն,
դարչնագոյն:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ` Սաղմոսարան: ՈԿԶ. (1217): 1 (Ա)+2 (Բ-Գ), ստացուած
եզրահատուած երեք թերթից: Մագաղաթ (17,5x11), միասիւն (Աաբ` 14x10, Բաբ, Գաբ`
12x9,5, տող` 6), ուղղագիծ երկաթագիր (նմուշ` Աա), բոլորգիծ երկաթագիր` Բաբ,
Գբ (2 տող` ուղղագիծ երկաթագիր, նմուշ` Բա), կարմրագիր ձայնախազերով (Բ,
Գ), տող` 12 (Ա), 6 (Բ, Գ): Կարդալ` Գբ-Գա, «տուն աղաւթից... զոսկ[ի]» (Ես., Կ,
7-9): Բբ-Բա «[ճանա]պարհք քո... զայս» (Դան., Գ, 27-28): Աբ-Աա «Զի փըրկեաց զմեզ... ողորմ նորա» (Դան.,
Գ. 88-90): Յիշատակարան գրչի` Աա «Աւրհնեալ է ամենասուրբ Երրորդութիւնն.
ամեն: Ի թվիս Հայոց ՈԿԶ. (1217) գրեցաւ շնորհալի տառս մարգարէական նուագացս
ի զարդ տաւնից տերունականաց հրամանաւ եւ յաւժարական փափ» (շար. տե՛ս ձեռ.
1797, որ նոյնպէս գրուած պէտք է լինի Ադրիանապոլսում):
Յիշատակարանի ամբողջութիւնն այս է. «|1813.Աա| Աւրհնեալ է ամենասուրբ
Երրորդութիւնն. ամեն: Ի թվիս Հայոց ՈԿԶ. (1217) գրեցաւ շնորհալի տառս մարգարէական
նուագացս ի զարդ տաւնից տերունականաց, հրամանաւ եւ յաւժարական փափ|1797.Դա|ագմամբ
ի խնդրոյ եղբաւր մերոյ ըստ հոգւոյ Գրիգորոյ, զոր Տէր Յիսուս վայելել տացէ
սրբութեամբ հանդերձ. ամէն: Արդ, որք երգէք սովաւ, յիշեսջիք զստաց|Դբ|աւղ սորին,
նաեւ զիս` չուառական ոմն գծաւղ սորին` զՄարգարէ
մեղաւոր, եւ Տէր Յիսուս զձեզ զամենէսին յիշեսցէ եւ ողորմեսցի. ամէն»:
Տե՛ս
նաեւ ԺԳ. դ. յիշ-ք, էջ 108:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի կաշին քերծուած, Ա. փեղկը ցեցի հետքերով, եզրերը
մաշուած, դռնակը վնասուած, կապիչներն ընկած. թերթերի լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր, զանազան բծեր, փոքրիկ
պատռուածքներ, թ. 1-5, պհպ. Ա., Գ.` ցեցի հետքերով, թ. 39` վերին ձախ
անկիւնը վնասուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ե-19ա Ներածութիւն
Պորփիւրի [Ստորոգութեանցն Արիստոտէլի]
Տե՛ս
ձեռ. 718, 138ա-70բ: Նխ./1եզ: ա/1զ-3բ: բ/3բ-7բ: գ/7բ-11ա: դ/11ա: ե/11աբ: զ/11բ-2ա:
է/12աբ: ը/12բ-3բ: թ/13բ: ժ/13բ-4ա: ժա/14ա: ժբ/14աբ: ժգ/14բ: ժդ/14բ-15բ: ժե/16ա:
ժզ/16աբ: ժէ/16բ: ժը/16բ-7ա: ժթ/17ա: ի/17աբ: իա/17բ: իբ/17բ-8ա: իգ/18ա: իդ/18աբ:
իե/18բ: իզ/18բ-9ա:
Բ. 1. 19ա-96ա Դաւթի փիլիսոփայի Ներգենացո Վերլուծութիւն
Ներածութեան Պորփիւրի
Տե՛ս
ձեռ. 1688, 1ա-151ա: ա/19ա-21բ: բ/21բ-3բ: գ/23բ-7բ: դ/27բ-9ա: ե/29ա-31բ: զ/31բ-6ա:
է/36ա-8ա: ը/38ա-9բ: թ/40ա-1ա: ժ/41ա-3ա: ժա/43ա-5ա: ժբ/45ա-6բ: ժգ/46բ-7բ: ժդ/47բ-50բ:
ժե/50բ-2բ: ժզ/52բ-4բ: ժէ/54բ-7ա: ժը/57ա-9բ: ժթ/59բ-62ա: ի/62ա-4բ: իա/64բ-7բ: իբ/67բ-9ա:
իգ/69ա-70ա: իդ/70ա-3բ: իե/73բ-6բ: իզ/76բ-8ա: իէ/78ա-81ա: իը/81ա-5ա: իթ/85ա-88բ:
լ/89ա-91ա: լա/91ա-2ա: լբ/92ա-3բ: լգ/93բ-4բ: լդ/94բ-5ա: լե/95ա: լզ/95աբ: լէ/95բ:
լը/95բ: լթ/95բ-6ա: խ/96ա:: Պրակները համարակալուած են ա-իթ, լ-խ` չհամարակալուած:
2. 96բ-197բ Ստորոգութիւնք Արիստոտէլի [Դաւթի
Մեկնութիւն Ստորոգութեանցն Արիստոտէլի]
Տե՛ս
ձեռ. 1687, 106բ-245բ: Նխ./96բ-103ա: ա/103ա-20բ: բ/120բ-35բ: գ/135բ-53բ: դ/153բ-72ա:
ե/172ա-3բ: զ/173բ-88ա: է/188ա-90բ: ը/190բ-2բ: թ/192բ-6ա: ժ/196ա-7բ: Պրակները համարակալուած
չեն:
3. 198ա-266բ Սկիզբն եւ նախադրութիւն գրոցն, որ ասի
ըստ յունացն Պերիարմենիաս, եւ հայերէն` Յաղագս մեկնութիւն` յարադրեալ ի
մեծ իմաստնոյն Արիստոտելէ, թարգմանեալ եւ մեկնեալ ի Դաւթէ
Տե՛ս
ձեռ. 1690, 209բ-305ա: Նխ./198ա-203բ: ա/203բ-7ա: բ/207ա-9բ: գ/209բ-66բ:
Գ. 1. 267ա-81բ Արիստոտելի իմաստասիրի թուղթ առ Աղէքսանդրոս
թագաւոր: Պատմութիւն Յաղագս աշխարհի - Իսկ բազում
անգամ ինձ աստուածային ինչ եւ բարեբախտեալ ճշմարտապէս իր, ո՜վ Աղէքսանդրէ,
գոլ թուեցաւ իմաստասիրութիւն... ի նմանէ ընդունի զշնորհս:
2. 282ա-5բ Արիստոտելի Յաղագս առաքինութեանց
առ Աղէքսա[նդր] թագաւորն - Գովելի են գեղեցիկքն, եւ պարսաւելի` գարշելիքն...
ամենայն ասացելոցդ ներհակքն, որք են ի պարսաւելեացն:
Դ. 286աբ [Վասն իմաստասիրաց, թէ ո՛ զի՞նչ ասաց] - Արիստոտելէս
Ստագիրացի էր` ի Քամշկիթ գաւառէ...: Պղատոն ասէ` աշխարհ է յերկնէ եւ յերկրէ...:
Եպիքարիմոս ասաց, որ փոքր-ինչ անցիցէ, քաջ այր է նա:
Ե. 286բ-9բ [Չափաբերականք Գրիգորի Մագիստրոսի]
Տե՛ս ձեռ. 1715, 295բ-9ա: ա/286բ-8ա: բ/288աբ, գ/288բ-9ա: դ/289աբ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
88բ Զծառայս ամենայն ծառա[յ]իցդ Աստուծոյ եւ զետնեալս
յամենեսին զՍտէփ[անոս] գրիչ
յիշեսջիք ուղիղ մտօք, աղաչեմ, եւ յիշողքդ յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ Աստուծոյ
մերոյ, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ`
289բ ձուաձեւ, սեւով. «ՄԲ» [փակագիր` Մինաս Բարաքիասեան]:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ`1ա
«Արտաքնոց Լուծմունք Դաւթի»:
ՆՇՈՒՄ` 1ա
«ԺԶ. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1814
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
|
ԺԷ. դար |
ԹԵՐԹ` 213.
չգրուած` 1ա-6բ, 197ա-213բ:
ՊՐԱԿ` 6+Ա-ԼԲx6+10+5: ՆԻՒԹ` թուղթ,
լուսագծերով եւ T B, L
V GERREVINK, թագի լուսադրոշմներով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 21x16: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն (16,5x11,5):
ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 26ա):
ՏՈՂ` 30: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ,
շագանակագոյն կաշի. միջուկը` տախտակ. աստառը` բազմագունի ծաղկազարդ
չիթ. լուսանցակողերը` կարմիր:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. թանաքի թթուայնութեան
պատճառով գրադաշտը գունափոխուած, տեղ-տեղ դեղնաւուն հետքեր, թ.
199-213` դեղնած, 21` ստ. լս. ջնջած չորս տող` թուղթը ծակծկուած, 208-13 եւ կազմի
կաշին` ցեցի հետքերով:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1. 7ա-18բ Նորին Գրիգորի
[Տաթեւացւոյ] աշակերտի Համառօտ տեսութիւն ի գիրս Պորփիւրի
Տե՛ս
ձեռ. 623, 189ա-206բ: Ցանկ Ա/7ա: Ցանկ Բ/17ա-8բ (տե՛ս ստորեւ` 2): ա/7բ-8բ: բ/8բ-9բ:
գ/9բ-11ա: դ/11աբ: ե/11բ-3ա: զ/13աբ: է/13բ-4ա: ը/14ա-6բ:
2. 17ա-48ա Նորին Գրիգորի Լուծմունք համառօտ ի տեսութիւն Դաւթի (18բ)
Տե՛ս
ձեռ. 623, 206բ-47բ: Ցանկ/17ա-8բ: ա/18բ-19բ: բ/19բ-20բ: գ/20բ-1բ: դ/21բ: ե/21բ-2բ:
զ/22բ-4ա: է/24աբ: ը/25ա: թ/25աբ: ժ/25բ-6բ: ժա/26բ-7բ: ժբ/27բ-8ա: ժգ/28ա-9ա: ժդ/29աբ:
ժե/29բ-30բ: ժզ/30բ-1ա: ժէ/31ա-2ա: ժը/32ա-3ա: ժթ/33ա-4ա: ի/34ա-5ա: իա/35աբ: իբ/35բ-6ա:
իգ/36աբ: իդ/36բ-8ա: իե/38ա-9ա: իզ/39ա-40ա: իէ/40աբ: իը/40բ-2բ: իթ/42բ-4բ (շար.
44բ-8ա «Յաղագս հանրականաց սեռից եւ տարբերութեանց», տե՛ս ձեռ. 1648, 236ա-241ա):
- 48ա Գրիգորի աշակերտի հանդերձ ծնօղօք իւր կրկնակի եւ այլ վաստակելոց
ի սմին յիշատակ բարի Տէր եղիցի (տե՛ս ձեռ. 1648, 241ա):
Բ. 1. 48ա-50ա Դաւթի փիլիսոփայի Առածք հինգ
Տե՛ս ձեռ. 464, 184ա-7բ: ա/48ա-9ա: բ/49ա: գ/49ա: դ/49ա-50ա: ե/50ա:
2. 50ա-1ա Նորին վասն բաժանման - Ամենայն,
որ մի անգամ բաժանեալ գոյ յայլոց գոյից... ընդ որում բոլորն որպէս բոլոր բնաւորեցաւ
պահել:
Գ. 51ա-2ա [Դաւթի Հարքացւոյ] Նկատումն Արիստոտէլի - Ուսուցանէ
մեզ ի բանալսողութեանցն այնոցիկ... մտաց եւ կրթութեան բանի ունի մարդս:
Դ. 1. 52ա-113բ Եռամեծին Յովհանու [Որոտնեցւոյ] հայոց փիլիսոփայի եւ վարդապետի
հաւահումն համառօտ վերլուծութեան Ստորոգութեանցն Արիստոտէլի` ի Գրիգորէ
աշակերտէ (54բ)
Տե՛ս
ձեռ. 1648, 4ա-85բ: Ցանկ/52ա-3բ: Սակաւուք/53բ-4ա: Նախ./54բ-61ա: ա/61ա-9ա: բ/69ա-76բ:
գ/76բ-82բ: դ/82բ-93ա: ե/93աբ: զ/93բ-105ա: է/105ա-8ա: ը/108ա-110ա: թ/110ա-1բ: ժ/111բ-3ա
(113աբ «Նորին Գրիգորի»):
2. 113բ-76բ [Յոհաննու Որոտնեցւոյ Լուծմունք Պերիարմէնիասին Արիստոտէլի]
Տե՛ս ձեռ. 1648, 85բ-179բ: Ցանկ/113բ-5ա: Նախ./115ա-20ա: ա/120ա-3ա: բ/123ա-5բ: գ/125բ-76բ: Յշտկրն/չիք:
Ե. 177ա-82բ Նորին Գրիգորի աշակերտի Յովհաննու
մեծի Համառօտ լուծումն Առաքինութեանց Արիստոտէլի
Տե՛ս ձեռ. 58, 297ա-306ա: Ցանկ/չիք: Լուծմունք/177ա-82ա:
Զ. 183ա-4բ Այս է Արիստոտէլի Իմաստութեան ծառն
ցուցանէ (գծագիր):
Է. 185ա-96ա [Բժշկարան]
1. 185ա-92բ Անուամբ Աստուծոյ. Գիրք ի վերայ բնութեան հանրական եւ մասնական` քահանայի ումեմն աշխատեալ Իշաւխան
Տե՛ս
ձեռ. 745, 153ա-70բ: 1/185ա-91բ: 2. ա/191բ-2ա: բ/192ա: գ/192աբ: դ-ե/չիք:
2. 192բ-3ա Նիւթ եւ նշան շարապի, որ օգտէ լերդի եւ ստամոքաց եւ գլխոց - Առ ծոր Ժ. դրամ, գաղձնի ունդ Ժ. դրամ... եւ Ժ. դրամ դրենն
խմէ:
193ա Այլ դեղ: Դեղ մաղձի - Առ Բ. դրամ մանիշակ չոր... եւ հաւձագով զումին առ:
3. 193ա-6բ Բուսաիդայ իմաստնոյ քաղուածոյ Յաղագս
կազմութեան մարդոյ
Տե՛ս ձեռ. 1713, 390բ-4բ: Նխ./193աբ: ա/193բ-4ա: բ/194աբ: գ/194բ: դ/194բ: ե/194բ-5ա: զ/195ա: է/195աբ: ը/195բ-6ա: թ/196ա: ժ/196ա: ժա/196աբ: ժբ/196բ: ժգ/196ա: ժդ/196ա: ժե-ժզ/չիք:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
7ա Աւգնեա՛ Հոգիդ Սուրբ Աստուած ճշմարիտ:
6բ Գրէ անմեղադրելի լինել, նախ զի են եւ այլ բաղդատութիւնք,
երկրորդ` բաւական են ներգործութեամբ, ասէ. այսքան առ այս:
18բ Զայս ցանգս դիւրագիւտ
արարեալ աշխոյժ ընթերցողաց եւ յիշատակ աշխատողին ի սմա, որով եւ դուք յիշեալ
լիջիք ի Տէր մեր Յիսուս Քրիստոս, որ գալոց է դատ առնել անհաւատացելոց, նայ է ապաւէն, եւ ինքն աւրհնեալ եղիցի:
Օգնեա՛յ Հոգի Սուրբ Աստուած (հմմտ. ձեռ. 1815, 7ա):
ՆՇՈՒՄ` Ա.
փեղկին փակցուած թերթիկին` «ԺԷ., Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1815
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
|
ԺԸ. դար |
ԳՐԻՉ` Յովանէս վրդ.:
ԹԵՐԹ` 233. չգրուած` 1ա-4բ, 220ա-33բ:
ՊՐԱԿ`
6+4+Ա-ԺԸx12 (ԺԸ 11)+11: ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով, եռամահիկ
լուսադրոշմով`
1-3, 223-33: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
20x14,8: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (15x10): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 177ա): ՏՈՂ`
29: ԿԱԶՄ`
դրոշմազարդ, շագանակագոյն կաշի. միջուկը` տախտակ. աստառը` թուղթ, մասն
պահպանակի (Ա.) եւ վերջին պրակի (Բ.). լուսանցակողերը` դեղին: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 6 թուղթ, սկզբից, 1ը որպէս աստառ
փակցուած կազմին, ապա` Ա-Բ, թ. 1-3:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Ճակատազարդ` 8ա: Լուսանցազարդ`
բուսական: Զարդագիր` թռչնագիր: Գոյներ` կարմիր, կապոյտ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի կաշին քերծուած,
եզրերը մաշուած, դեղնաւուն հետքեր, թ. 230-3 եւ կազմի Բ. փեղկը ցեցակեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1. 5ա-16բ Նորին Գրիգորի
[Տաթեւացւոյ] աշակերտի Համառօտութիւն ի գիրս Պորփիւրի (8ա)
Տե՛ս ձեռ. 623. 189ա-206բ: Ցանկ Ա/5աբ: Ցանկ Բ/5բ-7ա (տե՛ս ստորեւ` 2): ա/8ա-9ա: բ/9ա-10ա: գ/10բ-1ա: դ/11ա-2ա: ե/12ա-3ա: զ/13աբ: է/13բ-4ա: ը/14ա-6բ:
2. 16բ-43բ Նորին Գրիգորի Լուծումն համառօտ ի Տեսութիւնն
Դաւթի
Տե՛ս ձեռ. 623, 206բ-47բ: Ցանկ/5բ-7ա: ա/16բ-7բ: բ/17բ-8ա: գ/18աբ: դ/18բ-9ա: ե/19ա-20ա: զ/20ա-1ա: է/21աբ: ը/21բ-2ա: թ/22աբ: ժ/22բ-3ա: ժա/23բ-4ա: ժբ/24աբ: ժգ/24բ-5ա: ժդ/25ա-6ա: ժե/26աբ: ժզ/26բ-7ա: ժէ/27ա-8ա: ժը/28ա-9ա: ժթ/29ա-30ա: ի/30աբ: իա/30բ-1բ: իբ/31բ-2ա: իգ/32աբ: իդ/32բ-4ա: իե/34ա-5ա: իզ/35ա-6ա: իէ/36աբ: իը/36բ-8ա: իթ/38ա-40ա (շար. 40բ-43բ «Յաղագս հասարակաց սեռից եւ տարբերութեանց», տե՛ս ձեռ. 1648, 236ա-241ա):
Բ. 1. 43բ-5բ Դաւթի փիլիսոփայի Առածք Ե.
Տե՛ս
ձեռ. 464, 184ա-7բ: ա/43բ-4ա: բ/44աբ: գ/44բ: դ/44բ-5բ: ե/45բ:
2. 45բ-6բ Նորին [Դաւթի] Վասն բաժանման - Ամենայն,
որ մի անգամ բաժանեալ գոյ յայլոց գոյից... ընդ որում բոլորն որպէս բոլոր բնաւորեցաւ
պահել: Եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն:
Գ. 1. 46բ-99բ Եռամեծին Յովհաննու [Որոտնեցւոյ]` հայոց փիլիսոփայի եւ վարդապետի
հաւաքումն համառօտ Վերլուծութեան Արիստոտէլի` աշխատասիրել ի Գրիգորէ
աշակերտէ (48ա)
Տե՛ս ձեռ. 1648, 4ա-85բ: Ցանկ/46բ-8ա: Սարկաւուք/48ա: Նախ./48ա-54ա: ա/54ա-61ա: բ/61ա-7բ: գ/67բ-73ա: դ/73ա-81բ: ե/81բ-2ա: զ/82ա-92բ: է/92բ-5ա: ը/95ա-6բ: թ/96բ-8ա: ժ/98ա-9բ (99բ «Նորին Գրիգորի»):
2. 100ա-54բ Նորին Յովհաննու Որոտնեցոյ Համառօտ
լուծմունք Պէրիարմէնիաս գրոցն, հաւաքեալ ի Գրիգորէ աշակերտէ (101ա)
Տե՛ս ձեռ. 1648, 85բ-179բ: Ցանկ/100ա-1ա: Նախ./101ա-6ա: ա/106ա-8բ: բ/108բ-10բ: գ/110բ-54ա: Յշտկրն/154աբ:
Դ. 154բ-60ա Նորին Գրիգորի աշակերտի Յոհաննու մեծի Համառաւտ լուծումն Առաքինութեանցն
Արիստոտէլի
Տե՛ս ձեռ. 58, 297ա-406ա: Ցանկ/154բ-5ա: Լուծմունք/155ա-60ա:
2. 160ա-62բ [Գրիգորի Տաթեւացւոյ] յԱշխարհացն Լուծմունք
- Ճաճանչք ասացեալ: Այսոքիկ ի պարզոյ լինին յարփոյն... անճողոպրելի, անբաժանելի ի մէնջ, մարմէնին դիպակագործութիւնն է:
3. 163ա-67ա Նորին Գրիգորի [Տաթեւացւոյ]` աշակերտի
Յոհաննու Որոտնեցւոյ Լուծումն համառօտ դժուարիմաց բանից ի գիրս գրչութեան,
որոյ Առիստակիսէ հռետորէ [եւ Գէորգայ Սկեւռացւոյ]
Տե՛ս
ձեռ. 267, 444ա-55ա: ա/163ա-4ա: բ/164աբ: գ/164բ-5ա, դ/165ա: ե/165ա: զ/165աբ: է/165բ:
ը/165բ: թ/165բ-6ա: ժ/166ա: ժա/166ա-7ա:
4. 167բ-73բ Նորին Գրիգորի Լուծումն համառօտ ի Խրատ
գրչութեան Գէորգեա վարդապետի, զոր նախ խնդրեալ էր Կոստանդեա գրչի եւ ապա` Գոյներիցանց
Ստեփանոսի
Տե՛ս
ձեռ. 267, 429ա-44ա: ա/167բ: բ/167բ-72ա: գ/172աբ: դ/172բ-3ա: ե/173ա: զ/173աբ (անխորագիր):
Դ. [Բանք զանազանք]
1. 173բ [Վասն Դաւթի Անյաղթ փիլիսոփայի] - Դաւիթ փիլիսոփայն է ի Հայք գաւառէ` ի Հերեթն գեղջէ... ի Յունաց կողմանս յաշակերտաց սրբոց քահանայիցն:
2. 173բ [Վասն գօտւոյն] - Նախ ասի գօտի կուսութեան... ամփոփէ զպատժողական
զաւրութիւն իւր ի մարդկանէ, եւ Քրիստոսի մարդասիրին փառք յաւիտեանս. ամէն:
Ե. 1.
173բ Մովսէս Քերթողի Յաղագս Քերականութեանց
Տե՛ս ձեռ. 436, 280ա-300բ: 1/173բ-4բ: 2/174բ-5ա: 3/175աբ: 4/175բ-6ա: 5/176ա-83ա: 6/183աբ: 7/183բ-4բ: 8/184բ-5ա: 9/185ա-8ա: 10/188ա-9ա: 11/189-90ա: 12/190աբ-91ա: 13/191աբ: 14/191բ-2ա: 15/192աբ: 16/192բ-4բ: 17/194բ-7բ: 18/197բ-8ա: 19/198ա: 20/198աբ: 21/198բ-200ա: 22/200աբ: 23/200բ-1բ:
2. 201բ-2ա Մովսեսի Քերդողի հաւր Մեկնութիւն Քերականի
Տե՛ս ձեռ. 436, 300բ-1ա: ա/201բ: բ/201բ: գ/201բ: դ/201բ-2ա: ե/202ա: զ/202ա:
Զ. 202աբ [Հարցմունք եւ պատասխանիք] - Հարց.
Պղատոն զԱրիստոտէլ ո՞րպէս ընդունէր: Պատասխանի. Որչափ աշակերտէ... թէ
յոսկերս սորա պարս մեղուաց գտաւ:
Է. 1. 202բ-10ա Անուամբ Աստուծոյ. Գիրք ի վերայ բնութեան
հանրական եւ մասնական` քահանայի ումեմն աշխատեալ Իշաւխան
Տե՛ս ձեռ. 745, 153ա-70բ: 1/202բ-8բ: 2. ա/208բ-9ա: բ/209ա: գ/209ա-10ա: դ-ե/չիք:
2. 210ա Նիւթ եւ նշան շարապի, որ օգտի լերդի
եւ ստամոքսաց եւ գլխոց - Առ ծոր Ժ. տրամ, գաղձնի ունդ Ժ. տրամ... եւ Ժ. դրամ դրենն խմէ:
210ա Այլ դեղ մաղձի - Առ
Բ. դրամ մանիշակ չոր... եւ հաւձագով զումին առ:
3. 210ա-4բ Բուսայիդա իմաստնոյ քաղուածոյ Յաղագս
կազմութեան մարդոյ
Տե՛ս
ձեռ. 1713. 390բ-4բ: Նխ./210աբ: ա/210բ-1ա: բ/211աբ: գ/211բ: դ/211բ: ե/211բ-2ա: զ/212ա:
է/212աբ: ը/212բ: թ/212բ-3ա: ժ/213ա: ժա/213ա: ժբ/213աբ: ժգ/213բ: ժդ/213բ: ժե/213բ-4ա:
ժզ/214աբ:
Ժ. 214բ-9բ [Ի Հարցմանց գրոց Գրիգորի Տաթեւացւոյ,
հատոր Ե. լգ-խ., հատոր Զ. ա-բ.]
ա. 214բ [Ի Սահմաննց իմաստասիրութեան Դաւթի Անյաղթի] - Հարց. Զի՞նչ է իմաստասիրութիւն: Պատասխանի. Նախ իմաստասիրութիւն է գիտութիւն գոյից... իմաստասիրութիւն է սիրելութիւն ի իմաստութեան (հմմտ. պրակ Ե.): Ասէ Պղատոն, թէ իմաստասէր կոչեմ ես ոչ զայն, որ շատն գիտէ... այլ որ զախտս կարող գոյ հնազանդեցուցանել (հմմտ. Ա.):
Յաւելեալ
ունի` «Դիտաւորութիւն, պիտանացուն, պատճառք մակագրութեան, հարազատութիւն,
բաժանումն գլխոյոցն, կարգն վարդապետական յեղանակն, առ ինչ մասն վերայբերումն»:
բ. 214բ-15բ Հատոր Ե. լգ. Վասն պատուիրանին Ադամայ - Հարց.
Որո՞վ զանազանի աւրէնք եւ պատուիրանք եւ հրաման: Պատասխանի. Նախ` զի հրամանքն
է ստեղծողի...
գ. 215բ Հատոր Ե. լդ. Վասն որպիսութեան կանանց
(= կենաց) - Գիտելի է, զի որպիսութեան կանանց (= կենաց) մարդոյս
տրամատի յերիս...
դ. 215բ Հատոր Ե. լե. Վասն զի ոչ ամաչէին - Հարց.
Վասն է՞ր ոչ ամաչէին Ադամ եւ կինն: Պատասխանի. Նախ` վասն պարզամտութեանն...
ե. 215բ-6ա Հատոր Ե. լզ. Վասն ԲԺ.ան (=երկոտասան)
պարգեւաց մարդոյն - Երկոտասան պարգեւք էին դրախտին...
զ. 216ա Հատոր Ե. լէ. Դարձեալ վասն շնորհաց եւ յանցանացն
Ադամայ - Հարց. Ո՞ր է շնորհն Ադամայ, զոր ետ Աստուած: Պատասխանի.
Այսպէս ասեն վարդապետք...
է. 216ա-7ա Հատոր Ե. լը. [Վասն Ժ. աստիճանի անկմանն
Ադամայ] - Բայց Գրիգոր Նիւսացին Ժ. աստիճան դնէ անկման մարդոյն...
ը. 217աբ Հատոր Ե. լթ. Վասն մաշկեղէն հանդերձին - Հարց.
Զի՞նչ է մաշկեղէն հանդեձն, զոր զգեցոյց զԱդամայ: Պատասխանի. Մաշկն է կենդանական
մորթ...
թ. 217բ-8ա Հատոր Ե. խ. [Թէ վասն էր մաշկեղէն կոչի
մարմին մեր] - Հարց. Ո՞րպէս ասեն մաշկեղէն հանդերձ զմարմինս մեր: Պատասխանի.
Հանդերձն մաշկեղէն էր իր...
ժ. 218ա-9բ Հատոր Զ. ա. [Վասն Աբէլի եւ պատարագաց]
- Հարց. Զի՞նչ է, որ ասէ գիր... Պատասխանի. Եաւթն ազգ բարեգործութեան
տեսակ...
ժա. 219բ Հատոր Զ. բ. Վասն Ենովսայ - Հարց.
Զի՞նչ է յոյսն Ենովսայ, որ ասէ գիրն... Պատասխանի. Ըստ չորից իմանի յոյսն
Ենովսայ... ոչ ի կորուսա (ընդհատուած):
Տե՛ս
Գրիգոր Տաթեւացի, Գիրք հարցմանց, Երուսաղէմ, 1993, էջ 277-90:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
214բ Ո՛վ պատուական իմաստունք, զՅովանէս վարդապետս
յիշեցէ՛ք յաղօթս ձեր, եւ Աստուած զյիշողքդ յիշէ. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
7բ (շղագիր, 1779 թ.) Ես` Սրբոյ Էջմիածնի միաբան, տեղապահ Մկրտիչ վարդապետս,
զայս գիրքս, զոր շնորհեալ էր ինձ յԱդամ վարդապետէն,
ետու յիշատակ հոգեծին որդեկին իմոյ` Դանիէլ վարդապետին`
ի վայելս անձին իւրոյ, ի ՌՄԻԸ. (1779) թուին` Յունվարի մուտն:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 7աբ
ութանկիւն, սեւով. «ՄԿՐՏԻՉ ՎԱՐԴԱՊԵՏ. 1210 (1761)»:
ՆՇՈՒՄ` Բբ.
փեղկին փակցուած թերթիկին` «ԺԸ. դ., Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1816
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
|
ԺԷ. դար |
ԹԵՐԹ` 378-1 (թռիչք
221-3). չգրուած` 1ա-6բ, 92բ-3ա, 211աբ, 335բ, 348բ, 375ա, 376ա-8բ: ՊՐԱԿ` 4+2+Ա-ԼԲx12 (Ա
11, Ե, Է,
Թ, Ժ, ԼԲ 10): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով
եւ լուսադրոշմներով`
խոզանման կենդանի, խաչանշան, երկգլուխ
արծիւ:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 19,9x15,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (14x10. 87բ-88բ` 14,5x11):
ԳԻՐ`
նոտրգիր (նմուշ`
20ա), այլ` 87բ-8բ (նմուշ` 88ա):
ՏՈՂ`
22: ԿԱԶՄ`
դրոշմազարդ, շագանակագոյն կաշի, դռնակով. միջուկը` տախտակ. աստառը` կապոյտ
կտաւ. լուսանցակողերը` կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 1, թուղթ, սկզբից,
չգրուած:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի կաշին քերծուած,
ցեցի հետքերով, մէջքը քայքայուած, եզրերը մաշուած. լուսանցներում խոնաւութեան
հետքեր, զանազան բծեր, փոքրիկ պատռուածքներ, թ. 149, 220, 243, 246. 262 եւ
այլք` թանաքակեր, հորիզոնական կոտրուածքներով, թանաքից գրադաշտը տեղ-տեղ
գունափոխուած, պհպ. Ա. եւ թ. 1-4` ցեցակեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1. 7ա-24ա Նորին Գրիգորի
[Տաթեւացւոյ] աշակերտի Համառօտ տեսութիւն ի գիրս Պորփիւրի (7բ).
Տե՛ս ձեռ. 623, 189ա-206բ: Ցանկ Ա/7աբ: Ցանկ Բ/24ա-6բ (տե՛ս ստորեւ` 2): ա/8ա-10ա: բ/10ա-1բ: գ/11բ-4ա: դ/14ա-5բ: ե/15բ-7ա: զ/17ա-8ա: է/18ա-9բ: ը/19բ-24ա:
2. 24ա-81ա Նորին Գրիգորի Լուծմունք համառօտ ի
Տեսութիւն Դաւթի
Տե՛ս ձեռ. 623, 206բ-47բ: Ցանկ/24ա-6բ: ա/27ա-8բ: բ/28բ-9բ: գ/29բ-31բ: դ/31բ-2ա: ե/32ա-4ա: զ/34ա-6ա: է/36ա-7ա: ը/37ա-8ա: թ/38աբ: ժ/38բ-40բ: ժա/40բ-1բ: ժբ/41բ-3ա: ժգ/43ա-4բ: ժդ/44բ-5բ: ժե/45բ-7ա: ժզ/47ա-8բ: ժէ/48բ-50ա: ժը/50ա-2ա: ժթ/52ա-3բ: ի/53բ-5ա: իա/55ա-6բ: իբ/56բ-8ա: իգ/58աբ: իդ/58բ-61ա: իե/61ա-3ա: իզ/63ա-4բ: իէ/64բ-6ա: իը/66ա-9բ: իթ/69բ-74ա (շար. 74ա-81ա, «Յաղագս հանրականաց սեռից եւ տարբերութեանց». տե՛ս ձեռ. 1648, 236ա-241ա):
- 81ա Գրիգորի
աշակերտ, հանդերձ ծնօղօք իւր կրկնակի եւ այլ վաստակելոց ի սմին, յիշատակ
բարի ի Տէր եղիցի:
Բ. 1. 81ա-6ա Դաւթի փիլիսոփայի Առածք հինգ
Տե՛ս ձեռ. 464, 184ա-7բ: ա/81ա-3ա: բ/83ա: գ/83աբ: դ/83բ-5ա: ե/85ա-6ա:
2. 86ա-7ա Նորին վասն բաժանման - Ամենայն,
որ մի անգամ բաժանեալ գոյ յայլոց գոյից... ընդ որում բոլորն որպէս բոլոր բնաւորեցաւ
պահիլ:
Գ. 87բ-8բ [Դաւթի Հարքացւոյ] Նկատումն Արիստոտէլի - Ուսուցանէ
մեզ ի բնալսողութեանցն այնոցիկ... մտաց եւ կրթութեան բանի ունի մարդս:
Դ. 1. 89ա-210բ Եռամեծին Յովհաննու [Որոտնեցւոյ] հայոց փիլիսոփայի եւ վարդապետի
Հաւաքումն համառաւտ Վերլուծութեան Ստորոգութեանցն Արիստոտելի ի Գրիգորէ
աշակերտէ (94ա)
Տե՛ս ձեռ. 1648, 4ա-85բ: Ցանկ/89ա-91բ: Սակաւուք/91բ-3բ: Նախ./94ա-106բ: ա/107ա-23բ: բ/123բ-37բ: գ/137բ-51ա: դ/151ա-70ա: ե/170ա-1բ: զ/171բ-94բ: է/194բ-9բ: ը/199բ-203բ: թ/203բ-7ա: ժ/207ա-10ա (210աբ «Նորին Գրիգորի»):
2. 212ա-335ա Նորին Յոհաննու Որոտնեցոյ Համառօտ
լուծմունք Պէրիարմէնիաս գրոցն, ի Գրիգորէ աշակերտէ (215ա)
Տե՛ս ձեռ. 1648, 85բ-179բ: Ցանկ/212ա-4բ: Նախ./215ա-26ա: ա/226ա-32ա: բ/232ա-6բ: գ/236բ-335ա: Յշտկրն/չիք:
Դ. 1. 336ա-48ա Նորին Գրիգորի աշակերտի Յովանու մեծի
Համառօտ լուծումն Առաքինութեանցն Արիստոտելի
Տե՛ս ձեռ. 58. 297ա-306ա: Ցանկ/չիք: Լուծմունք/336ա-48ա:
Ե. 349ա-50բ Այս է` Արիստոտէլի Իմաստասիրութեան ծառն ցուցանէ (գծագիր)
Զ. 351ա-74բ [Բժշկարան]
1. 351ա-66բ Անուամբ Աստուծոյ. Գիրք ի վերայ բնութեան
հանրական եւ մասնական, քահանայի ումեմն աշխատեալ Իշաւխան:
Տե՛ս ձեռ. 745, 153ա-70բ: 1/351ա-64ա: 2. ա/364բ-5ա: բ/365աբ: գ/365բ-6բ:
2. 366բ-7ա Նիւթ եւ նշան շարապի, որ օգտէ լերդի եւ
ստամոքաց եւ գլխոց - Առ ծոր Ժ. դրամ... եւ Ժ. դրամ դրենն խմէ: 367ա Այլ դեղ մաղձի - Առ Բ. դրամ մանիշակ չոր... եւ հաւձագով զումին առ:
3. 367ա-74բ Բուսաիդա իմաստնոյ քաղուածոյ Յաղագս
կազմութեան մարդոյ
Տե՛ս
ձեռ. 1713, 390բ-4բ: Նխ./367ա-8բ: ա/368բ-9ա: բ/369աբ: գ/369բ-70ա: դ/370աբ: ե/370բ:
զ/370բ-1ա: է/371ա-2ա: ը/372աբ: թ/372բ-3ա: ժ/373ա: ժա/373աբ: ժբ/373բ-4ա: ժգ/374ա:
ժդ/374աբ ... ճառի պապայ, եմսեքի, հատիմա, տափեխորայ: Որք են/// (չշարունակուած,
հմմտ. ձեռ. 1713, 394ա): ժե-ժզ/չիք:
4. 375բ [Ծառ գոյացութեան] (գծագիր,
անաւարտ):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
7բ Աւգնեա՛ Հոգին
Սուրբ Աստուած ճշմարիտ:
26բ Հմմտ.
ձեռ. 1815, 7ա, նման ձեռ. 1814, 18բ:
27ա Օգնեա՛ Հոգի
Սուրբ Աստուած:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 7բ, 8ա,
115բ ութանկիւն, սեւով, եղծուած, 374բ «ԳԻՐՔՍ ՍՈՒՐԲ ԷՋՄԻԱԾՆԱ Է»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` Աա (բոլորգիր)
«Պորփիւր եւ Մեկնութիւն Ստորոգութեանց», «Լուծմունք Արտաքնոց գրոց ի Տաթեւացոյ»,
(նոտրգիր) «նարդոս, որ է սմբու[լ], ես», Աբ (նոտրգիր) «Ալտի ճանըմ, ճան»:
ՆՇՈՒՄ` Աբ ԺԷ.
(17) դ., «ՌՂԲ. 1643. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1817
ՍԻՄԷՈՆ ԵՐԵՒԱՆՑԻ, ՄԱՏԵՆԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ
ԷՋՄԻԱԾԻՆ |
ՌՄԺԷ. - 1768 |
ԳՐԻՉ` Գալուստ վարդապետ
Ջուղայեցի:
ԾԱՂԿՈՂ`
Երեմիա դպիր: ՍՏԱՑՈՂ` Մկրտիչ արքեպիսկոպոս:
ԹԵՐԹ` 162 (գրչի էջակալում` 1-306, որ
է` 5ա-157բ)-6 (տե՛ս Պահպանակ). չգրուած` 8բ-9բ, 158ա-9բ: ՊՐԱԿ`
a-n (j չիք)x12: ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով`
A FAVIERI
կամ CAVIAC
կամ թագ, որի տակ խաղողի շեղանկիւն ողկոյզ՞: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 20,4x16,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ`
միասիւն (14,5x10,5), սահմանագծուած կարմրով: ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 7ա): Տող`
24: ԿԱԶՄ`
դրոշմազարդ կարմրաւուն կաշի. միջուկը` տախտակ. աստառը` թուղթ. լուսանցակողերը`
կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 3+3 թերթ, թուղթ, չգրուած, (հաշուած
թերթաքանակի մէջ` թ. 1-3, 160-2), մասն աստառի` թ. 3 160:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Կիսախորան` 10ա, 52ա, 115ա: Ճակատազարդ`
5ա, 44ա: Լուսանցազարդ` բուսական, թռչնային: Զարդագիր` թռչնագիր: Գոյներ`
կարմիր, կապոյտ, կանաչ, մանուշակագոյն, վարդագոյն, նարնջի, սեւ, սպիտակ,
ոսկի:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի Բ. փեղկը թեթեւակի
քերծուած, աստառը դեղնած. թերթերին դեղնաւուն բծեր, թանաքի թթուայնութեան
հետեւանքով գրադաշտը գունափոխուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
4ա-152բ [Մատենագրութիւնք
Սիմէոնի Երեւանցւոյ]
Տե՛ս ձեռ. 1818, 2ա-135բ: Բան առ ընթերցող` 5ա-7բ: Առ սուրբ Էջմիածին` 7բ-8ա: Ձօն առ Պորփիւր` 8ա: 1/10ա-43ա: (43բ-51ա տե՛ս յօդ. 5-6): 2/51բ-113բ: 3/114ա-50բ: 4/151ա: 5/43բ-49ա: 6/49ա-51ա: Յշտկրն/151բ-2բ:
Վերնագրերն
օրինակուած են գաղափար օրինակից` իմաստային փոփոխութիւն չառաջացնող
բառային յաւելումներով (էջք 4ա, 43բ):
Յաւելեալ ունի.
- 153ա-7բ Ցանկ մատենիս Լուծմանց գլխաւոր եւ նշանաւոր
բանից` հաւաքեցեալ ի նոյնոյ շարահիւսողէ - Աղէքսանդրոս, Ոլոմպիադորոս եւ Աւեռիոս ո՞յք էին...
Քառանկիւնի, անկատար, կատարեալ եւ գերակատար թիւին ո՞յք եւ ո՞րպէս:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿի
4ա Արտագրեցաւ
ի բուն հեղինակէն կարի զգուշութեամբ, ի Գալուստ մեղսամած սեւաւորէ`
ի վայելումն սոյնոյ վեհիս տեղապահ տեառն Մկրտիչ արհւոյ եւ պանծալւոյ
եպիսկոպոսին յամի յաւիտենական արքային 1768 եւ հայոց ՌՄԺԷ., եւ ներամսեանն
Մարտի 4, ի հանրատենչ եւ լուսանկար աթոռս Սուրբ Էջմիածին` ընդ հովանաւորելով: Արտագրեցաւ ի բուն հեղինակէն
կարի զգուշութեամբ ի Գալուստ տրուփ սեւաւորէ, ի վայելումն սոյնոյ վեհիս տեղապահ տեառն
Մկրտիչ արհւոյ
եւ պանծալւոյ եպիսկոպոսին:
51բ Որ եւ գրի
սա ի վայելումն նոյնոյ տեառն Մկրտիչ արժանավայել տեղապահին եւ
արհիապանծ եպիսկոպոսին, ձեռագրութեամբ ի յէգ Գալուստ մեղսաներկ սեւաւորէ:
113բ Արդ, ի ժամանիլն
ձեր յայսր, ո՛ նազելագոյն ընթերցօղք եւ ուսումնասէր օրինակեցօղք սորին,
հայցեմ զի յիշեսջիք զշարահիւսօղ սորին այսորիկ` զծայրագոյն քահանայապետն
Ամենայնից Հայոց տեառն զՍիմէօն սրբազան
եւ վեհագոյն հայրապետն նարդենիս, որ է Երեւանցի, եւ զհոգեւոր
ծնօղ նորին` զՇամախեցի Յակոբ վարդապետն, հանդերձ մարմնաւոր ծնողօքն իւրոյ` զԿարապետն եւ զԳայիանէն, եւ եղբարբք նորին` զՄելքիսեթեկն, զՅարութիւնն եւ զՂազարն, ընդ նոսին եւ զիս` զանարժան
Գալուստ մեղսամած
վարդապետս` գծօղ սորին, զի եւ դուք յիշե[ս]ջիք ի Քրիստոսէ յԱստուծոյ մերմէ:
Տե՛ս
ձեռ. 1818, էջ 135աբ. սա յիշատակարանի համառօտութիւնն է:
114ա Որ եւ գրի
սա` ի վայելումն նոյնոյ տեառն Մկրտիչ ինքնավայել տեղապահին եւ արհիապատում
եպիսկոպոսին, գծագրութեամբ ի փցուն Գալուստ յոգնամեղ փաղերայէ
Ջուղայեցւոյ:
152բ Արդ, եղեւ
զրաւ մատենիս, որ կոչի Լուծմունք արտաքնոց, ձեռագրութեամբ թերավարժ յումեմնէ
Գալուստ էականի
բանին պաշտօնատար կոչեցելւոյ, որ եմ տեղեաւ Ջուղայւոյ Նորոյ, զոր
ի լինիլն մեր աստ ի սրբոյ Քրիստոսաիջի Աթոռոջս եւ ի գոլն մեր
օրինակեցաք զգեղեցկայարմար եւ զհամեղազրուց Լուծմունքս զայս ի բուն հեղինակէն`
ի համար նարդենիս տեղապահ տեառն Մկրտիչ արհիապանծ
եպիսկոպոսին, զոր ի սիրախիտ նոյնոյ արծնեալ ծաղկեաց զսա Երեմիա խորհրդական
դպիրն վեհին եւ եպիսկոպոսն յոգնաշնորհ ի պատիւ նորին: Ուրեմն յընթերցասէր
հանդիպողացդ յիշել աղաչեմք, զի եւ դուք յիշե[ս]ջիք ի Քրիստոսէ Աստուծոյ
անզրաւ յաւիտենիւ: Արդ, արտագրեցաւ ի դրան |153ա| Սրբոյ եւ մեծի աթոռոյս
Էջմիածնի, ի հայրապետութեան
տեառն Սիմէօն վեհափառ
եւ յոգնիմաստ եւ գերընտիր սրբազնակատար կաթողիկոսին եւ պատրիարքութեան
սրբոյ Երուսաղեմայ` տեառն Պօղոս վարդապետին,
եւ Կոստանդնուպօլսոյ` տեառն Գրիգոր աստուածիմաստ վարդապետին.
ո՛ղջ լերուք ի Տէր:
157բ Փա՜ռք, պատիւ
եւ երկրպագութիւն հանդերձ գոհութեամբ եռանձնեայ երանելագունեղի տէրութեանդ
եւ միոյ աստուածութեանդ, որ զիս անկարօղ տարտամ ծառայս քո, կարողացուցեր
յարաձգական շնորհիւդ յաւարտ հասանիլ գրեցման գրքոյս, որով եւ յանգ ելի իսկ,
որոց վասն վերառաքեմ յայսմ վայրի եռապայծառ գերադրելոյդ յամենայն էից
պաշտօն բարեբանական եւ երկրպագական յաւիտեան եւ յաւիտեանս յաւիտենիւ.
ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
2. 4բ (շղագիր, 1779 թ.) Ես` Սրբոյ Էջմիածնի միաբան,
տեղապահ Մկրտիչ վարդապետս
Պորփիւրի Լուծմանց գիրքս շնորհեցի հոգեծնի որդեկին իմոյ` Դանիէլ վարդապետին
յիշատակ` ի վայելս անձին իւրոյ, ի ՌՄԻԸ. (1779) թւին, Յունվարի մուտն:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 4բ, 5ա` երկիցս,
157բ`երկիցս. ութանկիւն, սեւով. «ՄԿՐՏԻՉ ՎԱՐԴԱՊԵՏ, 1210 (1761)»:
ՆՇՈՒՄ` 1ա «ՌՄԺԷ.
- 1768. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1818
ՍԻՄԷՈՆ ԵՐԵՒԱՆՑԻ, ՄԱՏԵՆԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ
[ԷՋՄԻԱԾԻՆ] |
ՌՃՂԶ. - 1747 |
ԳՐԻՉ` [Սիմէոն Երեւանցի]:
ԹԵՐԹ` 138-2 (տե՛ս Պահպանակ). չգրուած`
36բ, 136ա-137բ: ՊՐԱԿ` Ա-ԺԲx12 (ԺԲ 4): ՆԻՒԹ`
թուղթ, ողկուզանման զարդի լուսադրոշմով եւ լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
20,6x16,3: ԳՐՈՒԹԻՒՆ`
երկսիւն (16x13): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 40ա): ՏՈՂ`
29: ԿԱԶՄ`
դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի. միջուկը` տախտակ. աստառը` թուղթ. լուսանցակողերը`
կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 1+1, թուղթ, չգրուած, մասն աստառի,
հաշուած թերթաքանակի մէջ (թ. 1, 138):
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի կաշին թեթեւակի
քերծուած, եզրերը մաշուած, թանաքի թթուայնութեան հետեւանքով գրադաշտը գունափոխուած,
տեղ-տեղ զանազան բծեր, խոնաւութեան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2ա-135բ [Մատենագրութիւնք
Սիմէոնի Երեւանցւոյ]
2ա-3բ Բան առ ընթերցօղ համազգի եւ սիրելի եղբարցդ իմոց - Արդ, մինչ ամենայն գիրք, այսինքն` մարգարէականք, առաքելականք...
- 3բ-4ա Առ Սուրբ Էջմիածին`
մայրն իմ շնորհածին է բանս
- Արդ, ո՜վ ամենագեղեցիկ եւ քաղցրանուն սուրբ Էջմիածին... եւ զտհասութիւն
տղայութեան իմոյ սանձելով ի ձեռն աննախանձ եւ անկեղծ վարժապետին իմոյ` Յակօբ
շնորհազարդ վարդապետին Շամախեւոյ... ի քոյ յետնեալ ծառայէ` յԵրեւանեցւոյ
անպիտանէ Սիմէօնէ վարդապետէ:
- 4ա [Ձօն առ Պորփիւր] - 0գնեա՛, ո՜վ Տէր օգնական, / Որոց
դիմեալ առ քեզ գան...
1. 4ա-36ա Համառօտ լուծմունք
Պորփիւրի, ծաղկաքաղ արարեալ ի բնաբանաց գերիմաստից սրբոց` Դաւթի Անյաղթ
փիլիսոփայի եւ երիցս երանեալ Գրիգորի Տաթեւացւոյն, ուրումն Սիմէօն շնորհապերճ
հայրապետի Երեւանցւոյ
- 4բ-5ա Ի Ներածութիւնն
Պորփիւրի -
Պորփիւրոս էր փիւնիկեցի եւ իմաստասէր...
- 5ա [Նախերգան] - Բան. Ելոյր հարկաւորի քրիսաւորի
է: Լուծմունք. Ելդ գոլ լսի...
ա. 5աբ Ճառ երրորդ ըստ մեկնչին - Բան. Եւ յառս Արիստոտէլի Ստորոգութեանցն
վարդապետութիւն: Լուծմունք. Պիտանաւորութիւն գրոցս Պորփիւրի վասն երից
է ըստ մեկնչին...
բ. 5բ-6բ Ճառ հինգերորդ ըստ
մեկնչին - Բան.
Եւ թէ զսեռն զի նախադասեաց այլոց, այս է պատճառն: Լուծմունք. Քանզի ամենայն
իմաստասէրք զմասնաւորս...
գ. 6բ-7ա Ճառ Ժ.րդ ըստ մեկնչին - Բան. Արդէն իսկ վաղվաղակի յաղագս
սեռի եւ տեսակի: Լուծմունք. Աւարտէ զնախերգանն առաջին...
դ. 7ա-8բ Ճառ վեցերորդ ըստ
մեկնչին - Բան.
Եւ կամ թէ կարծիքական մակբայ եւս իմանիլ... Լուծմունք. Աստանօր նախ զհարկաւորսդ
քանեաւ կերպիւ մեկնէ...
ե. 8բ-9ա Ճառ եօթերորդ ըստ
մեկնչին - Բան.
Երկրորդ խնդիրն է, թէ Ե. ձայնքն մարմինք են, թէ՞ անմարմինք: Լուծմունք. Քանզի
ստոյիկեանքն զամենայն ինչ մարմին ենթառնեն...
զ. 9ա-10բ Ճառ ութերորդ ըստ
մեկնչին - Բան.
Երրորդ խնդիրն, թէ Ե. ձայնն յառաջ, քան զբազումս են... Լուծմունք. Բայց զայսոսիկ
Պորփիւրոս այլով անուամբ առձայնեաց...
է. 10բ-11ա Ճառ իններորդ ըստ
մեկնչին - Բան.
Յետ շնորհելոյ հանդիսարանացն: Լուծմունք. Այսինքն` (ուսումնասիրացն)
զպարգեւ երրակիս...
ը. 11ա-2ա Ճառ ԺԱ.երորդ ըստ
մեկնչին - Բան.
Յետ երկուց նախերգանից, որ ասէ վասն բնաբանի նախերգանիցն... Լուծմունք.
Բայց երեւեցաւ ո՛չ սեռ եւ ո՛չ տեսակ...
թ. 12աբ Ճառ ԺԲ.երորդ ըստ
մեկնչին - Բան.
Արդ, վասն սահմանաց հինգ ձայնիցդ: Լուծմունք. տարաձայնութիւնք բազումք եղեն,
որպէս յայտ է ի մեկնիչն...
ժ. 12բ-3ա Ճառ ԳԺ.երորդ ըստ
մեկնչին - Բան.
Սեռ է, որ ըստ բազմաց եւ տարբերեցելոց ս(=տ)եսակաւ ստորոգի: Լուծմունք.
Ենթագրելով ասէ առ ենթակայն...
ժա. 13աբ Ճառ ԺԴ.երորդ ըստ
մեկնչին - Յայսմ
ճառի զոմանց ընդդիմաբանութիւն յանդիմանէ Դաւիթ...
ժբ. 13բ-5ա Ճառ ԺԵ.երորդ ըստ
մեկնչին - Վասն
դասաւորութեան այսքան իմա՛, իսկ զբանն զտարբերութիւնն նախադասեաց...
ժգ. 15ա-7ա Ճառ ԺԶ.երորդ ըստ
մեկնչին - Բան.
Քառակաբարն այս երկու սեռ: Լուծմունք. Այսինքն` սեռականգոյն եւ միջին...
ժդ. 17ա-8ա Ճառ ԺԷ.երորդ ըստ
մեկնչին - Բան.
Աստանօր Դաւիթ որպէս թէ պատուելով զՊղատօն...
ժե. 18ա-19ա Ճառ ԺԸ.երորդ ըստ
մեկնչին - ԶԱրիստոտէլէս
կոչէ Ստագիրացի...
ժզ. 19ա-21ա Ճառ ԺԹ.երորդ ըստ
մեկնչին - Բան.
Արդ, բացատուեցելոյր սեռոյր եւ տեսակոյր... Լուծմունք. Աստանօր ոյր ձայնդ
թուի թէ ըստ ուղղականացն են...
ժէ. 21ա-22ա [Ճառ Ի.երորդ ըստ
մեկնչին] Յաղագս տարբերութեան
- Բան. Տարբերութիւն հասարակաբար, յատկապէս եւ յատկեղ ասասցի: Լուծմունք.
Վասն դասաւորութեան սորա այսպէս իմա՛...
ժը. 22ա Ճառ ԻԱ.երորդ ըստ
մեկնչին - Հարց.
Զի՞նչ գոյացութիւն եւ զի՞նչ գոյեղն...
ժթ. 22բ Ճառ ԻԲ.երորդ ըստ
մեկնչին - Բան.
Աստանօր մեկնիչն քանեօք եղանակօք զանազանէ... Լուծմունք. Նախ` այսպէս
թէ սեռն ունի զբաժանականսն, յորս բաժանի...
ի. 22բ-4ա Ճառ ԻԳ.երորդ ըստ
մեկնչին - Բան.
Արդ, ի վերուստ սկսանելով եւ դարձեալ ճառելի եւ այլ: Լուծմունք. Վերստին ի
սեռ տարբերութեանն սկսեալ կրկին բաժանէ...
իա. 24բ-5ա Ճառ ԻԴ.երորդ ըստ
մեկնչին - Ասէ`
ի գիտութիւնէ իրաց սահմանք գոյանան...
իբ. 25ա-7ա Ճառ ԻԵ.երորդ ըստ մեկնչին
- Յայսմ ճառի պղատոնականքն ներհակեալ ի միւս կողմն...
իգ. 27ա-8ա Ճառ ԻԶ.երորդ ըստ մեկնչին - Բան. Եւ որոշին զնա, եւ այսպէս
տարբերութիւնն է... Լուծմունք. Դարձեալ սահմանէ զտարբերութիւնն...
իդ. 28ա-9բ Ճառ ԻԷ.երորդ ըստ մեկնչին - Բան. Տարբերութիւն է, որ մեկնելն
բնաւորեալ է ընդ նոյն սեռիւն: Լուծմունք. Դարձեալ սահմանէ, քանզի վասն տարակուսելի
եւ կարծեօք...
իե. 29բ-30բ Ճառ ԻԸ.երորդ ըստ մեկնչին, Յաղագս յատկի - Վասն դասաւորութեան սորա այսքան
իմանալի է...
իզ. 30բ-1բ Ճառ ԻԹ.երորդ ըստ մեկնչին, Յաղագս պատահման - Բան. Պատահումն է, որ լինի եւ
բացալինի առանց ենթակային ապականութեան: Լուծմունք. Անունն իսկ յայտնէ
զդասն եւ զորպիսութիւն իւր...
իէ. 31բ-2ա Աւարտ առաջնոյ հատորի գրքոյս: Սկսանի զերկրորդ հատորն - Բան. Յաղագս առէից հասարակացն
եւ յատկից, սեռիցն եւ տեսակացն... Լուծմունք. Քանզի յառաջնումն ուսաք...
իը. 32ա Ճառ Լ.երորդ ըստ մեկնչին - Բան. Աստ խոստման մերում ասէ:
Լուծմունք. Ի նախերգանի իւրում ասաց...
իթ. 32բ Ճառ ԼԱ.երորդ ըստ մեկնչին - Բան. Ի հասարակութենէ մոռացաբար
եւ այլ: Լուծմունք. Այսինքն` զհասարակ եւ է հինգ ձայնիցդ...
լ. 32բ-3ա Ճառ ԼԲ.երորդ ըստ մեկնչին - Բան. Յաղագս հասարակութեանց
եւ յատկութեանց սեռի եւ տարբերութեան: Լուծմունք. Յետ հանրականապէս ասելոյ
հասարակութեան եւ զանազանութեան...
լա. 33աբ Ճառ ԼԳ.երորդ ըստ մեկնչին - Յաղագս հասարակութեան սեռի
եւ տեսակի եւ զանազանութեան նոցին: Արդ, երեք հասարակութիւն դնէ եւ վեց
զանազանութիւն...
լբ. 33բ-34ա Ճառ ԼԴ.երորդ ըստ մեկնչին - Բան. Յաղագս հասարակութեան
եւ զանազանութեան սեռի եւ յատկի: Երեք հասարակութիւն եւ հինգ զանազանութիւն
դնէ սեռին ընդ յատկին...
լգ. 34աբ Ճառ ԼԵ.երորդ ըստ մեկնչին - Բան. Յաղագս հասարակութեան
եւ զանազանութեան սեռի եւ պատահման: Լուծմունք. Մի հասարակութիւն դնէ եւ
չորք զանազանութիւն...
լդ. 34բ-6ա Ճառ ԼԵ.երորդ ըստ մեկնչին - Բան. Յաղագս հասարակութեան
եւ զանազանութեան տարբերութեան եւ տեսակի: Լուծմունք. Երկու հասարակութիւն
եւ չորս զանազանութիւն դնէ սոցա... Աւարտեցաւ Լուծմունք Պորփիւրի Ներածութեան
եւ մեկնութեան շնօրհօքն Քրիստոսի, որում փա՜ռք յաւիտեանս. ամէն:
2. 37ա-95ա Սուրբ Հոգի Աստուա՛ծ, հա՛ս ի թիկունս: Համառօտ լուծմունք
գրոցն Արիստոտէլի Տասանց ստորոգութեանց, ծաղկաքաղ արարեալ ի բանից գերիմաստիցն
սրբոյ Դաւթի Անյաղթ փիլիսոփայի եւ երիցս երանեալ սրբոյ հօրն մերոյ` Գրիգորի
Տաթեւացւոյն, ի Սիմէօն գերիմաստ հայրապետէ Ամենայն Հայոց` ի յօգուտ ուսումնասիրաց
եւ ի փառս Աստուծոյ:
- 37ա [Ձօն առ Արիստոտէլ] - Արիստոտէլ միտն անզբաղ /Բանասիրաց համեմիչ
աղ...
37ա-8ա Ստորոգութիւնք Արիստոտէլի - Արիստոտէլս այս ըՍտագիրացի էր եւ աշակերտ Պղատոօնի
Աթենացւոյ... 38ա-47ա Բան. Հոմանունք ասին, որոյ անունն միայն հասարակ: Լուծմունք.
Սահմանէ` զհոմանունն ասէ...
ա. 47ա-56ա Յաղագս գոյացութեան, պրակ Ա. - Բան. Գոյացութիւն ասեմ, որ նախկին
եւ իսկագոյն... Լուծմունք. Աստանօր կարգաւ ընձեռէ զվարդապետութիւնս...
բ. 56բ-65բ Յաղագս քանակի, պրակ Ա. - [Բան.] Եւ քանակին է, ինչ որ տարորոշ
է եւ է, որ շարունակ, եւ այնք որ: Լ[ուծմունք.] Արդ, եթէ վասն է՞ր ի յիշելն զսոսա...
գ. 65բ-73բ Յաղագս Առընչի, պրակ Ա. - Բան. Առինչք ասին, որք միանգամ
ինքեանք, որ ինչ են այլոց... Լուծմունք. Կրկին պատճառ պարտ էր նախադասել որակին...
դ. 73բ-83բ Յաղագս որակի եւ որակութեան, պրակ Ա.
- Բան. Եւ որակութիւն ասեմ, ընդ որում որակք ոմանք ասին... [Լուծմունք.] Արդ,
վասն դասաւորութեան սոցա յառաջ ասացաւ...
ե. 83բ-4բ Յաղագս առնելոյ եւ կրելոյ, պրակ Ա. - Բան. Ընդունի առնելդ եւ կրելդ
զներհակութիւն զյաւէտն եւ զնուազն: Լուծմունք. Վասն դասաւորութեան սոցա
մեկնիչն ասէ...
զ. 84բ-90ա Յաղագս հակակայից, պրակ Ա. - Բան. Իսկ յաղագս հակակայից
ըստ քանի եղանակս սովորեցաւ... Լուծմունք. Վասն դասաւորութեան սորա աստ
մեկնիչն զերկու պատճառս դնէ...
է. 90ա-1բ Յաղագս նախկնի - Բան. Նախկին այլայլոյ ասի քառակաբար եւ այլ: Լուծմունք.
Նախկինն այլոյ ասի նախկին եւ ոչ ինքեան...
ը. 91բ-2ա Յաղագս համանգամայնց - Բան. Համանգամայն եւ պարզաբար
եւ իսկագոյն... Լուծմունք. Համանգամայնքս ըստ նախկնիցն են...
թ. 92բ-4բ Յաղագս շարժութեան - Բան. Շարժութեան տեսակք են վեց եւ այլն: Լուծմունք.
Պիտանաւորութիւն սորա, թէպէտ ի տրամաբանսն է, ասէ...
ժ. 94բ-95ա Յաղագս
ունելոյն -
[Բան.] Ունելդ ըստ յոլով եղանակս ասի կամ իբր ունակութիւն եւ տրամադրութիւն:
[Լուծմունք.] Ի տասանց սեռիցն մի եւ ունելս է, զոր սկզբանն յիշեաց... զի առաւել հաւաստեցաւ
սեռ գոլ սորա: Արդ, աւարտէ երրորդ ի հատորիս եւ մանաւանդ բոլոր ի գրոցս տասանց
ստորոգութեանցս, յոր վայր պարտիմք փառս տալ Աստուծոյ, որ է առաջին եւ վերջին,
սկիզբն եւ կատարած ամենայնի:
3. 95ա 0գնեա՛, ո՛վ Տէր օգնական, / Որոց դիմեալ առ քեզ գան, / Առ յոր
եւ ես դիմեցի / Եւ զայս գործս ի կիր արկի:
95բ-127բ Համառօտ լուծմունս Պերիարարմէնիաս գրոցն Արիստոտէլի,
իբրու ծաղկաքաղ արարեալ ի բանից սրբոյն գերիմաստից Դաւթի Անյաղթի փիլիսոփային
եւ երիցս երանեալ սրբոյն Գրիգորի Տաթեւացւոյն, նոյնոյ Սիմէօնի Երեւանեցւոյ
սրբազան կաթուղիկոսի Ամենայն Հայոց Մեծաց:
- 95բ [Բան առ ընթերցողս] - Իմա՛ զայս նախ, ո՛վ ընթերցօղ, / Եթէ ուսմանց ես հետեւօղ...
95բ-7ա Սկսանի Աստուծով, խորագիր - Բան. Սկիզբն եւ նախադրութիւն
գրոցն, որ Յաղագս մեկնութեան: Լուծմունք. Իբր թէ սկիզբն եւ գլուխ գրոցս այս
է...
ա. 97ա-8բ Յաղագս անուան, պրակ Ա. - Բան. Բայց ոչ որպէս ներպարզս
անուանս... Լուծմունք. Ի սահմանի անուան ասաց թէ...
բ. 98բ-9ա Յաղագս բայի, պրակ Ա. - Բան. Բայ է, որ առնշանակէ ամանակ... Լուծմունք.
Թէպէտ են եւ անուանք, որք զժամանակ նշանակեն...
գ. 99ա-127բ Յաղագս բանի, պրակ Ա. - Բան. Որոյ մասանցն նշանակէ զատեալ
իբր ասութիւն... Լուծմունք. Սահմանէ եւ զբանն, զորոյ որոշէ յանուանէ... եւ
տուողին ամենայնի զիմաստ եւ զընդունելակութիւն, փառք յաւիտեանս. ամէն:
4. 127բ Լուծմունք սեռօրէն ամենայն գոյից - Գլխաւոր եւ սեռօրէն բաժանմունք
գոյից ութն են... եղանակք բաժանմանց շատք, զորս թողաք մեք ահա ձերումդ գտման.
վերջ:
5. 127բ-132բ Գիրքս այս կոչի Հինգ առածք, այսինքն` Ե. ասացուածք, յորս հինգ
իրողութիւնս ուսուցանէ մեզ Անյաղթն Դաւիթ - Յառաջնումն ուսուցանէ, թէ
զի՞նչ է սահման եւ զի՞նչ ստորագրութիւն...
ա. 127բ-9բ Առած առաջին
- Բան. Արդ, սահմանէ բան համառօտ եւ այլ: Լուծմունք. Սահմանէ զնոյն սահմանն...
բ. 129բ Առած երկրորդ. Թէ զի՞նչ է գոյացութիւն եւ որով զանազանի
ի բնութիւնէ
- Բան. Գոյացութիւն է շարադրութիւն գոյացուցանողաց ոմանց: Լուծմունք.
Սահմանէ զգոյացութիւնն, արդ, այս այն...
գ. 129բ-30ա Առած
երրորդ. Եթէ զի՞նչ է նոյն եւ զի՞նչ այլ, եւ զի՞նչ նոյն եւ այլ - Բան. Արդ, ստոյգ է նոյն եւ այն:
Լուծմունք. Յերրորդում առածիս ուսուցանէ զնոյն եւ զայլ բառսդ...
դ. 130ա-1բ Առած չորրորդ. Թէ զի՞նչ մի իցէ գոյացութիւն եւ բնութիւն - Բան. Արդ, ոչ ապաքէն ընդհանուր
էիցս այսոցիկ ասացեալք եւ այլն: Լուծմունք. Ի չորրորդումն առածիս կամի ցուցանել
մեզ...
ե. 131բ-2բ Առած հինգերորդ. Թէ ոչ կարօղ գոյ իւրաքանչիւր ոք յանհատիցն
մի բնութիւն գոլ եւ ասիլ -
Վերջում հինգերորդի առածիս ուսուցանէ հինգ գլխով... եւ ոչ մի բնութիւն կարէ
ասիլ: Վերջ լուծմանց Հինգ առածիս եղեւ:
6. 132բ-4ա Համառօտ լուծմունք գրոցն Դաւթի, որ կոչի Գոյից բաժանումն,
նոյնոյ տեառն Սիմէօնի սրբազան կաթողիկոսի` գերընտիր հայրապետի Ամենայն
Հայոց - Բան.
Ամենայն, որ միանգամ բաժանեալ գոլ այլոց գոյից եւ՛՛: Լուծմունք. Ասէ թէ ամենայն
գոյ, որ միանգամ... այնց ասացելոց ամենից, յորոց ի վերն եւս ասացի իսկ, բաւ է,
վերջ եղեւ:
- 134բ-5բ Յիշատակարան այսր մատենի. Արդ, ի հասանիլն մեր յաւարտ
բանիս, տացուք գոհութիւն եւ փառս հաստչին եւ կարգաւորողին ամենայնի, որոյ
շնորհօքն եւ օժանդակութեամբն առնուն զրաւն եւ զլրումն եւ զկատարունական
վախճան ամենայն իրողութիւնք, որոց ազդեցութեամբն եւ շնորհատու զօրութեամբն
եւ ես` յետինս բանասիրաց եւ վերջացեալս ի յուսուցչաց Սիմէօն
իբրու վարդապետս, որ են
յերկրէն Արարատեն`
ի քաղաքէն յԵրեւանու, միաբան եւ պաշտոօնեայ Սրբոյ
եւ քրիստոսաիջի աթոռոյն մեծի Էջմիածնի, յորում եւ ի ստիպմանէ ուսումնասիրաց
միաբանից եղբարց հարկեցայ առնել զԼուծմունս արտաքին գրեանց, այսինքն`
Պորփիւրի
Ե. ձայնիցն, Արիստոտէլի Ժ. ստորոգութեանցն եւ նորին Պերիարմէնիաս
գրոց, նաեւ սոցին մեկնութեանցն, այսինքն` Դաւթի
Անյաղթին
արարելոց, նա եւ նոյնոյ
Դաւթի
Հնգից առածիցն եւ նորին Բաժանմանց գոյիցն, որ զկնի առածիցն եդեալ է, որ
թէպէտ ի վեր, քան զկար էր իմ այս գործ, սակայն, ինչ եւ իցէ, ըստ մերում կարողութեան
եւ մանաւանդ շնորհօքն Աստուծոյ արարեալ զԼուծմունս վերոյ յիշեցեալ գրեանցն,
հաւաքեցաք ի մի տուփ գիրք մի, որ է ընտել ոճիւ եւ պարզ խօսակցութեամբ, որպէս
զի լիցի դիւրիմաց դեռաուսից ընթերցասիրաց եւ դասասողաց Արտաքնոց գրոցս:
Քանզի մանաւանդապէս միտ մեր այս եր, զի խրթնաբառ շարադրութիւն
այսոցիկ գրոցս եւ դժուարիմաց միտսն լուծեաք, այլ ոչ զայլաբանութիւն եւ կամ
յինքենէ զնոր իմն բնախօսութիւն առնել, ուստի, զդժուարիմաց տեղեաց զսկիզբն
միայն առեալ, եդաք ի բանի եւ ենթ նորին զլուծմունսն ոչ դնելով զամենայն բնաբանսն
ի միջի: Քանզի իւրաքանչիւր բանի մինչեւ ցմիւս բանն որքան տարակուսելի
եւ կարօտք լուծմանց միտք եւ բառք գոն, զայնս ամենայն ի լուծմունս նորին լուծեալ
եմք եւ յիշեալ, ուստի եւ ձեզ` ընթերցողացդ, պարտ է նախ զբնաբանս առձեռն ունիլ
եւ ընթեռնուլ, որպէս զի ի հանդիպիլն տարակուսելեաց տեղեացն բնաբանից
ի յայսր եկեալ տեսջիր զլուծումն, որով ապա իմասցի եւ մերս աշխատութիւն, որ
եւ ուսում ի տուօղն շնորհաց, զի ոչ գտանիցէք բառ եւ կամ զբան ինչ տարակուսելի
(թէ՛ ի բնաբանսն եւ թէ՛ ի մեկնութիւնսն Դաւթի), որ ոչ իցէ կերպիւ իւիք յիշեցեալ
եւ լուծեցեալ, թէպէտ ոչ առ ամենեսեան հաւանելի: Ուստի աղերսականաւ ձայնիւ
խնդրեմ ի սիրելաց ընթերցողացդ, զի եթէ հաւանեալ ախորժեսջիք ընթեռնուլն
ձեր, տաջիք փառս տուողին շնորհաց, զի ամենայն տուրք բարիք եւ ամենայն պարգեւք
ի նմանէ են, եւ թէ ոչ հաւանիցիք, գոնէ մի քամահօղք լինիլ իբր զանօգուտս
վարկանելով զաշխա|135ա|տութիւն մեր: Քանզի այն կամ ի նախանձու եւ կամ յոչ
ինչ բնաւ գիտելոյ յառաջանայ, զի ըստ մարգարէին` եթէ անասուն մի տարապարտուց
ոչ հանէ զձայն, բանաւորի մարդոյ հնչումն զիա՞րդ իցէ ընդունայն, զի եթէ առ
քեզ զուր եւ յայլս օգտակար: Զի թէ եւ այս ոչ, գոնէ եւ ի բազմաժամանակեայ աշխատութիւնս
իմ խնայել աղաչեմ, որ ի ՌՃՂԲ. (1743) թուականիս մերոյ սկսեալ` ի չորս ամս բոլոր
հազիւ կարացի աւարտել զսա, եւ այն եւս մեծաւ տառապանօք եւ անգրելեաւ վշտակրութեամբ,
յայսր եւ անդր տարագիր եւ աստանդական լինելով վասն դառնաշունչ բերմանց ամանակին,
զորոց թէպէտ ի յառաջաբանութեան մերում խոստացաք ճառել ի վերջ բանիցս,
սակայն այժմ գրիչն իմ կայ առեալ մնաց խափան ի բազում ժամս: Քանզի մնալով ի յափշութեան եւ ի վարանս, ոչ գիտացի,
թէ զորն գրեցից եւ զորն թողից, քանզի վասն իմոց ծովացելոց մեղաց` թէ՛ ի մարմնական
պետութիւնսն եւ թէ՛ ի հոգեւորական պետութիւնսն, ի ժամանակս յայս գոյր
անպատմելի եւ անգրելի խռովութիւնք եւ մարտք: Կարճառօտ այսքան իմասջիք, զի
ի ներ քանեաց ամացս ութ շահ փոխեցան` մին զմիւսն սպանանելով եւ զտեղին յաջորդելով:
Մտածեա՛յ, թէ որքան իցէ լեալ վնասքն հեծելազօրաց սոցա, եւ երկիրն որպէս
իցէ ոտնակոխ լեալ հանդերձ գերեվարութեամբ, թող զօրամաշ եւ զսովամաշ լեալն,
իսկ զփախստեանս ո՜ թուեսցէ, զի գրեթէ երկիրն Պարսից եւ
Արարատեան
ամայի եղեւ: Իսկ ի հոգեւորն` ի ներկայիս կաթողիկոսն, որ է Ղազար Ճահկեցին, ընդ միաբանիս սրբոյ Աթոռոյն վիճունակ լեալ,
նաեւ միաբանքն միաբանեալ ընդ Կոստանդնուպօլսոյ պատրիարգին եւ այլոց առաջնորդեաց ի յայնր
վայր եղելոց, ընդ Ղազարու մարտեան բանիւ եւ թղթով յամս երկուս,
եւ թէ որքան վըրդովմունք եղեն յազգս մեր եւ որքան անուանաբեկութիւն եղեւ վարդապետաց
եւ վանականաց, ո՛չ է գրելի. եւ թէ ո՛ւմ էր մեղն, Աստուած գիտէ: Զայսքանս վասն
այսորիկ գրեցի, զի գիտասջիք, թէ յայսպիսում ամենակոջ, եւ որպիսեաւ տաժանմամբ
յաւարտ հասուցի, քանզի զայս ամենայն մոռացեալ (որ եւ ես կայի ի միջի), միայն
հոգ եւ ջան այս էր, զի զսա ի կատար հասուցից ի յօգուտ եղբարց իմոց: Ուրեմն
խնդրեմ ի սիրազուն
եղբարցդ իմոց պարապողացդ յընթերցասիրութիւն, զի եւ դուք մի՛ ձանձրասջիք
յիշել յաղօթս ձեր (ի յօգտիլն ձեր ի սմանէ) զվերոյ յիշեալ շարահիւսօղ սորին
զՍիմէօն վարդապետս, նաեւ զհոգեւոր ծնօղն
իմ եւ զվարժապետնս` զՇամախեցի |135բ| Յակոբ
նրբամիտ գիտնարդեանս վարդապետ` ի նարդեանս իբրեւ նոր իմն արեգակն փայլի
գիտութեամբ եւ հանճարով ի սուրբ երկնանման յԱթոռոջս
ի մէջ վարդապետաց: Նաեւ զմարմնաւոր ծնօղս իմ` զԿարապետն եւ զԳայիանէն,
եւ զեղբայրսն իմ` զՄելքիսեթեկն, զՅարութիւնն եւ
զՂազարն, զորս ի յիշելն ձեր, յիշեալ լիջիք
եւ դուք ի Քրիստոսէ` յԱստուծոյ մերմէ: Եւ վերջապէս, խնդրեմ ի յընթերցասէր
եղբարցդ իմոց, զի ի յօրինակելն ձեր զգիրքս զայս մի՛ վայրիվերոյ եւ անարհեստ
նօտարի գրել տայցէք, զի նուրբ գիրք է, ուստի ի տուն ինչ սղալմանց ապականի, միտքն կորնչի,
եւ աշխատանքն մեր ընդ վայր համարին, այլ զգուշութեամբ եւ արհեստիւ` թէ՛ ըստ
բանիցն եւ թէ՛ ըստ կետադրութեանցն, որպէս սոյն օրինակս գրեցեալ է իմով ձեռամբ:
Նա եւ ի յօրինակելն ձեր զսա, յառաջաբանութիւնս եւ զյիշատակարանս մեր
ըստ սմին գրել խնդրեմ, քանզի վարձ աշխատանաց մերոց ոչ այլ ինչ է, եթէ ոչ յիշիլն
մեր սոքօք: Ուրեմն, ի լինիլն ձեր առիթ յիշման մերոյ գրելով զսոսա, յուսամ,
զի եւ դուք լինիջիք յիշման արժանիք ի Քրիստոսէ Աստուծոյ, որ է օրհնեալ յաւիտեանս.
ամէն:
Արդ, եղեւ զրաւ մատենիս, որ կոչի
Լուծմունք Արտաքնոց ի ՌՃՂԶ. (1747) թուականիս, յամսեանն Օգոստոսի Ժ. (10),
ի դրան մեծի Աթոռոյս Էջմիածնի, ի հայրապետութեան տեառն Ղազարու Ճահկեցոյ եւ ի պատրիարգութեան Պօլսոյ
տեառն Յակօբայ վարդապետին: Ո՛ղջ լերուք ի Տէր.
ամէն:
ՆՇՈՒՄ`
1ա «ՌՃՂԶ. - 1747. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1819
ՍԻՄԷՈՆ ԵՐԵՒԱՆՑԻ,
ՄԱՏԵՆԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ
ԷՋՄԻԱԾԻՆ |
ՌՄԺԵ.
- 1766 |
ՍՏԱՑՈՂ` Յակոբ Կարնեցի:
ԹԵՐԹ` 191-2 (տե՛ս Պահպանակ. գրչի էջակալում`
1-360, որ է` 10ա-190բ). չգրուած` 8բ-9բ, 54ա: ՊՐԱԿ` 3x2 (Գ 4)+Ա-ԺԶx12 (Դ 8, Ը 13, ԺԲ
6, ԺԴ 10): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով`
եռամահիկ, թագ, GP,
փայտէ ցանկապատ` մուտքով, որի ներսում` զինուորական հանդերձով եւ գաւազանով
տղամարդ, եւ առիւծ` սուրը ձեռքին, գլխավերեւում PRO
PATRIA գրութիւն: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
19,5 x15,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (15x10,5): ԳԻՐ`
նոտրգիր, այլ ձեռքի` 99բ-100բ (նմուշ` 91ա, այլ` 100ա): ՏՈՂ`
25-28: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի.
միջուկը` ստուարաթուղթ. աստառը` թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 1+1, թուղթ, մասն աստառի. հաշուած
թերթաքանակի մէջ (թ. 1, 191):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Կիսախորան` 54բ: Գոյներ` կարմիր,
կանաչ, վարդագոյն, դեղին, կապոյտ, սպիտակ, սեւ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի եզրերը մաշուած.
99բ էջին նոր թուղթ է փակցուել, որի շարանակութիւնն է թ. 100, տեղ-տեղ զանազան
բծեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 2ա-8ա Այս է Արիստոտէլի իմաստասիրութեան ծառն, որ ցուցանէ
թէ այսպէս գտաւ ըստ կարգի առաջնոցն (գծագիր` անանուն սրբագրողի ձեռքով):
2. 10ա-190բ [Մատենագրութիւնք Սիմէոնի Երեւանցւոյ]
Տե՛ս ձեռ. 1818, 2ա-135բ: Բան առ ընթերցօղ/10ա-2ա: Առ սուրբ Էջմիածին/12աբ: Ձօն առ Պորփիւր/12բ: 1/12բ-53բ (54բ-64բ տե՛ս` 5-6): 2/65ա-144բ: 3/145ա-88ա: 4/188աբ: 5/54բ-62ա: 6/62ա-4բ: Յշտկրն/189ա-90բ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՆԱԽԱԳԱՂԱՓԱՐ 0ՐԻՆԱԿԻ
144բ
(1747 թ.). հմմտ. ձեռ. 1817, էջ 113բ, 1818, էջ 135աբ, նման ձեռ. 1820, էջ 172բ,
1821, էջ 171ա:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 144բ Գրեցաւ եւ աւարտ եղեւ գրքոյս ի ՌՄԺԵ. (1766) թուին
եւ ի Ապրիլ ամսոյ մէկին, առ դրան մեծի Աթոռոյս Սրբոյ Էջմիածնի, արդեամբ Կարնեցի Յակոբ վարդապետիս.
սակս վայելման ինձ եւ նմանեաց իմոց ետու գրել:
2. 1բ (Սրբագրողի) Ա. թուխտ պակաս է:
1բ Սրբագրեալ
է:
Խօսքը
100րդ թերթի յաւելման մասին է, տե՛ս վիճակ:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 1ա «նաքժամ»:
ՆՇՈՒՄ` 1ա «ՌՄԺԵ.
- 1766. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1820
ՍԻՄԷՈՆ ԵՐԵՒԱՆՑԻ, ՄԱՏԵՆԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ
ՎԱՆ |
ՌՄԻԱ. - 1772 |
ԳՐԻՉ` Յովհաննէս նօտար: ՍՏԱՑՈՂ`
Աբրահամ վրդ.:
ԹԵՐԹ` 230-2
(տե՛ս Պահպանակ), (գրչի
էջակալում` 1-422, որ է` 4ա-228ա).
չգրուած 1բ-3ա,
228բ-30բ: ՊՐԱԿ` Ա-ԺԹx12:
ՆԻՒԹ` թուղթ,
լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով`
թագ` բուսական
զարդով, GR, շրջանի
կենտրոնում առիւծ` ձեռքին գաւաթ՞, եզերուած PRO PATRIA,
DIUSOUE, LIBERTE բառերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 19x15,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (14,5x11): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 25ա):
ՏՈՂ` 21: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ
շագանակագոյն կաշի. միջուկը` տախտակ. աստառը` թուղթ, մասն պահպանակի.
լուսանցակողերը` դեղին: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 1+1
թերթ, թուղթ, հաշուած
թերթաքանակի մէջ (թ. 1, 230):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Կիսախորան` 8բ: Ճակատազարդ`
64բ, 77ա, 173ա: Լուսանցազարդ` բուսական, թռչնային: Զարդագիր` թռչնագիր, թռչնագիր`
մարդու դէմքով (92բ): Գոյներ` կարմիր, դեղին, կապոյտ, կանաչ, վարդագոյն, սեւ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի կաշտին քերծուած,
եզրերը մաշուած, դռնակը, 2 կապիչներն ու գամերն ընկած. տեղ-տեղ բծեր, 96բ`
վերի 5 տողի թանաքը տարածուած, թանաքի թթուայնութեան հետեւանքով գրադաշտը
թեթեւակի գունափոխուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
4ա-228ա [Մատենագրութիւնք Սիմէոնի Երեւանցւոյ]
Տե՛ս
ձեռ. 1818, 2ա-135բ: Բան առ ընթերցօղ /4ա-7բ: Առ սուրբ Էջմիածին /7բ-8ա: Ձօն առ
Պորփիւր /8ա: 1./8բ-64ա: (64ա-76բ տե՛ս` 5-6): 2/76բ-172ա: 3/172բ-225ա: 4/225աբ:
5/64ա-73բ: 6/73բ-6բ: Յշտկրն/226ա-8ա:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳԱՂԱՓԱՐ 0ՐԻՆԱԿԻ
172բ
(1747 թ.). հմմտ. ձեռ. 1817, էջ 113բ, 1818, էջ 135աբ, նման ձեռ. 1819, էջ 144բ,
1821, էջ 171ա:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1ա (բոլորգիր)
Գրեցաւ Լուծմունքս արտաքնոց ձեռամբ տիրացու Յոհաննիսի իբրու
նօտարի:
8ա Ո՜վ Տէր Յիսուս,
օգնեա՛ գծողիս Պորփիւրին
Եւ ժամանել
Տասանց ստորոգութեանցն Արիստոտէլին,
Եւ զկնի սոցին`
Պէրիարմինասին,
Նաեւ Հնկից առածիցն Դաւթի Անյաղթ փիլիսոփային.
Եւ իմ հասուցանել
լրումն սոցին
Միջնորդութեամբ
Սրբուհւոյ կուսին:
228ա Վերոյգրեցեալ
թիվն առաջին օրինակին էր, ներքոյգրեալ թիվն սորա է:
Գրեցաւ եւ աւարտ
եղեւ ի ՌՄԻԱ. (1772) թուին, յամսեանն Դեկտեմբերի ԺԶ. (16), ի քաղաքն Վան, ձեռամբ Յովհաննէս իբրու նօտարի,
ի վայելումն տեառն Աբրահամու սրբակրօն վարդապետին: Վերջ:
230բ Սիմէօն կաթուղիկոսն
է արարեալ մեկնութ., Յոհաննէս նօտարս գ[րեցի]» (չշարունակուած)
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
3բ (շղագիր,
1793 թ.) Հրեշտակահիմն մեծի Աթոռոյս Տաթեւու առաջնորդ`
ես` Յովակիմ վարդապետս,
զայս փիլիսոփայական գիրքս շնորհեցի հոգեծին որդւոյ եւ աշակերտի իմում`
Աբրահամ վարդապետին
Աստապատեցւոյ, զի
բարեաւ վայելեալ, յիշեսցէ զիս ի յաղօթս:
Եղեւ այս ի ՌՄԽԲ.
(1793) թուականիս մերում, ամսեանն Սեպտեմբերի, ի սուրբ Առ(=թ)ոռս Տաթեւու:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 3բ ութանկիւն, սեւով. «ՅՈՎԱԿԻՄ ՎԱՐԴԱՊԵՏ»: 4ա
ութանկիւն, սեւով. «ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ ԱԲՐԱՀԱՄ, 1232 (1783)»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 1ա (բոլորգիր)
«ես տիրցի», (նոտրգիր եւ շղագիր) հայերէն տառեր, «գրչափորձ»:
ՆՇՈՒՄ` Ա. կազմաստառին
փակցուած թերթիկի վրայ. «ՌՃԻԱ. - 1722. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1821
ՍԻՄԷՈՆ ԵՐԵՒԱՆՑԻ, ՄԱՏԵՆԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ
|
ԺԸ. դար (1747ից յետոյ) |
ԹԵՐԹ` 235 (գրչի էջակալում` 1-435, որ է 10ա-227ա). չգրուած`
1ա-9բ, 89աբ, 227բ-35բ: ՊՐԱԿ` 6+ 3+Ա-ԺԹx12 (Զ 8, ԺԹ 7)+7: ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով
եւ լուսադրոշմներով` P CAROL, DVG, թագ,
CR, շրջանի կենտրոնում առիւծ` ձեռքին գաւաթ՞, եզերուած PRO PATRIA, DIUSOUE, LIBERTE բառերով,
1719: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
19,7x15,3: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(9-9,5x13,5): ԳԻՐ` նոտրգիր
(նմուշ` 87ա): ՏՈՂ`
26: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի. միջուկը` տախտակ. աստառը`
թուղթ. լուսանցակողերը` կանաչ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի կաշին քերծուած,
եզրերը մաշուած, Բ. փեղկը` ցեցի հետքերով, թ. 162, 169-71, 179, 181` մէջտեղից
կոտրուած, թանաքի թթուայնութեան հետեւանքով գրադաշտը խիստ գունափոխուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
10ա-227 [Մատենագրութիւնք Սիմէոնի Երեւանցւոյ]
Տե՛ս
ձեռ. 1818, 2ա-135բ: Բան առ ընթերցօղ /10ա-4ա: Առ սուրբ Էջմիածին /14աբ: Ձօն առ
Պորփիւր /14բ: 1/15ա-77բ: (78ա-88բ տե՛ս 5-6): 2/90ա-171ա: 3/171բ-219բ: 4/220աբ:
5/78ա-85բ: 6/86ա-8բ: Յշտկրն/220բ-22բ:
Յաւելեալ ունի.
223ա-7ա Ցանկ մատենիս Լուծմանց գլխաւոր եւ նշանաւոր
բանից` հաւաքեցեալ ի նոյնոյ շարհիւսողէ - Աղեքսանդրոս, Ոլոմպիադորոս եւ Աւեռիոս ո՞յք էին
[էջ] 215... Քառանկիւնի, անկատար, կատարեալ եւ գերակատար թիւքն ո՞յք եւ ո՞րպէս
[էջ] 89, 320:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՆԱԽԱԳԱՂԱՓԱՐ 0ՐԻՆԱԿԻ
171ա
(1747 թ.). հմմտ. ձեռ. 1818, էջ 135աբ, 1817, էջ 113բ, նման` 1819, էջ 144բ, 1820,
էջ 172բ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
77բ Ի Ս[իմէոնէ] վ[արդապետէ] Ե[րեւանցւոյ]:
88բ Վերջ եղեւ Լուծմունք
գրոցն Դաւթի Անյաղթ փիլիսոփային` Հնգիցն
Առածից եւ Բաժանմանն գոյից, շնորհօքն Քրիստոսի, որում փառք յաւիտեանս.
ամէն:
ՆՇՈՒՄ` 1ա
«ԺԸ., Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1822
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԷՋՄԻԱԾԻՆ |
ՌՄԺԷ.-ՌՄԻ. - 1768-1771 |
ԳՐԻՉ, ՍՏԱՑՈՂ` Գալուստ Ջուղայեցի:
ԹԵՐԹ`
430 (գրչի էջակալում` 1-713, որ է` 3ա-357ա. 454-481, որ է` 360բ-74ա). չգրուած`
1ա-2բ, 3բ, 5բ, 94բ, 357ա-8բ, 427բ-30բ: ՊՐԱԿ` 2+ԼԶx12 (ԺԳ, ԺԹ 10, ԼԱ 14, ԼԶ
8)+2: ՆԻՒԹ`
թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով` CR, շրջանի կենտրոնում առիւծ` ձեռքին
գաւաթ՞, եզերուած PRO
PATRIA, DIUSOUE, LIBERTE
բառերով, AG,
առիւծ` շրջանակի մէջ եւ այք (անընկալելի): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 19,5x15,2: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն (13x11): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 310ա): ՏՈՂ` 24: ԿԱԶՄ` տպարանային, ոսկեդրոշմ զարդաշրջանակով,
մէջտեղը` խաչելութիւն, կարմրագոյն կաշի. միջուկը` տախտակ. աստառը` ծաղկաթուղթ.
լուսանցակողերը ոսկեզօծ եւ զարդադրոշմ, ունի կանաչ եւ վարդագոյն կտորէ
ժապաւէն էջանիշներ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Զարդագիր`
հանգուցագիր, թռչնագիր: Գոյն` կարմիր:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. թանաքի թթուայնութեան հետեւանքով գրադաշտը
տեղ-տեղ գունափոխուած, թ. 3-98` ստորին եզրերը լրացուած, 72-84` ստորին լուսանցը
ցեցի հետքերով:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 3ա-91ա Գիրք Պրոկղի Դիադոխոսի` պղատոնական իմաստասիրի,
որ կոչի Շաղկապք աստուածաբանականք` ածանցեալ թարգմանութեամբ ի լեզուէ
վրաց ի բարբառս եւ ի լեզուս հայկականս, երկասիրութեամբ եւ աշխատութեամբ
ումեմն գիտնական քահանայի Սիմէօն կոչեցելւոյ:
Զբնաբանս
զայս եւ զյառաջագոյն արարեցեալ Լուծմունսն սոցա, զոր արարեալ էր յԱմելախօս
կոչեցեալ եպիսկոպոսն, ի միասին հոգածութեամբ ածեալ եղեւ ի հայ լեզուս ի
նոյնոյ նրբամիտ թարգմանչէ` ըստ յոգնահանճար դիտման իւրոյ, զոր վերստին գերիմաստ
մեծ վարդապետն եւ Սիմէօն Ջուղայեցին եւ եպիսկոպոսն Գառնու, ըստ առատամիտ
շնորհաց իւրոց արար Լուծմունս եւ սրբագրեաց զբնաբանս` ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ
մերոյ եւ ի յօգուտ ուսումնասէր մանկանց եկեղեցւոյ
Սիմէոն
կաթողիկոս Երեւանցու յաւելուածոյ խմբագրութիւնն է. «լուծմունք» բառն ամենուր գրուած
է լուսանցներում, իսկ «Յւլմ.»
համառօտումով նշանակել ենք Սիմէոն Երեւանցու լրացումները:
- 4ա Ցանկ - Վասն միակի
եւ բազմութեան, պրակ Է.երորդ, գլուխ 1-[7]... Վասն ազնուական անձին, որ է հոգի
մարդոյ, պրակ Ե.երորդ, [գլուխ]207-[211]:
Ցանկս
ունի համարանիշեր չունեցող 29 գլուխ, որոնք ընդգրկում են բնագրի 211 պրակ:
- 4բ-5ա Յառաջաբանութիւն Սիմէօնի Գառնեցւոյ
եպիսկոպոսի արարեալ Մեկնութեան գրոցն Պրոկղի - Ի թարգմանչացն
մերոց յառաջնոց... որոյ տեսութիւնքն առ բնազանցականն վերաբերին:
ա. 6ա-10ա Պրոկղի Դիոդոխոսի պղատօնական իմաստասիրի Շաղկապք
աստուածաբանականք: Հատորք 211: Յաղագս միակի եւ բազմութեան: Գլուխ Ա. - [Բան.
Ա]մենայն բազմութիւն հաղորդի միոյն.. Լուծմունք. Բացերեւութիւնս այս, որ
ասէ ամենայն բազմութեան հաղորդի միոցն... զի են սկիզբն ամենայն ընդհանրից
(պրակ` Ա-Է., Ե. պրակի վերջում` 8բ Յւլմ. «Եւ ոչ իւրաքանչիւրն
եղիցի միակ, որ ի բազմութեանն... որպէս յառաջն յայտնեցաւ»):
բ. 10ա-1ա Յաղագս վերացուցօղի եւ վերացուցելոյ. Պրակք 8երորդ. - [Բան.]
Ամենայն վերացուցօղ առաւել է, քան զվերացուցեալն բնութեամբ... Լուծմունք.
Վերացուցօղ զսեռականագոյն սեռսն ասէ... որքան ինքն կատարել է, եւ յօժարութեամբ
կարէ տալ:
գ. 11ա-4բ Յաղագս նախկնի բարւոյ եւ անկարօտի եւ
կարօտեցելոյ, եւ թէ գոյ պատճառ էիցս եւ մի է եւ թէ էիցս սկիզբն եւ պատճառն նախկին
բարութիւնն է, եւ թէ բարութիւն եւ միութիւն մի է: Պրակք 9 - [Բան.]
Նախկին բարին ոչ այլ ինչ է, բայց միայն բարութիւն... Լուծմունք. Նախկին բարին
Աստուած է... այսինքն` ըստ ինքեան իմացեալ բարութիւն եւ միակ միեւնոյն է
(պրակ` Ա-Զ., Ա. պրակի վերջում` 12ա Յւլմ. «Արդ, Աստուած
կեանք է էից... զկեանս տալով, ինքն մնաց պարզ եւ արտաքոյ ամենեցունց», Ե. պրակի
վերջում` 14ա, Յւլմ. «Քանզի նախկին բարութիւնն կոչի առաջին բարութիւն...
ընդէ՞ր ինքն առաւել տրփի նախկին բարութեանն»):
դ. 14բ-8բ Յաղագս անհակադարձականի, ինքնադարձականի եւ այլադարձելոց:
Պրակք 15 - [Բան.] Ամենայն էակ կամ անհակադարձական է կամ ինքնադարձական...
Լուծմունք. Հակադարձութիւնն կոչէ զշարժութիւնն... յինքենէ է ներգործութիւնն
եւ առինքնութիւնն (պրակ` Ա-Դ.):
ե. 18բ-27բ Յաղագս կարգադրութեան էիցս: Պրակ 19 - [Բան.] Ամենայն, որ տայ զէութիւն այլոց, նախ ինքն է էակ...
Լուծմունք. Տուօղ` սեռն, առօղ` տեսակն... իսկ զանուն եւ զբան Սոկրատայ ոչ առնու
(պրակ` Ա-ԻԲ., պրակ Ը.ի վերջում` 22բ-3ա, Յւլմ. «Բայց այն բանն,
զոր ասէ, թէ արդ եթէ է իմն զկնի միակին... յանսահմանութիւնն ընթանայ, որպես
ցուցաւ ի վերայ Աստուծոյ», Թ. պրակի վերջում` 23բ-4ա, Յւլմ. «Եւ բանն այն,
զոր ասէ ոչ եթէ բաժանումն ինչ է... թէ այլ իմն եղանակից է, ոչ գիտեմ», ԺԳ.
պրակի վերջում` 25բ-6ա, Յւլմ. «Յայտնի է միտ պրակիս, քանզի կամի ասել... վասն որոյ
անհատն է պատճառ ընդհանրից»):
զ. 27բ-30բ Յաղագս յայլում կայացելոյ եւ ինքնակայի: Պրակ 41 - [Բան.] Ամենայն,
որ յայլում գոյանայ` միայն յայլմէն երերեւեսցի... Լուծմունք. Յայլում գոյանայ
նախ` պատահումն... եւ ոչ ինչ առօղք ի նոցանէ (պրակ` Ա-Թ., Զ. պրակի վերջում`
29բ, Յւլմ. «Յատուկ
է այս անմասնելիեաց եւ ինքնաշարժից»):
է. 30բ-2բ Յաղագս ամանակաւորի եւ յաւիտենականի: Պրակ 50 - [Բան.]
Ամենայն, որ ընդ ամանակաւ անկանի... Լուծմունք. Որք ի լինելութեան եւ յապականութեան
են... է աննման, այլ ըստ այսմ նման է երբեմնական եզականին (պրակ` Ա-Զ.):
ը. 32բ-6ա Յաղագս ստորոգութեանց եւ ենթակայից: Պրակ 56 - [Բան.]
Ամենայն, որ ի յետնոցն տեսականայ... Լուծմունք. Յետինք զմիջինսն ասէ, որք
կարին սեռք եւ տեսակք գոլ... այլ ինքն է յիւրում կարգի, որ է յիւրում տեսակի
եւ էութեան (պրակ` Ա-Թ., Բ. պրակի վերջում` 33աբ, Յւլմ. «Եւ զոր ասէ
տարբերութիւնք տեսակաց միակք են... ամենեցունց տեսակացուցիչ տարբերութիւնն
միակ է», Զ. պրակի վերջում` 34ա, Յւլմ. «Անհատք վասն
այնր ասին, երբեմն կան ունօղք... միշտ գոյացութիւն եւ զգայուն է»):
թ. 36ա-9բ Յաղագս բոլորի եւ մասանց: Պրակ 66 - [Բան.] Ամենայն էակք առ միմիանս կամ բոլորին... Լուծմունք.
Մարդն բոլոր, որ է տեսակն... պարունակէ քան զբոլորն եւ բոլորն քան զտեսակն
(պրակ` Ա-Թ., Բ. պրակի վերջում` 37ա, Յւլմ. «Արդ, զմասունս
անհատից... անհատն ի մասունս իւր, որպես ցուցաւ»):
ժ. 39բ-40բ Յաղագս պատճառաց զանազանութեան: Պրակ 75 - [Բան.]
Ամենայն ընտանութեամբ պատճառ գերադրի... Լուծմունք. Տեսակք պատճառաց հինգ
են... զի մարմին մեր ի չորից տարերց է վասն որոյ է փոփոխական (պրակ` Ա-Բ., Ա.
պրակի վերջում` 40ա, Յւլմ. «Իսկ այն, զոր ասէ իմաստաւորն... զորն ընտրիցեն, ընդունիցեն»):
ժա. 40բ-42բ Յաղագս զօրութեանց եւ ներգործութեանց: Պրակ 77 - [Բան.]
Ամենայն զօրութեամբ էակի ներգործութեամբ էակէն է... Լուծմունք. Այս յայտնի
է, զի զօրութիւնն... ի լինելութեան ամենայն եղելոց, որպես ցուցաւ (պրակ`
Ա-Գ., Ա. պրակի վերջում` 41աբ, Յւլմ. «Քանզի երկինք յառաջ քան... յայսմ ճառի նուրբ շարադրութեամբ»,
պրակ Գ.ի վերջում` 42աբ, Յւլմ. «Յայտնի է միտ
պրակիս... ի լինելութեան ամենայն եղելոց, որպես ցուցաւ»):
ժբ. 42բ-3բ Յաղագս մարմնոյ եւ անմարմնոյ: Պրակ 80 - [Բան.] Ամենայն մարմին բնութեամբ ախտական է... Լուծմունք.
Ախտակցի հոգին մարմնոյ... զի իմացօղ ինքեան ասէ եւ բաւական իւր (պրակ` Ա-Դ.):
ժգ. 43բ-4ա Յաղագս միշտ էակի: Պրակ 84 - [Բան.] Ամենայն
միշտ էակ անսահման է զօրութեամբ... Լուծմունք. Կրկին է միշտ էակն... յորոց բաղկանայ
յարամնացութիւն ընդհանրին (պրակ` Ա-Բ.):
ժդ. 44ա-5ա Յաղագս զանազան անհնութեան: Պրակ 86 - [Բան.] Ամենայն տեսակ անսահման է... Լուծմունք. Տեսակ
աստ զիւրաքանչիւր ընդհանուր... զի միապէս յարաձըգեն:
ժե. 45ա-6ա Յաղագս էակի եւ զանազանութեան նորին: Պրակ 87 - [Բան.]
Ամենայն յաւիտենական էակ է... Լուծմունք. Էակն ըստ պարունակութեան վեր է...
կոչի էակ հաղորդութեամբ (պրակ` Ա-Բ., Ա. պրակի վերջում` 45ա, Յւլմ. «Քանզի այն
յետին փոփոխական էակն... հաղորդութեամբ նախկին էակին էակ», Բ. պրակի վերջում`
45բ-6ա, Յւլմ. «Բայց
համառօտ եւ այսպես ծանի՛ր... կոչի էակ հաղորդութեամբ:
ժզ. 46ա-8բ Յաղագս սահմանեցելոց եւ անսահմանից. Պրակ 89 - [Բան.]
Ամենայն ստոյգ էակ ի սահմանէ է... Լուծմունք. Ստոյգ էակ զիւրաքանչիւր տեսակ
կոչէ... յանշարժ եւ յանմարմին էութենէ է (պրակ` Ա-Ը., Բ. պրակի վերջում`
46բ, Յւլմ. «Ծանի՛ր,
զի սահման եւ անսահման... ի միասին յանցելում պրակիդ մեկնութեանն», Դ. պրակի
վերջում` 47ա, Յւլմ. «Հասարակօրէն զանսահմանութիւնն... որպես եւ լուծմունքն
եւս այսպես դնէ»):
ժէ. 48բ-51ա Յաղագս ստորոգութեանց եւ ենթակայից:
Պրակ 97 - [Բան.] Իւրաքանչիւր սիրայի սկզբնական պատճառ յէութենէ
իւրմէ տայ... Լուծմունք. Զայս տեսութիւն յառաջագոյն եւս է ասացեալ... յառաջագոյն
եւս է ասացեալ (պրակ` Ա-Է.):
ժը. 51ա-2ա Յաղագս յաւիտենականի եւ անմահի: Պրակ 104 - [Բան.] Ամենայնիւ յաւիտենականն` էութեամբ եւ ներգործութեամբ...
Լուծմունք. Ամենայնիւ յաւիտենական Աստուած... ամրանան ի յաւիտենականութեան
իւրեանց (պրակ` Ա-Դ.):
ժթ. 52աբ Յաղագս եղականաց հաղորդութեան ստորոգութեանց եւ ենթակայից:
Պրակ 108 - [Բան.] Ամենայն հաղորդութիւն ըստ երկուց եզականաց
լինի առանց միջնորդի... Լուծմունք. Առաջին դասք հրեշտակաց... պարզք են, քան
զմասնաւորսն (պրակ` Ա-Գ.):
ի. 52բ-3ա Յաղագս աստուածայնոց իմացականաց եւ լոկ իմացականաց.
իմացական անձանց եւ լոկ անձանց, բանականաց մարմնոց եւ անբանից մարմնոց:
Պրակ 111 - [Բան.] Իմացականաց ոմանք են աստուածայինք... Լուծմունք.
Իմացականք աստուածայինք եւ ծայրագոյնք են... զկերպարանս կենդանւոյն ունի,
որ է նախկին քան զինքն (պրակ` Ա-Բ., Ա. պրակի վերջում` 52բ-3ա, Յւլմ. «Գլխաւորաբար
զերիս բառս յիշէ... պարզապէս մեկնէ զիւրաքանչիւրսն»):
իա. 53ա-6բ Յաղագս աստուածական թուոց եւ հաղորդութեամբ աստուածոց,
որք են ընդհանուրքն: Պրակ 113 - [Բան.] Ամենայն աստուածական
թիւ միեղէն է... Լուծմունք. Պղատօնական
գոլն իմաստասիրիս յայսմանէ յայտ է... կարգադրողին ամենայնի, որոյ արդար
եւ վայելէ փառք (պրակ` Ա-Ժ., Ը. պրակի վերջում` 55աբ, Յւլմ. «Արդ նախախնամութիւնն
ստուգաբանի... ասացեալ լինի զԱստուծոյ նախախնամօղ», Թ. պրակի վերջում` 56ա, Յւլմ. «Եւ այլ տեսութիւնք
պրակացս... եւ ոչ իմոց նմանեաց», Ժ. պրակի վերջում` 56բ, Յւլմ. «Զարմանալի
եւ մեծասքանչ իմն բանսացս... կարգադրողին ամենայնի, որոյ արդար եւ վայե
է փառք»):
իբ. 56բ-8բ Յաղագս նախկին պատճառին: Պրակ 123 - [Բան.]
Նախկին պատճառն անպատճառելի եւ անհասանելի... Լուծմունք. Զուարճալի իմն
է կարգ պրակիս ընդ անցելոյն... ըստ բնութեան իւրեանց երեւի բոլորութիւնն
(պրակ` Ա-Զ., Ա. պրակի վերջում` 57ա, Յւլմ. «Քանզի ոչ հաճութեամբ
կարէ... անհասանելի է որպես ինքն ասէ», Բ. պրակի վերջում` 57բ, Յւլմ. «Քանզի ոչ ինչ
ի գիտելեացն... եւ զայլսն որպես ցուցաք», Գ. պրակի վերջում` 58ա, Յւլմ. «Եւ մանաւանդ
զդիտաւորութիւնս... յԱստուածաբանութիւնս սրբոյն Դիոնէսիոսի», Ե. պրակի
վերջում` 58ա, Յւլմ. «Սիրելի ճառք եւ ցանկալի բառք եւ մանաւանդ գիտութեանատու
ծառք»):
իգ. 58բ-62ա Յաղագս հրեշտակաց` անձին մարդոյ եւ երկնից: Պրակ 129 - [Բան.]
Ամենայն Աստուծոյ մերձակայքն անընդմիաջաբար հաղորդին... Լուծմունք. ՅԱստուծոյ
էջ ի դասս իմանալեացն... զի եւ նոքա ստեղծուածք են Աստուծոյ (պրակ` Ա-Է., Գ.
պրակի վերջում` 59բ-60բ, Յւլմ. «Արդ,թէպետ
վարդապետս այս գերիմաստ... ընկալջիք եւ թէ ոչ զանց արասջիք», Ե. պրակի վերջում`
61ա, Յւլմ. «Դիտաւորութիւն
պրակիս այս է... եւ եղեւ ստոր, որ ոչ եւս ծնանի զայլս», Զ. պրակի վերջում` 61բ,
Յւլմ. «Այս յատկութիւն
պահեց նախկին պատճառին... որպես իմանալի է եւ զայլն»):
իդ. 62ա-3ա Յաղագս ստորոգութեանց եւ ենթակայից: Պրակ 136 - [Բան.]
Ամենայն աստուածական միակ ումեք յէակացն հաղորդի... Լուծմունք. Իւրաքանչիւր
ընդհանուր մերձ վերնագունին... քանզի մեզ ընտել մարմնականքս են (պրակ` Ա-Ե.,
Դ. պրակի վերջում` 62բ, Յւլմ. «Գիտելի է, զի ուրեք-ուրեք... եւ միակ զէացուցիչ զօրութիւնն»):
իե. 63ա-4բ Յաղագս նախախնամութեանն Աստուածոյ, որ ի ձեռս հրեշտակաց:
Պրակ 141 - [Բան.] Ամենայն զորութիւն աստուածայնոցն... Լուծմունք.
Որպէս ասացաք, թէ զերկուս զայսոսիկ էջս... զմեղսասէրս ի շնորհացն Աստուծոյ
(պրակ` Ա-Դ., Ա. պրակի վերջում` 63բ, Յւլմ. «Քանզի ոչ կարօտանան
տեղւոյ... եւ ինքն մնայ անհաղորդ եւ պարզ եւ անպարունակելի»):
իզ. 64բ-9բ Յաղագս ստորոգութեանց եւ ենթակայից: Պրակ 145 - [Բան.] Ամենայն էակ եւ ամենայն էակաց ներգործութիւն...
Լուծմունք. Դարձեալ դառնայ ի կարգս էակաց... գերազարդեալ եւ անհաղորդ էութեամբ
փայլին (պրակ` Ա-ԻԲ., ԺԵ. պրակի վերջում` 68ա, Յւլմ. «Տես ի Ձ. եւ
Գ. ճառն... եւ թէ ոյք են սահմանելիք եւ ոյք ` անսահմանք», ԻԱ. պրակի վերջում`
69աբ, Յւլմ. «Զոր
օրինակ մարմին մարդոց... ու աստուածականք որպես ցուցաւ»):
իէ. 69բ-78ա Յաղագս իմացականաց, իմացմանց եւ իմանալեալց: Պրակ
167 - [Բան.] Ամենայն իմացական զէութիւն իւր իմանայ...
Լուծմունք. Իմացականն ի յիմանալն զինքն իմանայ... այլ ազնուական կենօք,
որ է անմահութիւն (պրակ` Ա-ԺԷ., Ա. պրակի վերջում` 70ա-1ա, Յւլմ. «Արդ բանն այն,
զոր ասէ թէ... կամ իմացականութիւնն, որ է անհատն, բաւ է», Բ. պրակի վերջում`
71աբ, Յւլմ. «Դարձեալ
իմա զորպեսն ներգործական... եւ մանաւանդ կատարելութիւն նորին որպես ասէ
լուծմունքբ», Դ. պրակի վերջում` 72աբ, Յւլմ. «Արդ, իմացականա
համանգամացն գիտելն... զի ամենայն բառն ամենայն անմարմնոց ասէ», Ե. պրակի
վերջում` 73ա, Յւլմ. «Աստ բաժանումն զայլայլիլն... եւ գիտէ որպես եւ զայլս
իմա», Թ. պրակի վերջում` 74ա, Յւլմ. «Առակքն շրջանակ զառաքեցեալ... այլ ի ձեռն բանականին»,
ԺԱ. պրակի վերջում` 75բ-6բ, Յւլմ. «Արդ, յայսմ պրակի, վասն սեռական... ի զանազան գոյացութիւնս
եւ ի տեսակս», ԺԴ. պրակի վերջում` 77ա, Յւլմ. «Զընդհանուրսն
յիւրաքանչիւր մասանց գոյացեալ... ոչ գիտանի ի յամբողջական բոլորս», ԺԶ.
պրակի վերջում` 77բ, Յւլմ. «Եւ տե՛ս, զի երկուս իմացականս... ի ձեւն իմացական սեռի»):
իը. 78ա-87բ Յաղագս անձին: Պրակ 184 - [Բան.] Ամենայն
անձն կամ աստուածային է կամ փոփոխելի... Լուծմունք. Անձն հոմանուն է ըստ
լեզուիս հայոց... որք չմասնականացան կախեալք կան (պրակ` Ա-ԻԳ., Է. պրակ ի վերջում`
80բ, Յւլմ. «Տե՛ս, ասէ իմաստասէրս,
թէ անձն... զայլայլիլն իմա՛, որպես յառաջ եւս ասացաւ», Թ. պրակի վերջում`
81բ, Յւլմ. «Եւ մանաւանդ
զմտօք գոյացեալ... Պորփուր կաչէ մերձաւորագոյն զտեսակս», ԺԷ. պրակի վերջում`
85աբ, Յւլմ. «Արդ,
կալ օրինակ քեզ... զգայական անձանց միայն է տալի», ԺԸ. պրակի վերջում` 86ա,
Յւլմ. «Զայլաշարժութեան
հոգւոյն առ մարմինս... որ այլոց մարմնոց անանձնականաց անկար է այսպես գոլ»):
իթ. 87բ-90ա Յաղագս ազնուական անձին, որ է բանական հոգին: Պրակ
207 - [Բան.] Ամենայն ազնուական անձին կառք յանփոփոխելի
պատճառէն արարեալ է... Լուծմունք. Ազնուական անձն զանձնէ մարդոյ է իմանալ...
ծայրագոյն իմացականն Աստուած, առ որ արժան է ամենայն իմացականաց լինիլ,
որում վայել է փառք յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն (պրակ` Ա-Ե.):
- 90ա [Յիշատակարան լուծողի գրոցս] - Եղեւ
լուծմունքս բանիցն Պրոկղի պղատօնական... պարգեւողէն
Աստուծոյ շնորհաց, որում անբաւ փառք ըստ անբաւութեան իւրում. ամէն:
- 90աբ Յիշատակարան թարգմանչի գրքոցս. Թարգմանեցաւ
գիրքս Պրոկղի
Դիադոխոսի... յիշեսջիք յաղօթս
զիս եւ զիմ փոքրբանս գրեսջիք զկնի, եւ դուք յիշեալք լիջիք ի Քրիստոսէ Աստուծոյ
մերմէ, որ է օրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
Այս յիշատակարանները
տե՛ս ձեռ. 874, էջ`115բ, 116ա, որի համեմատ որոշակի տարբերութիւններով:
- 90բ-91ա [Սիմէօնի Երեւանցւոյ] Բան առ ընթերցօղսդ ¬ Գիտասջիք եւ զայս վերջապէս, սիրելիքդ իմ ուսումնասէր
եղբարք, զի այս գրոցս Պրոկղի, յետ
ժամանակաց յԱմելախօս կոչեցեալ եպիսկոպոս ոմն արարեալ էր զլուծմունս նախապէս:
Եւ յետոյ ի թուականութեանս հայոց հազարերորդի (1551), ուսումնասէր քահանայ
ոմն Սիմէօն անուն
թարգմանեալ է զսա հանդերձ լուծմամբն յԱմելախօսին ի վրաց
լեզուէ ի հայ լեզուս: Իսկ ի Ռճ.երորդ (1651) թուոջն մերում Ջուղայեցի Սիմէօն գերիմաստ
վարդապետն, որ էր եպիսկոպոս Գառնւոյ, վերստին արար սմա զնոր լուծմունս
պարզ ոճով, որք ի նաւարտս իւրաքանչիւրոց պրակաց բնաբանիցն եդեալք կան: Նաեւ
սոյնոյ վարդապետիս է արարեալ զՔերականութիւնն եւ զՏրամաբանութիւնն ըստ
լեզուիս հայոց, նաեւ զայն, յորոյ յըսկզբանն ասէ` Եւ բառքն ասելիք են այսոքիկ.
թերեւս եւ զայլս բանս: Բայց այս վարդապետս ըստ շնորհաբուխ մտաց իւրոց, ի մեկնելն
զգիրս զայս, յուրեք յուրեք ոչ է այնքան հոգ տարեալ զբառից եւ զբանից ըստ շարադրութեանն,
զորս իբր դիւրիմաց գոլ վարկանելով` զանց էր արարեալ: Այլեւ ի յոլով տեղիս
բազում սխալմունք եւ աղճատմունք եւս էին ներմուծեալք ի գիրս յայս ի յանհմուտ
գրչաց եւ յօրինակաց վասն խրթնամիտ շարադրութեանն, յորոյ պատճառ է, որքան
առ յայս գիրս յառաջնային անտեղեկութիւնք եւ կորուստ մտաց բանիցն: Վասն որոյ,
ես յետինս ի բանասիրաց` Սիմէօն վարդապետս, յերկրէն Այրարադու, ի քաղաքէն
Երեւանու, եւ
միաբան Սրբոյն
Էջմիածնի ընդհանրակնի Աթոռոյն, գոլով իբր սիրահարեցեալ ի գրոյս
յայսմանէ, ի թուականութեանս մերում ՌՃՂԹ. (1750) ժողովեցի առ իս զբազում
օրինակս գրեցեալս ի հնոց, եւ գրեցի զայս գիրքս իմով ձեռնագրով, (որ թէպէտ անսխալ
միայն Աստուած է, նաեւ գիրս իմ յոյժ տգեղատես, սակայն) յամենայնի ջանիւ, կարի
ուշադրութեամբ եւ մտառութեամբ գրեցի: Նա եւ զոմանս բանս զանց եղեալսն ի Սիմէօն վարդապետէն`
լուծեցի ըստ կարեաց իմոց եւ եդի յաւարտսն Սիմէօն վարդապետի
լուծմանցն |91ա| նիւրաքանչիւր պրակսն, եւ ի լուսանցսն հանդէպ իմոց բանից սկզբանց
գծագրեցի զխաչանշան գիծս, որովք որոշեցին բանք իմ եւ Սիմէօն վարդապետին:
Ուրեմն, ի դնիլն թուոց հանդէպ բնաբանից եւ լուծ.` հանդէպ լուծմանց Սիմէօն հեղինակին
իմոյ, դնի եւ խաչ` հանդէպ իմոց բանից: Վասն որոյ աղաչեմ զձեզ, որք հանդիպեալք,
այսմ, հաւանիցիք եւ օրինակել կամիցիք, գրեցէք եւ զիմ բանս նիւրաքանչիւրն
տեղւոջ եւ նոյնով խաչանիշ գծիւն որոշեցէք, որովք յատկասցին իւրաքանչիւրքն,
եւ զիս հանդերձ իմայնօքն յիշեսջիք ի յաղօթս ձեր, տալով զփառս տուողին ամենայն
շնորհեաց: Իսկ եթէ ոչ հաւանիցիք իմոցն բանից, մի գրիցէք, սակայն, մի մեղադրիցէք
զմեզ իբր դատաւոր լինելով ի վերայ այլոց, զի մի է Տէր եւ դատաւոր ամենայնի,
որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
Բ. 91բ-226բ Համառօտ հաւաքումն Յաղագս հոգւոյ բանականին
Տե՛ս ձեռ. 119, 103ա-234բ: Յռջբն /91բ: Ցանկ/91բ-4ա: ա/95ա-102ա: բ/102ա-16ա: գ/116բ-25ա: դ/125ա-32բ: ե/132բ-46բ: զ/146բ-8բ: է/148բ-52ա: ը/152ա-7բ: թ/157բ-62բ: ժ/162բ-74բ: ժա/174բ-87ա: ժբ/187ա-91ա: ժգ/191ա-6ա: ժդ/196ա-200բ: ժե/200բ-9ա: ժզ/209ա-12բ: ժէ/212բ-26ա: Առ բարեմիտ ընթերցօղն/226բ:
Գ. 227ա-356բ Համառօտ տեսութիւն յաղագս հրեշտակաց
Տե՛ս ձեռ. 119, 237ա-58բ: Ցանկ/227աբ: ա/228ա-35ա: բ/235ա-8բ: գ/239ա-41ա: դ/241ա-5բ: ե/245բ-50ա: զ/250ա-3բ: է/253բ-7ա: ը/257ա-63ա: թ/263ա-70բ: ժ/270բ-4բ: ժա/274բ-80ա: ժբ/280ա-3ա: ժգ/283ա-92բ: ժդ/292բ-302բ: ժե/302բ-8ա: ժզ/308ա-13ա: ժէ/313ա-6բ: ժը/317ա-28բ: ժթ/328բ-31բ: ի/331բ-6բ: իա/336բ-40բ: իբ/340բ-5բ: իգ/345բ-52բ: իդ/352բ-6բ (թէ կարէ փորձել զայլս, այլ (չշարունակուած, 5 էջ չգրուած):
Դ. 359ա-427ա Գիրք, որ կոչի Աստուածանմանութիւն,
արարեալ ի Պետրոս վարդապետէ Նախիջեւանցւոյ Աղամալեան, ի փառս Աստուծոյ
եւ ի յօգուտ մանկանց եկեղեցւոյ: Հատոր առաջին. ի հայրապետութեան տեառն
Սիմէօն վեհափառ կաթուղիկոսին Ամենայն Հայոց:
Տե՛ս
ձեռ. 139, 5ա-122բ: Յռջբ./359բ: 1/360ա-406բ: 2/407ա-25բ: Վրջբ./425բ-6ա: Յշտկրն/426ա:
Գովեստ աստուածութեան/426ա-7ա:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՆԱԽԱԳԱՂԱՓԱՐ 0ՐԻՆԱԿԻ
226բ (1678 թ.,
տե՛ս ձեռ. 119, էջ 234բ). աստ յաւելու` «Եւ ընդ նմին յիշել մաղթեմ աշակերտ սորին`
Ներսէս բանի
սպասաւոր գրիչս, ի Տէր մեր»:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
3ա Արտագրեցաւ
յընտիր օրինակէ` ի սրբագրեցելւոյ կարի զգուշութեամբ ի չնչին Գալուստ մեղսաներկ
վարդապետէ Ջուղայեցւոյ, առ ի
յուսումն եւ ի վայելում[ն] անձին իւրոյ ինքեան, ի հայրապետութեան տեառն սրբազան
Սիմէօն գերիմաստ կաթողիկոսին Ամենից Հայոց, յամի Տեառն 1768 եւ հայոց ՌՄԺԷ.
եւ ներամսեանն Նոյեմբերի 25, ընդ հովանեաւ գերասուրբ եւ աստուածակերտ
մեծի Աթոռոյս Էջմիածնի:
91ա Արդ, արտագրեցաւ
ձեռամբ յոգնամեղ յումեմն Ջուղայւոյ Նորոյ` Գալուստ բանի
սպասաւոր կոչեցելոյ, առ ի վայելումն եւ յօգուտ անձին իւրոյ ինքեան, զոր
եւ մաղթեմ հանդիպողացդ ի սմին առնել զիս` զանարժան գծօղս արժանի յիշման ի
յաղօթս ձեր, ո՜վ ուսումնասէր հարք իմ եւ եղբարք, հանդերձ ծնողօքն եւ եղբարբքն
իմոյ` միով Հայր մերիւ, զի եւ դուք` յիշօղքդ, յիշիջիք ի Քրիստոսէ Աստուծոյ
մերմէ անզրաւ յաւիտենիւ: Աւարտեցաւ սա յամի Տեառն 1769ին եւ յամսեանն 26
Փետրվարին, ի դրան սրբոյ եւ մեծի Աթոռոյն Էջմիածնի:
94ա Օգնեա՛ ինձ
մարդասէր Սուրբ Հոգի:
226բ Ընդ սոցին
եւս անարժան բանի սպասաւոր Գալուստ վարդապետս յիշել մաղթեմ յուսումնասէր
հանդիպօղ եղբարցդ, հանդերձ ծնօղօքն իմոյ, քանզի զսաստիկ ջերմայնոյն ժամանակի, որ միշտ զտապախառն
հողմունք շնչեր` ըստ օրինակի հրկիզման, զոր գրեթէ զոսկերս հանդիպողացն հալեալ
լինիւր, իսկ մեք, ի սէր գրոցս վառեալ եւ զտկարութիւնս մեր ի բաց եդեալ, ընդ նմին
եւս ոչինչ զանգիտանայի ի խորշակէ, ըստ որում հազիւ հասուցաք աւարտ սակս
ուսման անձինս, եւ ապա զկնի իմոյս հետեւողաց յօգուտ, զոր յիշօղքդ յիշիջիք
ի Քրիստոսէ. ամէն:
359ա Եւ օրինակեցեալ
ի բուն հեղինակէն կարի զգուշութեամբ, ձեռամբ Գալուստ մեղսամած վարդապետէ
Նոր
Ջուղայեցւոյ` ի վայելումն
եւ յօգուտ անձին իւրոյ ինքեան, յամի Տեառն 1769 եւ ի Հայոց 1218, յՕգոստոսի
սկիզբն, ընդ հովանեաւ շնորհատու Աթոռոյս Սրբոյ Էջմիածնի:
427ա Արդ, շնորհիւ
Տեառն Աստուծոյ ամենակալին աւարտեցաւ բոլոր գիրք այս ի յամին յաւիտենական
արքային 1771 եւ ի Հայոց 1220 թուին, ի համար մեղսաներկ Գալուստ վարդապետիս Ջուղայեցւոյ` առ ի ուսումն եւ ի վայելում[ն] անձին իւրոյ, վասն որոյ
աղերսեմ հանդիպօղ եղբարցդ կամ վասն ընթերցման եւ կամ սակս օրինակեցման զիս`
զվաստակօղս ի սմին ի Տէր յիշել, հանդերձ ծնողօքն իմոյ, եւ դուք իսկ յիշիջիք ի Քրիստոսէ Աստուծոյ մերմէ. ամէն:
Ի յամսեանն Օգոստոսի եօթնին զրաւ
եղեւ ի Սուրբ
Էջմիածնին:
ՆՇՈՒՄ` 1ա «ՌՄԺԷ.
- 1768. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1823
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
[ԷՋՄԻԱԾԻՆ] |
ՌՃՁ. - 1731 |
ԳՐԻՉ` Մեսրոպ: ՍՏԱՑՈՂ`
Զաքարիա վրդ., եպս.:
ԹԵՐԹ` 409. չգրուած` 1ա-12բ, 233ա-4բ,
254բ, 399ա-409բ: ՊՐԱԿ` 12+Ա-ԺԹx12 (ԺԹ 6)+Ա-Ժx12 (Ժ 7)+Ա-Դx12+12:
ՆԻՒԹ`
թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով` եռամահիկ, թագ, աստղանման
(47), ծաղկախաչանման (38) եւ այլ (անընկալելի): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
19,5x14,2: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (12-14x9-10): ԳԻՐ`
բոլորգիր (նմուշ` 15ա): ՏՈՂ` 18-21: ԿԱԶՄ`
դրոշմազարդ սեւ կաշի, դռնակով. միջուկը` տախտակ. աստառը` կարմիր գործուածք,
դռնակի աստառը` դեղին թաւիշ. լուսանցակողերը` կարմիր, մէջքի մօտ` սպիտակ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Զարդագիր` թռչնագիր: Գոյներ`
կարմիր, կապոյտ, կանաչ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի կաշին քերծուած,
Բ. փեղկը եւ աստառը ցեցի հետքերով, երկուական կապիչներն ու գամերն ընկած.
տեղ-տեղ բծեր, 49ա-60բ` թանաքի թթուայնութեան հետեւանքով գրադաշտը գունափոխուած,
թ. 134` ստորին եզրին կիսով կտրուած անընկալելի մէկ-երկու բառ, 113,
157-8, 167-8, 184-5, 219-20, 225-6` գործարանային անկանոն եզրագծով, երկայնքը
վերեւից կամ ներքեւից ընդհանուր չափից նուազ, 408-9` ցեցի հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 13ա-232բ
Սիմէօնի Գառն[եց]ւոյ [Ջուղայեցւոյ]
եպիսկոպոսի արարեալ Մեկնութիւն գրոցն Պրոկղի
Տե՛ս
ձեռ. 874, 10ա-116ա: Յռջբն/13ա-5բ: Ցանկ/15բ-7ա: ա/17բ-27բ: բ/27բ-30ա: գ/30ա-9բ: դ/39բ-48բ:
ե/48բ-72բ: զ/72բ-81ա: է/81ա-9ա: ը/89ա-98բ: թ/98բ-110ա: ժ/110ա-2ա: ժա/112ա-6ա: ժբ/116ա-9բ:
ժգ/119բ-21բ: ժդ/121բ-4բ: ժե/124բ-7բ: ժզ/127բ-35ա: ժէ/135ա-42բ: ժը/142բ-5ա: ժթ/145բ-6բ:
ի/146բ-7բ: իա/147բ-57ա: իբ/157ա-61ա: իգ/161բ-9ա: իդ/169ա-72ա: իե/172ա-6ա: իզ/176ա-91ա:
իէ/191ա-206ա: իը/206ա-26բ: իթ/226բ-32ա: [Յշտկրն լուծողի]/232ա: Յշտկրն թարգմանողի/232աբ:
39բ էջից
սկսած` գլխատառերի տեղերը բաց եւ չլրացուած:
Բ. 235ա-349ա [Մատթէոսի Ջուղայեցւոյ Մեկնութիւն Վեցօրէից]
Տե՛ս
ձեռ. 774, 282ա-377բ: Ցանկ/235ա-7բ: Նխ./237բ-9բ: ա/239բ-64բ (չիք` ժե-ժզ, ժէ` թերի),
254ա Նախ խաւար կոչի (չշարունակուած) 255ա (չգրուած, ապա)` մեցաւ եւ արար Աստուած
այսպէս...): բ/264բ-74բ: գ/274բ-97ա: դ/297ա-315ա: ե/315ա-24բ: զ/324բ-9բ: է/329բ-49ա:
Գ. 350ա-85բ Արիստոտելի Վերլուծական [Դաւթի մեկնութիւն ի Վերլուծականն
Արիստոտէլի]
Տե՛ս
ձեռ. 464, 150բ-83բ: Տպ. «Դաւիթ Անյաղթ, Մեկնութիւն ի Վերլուծականն Արիստոտէլի»,
Երեւան, 1967: ա/350ա-3ա: բ/353ա-6ա: գ/356ա-8ա: դ/358ա-60բ: ե/360բ-2բ: զ/362բ-4ա:
է(364ա-6բ: ը/366բ-8ա: թ/368ա-72ա: ժ/372ա-5ա ժա/375ա-7ա: ժբ/377ա-81ա: ժգ/381ա-3ա:
ժդ/383ա-5բ: Լուսանցքներում կան լուծմունքներ: Յաւելեալ`
398աբ Վեց գլխումն Վերլուծականի առ անսահմանելին,
որ յիշէ նորա լուծումն, այս է: Օգնեա՛ - Արդ, նախադասութիւն
է բան յայտնող ինչ... իսկ նոքա ոչ բնաւորեալք են եւ ոչ ունին. այսքան առ այս
կարճի կարճաւ: Անմեղադիր լե՛ր, այսպէս ուսաք եւ այսքան հասկացաք վարժապետէն
մերմէ:
Դ. 385բ-90բ Նկատումն Արիստոտելի [Դաւթի Հարքացւոյ] - Ուսուցանէ
մեզ ի բնալսողութեանցն այնոցիկ, որ հասարակաց բնականաց գոյանան... կարէ
յստակ խօսել զբանն:
Ե. 390բ-6բ [Զենոնի իմաստասիրի Յաղագս բնութեան]
Տե՛ս
ձեռ. 627, 270բ-6բ: Տպ. Մատենադարանի «Գիտական նիւթերի ժողովածու», Հմր
2, 1949-50, էջ 81-98, ձեռ. D:
1/390բ-4բ:
2/394բ-6բ (վերջ` ...ունել զգոյութիւնս: Դարձեալ (չշարունակուած):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
17ա Եւ Քրիստոսի
փառք յաւիտեանս. ամէն, որ է օրհնեալ անզրաւ յաւիտենից. ամէն:
349ա Յորոց փրկեսցէ
զմեզ Քրիստոս Աստուած մեր, մանաւանդ մեղաւոր Մեսրոպ գրիչս |349բ|
յիշէ իւր յարքայութեանն. ամէն: Հա՛յր մեր, որ յերկինս [ես], սուրբ եղիցի անուն
քո:
364ա Առ անսահմանելոյ
Լուծումն գրքիս վերջն տե՛ս զկնի յիշատակարանին:
397ա Փառք եւ
պատիւ, գոհութիւն ամենասրբոյ Երրորդութեանն եւ միոյ աստուածութեանն` Հօր
եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն: Օժանդակութեամբ
եւ օգնականութեամբ ամենահասն թեւոց Աստուծոյ Հոգւոյն ճշմարտի յաւարտ
եւ ի կատար էհաս գիրքս արտաքնոց ի թուականիս մեր հայոց ՌՃՁ.ին (1731), ամսեանն
Փետրվարի ԺԷ.ին (17), ի հայրապետութեանն Հայաստանեայցս վիճակի առն վսեմագունի
եւ ծայրագոյն քահանայապետին Աստուծոյ, բազմերջանիկ հօրն հասարակաց`
Մուշեցւոյ տեառն
Աբրահամու սրբազան
կաթուղիկոսի Ամենայն Հայոց, եւ աթոռակալութեան Աղէքսանդրի յոգնահանճար
վարդապետի, ի թագաւորութեան օսմանացւոց սուլթան Ահմէտի, վեցերորդ
ամեանն նորին թագաւորութեանն եւ եօթներորդի ամի թագաւորութեան Բարսից շահ Թահմազին, որ յոյժ վրդովեալ
կայր աշխարհս, եւ պատերազմ գոռայր միշտ ի մէջ սոցին, յոյժ տագնապի կայր ազգս
հայոց` յոր յարեւելս, զի բազումք ի սրոյ ծախեցան, եւ բազումք ի գերի վարեցան,
եւ բազումք <եւ բազումք> ընչից եւ աբրանաց ունայնացան` յառաջ քան զչորս եւ հինգ ամս անցելոց,
որ ի թուագրութեանս, բայց դեռեւս կայ ի նոյն վրդովմուն, զառապայն Աստուած միայն
գիտէ, թէ զինչ լինելոց է զկատարածն: Եւ այսպէս, ի դառն եւ դաժանելի ժամանակիս,
ոմն պիտակ անուամբ` Զաքարիա վարդապետ անուն եւ եպիսկոպոս աստիճանաւ, յաղագս
աստուածային սիրոյն |397բ| եռանդին, առ ոչինչ համարեալ զայսքան վիշտ ժամանակիս,
որպէս ի դիւրութեան եւ ի խաղաղութեան, փոյթ անձին կալեալ, ետ գրել զգրեանս
զայսոսիկ` ի միում տփի փակեալ` յաղագս վայելման իւրոյ անձին եւ առապայից
դիպողաց, յիշատակ իւր հոգւոյն եւ համօրէն ընտանեաց հոգեւորաց եւ մարմնաւորաց,
ի փառս ամենասուրբ Երրորդութեան` Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ, յաւիտեանս.
ամէն:
Արդ, երեսըս անկեալ աղաչեմ զձեզ, ո՜վ սիրեցեալքդ
իմ ի Քրիստոս, եթէ օրինակիցէք կամ եթէ յարեւանցի զբօսնիցէք, միով Հայր մեղայիւ կամ միով բերանով
յիշեսջիք ի Քրիստոս զվերոյ գրեցեալ Զաքարիայ վարդապետս
եւ զհոգեւոր ծնօղն իմ եւ զտաստիարագ`
զՍիմոն աստուածաբանութեանն
վարդապետ, արքեպիսկոպոս եւ նուիրակապետ գերահռչակ Սրբոյ Աթոռոյս Էջմիածնի, որ
յԵրեւան քաղաքէ,
նաեւ զմարզիչն իմ գիտութեան` զԴաւիթ փիլիսոփայն եւ արքեպիսկոպոս,
որ է Շնգաւթեցի. նա
եւ զմարմնաւոր ծնօղսն իմ` զհայրն իմ` Կիրակոս եւ զմայրն իմ`
Մանիխան, եւ
զեղբարքն իմ` Ադամն, Արզումն, եւ քորքն իմ` Խասումն, Խանփարն եւ Զաննէն, եւ
հօրեղբարցն իմոց եւ իւրեանց որդւոցն եւ այլ ամենայն արեանառու մերձաւորաց
իմոց յիշեսջիք, եւ դուք յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ յԱստուածոյն մերոյ. ամէն:
Հա՛յր մեր, որ յերկինս ես, սուրբ:
ՆՇՈՒՄ 1ա` «ՌՃՁ. -
1731. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1824
ՍԻՄԷՈՆ ՋՈՒՂԱՅԵՑԻ, ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ՊՐՈԿՂԻ
|
ԺԸ. դար (1750ից յետոյ) |
ԹԵՐԹ` 165. չգրուած` 1ա-2բ, 164ա-5բ: ՊՐԱԿ` 1+Ա-ԺԴx12 (Ժ, ԺԴ 10, ԺԲ 11)+1: ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ VG, առիւծի
եւ այլ լուսադրոշմներով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 21,9x16,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (15,5x9,5-10,5): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 151բ): ՏՈՂ` 26: ԿԱԶՄ` սեւ կաշի. միջուկը` ստուարաթուղթ. աստառը` ծաղկաթուղթ. լուսանցակողերը` դեղին`
կարմիր եւ կանաչ կէտագծերով ցօղուած, ունի կանաչ եւ վարդագոյն կտորէ ժապաւէն
էջանիշներ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` հաշուած
թերթաքանակի մէջ, 1+1 թերթ, թուղթ, հաշուած թերթեքենեկի մէջ (թ. 1, 165):
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի Ա. փեղկի կաշին
ցեցի հետքերով, անկիւնները եւ եզերքը մաշուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
3ա-163բ [Գիրք Պրոկղի Դիադոխոսի` պղատոնական իմաստասիրի,
որ կոչի Շաղկապք աստուածաբանականք` ածանցեալ թարգմանութեամբ ի լեզուէ
վրաց ի բարբառս եւ ի լեզուս հայկականս, երկասիրութեամբ եւ աշխատութեամբ
ումեմն գիտնական քահանայի Սիմէօն կոչեցելւոյ:
Զբնաբանս
զայս եւ զյառաջագոյն արարեցեալ Լուծմունսն սոցա, զոր արարեալ էր Յամելախօս
կոչեցեալ եպիսկոպոսն, ի միասին հոգածութեամբ ածեալ եղեւ ի հայ լեզուս ի
նոյնոյ նրբամիտ թարգմանչէ` ըստ յոգնահանճար դիտման իւրոյ, զոր վերստին գերիմաստ
մեծ վարդապետն եւ Սիմէօն Ջուղայեցին եւ եպիսկոպոսն Գառնու, ըստ առատամիտ
շնորհաց իւրոց արար Լուծմունս եւ սրբագրեաց զբնաբանս` ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ
մերոյ եւ ի յօգուտ ուսումնասէր մանկանց եկեղեցւոյ]
Տե՛ս ձեռ. 1822, 3ա-91ա: Ցանկ/3աբ: Յռջբն/4ա-5բ: ա/6ա-12բ:
բ/12բ-4ա: գ/14ա-20բ: դ/20բ-7ա: ե/27ա-44բ (պրակ Է.ի վերջում` 33բ-4ա ունի Յւլ.
«Իսկ գոյացութեան զանուն եւ զէութիւն իւր... լինեն կատարեալ ծննդականութամբքբ
իւրեանց»): զ/44բ-9բ: է/49բ-54ա: ը/54ա-60ա: թ/60բ-7ա: ժ/67ա-8բ: ժա/68բ-72ա: ժբ/72բ-4բ:
ժգ/74բ-5բ: ժդ/75բ-7բ: ժե/77բ-9ա: ժզ/79բ-85ա: ժէ/85ա-9բ: ժը/89բ-91ա: ժթ/91ա-2ա: ի/92ա-3ա:
իա/93բ-100ա: իբ/100ա-3ա: իգ/103բ-9բ: իդ/109բ-12ա: իե/112ա-5ա: իզ/115ա-24բ: իէ/124բ-40ա:
իը/140բ-58ա: իթ/158ա-62ա: [Յշտկրն լուծողի]/162աբ: Յշտկրն թարգմանողի/162բ:
[Սիմէօնի Երեւանցւոյ] Բան առ ընթերցօղսդ/163աբ:
Ձեռ.
1822ի համեմատ չնչին տարբերութիւններով:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
3բ Եւ Քրիստոսի
Աստուծոյ` յուսոյն մերոյ, փառք յաւիտեանս. ամէն:
1825
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԷՋՄԻԱԾԻՆ |
ՌՄԺԷ.-ՌՄԻ. - 1768-1771 |
ԳՐԻՉ` Կարապետ
աբեղայ,
Անանունք (տե՛ս Գիր): ՍՏԱՑՈՂ` Կարապետ վրդ. Տիգրանակերտցի
(գրիչը):
ԹԵՐԹ` 286-4 (տե՛ս Պահպանակ). չգրուած`
3ա-4բ, 5բ-6բ, 9աբ, 83բ, 84բ-8բ, 186բ-7բ: ՊՐԱԿ` 2+4+ 2+1+Ա-ԻԲx12 (Զ 14+4, ԺԴ
14, ԺԵ 4, ԺԶ 11, ԻԲ 22)+2+2: ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով`
եռամահիկ եւ այլն (անընկալելի): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 21,1x16: ԳՐՈՒԹԻՒՆ`
երկսիւն (16x12): ԳԻՐ` բոլորգիր. անանուն Ա. գրչի`
10ա-83ա, 89ա-185բ (նմուշ` 132բ), նոտրգիր. անանուն Բ. գրչի` 190ա-284բ (նմուշ`
253բ), Կարապետ գրչի` 5ա, 84ա, 186ա, 188ա-9բ (նմուշ` 186ա), անանուն Գ. գրչի`
7ա-8ա (նմուշ` 7բ): ՏՈՂ` 27, 36-7: ԿԱԶՄ`
դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի. միջուկը` տախտակ. աստառը` ծաղկաթուղթ.
լուսանցակողերը` ոսկեզօծ ճնշադրոշմով: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 2+2, թուղթ, հաշուած թերթաքանակի
մէջ (թ. 1-2, 285-6):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Խորան` 5ա, 84ա, 186ա: Կիսախորան`
10ա, 188ա: Կիսախորան-ճակատազարդ` 91ա: Լուսանցազարդ` բուսական, թռչուն:
Զարդագիր` թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ` կարմիր, կանաչ, կապոյտ, դեղին,
մանուշակագոյն, բրոնզ, ոսկի:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. տեղ-տեղ թանաքաբծեր,
հետքեր, թ. 4` արտաքին լուսանցից սեղանաձեւ կտրած-հանած, 92` ստորին եզրը
պատռուած, 201բ` կարկատան այլ թղթով, 52-66` ստորին եզերը լրացուած, թանաքի
թթուայնութեան հետեւանքով գրադաշտը գունափոխուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 5ա-83ա
Գիրք Պրոկղի. Շաղկապ աստուածաբանութեանս,
շարադրեալ ի Պրոկղէ իրախօսէ` պղատօնական յիմաստասիրէ եւ ի մեծէ Դիադոխօսէ`
ի փառս Աստուծոյ եւ յօգուտ իւրոյ դպրատան, եւ այժմոյս բազմաց պիտանի: Եւ մեկնեալ
ի վերայ նախկնոյ մեկնութեանն, այժմ լաւապէս սրբագրութեամբ ի լոյս ածեալ տեառն
Սիմէօնի Երեւանցւոյ` հանճարագիտուն կաթողիկոսի Ամենայնից Հայոց`
ի փառս սրբոյ Աթոռոյն Էջմիածնի եւ ի բարձրութիւն փառաց պատւոյ սրբոյ Լուսաւորչին
եւ յօգուտ նորին մաքրամիտ մանկանց, ի ՌՄԺԴ. (1765) ամի: Եւ այժմ ներկայս աւարտեցաւ
ի ներքոյ հովանեաց նորա` ի նոյն Աթոռս, ինձ` մեղապարտ Կարապետ աբեղայիս,
եւ զզկնի իմ վայելողաց բարեաւ ի բանի բուն բանասիրաց միով Հայր մեղայիւ լիաբերան
եւ անձանձրոյդ յիշողաց: Եւ աւարտումնս յամի փրկութեան մերոյ ի 1769, իսկ մերոցս
հայոց մեծաց թուաբերութեանս ՌՄԺԹ. (1770):
Տե՛ս
ձեռ. 1822, 3ա-91ա: Ցանկ/8բ: Յռջբն/7ա-8ա: ա/10ա-13ա: բ/13ա-4ա: գ/14ա-7ա: դ/17ա-20բ:
ե/20բ-28ա: զ/28ա-30բ: է/30բ-2բ: ը/32բ-5ա: թ/35ա-8ա: ժ/38ա-9ա: ժա/39ա-40բ: ժբ/40բ-1բ:
ժգ/41բ-2ա: ժդ/42աբ: ժե/42բ-43բ: ժզ/43բ-6ա: ժէ/46ա-8ա: ժը/48աբ: ժթ/48բ-9ա: ի/49աբ:
իա/49բ-52բ: իբ/52բ-4ա: իգ/54ա-7բ: իդ/57բ-8բ: իե/58բ-9բ: իզ/59բ-64ա: իէ/64բ-72ա:
իը/72ա-80ա: իթ/80ա-2ա: [Յշտկրն լուծողի]/82աբ: Յշտկր թարգմանողի/82բ: [Սիմէօնի
Երեւանցւոյ] Բան առ ընթերցօղսդ/82բ-3ա:
Բ. 84ա Գիրք հոգեաց, շարադրեալ եւ արտահանեցեալ հոգիաջանն
տքնութեամբ սրբոյն Թօմայի Աքւինացւոյ` հրեշտակական վարդապետի լատինամեծար
ազգի, մեծաւ զգուշութեամբ հեղինակութեան սրբոց գրոց եկեղեցականաց` ի փառս
ամենամեծին Աստուծոյ եւ յօգուտ ամենեցունց սրբամիտ մանկանց եկեղեցւոյն
Քրիստոսի: Իսկ Նարդենիս նորոգ գրեալս աւարտեցաւ զշնորհիւ Տեառն Աստուծոյ,
ի վեհափառ հայրապետութեան սրբոյ քրիստոսաիջի Աթոռոյն Էջմիածնի տեառն Սիմէօնի
լուսապսակ կաթողիկոսի Ամենայն Հայոց` ի վայելումն եւ զկնի մեր գալօղաց
բանասիրաց եղբարցս ի Քրիստոս յիշողացս, եւ ընդ հովանեաւ անարատի Սուրբ
Մօրս մեր: Յամի մարդեղութեան Տեառն 1771 եւ հայոց ՌՄԻ. (1771), Կարապետ աբեղայս
ամենայնից ծառայ:
89ա-185բ Համառօտ հաւաքումն յաղագս հոգւոյ բանականին (թարգմ.
Ստ. Լեհացւոյ)
Տե՛ս
ձեռ. 119, 103ա-234բ: Յռջբն/89ա: Ցանկ/89ա-90բ: « ա/91ա-6բ: բ/96բ-107ա: գ/107ա-13բ:
դ/113բ-8բ: ե/118բ-29ա: զ/129ա-30ա: է/130ա-2բ: ը/132բ-6բ: թ/136բ-9բ: ժ/139բ-48բ:
ժա/148բ-57բ: ժբ/157բ-60բ: ժգ/160բ-3բ: ժդ/163բ-7ա: ժե/167ա-73ա: ժզ/173ա-5բ: ժէ/176ա-85բ:
Առ բարեմիտ ընթերցողն/185բ:
Գ. 186ա Վեցօրէից գիրք, աշխատասիրեալ նորեկ շարադրութեամբ
եւ հեղինակութեամբ գրոց եւ եկեղեցական վարդապետութեանց, հաւաքեալ Բարդուղիմէոսէ
Մարաղոյ եպիսկոպոսէ` ի փառս ամենամեծ ահաւորին Աստուծոյ եւ նորին եկեղեցւոյ
սրբամիտ մանկանց յօգտութիւն, փրկութեան հոգւոց ամենայնից: Եւ այս նորոգ գրեցեալս
մուսաւատա գրովս` վասն ժամանակ ոչ ունելոյ, ի մաքրաշաւիղ հայրապետութեան
սուրբ Աթոռոյն քրիստոսակերտի եւ շնորհահեղոյս գահոյիս տեառն Սիմէօնի`
եռարփեան հայրապետի եւ մաքրաջան կաթողիկոսի Ամենայնից Հայոց եւ իմոյ
իսկապէս յատուկ հոգաբարձութեան եւ հոգեւոր ծնողի, որ եւ ընդ հովանեաւ ամենանարատի
եւ լուսանկար Մօրդ իմոյ, յամի փրկութեան մերոյ 1768, իսկ Հայոց ՌՄԺԷ.
(1768), Կարապետ աբեղայ` ամենայնից ծառայ:
188ա-284բ Գիրքս Յաղագս վեցօրեայ գործոց սրբոյ արարչութեանն
Աստուծոյ եւ սկսումն վասն առաջնոյ աւուրն:
Տե՛ս
ձեռ. 1659, 1ա-350ա: Ցանկ Զ-աւրէի/281ա-2բ (կրկնուած` 83ա-4բ): Նխ./188ա-90ա: 1/190ա-209բ: 2/209բ-19ա: 3/219բ-24բ: 4/224բ-35ա:
5/235ա-38ա: 6/238բ-53բ: 7/254ա-56բ: 8/256բ-80բ: Յշտկրն թարգմանութեան/չիք:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՆԱԽԱԳԱՂԱՓԱՐ 0ՐԻՆԱԿԻ
185բ (1678 թ.)
Եւ ընդ նմին յիշել մաղթեմ աշակերտք սորին Ներսէս` բանի սպասաւոր
գրիչս, ի Տէր մեր:
Կից Ստեփաննոս
Լեհացւոյ «Առ բարեմիտ ընթերցողն»ին. հմմտ. ձեռ. 1822, 226բ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 185բ (բոլորգիր, անանուն գրչի) Արդ, ես` ըստ յամենայնի
յետնեալ անանուն գրիչս, զայս Հոգեաց գիրքս գրեցի առ ի վայելումն Տիգրանակերտցի Կարապետ վարդապետին,
որ էր երբեմն Տիգրանակերտու քաղաքին դէտ եւ հովիւ, բայց զայս գիրքս ստացաւ ի հէլալ ընչիցն եւ
ի վայելումն իւրոյ անձին, զոր եւ Տէր տացէ բարեաւ եւ ուր[ախ]ութեամբ վայելումն:
2. 280բ (նոտրգիր, անանուն Ա. գրչի) Եղեւ գիրս այս վերջ, որ
կոչի Վեցօրէից:
282բ Եւ Քրիստոս
Աստուծոյ մերոյ փառք ընդ Հօր եւ Սուրբ Հոգւոյն յաւիտեանս. ամէն:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 4բ «ՄԱՀՏԵՍԻ ՄԱՐՏԻՐՈՍ. ՌՄԽԹ. (1800)»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 191ա «սխալ
է դրութիւնն», 220ա «վասն երրորդ աւուրն», 256ա (բոլորգիր) «հրեշտակ», 257ա
«վասն դրախ[տ]ին», 283ա «71707817»:
ՆՇՈՒՄ` 1ա` «ՌՄԺԹ.
-1770. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1826
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԷՋՄԻԱԾԻՆ, ՄՈՍԿՈՒԱ |
ՌՄԺԸ.-ՌՄԻԲ. -
1769-1773 |
ԳՐԻՉ, ՍՏԱՑՈՂ` Վարդան
վարդապետ Աստապատցի:
ԹԵՐԹ`
334-1 (տե՛ս Պահպանակ. գրչի էջակալում` 1-46, որ է` 71ա-93բ). չգրուած 68բ-70բ,
102աբ, 199ա-200բ, 332ա-4բ: ՊՐԱԿ` Ա-ԻԷx12
(Բ 11, Գ 10, Է 14, Ը 18, ԺԶ, ԻԵ 14): ՆԻՒԹ` թուղթ,
լուսագծերով, ողկոյզ եւ թագ լուսադրոշմով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
21x16: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(17x12,5): ԳԻՐ` նոտրգիր
(նմուշ` 7ա): ՏՈՂ`
31-40: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ
բաց շագանակագոյն կաշի. միջուկը` տախտակ. աստառը` թուղթ: Լուսանցակողերը`
կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` Ա (թ.
1) + Բ թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով. Ա.` խաղողի ողկոյզ, Բ.` լատինատառ,
անընթեռնելի, չգրուած:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշին քերծուած, եզրերը մաշուած, թթուայնութեան պատճառով թանաքը
տարածուած` թ. 269-70, 273-4, 277-315, 318-319, 321-328:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա.
1. 2ա-68ա [Գիրք Պրոկղի Դիադոխոսի` պղատոնական
իմաստասիրի, որ կոչի Շաղկապք աստուածաբանականք` ածանցեալ թարգմանութեամբ
ի լեզուէ վրաց ի բարբառս եւ ի լեզուս հայկականս, երկասիրութեամբ եւ աշխատութեամբ
ումեմն գիտնական քահանայի Սիմէօն կոչեցելւոյ:
Զբնաբանս
զայս եւ զյառաջագոյն արարեցեալ Լուծմունսն սոցա, զոր արարեալ էր Յամելախօս
կոչեցեալ եպիսկոպոսն, ի միասին հոգածութեամբ ածեալ եղեւ ի հայ լեզուս ի
նոյնոյ նրբամիտ թարգմանչէ` ըստ յոգնահանճար դիտման իւրոյ, զոր վերստին գերիմաստ
մեծ վարդապետն եւ Սիմէօն Ջուղայեցին եւ եպիսկոպոսն Գառնու, ըստ առատամիտ
շնորհաց իւրոց արար Լուծմունս եւ սրբագրեաց զբնաբանս` ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ
մերոյ եւ ի յօգուտ ուսումնասէր մանկանց եկեղեցւոյ]
Տե՛ս
ձեռ. 1822, 3ա-91ա: Ցանկ/2աբ: Յռջբն/2բ-3բ: ա/3բ-7ա: բ/7աբ (պրակ Ա.ի վերջում` 7բ
ունի Յւլ. «Հանգէտ զօրութեամբ զհանգէտս... ոչ է հանգէտ վերացուցողին»): գ/7բ-10բ:
դ/10բ-3բ: ե/13բ-20բ: զ/20բ-2բ: է/22բ-4ա: ը/24ա-6բ: թ/26բ-29բ: ժ/29բ-30ա: ժա/30ա-1բ:
ժբ/31բ-2բ: ժգ/32բ-3ա: ժդ/33ա-4ա: ժե/35աբ: ժզ/35բ-7բ: ժէ/37բ-9ա: ժը/39աբ: ժթ/39բ-40ա:
ի/40աբ: իա/40բ-3ա: իբ/43ա-4ա: իգ/44ա-6բ: իդ/46բ-7բ: իե/47բ-8բ: իզ/48բ-52ա: իէ/52ա-8բ:
իը/58բ-65բ: իթ/65բ-7բ: Յշտկն լուծողի/67բ: Յշտկրն թարգմանողի/67բ: [Սիմէօնի
Երեւանցւոյ] Բան առ ընթերցօղսդ/67բ-8ա:
2. 71ա-198բ [Մատենագրութիւնք Սիմէոնի Երեւանցւոյ]
Տե՛ս
ձեռ. 1818, 2ա-135բ: Բան առ ընթերցող/71ա-2բ: Առ Սուրբ Էջմիածին/72բ: [Ձօն առ Պորփիւր]/72բ-3ա:
1/73ա-101ա: 2/103ա-57բ: 3/157բ-90ա: 4/190ա: 5/190բ-95բ: 6/195բ-7ա: Յշտկրն/197բ-8բ:
Բ. 1. 201ա-25ա Դաւթի փիլիսոփայի Ներգինացույ Վերլուծութիւն Ներածութեանն
Պորփիւրի
Տե՛ս
ձեռ. 1688, 1ա-151ա: ա/201աբ: բ/201բ-2ա: գ/202ա-3բ: դ/203բ-4ա: ե/204աբ: զ/204բ-6ա:
է/206աբ: ը/206բ-7ա: թ/207աբ: ժ/207բ-8ա: ժա/208աբ: ժբ/208բ-9ա: ժգ/209աբ: ժդ/209բ-10բ:
ժե/210բ-1բ: ժզ/211բ-2ա: ժէ/212ա-3ա: ժը/213աբ: ժթ/213բ-4բ: ի/214բ-5բ: իա/215բ-6բ:
իբ/216բ-7ա: իգ/217աբ: իդ/217բ-8բ: իե/218բ-9բ: իզ/219բ-20ա: իէ/220ա-1ա: իը/221ա-2ա:
իթ/222ա-3ա: լ/223աբ: լա/223բ-4ա: լբ/224աբ: լգ/224բ: լդ/225ա: լե/չիք: լզ/225ա: լէ/225ա:
լը/225ա: լթ/225ա: խ/225ա:
Ծնթ.
Ձեռ. 1688ի համեմատ չնչին տարբերութիւններով:
2. 225բ-63ա Ստորոգութիւնք Արիստոտէլի (=Դաւթի
Անյաղթի Մեկնութիւն Ստորոգութեանցն Արիստոտէլի)
Տե՛ս
ձեռ. 1687, 106բ-245բ: Նխ./225բ-7բ: ա/227բ-33բ: բ/233բ-9ա: գ/239ա-45ա: դ/245ա-51բ:
ե/251բ-2ա: զ/252ա-8բ: է/159ա-60ա: ը/260աբ: թ/260բ-2ա: ժ/262ա-3ա (Հեղինակային
յիշատակարանը` չիք):
Ձեռ.
1687ի համեմատ չնչին տարբերութիւններով:
3. 263ա-88բ Սկիզբն եւ նախադրութիւն գրոցն, որ ասի ըստ յունաց Պերիարմենիաս
եւ հայերէն` Յաղագս մեկնութեան, արտադրեալ ի մեծ իմաստ[ն]ոյն, Արիստոտէլէ,
թարգմանեալ եւ մեկնեալ ի Դաւթայ
Տե՛ս
ձեռ. 1690, 209բ-305ա: Նխ./263ա-5ա: « ա/265ա-6բ: բ/266բ-7բ: գ/267բ-88բ:
4. 289ա-97բ Նորին Դաւթի քաջ փիլիսոփայի հաւաքեալ
յառաջնոց Վարլուծականացն Արիստոտէլի, որ կոչի Վերլուծական, եւ ըստ յունացն
ասի Անալօգիկէ
Տե՛ս
ձեռ. 464, 150բ-83բ: ա/289աբ: բ/289բ-90ա: գ/290աբ: դ/290բ-1բ: ե/291բ-2ա: զ/292աբ:
է/292բ-3ա: ը/293ա: թ/293բ-4բ: ժ/294բ-5ա: ժա/295աբ: ժբ/295բ-6բ: ժգ/296բ-7ա: ժդ/297աբ:
Գ.
1. 298ա-320ա Մեկնութիւն Վերլուծութեանցն Արիստոտէլի,
արարեալ ի Սրբոյ Էջմիածնի միաբան Պետրոս գիտնական վարդապետի Նախիջեւանեցոյ,
ի սուրբ Աթոռս Էջմիածին, ի հայրապետութեան տեառն Սիմէօնի սրբազան կաթողիկոսի. - 298ա Առազդեցութիւն ինչ առ խոհական ընթերցօղս - Յայտնի է վսեմախմտայ
(=վսեմամտաց) տեսականացդ խմբից, որք ի զննին էակացն մակացութեան հանդիսացեալդ
էք... - 298ա [Ոտանաւոր` «ՊԵՏՐՈՍ ԶՅՈՅԼ ՀԶԻԻ»] - Պայծառութիւն մտաց մարդկան, / Երրորդ հատորս Վերլուծական...
/ Իցէ գործի քեզ լուծական:
1. 298բ [Մասն Ա.] Մակագիր: Դաւթի հաւաքեալ յառաջնոց գրոց Վերլուծականացն
Արիստոտէլի` Պարզաբանութիւն մակագրին - Գիտելի է,
զի նախ քան զԱրիստոտէլի տրամաբանութիւնն առ իմաստասէրս... առ ի զգուշացուցանել
(մանր պրակք` Ա-Ե):
2. 298բ-9ա Մասն երկրորդ: Յաղագս զանազան պաշտօնի Վերլուծականին - Վերլուծականն,
որպէս ձայնն իսկ ցուցանէ, է լուծումն եւ քակտումն իրին... գտանեմք զճշմարիտ
պատասխանի:
3. 299աբ Մասն երրորդ: Թէ վասն էր Արիստոտէլ զերրորդ հատորս կոչեաց
Վերլուծական, մինչ այլք ասին Տրամախօսութիւն կամ Շարաբանութիւն - [Ո]մա[ն]ք
ունին իրաւունս այսպէս եւ այնպէս կոչելոյ... վասն որոյ կոչեցաւ վերլուծական:
ա. 299բ-301ա Պրակ առաջին - Բան.
Տիտաւորութիւն Արիստոտէլի
ի Վերլուծականէն: Մեկնութիւն. Աստուստ յայտ է զդիտաւորութիւն Արիստոտէլի,
հաւաքեալ մեծն Դաւթի, ի Վերլուծականէն...
բ. 301ա-2բ [Պրակք Բ.] - Ընդ հանդերձ Աստուծով պրակք
- Յայսմ պրակոջ խօսի զմնացելոց սովորական գլխոց...
գ. 302բ-3ա Պրակք երրորդ - Յ<յ>այսմիկ
պրակոջ խնդրէ, թէ բանականս, որպէս հաւաքաբանական մակացութիւնս...
դ. 303ա-4բ Ընդ այսոքիկ հանդերձ Աստուծով, պրակ չորրորդ - Յայսմիկ
պրակոջ յառաջ բերէ զկարծիս ճեմականաց...
ե. 304բ-5ա Ընդ այնոսիկ հանդերձ Աստուծով եւ առաջիկայ պրակք [Ե.] - Նախ`
յաղագս զի՞նչ եւ որո՞յ խորհմունս արժան է ասել...
դ. 305ա-6ա Ընդ այնոսիկ հանդերձ Աստուծով պրակք <պրակք> [Զ.] - Բան
Արիստոտելիս երրորդ է նախադասութիւն բան յայտնօղ...
է. 306ա-7ա Ընդ այսոսիկ հանդերձ Աստուծով առաջիկայ պրակք [Է.] - Յայսմիկ
պրակոջ նախ լուծանէ զերկուս տարակուսութիւնս ի յառաջարկութեանց...
ը. 307աբ Ընդ այսոսիկ հանդերձ Աստուծով պրակք [Ը.] - Յայսմ պրակոջ
սահմանէ զեզերն Արիստոտելի, իսկ Դաւիթ բացատրէ զսահման նորա...
թ. 307բ-8բ Ընդ այնոսիկ հանդերձ Աստուծով առաջիկայ պրակք [Թ.] - Յայսմիկ
պրակոջ Արիստոտէլ սահմանէ զհաւաքաբանութիւնն, եւ Դաւիթ զտարակուսանս
լուծանէ...
ժ. 308բ-9բ Ընդ յայսոսիկ հանդերձ Աստուծով պրակք տասներորդ - Բան.
Այլ ինչ առկացելեօքն ի հարկէ հանդէպ ի նոյն գոլ: Լուծմունք. Առկացեալքն են նիւթքն
հաւաքաբանութեան...
ժա. 309բ-10ա Ընդ այսոցիկ հանդերձ Աստուծով եւ առաջիկայ պրակ [ԺԱ.] - [Բ]ան
Արիստոտէլի. [Բ]այց աւարտումն կոչեմ... Լուծմունք. [Ա]յսոքիկ են զանազանութիւնք
հաւաքաբանութեանց...
ժբ. 310ա-1ա Ընդ այսոսիկ հանդերձ Աստուծով յառաջիկայ պրակք [ԺԲ.] - Բան
Արիստոտելի. Եւ վասն զի ի նախադասութեանց ոմանք ստորասականգ են եւ ոմանք բացասականք: [Լուծմունք].
Յայսմիկ պրակոջ խօսի նախ զանկարելին վերլուծութեան...
ժգ. 311ա-2ա Ընդ այսոսիկ հանդերձ Աստուծով պրակք [ԺԳ.] - Յայսմիկ
գլխոջ խօսի զերից մնացելոց գլխոյն...
ժդ. 312աբ Ընդ այնոսիկ հանդերձ Աստուծով, պրակք [ԺԳ.] - Բան Արիստոտելի. Ամենայն նախադասութիւն կամ ի գոլոյն,
կամ ի հարկէ գոլոյն եւ կամ ի մարթելոյն: [Լուծմունք]. Յայսմիկ պրակոջ զերկուց
մնացելոց գլխոցն ճառէ... եւ միայն զկարգասահմանաց փոխել: Վերջ եղեւ բանս:
2. 312բ-7բ [Յաղագս հաւաքաբանութեանց]
- 312բ-3բ Բանասիրաց խմբից զեկուցումն եւ յայտ
լիցի - Գիտելի է, զի որպէս անկատար բանն ոչ հանգուցանէ զմիտս...
ա. 312բ-3բ [Գլուխ առաջին]. Յաղագս բաժանման հաւաքաբանութեան - Սահման
հաւաքաբանութեան յոյժ գեղեցկապէս աւանդեաց Արիստոտէլ...
բ. 313բ-4բ Գլուխ երկրորդ. Յաղագս ձեւոց - Յառաջին
ձեւդ, յորում միջնորդն յառաջին նախադասութեանն ենթակայանայ...
գ. 314բ-6բ Գլուխ [երրորդ]. Յաղագս ընդհանրական կանոնաց հաւաքաբանութեանց
(Կանոնք Ա-Զ.) - [Ի] վեր անդր
ասացաք, թէ իւրաքանչիւր ձեւք պարունակեն զվեշտասան եղանակս...
դ. 316բ-7բ Պրակ [չորրորդ]. Յաղագս ապացուցական տեղեաց - Թէպէտ
տրամաբանական տեղիք բազումք են, որպէս յայտ է... հազարն է բազմապատկութեան
միակ է:
Հմմտ.
ձեռ. 69, էջ 297աբ, 299ա-311բ:
3. 317բ-20ա [Ի] նկատմանէն Արիստոտէլի արտահանմունք ինչ, բ[ա]ժանեալ
յերկուս գլուխս, ապացուցական ձեռնարկութեան հաւաքաբանական ոճիւ, շարակարգեալ
առ ի դիւրութիւն համաբակագունից
ա. 317բ-9ա Գլուխ առաջին. Յաղագս եօթեաց ձայնից, որք ամենայն էից
պատկանին - [Ա]րիստոտէլ ի բանալսողութիւնս, այսինքն` ի բնաբանութիւնս,
եօթն ձայն յառաջ բերէ...
բ. 319ա-20ա Գլուխ երկրորդ. Յաղագս թէ է Աստուած, է մի, է ամենակարօղ,
է անմարմին, է անեղ, է անապական եւ է արարիչ - Յաղագս ստորոգութեանս
Արիստոտէլի այսպէս ցուցանէ ի գիրս նկատմանց... միտքն մահացու լինիլ էակաց,
որոց ստեղծողին ամենանի փառք յաւիտեանս. ամէն:
4. 320բ-3բ Ստորոգութիւնք Արիստոտելի
Տե՛ս
ձեռ. 926, 191ա-201բ: Նխ./320ա: ա/320բ-1ա: բ/321աբ: գ/321բ-2ա: դ/322աբ: ե/322բ: զ/322բ-3ա:
է/323ա: ը/323ա: թ/323աբ: ժ/323բ:
Խիստ
համառօտուած է:
5. 323բ-4ա Նկատումն Արիստոտէլի [Դաւթի Հարքացւոյ] - Ուսուցանէ մեզ ի բնալսողութեանցն այնոցիկ, որք հասարակաց
բնականաց գոյանան... երեքումբք սոքօք մարթի առնել մակացութիւնն:
6. 324ա-331բ [Արիստոտէլի] Պէրիարմէնիաս. ընդ յաղագս
մեկնութեան
Տե՛ս
ձեռ. 926. 201բ-7ա: Նխ./324աբ: ա/324բ: բ/324բ-5ա: գ/325ա-31բ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
34ա Ծանի՛ր զայս,
ով սիրազուն ընթերձօղ, զի ես` զյետնեալս
յամենայնի եւ զչնչին ծառայս ձեր վեհազնութեան, որ ի մէջ մեծի եւ աստուածաիջի
աթոռոյս Սրբոյ
Էջմիածնիս, Աստապատեցի իբր լոկ անուամբ աբեղայ Վարդանս, տեսանելով
պատուականութիւն գեղոյ սորա իբր ամենածաղկալի բուրաստան` լի իմաստութեամբ
եւ հանճարով, եւ թէ մանաւանդ հարկաւոր ի դասառութիւնս, եւ վերջապես, թէ
իմաստնացեալ սրբազան հայրս մեր զտէր Սիմէօն կաթուղիկոսն
Ամենայն Հայոց, որ աւասիկ վարէ զիշխանութիւն իւր, եւ Տէր տացէ սմա զկեանս
անվրդով եւ առանց զբաղանց մինչ ի խորին ծերութիւնն իւր. ամէն: Ըստ գրասէր բարուց
իւրոց զսրբազան վեհս մեր զտէր Սիմէօն քննեալ զսա եւ սրբագրեալ, եւ թէ
երբեմն բառափոխութիւն արարեալ, եւ թէ ուղղեալ զայլս, որ ի հին գրչաց սխալմանէ
մուծեալ ի ներքս: Եւ վերջապես եւ ինքն |34բ| ըստ գերիմաստ մտացն արարեալ լուծմունս
դժուարիմաց բանից իմաստասիրիս, եւ զայն, որ հեղինակ աստուածաբան Սէմէօն վարդապետն
ոչ էր բացայայտեալ, զայն սա լիալիր արար լուծմամբն իւրով բացայայտ: Քանզի
զկնի լուծմանց նորին եւ սա արար լուծմունս կարճ եւ համեղ բառիւ եւ թէ լի իմաստութեամբ,
որ եթէ ոք տքնեալ վերակրկնութեամբ երկրորդելով եւ երրորդելով ոչ մնա առ վերահասութեան
ծածկեալ բանին իմաստասիրիս, եւ հանդէպ լուծմանն իւրոյ դրոշմեաց ի լուսանցսն
զխաչանիս նշանս, զի որոշեսցի իւրն եւ հեղինակին
ի միմիանց, եւ մանաւանդ թէ խաչն լինի զօրավիգ յայնց, որք պաղատելով փարին
առ պատուանդա[ն]ս նորա հանդերձ արտասուօք, եւ ինձ այսպես թուի ըստ մեծի
մասին, որ դրոշմեաց զխաչանիշ գիծն: Եւ ես յետ[ն]եալս յամենայնի ծառայս սրբութեան
ձերոյ զՎարդան աբեղայս
յերեսս անկեալ աղաչեմ ի ձենջ, զի միով ողորմեայիւ յիշել զիս եւ զծնօղս իմ`
զհոգեւոր զաստուածիմաստ վարդապետն Աբրահամ, որ ի սմանէ
ծնայ ի կարգս այս եւ Տէր տացէ սմա կեանս առանց վնասու հոգոյն եւ մարմնոյ. ամէն:
Եւ զմարմնաւոր
ծնօղս իմ` զՍարգիսն եւ զԲէկին, միով լիաբերան ողորմեայիւ
յիշել ժտեմ, եւ զիս` զխաւարեալս մեծամեծ չարեօք եւ զանկեալս գերի ի ձեռն պատրչին
ազատումն, եւ զձեզ յիշօղսդ յիշեսցէ Քրիստոս Աստուածն համայնից եւ լուսաւորեսցէ
լուսով խաչին իւրոյ, եւ թէ ինձ եւ իմայնոցն, եւ ձեզ` ով սիրազուն եւ օրհնեալք
յԱստուծոյ ողորմեսցի ինքն Աստուած ըստ մեծի ողորմութեան իւրոյ. ամէն:
Զհոգեւոր ծնօղս իմ եւս յիշեսջիք վասն հոգոյ եւ մարմնոյ` զԱբրահամ աստուածիմաստ
վարդապետն, որ ի ձեռն սորա փոքր ի շատէ հետեւեցաք գիտութեան: Թուին ՌՄԺԹ.
(1670) վերջ եղեւ, ի յամսեանն Ապրիէլի Ե., ի դրան մեծի Աթոռոյս Էջմիածնի: Ողջ
լերուք:
101ա Արդ, ես`
յետինս ի բանասիրաց եւ թափօրս ի
գիտութեանց յապաւինեալ ի Սուրբ Հոգին |101բ| Աստուած եւ ձեռնարկեցի զայս
բանս բանիւ եւ հարկադրութեամբ հոգեւոր ծնօղին իմոյ եւ բազմաշխատ վարժապետիս`
տեառն Աբրահամ աստուածիմաստ
վարդապետի, որ եւ ժտեմ ի ձէնջ, զի եւ դուք յօժարեսջիք տալ ողորմիս հոգոյ սորին
ի կենդանութեան իւրում. ամէն: Դարձեալ յերես անկեալ հայցեմ ի բարեբարւոյ
հարցդ իմոց եւ ուսումնատե[ն]չ եղբարցդ իմոց, զի մի գուցէ նայելով ի վատութեան
գրոյս, արհամարիցէք եւ զմեզ ընդ մեղադրանօք արկանիջիք, վասն զի կար իմ այսքան
բաւեաց:
157բ Ի ժամանեալն
ձեր յայս, խնդրեմ զի յիշեսջիք զհոգեւոր ծնօղն իմ` զտէր Աբրահամ աստուածիմաստ
վարդապետն Աստապա[տ]ցի, նա եւ զմարմնաւոր ծնօղսն իմ` զՍարգիսն եւ զԲէկին, ընդ որս եւ
զմեղապարտ անձն իմ յիշել ժտեմ, որ վասն վատութեան գրոյս եւս խնդրեմ ներումն,
զի կար իմ այսքան բաւեաց, որ եւ դուք յիշողքդ լիցիք յիշեալք ի Քրիստոսէ ի միւսանգամ
գալստեան նորա. ա<ա>մէն: Ներել խնդրեմ վասն Աստուծոյ, եւ ո՛չ բանս եւ հա[յ]հոյանս
ասել: Ողջ լերուք: Թուին ՌՄԺԸ. (1769), Մայ[ի]սիս Ի. (20) օրն, առ դրան սրբոյ մեծի
աթոռոյս Էջմիածնի, ձեռամբ
իբրու Վարդանի սարկաւագ
կոչեցեալ:
201ա Օգնեա՛,
Սուրբ Հոգի, Աստուած:
214բ Վարդան աբեղայս աղաչեմ:
216բ Վարդանս եմ:
219բ Վարդան աբեղայս աղաչեմ
ներել վատութեան գրիս:
222ա Վարդան թշուառ աբեղայս:
223ա Ես` Վարդան աբեղայս Աստապա[տ]ցի, եւ
հոգեւոր ծնօղն իմ` զտէր Աբրահամ աստուածաբան վարդապետն, աղաչեմ
յիշել ի սուրբ յաղօթս ձեր, զի եւ դուք յիշել [լիջիք]:
225ա Յիշեսջիք
զմեզ յաղօթս ձեր, որ եմ կոխան ոտից ձերոց իբրու Վարդան վարդապետս
ամենամեղ: Գրեցաւ ի մայրաքաղաքին Ռուստաց, որ կոչի Մօսկօվ, ի 1770, յամսեան
Յունիս, օրն ԺԸ. (18):
263ա Արդ, ես`
յետնեալս յամենայնի եւ յետին ի մանկանց մօրս լուսօյ Սրբոյ Էջմիածնի, իբր
միաբան Վարդան եւեթ
աբեղայս, գրեցի զայս գիրքս Արտաքին, ընդ հօվանեաւ սորա եւ հայրապետութեան տեառն Սիմէօն կաթողթիկոսի, ի ՌՄԻԱ. (1172), Մարտի
վերջն, ի յետին թշուառութեանս իմում, որ յամենայն կողմանց զբօթալի համբաւ
իբրու զՈբայն հասանէր
ինձ եւ քան զամենայն այս, որ հոգեւոր ծնօղն իմ` զտէր Աբրահամ աստուածաբան
վարդապետն, առեալ ընդ իւր զեղբայրսն իմ, գնաց ի սուրբ յանապատն Լիմ, եւ անդ ահա
բնակին աստուածահաճոյ վարուք, որ եւ ինձ եւս մասն լիցի ընդ նոսա. ամէն, եւ
աճեալ ընդ նոսա մինչ ի մահս:
297բ Եւ Քրիստոսի`
Աստուծոյ մերոյ եւ յուսոյն փառք ընդ Հօր եւ ընդ Սուրբ Հոգոյն. ամէն:
298ա Յոր ես`
յետնեալ միաբան սուրբ աթոռիս Վարդան իբր աբեղայս, օրինակեցի ի
վայելս անձին իմոյ, ի թուոջ ՌՄԻԲ. (1773), եւ յամսեանն Մայիսի ԺԴ. (14):
331բ Եւ յաղօթօղ
ճշմարոըթեանն փառք յաւիտեանս եւ միշտ. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
288բ (1785 թ.)
Ես` Վարդան վարդապետի
հոգեւոր որդի տիրացու Աբրահամս, 1783 թուին ելեալ Հաշտարխանու, եւ
1784 թուին փետրվարի 25ին Սուրբ Աթոռս եկի եւ տեսի զմիածնաէջ տեղիսն,
եւ այժմ կամ ի ծոց մօրս իմոյ, եւ սկսեալ ի վերոյ յիշեալ թուէն, դաս առնուլ զՔերականութիւնն
եւ 1785 Մայիսի մտին աւարտ հասուցի, շնորհիւն Աստուծոյ եւ առաջնորդութեամբ
Սրբոյ Հոգոյն:
101բ (1788 թ.)
Գիրքս այս, յորում պարունակեցեալք գոն Ներածութիւնն Պորփիւրոսի, Ստորոգութիւնքն
Արիստոտէլի եւ Պէրիարմէնիասն, հանդերձ լուծմամբքն եւ մեկնութեամբքն իւրաքանչիւրցն,
եւ այլ բանք պիտանիք, նաեւ Աստուածաբանական շաղկապքն Պրոկղի, ընձայեցե[ա]լ եղեւ ի հոգեւոր հօրէն իմմէ` տեառն Վարդանայ վարդապետէն,
որ ձեռամբ իւրով է գրեալ, յետնեալ եւ պիտակ Աբրահամ սարկաւագիս
Հաշտարխանցւոյ, որ
եմ հոգեւոր որդի նոյն վերոյ յիշեալ Վարդանայ վարդապետին:
Ի ՌՄԼԷ. (1788) թուոջս, ի Փետրվարի Զ.ին, յԱթոռոջս Աստուածիջի:
ՆՇՈՒՄ` Աա «ՌՄԻԵ.
- 1776. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»
(6-ը յետագայում մատիտով դարձրուած 2):
1827
ՍԻՄԷՈՆ ՋՈՒՂԱՅԵՑԻ, ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ՊՐՈԿՂԻ
(Խմբ.` Սիմէոնի
Երեւանցւոյ)
ՎԱՐԱԳ |
ՌՄԻԱ. - 1772 |
ԳՐԻՉ` Յարութիւն
Վարագեցի:
ԹԵՐԹ`
136-12 (տե՛ս Պահպանակ, ստ. լս. էջակալում` Ա-ՄԽԸ., որ է 7ա-130բ). ՊՐԱԿ` Ա-Ժx12 (Ժ 16): ՆԻՒԹ` թուղթ,
լուսագծերով եւ լուսադրոշմով. բուսական տարրերով զարդարուած բոլորակ,
մէջը` մէկ մեծ, եւ երկու փոքր հավասարաթեւ խաչանման պատկեր: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 20,5x15: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(15,5x10,5): ԳԻՐ` նոտրգիր
(նմուշ` 15ա): ՏՈՂ` 28: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ բաց շագանակագոյն կաշի. միջուկը`
տախտակ. աստառը` կապոյտ թուղթ, լուսանցակողերը` կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 6 (թ. 1-6) + 6 (թ. 131-6) հաշուած թերթաքանակի
մէջ, թուղթ (գրուած միայն 6ա), լուսագծերով եւ լուսադրոշմով` ծաղիկ, կամ խաղողի
շեղանկիւն ողկոյզ, կամ լատինատառ անընկալելի գրութիւն:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշին թեթեւակի քերծուած, կապիչների երկու գամերն ընկած, Ա. փեղկը
ցեցակեր, եզրերը մաշուած. տեղ-տեղ գրադաշտը թանաքից գունափոխուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
7ա-130բ [Գիրք Պրոկղի Դիադոխոսի` պղատոնական
իմաստասիրի, որ կոչի Շաղկապք աստուածաբանականք, ածանցեալ թարգմանութեամբ
ի լեզուէ վրաց ի բարբառս եւ ի լեզուս հայկականս, երկասիրութեամբ եւ աշխատութեամբ
ումեմն գիտնական քահանայի Սիմէօն կոչեցելւոյ:
Զբնաբանս
զայս եւ զյառաջագոյն արարեցեալ Լուծմունսն սոցա, զոր արարեալ էր Յամելախօս
կոչեցեալ եպիսկոպոսն, ի միասին հոգածութեամբ ածեալ եղեւ ի հայ լեզուս ի
նոյնոյ նրբամիտ թարգմանչէ` ըստ յոգնահանճար դիտման իւրոյ, զոր վերստին գերիմաստ
մեծ վարդապետն եւ Սիմէօն Ջուղայեցին եւ եպիսկոպոսն Գառնու, ըստ առատամիտ
շնորհաց իւրոց արար Լուծմունս եւ սրբագրեաց զբնաբանս` ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ
մերոյ եւ ի յօգուտ ուսումնասէր մանկանց եկեղեցւոյ]
Տե՛ս
ձեռ. 1822, 3ա-91ա: Ցանկ/7աբ: Յռջբն/8ա-9ա: ա/9բ-14բ: բ/14բ-6ա: գ/16ա-21ա: դ/21ա-6ա:
ե/26ա-38բ: զ/38բ-42բ: է/42բ-6ա: ը/46ա-50ա: թ/50բ-5բ: ժ/55բ-6բ: ժա/56բ-9բ: ժբ/59բ-61ա:
ժգ/61ա-2ա: ժդ/62ա-3ա: ժե/63ա-4բ: ժզ/64բ-8ա: ժէ/68ա-71բ: ժը/71բ-2բ: ժթ/72բ-3ա: ի/73ա-4ա:
իա/74ա-9ա: իբ/79ա-81բ: իգ/81բ-6բ: իդ/86բ-8բ: իե/88բ-90բ: իզ/90բ-8բ: իէ/98բ-111ա:
իը/111ա-25բ: իթ/125բ-9բ: Յշտկրն լուծողի/129բ: Յշտկրն թարգմանողի/129բ-30ա:
[Սիմէօնի Երեւանցւոյ] Բան առ ընթերցօղսդ /130աբ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
130բ Գծագրեցաւ
ձեռամբ յոգնամեղ Վարագեցի չնչին եւ ս[եւ]աւոր Յարութիւնիս, ընդ
հովանեաւ Սուրբ Նշանին Վարագայ, թվին ՌՄԻԱ.ին (1772) աւարտեցաւ
Սեպտենբերի ԺԸ.ին
(18). վերջ բանիս:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
6ա (1805 թ.)
Գիրքս այս, որ կոչի Մեկնութիւն գրոց Պրոկղի պղատոնական իմաստասիրի, ընծայեալ
եղեւ ի Վանայ քաղաքի
յար արթուն առաջնորդ Յարութիւն արքեպիսկոպոսէ ինձ` Սրբոյ Էջմիածնի նուիրակ
Ներսիսեան
Յօվհաննէս եպիսկոպոսիս, ի յիշատակ կենդանեաց եւ ննջեցելոց:
Ուրեմն, որք շահիքդ ի սմանէ, միով ողորմեայիւ յիշել աղաչեմ զպարգեւատուն
եւ զպարգեւընկալս, որով եւ դուք յիշեալ լիջիք աւուր մեծի ատենին` զԵկայքն
լսելով: Եւ այս ի ՌՄԾԴ. (1805) թվին, Յուլիսի Է., ի Վան:
ՆՇՈՒՄ` 1ա` «ՌՄԻԱ. -
1772. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1828
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
|
ԺԷ. դար |
ԳՐԻՉ` Մարգար
երէց:
ԹԵՐԹ`
295-2 (տե՛ս Պահպանակ, ստ. լս. գրչի թերթակալում` Ա-ՄԼԳ., որ է թ. 3-230). չգրուած`
6բ, 151բ-55ա, 156բ, 246բ-7բ, 293ա-5ա: ՊՐԱԿ` Ա-ԻԵx12
(Ա 11, Ի 10, ԻԱ 8): ՆԻՒԹ` թուղթ,
լուսագծերով եւ եռամահիկ լուսադրոշմով. խաղողի շեղանկիւն ողկոյզ` պսակուած
թագով, կամ IMD, կամ բուսական զարդ, կամ
խաղողի շեղանկիւն ողկոյզ` պսակուած թագով, որի տակ` բոլորակի մէջ, «G, սրտիկ,
R», կամ այլք` անընկալելի:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 20,1x16: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(13,5-14x9,6-10): ԳԻՐ` բոլորգիր
(նմուշ` 261ա): ՏՈՂ`
23-32: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ,
շագանակագոյն կաշի. միջուկը` տախտակ. աստառը` թուղթ, Ա.` մասն պահպանակի.
լուսանցակողերը` կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 2 (թուղթ`
լուսագծերով եւ լուսադրոշմով. խաղողի շեղանկիւն ողկոյզ` պսակուած թագով,
սկ.) հաշուած թերթաքանակի մէջ (թ. 1-2):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
- Կիսախորան` 7ա, 157ա: Ճակատազարդ` 248ա: Լուսանցազարդ` բուսական,
թռչուն: Զարդագիր` թռչնագիր, բուսական: Գոյներ` կարմիր, կապոյտ, դեղին, նարնջի,
սեւ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշին քերծուած, եզրերը մաշուած, մէջքը վնասուած, կապիչներից մէկը
եւ երկու գամերն` ընկած, կպումների հետեւանքով բնագիրը տեղ-տեղ վնասուած
(թ. 286բ-7ա, 288բ-92ա):
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1. 3ա-144ա Սիմէօնի Գառնւոյ եպիսկոպոսի արարեալ Մեկնութիւն գրոցն
Պրոկղի
Տե՛ս
ձեռ. 874, 10ա-116ա: Յռջբն /3ա-4բ: Ցանկ/5ա-6ա: ա/7ա-13բ: բ/13բ-5ա: գ/15ա-21ա: դ/21ա-7բ:
ե/27բ-41ա: զ/41ա-5բ: է/45բ-9բ: ը/49բ-55ա: թ/55ա-61բ: ժ/61բ-3ա: ժա/63ա-5ա: ժբ/65ա-7բ:
ժգ/67բ-8բ: ժդ/68բ-70ա: ժե/70ա-1ա: ժզ/71ա-6ա: ժէ/76ա-80բ: ժը/80բ-2ա: ժթ/82աբ: ի/82բ-3ա:
իա/83բ-9ա: իբ/89ա-91բ: իգ/91բ-6ա: իդ/96ա-8ա: իե/98ա-100բ: իզ/100բ-10ա: իէ/110ա-21ա:
իը/121ա-39ա: իթ/139ա-43բ: Յշտկրի լուծողի/143բ: Յշտկրն թարգմանողի/144ա:
2. 144բ [Սիմէոնի Ջուղայեցւոյ] Համառօտ հաւաքումն վասն մարմնոյ
եւ հոգւոյ եւ յորոց բաղկանայ մարմինն - Հասարակաց մտաց ըղձալի ճշմարտութիւնն... վասն դիտաւորութիւն
առաջադրութեանս է:
3. 145ա-51ա [Սիմէոնի Ջուղայեցւոյ] Յաղագս զանազան
նշանակութեանց բառից - Գոյութիւն եւ էութիւն մի են, որ հասարակաբար ասին...
զի չափն է պատահումն:
Բ. 1. 155բ-246ա, 292աբ Գրիգորի եպիսկոպոսի Նիւսացւոյ (=Նեմեսիոսի)
Յաղագս բնութեան մարդոյ
Տե՛ս
ձեռ. 470, 2ա-115ա: Ցանկ/ 155բ-6ա ա/157ա-68ա: բ/168ա-83ա: գ/183ա-87ա: դ/187ա-88ա:
ե/188բ-94ա: զ/194ա-95ա: է/195ա-198բ: ը/198բ-200բ: թ/200բ-1ա: ժ/201աբ: ժա/201բ: ժբ/201բ-2ա:
ժգ/202ա-3բ: ժդ/203բ-4բ: ժե/204բ-6ա: ժզ/206ա-7ա: ժէ/207ա-210բ: ժը/210բ-11ա: ժթ/211ա-1բ:
ի/211բ-2ա: իա/212ա: իբ/212ա-3բ: իգ/213բ-4ա: իդ/214ա-5ա: իե/215աբ: իզ/215բ-6ա: իէ/216ա-9ա:
իը/219աբ: իթ/219բ-21ա: լ/221ա-2ա: լա/222ա-3ա: լբ/223ա-5ա: լգ/225ա-7ա: լդ/227ա-8բ:
լե/228բ-9բ: լզ/229բ-30բ: լէ/230բ-2բ: լը/232բ-3բ: լթ/233բ-5ա: խ/235ա-7ա: խա/237ա-40ա:
խբ/240ա-6: Յշտկրն թարգմ. 292աբ:
Ձեռ.
470-ի նկարագրութեան մէջ ժթ. միաւորը չկայ, մինչդեռ ձեռագրում այն կայ` ժթ/62բ-3ա
Յաղագս սրտմտութեան - Սրտմտութիւն է եռանդ շուրջ զսրտիւն... բնութիւն զիւրեանց
կարգ պահէն:
2. 248ա-92ա [Գրիգորի Նիւսացւոյ Յաղագս կազմութեան մարդոյ]
Տե՛ս
ձեռ. 470, 116բ-213ա: Ցանկ/չիք: ա/248ա-9ա: բ/249ա-50բ: գ/250բ-1ա: դ/251աբ: ե/251բ-2ա:
զ/252աբ: է/252բ-3ա: ը/253ա-4ա: թ/254ա-6բ: ժ/256բ-7ա: ժա/257ա-8ա: ժբ/258աբ: ժգ/259ա-61ա:
ժդ/261ա-2ա: ժե/262ա-5ա: ժզ/265աբ: ժէ/265բ-6ա: ժը/266բ-9ա: ժթ/269ա-70ա: ի/270ա-1բ:
իա/272աբ: իբ/272բ-3բ: իգ/273բ-4ա: իդ/274ա-6ա: իե/276ա-7ա: իզ/277աբ: իէ/277բ-80բ:
իը/280բ-1ա: իթ/281ա-2բ: լ/282բ-4ա: լա/284ա-6ա: լբ/286ա-92ա:
Տե՛ս
Ստելլա Վարդանեան, Ս. Գրիգոր Նիւսացի, Տեսութիւն ի մարդոյն կազմութիւն,
Ս. Էջմիածին, 2008:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
292բ Մանաւան[դ]
ըստացող սուրբ գրոյս/// (ջնջուած) եւ
թարմատար Մարգար երէց գրիչս. յիշողք յիշեալ լիջիք առաջի Քրիստոսի, որ
է աւրհնեալ յաւիտեանս:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
Կազմաստառ Ա.
Թիւն 1779, Նոյեմբերի 30, Համիրայ 14 գիրքս ըստացավ ի Բումբեյի իմ սահիբ հայրս, որ եմ Նշախբերցենց ըՍտեփաննոսի որդի
անպիտան խոնարհ ծառայ Հերապէտ մեղաւորի ի:
ՆՇՈՒՄ` 1ա
«Հ. ը. Տէր. Յ[ո]հ.»: 1ա «ԺԷ., Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1829
ՍԻՄԷՈՆ ՋՈՒՂԱՅԵՑԻ. ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ՊՐՈԿՂԻ
|
ԺԷ. դար |
ԹԵՐԹ` 96-2 (տե՛ս Պահպանակ). չգրուած
2աբ, 5բ, 14աբ, 27ա-8բ, 41ա-2բ, 55ա-6բ, 69ա-70բ, 83աբ, 95բ: ՊՐԱԿ` Ա+1+Բ+2+Գ+2+Դ+2+Ե+2+Զ+1+Էx12: ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով, թ. 14, 27-8, 41-2, 55-6, 69-70, 83` այլ թուղթ`
լուսագծերով եւ լուսադրոշմով` հնգաթերթ ծաղիկ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 20x15,2: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (14.5-14.8x9.6): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 7ա): ՏՈՂ` 28: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի. միջուկը` ստուարաթուղթ. աստառը`
թուղթ` մասն պահպանակի: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 1
(թ. 1) + 1 (թ. 196), թուղթ` լուսագծերով, թ. 1` նաեւ` լուսադրոշմով (անընկալելի),
չգրուած, հաշուած թերթաքանակի մէջ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Կիսախորան` 6ա: Լուսանցազարդ` թռչուն, բուսական: Զարդագիր` թռչնագիր,
բուսական, երկրաչափական: Գոյներ` կարմիր, կապոյտ, դեղին, կանաչ, վարդագոյն,
սպիտակ, սեւ, ոսկի:
Կան նաեւ
մատիտով արուած զարդագրերի եւ լուսանցազարդերի անաուարտ գծանկարներ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշիի եզրերը մաշուած, մէջքի ստորին մասն ընկած, թանաքից տեղ-տեղ գրադաշտը
գունափոխուած, թ. 45-ի արտաքին ստորին եզրն ընկած:
Պրակների
միջեւ կան ներդրուած թերթեր (տե՛ս Պրակ):
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
3ա-95ա Լուծմունք Պրոկղի Դիադոխոսի պղատոնական իմաստասիրի: Սիմէոնի
Գառնոյ եպիսկոպոսի արարեալ Մեկնութիւն գրոցն Պրոկղի
Տե՛ս
ձեռ. 874, 10ա-116ա: Յռջբն/3ա-4ա: Ցանկ/4բ-5ա: ա/6ա-10ա: բ/10ա-1ա: գ/11բ-6ա: դ/16ա-9բ:
ե/19բ-30ա: զ/30ա-3ա: է/33ա-5բ: ը/35բ-8բ: թ/38բ-44ա: ժ/44աբ: ժա/44բ-6ա: ժբ/46ա-7ա:
ժգ/47աբ: ժդ/47բ-8բ: ժե/48բ-9ա: ժզ/49ա-52ա: ժէ/52ա-4բ: ժը/54բ-7ա: ժթ/57աբ: ի/57բ-8ա:
իա/58ա-61ա: իբ/61ա-2բ: իգ/62բ-5բ: իդ/65բ-6բ: իե/66բ-8ա: իզ/68ա-75ա: իէ/75ա-81ա:
իը/81ա-91բ: իթ/91բ-4բ: Յշտկրն լուծողի/94բ: Յշտկրն թարգմանողի/95ա:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 6ա
«ՄԱՆՈՒԷԼ ՎԱՐԴԱՊԵՏ,
ՌՄԽԵ. (1796)»:
ՆՇՈՒՄ` Ա. կազմաստառին
փակցուած թղթին` «ԺԷ.-ԺԸ., Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1830
ՍԻՄԷՈՆ ՋՈՒՂԱՅԵՑԻ, ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ՊՐՈԿՂԻ
|
ԺԸ. դար |
ԹԵՐԹ` 130. չգրուած` 1աբ, 129ա-30ա:
ՊՐԱԿ` Ա-ԺԱx12 (Ա, Բ, ԺԱ 10)+4: ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով` թագ, որի տակ` M, տակը` H
F, կամ երեք ոճաւորուած կիսաբոլորակ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 19,8x14,7: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(13,8x9,8): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 12ա): ՏՈՂ` 23: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի. միջուկը` տախտակ.
աստառը` թուղթ` լուսագծերով, մասն պահպանակի: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 1 (սկ., Ա) թուղթ` լուսագծերով:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշին մաշուած, սրածայր գործիքի կտրուածքներ, ստորին արտաքին անկեանը
իւղի հետք, նոյն անկիւնը, թ. 87-130, կազմաստառ Բ. եւ Բ. փեղկի ներքին կաշին`
ցեցակեր. պահպանակից մնացել է մի փոքր հատուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2ա-128բ [Լուծմունք] Պրոկղի Դիւդիխոսի պղատոնական իմաստասիրի: [Սիմէոնի
Գառնոյ եպիսկոպոսի արարեալ Մեկնութիւն գրոցն Պրոկղի]
Տե՛ս
ձեռ. 874, 10ա-116ա: Յռջբն/չիք: Ցանկ/2աբ: ա/3ա-8բ (խորագիրը չիք): բ/8բ-10ա: գ/10ա-5բ:
դ/15բ-21բ: ե/21բ-34բ: զ/35ա-9ա: է/39ա-42բ: ը/42բ-7ա: թ/47ա-52բ: ժ/52բ-3բ: ժա/54ա-6ա:
ժբ/56ա-8ա: ժգ/58ա-9ա: ժդ/59ա-60ա: ժե/60բ-1բ: ժզ/61բ-5բ: ժէ/65բ-9բ: ժը/69բ-70բ: ժթ/70բ-1ա:
ի/71ա-2ա: իա/72ա-7ա: իբ/77ա-9ա: իգ/79բ-83բ: իդ/83բ-5ա: իե/85ա-7բ: իզ/87բ-96ա: իէ/96ա-106ա:
իը/106ա-23բ: իթ/123բ-8բ: Յշտկրն լուծողի/չիք: Յշտկրն թարգմանողի/չիք:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
3ա Ով Հոգիդ
Սուրբ Աստուա՛ծ, խնդութեամբ հասո՛ զիս ի յաւարտ Խաղկապ գրոյս աստուածաբանական:
128բ Յաջողեսցինք:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 130բ «շ շաղկապ
աստուածաբ», «102/44/95869, 11/12/22/11/132+132/264», «զանազանութիւն, զ, զ»,
«ւ չարչար», «զանազանութիւն չիք ի պատմած, զինչ որ կարգ», «Զարմացիր ընդ այս,
ով ջերմդ ի չարիս»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ` Կազմաստառ
Բ` զարդագրեր` «Օ» եւ «Ա» (թռչնագիր):
1831
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
(Բաղկացած է երկու
տարբեր ձեռագրերից)
ԹԵՐԹ` 325-4 (տե՛ս Պահպանակ): ԿԱԶՄ` մուգ շականակագոյն դրոշմազարդ կաշի. միջուկը` տախտակ. աստառը`
թուղթ, լուսանցակողերը կարմիր, կողերի վերին եւ ստորին մասում խորանաձեւ
նախշ, վրան` խաչ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 2 (թ. 1-2) + 2 (թ. 324-5), թուղթ
լուսագծերով, թ. 1-2 նաեւ լուսադրոշմով. 12P` պսակուած թագով, տակը` խաղողի
ողկոյզ, հաշուած թերթաքանակի մէջ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշիի եզրերը մաշուած, ձեռագրերը մէկ կազմի մէջ են ամփոփուել ԺԸ.
դարի երկրորդ կէսին:
ՁԵՌԱԳԻՐ
Ա.
ՄԵԾ ԱՆԱՊԱՏ |
ՌՃԿԹ. - 1720 |
ԳՐԻՉ` Ստեփաննոս դպիր:
ԹԵՐԹ` 308 (3-310. ստ. լս. էջակալում`
1-635, որ է` 4ա-323ա). չգրուած` 3ա, 127բ, 238բ, 310բ: ՊՐԱԿ`
1+Ա-ԺԱx12 (ԺԱ 4)+Ա-Էx16 (Ա 15)+Ա-Եx16 (Ե 8): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով.
կամ 12P` պսակուած թագով, տակը` խաղողի ողկոյզ, կամ երեք բոլորակ, որոնցից
մէկի մէջ աստղ, միւս երկուսինը` անընկալելի, կամ G երեքնուկ D, կամ այլք (անընկալելի): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
19,5x14,2: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (15x10): ԳԻՐ`
նոտրգիր (նմուշ` 5բ), լրացնողի` 3բ, 310ա (նմուշ` 3բ): ՏՈՂ`
24-30:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Ճակատազարդ` 7ա (միայն շրջանակն
է), 128ա, 181ա, 239ա, 281ա: Լուսանցազարդ` բուսական (181ա): Զարդագիր` հանգուցագիր,
թռչնագիր: Գոյներ` կարմիր, կապոյտ, դեղին, նարնջի, սեւ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. լուսանցներում խոնաւութեան
հետքեր, թանաքից գրադաշտը թեթեւակի գունափոխուած, ցեցակեր. մասերի
միացման ժամանակ նորոգուած եւ լրացուած` 3բ, 310ա:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
- 3բ Ցանկ գրքոյս, թէ որքան
բան եւ գիրք գոն ի սմա
- Նախ գիրքն Պրոկղի Աստուածաբանութիւնն հանդերձ մեկնութեամբն, ի թղթահամարն
մէկ, որ է 1... Եօթներրորդ` գիրք վեց սկզբանցն Արիստոտելի, 611:
Ներառում
է նաեւ Բ. ձեռագրի նիւթը:
Ա. 4ա-108ա [Լուծմունք] Պրոկղի Դիադոխոսի պղատոնական
իմաստասիրի Շաղկապք աստուածաբանականք. Հատոր Երկու հարիւր տասն եւ մէկ:
Սիմէոնի Գառնւոյ եպիսկոպոսի արարեալ Մեկնութիւն գրոցն Պրոկղի
Տե՛ս
ձեռ. 874, 10ա-116ա: Յռջբն/4ա-5բ: Ցանկ/5բ-6բ: ա/7ա-12բ: բ/12բ-3բ: գ/13բ-8ա: դ/18ա-23ա:
ե/23ա-33բ: զ/34ա-7բ: է/37բ-40բ (անխորագիր): ը/41ա-5ա (խորագիրը` Յաղագս որակութեան
եւ ենթակայից): թ/45ա-9բ (անխորագիր): ժ/49բ-50բ: ժա/50բ-2բ: ժբ/52բ-4ա: ժգ/54աբ:
ժդ/54բ-6ա: ժե/56աբ: ժզ/56բ-60ա: ժէ/60ա-3բ: ժը/63բ-4բ: ժթ/64բ: ի/64բ-5բ: իա/65բ-9բ:
իբ/69բ-71բ: իգ/71բ-5ա: իդ/75ա-6բ: իե/76բ-8ա: իզ/78ա-84բ: իէ/84բ-92բ: իը/92բ-104ա:
իթ/104ա-7բ: Յշտկրն լուծողի/108ա: Յշտկրն թարգմանողի/108ա:
Բ. 108բ-9ա Ներածութիւնք Պորփիւրի [համառօտ մեկնութիւն] - Ելոյր հարկաւորի քրիստաւորի է եւ յառս Արիստոտէլի ստորոգութեանցն վարդապետութիւն
գիտել զի՞նչ սեռ... եւ սահմանաւ յայտնելն այս է եւ այս կարճառօտաբար լիցի:
Գ. 109բ-10ա Ստորոգութիւն Արիստոտէլի [Համառօտ
լուծմունք Տասն ստորոգութեանցն Արիստոտէլի] - Գոյացութիւն,
որակ, քանակ առ ի՞նչ, ու՞ր, ե՞րբ... կամ ընկողմանիլ է յանկողնի:
Դ. 110ա-27ա Ի գրոց պատճառաց Արիստոտէլի, կամ որպէս
թուի ոմանց Պրոկղի (թրգմ. Ստեփաննոս Լեհացի)
Տե՛ս
ձեռ. 110, 351բ-69բ: ա/110ա-1ա: բ/111աբ: գ/111բ-2ա: դ/112ա-3ա: ե/113աբ: զ/113բ-4ա:
է/114ա-5ա: ը/115աբ: թ/115բ-6բ: ժ/116բ-7ա: ժա/117ա: ժբ/117աբ: ժգ/117բ-8ա: ժդ/118աբ:
ժե/118բ-9ա: ժզ/119աբ: ժէ/119բ-20ա: ժը/120ա: ժթ/120աբ: ի/120ա-1բ: իա/121բ-2ա: իբ/122ա:
իգ/122աբ: իդ/122բ-3ա: իե/123աբ: իզ/123բ-4ա: իը/124աբ: իթ/124բ-5ա: լ/125ա-6ա: լա/126աբ:
լբ/126բ-7ա: Յիշ. թրգ./127ա (յղուող օրինակում թարգմանողի յիշատակարանը
բերուել է իբր խորագիր):
Գլուխների
խորագիրները` «Առարկութիւն»:
Ե. 1. 128ա-31բ Համառօտ վերլուծութիւն Պորփիւրի դժուարալուծիցն,
ի յերկասիրութեան մեծ հռետորին հայոց Յոհաննու Որոտնեցւոյ - Հարց.
Զի՞նչ է սահման ընթհանուրին: Պատասխանի. ընթհանուր է մի
թուով ըստ տեսակի ի բազմաց ընկալեալ... Հարց. Զի՞նչ է յանընդդիմահաւսարութեան
բացասութիւնն. Պատասխանի. Յորժամ ասէ ոք, թէ սեռն ոչ ունի զբաղկացական
տարբերութիւննսն... եւ ոչ տեսակն զբաժանականն:
2. 131բ-80բ Եռամեծի Յոհաննու Որոտնեցոյ հայոց
փիլիսոփայի եւ վարժապետի Հաւաքումն համառօտ Վերլուծութեանն Ստորոգութեանցն
Արիստոտէլի
Տե՛ս
ձեռ. 1648, 4ա-85բ: Ցանկ/չիք: Սակաւուք/չիք: [Յղգ. ստորոգութեան]/131բ-8բ: ա/138բ-44ա:
բ/144ա-50բ: գ/150բ-55բ: դ/155բ-62բ: ե/162բ-3ա: զ/163ա-72բ: է/172բ-5բ: ը/175բ-7բ:
թ/177բ-9ա: ժ/179ա-80բ:
3. 181ա-238ա Նորին Յոհաննու Որոտնեցոյ Համառօտ
Լուծմունք Պերի արմենիաս գրոցն
Տե՛ս
ձեռ. 1648, 85բ-179բ: Նխբն/չիք: Նխդր./181ա-5բ: ա/185բ-8ա: բ/188ա-9բ: գ/189բ-238ա:
Յշտկրն/չիք:
Զ. 1. 239ա-80բ [Յովհաննու Անգելոսի] Համառօտ հաւաքումն
Յաղագս հոգւոյ եւ զօրութեանց նորին (հին թրգմ.)
Տե՛ս
ձեռ. 868, 193ա-244ա: Նխ./239ա: ա/239աբ: բ/239բ-40ա: գ/240աբ: դ/240բ-1ա: ե/241աբ:
զ/241բ-2ա: է/242աբ: ը/242բ-3ա: թ/243ա-4ա: ժ/244աբ: ժա/244բ-5ա: ժբ/245աբ: ժգ/245բ-6ա:
ժդ/246ա-7ա: ժե/247աբ: ժզ/247բ: ժէ/247բ-8ա: ժը/248ա-9ա: ժթ/249ա: ի/249բ-50ա: իա/250ա-52բ:
իբ/252բ-3բ: իգ/253բ-5ա: իդ/255ա-7բ: իե/257բ-9ա: իզ/259բ-61ա: իէ/261աբ*: իը/261բ*:
իթ/262աբ: լ/262բ: լա/262բ-4ա: լբ/264աբ: լգ/264բ-5բ: լդ/265բ-6ա: լե/266աբ: լզ/266բ-7բ:
լէ/267բ-8ա: լը/268ա-9բ: լթ/269բ-70բ: խ/270բ-1ա: խա/271բ-2ա: խբ/272ա-3բ: խգ/273բ-5ա:
խդ/275ա-6ա: խե/276ա: խզ/276աբ: խէ/276բ-8ա: խը/278ա-9ա: խթ/279ա-80ա: ծ/280աբ:
Ձեռ.
868ում ԻԷ. գլուխի ենթահամարը բերուած է յաջորդ գլխի ենթահամարով, խորագրով
եւ սկսուածքով հանդերձ, մինչ ձեռագրում այդ գլուխն ամբողջութեամբ առկայ է:
2. 281ա-310ա Յաղագս առաքինութեանց հոգոյն (հին
թրգմ.)
Տե՛ս
ձեռ. 930, 256բ-76ա Նխ./281ա-2ա: ա/282աբ: բ/282բ-3ա: գ/283ա-4ա: դ/284ա-5ա: ե/285աբ:
զ/285բ-7ա: է/287ա-8ա: ը/288ա-90ա: թ/290ա-1ա: ժ/291աբ: ժա/291բ-3ա: ժբ/293ա-5ա: ժգ/295ա-6ա:
ժդ/296աբ: ժե/296բ-9ա: ժզ/299ա-300բ: ժէ/300բ-1բ: ժը/301բ-2բ: ժթ/302բ-4ա: ի/304ա-5ա:
իա/305ա-8ա: իբ/308ա-9բ: իգ/309բ-10ա:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
108ա Ընդ նմին
եւ ես` փոխադրօղ սորին, երես անկեալ աղաչեմ յիշել զմեզ, նախ` տէր Յոհան կուսակրօն
քահանայն եւ Ազարիայ սարգաւագն
եւ Մեծի
Անապատի միաբան եղբարքս, եւ զիս` զգծօղ սորին զՍտեփաննոս դպիրս, մերովք
ծնօղօքն հանդերձ յիշեսջիք ի Քրիստոս, եւ դուք յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ. ամէն:
Թվին ՌՃԿԹ. (1720) գրեցաւ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
310ա (լրացնողի,
ԺԸ. դար, նոտրգիր) Կատարեցաւ գիրքս, որ Յաղագս հոգւոյ եւ զօրութեանց նորին,
եւ առաքինութեանց ի փառս Աստուծոյ` Հօր, եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ. ամէն:
ՁԵՌԱԳԻՐ
Բ.
|
ԺԶ. դար |
ԹԵՐԹ` 13
(311-323, էջակալուած ՌՁԳ-ՌՃԶ., որ է 311ա-322բ). չգրուած` 323բ: ՊՐԱԿ` 12+1: ՆԻՒԹ` թուղթ,
լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
19,5x14,2: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(12,5x8): ԳԻՐ` բոլորգիր
(նմուշ` 311բ). ԺԸ. դ. լրացնողի` նոտրգիր, 323ա (նմուշ` 323ա): ՏՈՂ` 26:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Ճակատազարդ`
311ա: Լուսանցազարդ` բուսական: Զարդագիր` հանգուցագիր, թռչնագիր: Գոյներ`
կարմիր, կապոյտ, ոսկի:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
խոնաւութիւնից գունափոխուած եւ պատուած գորշագոյն բծերով. մասերի միացման
ժամանակ նորոգուած եւ թերին լրացուած` 323ա, որոշ էջերում սնկի հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
311ա-23ա [Ջիլբերտոսի Պոռետացւոյ Գ]իրք վեց սկզբանցն (հին թրգմ.)
Տե՛ս
ձեռ. 1713, 218ա-24բ: ա/311աբ: բ/311բ-3ա: գ/313ա-4բ: դ/314բ-5ա: ե/315ա-7ա: զ/317ա-8բ:
է/318բ-20ա: ը/320ա-1ա: թ/321ա-2բ: ժ/322բ-3ա:
ՆՇՈՒՄ` 1ա
«ՌՃԿԹ.- 1720. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1832
ՊՐՈԿՂ, ՇԱՂԿԱՊՔ ԱՍՏՈՒԱԾԱԲԱՆԱԿԱՆՔ
ՈՒՇՈՅ ՍՈՒՐԲ ՍԱՐԳԻՍ ՎԱՆՔ |
ՌՃԷ. - 1658 |
ԳՐԻՉ` Կարապետ
Ադրիանացի:
ԹԵՐԹ` 159-3 (տե՛ս Պահպանակ, էջակալուած 1-310, որ է
4ա-158բ, թերթակալուած Ա-Ձ, որ է թ. 4-83). չգրուած` 3աբ: ՊՐԱԿ` 1-12x12: ՆԻՒԹ` թուղթ,
լուսագծերով եւ լուսադրոշմով. գծային խաչ, որի վերին թեւն աւարտուում է
երեքնուկով, իսկ կողային թեւերից մէկը` «G»-ով, միւսը`
«A»-ով, կամ բոլորակ` մէջը մարդադէմ թեւատարած թռչուն:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 19,2x14: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(13,5x9,5): ԳԻՐ` նոտրգիր
(նմուշ` 14ա): ՏՈՂ`
29-30: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ
շագանակագոյն կաշի, դռնակով. միջուկը` ստուարաթուղթ. աստառը` թուղթ, մասն
պահպանակի: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 2 (թ.
1-2) + 1 (թ. 159), թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով. թ. 1, 159` գծային
խաչ, որի վերին թեւն աւարտուում է երեքնուկով, իսկ կողային թեւերից մէկը`
«G»-ով, միւսը` «A»-ով, թ. 2` բոլորակ` մէջը մարդադէմ
թեւատարած թռչուն, հաշուած թերթաքանակի մէջ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշին քերծուած, եզրերը մաշուած, երկու կապիչները եւ գամերից մէկի
մետաղէ վարդեակն ընկած, թ. 2ի վերին արտաքին եզրը, թ.` 50, 52, 70, 113, ստորին
արտաքին եզրն ընկած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
4ա-158բ Յոմիլախօսի իմաստասիրի եւ հռետորի աթենացւոց եպիսկոպոսի
Լուծմունք Պրոկղի Դիադօխոսի անուանեցելոյ աստուածաբանութեանց (=Յովհան
Պետրիցի Լուծմունք Շաղկապիցի Պրոկղի)
Տե՛ս
ձեռ. 1500, 1068ա-1121բ: Ա-ՄԺԱ./4ա-158ա: Յիշ. թրգմչի/158աբ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
158բ Յադամային
թուին Ց. եւ Չ.երորդի Ձ. եւ Է.երորդի (6787) եւ ի թուին Քրիստոսի Ռ. եւ Ո.
եւ ԾԸ.երորդի (1658), եւ ի հռօմայեցւոց ամսոյ Նոյեմբերի երկրորդի, եւ հայոց
թուականի Ռ. եւ Ճ.երորդի եւ Է.երորդի (1658), եւ ի Նաւասարդւոյ ամսոյ Ի.երորդի
եւ Ե.երորդի (25) ստորագրեցաւ մատամբք նժդեհ Կարապետի բանի սպասաւորի
Անդրիանացւոյ` որդւոյ
Յովհաննիսի քահանայի
Կարնցւոյ, որդւոյ
Առաքելոյ, որդւոյ
(անունը չգրուած, տեղը բաց), յերկրիս
Արարատայ, ի գաւառիս
ցԱրագածոտան, նահանգիս
Կարբւոյ, ի վայելուչ
վանս, որ կոչի Յուշւոյ Սուրբ Սարգիս, ընդ հովանեաւ սրօբէաճեմ եւ
քրօբէազարդ տաճարիս Աստուածածնի, եւ յաջակողման
եկեղեցւոյն, ուր դամբարան է վերոգրեալ սրբոյն, եւ ձախակողման կամարակապ
եւ զարմանալի սուրբ մատռանն: Դիտապետութեան ուխտիս Տեառն Ոսկանի ամէնիմաստ
րաբունապետի Երեւանցւոյ եւ թարքմանչի,
որ ըստ դաղմատականին, եւ աշակերտաց սորին` վերոգրեալ Կարապետի եւ տէր Մկրտչի կուսակրօն
քահանայի, եւ սարկաւագացն Յօհաննու եւ Դաւթի, եւ հոգաբարձութիւն
տեղւոյս ըստ մարմնաւոր գործոց Կարապետի Կարբեցւոյ, կուրի
եւ ծերագոյն տնտեսին խահարարի: Արդ, տեարք իմ սուրբք եւ ծառայակիցք ի Քրիստոս,
մինչ ընթեռնոյք զգիրս կամ օրինակէք, զիս` զտառապեալ Կարապետս յիշեսցէ՛ք
ի Քրիստոս:
Տե՛ս
ԺԷ. դ. յիշ-ք, Գ., էջ 750. դրուած 1657ի ներքոյ` անհիմն այս պատճառաբանութեամբ.
«հայոց ՌՃԷ. թուականը սկսւում է 1657 թ. հոկտեմբերի 8ին (յուլեան տոմար), իսկ
այոց ՌՃԷ. թուի նաւասարդի 25ը կլինի 157 թ. նոյեմբերի 2ին, այստեղից էլ այս յիշատակարանը
դրեցինք 1657 թ. շարքում»:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 4ա, 158բ` ութանկին,
«ԳԻՐՔՍ ՍՐԲՈՅ ԷՋՄԻԱԾՆԱ
Է» մակագրութեամբ: 101բ, ութանկին, «ԴԱՒԻԹ ՎԱՐԴԱՊԵՏ» մակագրութեամբ,
նոյնը` 158բ (ջնջած):
ՆՇՈՒՄ` Ա. կազմաստառին
փակցուած թերթիկին «ՌՃԷ.- 1658. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1833
ՍԻՄԷՈՆ ՋՈՒՂԱՅԵՑԻ, ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ՊՐՈԿՂԻ
ԷՋՄԻԱԾԻՆ |
ՌՄԺԲ. - 1763 |
ԳՐԻՉ` Մինաս
աբղյ:
ԹԵՐԹ` 88-3
(տե՛ս Պահպանակ): ՊՐԱԿ` Ա-Էx12+1:
ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով. (եռամահիկ,
կամ PA): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
19x13: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(15x10): ԳԻՐ` նոտրգիր
(նմուշ` 13ա): ՏՈՂ`
27-28: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ
բաց շագանակագոյն կաշի. միջուկը` տախտակ. աստառը` թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 1 (թ. 1) + 2 (թ. 87-88), չգրուած թուղթ` լուսագծերով
եւ լուսադրոշմով. թ. 1` առիւծ, թ. 87-88` լատինատառ, երկտող, անընթեռնելի:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ (գծանկարային)
- Զարդագիր` բուսական, երկրաչափական: Գոյներ` նարնջի:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշին թեթեւակի քերծուած, եզրերը մաշուած. գրեթէ բոլոր էջերի
վերին անկիւններին խոնաւութեան հետքեր, թ. 47-ի ստորին ներքին եզրին մոտ
մի փոքր հատուած ընկած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2ա-86բ Սիմէոնի Գառնոյ եպիսկոպոսի արարեալ Մեկնութիւն գրոցն
Պրոկղի
Տե՛ս
ձեռ. 874, 10ա-116ա: Յռջբն/2ա-3ա: Ցանկ/3աբ: ա/4ա-8բ: բ/8բ-9բ: գ/9բ-13ա: դ/13ա-7ա:
ե/17ա-25բ: զ/25բ-8ա: է/28ա-30բ (խորագիրը` չիք): ը/30բ-4ա (խորագիրը` Յաղագս
որակութեան եւ ենթակայից): թ/34ա-8ա: ժ/38աբ: ժա/39ա-40ա: ժբ/40ա-1բ: ժգ/41բ-2ա:
ժդ/42ա-3ա: ժե/43աբ: ժզ/44ա-6բ: ժէ/46բ-9բ: ժը/49բ-50ա: ժթ/50աբ: ի/50բ-1ա: իա/51ա-4բ:
իբ/54բ-6բ: իգ/56բ-9ա: իդ/59բ-60բ: իե/60բ-2ա: իզ/62ա-67ա: իէ/67բ-73բ: իը/74ա-83բ:
իթ/83բ-6ա: Յշտկրն լուծողի/86աբ: Յշտկրն թարգմ/86բ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
86բ Ընդ նմին
եւ զիմ` ամենայնիւ յետնեալ ի գործոց բարեաց, մեղսամած զանարժանութիւնս,
գործեօք սուտ, անւամբ միայն կոչեցեալ զգծօղս` զտէր Մինաս իբր յաբեղայս
եւ զգերափայլ րաբունապետն իմ, որ զանպիտանս ի քահանայութեան կարգս կոչեաց`
զտէր Գէորգ աստուածաբան
վարդապետն, ծնօղօքն հանդերձ, Ղափանցի, ի գեղջէն Մալեւեցւոյ, զոր
գրեցի ձեռամբ իմով` յիշատակ իմոյ անձինս, երես անկեալ աղաչեմ յիշել ի Տէր,
եւ դուք յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ Տեառնէ մերմէ: Թվոյն ի ՌՄԺԲ.ին (1763) եւ ի
Մարտի Ի.ումն (20), ի դուռն լուսանկար Սրբոյ Աթոռոյն Էջմիածնի:
ՆՇՈՒՄ` 1ա «ՌՄԺԲ.
- 1763. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1834
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԼԻՄ ԱՆԱՊԱՏ |
ՌՄԺԱ. - 1762 |
ԳՐԻՉ` Յովանէս
Բատականցի: ՍՏԱՑՈՂ` Տէր Աստուածատուր:
ԹԵՐԹ` 197.
չգրուած` 2աբ, 197աբ: ՊՐԱԿ` 1+Ա-ԺԷx12
(ԺԷ 4): ՆԻՒԹ` թուղթ`
լուսագծերով եւ լուսադրոշմով (անընկալելի): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 22,5x16,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն
(17,5x12): ԳԻՐ` նոտրգիր
(նմուշ` 5ա): ՏՈՂ`
27-32: ԿԱԶՄ` շագանակագոյն
դրոշմազարդ կաշի, միջուկը` տախտակ, աստառը` թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 1 (սկ.)` սպիտակ չգրուած թուղթ, հաշուած թերթաքանակի
մէջ (թ. 1):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Ճակատազարդ`
17բ, 172բ (գծանկարային, անավարտ): Գոյներ` սեւ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար:
Կազմի կաշին քերծուած, եզրերը մաշուած, թերթերին խոնաւութեան հետքեր,
թ. 186-9, 194-7` թանաքի հետեւանքով գունափոխուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1. 3ա-172բ Տէր Առաքելի եռամեծի եւ քաջ հռետորի եւ անյաղթ փիլիսոփայի,
աշակերտի երիցս երանելոյն տիեզերալոյս վարդապետի, արարեալ բաննս խրատականս,
ոգեշահս եւ հանճարս իմաստահեղս ի Մեկնութիւն Սահմանաց գրոց, ի յիղձ մաղթանաց
ոմանց բանասիրաց` եղբայրց հարազատաց նորին աշակերտաց
Տե՛ս
ձեռ. 1234, 8ա-116ա: Նխերգ/3ա-9բ: Նխերգ Դաւթի/9բ-17ա: ա/17բ-28բ: բ/28բ-36ա: գ/36ա-45բ:
դ/45բ-58բ: ե/58բ-61բ: զ/62ա-81ա: է/81բ-7ա: ը/87ա-97ա: թ/97ա-103բ: ժ/103բ-124բ: ժա/124բ-33ա:
ժբ/133ա-44բ: ժգ/144բ-50ա: ժդ/150ա-2ա: ժե/152աբ: ժզ/152բ-3բ: ժէ/153բ-62ա: ժը/162ա-6ա:
ժթ/166ա-72ա: ի/172աբ:
2. 172բ-87ա Նորին տէր Առաքէլի Սիւնեաց եպիսկոպոսի արարեալ ի
տեսութիւն բանին, որ ասէ. Ամենայն չար տանջելի է - Հարց.
Զի՞նչ է, որ ասէ. Ամենայն չար տանջելի է: Պատասխանի. Վասն այսր բանի ԼԳ. ինչ
խնդրելի է... եւ վասն այսքան պատճառաց ասաց, թէ ամենայն չար տանջելի է, վերջ
(գլուխք` Ա-ԼԳ):
Տե՛ս
ձեռ. 1234, 116ա-26ա:
Բ. 187ա-96ա Յաղագս երկնային շարժմանն` նուաստ Յոհանիսի Եզնկացւոյ
շարադրեալ յիմաստնից բանից, ի խնդրոյ բարեպաշտ եւ երկիւղազարդ պատանւոյն
պարոն Վաղթանկայ
Տե՛ս
ձեռ. 529, 149ա-66բ: Նխդր/187աբ: ա/187բ-8բ: բ/188բ-9ա: գ/189աբ: դ/189բ: ե/189բ-90ա:
զ/190աբ: է/190բ-1բ: ը/191բ: թ/191բ-2ա: ժ/192ա-3ա: ժա/193աբ: ժբ/193բ-4ա: ժգ/194ա:
ժդ/194ա: ժե/194աբ: ժզ/194բ: ժէ/194բ: ժը/194բ-5ա: ժթ/195ա: ի/195ա: իա/195աբ: իբ/195բ-6ա:
իգ/196ա:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
196ա Փառք համագոյ
եւ միասնական, անբաժանելի սուրբ Երրորդութեանն` Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն
Սրբոյ, որ ետ կարողութիւն տկար եւ ախմար աբեղիս ի յաւարտ հասուցանել զյիմաստահեղ
գիրքս, որ կոչի նախ Սահմանաց քաղուածուն, երկրորդ` Երկնային շարժմունք, ի
թվականիս մերում ՌՄԺԱ. (1762), որ երեւացաւ հրաշս սքանչելի Ապարանից Սուրբ Խաչի վանքն,
որ նոր կիրակին լոյսն յայտնապէս իջաւ ի վերայ Սուրբ Խաչին, մինչեւ
Համբարձումն գիշեր եւ ցերեկ կար ի վերայ Սուրբ Խաչին:
|196բ| Արդ, աղաչեմ զձեզ, ո՜վ լոյսերամ դասք փիլիսոփայից, խորահմուտք եւ
տելիտինական, սոփերական, ճարտասանական եւ հռետորական, քաջաջան եւ կորովամիտք
իմաստասիրականի արհեստից հետեւօղք եւ տրամաբանական ճոխաբանութեանց
կրթողք, անմեղադիր լերուք տկարութեան իմում եւ ընդ վատթարութեանն գրոցս,
զի կար մեր այս էր, բայց յորժամ ետես զգիրքս եւ ցանկացող եղեւ տէր Աստուածատուր, եւ
ինձ աղաչեց, եւ ես ձեռն արկի գծագրել ի խնդրոյ նորա, եւ Օգոստոսի ամիսին
ԺԳ. ի կատար հասոյց զիս Հոգին Սուրբ, եւ ինքն օրհնեալ եղիցի հանդերձ Հայրբ եւ
Որդւովք, յաւիտեան. ամէն:
Դարձեալ յիշեցէ՛ք
ի Քրիստոս զհեզահոգի Մոկացի Յովաննէս աստուածաբան
վարդապետն, որ նա իմ վարպետ, որ (ւ զգաղափարն շնորհեաց եւ այլ եւս բազում
երախտիք ունի ի վերայ իմ, զոր եւ խնդրեմ ի յապէնիազ բարերարէն, զի վարձահատոյց
լիցի նորա ի գալստեան իւրում. ամէն:
Արդ, գրեցաւ
սա ի յանապատն Լիմայ, ընդ հովանեաւ Սրբոյն Գէորգայ զօրավարին,
ձեռամբ Բատականցի անարժան եւ մեղսամակարդ եւ մեղսաթաւալ սուտանուն տէր
Յովանէս, որ
միայն անուանբս կոչիմ եւ ո՛չ գործով, եւ Քրիստոսի
փառք յաւիտեանս. ամէն:
ՆՇՈՒՄ` 1ա «ՌՄԺԱ.
- 1762, Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1835
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԷՋՄԻԱԾԻՆ |
ՌՄԺԳ. - 1764 |
ԳՐԻՉ` Խաչատուր
վրդ. Կոստանդնուպօլսեցի (7ա-196բ), Անանուն Ա. (297ա-8բ, 314բ-20բ), Անանուն
Բ. (300ա-12ա), Անանուն Գ. (325ա-40բ): ՍՏԱՑՈՂ` Խաչատուր
վրդ. Կոստանդնուպօլսեցի:
ԹԵՐԹ` 342
(գրչի էջակալում` 1-381, որ է 8ա-197ա, 1-14, որ է 314ա-320բ). չգրուած` 197ա-296բ,
299աբ, 312բ-4ա, 321ա-4բ: ՊՐԱԿ` 9+Ա-ԻԸx12
(Է 13, ԺԷ 11, ԻԲ, ԻԴ-ԻԶ 10, ԻԳ 9, ԻԷ 4, ԻԸ 1)+Ա (10)+1+16+2: ՆԻՒԹ` թուղթ` լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով` լատինատառ
«F┼RILUSET ROUERGUE», լատինատառ «R», սրտանման պատկեր, «P» պսակուած
թագով, թագակիր խաղողի ողկոյզ, լատինատառ «MOLEN», «1737», լատինատառ «VANAM LANGVEDOG, 1748»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
21x16,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն
(18x13,5): ԳԻՐ` նոտրգիր
(նմուշ` 31ա), գրչափոխութեամբ անանուն գրչաց` 297ա-8բ, 314բ-20բ (նմուշ` 298ա),
300ա-12ա (նմուշ` 302ա), 325ա-40բ (նմուշ` 333ա): ՏՈՂ` 32 (Խաչատուր
գրչի), 43 (անանուն Ա. գրչի), 31 (անանուն Բ գրչի), 27 (անանուն Գ. գրչի):
ԿԱԶՄ` շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի, միջուկը` տախտակ,
աստառը` թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 7+2`
չգրուած թուղթ, հաշուած թերթաքանակի մէջ (թ. 1-7, 341-2):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Լուսանցազարդ`
բուսական: Զարդագիր` թռչնագիր: Գոյներ` կարմիր, սեւ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշին քերծուած, եզրերը մաշուած, թանաքից գրադաշտը գունափոխուած,
տեղ-տեղ խոնաւութեան փոքր հետքեր, զանազան բծեր, այրուածքի անցք` թ.
325-6:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1. 8ա-83ա Տէր Առաքէլի եռամեծի եւ քաջ հռետորի եւ անյաղթի փիլիսոփայի,
աշակերտի երիցս երանելւոյն Գրիգորի տիեզերալոյս վարդապետի արարեալ
բանս խրատականս, ոգէշահս եւ հանճար իմաստահեղուի Մեկնութիւն Սահմանացն
գրոց, ի յիղձ մաղթանաց ոմանց բանասիրաց, հարազատաց նորին աշակերտաց
Տե՛ս
ձեռ. 1234, 8ա-116ա: Նխերգ/8ա-12ա (գրչից` 8ա Է Աստուած: Օգնեա՛ Հոգի Սուրբ): Նխերգ
Դաւթի/12ա-7ա: ա/17ա-22ա: բ/22ա-5բ: գ/25բ-9բ: դ/29բ-31բ: ե/31բ-6բ: զ/36բ-45ա: է/45ա-7ա:
ը/47ա-51բ: թ/51բ-4բ: ժ/54բ-61բ: ժա/61բ-7ա: ժբ/67ա-72ա: ժգ/72ա-4ա: ժդ/74ա-5ա: ժե/75ա:
ժզ/75աբ: ժէ/75բ-9ա: ժը/79ա-80բ: ժթ/80բ-2բ: ի/82բ-3ա:
2. 83ա-8բ Նորին տէր Առաքէլի Սիւնեաց եպիսկոպոսի
ի տեսութիւն բանին, որ ասէ. Ամենայն չար տանջելի է - Հարց. Զի՞նչ է, որ ասէ. Ամենայն չար տանջելի է: Պատասխանի.
Ի վերայ այսր բանի ԼԳ. ինչ խնդրելի է... եւ վասն այսքան պատճառաց ասաց, թէ ամենայն
չար տանջելի է: Եւ Քրիստոսի յուսոյն մերոյ փառք յաւիտեանս. ամէն (գլուխք`
Ա-ԼԳ., գրչից` 83ա «Օգնեա՛ Հոգիդ Սուրբ Աստուած, զԿլայեցւոյ մեկնածն սա կու
պարզէ»):
Տե՛ս
ձեռ. 1234, 116ա-26ա:
Բ. 89ա-93բ Լուծմունք Պորփիւրի
Տե՛ս
ձեռ. 718, 138ա70բ: Ներած./չիք: ա/89աբ: բ/89բ-91ա: գ/91բ-3բ: դ/93բ: ե/93բ: զ-իզ/չիք:
Գ. 94ա-106ա [Դաւթի փիլիսոփայի Վերլուծութիւն ի Ներածութիւնն
Պորփիւրի]
Տե՛ս
ձեռ. 1688, 1ա-151ա: ա-դ/չիք: ե/94ա-5բ: զ/չիք: է/95բ-6բ: ը/96բ-7բ: թ/97բ-8ա: ժ/98ա:
ժա/98ա: ժբ/98աբ: ժգ/98բ: ժդ/98բ-9բ: ժե/չիք: ժզ/99բ: ժէ/99բ-100ա: ժը/100աբ: ժթ/100բ-1ա:
ի/101աբ: իա/101բ-2ա: իբ/102ա: իգ/102ա: իդ/102բ: իե/103աբ: իզ/103բ-4ա: իէ/104աբ:
իը/104բ-5բ: իթ/105բ-6ա: լ/106ա: լա-խ/չիք:
Դ. 1. 192ա4բ, 106բ-30բ Եռամեծին Յօհաննու Որոտնեցւոյ հայոց
փիլիսոփայի եւ վարժապետի Հաւաքումն համառօտ Վերլուծութեանն Ստորոգութեանցն
Արիստոտէլի
Տե՛ս
ձեռ. 1648, 4ա-85բ: Ցանկ/192ա-3ա: Սակաւուք/193ա-4բ: [Յաղագս ստորոգութեան]/106բ-9բ:
ա/109բ-12ա: բ/112ա-5բ: գ/115բ-8ա: դ/118ա-21բ: ե/121բ-2ա: զ/122ա-6բ: է/126բ-8ա: ը/128ա-9ա:
թ/129աբ: ժ/129բ-30բ (Նորին Գրիգորի/չիք):
2. 130բ-60ա Նորին Յոհաննու Որոտնեցւոյ Համառօտ
Լուծմունք Պերիարմենիաս գրոցն
Տե՛ս
ձեռ. 1648, 85բ-179բ: Լուծմունս Պերիարմենիասի/չիք: Նխդր/130բ-3ա: ա/133ա-4ա:
բ/134բ-5բ: գ/135բ-60ա: Յիշ/չիք:
Ե. 1. 160բ-7ա Նորին Գրիգորի աշակերտի 0հաննու Որոտնեցւոյ իմաստասիրի
Համառօտ տեսութիւն ի գիրս Պորփիւրի
Տե՛ս
ձեռ. 623, 189ա-206բ: Բնաբան/160բ: Ցանկ/չիք: ա/161աբ: բ/161բ-2ա: գ/162ա-3ա: դ/163բ-4ա:
ե/164աբ: զ/164բ-5ա: է/165աբ: ը/165բ-7ա:
2. 167ա-91բ Նորին Գրիգորի Լուծմունք համառօտ ի
տեսութիւն Դաւթի
Տե՛ս
ձեռ. 623, 206բ-47բ: Ցանկ/167ա-8ա: ա/168բ-9ա: բ/169աբ: գ/169բ-70ա: դ/170աբ: ե/170բ-1ա:
զ/171ա-2ա: է/172աբ: ը/172բ: թ/172բ-3ա: ժ/173աբ: ժա/173բ-4ա: ժբ/174ա-5ա: ժգ/175ա:
ժդ/175ա-6ա: ժե/176աբ: ժզ/176բ-7ա: ժէ/177ա-8ա: ժը/178աբ: ժթ/178բ-9բ: ի/179բ-80ա:
իա/180աբ: իբ/180բ-1բ: իգ/181բ: իդ/181բ-2բ: իե/182բ-3բ: իզ/183բ-4բ: իէ/184բ-5ա: իը/185ա-6բ:
իթ/186բ-91բ (188բ-91բ` Յաղագս հասարակաց սեռից եւ տարբերութեանց):
Զ. 194բ Բանք իմաստասիրաց - Ամենայն
որ ճշմարիտ է, նաեւ բարի է... եւ էր Կլէոմբռոտոս անուն նորա:
Է. 195ա-6բ [Մովսիսի Քերթողի, Յաղագս Ստորոգութեան] Վերլուծութիւն
Արիստոտէլի Տասն բանիցն [ձեռ. 1980, 286ա-91բ] - Ստորոգութիւնք
ներքին ասութիւնք ասին... կամ տրտմութիւն, մխիթարութիւն կամ հանգիստ եւ այլ
սոցին նմանս:
Ը. 297ա-8բ Քարոզ ի բանն Եսայի, որ ասէ. Անօրէնք իբրեւ զծով ծփեսցին
եւ հանգիստ մի՛ գտցին - Բանս այս է վերայ ամենայն մեղաւորաց պատշաճի... եւ
Քրիստոսի յուսոյն մերոյ փառք յաւիտեանս. ամէն:
Թ. 300ա-12ա Ի գիրս ֆիզիկային, այսինքն` բնաբանութեանն
Արիստոտելի: Յաղագս սկզբանցն բնական մարմնոյ, շարակարգեալ ի կարգէ Թէադինոսացն
Կղեմէս աստուածաբան վարդապետէ: Առաջին վիճաբանութիւն` թէ զինչ եւ քանիք
իցեն սկզբունք բնական իրաց
Տե՛ս
ձեռ. 133, 2ա-27բ: ա/300ա-1ա: բ/301աբ: գ/301բ-3ա: դ/303ա-5ա: ե/305աբ: զ/305բ-7ա:
է/307ա-9ա: ը/309ա-10բ: թ/310բ-2ա:
Ժ. 314բ-20բ Այս է Արիստոտելի իմաստասիրութեան ծառերն,
որ ցուցանէ թէ` այսպէս գտաւ ըստ կարգի առաջնոցն (22 ծառ-գծագիր):
ԺԱ. [Բանք Իգնատիոսի Տիգրանակերտցւոյ]
1. 325աբ Նախադասութիւն եւ շարամանութիւն յառաջընթացութեամբ
յօրինողի գրոյս հոմերական վիպասանութեամբ - Աստ, ըստ միոյ
պւէտիկոսի, / Որ ի նաւակսըն իւր պատմի... եւ ողջ լերուք առանց փորձի / ընդ
յամերամ ժամանակի:
2. 325բ-9բ Համառօտութիւն պատմական եւ տաղաչափական ոտիւք, վասն
անցից հարուածոցն ի մերոյս ժամանակի, ի վերայ յաշխարհին Պարսից, ի ձեռանէ
ազգին Աղվանից, մանաւանդ եւ 0սմանցւոց եւ տապալումն նոցունց յաշխարհի: Եւս
եւ խանգարումն նոցին թագաւորութեանց, դարձեալ եւ վերստին վերականգնումն
եւ ի զօրանալն յազգին Պարսից ի վերայ 0սմանցւոց եւ կրկին նորոգութիւն նոցին
թագաւորութեանց` ի ձեռանէ Նէտիր պէկ կոչեցելւոյ, որ եւ մակաձայնեալ Դահմազղուլի
խան, զոր եւ յետ յաղթանակին վերաձայնեալ անուամբ Վէլինամաթ կոչեցաւ ի
յերկիրն Արեւելեան: Արդ, բազում թախանձանօք աշխատասիրեալ եղեւ ի յումեմնէ
դանդաղկոտ ամենավրէպ, չնչին եւ ստորադաս Իգնատիէ, ամենամեղ եւ ամենապարտ
աբեղայէ, Տիգրանակերտցւոյ - Հազար հարիւր Հայոց թվական
/ Յեօթանասնիւ պատւաստական... եւ յիշատակք նոցունց, որք կան / օրհնեալք լիցին
ի յաւիտեան:
3. 329բ-30բ Եւ այս ներկայ վեհապետիս մերոյ գրեսցուք եւ զներգործութիւն
նորին յարմարեսցուք ի յերկոտասան քարինսն վակասակրին յԱհարոնի քահանային,
որ արդարեւ յար եւ նման է նոցին, զոր Տէր Քրիստոս իբրեւ զջահ անշիջանելի պահեսցէ
ի գերագահ սուրբ Աթոռս Լուսաւորչին մերոյ, ի պարծանս հայկազեան սեռիս. ամէն - Իսկ
Ղազարու գերերջանկեան / գեղջեն Ջահկոյ անւանական... աստէն առնուլ զՃ.պատկեան
(100), / իսկ հանդերձեալն զկեանս անվախճան:
4. 330բ-40բ Արդ, ստորադասական ըստիքս եզակի, որ ի կիրակէի յերգսն
Ներսիսի, սակս որոյ ըստ տուչութեանն Հոգւոյն Սրբոյ մեկնօրէն եւ վերլուծականաւ
աղագաւ համառոտաբար թախանձանօք աշխատասիրեալ եղեւ ի յումեմնէ ամէնատրուպ
եւ ապնկալ Իքնատիէ ստորայդաս յաբեղայէ Տիգրանակերտեցւոյ - Սիոնի
որդի՛ք, զարթիք...
ա. 331ա-6ա Ա. Բե՛ր տեսցուք զառաջներորդ դէմսն, թէ հի՛բար
ուսուցանեն մեզ գիրք աստուածայինք զբացատրութիւն եւ զվերլուծութիւն մօրս
լուսոյ սրբոյ վերնւոյն Սիովնի... այս առաջներորդ գլուխն:
բ. 336ա-40բ Բ. Բե՛ր տեսցուք յերկրորդում դէմսն, թէ հի՛պէս
ուսուցանեն մեզ վարդապետութիւնք սրբոց գրոցս… յարազուարճ բերկրանօք ցնծալ,
անճառելի խնդութեամբ անեզրականաւ յաւիտենիս. ամէն:
- 340բ [Յիշատակարան Իգնատիոսի]. Շնորհիւ Տեառն Աստուծոյ եւ օժանդակութեամբ յերկնից
թագուհւոյն յանկ ելեալ կատարեցաւ կրկնատեսակ շարամանութիւնս ի ՌՃՁԵ.
(1736) թւոյս մերոյ եւ ի Մայիս ամսոյ ԼԱ. (31), մինն Պարսից յաշխարհի աւերման
եւ նորոգութեանն ըստ հոմերականի վիպասանութեան, զոր վեր ի վերոյ համառօտեցաք
ի խնդրոյ միոյ կանամբի քահանայի, իսկ միւսն, այսինքն` զվերջադասական երգսն
Շնորհալւոյն
Ներսիսի, ի խնդրոյ եւ ըստիպմանէ յումեմն պայազատի` յԵրեմիաս կոչեցելւոյ,
զոր բազում թախանձանօք աշխատասիրեալ համառօտեցի ի բացատրութիւն բաղադրեցելոց
ոգւոց, որք զճշմարտութիւնն Աստուծոյ անիրաւութեամբ ունին, քանզի ապականեալ
բնութենէ` ապականել, զոր ինչ առնու յինքն: Զոր օրինակ, որպէս թիւնաւոր սողունք`
զոր ինչ ուտեն, փոխեն ի թոյնս, նմանապէս հեստեցեալքն ի յարքունի պողոտայէն
զկերակուրն կենաց, այսինքն` զգիրս սուրբս փոխեն ի կերակուրս մահաբերս, որոց
աղջամուղջ խաւարին յաւիտեան պահեալ կան: Վասն զի այնպիսիքն ի Տէր յանձնեցաք
իսպառ, բայց եւ այս մաղթելի է ի ձենջ տիեարցդ սիրելեաց, զի եւ յորժամ ընթեռնուցուք զապընկալ
ծառայիս զաշխատութիւն իրին, եթէ գտցի ինչ սխալութիւն, չէ ի կամաց մերոց,
այլ ի մոռացմանէ կամ ի սայթաքմանէ եւ կամ այլ ինչ ի մտաց ժխոռմանէ: Վասն որոյ
երես անկեալ աղաչեմ ներել, զպակասն լնուլ եւ զաւելորդն յապաւել` որք հմուտքդ
էք արհեստի եւ մակացութեան, եւ զնուաստութիւն մեր պահել անմեղադրելի եւ
փառս վերընծայել Քրիստոսի Աստուծոյ, ընդ Հօր եւ Սուրբ Հոգւոյն, այժմ եւ անզրաւ
յաւիտենիւ. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
88բ Ո՜վ եղբայր,
եթէ քննօղ գինոյ ես սիրելի,
Կամ այլ հիւթոյ
ըստ աշխարհի,
Այս բանքս չեն
քեզ պիտանի,
Մի՛ աշխատիր
զուր եւ սնոտի,
Այլ ի բաց ու
ա՛ռ զըմպելի,
Սփռեա՛ զոտուիտ
ի յանկողնի:
Բայց թէ աժխոյժ
ես մտաւոր,
Թափեա՛ ի քէն
զհոգ աղցաւոր,
Եւ սուրբ սրտիւ
անկեղծաւոր,
Մխեա՛ց յիմաստս
հոգեւոր:
Մեղօք լցեալ
Խաչատուրիս`
Անուամբ միայն
վարդապետիս,
Բազմօք վշտօք
զայս գրեցի,
Ըզլծմունս Պորփիւրոսի,
Ստորոգութեանցն
եւ Պերիարմէնի`
Ասացեալն Արիստոտէլի,
Նաեւ Սահմանացն
Դաւթի,
Մեծին հայոց
փիլիսոփայի,
Եւ մեկնեալ Սիւնեաց նահանգի,
Տեառն Առաքել եպիսկոպոսի:
92բ (ստ. լս.)
Կարդա՛ եւ ժիր նոցա, ո՜վ եղբայր, / տարբերութեան ճառս է դժար, / բայց թէ մտօք
կարդաս յերկար, / նա հասկանաս զամէնն ի շար: |93ա| Եւ թէ մտօք այլ բան քննես /
կամ ի զբաղմամբ զքեզ կապես, / գիտեմ, որ զուր զքեզ տանջես / եւ վայրապար աշխատ
առնես:
97բ (ստ. լս.)
Որք իմաստից բանիս տենչան, / միշտ ընդ գրոյս դեգերան, |98ա| աստ գտանեն գանձ
պատուական, / եւ իմաստից շատ հմտանան:
106ա Խաչատուր վարդապետս
Կոստանդնուպօլսեցի, որ
զայս գիրքս բազում նեղութեամբ գրեցի:
130բ Փծուն գրչիս
Խաչատրոյս / վարդապետիս
Ըստամպօլցոյս, ՌՄԺԳ.
(1764) թւոյս, Յակօբ պատրիարգիս այժմուս:
160ա Աւարտեցաւ
գիրքս Մեկնութիւն Սահմանացն, զոր արարեալ է Առաքելի Սիւնեաց եպիսկոպոսի,
եւ Լուծմունք սրբոյն Գրիգորի Տաթեւացւոյն Պորփիւրի Ստորոգութեանց,
Պերիարմենի, եւ յօրինակեցաւ ի Սուրբ Էջմիածին, ի հայրապետութեան
Սիմէօնի սրբազան
կաթուղիկոսի Հայոց, ՌՄԺԳ. (1764) թվին, Օգոստոս ամսոյ տասն եւ մէկ, ի վայելումն
Կոստանդնուպօլսեցի
Խաչատուր վարդապետին:
168ա (ստ.լս.)
Գրեալ եղեւ ի Խաչատուր վարդապետէ Պօլսոյ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 7ա (այլ ձեռքով, տիտղ., ԺԸ. դ., նոտրգիր) Լուծմունք Սահմանացն
Պօրփիւրի Ստորոգութեանց
ի Պերիարմէնիասին, ի հայրապետութեանն տեառն Սիմէօնի սրբազան կաթուղիկոսին
ամենայն Հայոց: 0րինակեցաւ յընտիր օրինակէ ՌՄԺԳ. (1764) թուոջ մերոյս:
2. 340բ (ԺԸ. դ., նոտրգիր) Ծառայ քոյ եմ ես, իմաստուն արա՛
զիս, եւ ծանեայք զվկայութիւնս քո /// (կտրուած):
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 342բ «Անարժան
ծառայ, ոչ ինչսըս գրեցի առ այս. ամէն»:
ՆՇՈՒՄ` «ՌՃՁԵ. – 1736, Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]» (թուականը սխալմունք է` հմմտ. 340բ):
1836
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԱԳՈՒԼԻՍ |
ՌՃՀԲ. - 1723 |
ԳՐԻՉ` Թօմա
Ագուլեցի: ՍՏԱՑՈՂ` Թումա:
ԹԵՐԹ` 205+1
(կրկն. թ. 1)-12 (տե՛ս Պահպանակ). չգրուած` 6ա, 12բ, 126ա-7բ, 133բ, 164աբ, 198ա-9բ: ՊՐԱԿ` Ա-ԺԶx12 (Թ 14): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով`
GG: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 21,2x14,2: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն (17x10): ԳԻՐ` նոտրգիր. գրչափոխութեամբ` թ.
188-97 (նմուշ` 9ա): ՏՈՂ` 31-33,
թ. 188-97` 23-27: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ
շագանակագոյն կաշի. միջուկը` տախտակ. աստառը` ծաղկադրոշմ կտաւ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 6+6, թուղթ` լուսագծերով եւ լուսադրոշմով`
GG, չգրուած, հաշուած թերթաքանակի
մէջ (թ. 1-5, 200-205):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ -
Լուսանցային մանրանկար` Աքաղաղ` 46բ: Կիսախորան` 13ա: Կիսախորան-գլխազարդ`
7ա: Լուսանցազարդ` բուսական, թռչնային, տաճար: Զարդագիր` թռչնագիր, կենդանագիր:
Գոյներ` կարմիր, կապոյտ, դեղին, կանաչ, նարնջի, սեւ, բրոնզ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշին թեթեւակի քերծուած, երեք կապիչներն ու գամերն` ընկած. խոնաւութիւնից
եւ թանաքից գրադաշտը թեթեւակի գունափոխուած, թ. 1ա-2` ստորին հատուածը
թափուած, ստորին լուսանցամասերը թուլացած եւ տեղ-տեղ քայքայուած, ցեցի
անցքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1.
7ա-115բ [Տէր Առաքելի Մեկնութիւն Սահմանաց գրոց Դաւիթ Անյաղթ փիլիսոփայի]
Տե՛ս
ձեռ. 1234, 8ա-116ա: Նխերգ/7ա-12ա: Նխերգ Դաւթի/13ա-18բ: ա/18բ-25ա: բ/25ա-31բ: գ/31բ-4բ:
դ/34բ-40ա: ե/40ա-46բ: զ/46բ-55ա: է/55ա-58բ: ը/58բ-65ա: թ/65ա-9ա: ժ/69ա-80ա: ժա/80ա-88բ:
ժբ/88բ-96ա: ժգ/96ա-9բ: ժդ/99բ-101ա: ժե/101աբ: ժզ/101բ-2ա: ժէ/102ա-8բ: ժը/108բ-11ա:
ժթ/111ա-5ա: ի/115աբ:
2. 116ա-25բ Նորին
տէր Առաքելի Սիւնեացն եպիսկոպոսի Ի տեսութիւն բանին, որ ասէ. «Ամենայն
չար տանջելի» - Զի՞նչ է, որ ասէ. Ամենայն
չար տանջելի: Պատասխանի. Ի վերայ այսմ բանի երեսուն եւ Գ. ինչ խնդրելի է...
եւ վասն այսքան պատճառացս ասաց, թէ ամենայն չար տանջելի. վերջ (գլուխք` Ա-ԼԳ.):
Բ. 128ա-33ա [Մեկնութիւն
Սահմանացն Դաւթի]
Տե՛ս
ձեռ. 55, 396ա-405բ. ա/128ա. բ/128աբ: գ/128բ-33ա:
Գ. 134ա-63բ [Քարոզք Գրիգորի Տաթեւացւոյ]
Տե՛ս
Ձմեռան հատոր, տպ. 1740. միայն` Հ/134ա-9բ: ՂԱ/139բ-44ա: ՂԳ/144բ-8ա: ՃԺ/148ա-53ա:
ՃԻԴ/153ա-7ա: ՀԵ/157ա-60բ: ՀԶ/160բ-3բ (անաւարտ «...Երրորդ դարձեալ, զի կենդանիք///»):
Դ. 165ա-8ա Արիստոտէլի
Յաղագս առաքինութեան առ Աղէքսանդր թագաւոր - Գովելի են
գեղեցիկքն եւ պարսաւելի են գարշելիքն... ասացելոցդ ներհակքն, որք են ի պարսաւելեացն:
Ե. 168ա-75բ Յոհաննու
Որոտնեցոյ եւ քաջ հռետորի եւ արդիւնական վարդապետի արարեալ ի բան մարգարէին,
որ ասէ. Արդարութիւն Տեառն ուղիղ են - Բե՛ր յետ ելանելոյ ի գագաթս
լերանց աստուածաբնակն Սինէի... ոճոյն մերոյ Պողոս ոխ եւ դառնութիւն:
Զ. 176ա-97բ Գումարումն
յոգնադիմի իրողութեանց Սահմանաց Դաւթի փիլիսոփայի եւ այլոց իմաստասիրաց,
ի Մովսէսի ումեմնէ` ըստ տառից դասաւորութեան շարակարգեալ [«Ա-Ք»] - Յագումն
ըստ ազնուականին, անյագ եւ անհամեստ ցանկութիւն ի փառաց... Քսութիւն է գաղտ
խօսել չար զընկերէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
6բ Ես` Ագուլեցի
Թօմայ վարդապետս, ձեռամբ իմով զայս Սահմանաց Լուծմունքս գրեցի եւ ետու յիշատակ
վասն իմ եւ վասն ծնողաց իմոց ի վանս Սուրբ Առաքելոյն Թօմայի. ով ոք հանդիպիցի
ընթերցմամբ, յիշեսցէ զվերոյ գրեալ զանուանս` միով Հայր մեղայիւ: Թվին ՌՃՀԲ.ին
(1723):
115բ Եւ Քրիստոսի
Աստուծոյ մերոյ փառք եւ պատիւ յաւիտեանս. ամէն: Կատարումն Սահման Լուծման:
133ա Զմեղօք
շաղախեալ հոգի,
Տոչորեալ, փղցկեալ
սրտի,
Թումայ անուամբ
յորջորջի,
Զմեկուսեալ
այժմ աբեղայի,
Հայցեցէ՛ք ի
փրկչէն Յիսուսի,
Ներեսցէ անաչառն
ատենի:
139բ Ստացող
գրոյս Թումայ եւեթ փանոք աբեղայէ. ամէն:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 13ա, 165,
197ա` ութանկիւն, «ՊԱՂՏԱՍԱՐ ՎԱՐԴԱՊԵՏ» մակագրութեամբ:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 5բ` «Գամ եւ տես»:
1837
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
[ԷՋՄԻԱԾԻ՞Ն] |
ԺԸ. դար (1740ից
յետոյ) |
ԹԵՐԹ` 137-5 (տե՛ս Պահպանակ). չգրուած` 93աբ, 94բ-5ա,
103ա-6բ: ՊՐԱԿ` Ա-Թx12
(Ը 8)+14+Ա (6) + Բ (8): ՆԻՒԹ` թուղթ,
լուսագծերով եւ լուսադրոշմով. երեք ոճաւորուած կիսաշրջան, կամ ծաղիկ,
կամ LAKRANS կամ PHILIS կամ թագ, որի տակ շեղանկիւն խաղողի ողկոյզ կամ
այլք` անընկալելի: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
21,7x15,7: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն`
3ա-95բ, 99աբ, 100բ-2բ (18,5x11), միասիւն` 96ա-8բ, 100ա, 107ա-34բ (17x11): ԳԻՐ` նոտրգիր չորս տարբեր ձեռքով` 3ա-89բ, 90ա-102բ,
107ա-120բ, 121ա-134բ (նմուշք` 26ա, 97բ, 119բ, 121բ): ՏՈՂ` 32-39 (3ա-89բ), 29-41 (90ա-102բ), 24-28 (107ա-120բ),
28-30 (121ա-134բ): ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ
շագանակագոյն կաշի. միջուկը` ստուարաթուղթը, աստառը թուղթ (տե՛ս Պահպանակ):
ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 3 (Ա, թ. 1-2) + 3 (թ. 135-7), թուղթ, չգրուած, հաշուած
թերթաքանակի մէջ, թ. 2 եւ 135` մաս կազմաստառի, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով.
Ա., թ. 1, 136-7` ոճաւորուած բուսական շրջանակ, որի տակ` «FV», տակը` «T», թ. 2 եւ 135` թագակիր ոճաւորուած բուսական
շրջանակ` մէջը արջ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշին մաշուած, տեղ-տեղ խոնաւութեան հետքեր, թանաքի թթվայնութեան
հետեւանքով գրադաշտը թեթեւակի գունփոխուած` թ. 107-20:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1. 3ա-84ա Է. Աստուած.
Տէր Առաքելի, եռամեծի եւ քաջ հռէտորի եւ անյաղթի փիլիսոփայի, աշակերտի
երիցս երանելւոյն Գրիգորի տիեզերալոյս վարդապետի, արարեալ բանս խրատականս,
ոգեշահս եւ հանճար, իմաստահեղուի Մեկնութիւն Սահմանացն գրոց, ի յիղձ մաղթանաց
ոմանց բանասիրաց, հարազատաց նորին աշակերտաց
Տե՛ս
ձեռ. 1234, 8ա-116ա: Նխերգ/3ա-7բ, Նխերգ Դաւթի/7բ-12բ: ա/12բ-8ա բ/18ա-22բ: գ/22բ-26ա:
դ/26ա-8բ: ե/28բ-34ա: զ/34ա-43բ: է/43բ-6ա: ը/46ա-50բ: թ/51ա-4ա: ժ/54ա-61բ: ժա/61բ-8ա:
ժբ/68ա-73ա: ժգ/73ա-5ա: ժդ/75ա-6ա: ժե/76ա: ժզ/76աբ: ժէ/76բ-80ա: ժը/80ա-1բ: ժթ/81բ-3բ:
ի/83բ-4ա:
2. 84ա-9բ Նորին տէր Առաքելի Սիւնեաց եպիսկոպոսի, ի տեսութիւն
բանին, որ ասէ. «Ամենայն չար տանջելի է» - Հարց. Զի՞նչ
է, որ ասէ. Ամենայն չար տանջելի է: Պատասխանի. ի վերայ այսր բանի ԼԳ, ինչ
խնդրելի է... Եւ վասն այսքան պատճառաց ասաց, թէ ամենայն չար տանջելի է (գլուխք`
Ա-ԼԳ., գրչից` 84ա «ԶԿլայեցւոյ մեկնածն սա կու պարզէ: 0գնեա՛ հոգիդ Սուրբ Աստուած»):
Բ. 90աբ Այլ թէ կամիս գիտել, կամ տեսանել լոյսն գերազանցիկ - Զմուտ հասարակածին պահս կաց խոստովանութեամբ... թէ
օր մի ունիք, զայն ոչ գիտէք:
Գ. 91աբ [Գրիգորի Մագիստրոսի] Յաղագս նռանց բան կատականս առ
Եբրեմ եպիսկոպոս Բճնւոյ - Ընկալայ
զնռունս, ոչ ի կաթլացն կարծելոց, արենէ Դիոնէսիոսեայ... իսկ զեօթնիցն ոչ հոլովեաց,
ողջ լե՛ր:
Դ. 91բ-2ա Տեառն Ներսէսի գրեալ պատասխանի թղթոյն պատրիարգին ասորոց
տեառն Միքայէլի - Զուարթուն եւ արիագոյն հովուպետի, զմեծապատիւ պատրիարգիդ`
զտէր Միքայէլի... յիմաստուն եպիսկոպոսէդ, տէր Յովանիսէ հասկանայք, ողջ
լերուք, ողջոյն ընդ ձեզ:
Ե. 92աբ Կանոն պղծեալ կերակրոյ, թէ ոք ուտիցէ ի քրիստոնէից տաճկազէն,
կամ ի զոհից հրէից եւ հեթանոսաց - Ասեն սաղմոս. «Սիրտ սուրբ: Փոխ
ողորմեա ինձ աստուած»: Եւ սարկաւագն քարոզէ վասն հիւանդաց եւ քահանայն
ասէ զաղօթս. Տէր Աստուա՛ծ մեր, որ սուրբ ես... ազատեա՛ ի խղճէ մտաց, զի եւ սա
արժանի լիցի օրհնել զքեզ` Հայր եւ զՈրդի եւ զՍուրբ Հոգին այժմ՛՛:
Զ. [Բանք զանազանք]
1. 94ա Սակս սրբոյ առաքելոյն Թադէոսի, թէ իցէ յերկոտասանիցն
եւ նախ յառաքելական կանոնաց - Ընկալաւ
ձեռնադրութիւն քահանայապետութեան յառաքելոցն Ուրհայ... որ բժշկեաց զԱբգար
թագաւոր Ուրհայի:
2. 94ա Երկրորդն յԱնդրէաս Կեսարացւոյն ի յայտնութեանն մեկնութեան - Տասներրորդն
Քրիւսոպրասօս Քադէոս... ի ձեռն իւրոյն շնորհեաց բանի եւ քարոզութեան:
3. 94ա Երրորդ ի նմանութեանցն գրոց ի շարս հանգանակին - Իսկ
Յուդայ Յակոբեան, որ եւ Թադէոս առակցեաց ի թողութիւն մեղաց:
4. 94ա Չորրորդն ի Միխայէլ պատմչէ - Բարդուղիմէոս
առաքեալ մի ԲԺ.անիցն... ի գիրս Առաքինութեանց ի շարս հանգանակին:
5. 94ա Զմետասաներորդն Թադէոս եւ ի թողութիւն մեղաց///
(չշաչունակուած):
Է. 95բ-101բ [Սիմէօնի Երեւանցւոյ Տօմար Հայոց]
ա. 95բ Թուականք ստուգեալ ի յԱստուածաշունչ գրոց եւ ի հաւատի
գրեանց - Յերանելոյն Ադամայ ի դրախտէն մինչեւ ի ջրհեղեղն ամք...
բայց յայսոսիկ զթուականդ միշտ միով թուով պակաս պարտիս հաշուել, եւ լե՛ր ողջ:
բ. 96ա-8բ [Ամսամուտ այսպէս] (ունի հինգ
աղիւսակ) - Ամսովն եւ եօթներեակովն ի ներքս
մո՛ւտ... եւ առաջաւորքն օրագիւտիւ կատարին, որպէս ի խրատս իւրեանց եդեալք
են (գրչից` 98ա «Շրջեա՛ զայս թուղթս եւ տե՛ս զխորանսն որպէս եդեալք գոն մի ըստ
միոջէ»):
գ. 99ա-9բ Ծնունդ Լուսնին է - Ծնունդ լուսնի
այսպէս արա՛... եւ Հոռի ամիսն մեր, լինի 301 օր:
դ. 100աբ Աղիւսակս այս ձայնագիւտ առնէ (ունի
մէկ աղիւսակ) - Կա՛լ զգիր տարւոյն ի վերուստ... եւ զնոր գիրն բանեցո՛ մինչեւ
ի միւս բուն բարեկենդանն:
Ը. 100բ-1բ [Տոմարական] - Դարձեալ զպատկեր
աւուր ծննդեանն Քրիստոսի այսպէս գի՛տ... զպահսն ոչ լուծանէ, բայց ի Թ.ումն լուծանէ
զպահսն:
Թ. 102աբ Տիեզերալուր եւ աշխարհալոյս վարդապետի եւ հոգէունակ
երգողի տեառն Ներսէսի հայոց կաթողիկոսի Կլայեցւոյ արարեալ զՊատճառ տասն
խորանաց սրբոյ Աւետարանիս եւ վասն երանգ գունոյն ծաղկանց եւ հաւուցն եւ ծառոյ,
ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մարդասիրին, որ է օրհնեալ յաւիտեանս. ամէն - [Ա]ռաւելապէս
հրաշից արժանի... որ մարգարէականն ցուցանէ զխորհուրդ:
Ժ. 1. 107աբ Ո՞վ որ նիրհեսդ ի խոր թմրութեան մեղաց,
ուղիւ ընթերցի՛ր դու զայս անկիւնաւորս: Ի Մինաս աբեղայէ ումեմնէ, որ է
միաբան սրբոյ եւ մեծի աթոռոյս Էջմիածնի շարուածք տաղից եւ տողից ի ցոյց իւրումն
ըղձից եւ ի փառս առ ոյս մտաւոր բանքս - Մերժեա՛ ի
քէն նանիր ախտ քոյ... Սաղմոսն, յաղօթս, քարոզ զասօղս:
2. 107բ-8բ Ձեռք իմ արարին զՍաղմոսարան, քանզի - Սաղմոսն
զմեզ յախտից մաքրիչ... Ուղղէ, մարզէ, ածէ, տածէ:
3. 108բ Եւ մատունք իմ կազմեցին զգործի օրհնութեան - Զորոյ
զանճառ շնորհացն կամելով ըստ չափու... սաղմոսարանաւ սաղմոս ասացից քեզ:
4. 108բ-9ա Նորին Մինասայ` բան ինչ չափեալ ոգիւք քառակուսի կերտմամբ`
յիսկ մեք փառաւորեսցուքն - Իսկ մեր հաւատ ուղիղ մտօք... Ընդրեալ, պաշտեալ, յայտնեալ,
օրհնեալ / Ի յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
5. 109բ Նորին Մինասայ - Իսկ որք ասեն
չէր Որդի... Տամք բաժին այն ում նման:
6. 110ա-11ա Նորին Մինասայ, չափեալ բանք յերգս երից
մանկանցն - Քեզ միշտ պաշտօն եւ օրհնութիւն / ամենասուրբ Երրորդութիւն...
Եւ Սուրբ Հոգւոյդ այժմ եւ յաւէտ, / յաւիտենիւքս քեզ ոչ հանգէտ. / ամէն (Գրչից`
«Հայր մեր, որ յերկինսդ ես, սուրբ եղիցի անուն քո»):
7. 111ա-6ա Բանք աղօթից եւ ստգտանք անձին` ի դէմս Որդւոյն Աստուածոյ,
յումեմնէ մեղսաներկ ներգեւեալ ոգւոյ Մինաս յաբեղայէ - Առատ
աղբիւր ողորմութեան / ո՛վ իմ Յիսուս Աստուած եւ կեան... Յորոյ բնաւից օրհնաբանից
/ ի յաւիտեանս յաւիտենից (գրչից «Հայր մեր, որ յերկինս ես... արքայութիւն
եւ զօրութիւն եւ փառք յաւիտեանս. ամէն»):
8. 116բ Աւետիք ծննդեան Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի - Ծնունդ
անեղ Հօր իսկակից / եւ իմ կուսի Որդի ամբիծ... Զխաղաղութիւն տո՛ւր աշխարհի,
/ օրօր, օրօր, օրօր, օր շնորհիւ ծննդեան քոյ օրօր:
9. 117աբ Տաղ սրբոյն Մինասայ - Առաւօտուն
անքննին, / անեղ Որդւոյն հայրածին... Ով սուրբ վկայդ քաջազէն:
10. 117բ-8բ Նա եւ այլ տաղ, որ եւ գանձ սրբոյն Մինասայ - Ի
յանսահման Հօրէ ծընեալ, / Բանդ, որ ընդում երկիրպագեալ... /Տեառնդ պահել զմեզ
հրաշապէս:
11. 118բ-9ա Ողբ վշտացելոյ անձին (ծայրակապ
«Ի ՄԻՆԱՍԱՅ Է») -
Ի գթառատ բարւոյն ստեղծեալք բարեաց նորին վայելօղ էակք... յիս խնայեա՛, ո՛վ
սուրբ կոյս, ո՛վ սուրբ կոյս:
12. 119բ-20ա Նորին Մինասայ. սոյն աղօթքս է ասելի ամենայն անձին
(ըստ գունոյ Աշխարհ ամենայնին, որպէս ինքն յայտնէ) մինչ առաջագրէ զինքն առ
սրբազնասուրբ հաղորդութիւն մարմնոյ եւ արեան Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի («Ա-Ք»)
- Աշխարհ անսկիզբն, Աստուած մարդասէր, առ իս նայեաց Տէր /... / Քեզ Հօր եւ Հոգւոյդ,
քոյ եկեղեցւոյս քահանայապետ, Տէր ողորմեա՛, / սուրբ Աստուածածին բարեխօսութեամբ
յիշեա՛ Տէր եւ ողորմեա՛ (գրչից` «Աստ ասելի է զպարգեւիչ ողորմութեան տունն
Հաւատով խոստովանիմին, եւ զորս կամիս ըստ հաճոյիցդ ասա՛»):
13. 120բ Արձանագիրն է իմ, ի հիւանդութեանս գրեալ - Զորդիս
ընկա՛լ մայր իմ նախծին, / ընկա՛լ, պահեա՛ կենաց անծին... /Եւ մի մոլի պակասս
խնդրի / յերրեակ եւ մի տէրութենէ:
ԺԱ. 121ա-31բ Առաջաբանութիւն քարոզից ի յամենայն
դեռավարժ քարոզչաց ասելի, մինչ քարոզն ըստ ուրին յաստուածեանս այս սքանչելանուն
գահոյի ասել, հանդիպեսցի յումեմնէ թմրամիտ Մինաս աբեղայէ, սրբոյ գահոյս
բնիկ ծառայէ - Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ եւ Տեառն անախտ եւ անարատ
հարսին սրբոյ եկեղեցւոյս... մատուսցուք զփառս, զպաշտօնս եւ զերկիրպագութիւնս
յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն: Հայր մեր, որ յերկինս ես, սուրբ՛՛:
ԺԲ. ա. 132ա-3ա [Պետրոս Հռոմկլայեցւոյ Ողջոյն առ տէր
Աստուածատուր] Ջահազգեաց եւ ջահաւորեալ, ջահափառ եւ հրաշաշունչ, փայլեալ
իմաստութեամբ ծերունազարդի հօր մերոյ` տեառն Աստուածատրոյ հոգելիցոյ
եւ աղաւնասարասի, գերաստուածաբանի, մեծի հեղինակին զտիրականն նուիրեմ
զողջոյն, հանդերձ համբուրմամբ աստուածանկար պատկերին սրբոյ եւ հայցեմք զաղօթս
ի նմանէ, ողջ լիցի ի Տէր. ամէն - Ի Տէր Աստուած զարգացելոց
պարմինոսացդ եւ յԱստուծոյ զօրացելոց պեւիտիկոսացդ... եր(=ղ)բօր ձերում տրուպ Պետրոսի
Կլայեցւոյ եւ միաբան ծառայի սրբոյ աստուածեան գահիս: Գրեցաւ ի ՌՃՁԹ.
(1740) թուին, Մարտի Ժ., առ դրան Սուրբ Էջմիածնի:
բ. 133աբ Այս շարադրութիւնս Քիւթուրինն է ի վերայ սպահանցւոցն
եւ զորպիսութիւնն ինքն յայտնէ, իսկ մեք գրեցաք վասն խրթնութեան բառիցն, զորս
եւ ստուգեցաք հին բառգրքովք, որք տեսցին յետագայ երեսոջ թխտոյս - Արդ,
բառքն ըստուգելիք են այսոքիկ. ջահազգեաց` լուսազգեաց, ջահաւորեալ` լուսաւորեալ...
ռաբգոն` ցուպ կամ գաւազան:
ԺԳ. 134ա Նորին Մինասայ դարձեալ յառաջաբանութիւն քարոզից`
եւս ի նոյն սրբոյ առն Մովսիսէ Խորենացւոյ ասեալ պատշաճօղ ըստ առաջնոյն առ
Սուրբ Աթոռս աստուածեան, յոյժ ընդարձակ մտօք, բայց կարի կարճ եւ համառօտ բանիւք,
ի նոյն Պիտոյից գրոցն հանեալ, որ է այսպէս - Զի՞նչպիսի
բանս ասիցէ, որ զմիջոց երկրիս բնակեալ... յորդահոս գետքն երկուտասան առաքեալքն
սուրբք Յիսուսիւ Քրիստոսիւ, սուրբ մերով, որում պաշտօն եւ երկիրպագութիւն
յաւիտեանս. ամէն:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 107բ ութանկիւն,
«ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ
ՄԱՏԹԷՈՍ ԱԲԵՂԱՅ» մակագրութեամբ:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` Կազմաստառ
Ա. «Քրիստոս ծնաւ ի Բեթղէհէմ», 106ա` «Երգ առ Յիսուս ի հնոցն ասացեալ - Միայնութիւնն
ոչ է բարւոք Տէր իմ Յիսուս հաստատեցեր»:
1838
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԱԳՈՒԼԻՍ |
ՌՃՀԳ. - 1724 |
ԳՐԻՉ` Միքայէլ Գողթնեցի, Գէորգ Տէր-Մատթէոսեան
(238բ-292ա):
ԹԵՐԹ` 304 (գրչի էջակալում` ա-շխթ., որ է` 7ա-281ա). չգրուած`
1ա-8բ, 188բ-190բ, 242բ-6բ, 260բ-1բ, 272բ, 281բ-2բ, 292բ-304բ: ՊՐԱԿ` 6+Ա-ԻԴx12 (ԻԱ 14, ԻԳ 10)+10: ՆԻՒԹ` թուղթ`
լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով` թագով պսակուած լատինատառ «T D», խաղողի ողկոյզ, լատինատառ
«R, սրտանման պատկեր, D» պսակուած թագով, լատինատառ
«CPSID»
պսակուած թագով, եռամահիկ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 21,5x16,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն
(15x11,5), միասիւն` 247ա-72ա (19x11): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 83ա, 250ա): ՏՈՂ` 27,
21 (238բ-42ա, 273ա-81ա), 26 (247ա-60ա, 262ա-72ա): ԿԱԶՄ` շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի,
Ա. փեղկին` զարդանախշ շրջանակի մէջ ծաղկազարդ խաչ, կապիչների երկու մետաղէ
ճարմանդ. միջուկը` տախտակ. աստառը` նարնջի մետաքս: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 2 (Ա-Բ)+2 (Գ-Դ)` չգրուած նարնջի
թուղթ: Լուսանցակողերը` կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Կիսախորան` 17բ: Լուսանցազարդ`
բուսական: Զարդագիր` թռչնագիր, մարդադէմ, հանգուցագիր: Գոյներ` կարմիր,
կապոյտ, կանաչ, նարնջի, վարդագոյն, սեւ:
ՎԻՃԱԿ`
բաւարար. կազմի կաշին
քերծուած, եզրերը մաշուած, կապիչներից մէկը լրիւ, միւսը` կիսով ընկած,
խոնաւութիւնից թերթերը գունափոխուած. թ. 305` ձեռագրի մէջ գտնուած կապոյտ
թերթիկ` 9x5,5:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1. 9ա-174ա Տէր Առաքելի, եռամեծի եւ քաչ հռետորի եւ անյաղթ փիլիսոփայի,
աշակերտի երիցս երանելւոյն Գրիգորի տիեզերալոյս վարդապետի, արարեալ
բանս խրատականս, ոգեշահս եւ հանճարս, իմաստեղս ի Մեկնութիւն Սահմանաց գրոց,
յիղձ մաղթանաց ոմանց բանասիրաց, եղբարց հարազատաց, նորին աշակերտաց
Տե՛ս
ձեռ. 1234, 8ա-116ա: Նխերգ/9ա-17ա: Նխերգ Դաւթի/17բ-25բ (խորագիրը` չիք): ա/25բ-35բ:
բ/35բ-42ա: գ/42ա-50բ (43բ` թուարկման զ. կէտի տեղը բաց` չգրուած): դ/51ա-62բ:
ե/62բ-6ա: զ/66ա-84բ: է/84բ-90բ: ը/90բ-100բ: թ/100բ-7ա: ժ/107ա-23ա: ժա/123ա-36բ:
ժբ/136բ-47բ: ժգ/147բ-53ա: ժդ/153ա-4բ: ժե/154բ-5ա: ժզ/155ա-6ա: ժէ/156ա-64ա: ժը/164ա-167բ:
ժթ/167բ-73բ: ի/173բ-4ա:
2. 174ա-88ա Նորին տէր Առաքելի Սիւնեաց եպիսկոպոսի ի տեսութիւն
բանին, որ ասէ. Ամենայն չար տանջելի. Օգնեա՛ Յիսուս Փրկիչ - Հարցումն.
Զի՞նչ է, որ ասէ. Ամենայն չար տանջելի: Պատասխանի. Ի վերայ այսր բանի Լ.
եւ Գ. ինչ խնդրելի է... եւ վասն այսքան պատճառացս ասաց, թէ ամենայն չար տանջելի:
Կատարեցաւ քաղուածոյս սահմանաց գրոցս ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ
օրհնելոյն յաւիտեանս. ամէն (գլուխք` Ա-ԼԳ):
Տե՛ս
ձեռ. 1234, 116ա-26ա:
Բ. 191ա-2բ, 195ա-238ա Լուծմունք ի Սուրբ Գրոց Վարդանայ վարդապետի,
ի խնդրոյ թագաւորին հայոց Հեթմոյ (=Ժղլանք)
Տե՛ս
ձեռ. 341, 1ա-141ա: Այստեղ նիւթերն առանց համարանիշերի եւ խառը դասաւորութեամբ:
1. ա/191ա-2ա (խորագիրը` չիք): բ/192աբ (խորագիրը` չիք): 2/223բ-4ա: 3. ա/224ա-5ա:
բ/225ա-6բ: գ/226բ-7բ (խորագիրը` չիք): դ/227բ-9բ: ե/229բ-30ա: զ/230ա: է/230ա-2ա:
ը/232աբ: թ/232բ (խորագիրը տարբեր` Ի Ղուկասու աւետարանէն): ժ/232բ-3բ: ժա/233բ-4բ
(խորագիրը` չիք): ժբ/234բ-5ա (խորագիրը` չիք): ժգ/235աբ: 4/235բ-6բ: 5. ա/236բ-7բ
(խորագիրը` չիք): բ/237բ-8ա (խորագիրը` չիք): գ-դ/չիք: 6-7/չիք: 8. ա/195ա (խորագիրը`
չիք): բ/195ա-6ա (խորագիրը տարբեր` Սահմանք մասանց պէս-պէս շարժմանց եւ կրից):
9. ա/196ա-7բ: բ/197բ-203ա: գ/203աբ (խորագիրը` չիք): դ/203բ-5ա: 10/205ա-6բ (խորագիրը`
չիք): 11. ա/206բ-7բ (խորագիրը` չիք): բ/207բ-8բ (խորագիրը` չիք): գ/208բ-10բ
(խորագիրը` չիք): դ/210բ (խորագիրը` չիք): ե/210բ-1բ: զ/211բ-2ա: է/212ա-3ա
(խորագիրը` չիք): ը/213աբ (խորագիրը` չիք): 12. ա/չիք: բ/213բ-4բ: 13. ա/214բ-5ա:
բ/215աբ: գ/215բ-6բ: դ/216բ-7ա (խորագիրը` չիք): 14. ա/217ա: բ/217աբ: գ/217բ-8բ:
դ/218բ-9բ: ե/219բ-20բ: զ/220բ: է/220բ-1ա: 15/221աբ: 16/222ա-3բ (խորագիրը` չիք):
17/չիք: 18/ 8բ: 19-27/չիք:
Գ. 192բ-3բ Վասն զելի, ի թղթէն Տեառն Գէորգեայ Հայոց
կաթողիկոսի, զոր գրեաց առ պատրիարգն ասորւոց - Արդ, եկեսցուք եւ յայն, որ զգիշեր երիցագոյն դնէք, քան
զտիւ եւ զխաւար, քան զլոյս... Քրիստոսի արարողին զայս հրաշս սքանչելի փառք
եւ պատիւ ընդ Հօր եւ ամենասուրբ Հոգւոյն այժմ եւ յաւիտեանս:
Դ. 1. 193բ-4ա Վկայութիւնք սրբոյն Աթանասի, ընդդէմ
երկաբնակացն, զոր երանելի վարդապետն Վարդան Կիւլիկեցին ի թուականութեանս
հայոց ԶՃԾԶ. (1207) հաւաքեալ էր յաճախապէս եւ եդեալ ի մի, ընդ այլոց սրբոց
վարդապետաց բանիցն: - Յորժամ թոյլ տայր Բանն մարմնոյն, նա կրէր զիւրն... հարկ
եղեւ սրբոցն բազմադիմի օրինակօք կռուել ընդ նոսա:
2. 194աբ Աթանասի սրբոյ ի խնդրոյ Եպեկտիմոնի
Կորընթացւոց եպիսկոպոսի - Իսկ այս հուր բարկութեան ուստի ել եւ բղխեաց… ի վերջինս
առեալ զնա ի կուսէն Մարիամայ Աստուածածնէ:
Ե. 238բ-9բ [Պատմութիւն Կասանոսի թագաւորին թաթարաց] - Թագաւորն
թաթարաց Կասանոս եղեւ որդի Արգոն խանի... ապա ի յամի ծնընդեանն Քրիստոսի
ՌՅԴ. (1304) փոխեցաւ յաստի կենացս մեծն Կասանոս:
Զ. 239բ-42ա [Յաղագս անձին յայտկութեան բան ինչ խաւսեցեալ
Յակոբայ վարդապետին ի խնդրո պարոն Օշնի Կոռիկոսոյ. ձեռ. 3931, 383բ-6բ] Սրբոյն Յօհաննու Որոտնեցւոյ Յաղագս
անձին բան ինչ խօսեցեալ - Արդ,
գիտել պարտ է, զի անձին գոյանալ անհատին էանայ... մի՛ տար տեղի բամբասողաց,
որ ասեն, թէ հայոց վարդապետք վասն անձին բանին ինչ չգիտեն ասել:
Է. 247ա-59բ [Ողբ Գրիգորի Կեսարացւոյ]
ա. 247ա-8ա Գրիգորի քաջ հռետորի Կեսարացւոյ ասացեալ է ողբս [առ]
վարժապետն իւր` Սրապիոն կաթողիկոսն Հայոց - Աստուծոյ
եւ Յիսուսի Քրիստոսի նուաստ ծառայ Գրիգոր սոսկ անուամբ վարդապետ... Ւիւծեցայ,
փարաւեցայ, քստմնեցայ:
բ. 248աբ Դարձեալ այլ իմն եղանակաւ ծանուցից զվշտակրութիւն թշուառական
անձին իմոյ («Ա-Ք») - Ախտացայ առանց ցաւոյ, / բոցակիզեցայ առանց
հրոյ... Փանաքեցայ առանց աղքատութեան, / քամահեցայ առանց արհամարհողի:
գ. 248բ-52ա Վանս որոյ իբր հարցական դիմօք եդից զբանս
առ ձեզ, ո՛վ սրբազան աշակերտակիցք իմ եւ ամենայն վշտակիցք մեր («Ա-Ք»)
- Ո՜վ ասպնճանք իմ, անձկալիք, ասացէ՛ք ինձ... եւ ընդ նոսին վայելել զանճառելի
փառսն եւ զանմահական կեանսն ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս.
ամէն:
դ. 252ա-55բ Գանձ առաջին վասն մահուան տեառն Գրիգորի կաթողիկոսի
Ուրհայեցւոյ, ոգեալ յաշակերտէ նորին սոսկանուն Գրիգոր Կեսարացւոյ («ԳՐԻԳՈՐԻ Է ԲԱՆՍ ԱՅՍ») -
Գոջեմք լալական, ձայն ողբերգական...
եւ զիմս թըշուառեալ, զԳրիգորիոս հիւծեալ, զբանիս յօրինեալ:
ե. 255բ-6բ [Գրիգորի, աշակերտի նորին] («Ա-Ք»)
- Աստուածային հրամանն որ կա... քառիւ մի պարզ մի եւ յիսնակ:
զ. 256բ-8բ Գանձ երկրորդ, վասն մահուան Գրիգորի
կաթողիկոսի, ասացեալ ի նոյն Գրիգորէ, աշակերտէ նորին («Ա-Ք»)
- Այգոյ խրամատի, եղաք նըմանի, որ ցանկըն քակտի... քաղաք ամբոխի, ոչ գոլ
դատողի, բազմանալ չարի, ողորմեա՛ց մեզ Տէր Աստուած:
է. 258բ-59բ [Գրիգորի, աշակերտի նորին] («ԳՐԻԳՈՐԻ Է ԲԱՆՍ ԱՅՍ») - Գովեալ
անուն տէր Սրաբիոն ռաբբի արագ... սեղանըն Հօր, զոր խօսեցաւ Տէր մեր Յիսուս:
Ը. 259բ-60ա Փոքր իշխանութիւն տալոյ խրատ - Նախ բերեն զաշակերտն յատեան... եւ ապա քարոզ, սուրբ
խաչիւս աղօթք պահպանիչ, Հայր մեր, որ յերկին:
Թ. 262ա-7բ Վանական վարդապետի Այլաբանութիւն
Հնոց գրոց Արարածոց - Երկինք, եկեղեցի, Արեգակն. Քրիստոս եւ Աւետարանն...
ՀԲ. թարքմանքն,. Աստուածաբան
վարդապետք:
Ժ. 267բ-70բ Մովսէսի քերթողի Յաղագս ստորոգութեան
Արիստոտէլի տասն բանին վերլուծութիւն - Ստորոգութիւնք
ներքին ասութիւնք անուանին... իսկ հոգեկանքն, որ մասունս ունել ասի, իմաստութիւն
ինչ կամ քերականութիւն:
ԺԱ. 271ա Հէրմէսի եռամեծի իմաստասիրի [Առ
Ասկղեպիոս Սահմանք] - [Աստուած իմանալի աշխարհ]... Ամենայն ինչ քեզ տուեալ
է... զի՞նչ է լաւ, որ բաղդատութիւն ոչ ունի ///
Սկիզբը
եւ վերջը թերի, հմմտ. Բանբեր մատենադարանի, հտ. 3, Երեւան, 1956, էջ
307-9:
ԺԲ. 271բ-2ա Դաւթի Անյաղթ փիլիսոփայի - Լինին բազում անգամ առ տրամաբանականսն խնդիրք իրաց...
զի նոքա զԱստուած տեսցեն:
ԺԳ. 272ա Յանհասից Յոհաննու Ոսկեբերանի ԻԲ. ճառ - Առեալ Աբրահամ, նա միածին... այլ աստուածութիւնն առանց
չարչարանաց մնաց:
ԺԴ. ա. 273ա-8բ Վարդան վարդապետի [Այգեկցւոյ] վասն դժոխոցն եւ դառնագոյն
տանջանացն - Չար է անուն
դժոխոց ի լսելիս մարդկան... զի փրկեսցէ զմեզ յահագին սպառնալեաց գեհենոյն
եւ նմա փառք յաւիտեանս. ամէն:
բ. 278բ-9ա Նորին Վարդան վարդապետի վասն սուրբ հաղորդութեանն, այլ
կարճ, թէ պիտոյ իցէ - Լուարո՛ւք,
Քրիստոսի Աստուծոյ փրկեալ ժողովո՛ւրդք... զի աստէն կանխագոյն սրբեալ շնորհօքն
Աստուծոյ հաղորդութեամբս սրբով կատարեալ փրկութեանն հասանիցեն Քրիստոսիւ
ի փառս Աստուծոյ Հօր. ամէն:
ԺԵ. 279բ-81ա Երանելոյն Հիպողիտեայ եպիսկոպոսի
վասն կատարածի աշխարհիս եւ վասն Նեռինն, եւ յերկրորդ գալուստն Տեառն մերոյ
Յիսուսի Քրիստոսի, ասացեալ բան եւ մարգարեութիւն - Եւ Դանիէլ տեսանէ ի տեսլեան գիշերոյ... եւ զչորից գազանացն
ելելոց ի ծովէ:
ԺԶ. 283ա-91բ [Միքայէլ վարդապետի] Ցանկ եւ ցուցակ
բովանդակ գրքոյս ըստ տառիցն մերոյ դասաւորութեանց («Ա-0») - Աբէլ սպանաւ ի Կայինէ... օրէնք, Է. են ՆԺԳ.:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
193բ Եւ ես` Միքայէլս, որ սին անուամբ
վարդապետ կոչիմ, ի գաղափարելն իմում ոչ ժամանեցի զբնաւն գրել, զի օրինակն
այլոյ ումեմն էր, իսկ նա ի վերայ յուղւոյ էր, վասն որոյ խուն ինչ բան առեալ գրեցի
աստ:
195ա Վարդան վարդապետի
յիշատակ բանի:
221բ Զարժանի
յիշատակի զսուրբ վարդապետն Վարդան` լուսոյ բանիցս ծագօղ, յիշեսջիք
ի Տէր, ընդ նմին եւ զՄիքայէլ լոկ անուն վարդապետս եւ զծնօղսն
իմ յիշեսջիք:
235բ Երջանիկ
վարդապետն Վարդան` զարարօղս բանիս, եւ զստացօղ անպաճոյճ գրօղս զնուաստս
յամենայնի զՄիքայէլ սոսկանուն վարդապետս եւ զծնօղսն իմ հանդերձ համայն զարմօք
յիշել աղաչեմ:
236բ Զանյայտ
գանձիս յայտնիչ վարդապետն Վարդան գանձապահ, որք փարթամանայք
հոգւով յիշեսջիք ի Տէր նաեւ զստացօղ եւ զգրօղ սորա զՄիքայէլ պիտակ անուն
վարդապետ եւ զծնօղսն իմ, եւ Աստուած զձեզ յիշէ:
238ա Եւ զստացօղ
գրօղս զանարժանս յիշել աղաչեմ ի Տէր յաղօթս մեր ի բարի հանդերձ համայն ազգայնօք
իմովք եւ որք յիշէքդ յիշեալ լիջիք առաջի Քրիստոսի:
279բ Բայց ես`
նուաստ Միքայէլս, իբրու
վարդապետ, զԴանիէլի մարգարէի տեսութիւնն հանդերձ մեկնութեամբն միայն գրեցի:
291բ Յիշատակարան գրքոյս. Բարեբանութիւն,
երկրպագութիւն եւ պաշտօն ամենասուրբ Երրորդութեանն` Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն
Սրբոյ. ամէն: Որ ըստ չափու իւրաքանչիւրոց ստեղծուածոց տուեալ է կարողութիւն,
թէ ըստ վայելմանց իւրոց զամենայն զոր ինչ կամիցին առնել, բարեպէս կարողք
են միանգամայն ի դէպ ժամու առնել:
Ապա աստանօր
պարտիմք յիշել զգծօղ գրքոյս, այսինքն` զտէր Միքայէլ վարդապետն
ուղղափառ եւ միաբնակ ըստ Հայաստանեացս սուրբ եկեղեցւոյ
եւ զհամայն արեան մերձաւորսն իւր, որ նոյն ինքն է յԱրեւելից, ի յերկրէն Նախչուանայ,
ի գաւառէն Գողթնեաց եւ ի գերագով վանից Սրբոյն Թովմայի առաքելոյն,
որ յԱգուլիս, որ
գրեալ էր զայս գիրքս ի նոյն վանս, ի հազար հարիւր եօթանասներեք (1724) թուականիս
հայոց, եւ յետոյ, զցանկս սոյն գրքոյս` գովելի եւ դիւրագիւտ եղանակաւ նա յօրինեաց
ի |292ա| վերայ տառից մերոց դասաւորութեանց, իսկ հուսկ յետոյ զյետնեալ եւ
զապիկար ծառայս` Գէորգ դպիրս Տէր Մատթէոսեան Կոստանդնուպօլսեցոյ, զգրօղ
ցանկոյս եւ այլ մասանց, համայն զարմիւքս յիշեսջիք ի մաքրափայլ աղօթս ձեր.
եւ ես զվերոյգրեցեալ զտէր Միքայէլ ճշմարտութեան աշակերտ զուղղափառ
վարդապետն` համայն ազգականօք, ի Քրիստոս Յիսուս, ի յոյսն բնաւից, եւ որք յիշէքդ`
յիշեալ լիջիք ի խնամս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ, աստ եւ ի հանդերձեալն. ամէն:
Հայր մեր, որ յերկինս:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 238ա (ԺԸ. դ., նոտրգիր) Դարձեալ վերջի ըստացօղ գրոցս,
Աստուծոյ պարգեւած արդեամբքն գրեալ իբր մեղսամած ի տէր Յակոբ յաբեղայս յիշեսջիք
Ա. Հայր մերիւ, յիշօղքդ յիշեալ <յիշեալ> լիջիք առաջի Քրիստոսի. ամէն:
2. 292ա (1796 թ., նոտրգիր) Եւ դարձեալ ապիկար, տրուպ ըստացողի
գրքոյս պարգեւացն Աստուծոյ, առի այս պատուական գիրքս, ի գերութենէ ազատելով
յիշատակ թողի յաշխարհի: Եվ թէ ով ոք հանդիպի սորայ իմաստեացս ելանելոյ
եւ վայելօղքդ ի սուրբ մատեանս անձանձիր ընդունելով յիշումն առնեք ըստ սրբութեան
ձերում օրհնեալ բերանով զմեղսամած զտրուպ եւ զանպիտան ծառայ ծառայից, զապիկար
ի տէր Յակոբ յաբեղայս`
կերպարանօք եւ ոչ գործով, ըստ կարգի զյիշումն խնդրեմ հարցդ, եղբարցդ եւ զաւակացդ`
զծնօղս իմ եւ զիս, մին Հայր մերիւ դուք զողորմին յօժար կամօք ձերում, եւ որ յիշեքդ
եւ ողորմիս տայք իմ հոգւոյն, զի եւ դուք յիշողքդ յիշեալ լիջիք առաջի անմահ
գառինն Աստուծոյ միւսանգամ գալստեանն. ամէն: Եւ զայս հոգեշունչ մաքուր գիրքս
Մեկնութեան Սահմանաց, մաքրութեամբ, ուշիմ մտօք եւ խոհեմութեամբ ընթերջիք
եւ ոչ գրեալն սորին ի միտ առէ՛ք, չլինի որ ինձ նման անմտաբար ընթեռնուլ եւ ի
միտ ոչ առնուլ, զի եւ դուք անուշահոտութիւն առնելով ի սմանէ եւ այլոց բուրելով
եւ նոքա մայլին լսելով. ամէն: Վերջի ստացող գրքոյս: Ի թվականիս մերոյ ՌՄԽԵ.ին
(1796) գնեցի հալալ արդեամբք, ի ձեռաց այլոց ազգաց առի:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 90բ, 174ա,
238ա, 272բ, 291բ, պհպ. Դբ` «ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ, / ՅԱԿՈԲ ՎԱՐԴԱՊԵՏ, /
1241 (1792)»:
ՆՇՈՒՄ` պհպ. Աա` «ՌՃՁԳ.
- 1734, Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»,
305ա` «Երեւակն է մեծ 98 անգամ, քան երկիր … Լուսինն փոքր է 35 անգամ, այսքան
միայն իմացայ», 305բ` «Գաղափարագիրք մոլորակաց` Երեւակն, Լուսնթագն, Հրատն,
Արեգակն, Լուսաբերն, Փայլածուն, Լուսին»:
1839
ԱՌԱՔԵԼ
ՍԻՒՆԵՑԻ, ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ՍԱՀՄԱՆԱՑ ԳՐՈՑ
|
ԺԸ. դար |
ԹԵՐԹ` 158 (գրչի էջակալում` 1-273, որ է` 7ա-143ա). չգրուած`
1ա-5բ, 6բ, 13բ, 143բ, 149ա-58բ: ՊՐԱԿ` 5+Ա-ԺԲx12+9: ՆԻՒԹ` թուղթ` լուսագծերով եւ եռամահիկ լուսադրոշմով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 21x15,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն (15x10): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 10ա): ՏՈՂ` 34: ԿԱԶՄ` դարչնագոյն դրոշմազարդ կաշի, դռնակով, միջուկը տախտակ, աստառը
կապոյտ կտաւ. լուսանցակողերը` կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Կիսախորան` 14ա: Ճակատազարդ` 7ա, 132ա: Լուսանցազարդ` բուսական,
թռչնային, խաչ: Զարդագիր` թռչնագիր, հանգուցագիր, ձուկ: Գոյներ` կարմիր, կապոյտ,
վարդագոյն:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - Աւետարան: Թ. դ.: 4 (Ա-Դ)+4 (Ե-Ը)` ստացուած 4 թերթերի ընդլայնակի
երկտակումով եւ եզրահատումով (բնագիրը կտրուած): Մագաղաթ (31,5x21), երկսիւն
(26,5x20), բոլորագիծ երկաթագիր (նմուշ` Գա), տող` 18: Կարդալ` Գա, Բբ, Գբ,
Բա «Եւ ապա երեւեսցի նշան որդւոյ յերկինս... զոր կացոյց Տէր իւր ի վերայ ծառայից իւրոց` տալ նո[ցա]» (Մատթ.,
ԻԴ. 30-45): Դա, Աբ, Դբ, Աա «[արիք, երթիցուք աս]տի,
զի ահաւասիկ եհաս... յետոյ մատուցեալ
երկու սուտ վկայք ասե[ին]» (Մատթ., ԻԶ. 46-61): Եա, Ըբ Եբ, Ըա, «[եկիր կորու]սանել
զմեզ... իսկ Յիսուս գթացեալ ձգ[եաց]» (Մարկ., Ա. 24-41): Զա, Էբ, Զբ, Էա «[երթայք զգուշացարուք որ]պէս եւ գիտէք... եւ զձեզ անհոգս արասցուք» (Մատթ., ԻԷ. 65-ԻԸ.
14):
ՎԻՃԱԿ` բաւարար,
կազմի կաշին քերծուած, եզրերը մաշուած, դռնակը վնասուած եւ կծկուած, կապիչներն
ու գամերն ընկած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 7ա-132ա Տէր Առաքելի, եռամեծի եւ քաջ հռետորի,
անյաղթ փիլիսոփայի, աշակերտի երիցս երանելոյն Գրիգորի տիեզերալոյս
վարդապետի, արարեալ բանս խրատականս, ոգեշահս եւ հանճարս իմաստայելս` ի
Մեկնութիւն Սահմանաց գրոց, ի յիղձ մաղթանաց, ոմանց բանասիրաց, եղբարց հարազատաց,
նորին աշակերտաց
Տե՛ս
ձեռ. 1234, 8ա-116ա: Նխերգ/7ա-13ա (ունի` ծառ իմաստասիրութեան): Նխերգ Դաւթի/14ա-20բ:
ա/20բ-8ա: բ/28ա-35բ: գ/35բ-9բ: դ/39բ-43ա: ե/43ա-50բ: զ/50բ-64ա: է/64ա-68ա: ը/68ա-75բ:
թ/75բ-80ա: ժ/80ա-93ա: ժա/93ա-102բ: ժբ/102բ-11բ: ժգ/111բ-5ա: ժդ/115բ-6բ: ժե/116բ-7ա:
ժզ/117աբ: ժէ/117բ-24ա: ժը/124ա-7ա: ժթ/127ա-31բ: ի/131բ-2ա:
2. 132ա-43ա Նորին տէր Առաքելի Սիւնեաց եպիսկոպոսի
ի տեսութիւն բանին, որ ասէ. Ամենայն չար տանջելի - Զի՞նչ է, որ ասէ. Ամենայն չար տանջելի: Պատասխանի.
Ի վերայ այս բանի երեսուն եւ երեք ինչ խնդրելի է... եւ վասն այսքան պատճառացս
ասաց, թէ ամենայն չար տանջելի (Գլուխք` Ա-ԼԳ.):
Տե՛ս
ձեռ. 1234, 116ա-26ա:
3. 144ա-8բ Ցանկ գլխաւոր բանիցն Սահմանաց Մեկնութեանս
վասն դիւրաւ գտանելոյ զիր ինչ խնդրողացն («Ա-Ք») - Աղօթքն
զհոգւոյ զախտն մեռուցանէ... 125… Քարեայ նաւն մարդ եւ ոչ մարդ եւ այլն… 195:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
6ա (գունատ թանաքով)
Զգործս ձեռաց իմոց ուղիղ արա՛ր ի մեզ
եւ զգործս ձեռաց իմ աջողեա՛յ մեզ, մեծացոյցէ անձն իմ զՏէր զքեզ, արի իրաւանց
եւ արդարութեան զէցին (=ձգեցին) զիս զձեռս թշմանմեա:
39բ Օգնեա՛յ
Յիսուս տկար անօթիս:
143ա Յորոց եւ
զմեզ փրկեսցէ մարդասէրն Քրիստոս, ի դառն դժոխոց եւ տանջանաց ազատէ. ամէն:
Հայր մեր, որ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
143ա (ԺԹ. դ.,
շղագիր) Ափսոս աշխատանացս, զոր կորուսի:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 7բ, 14ա եղծուած
եւ անընթեռնելի:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 6ա «Մի տար
սա»: ՆՇՈՒՄ` 1ա
«ԺԸ. դ., Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1840
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
|
ԺԸ. դար |
ԳՐԻՉ` Մկրտիչ
Նախչվանցի:
ԹԵՐԹ` 148.
չգրուած` 1աբ, 85ա-6բ 145ա-8բ: ՊՐԱԿ` 19x8
(11, 19` 6): ՆԻՒԹ` թուղթ`
լուսագծերով եւ լուսադրոշմով` եռամահիկ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
22x14: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն`
2ա-63ա (16,5x9,5), երկսիւն` 63բ-144բ (17x9,5): ԳԻՐ` նոտրգիր
(նմուշ` 65ա): ՏՈՂ` 42: ԿԱԶՄ` վարդագոյն լաթ, մէջքը` կապոյտ գործուածք. միջուկը`
ստուարաթուղթ, աստառը` թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 1 (Ա)+1
(Բ)` սպիտակ չգրուած թուղթ` Ի դ., մաս կազմաստառի:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹՅՈՒՆ (գծանկարային)
- Ճակատազարդ` 87ա, 125ա: Լուսանցազարդ` յուշկապարիկ (2ա): Զարդագիր` թռչնագիր:
Գոյներ` նարնջի, սեւ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
տեղ-տեղ խոնաւութեան հետքեր, թ. 2-5` լուսանցներում շագանակագոյն բծեր,
թանաքից գրադաշտը գունափոխուած. Ի. դարում նորոգուած եւ վերակազմուած,
թ. 1` Ի. դարի յաւելում, թ. 81` սխալ տեղադրուած, պէտք է կարդալ` 82-81:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1. 2ա-61ա Տէր Առաքելի, եռամեծի
եւ քաջ հռետորի եւ անյաղթի փիլիսոփայի, աշակերտի տեառն Գրիգորի երիցս
երանեալ տիեզերալոյս վարդապետի, արարեալ բանս խրատականս, հոգեշահս եւ
հանճարս իմաստաեղս ի մեկնութիւն սմա Սահմանաց գրոց, ի յիղձ մաղթանաց ոմանց
բանասիրաց, եղբարց հարազատաց, նորին աշակերտաց
Տե՛ս
ձեռ. 1234, 8ա-116ա: Նխերգ/2ա-5ա: Նխերգ Դաւթի/5բ-8բ: ա/9ա-12բ: բ/13ա-16բ: գ/16բ-18բ:
դ/18բ-23ա: ե/23բ-5բ: զ/25բ-31ա: է/31ա-3ա: ը/33ա-6բ: թ/36բ-8բ: ժ/38բ-44բ: ժա/44բ-48բ:
ժբ/48բ-52բ: ժգ/52բ-3բ: ժդ/53բ-4բ: ժե/54բ: ժզ/54բ-5ա: ժէ/55ա-7բ: ժը/58ա-9ա: ժթ/59ա-60բ:
ի/60բ-1ա:
2. 61ա-3ա Նորին տէր Առաքելի Սիւնեաց եպիսկոպոսի
ի տեսութիւն բանին, որ ասէ. Ամենայն չար եւ - Նախ գիտելի է, զի վասն Գ. բանի հարկաւորեցաւ իմաստասիրութիւնս
գրել զայս... զի որ բամբասի յաղագս մեղաց բամբասի, իսկ բամբասանք սատանայի
է յատուկ, ուրեմն է վասն մեղաց:
Տե՛ս
ձեռ. 1234, 116ա-26ա, որի համեմատ որոշակի տարբերութիւններով:
Բ. 1. 63բ-74ա [Յովհաննու Որոտնեցւոյ տիեզերալոյս
րաբունապետի ի բանն, որ ասէ. Ի սկզբանէ Տէր զերկիր հաստատեցեր, ձեռ.
1431, 102ա-29ա] - Ո՜վ Տէր Աստուած իմ Յիսուս Քրիստոս, բան Հօր եւ Որդի կուսին...
եւ բազմերախտ Հօրս մերոյ հոգեւորի եւ բուռն հարկանեմ զբանէն, որ ասէ. Թէ ի
սկզբանէր բանն եւ:
2. 74ա-80բ Յօվյաննու Որոտնեցւոյ տիեզերալոյս
րաբունապետի արարեալ [ի բանս Աւետարանին ըստ Յոհաննու, որ ասէ. Ի սկզբանէ
էր Բանն. ձեռ..
1431, 148ա-63ա] - Ճահաւորիմ, ո՜վ կաճառք լուսերամից... են եւ այլ բազում զանազանութիւնք,
բայց վասն աւուրս պատշաճի այսքան բաւականասցի, եւ Քրիստոսի յուսոյն միոյ
փառք յաւիտեանս. ամէն:
3. 82ա, 81աբ, 83ա-5բ [Մեծ րաբունապետին Յոհաննու Որոտնեցւոյ
ասացեալ ի բանն առաքելական, որ ասէ. Հայեցարուք ընդ առաքեալսն եւ ընդ քահանայապետն
խոստովանութեան ընդ Յիսուս, որ հաւատարիմ է արարչին իւրոյ եւ այլ նախ քան
զբանս հետեւեսցուք բնական քննութեանց, եւ ապայ յետ այնորիկ ձեռնարկեսցուք
ի Մեկնութիւն բանին որ ասէ. ձեռ. 1431, 193ա-202ա] - Մշտաշարժ իմն էութիւն ըստ անձնիշխանականի...
էացուցիչ գոյիցս, ըստ որում ասէ յորմէ ամենայն նմա փառք, պատիւ եւ գոհութիւն
յանզրաւ յաւիտեանս. ամէն:
Գ. 87ա-90բ Ներածութիւն Պորփիւրի [Ստորոգութեանցն
Արիստոտէլի]
Տե՛ս
ձեռ. 718, 138ա-70բ: Նխբ/87ա: ա/87աբ: բ/87բ-8ա: գ/88ա-9ա: դ/89ա: ե/89ա: զ/89ա: է/89ա:
ը/89բ: թ/89բ: ժ/89բ: ժա/89բ: ժբ/89բ: ժգ/89բ: ժդ/89բ-90ա: ժե/90ա: ժզ/90ա: ժէ/90ա:
ժը/90ա: ժթ/90ա: ի/90աբ: իա/90բ: իբ/90բ: իգ/90բ: իդ/90բ: իե/90բ: իզ/90բ: ներած/90բ:
Դ. 1. 90բ-1բ Դաւթի Անյաղթ փիլիսօփայի Ներգինացւոյ Առածք Ե.
Տե՛ս
ձեռ. 464, 184ա-7բ: ա/90բ-1ա: բ/91ա: գ/91ա: դ/91աբ: ե/91բ:
2. 91բ-2ա Նորին Դաւթի Աթենականի հայոց փիլիսօփայի
վասն բաժանման - Ամենայն,
որ մի անգամ բաժանեալ գոյ յայլոց գոյից...
3. 92ա [Յ]աւելցի եւ առաջիկայս, համառօտեալ
ի դպիր Պաղտասարէ, ի բանից նոյնոյ Դաւթի սրբոյ փիլիսոփայի, ի Մեկնութենէն
Պորփիւրի, թէ վասն էր Ե. են ընդհանուր ձայնքն եւ ոչ աւելի կամ պակաս, եւ ցուցանի
ի բաժանմանէ ըստ այսմ եղանակի - [Յ]այն երկակի է, յօդեալ եւ անյօդ... եթէ վասն միայն
են ընդհանուրքն եւ ոչ աւելի կամ պակաս:
Ե. 92ա-3բ Համառօտ վերլուծութիւն Պորփիւրի դժուարալուծիցն,
ի յերկասիրութեան մեծ հռետորին հայոց Յօհաննու Որոտնեցուց - [Հարց. Զ]ի՞նչ է սահման ընդհանրին: Պատասխանի. Ընդհանուր
է մի բուսով ըստ տեսակի բազմաց ընկալեալ... զի ճշմարիտ է, որ ոչ ունի սեռն
զբաղկացականն եւ ոչ տեսակն զբաժանականն:
Զ. 93բ-4բ Զմեծ րաբունապետէն Գրիգորի Տաթեւացւոյ
յասացեալ Յաղագս աստուածային անւանց համառօտապէս - Եւ գիտելի է, զի ի խնդիր խորին տեսութեանց... որ ասէ.
Ծնաւ, եւ արտաբերցաք եւ եդաք աստ:
Է. 1. 95ա-125ա [Պետրոսի Արագոնացւոյ Գիրք առաքինութեանց]
Տե՛ս
ձեռ. 46, 2ա-335ա: Յռջբ/չիք: 1/95ա-6ա: 2/96ա-105ա (յառաջաբանութիւն, ցանկ մասանց`
Ա-Գ. եւ գլխոց Ա. մասին` Ա-ԻԱ.` չիք): ա/96ա-8բ: բ/99ա-102ա: գ/102ա-5ա (ցանկ գլխոց`
Ա-ԺԸ. եւ գլուխ Ա.` չիք): 3/105ա-19ա (յառաջաբանութիւն, ցանկ մասանց` Ա-Դ. եւ
գլխոց Ա. մասին` Ա-Է.` չիք): ա/105ա-7ա: բ/107ա-110ա (ցանկ գլխոց` Ա-ԺԹ. եւ գլուխ
Ա.` չիք): գ/110ա-2բ (ցանկ գլխոց` Ա-ԺԶ. եւ գլուխ Ա.` չիք): դ/113ա-9ա (գլուխ Ա.` չիք):
4/119ա-22բ: 5/122բ-5ա (գլուխ Ա.` չիք`):
Խիստ
համառօտուած եւ էական տարբերութիւններով:
2. 125ա-43ա [Գիրք Յաղագս մոլութեանց, շարադրեալ ի Պետրոսէ աբեղայէ Արագոնացւոյ,
որ ի կարգէ Քարոզողաց սրբոյն Դոմինիկոսի]
Տե՛ս
ձեռ. 66, 122ա-273ա: Յռջբ/չիք: 1. ա/125աբ (Յաղագս մեղաց եւ անուանց նորին, Յաղագս
բաժանման մեղաց` չիք): բ/125բ-30ա (Յաղագս սահմանի հպարտութեանն, Յաղագս երրորդ
տեսակի հպարտութեանն, Յաղագս աստիճանաց հպարտութեանն, Յաղագս համեմատութեան
հպարտութեան առ այլ մոլորութիւնս, Յաղագս անհնազանդութեան ոչ պահող` չիք):
գ/130ա-1ա (Յաղագս սահմանի նախանձուն, Յաղագս գարշութեան նախանձուն` չիք):
դ/131ա-2ա (Յաղագս սահմանի բարկութեանն, Յաղագս բաժանման բարկութեանն` չիք):
ե/132ա-4բ (Յաղագս սահմանի ծուլութեանն` չիք): զ/134բ-139ա (Յաղագս սահմանի
ագահութեան` չիք): է/139ա-40բ (Յաղագս սահմանի որկորամոլութեանն, Յաղագս
գարշութեան որկորամոլութեանն` չիք): ը/140բ-2բ (Յաղագս սահմանի բղջախոհութեանն,
Յաղագս գարշութեան բղջախոհութեանն` չիք): 2/142բ (Յաղագս հոտոտելեաց, Յաղագս
ճաշակելեաց, Յաղագս շոշափելեացն, Յաղագս համեմատութեան մարմնական զգայութեանցն
առ հոգեւորսն` չիք): 3/143ա:
Խիստ
համառօտուած եւ էական տարբերութիւններով:
3. 143բ-4բ [Պետրոսի Արագոնացւոյ] Յաղագս պատուիրանաց
Տե՛ս
ձեռ. 66, 273ա-7ա: Նխբ/143բ-4ա: ա/144ա: բ/144ա: գ/144ա: դ/144ա: ե/144աբ: զ/144բ:
է/144բ: ը/144բ: թ-ժբ/չիք:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
147բ Ես Բերթումի որդի տիրացու
Մկրտիչս գրեցի:
147բ Ես Նախչվանցի Բերթումի որդի
տիրացու Մկրտիչս գրեցի
Աստուծով, գիտաց ըզխորհուրդս քոյ, Տէր եւ այլն ըստ կարգին:
Դժուարընթեռնելի
այս երկու յիշատակարաններն Օ. Եգանեանի ձեռքով վերստին ընդօրինակած`
պհպ. Բա:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 148բ` խրատ
Առաքել վարդապետի:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ` 148բ` թռչնագիր
«Ե»:
ՆՇՈՒՄ` 2ա` «ԺԸ., Մ[եսրոպ] եպ[իսկոպոս]»,
1ա, 2ա` «N 1840»:
1841
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԷՋՄԻԱԾԻՆ |
ՌՃՁ. - 1731 |
ԳՐԻՉ` Մեսրոպ:
ՍՏԱՑՈՂ` Զաքարիա եպս.:
ԹԵՐԹ` 392.
չգրուած 1ա-12բ, 268բ-72բ, 381ա-392բ: ՊՐԱԿ` 12+Ա-ԻԲx12
(ԻԲ 8)+Ա-Եx12+Ա+Ա-Գx 12+12: ՆԻՒԹ` թուղթ`
լուսագծերով եւ լուսադրոշմով` եռամահիկ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
21,5x15,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(14x10): ԳԻՐ` բոլորգիր
(նմուշ` 37ա): ՏՈՂ` 21,
29-31` թ. 273-380: ԿԱԶՄ` մուգ
շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի` դռնակով, Ա. փեղկին վարդեակահիմք մետաղէ
երկու գամ, միջուկը` տախտակ, աստառը` կարմիր եւ ծաղկահիւս մետաքս. լուսանցակողերը`
կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Լուսանցազարդ`
բուսական: Զարդագիր` մարդադէմ, թռչնագիր: Գոյներ` կարմիր, նարնջի:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար:
Կազմի կաշին քերծուած, կապիչներն ընկած, տեղ-տեղ խոնաւութեան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 13ա-268ա Տէր Առաքելի, եռամեծի
եւ քաջ հռետորի եւ անյաղթ փիլիսոփայի, աշակերտի երիցս երանելոյն Գրիգորի
տիեզերալոյս վարդապետի, արարեալ բանս խրատականս, ոգեշահս, եւ հանճարս
իմաստայեղս ի Մեկնութիւն Սահմանաց գրոց, ի յիղձ մաղթանաց, ոմանց բանասիրաց,
եղբարց հարազատաց, նորին աշակերտաց
Տե՛ս
ձեռ. 1234, 8ա-116ա: Նխերգ/13ա-24ա: Նխերգ Դաւթի/24ա-36բ: ա/36բ-52ա: բ/52բ-62բ: գ/62բ-74բ:
դ/74բ-92ա: ե/92ա-6բ: զ/96բ-124բ: է/124բ-33ա: ը/133ա-48բ: թ/148բ-58բ: ժ/158բ-86ա:
ժա/186ա-207բ: ժբ/207բ-26բ: ժգ/226բ-35ա: ժդ/235ա-8բ: ժե/238բ-9բ: ժզ/239բ-41ա: ժէ/241ա-53ա:
ժը/253ա-9ա: ժթ/259ա-67ա: ի/267ա-8ա:
Բ. 273ա-330ա [Դաւթի Զէյթունցւոյ Մեկնութիւն քերականի]
Տե՛ս
ձեռ. 2380, 318ա-89բ: ա/273ա-80ա (խորագիրը` չիք): բ/280ա-3ա: գ/283աբ (խորագիրը
տարբեր` Յաղագս փաղառութեան): դ/283բ-4բ: ե/284բ-5ա: զ/285ա-6բ: է/286բ-7ա (խորագիրը
տարբեր` Յաղագս հասարակաց շաղաշարաց): ը/287ա-9ա (խորագիրը` չիք): թ/289ա-305ա
(խորագիրը` չիք): ժ/305ա-8ա: ժա/308ա-13ա: ժբ/313աբ: ժգ/313բ-4ա: ժդ/314ա-6ա: ժե/316ա-7ա:
ժզ/317ա-22ա: ժէ/322ա-4բ: ժը/324բ-7ա (խորագիրը` չիք): ժթ/327ա-9բ: Յիշ. հեղ./329բ-30ա:
Տե՛ս
Դաւիթ Զեյթունցի, Մեկնութիւն քերականի, Երեւան, 1981, էջ 63-182:
Գ. 330ա-2բ Մեկնութիւն բառից Քերականի - Վերծանութիւն`
ընթերձողութիւնն... Տրամադրել, փոխել:
Տե՛ս
ձեռ. 267, 242բ-6բ:
Դ. 333ա-41ա [Դիոնեսիոսի Թրակացւոյ Արուեստ քերականութեան]
Տե՛ս
ձեռ. 267, 229ա-42բ: ա/333ա: բ/333աբ: գ/333բ: դ/333բ: ե/333բ: զ/333բ-4բ: է/334բ:
ը/334բ-5ա: թ/335ա: ժ/335ա: ժա/335բ: ժբ/335բ: ժգ/335բ-7բ: ժդ/337բ-8ա: ժե/338աբ: ժզ/338բ:
ժէ/338բ: ժը/338բ-9ա: ժթ/339ա: ի/339ա-40ա: իա/340աբ: իբ/340բ: իգ/340բ-1ա: իդ/չիք:
Ե. 342ա 0րհնութիւն վեղարի - Աղաչեմք զքեզ Տէր Յիսուս Քրիստոս... որ ընտրեցեր եւ
ընկալար: Հայր մեր, որ յերկինս:
Տե՛ս
ձեռ. 1057, 52ա:
Զ. 342ա-4բ Յառաջաբանութիւն սուրբ գրոցս հարցմանց - Ներգործական իմն մշտաշարժ բնաւորեալ ելոյ զօրէն վերընթաց
հրոյ... գրեցեալ լիցին ի գիրն կենաց անջնջելի յիշատակութեամբ. ամէն, եղիցի,
եղիցի:
Է. 1. 345ա-80բ [Մեկնութիւն քերականութեան` արարեալ
Մովսիսի Խորենացւոյ]
Տե՛ս
ձեռ. 436, էջ 280ա-300բ: 1. ա/345ա: բ/345ա: գ/345աբ: դ/345բ-6ա: 2. ա/346ա: բ/346աբ:
3/346բ-7ա: 4/347աբ: 5. ա/347բ-8ա: բ/348ա: գ/348ա-9ա: դ/349աբ: ե/349բ-50ա: զ/350ա-1ա:
է/351ա-2ա: ը/352ա: թ/352ա-3ա: ժ/353աբ: ժա/353բ-4բ: ժբ/354բ-5ա: ժգ/355ա-6ա:
6/356ա-7ա: 7/357ա-8բ: 8/358բ-9ա: 9/359ա-362բ: 10/362բ-4բ: 11/364բ-5բ: 12. ա/365բ-6ա:
բ/366ա: գ/366ա: դ/366աբ: ե/366բ: 13/367աբ: 14/367բ-8ա: 15/368աբ: 16. ա/368բ-9ա:
բ/369ա-70ա: գ/370աբ: դ/371աբ: ե/371բ: 17. ա/371բ-3ա: բ/373ա-5բ: 18/375բ: 19/375բ-6ա:
20/376ա-7ա: 21/377ա-9ա: 22/379աբ: 23/379բ-80բ:
2. 380բ Մովսէսի քերդողահօր Մեկնութիւն Քերականին
380բ [Յաղագս քերականութեան. ձեռ. 436, 300բ] - Գրականութիւն ստուգաբանի քերականութիւնդ...
էած ի ցանկութիւն լսողաց /// (չշարունակած):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
158բ Եւ զիս յիշեա՛:
332բ Աւարտն
եղեւ այսըմ տառի,
Հազար հարիւր
ութսուն թւի (1731),
Ի ժամանակս
հայրապետի,
Աբրահամու կաթու[ղի]կոսի:
Գրեցաւ ամսին
Փետրվարի,
Երկու հնգից
արաբարդի (10),
Ի Սուրբ աթոռն Էջմիածնի,
Ձեռամբ ապիկար
Մեսրոպի,
Տխմար մտօք քարտուղարի:
341ա Փառք եւ
պատիւ, գոհութիւն եւ երկրպագութիւն ամենասրբոյ Երրորդութեանն եւ միոյ աստուածութեանն`
Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
0ժանդակութեամբ եւ օգնականութեամբ ամենահասն թեւոց Աստուծոյ` Հոգւոյն
ճշմարտի յաւարտ եւ ի կատար էհաս գիրքս Քերականութեան` հանդերձ մեկնութեամբն,
ի թուականիս մեր հայոց հազար հարիւր եւ ութսուն (1731), ամսեանն Փետրուարի
ԺԷ. (17), ի հայրապետութեանն Հայաստանեայցս վիճակի` առն
վսեմագունի եւ ծայրագոյն քահանայապետին Աստուծոյ, բազմերջանիկ հօրն
հասարակաց` Մուշեցւոյ տեառն Աբրահամու սրբազան կաթուղիկոսի Ամենայն
Հայոց, եւ աթոռակալութեան Աղէքսանդրի յոգնահանճար
վարդապետի, ի թագաւորութեան օսմանացւոց սուլթան Ահմէտի, վեցերորդ
ամսեանն նորին թագաւորութեան եւ եօթներորդի ամի թագաւորին Բարսից շահ Թահմազին,
որ յոյժ վրդովեալ կայր աշխարհս եւ պատե|341բ|րազմ գոռայր միշտ ի մէջ սոցին, յոյժ
տագնապի կայր ազգս հայոց` որ յարեւելս, զի բազումք ի սրոյ ծախեցան, եւ բազումք
ի գերի վարեցան, եւ բազումք ընչից եւ ապրանաց ունայնացան, յառաջ քան զչորս
եւ հինգ ամս անցելոց, որ ի թագաւորութեանս, բայց դեռեւս կայ ի նոյն վրդովմուն,
զառապայն Աստուած միայն գիտէ` թէ զինչ լինելոց է զկատարածն: Եւ այսպէս ի
դառն եւ դաժանելի ժամանակիս, պիտակ միայն անուամբ Զաքարիա վարդապետ անուն
եւ եպիսկոպոս աստիճանաւ, յաղագս աստուածային սիրոյն եռանդին առ ոչինչ
համարեալ զայսքան վիշտ ժամանակիս, որպէս ի դիւրութեան եւ ի խաղաղութեան
փոյթ յանձին կալեալ, ետ գրել զգրեանս զայսոսիկ ի միում տփի փակեալ, յաղագս վայելման
իւրոյ անձին եւ առապայից դիպողաց` յիշատակ իւր հոգւոյն եւ համօրէն ընտանեաց,
հոգեւորաց եւ մարմնաւորաց, ի փառս ամենասուրբ Երրորդութեան` Հօր եւ Որդւոյ
եւ Հոգւոյն Սրբոյ, յաւիտեանս. ամէն:
Արդ, երեսըս
անկեալ աղաչեմ զձեզ, ո՛վ սիրեցեալքդ իմ ի Քրիստոս, եթէ օրինակիցէք կամ եթէ
յարեւանցի զբօսնիցէք, միով Հայր
մեղայիւ կամ միով բերանով յիշեսջիք ի Քրիստոս զվերոյգրեցեալ Զաքարիայ վարդապետս
եւ զհոգեւոր ծնօղն իմ, եւ զդաստիարագ զՍիմոն աստուածաբանութեանն վարդապետ
արքեպիսկոպոս եւ նուիրակապէտ գերահռչակ
սրբոյ աթոռոյս Էջմիածնի, որ յԵրեւան քաղաքէ, նա
եւ զմարզիչն իմ գիտութեան` զԴաւիթ փիլիսոփայն եւ արքեպիսկոպոս,
որ է Շնգաւթեցի, նա
եւ զմարմնաւոր ծնօղսն իմ` զհայրն իմ Կիրակոսն եւ զմայրն իմ`
Մանիխան, եւ
զեղբարքն իմ` Ադամն, Արզումն, եւ քորքն իմ` Խասումն, Խանփարն եւ զԱննէն, եւ հօրեղբարցն
իմ եւ իւրեանց որդւոցն եւ այլ ամենայն արեան առու մերձաւո|342ա|րաց իմոց յիշեսջիք,
եւ դուք յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ. ամէն: Հայր մեր, որ յերկինս:
ՆՇՈՒՄ` 1ա «ՌՃՁ. -
1731, Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1842
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԼԻՄ ԱՆԱՊԱՏ |
ՌՄԻ. - 1771 |
ԳՐԻՉ` Տէր Յարութիւն:
ԹԵՐԹ` 224
(գրչի էջակալում ա-ք, որ է` 2ա-19ա, ժ-ճղա, որ է` 19բ-118բ). չգրուած` 1ա,
211ա-24բ: ՊՐԱԿ` 1+Ա-ԻԲx8
(Բ 6, Ը, ԺԶ-ԺԷ 10, ԺԳ 9, ԺԴ, ԺԸ, ԺԹ, ԻԱ 12, ԺԵ 2x8+2, Ի, ԻԲ 16)*: ՆԻՒԹ` թուղթ` լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով` անընկալելի:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 21x16: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
2ա-3բ, 209ա-10բ (16x12), երկսիւն` 4ա-208բ (16,5x12): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 2ա): ՏՈՂ` 28-30: ԿԱԶՄ` շագանակագոյն
դրոշմազարդ կաշի, միջուկը` տախտակ, աստառը` դրոշմազարդ կտաւ. լուսանցակողերը`
կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 1 (սկ.,
հաշուած թերթաքանակի մէջ` թ. 1)` թուղթ:
*Պրակահամարները
սովորական ձեւով չեն. առաջինի սկզբում գրուած է Ա, վերջում` Ա, երկրորդի
սկզբում Բ, վերջում` Գ, եւ այսպէս շարունակ. 19րդն ունի ԼԶ-ԼԷ, 20րդը` միայն
ԼԸ, վերջին երկուսը պրականիշ չունեն, ըստ այսմ` մեր գրած Ա-ԻԲ. համարները
պայմանական են:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար:
Կազմի կաշին քերծուած, թանաքից գրադաշտը թեթեւակի գունափոխուած, տեղ-տեղ
խոնաւութեան հետքեր, թանաքի բծեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
- 1բ [Ցանկ, ԺԹ. դ.] Ի գիրքս այս գոն - 1. Լուծմունք Սահմանացն... 5. Տեսութիւն Անթառամ ծաղկին
ի Վարդան վարդապետէ:
Ա. 1. 2ա-169ա [Տէր] Առաքելի, եռամեծի եւ քաջ հռետորի
եւ անյաղթ փիլիսոփայի, երանելոյն տիեզերալոյս վարդապետի արարեալ բանս
խրատականս, ոգեշահս եւ հանճարս, իմաստահեղս ի Մեկնութիւն Սահմանաց գրոց,
ի հեղձ մաղթանաց ոմանց բանասիրաց, եղբարց հարազատաց, նորին աշակերտաց
Տե՛ս
ձեռ. 1234, 8ա-116ա: Նխերգ/2ա-8բ: Նխերգ Դաւթի/8բ-16ա: ա/16ա-25բ: բ/25բ-32ա: գ/32ա-39բ:
դ/39բ-53բ: ե/53բ-7բ: զ/57բ-78բ: է/78բ-84ա: ը/84ա-93բ: թ/93բ-100ա: ժ/100ա-21բ: ժա/121բ-30բ:
ժբ/130բ-42ա: ժգ/142ա-7ա: ժդ/147ա-9ա: ժե/149աբ: ժզ/149բ-50ա: ժէ/150ա-8բ: ժը/158բ-62բ:
ժթ/162բ-8ա: ի/168ա-9ա:
2. 169ա-83ա Նորին տէր Առաքելի Սիւնեաց եպիսկոպոսի ի տեսութիւն բանին, որ ասէ.
Ամենայն չար տանջելի է - Զի՞նչ է, որ ասէ. Ամենայն չար տանջելի է, պատասխանի.
Ի վերայ այսր բանի երեսուն Գ. ինչ խնդրելի է... եւ վասն այսքան պատճառացս ասաց,
թէ ամենայն չար տանջելի է: Կատարեցաւ քաղուածոյս սահմանաց գրոցս ի փառս
Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ աւրհնելոյն յաւիտեանս. ամէն: Փառք ամենասուրբ
Երրորդութեան եւ միոյ աստուածութեանն` Հօր եւ Որդոյ եւ Հոգւոյ Սրբոյ. ամէն
(գլուխք` Ա-ԼԳ):
Տե՛ս
ձեռ. 1234, 116ա-26ա:
Բ. 183բ-92ա Յաղագս երկնային շարժմանն` նուաստ Յոհաննիսի Երզնականցոյ շարադրեալ
յիմաստնոցն բանիցն, ի խնդրոյ բարեպաշտ եւ երկիւղազարդ պատանւոյն պարոն Վաղթանկայ
Տե՛ս
ձեռ. 529, 149ա-66բ: Նխդր/183բ-4ա: ա/184աբ: բ/184բ-5ա: գ/185աբ: դ/185բ-6ա: ե/186աբ:
զ/186բ-7ա: է/187աբ: ը/187բ-8ա: թ/188աբ: ժ/188բ-9բ: ժա/189բ-90ա: ժբ/190ա: ժգ/190ա:
ժդ/190աբ: ժե/190բ: ժզ/190բ: ժէ/190բ-1ա: ժը/191ա: ժթ/191ա: ի/191ա: իա/191աբ: իբ/191բ-2ա:
իգ/192ա:
Գ. 193ա-7բ, 205ա-10բ Կտակ մեծի ուրբաթու, ի բանն առաքելոյն
Պետրոսի, որ ասի. Քրիստոսի չարչարիլն մարմնով վասն ձեր, եւ դուք ի նոյն միտս
վառեցարուք, զի որ չարչարի մարմնով, դադարի ի մեղաց, Պետրոսն - Նախաճառութիւնք մարգարէից, որ վասն կամաւոր եւ սարսափելի
չարչարանացն... զոր օրհնութիւն եւ գոյութիւն, փառք, պատիւ եւ երկրպագութիւն փրկողին մերոյ,
չարչարեցելոյն, խաչեցելոյն, զթաղեցելոյն եւ յարուեցելոյն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ, ընդ Հօր իւրոյ եւ Հոգւոյն
Սրբոյ, յաւիտեանս եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Բնագիրն
ընդմիջարկուած է նշանագիրք իմաստնոցի մի հատուածով: 197ա Այս է նշանագրերն
Հայոց ազգի, որ կայ ի մէջ Հայոց - Ած = Աստուած, = անըսկիզբն... = աւետարան,
[արեգակն]:
Դ. 198ա-204բ Վարդան վարդապետի արարեալ մեկնութիւն Անթառամ ծաղկին, ի պատիւ
սուրբ Աստուածածնին ի Սարգսի - Թագաւորեալ սուրբ եկեղեցի աստուածաբար հրաման տայ
ում եւ կամի... կարող եւ կամեցող ողորմութիւնն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ,
որ է օրհնեալ, փառաւորեալ ընդ Հօր եւ ամենասուրբ Հոգւոյն յաւիտեանս. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
183ա Ծրեցաւ
գիրքս ի մեղսամակարդ գրչէս ՌԲՃԻ. (1771) թվին, ի սուրբ անապատն Լմայ, որք որ հանդիպիք
սորա կարդալով կամ օրինակելով, զսխալմանցն ի փառս Քրիստոսի համարեցե՛ք եւ մին բերան ողորմի ասացե՛ք:
192ա Փառք համագոյ
եւ միասնական անբաժանելի Սուրբ Երրորդութեանն` Հօր եւ Որդոյ եւ Սրբոյ Հոգւոյն,
որ ետ կարողութիւն տկար եւ տխմար աբեղիս ի յաւարտ հասուցանել զյիմաստնահեղ
գիրքս, որը կոչի Սահմանաց քաղուածու, երկրորդ` Երկնային շարժմունք, ի թվականիս
մերում ՌՄԻ. (1771), Յունիսի Զ.-ին, որ աւարտեցայ:
Արդ, աղաչեմ
զձեզ, ո՜վ լոյսերամ դասք փիլիսոփայից, խորահմուտք եւ տելիտինական, սոփերական,
ճարտասանական եւ հռետորական, քաջաջան եւ կորովամիտք, իմաստա|192բ|սիրականի
արհեստից հետեւողք եւ տրամաբանական ճոխաբանութեանց կոթողք, անմեղադիր
լերո՛ւք տկարութեանս իմում եւ ընդ վատթարութեանն գրոյս, զի կար մեր այս էր,
մանաւանդ զի Բ. օրինակաց վերայգրեցի, զի երբեմն մին սխալ կու լինէր, երբեմն
մին. եւ ես` տկար, զի յոյժ գլխացաւութիւն ունիմ, մինչ զի բազում անգամ տանի
լոյս աչս, բայց յորժամ տեսի զգիրքս` ցանկացօղ եղէ սմայ եւ ձեռն արկի գձագրել, որ եւ կատարն հասոյց զիս
Հոգին Սուրբ, եւ ինքն օրհնեալ եղիցի, հանդերձ Հարբ եւ Որդով յաւիտեանս. ամէն:
Դարձեալ յիշեցէ՛ք
զհեզահոգի զՅոհաննէս վարդապետն իմ, որ երկնային շարժման օրինակն ի յօրինակէ
նորա առայ, եւ զՍահմանաց քաղուածու օրինակն` աստուածիմաստ վարդապետացն
Պետրոսի եւ Աստուածատրոյ. Աստուած
վարձահատոյց լիցի իւրեանց եւ ինքն ի դասս սրբազան վարդապետացն դասեսցէ.
ամէն: Արդ, գրեցաւ գիրքս սա Լմայ անապատն, ընդ հովանեաւ Սրբոյն Գէորգայ զօրավարին,
ձեռամբ անարժան եւ մեղսամակարդ, սուտանուն, մեղսաթաւալ տէր Յարութենիս, անուամբս
կոչիմ եւ ոչ գործով, եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 220բ` «Դարձաւ
ի Պետրոս»,
224ա «Վասն հաւատոյ, յուսոյ եւ սիրոյ»:
ՆՇՈՒՄ` 1ա «ՌՄԻ. -
1771. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1843
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
|
ԺԸ. դար |
ԳՐԻՉ` Ալեքսան:
ԹԵՐԹ` 245 (գրչի էջակալում`
1-196, որ է` 3ա-100բ). չգրուած 1ա-2բ, 120բ, 240բ, 243բ-5բ: ՊՐԱԿ` Ա-ԻԱx12 (ԻԱ 5): ՆԻՒԹ` թուղթ` լուսագծերով եւ լուսադրոշմով`
աստղ, խարիսխ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 21x 15,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն (15x10): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 33ա): ՏՈՂ` 33: ԿԱԶՄ` շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի` դռնակով, միջուկը`
տախտակ, աստառը` սեւ մետաքս: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 2
(Ա-Բ)+2 (Գ-Դ)` չգրուած մագաղաթ: Լուսանցակողերը` կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Առաքել Սիւնեցի` 7բ: Կիսախորան 8ա: Ճակատազարդ` 3ա, 101ա,
121ա: Լուսանցազարդ` բուսական, թռչնային, յուշկապարիկ: Զարդագիր` հանգուցագիր,
բուսական, թռչնագիր: Գոյներ` կարմիր, կապոյտ, կանաչ, դեղին, մանուշակագոյն,
վարդագոյն, սեւ, բրոնզ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի Ա. փեղկի վերին աջ անկիւնը, երեք գամերից երկուսը եւ կապիչներն ընկած,
մէջքի եւ Ա. փեղկի հատման եզրը ճաքած, դռնակը մաշուած-քրքրուած, թանաքից
գրադաշտը գունափոխուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1. 3ա-100բ Տէր Առաքելի, եռամեծի եւ քաջ հռետորի
եւ անյաղթ փիլիսոփայի, աշակերտի երից երանելոյն Գրիգորի տիեզերալոյս
վարդապետի արարեալ բան խրատական, ոգեշահս եւ հանճարս, իմաստաեղս ի Մեկնութիւն
Սահմանացս գրոց, ի յեղծ մախթանաց ոմանց բանասիրաց, եղբարց հարազատաց, նորին
աշակերտացն
Տե՛ս
ձեռ. 1234, 8ա-116ա:] Նխերգ/3ա-7ա: Նխերգ Դաւթի/8ա-12բ: ա/13ա-8ա: բ/18ա-21բ: գ/21բ-6ա:
դ/26ա-33բ: ե/33բ-5բ: զ/35բ-48ա: է/48ա-52ա: ը/52ա-9ա: թ/59ա-63ա: ժ/63ա-72բ: ժա/72բ-9բ:
ժբ/79բ-86ա: ժգ/86ա-8բ: ժդ/88բ-9բ: ժե/89բ-90ա: ժզ/90աբ: ժէ/90բ-5ա: ժը/95ա-7բ: ժթ/97բ-100բ:
ի/100բ:
2. 101ա-8բ Նորին ի տէր Առաքելի Սիւնեաց եպիսկոպոսի ի տեսութիւն բանին, որ
ասէ. Ամենայն չար տանջելի - Զի՞նչ է, որ ասէ. Ամենայն չար տանջելի, պատասխան. Ի
վերայ այսր բանի ԼԳ. ինչ խնդրելի է... եւ վասն այսքան պատճառացս ասաց, թէ ամենայն
չար տանջելի է: Կատարեցաւ քաղուածոյս սահմանաց գրոցս ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ
մերոյ աւրհնելոյն յաւիտեանս. ամէն (գլուխք` Ա-ԼԳ.):
Տե՛ս
ձեռ. 1234, 116ա-26ա:
Բ. 108բ-12բ [Մեկնութիւն Սահմանացն Դաւթի]
Տե՛ս
ձեռ. 55, 396ա-405ա: ա/108բ: բ/108բ-9ա: գ/109ա-12բ: Գ. 112բ-20ա [Լուծմունք գրոցն
Փիլոնի]
121ա-240ա [Մատենագրութիւնք Յովհաննու Որոտնեցւոյ]
Տե՛ս
ձեռ. 1919, 122ա-8ա: ա/112բ-3բ: բ/113բ (խորագիրը` չիք): գ/113բ-5բ: դ/115բ-6բ:
ե/116բ-7բ: զ/117բ-20ա: Դ. 121ա-220ա, 222ա-40ա [Մատենագրութիւնք Յովհաննու Որոտնեցւոյ]
ա. 121ա-44բ Յոհաննու Որոտնեցոյ ասացեալ [ի բանն,
որ ասէ. Ի սկզբանէ, Տէ՛ր, զերկիր հաստատեցեր. ձեռ. 1431, 102ա-29ա] - Ո՜վ Տէր Աստուած իմ Յիսուս Քրիստոս,
բան Հօր եւ Որդի կուսի... եւ բազմերախտ Հօրս մերոյ հոգեւոր եւ բուռն հարկանեմ
զբանէն, որ ասէ, թէ Ի սկզբանէ էր, այլ նախ քան ի մտանել ի Մեկնութիւն բանիս:
բ. 144բ-57ա Յոհաննու Որոտնեցո տիեզերալոյս րաբունապետի
արարեալ ի բան Աւետարանին Յոհաննու, որ ասէ. Ի սկզբանէ էր բանն, եւ բանն
էր առ Աստուած եւ Աստուած էր բանն, ամենայն ինչ նովաւ եղեւ եւ առանց նորա
եղեւ եւ ոչինչ [ձեռ.
1431, 148ա-63ա] - Կահաւորիմ, ո՜վ կաճառք լուսերամից եւ դասք սերովբէից...
են եւ այլ բազում զանազանութիւնք, բայց վասն աւուրս պատշաճի: Այսքան բաւական
լիցի:
գ. 157ա-63բ Մեծ րաբունապետին Յոհաննու Որոտնեցոյ
ասացեալ ի բանն առաքելական, որ ասէ. Հայեցարուք ընդ առաքեալնն եւ ընդ քահանայապետն
խոստովանութեան մերոյ, ընդ Յիսուս, որ հաւատարիմ է արարչին իւրո: Այլ նախ
քան զբանս հետեւեսցուք բանական քննութեանց եւ ապա յետ այնորիկ ձեռնարկեսցուք
ի մեկնութիւն բանին [ձեռ. 1431, 193ա-202ա] - Մշտաշարժ իմն էութիւն ըստ անձնիշխանականի
պերճութեան... ըստ որում վայել է փառք, պատիւ եւ զօրութիւն Հօր եւ Որդո եւ
Հոգոյն Սրբո, այժմ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն. արդ, իրաւապէս բանս զկա
առցէ:
դ. 163բ-70ա Մեծի րաբունապետին Յոհաննու Որոտնեց[ւ]ոյ
ասացեալ [ի բան] առաքելոյն [Պօղոսի], որ ասէ. Մարդով եղեւ մահ եւ մարդով
յարութիւն մեռելոց [ձեռ. 663, 219ա-24ա] - Ասէ ոմն ի սրբազանիցն դասուց...
եւ անդ արկանէ զմեղուցեալ մարմինքն հանդերձ հոգով, որ եւ զմեզ փրկեսցէ ի յաւիտենից
հրոյն եւ արժանի արասցէ արքայութեան իւրում, եւ նմա փառք յաւիտեան յաւիտենից.
ամէն:
ե. 170ա-86ա Եռամեծի եւ երիցս երջանկի վարժապետին իմոյ Յոհաննու
Որոտնեցո ասացեալ ի յաւրհնութիւն նորակերտ շինուածոյ տաճարին եւ զանկակատանն
առաքելական աթոռի վանիցն Ստաթէի, որ է գլուխ եւ աթոռ Սիւնեաց վիճակի, ի
բանն, որ ասէ. Տէր ի տաճար սուրբ իւրում, Տէր երկինս յաթոռս [ձեռ. 774, 227բ-76բ, 280ա-1բ] - Սկիզբն ամենայն գոյութեանց
Աստուած, սկիզբն ամենայն բարեաց սէր... եւ Հոգւոյն Սրբոյ վայել է փառք, իշխանութիւն.
եւ աստանաւոր բանս իրաւապէս առցէ զկա: Եւ Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ, փառք
յաւիտեանս. ամէն:
զ. 186ա-92բ [Յորդորակ Քարոզգրքիս. ձեռ. 2066,
300բ-5ա] Այժմ դարձցուք զմակոյկ լեզուիս մեր ի բանս յորդորակն, շարժել զշրթունս
մեր յաւրհնաբանութիւն - Արդ, որ ամենցունցն է հրաշագործօղ եւ կատարողապետն
Աստուած... զհայրապետի եւ վարդապետի եւ դուք եւ մեք ի մի բերան հանցուք զաւրհնութիւն
եւ զփառս Հօր եւ Որդոյ եւ Հոգոյն Սրբոյ, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս:
է. 192բ-208բ Գրիգորի աշակերտի եռամեծին Յոհաննու
Որոտնեցո ի բանն, որ ասէ. Ծնաւ ձեզ այսօր փրկիչ, օծեալ Տէր, ի քաղաքի Դաւթի [ձեռ. 665, 328ա-49ա] - Որ յօրինիչն էր օրինակին եւ խորհրդազգածն
եղելութեանց բոլորին... եւ ի լուացումն մեղաց աղտոց գարշութեանց ժամանել
ձեզ ի բարւոք աւարտն եւ ի փառս հանդերձեալ կենաց:
ը. 208բ-20ա Գրիգորի աշակերտի եռամեծի Յովհաննու
Որոտնեցո տեսութիւն ի բան մարգարէին, զոր ասէ. Հոգի Տեառն ի վերայ իմ վասն
[որոյ եւ օծեալ, ձեռ. 1431, 176ա-93ա] - Տեսանօղն վեհերեւակ տեսութեամբ
ի բնաբարձ բարձու գերամբարձեալ... այսքան յեղանակաւ օծեալ ասի Տէր մեր Յիսուս
Քրիստոս, վասն որոյ եւ ասէ. Հոգի Տեառն ի վերայ իմ վասն որոյ եւ:
թ. 222ա-38ա Եռամեծի եւ երիցս երանեալ բազմերջանիկ
եւ տիեզերալոյս մեծ հռետորի եւ յանյաղթ փիլիսոփայի հայոց մեծաց Յոհաննու
Որոտնեցոյ արարեալ Մեկնութիւն բանին, որ ասէ մարգարէն. Ո՞ ստեղծ առանձին
զսի[րտս նոցա, ի միտ առնու զամենայն գործս նոցա, ձեռ. 1431,
129ա-48ա] - Ներգործական իմն անխափան բնաւորեալ են միտք... եւ զանազանութիւն
հոգոյ այսքան բաւական լիցի, եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն:
ժ. 238ա-40ա Համառօտ Վերլուծութիւն Պորփիւրի դժուարալուծիչն,
ի յերկասիրութեան մեծ հռետորին Հայոց Յոհաննու Որոտնեցո - Հարց. Զի՞նչ է սահման ընդհանրին, պատասխանի. վասն ընդհանուր
է մի թվով ըստ տեսակի բազմաց ընկալեալ... եւ ո՛չ տեսականն եւ ո՛չ տեսակն զբաժանականն:
Ե. 1. 220ա-1բ Դաւթի փիլիսոփայի առածք հինգ
Տե՛ս
ձեռ. 464, 184ա-7բ: ա/220աբ: բ/220բ: գ/220բ-1ա: դ/221աբ: ե/221բ:
2. 221բ-2ա Նորին [Դաւթի Աթենականի Հայոց փիլիսոփայի բան] Վասն բաժանման [ձեռ. 464, 187բ-8բ] - Ամենայն, որ միանգամ բաժանեալ գոյ
յայլոց գոյից... ըստ որում` բոլորն որպէս բոլոր, որպէս բոլոր բնաւորեցաւ
պահիլ: Եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն:
Զ. 241ա-3ա (Այլ ձեռքով) Ցանկ գրոցս («Ա-Ք») - Ամենայն ինչ ունի հասարակութիւն, ունի եւ
զանազանութիւն, գլուխ Բ... քննեսցուք որպէս զոչխարն 91աբ, 92, 93:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
3ա Աւգնեա՛ Յիսուս եւ հասո՛յ
ի յաւարտ շնորհօք Սուրբ Հոգւոյն:
100բ Մեռեալ հոգով, վշտացեալ
մարմնով եւ թափուր յամենայն բարեաց զԱլիքսան մեղսաներկս գծող սուրբ տառիս
աղոչեմ յիշել ի Տէր:
222ա Զմեղսաներկ Ալեքսան գերիս
յիշել աղաչեմ ի Տէր:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
240ա (ԺԸ. դ., նոտրգիր) Չորրորդ, զի մարդն է միայն միաւորութիւն,
այսինքն` հոգոյ եւ մարմնոյ, իսկ ի Քրիստոս եռակի գոյ միաւորութիւն, այսինքն`
Աստուծոյ ընդ Հոգոյ, Հոգոյ ընդ մարմնոյ, Աստուծոյ ընդ մարմնոյ:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 27բ`
«Աւերժահարսունք ոչ է ասէ», 49բ` «Աւերժահարսունքն գոյ, ասէ. ծնանի եւ մահկանացու
է», 60բ` «Ճշմարիտն սուտ», 240ա` «Խ. խոստովանանք»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ` պհպ.
Աա` մարդկային երեք կերպար, պհպ. Աբ` մարդկային մէկ կերպար, 100ա` ծաղիկ:
ՆՇՈՒՄ` պհպ.
Աա` «ՌՃԿ. – 1711, Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1844
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
(Բաղկացած է երկու
տարբեր ձեռագրերից)
ԹԵՐԹ` 342: ԿԱԶՄ` բաց շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի` դռնակով, միջուկը` տախտակ,
աստառը` զարդահիւս մետաքս, Ա. փեղկին` վարդեակահիմք երեք գամ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 4+2` չգրուած թուղթ (բացի` 1ա)` հաշուած թերթաքանակի մէջ (թ.
1-4, 241-2). լուսանցակողերը` կարմիր, սեւով վրան գրուած` «Ի ՎԱՅԵԼՈՒՄՆ / ՏԷՐ / ՅԱԿՈԲԻՆ»:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար:
Կազմի կաշին թեթեւակի քերծուած, կապիչներն ընկած, նորոգուած 1711 թ.
(տե՛ս յիշ. 280բ):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
Տե՛ս Կազմ (ԺԸ. դ.):
ՁԵՌԱԳԻՐ Ա.
ԱՄԻՐԴՕԼՈՒ ՎԱՆՔ |
ԺԸ. դար (1711ից առաջ) |
ԳՐԻՉ` Յակոբ [Բաղիշեցի]: ՍՏԱՑՈՂ` Սարգիս Բաղիշեցի (նաեւ` Ամիրդօլցի):
ԹԵՐԹ` 280 (թ. 1-280). չգրուած` 1բ-6բ:
ՊՐԱԿ` 2x 2+Ա-ԻԳx12: ՆԻՒԹ` թուղթ` լուսագծերով եւ լուսադրոշմով`
վարդերով բոլորակ` մէջտեղում խաչ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 19x14,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն (14,5x 9,5): ԳԻՐ` բոլորգիր (նմուշ` 15ա): ՏՈՂ` 31:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար:
Թերթերը գունափոխուած, տեղ-տեղ խոնաւութեան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1. 7ա-140բ Տէր Առաքելի, եռամեծի եւ քաջ հռետորի եւ անյաղթ փիլիսոփայի,
աշակերտի երիցս երանելոյն Գրիգորի տիեզերալոյս վարդապետի արարեալ
բանս խրատական, ոգեշահս եւ հանճարս, իմաստայեղս ի Մեկնութիւն Սահման գրոց,
ի յիղձ մաղթանաց ոմանց բանասիրաց, եղբարց հարազատաց նորին աշակերտաց
Տե՛ս
ձեռ. 1234, 8ա-116ա: Նխերգ/7ա-14ա: Նխերգ Դաւթի/14ա-21բ: ա/21բ-30բ: բ/30բ-6ա: գ/36ա-42բ:
դ/42բ-51բ: ե/51բ-4բ: զ/54բ-69ա: է/69բ-73բ: ը/73բ-82ա: թ/82ա-7բ: ժ/87բ-102ա: ժա/102ա-13ա:
ժբ/113ա-21ա: ժգ/121ա-5ա: ժդ/125ա-6ա: ժե/126աբ: ժզ/126բ-7ա: ժէ/127ա-133ա: ժը/133ա-6ա:
ժթ/136ա-140ա: ի/140աբ:
2. 141ա-51ա Նորին տէր Առաքելի Սիւնեաց եպիսկոպոսի
ի տեսութիւն բանին, որ ասէ. Ամենայն չար տանջելի - [Զ]ի՞նչ է, որ ասէ. Ամենայն չար տանջելի, պատասխանի.
Ի վերայ այսմ բանի Լ. եւ Գ. ինչ խնդրելի է... եւ վասն այսքան պատճառացս ասաց,
թէ ամենայն չար տանջելի: Կատարեցաւ քաղւածոյս սահմանաց գրոցս ի փառս Քրիստոսի
Աստուծոյ մերոյ աւրհնելոյն յաւիտեանս. ամէն (գլուխք` Ա-ԼԳ.):
Տե՛ս
ձեռ. 1234, 116ա-26ա:
Բ. 151բ-277բ [Մատենագրութիւնք Յովհաննու Որոտնեցւոյ]
ա. 151բ-80բ Յոհաննու Որոտնեցոյ ասացեալ [ի բանն,
որ ասէ. Ի սկզբանէ, Տէ՛ր, զերկիր հաստատեցեր, ձեռ. 1431,
102ա-29ա] - Ո՜վ Տէր Աստուած իմ Յիսուս Քրիստոս, բան Հօր եւ Որդի կուսի... եւ
բազմերախտ հօրս մերոյ հոգեւոր եւ բուռն հարկանեմք զբանէն, որ ասէ, թէ Ի սկզբանէ
էր, այլ նախ քան ի մտանել ի Մեկնութիւն բանիս:
բ. 180բ-97ա Յոհաննու Որոտնեցոյ տիեզերալոյս րաբունապետի
արարեալ ի բան Աւետարանին Յոհաննու, որ ասէ. Ի սկզբանէ էր Բանն, եւ Բանն
էր առ Աստուած եւ Աստուած էր Բանն, ամենայն ինչ նովաւ եղեւ, եւ առանց նորա
եղեւ եւ ոչինչ [ձեռ.
1431, 148ա-63ա] - Կահաւորիմ, ո՜վ կաճառք լուսերամից եւ դասք սերովբէից...
են եւ այլ բազում զանազանութիւնք, բայց վասն աւուրս պատշաճի այսքան բաւական
լիցի:
գ. 197ա-205բ Մեծ րաբունապետին Յոհաննու Որոտնեցւոյ
ասացեալ ի բանն առաքելական, որ ասէ. Հայեցարուք ընդ առաքեալն եւ ընդ քահանայապետ
խոստովանութեան մերոյ ընդ Յիսուս, որ հաւատարիմ է արարչին իւրոյ. այլ նախ
քան զբանս հետեւեսցուք բանական քննութեանց եւ ապա յետ այնորիկ ձեռնարկեսցուք
ի մեկնութիւն բանին [ձեռ. 1431, 193ա-202ա] - Մշտաշարժ իմն էութիւն ըստ անձնիշխանական
պերճութեան... ընդ որում վայել է փառք, պատիւ եւ զօրութիւն Հօր եւ Որդւոյ
եւ Հոգւոյն Սրբոյ, այժմ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն. արդ, իրաւապէս բանս
կա առցէ:
դ. 205բ-13ա Մեծ րաբունապետին Յովհաննու Որոտնեցւոյ
ասացեալ ի բան առաքելոյն [Պօղոսի], որ ասէ. Մարդով եղեւ մահ եւ մարդով յարութիւն
մեռելոց [ձեռ. 663, 219ա-24ա] - Ասէ ոմն ի սրբազանիցն դասուց...
եւ անդ արկանէ զմեղուցեալ մարմինքն հանդերձ հոգովն, որ եւ զմեզ փրկեսցէ ի յաւիտենից
ի հրոյն եւ արժանի արասցէ արքայութեանն իւրում. եւ նմա փառք յաւիտեան յաւիտենից.
ամէն:
ե. 213ա-34ա Եռամեծի եւ երիցս երջանկի վարժապետին
իմոյ Յոհաննու Որոտնեցւոյ ասացեալ ի յաւրհնութիւն նորակերտ շինուածոյ
տաճարին եւ զանկակատանն առաքելական վանիցն Ստաթէի, որ է գլուխ է եւ աթոռ
Սիւնեաց վիճակի, ի բանն, որ ասէ. Տէր ի տաճար սուրբ իւրում, Տէր երկինս յաթոռս [ձեռ. 774, 227բ-76բ, 280ա-1բ] - Սկիզբն ամենայն գոյութեանց
Աստուած, սկիզբն ամենայն բարեաց սէր... եւ Հոգւոյն Սրբոյ վայել է փառք, իշխանութիւն.
եւ աստանօր բանս իրաւապէս առցէ զկայ: Եւ Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ փառք յաւիտեանս.
ամէն:
զ. 234ա-43բ [Յորդորակ Քարոզգրքիս, ձեռ. 2066,
300բ-5ա] Այժմ դարձարուք զմակոյկ լեզուիս մեր ի բանս յորդորականս, շարժել
զշրթունս մեր յաւրհնաբանութիւն - Արդ, որ ամենեցունցն է հրաշագործօղ եւ կատարողապետն
Աստուած... զհայրապետի եւ վարդապետի. եւ դուք եւ մեք ի մի բերան հանցուք
զաւրհնութիւն եւ զփառս Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ:
է. 244ա-64ա Գրիգորի աշակերտի եռամեծին Յովհաննու
Որոտնեցւոյ ի բանն, որ ասէ. Ծնաւ ձեզ այսօր փրկիչ, աւծեալ Տէր, ի քաղաքի Դաւթի [ձեռ. 665, 328ա-49ա] - Որ յօրինիչն էր օրինակին եւ խորհրդազգածն
եղելութեանց բոլորին... եւ լուացումն մեղաց աղտոյ գարշութեանց ժամանել
ձեզ ի բարւոք աւարտն եւ ի փառս հանդերձեալ կենացն:
ը. 264բ-77բ Գրիգորի աշակերտի եռամեծի Յովհաննու
Որոտնեցո տեսութիւն ի բան մարգարէի, որ ասէ. Հոգի Տեառն ի վերայ իմ, վասն
որոյ եւ [օծեալ, ձեռ. 1431, 176ա-93ա] - Տեսանաւղն վեհերեւակ տեսակ
տեսութեամբ ի բնաբարձ բարձու գերամբարձեալ... այսքան յեղանակաւ օծեալ ասի
Տէր մեր Յիսուս Քրիստոս, վասն որոյ եւ ասէ. Հոգի Տեառն ի վերայ իմ, վասն որոյ
եւ էօծ իսկ զիս:
Գ. 1. 277բ-79ա Դաւթի փիլիսոփայի Առածք հինգ
Տե՛ս
ձեռ. 464, 184ա-7բ: ա/277բ-8ա: բ/278ա: գ/278բ: դ/278բ-9ա: ե/279ա:
2. 279բ-80ա Նորին [Դաւթի Աթենականի Հայոց փիլիսոփայի
բան] Վասն բաժանման [ձեռ.464, 187բ-8բ] - Ամենայն, որ մի անգամ բաժանեալ գոյ
յայլոց գոյից... ըստ որում բոլորն որպէս բոլոր բնաւորեցաւ պահիլ, եւ Քրիստոսի
փառք յաւիտեանս. ամէն:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ,
ԺԹ. դ.
Դ. 280բ (այլ ձեռքով, ԺԸ. դ.) Յորժամ թիւն խաչին սպառի,
Յանժամ խաչն
ի մէջ Սալոն ձորոյն բարձրասցի,
Ըստ մարգարէական
բանի,
Երկիրս ամենայն
բարեօք լցուի:
Եւ սրբոց մարմինքն
յայտնեսցի,
Նաեւ օծեալ սուրն
Տրդատի,
Զոր պահեաց յօդն
Անակ որդի,
Յայնժամ յայտնեալ
տացի,
Ի ձեռն արիական
ազգի:
Ե. 1ա (ԺԹ. դ.) Ի
Հարցմանց գրոց - [Հարց]. Զի՞նչ էր պատերազմ ընդ մարմնոյն Մովսիսի...
կամ այլազգիքն ցրուեսցեն զոսկերսն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 141ա Զգծողս յիշեա:
151ա Զստացող
եւ զսիրող այս փիլիսոփայական բան Սահմանացս զՍարգիս Բաղեշեցի վարժապետն,
որ է աշակերտ սուրբ ծերունի հօրն մերոյ Վարդան վարդապետին,
որ ընտրեալն է յամենայն վարդապետաց, զոր եւ ստացաւ զսա ի վայելումն անձին
իւրոյ եւ յիշատակ հոգւոյն, զոր Տէր Աստուած հաստատուն եւ անշարժ պատեսցէ
ի փորձանացն սատանայի: Արդ, եւ ես` հող եւ մոխիր ոտից ձերոց, զանարհեստ եւ
զնուաստ փծուն գրչին, զտխեղծ եւ զփանաքի ներգեւեալ թափուր Յակոբս, սպասաւոր
գրոց աշակերտի առ ոտս երջանիկ եւ բանիբուն քաջ հեղինակին` Վարդան հռետոր րաբունապետին,
եւ իմ ծնող եւ ուսուցչի տէր Ալէքսանին, ի գերակատար ուխտս սուրբ Յովաննու Մտրտչին, եւ
որք հանդիպիք, տո՛ւք զողորմին:
159ա Աւգնեա՛յ
Հոգիտ Սուրբ Աստուած ճշմարիտ եւ ձեռնտու
լե՛ր ի յաւարտ:
234ա Զստացող
սուրբ գրոցս զԱմիրտօլցոնց զՍարգիս իմաստասէր, զբանասէր վարդապետն
եւ զուսուցիչն զՎարդան ծերունի սուրբ վարդապետն եւ
զծնօղսն` զԿիրակոսն եւ զԵփրոսիմէն, եւ
զեղբայրն իւր` զԳազպարն, եւ զայլ արեանարու մերձաւորսն յիշեցէ՛ք եւ լի
բերանով Աստուած ողորմի ասացէ՛ք, եւ ով ոք կարդասցէ եւ վայելեսցէ զսա,
եւ օգտեսցի ի սմանէ, եւ անյապաղ մի ողորմի ասասցէ, եւ ինքն Աստուած ամենայնի
ողորմեսցի նմա, զիս` զանարժան գծօղս զպղերգ Յակոբս յիշեցէ՛ք,
թերեւս ազատիմ. ամէն:
243բ Մանաւանդ
զստացող սուրբ տառիս զՍարգիս շնորհալի վարդապետն մասնակից
եւ կարգակից եւ պսակակից արասցէ Քրիստոս Աստուածն մեր ընդ սրբութեանդ ձերում,
ո՜վ սուրբք եւ աստուածաբանք, եւ հայցօղք լերո՛ւք յարարչեն զթողութիւն ծնօղաց
Սարգիս վարդապետին`
Կիրակոսին եւ Եփրոսիմին, եւ
եղբաւրն` Գասպարին, եւ
իւրոցն ամենից կենդանեաց եւ ննջեցելոցն, եւ մի Տէր ողորմիւ ասել. ամէն,
եւ զապիկար Յակոբ գրիչս յիշել ընդ նոսին:
279ա Զտառապեալ
Յակոբ գրիչս
յիշել աղաչեմ, ո՜վ ընթերցող, եւ եւս դուք յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ:
280ա Արդ, աւարտեցաւ
սա օգնականութեամբ Սուրբ Հոգւոյն, ձեռամբ անարժան եւ անիմաստ գրիչ Յակոբ երիցու, ի
վայելումն անձին եւ յիշատակ հոգոյ իւրոյ եւ ծնօղաց` սրբազնեալ վարդապետին
մերոյ Սարգսի
Ամիրտօլցոյ եւ ծնողաց նորին, փոխեցելոցն առ Քրիստոս Կիրակոսին, եւ
կենակցոյն` Եփրոսիմին, եւ եղբօրն` Գասպարին եւ այլ ամենայն
հին եւ նոր ննջեցելոց նորին եւ ազգատոհմին. եւ ով ոք հանդիպիք սմա կարդալով
կամ օրինակելով, նա բոլորով սրտիւ ողորմի տացէ՛ք Սարգիս վարդապետին,
Կիրակոսին,
Եփրոսիմին, Գասպարին, եւ դուք յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ Աստուծոյ մերոյ, եւ
զմեղաւոր գրիչս մասնակից արարէ՛ք մի Տէր ողորմայիւ ընդ նոսին. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
2. 280բ (նորոգողի, 1711 թ.) Վերստին նորոգեցաւ եւ կազմեցաւ
սուրբ գիրքս ձեռամբ տէր Աւետիս քահանայի, ի թւաբերութեան
արամեանս տոհմի ՌՃԿ. (1711) ամին, ի վանքս Ամիրդօլու, ընդ
հովանեաւ Սուրբ Յովանիսին եւ սրբոյ շիրմին Վարդանայ րաբունեաց
պետի եւ երիցս երանեալ քաջ տէլէտի, առ ոտս նորին յաջորդի` տեառն Ներսէս փաղերային,
եւ ի վայելումն անձին սրբասիրի` Սարգիս ընտրեալ վարժապետի,
եւ ի յիշատակ իւր, ի բարի
ծնօղացն եւ եղբօրն, որ ի կարգի ննջեցելոցն, համայն նորա տոհմի: / Որք հանդիպիք
այսմ տառի, / ասէ՛ք զամէն եւ զողորմի, / զի եւ Տէրն ամենայնի, / ձեզ եւ մեզ
առ հասարակ ողորմեսցի. ամէն եւ եղիցի՜:
280ա (Այլ ձեռքով, ժամանակ անց, բոլորգիր) Դարձեալ կրկին
անգամ աղաչեմ, յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս զվերոյգրեալ զՍարգիս աստուածաբանութեանց
վարդապետն, որ ստացաւ զսուրբ գիրքս ի հալալ արդեանց իւրոց եւ ետ վերստին նորոգել
եւ կազմել եւ զարդարել ի վայելումն անձին իւրոյ եւ յիշատակ հոգւոյ իւրոյ
եւ ծնօղացն` փոխեցելոյն առ Քրիստոս, հօրն` Կիրակոսին, եւ
մօրն` Եփրոսիմին, եւ
եղբօրն` Գազպարին, եւ
ամենայն մերձաւոր արեան կից ազգականաց նորին, որ ոք կարդա կամ օրինակէ,
լի սրտիւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք Սարգիս վարդապետին,
որ է աշակերտ Վարդան վարդապետի եւ ամենայն ազգատոհմի նորին. ամէն:
ՁԵՌԱԳԻՐ Բ.
ԿՏՈՒՑ ԱՆԱՊԱՏ |
ՌՃԽԵ. - 1696 |
ԳՐԻՉ` Մարտիրոս:
ԹԵՐԹ` 62 (թ. 281-342). չգրուած` 313ա-6բ, 319ա-40բ: ՊՐԱԿ` 1-6x12 (4` 2, 6` 10)+2: ՆԻՒԹ` թուղթ` լուսագծերով եւ լուսադրոշմով` զինանշան:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 19x14,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն
(15,5x10,5), միասիւն` թ. 317-8 (17x12): ԳԻՐ` նոտրգիր
(նմուշ` 281ա, 317ա): ՏՈՂ` 31,
34 (թ. 317-8):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Լուսանցազարդ` բուսական: Զարդագիր` թռչնագիր: Գոյներ` կարմիր,
կանաչ, շագանակագոյն:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար:
Բոլոր թերթերի ստ. արտաքին անկիւները ձիթոտուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 281ա-311բ [Քարոզք]
1. 281ա-8ա Գոհանամք զԱստուծոյ, վասն ամենեցուն ձեր առաւել լեզուօք խօսիմ,
այլ ի մէջ եկեղեցոյն կամիմ բանս Ե. մտօք խօսել, զի եւ զայլս խրատիցեմ, քան զբազում
բանս լեզուաւ - Արարչագործն
Աստուած Հոգին ճշմարտութեան որ ի Հօրէ... եւ օրհնեալ են գթութիւնք քո ի վերայ
մեր, յաւիտեանս:
2. 288բ-92բ Ի Բանն Սողոմոնի, որ ասէ. Երանեալ է
այր, որ էգիտ զիմաստութիւն եւ մահկանացու, որ ետես զհանճար - Ամենայն, որ յԱստուծոյ ստուգապէս ընկալեալ է... զբանն
Աստուծոյ, որ է օրհնեալ ընդ Հօր եւ ընդ Հոգոյն Սրբոյ, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս.
ամէն:
3. 293ա-305ա Յաղագս երկոտասան առաքելոցն - Սքանչացաւ,
ասէ տեսանողն... եւ վկայութեամբ կատարեցան վասն սիրոյն Քրիստոսի. եւ նմա
փառք յաւիտեանս:
4. 305ա-10բ Յաղագս տապանակին խորհրդոյն - Եւ արար Բեսելիէլ զտապանակն յանփուտ փայտից... եւ աւազանին
որդիք, զորս օրհնելով օրհնեսցէ Քրիստոս Աստուածն մեր հոգւով եւ մարմնով յաւիտեանս. ամէն:
5. 310բ-11բ Յաղագս յերկնից զօրաց որպէսութեանց - Եւ այս է չորեքկերպեան կենդանեաց նմանութիւնքն... զուարթնոցն
երգեմք եւ ասեմք փառք եւ պատիւ ամէնազօր տէրութեանդ քո, այժմ եւ միշտ յաւիտեանս.
ամէն:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ,
ԺԸ. դ.
Բ. 311բ-2բ [Վասն չափոյ եւ գեղեցկութեան] - Ասեն
վարդապետք, թէ չարն ստեղծական իրին զարդարէ եւ գեղեցկութիւն... զի ի վէր
է, քան զբնութիւն գեղեցկութիւնդ քո:
Գ. 312բ [Վասն ծովուց] - Գլխաւոր ծովք`
Պոնտոս, Պրօպոնտոս, Եղեսպոնդոս...որք
են մասունք ընդ ոլորտս տիեզերաց:
Դ. 312բ Վասն տարերաց խառնման - Հողն ցամաք
եւ ցուրտ... սիրելիք անքակտելիք եւ թշնամիք անհաշտելիք:
Ե. 317ա-8բ Բաղդատութիւն Դաւթի եւ Տեառն մերոյ - Գտի
Դաւիթ այր ըստ սրտի իմում... եւ բարձրացաւ ի գերեզմանէ, եւ նմա փառք եւ գոհութիւն
յաւիտեանս. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
311բ Գրեցաւ
անծանօթ պատմութիւնս հրեղէն զօրացն թվականիս հայոց ՌՃԽԵ. (1696), ի Հոկտեմբերի
ամսոյն, ի Կտուցա յանապատի մէջն, եւ առաջնորդ ժամանակիս երանաշնորհ
եւ հեզահոգի Թօխադցի Դաւիթ վարդապետն, Աստուած իւրն յարքայութիւն պարգեւէ, եւ
ինձ` մեղաւոր եւ յոքնաբիծ Մարտիրոս տրուպ պաշտոնէիս. ասացէ՛ք ամէն:
ՆՇՈՒՄ` 2ա «ՌՃԿ. –
1711, Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1845
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
|
ԺԸ. դար |
ՍՏԱՑՈՂ` Խաչատուր
վարդապետ:
ԹԵՐԹ` 412. չգրուած` 51ա, 179բ-80բ,
407բ-12բ: ՊՐԱԿ` Ա-ԼԴx12 (Ա 11)+4: ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով` անընկալելի: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 19,6x14: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն (14,5x9,5): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 37ա): ՏՈՂ` 29-35: ԿԱԶՄ` շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի, միջուկը` տախտակ, աստառը` դեղին
մետաքս. լուսանցակողերը` կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 1 (Բ.` սկ.)` չգրուած թուղթ, պհպ. Բ-ի եւ թ. 1-ի միջեւ տպագիր թղթի մի
փոքր մաս, որի վերջը թ. 406-7-ի միջեւ է` «[Աղօթք առ Աստուած] - /// [ամենեց]ուն
նոցա շնորհեա՛ զներումն եւ զթողութիւն յանցանաց [ի հա]նդերձեալ քում դատողութեանն
ընդ համայն թուելոց ի յի[շեցելոց] ///»:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ (գծանկարային) - Կիսախորան` 57ա: Կիսախորան-գլխազարդ` 1ա, 51բ,
181ա: Ճակատազարդ` 278ա: Լուսանցազարդ` թռչնային, բուսական, ծառ, յուշկապարիկ,
թռչուն` կտցին ձուկ: Զարդագիր` հանգուցագիր, թռչնագիր, բուսական, բուսական`
մարդու դեմքով, կենդանագիր: Գոյներ` կարմիր, վարդագոյն:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - Աւետարան Մատթէոսի: Ժ. դ: 1 (Ա)+1 (Գ), ստացուած մէկ թերթի ընդլայնակի
հատումով: Մագաղաթ (19x13), երկսիւն (16x11,5` Ա, 16x6` Գ), բոլորագիծ երկաթագիր
(նմուշ` Աբ), տող` 9 (Ա), 5 (Գ): Կարդալ` Աա, Գբ` «Եւ եկ զկնի իմ... ամենայն ինչ
զա[ւրաւոր]» (ԺԹ. 21-26): Աբ, Գա` «[Ի] կեանս յաւիտենից մտանել... եւ ունիցիս գանձս յերկինս» (ԺԹ. 17-21):
ՎԻՃԱԿ` բաւարար:
Կազմի կապիչներն ու գամերը ընկած, խոնաւութիւնից թերթերը գունափոխուած
եւ խունացած, տեղ-տեղ ցեցակեր, թ. 407` պատռուած, նորոգուած, ԼԴ. պրակի վերջին
թերթին կպած է մի թերթ, երկու թերթն ունեն մէկ համարակալում` թ. 407:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1. 1ա-33բ [Սահմանք իմաստասիրութեան Դաւթի Անյաղթ
փիլիսոփայի]
Տե՛ս
ձեռ. 464, 95ա-149բ: Նխերգ/1ա-2ա: ա/2ա-4բ: բ/4բ-6ա: գ/6ա-8ա: դ/8ա-10բ: ե/10բ-2ա:
զ/12ա-3բ: է/13բ-4ա: ը/14ա-6ա: թ/16ա-7ա: ժ/17ա-9բ: ժա/19բ-21ա: ժբ/21ա-2բ: ժգ/22բ-3բ:
ժդ/23բ-4ա: ժե/24ա-5բ: ժզ/25բ-6բ: ժէ/26բ-8բ: ժը/28բ-9բ: ժթ/29բ-31բ: ի/31բ-2ա: իա/32ա-3բ:
2. 33բ-4ա [Ընդ այնոսիկ եւ առաջիկայ իմաստնոց. ձեռ. 464, 149բ-50ա] - Ամենայն չար տանջելի, ոչ ոք տանջեալ...
ներբողեալ ի Դաւթէ Եռամեծէ ենթադրեցաւ:
3. 34ա-46ա Լուծմունք Սահմանաց[ն Դաւթի] - Որք միանգամ իմաստասիրութիւն ցանկան: Բան. Ոչ որպէս
դուք կարծէք, ոչ գոլ իմաստութիւն... մինչ զի ծանեաւ զգիտութիւն վասն որոյ եւ
հաւաքէ, որ գտանէ զգերագոյնսն:
4. 46բ-50բ Մեկնութիւն բանից Դաւթի փիլիսոփայի,
որ ի կատարումն նորին տառի, որ վասն Սահմանացն իմաստասիրութեան, ասացեալ
Ներսէսի, եղբօր կաթողիկոսի Հայոց Գրիգորի, ի խնդրոյ որում սիրողի իմաստութեան - Զխնդիր
հոգեւորական հաւատով եւ սիրով... ոչ մեղանչէ, որպէս ուտելն /// (չշարունակուած):
Բ. 1. 51բ-164բ Տէր Առաքելի, եռամեծի եւ քաջ հռետորի
եւ անյաղթ փիլիսոփայի, աշակերտի երիցս երանելոյն Գրիգորի տիեզերալոյս
վարդապետի արարեալ բանս խրատականս, ոգեշահս եւ հանճարս, իմաստայեղս ի
մեկնութիւն Սահմանաց գրոց, ի յիղձս մաղթանաց ոմանց բանասիրաց, եղբարց հարազատաց,
նորին աշակերտաց
Տե՛ս
ձեռ. 1234, 8ա-116ա: Նխերգ/51բ-6բ: Նխերգ Դաւթի/57ա-63ա: ա/63ա-70ա: բ/70ա-5ա: գ/75ա-81ա:
դ/81ա-9բ: ե/89բ-92ա: զ/92ա-104բ: է/104բ-8բ: ը/108բ-15ա: թ/115ա-9ա: ժ/119ա-30ա: ժա/130բ-9ա:
ժբ/139ա-46բ: ժգ/146բ-50ա: ժդ/150ա-1բ: ժե/151բ: ժզ/151բ-2ա: ժէ/152ա-8ա: ժը/158ա-60բ:
ժթ/160բ-4ա: ի/164աբ:
2. 164բ-74ա Նորին տէր Առաքելի Սիւնեաց եպիսկոպոսի
ի տեսութիւն բանին, որ ասէ. Ամենայն չար տանջելի - Զի՞նչ
է, որ ասէ. Ամենայն չար տանջելի: Պատասխանի. Ի վերայ այսր բանի երեսուն
եւ երեք բան ինչ խնդրելի է... եւ վասն այսքան պատճառացս ասաց, թէ ամենայն չար
տանջելի: Կատարեցաւ քաղուածոյս սահմանաց գրոցս ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ
մերոյ աւրհնելոյն յաւիտեանս. ամէն (գլուխք` Ա-ԼԳ.):
Տե՛ս
ձեռ. 1234, 116ա-26ա:
Գ. 174բ-9ա Սահմանք ասացեալ ի Դաւթէ փիլիսոփայէ - Ողջախոհ մոլութիւն, որ ցանկան իմաստութեան... այլ
շնորհեաց եւ յաջողեաց նմա, վասն որոյն զամենայն յաղթեաց:
Դ. 181ա-318բ, 322ա-48բ [Մատենագրութիւնք Յովհաննու Որոտնեցւոյ]
ա. 181ա-211բ Յոհաննու Որոտնեցոյ ասացեալ [ի բանն,
որ ասէ. Ի սկզբանէ Տէր զերկիր հաստատեցեր, ձեռ. 1431,
102ա-29ա] - Ո՜վ Տէր Աստուած իմ Յիսուս Քրիստոս, բան Հօր եւ Որդի կուսի... եւ
բազմերախտ Հօրս մերոյ հոգեւոր, եւ բուռն հարկանեմք զբանէն, որ ասէ, թէ Ի սկզբանէ
էր, այլ նախ քան ի մտանել ի մեկնութիւն բանիս:
բ. 211բ-28ա Յոհաննու Որոտնեցոյ տիեզերալոյս րաբունապետի
արարեալ ի բան Աւետարանին Յոհաննու, որ ասէ. Ի սկզբանէ էր Բանն, եւ Բանն
էր առ Աստուած, եւ Աստուած էր Բանն, ամենայն ինչ նովաւ եղեւ, եւ առանց նորա
եղեւ եւ ոչ ինչ [ձեռ.
1431, 148ա-63ա] - Կահաւորիմ, ո՜վ կաճառք լուսերամից եւ դասք սերովբէից...
են եւ այլ բազում զանազանութիւնք, բայց վասն աւուրս պատշաճի, այսքան բաւական
լիցի:
գ. 228ա-37ա Մեծ րաբունապետին Յոհաննու Որոտնեցոյ
ասացեալ ի բանն առաքելական, որ ասէ. Հայեցարուք ընդ առաքեալն եւ ընդ քահանայ
խոստովանութեան մերոյ, ընդ Յիսուս, որ հաւատարիմ է արարչին իւրոյ: Այլ
նախ քան զբանս հետեւեսցուք բանական քննութեանց եւ ապա յետ այնորիկ ձեռնարկեսցուք
ի մեկնութիւն բանիս [ձեռ. 1431, 193ա-202ա] - Մշտաշարժ իմն էութիւն ըստ անձնիշխանականի
պերճութեան... ընդ որում վայել է փառք, պատիւ եւ զօրութիւն Հօր եւ Որդոյ եւ
Հոգոյն Սրբոյ, այժմ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն. արդ, իրաւապէս բանս զկայ
առցէ:
դ. 237ա-45բ Մեծի րաբունապետին Յոհաննու Որոտնեցոյ
ասացեալ ի բան առաքելոյն [Պօղոսի], որ ասէ. Մարդով եղեւ մահ եւ մարդով
յարութիւն մեռելոց [ձեռ. 663, 219ա-24ա] - Ասէ ոմն ի սրբազանիցն դասուց...
եւ անդ արկանէ զմեղուցեալ մարմինքն հանդերձ հոգով, որ եւ զմեզ փրկեսցէ ի յաւիտենից
հրոյն եւ արժանի արասցէ արքայութեան իւրում, եւ նմա փառք յաւիտեան. ամէն:
ե. 245բ-67բ Եռամեծի եւ երիցս երջանկի վարժապետին
իմոյ Յոհաննու Որոտնեցւոյ ասացեալ ի յաւրհնութիւն նորակերտ շինուածոյ
տաճարին եւ զանկակատանն առաքելական աթոռոյ վանիցն Ստաթէի, որ է գլուխ
է եւ աթոռ Սիւնեաց վիճակի, ի բանն, որ ասէ. Տէր ի տաճար սուրբ իւրում, Տէր երկինս
յաթոռս իւրում [ձեռ. 774, 227բ-76բ, 280ա-1բ] - Սկիզբն ամենայն գոյութեանց
Աստուած, սկիզբն ամենայն բարեաց սէր... եւ Հոգոյն Սրբոյ վայել է փառք, իշխանութիւն,
աստանօր բանս իրաւապէս առցէ զկայ: Եւ Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ, փառք յաւիտեանս.
ամէն:
զ. 268ա-78ա [Յորդորակ Քարոզգրքիս, ձեռ. 2066,
300բ-5ա] Այժմ դարձուսցուք զմակոյկ լեզուիս մեր ի բանս յորդորակն, շարժել զշրթունս
մեր յաւրհնաբանութիւն - Արդ, որ ամենցունցն է հրաշագործօղ եւ կատարողապետն
Աստուած... զհայրապետի եւ վարդապետի, եւ դուք եւ մեք ի մի բերան հանցուք
զաւրհնութիւն եւ զփառս Հօր եւ Որդոյ եւ Հոգոյն Սրբոյ, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս:
է. 278ա-301ա Գրիգորի աշակերտի Եռամեծին Յովհաննու
Որոտնեցոյ ի բանն, որ ասէ. Ծնաւ ձեզ այսօր փրկիչ, օծեալ Տէր, ի քաղաք[ի Դաւթի. ձեռ.
665, 328ա-49ա] - Որ յօրինիչն էր օրինակին եւ խորհրդազգածն եղելութեանց բոլորին...
եւ ի լուացումն մեղաց աղտոց գարշութեանց ժամանել ձեզ ի բարւոք աւարտն եւ
ի փառս հանդերձեալ կենացն:
ը. 301բ-18բ Գրիգորի աշակերտի եռամեծի Յովհաննու
Որոտնեցոյ տեսութիւն ի բան մարգարէին, զոր ասէ. Հոգի Տեառն ի վերայ իմ, վասն
[որոյ եւ օծեալ. ձեռ. 1431, 176ա-93ա] - Տեսանօղն վեհերեւակ տեսութեամբ
ի բնաբարձ բարձու գերամբարձեալ... այսքան յեղանակաւ օծեալ ասի. Տէր մեր
Յիսուս Քրիստոս, վասն որոյ եւ ասէ. Հոգի Տեառն ի վերայ իմ վասն որոյ եւ օծ:
թ. 322ա-45բ Եռամեծի եւ երիցս երանեալ բազմերջանիկ
եւ տիեզերալոյս մեծ հռետորի եւ յանյաղթ փիլիսոփայի հայոց մեծաց Յոհաննու
Որոտնեցո արարեալ Մեկնութիւն բանին, որ ասէ մարգարէն. Ո՞ ստեղծ առանձին
զսիրտս նոցա, [ի միտ առնու զամենայն գործս նոցա. ձեռ. 1431, 129ա-48ա] - Ներգործական իմն անխափան բնաւորեալ
են միտք... եւ զանազանութիւն հոգւոյ եւ հըեշտակի, եւ այս յաղագս հոգւոյ, այսքան
բաւական լիցի, եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն:
ժ. 346ա-8բ Համառօտ Վերլուծութիւն Պորփիւրի դժուարալուծիցն,
ի յերկասիրութեան մեծ հռետորին Հայոց Յոհաննու Որոտնեցոյ - Զի՞նչ է սահման ընդհանրին, պատասխանի. Ընդհանուր է
մի թուով ըստ տեսակի բազմաց ընկալեալ... եւ ոչ տեսակն զբաժանականն:
Ե. 1. 319ա-21ա Դաւթի փիլիսոփայի Առածք հինգ
Տե՛ս ձեռ. 464, 184ա-7բ: ա/319աբ: բ/319բ: գ/319բ-20ա: դ/320աբ: ե/320բ-1ա:
2. 321աբ Նորին
[Դաւթի Աթենականի Հայոց փիլիսոփայի բան] Վասն բաժանման [ձեռ. 464, 187բ-8բ] - Ամենայն,
որմի անգամ բաժանեալ գոյ յայլոց գոյից... ըստ որում բոլորն որպէս բոլոր բնաւորեցաւ
պահիլ, եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն:
Զ. 349ա-51բ [Նախերգանք է եւ աւրհնութիւն վարդապետի, ձեռ. 1661, 206բ-13ա] - Այժմ ժամանեալ մեր յաւարտ եւ ի կատարումն
թարգմանութեան... բերկրանօք անզրաւ ուրախութեամբ:
Է. 352ա-407ա [Քարոզք]
ա. 352ա-60բ Քարոզ վասն սուրբ կուսին, ի բանն յԵսայեայ.
Ահաւասիկ Տէր նստեալ ի վերայ թեթեւ ամպոյ - Պարտ է գիտել,
զի Աստուածածին կոյսն Մարիամ բազմանուն է... յաւիտենական կորստեամբ, յորոց
փրկեսցէ զմեզ Քրիստոս Աստուած բարեխոսութեամբ սուրբ Աստուածածնին:
բ. 361ա-402ա Երեւեցաւ նշան յերկինս. եւ ահաւասիկ
վիշապ հրեղէն մեծ, որոյ էին գլուխք Է. եւ եղջիւրք Ժ. եւ ի վերայ գլխոյ նորա
Է. խոյր եւ տուտն նորա քարշէր Գ. մասն աստեղաց երկնից եւ ընեաց զնոսա յերկիր,
ի տեսլեանն Յոհաննու, այս է զարմանալի վիշապ - Ասէ Պօղոս,
թէ ի նախանձէ բանսարկուին եմուտ մահ աշխարհ... հնգէտասաներորդ` յանդգնութիւնն,
յորմէ ազատեսցէ զմեզ Յիսուս Քրիստոս, Փրկիչն կենդանեաց եւ մեռելոց (գլուխ
1-7):
գ. 402ա-7ա Յայլմէ քարոզ վասն յարութեան ի բանն Ղուկայ.
Արդարեւ յարեաւ Տէր եւ երեւեցաւ Սիմոնի - Տէրն մեր Յիսուս
Քրիստոս յորժամ էր յաշխարհս, գիտաց... եւ չարչարակից եւ յարութեան նորա մասնակից
լիցուք եւ փառակից, այժմ եւ յաւիտեանս. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
57ա Օգնեա՛ Յիսուս:
164բ 0գնեա Յիսուս
Քրիստոս:
360բ Մանաւանդ
զըստացօղ գրոցս զԽաչատուր վարդապետն եւ զծնօղսն իւր:
402ա Մանաւանդ
զստացօղ գրոցս զԽաչատուր վարդապետն եւ զծնօղսն իւր:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 267բ (ԺԸ. դ. նոտրգիր) Զստացօղ գրոյս զՊետրոս վարդապետն
եւ զծնօղս նորին յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս միով Հայր մերիւ եւ Տէր ողորմեայիւ, եւ
դուք յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ. ամէն:
2. 402ա (ԺԸ. դ. նոտրգիր) Զստացօղ գրքոյս` զՊետրոս Հռօմկլայեցի վարդապետն
եւ զծնօղսն իւր. ամէն:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 360բ, 402ա,
407բ «ՔՐԻՍՏՈՍԻ
ԾԱՌԱՅ / ՊԵՏՐՈՍ ՎԱՐԴԱՊԵՏ»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` (ԺԹ. դ. նոտրգիր)
պհպ. Աա «ՄԾԶ. (256) ոսկի յԱմթայ սուրբ Կիրակոս եկեղեցին...
պահուստ, ՃԺԵ. (115) ոսկի բ///» (անընթեռնելի): Պհպ. Գբ «Արտաքո այսաւր անճառ,
լուսըն ծագ բար թագաւորաց միա»:
ՆՇՈՒՄ` Ա. կազմաստառին
փակցուած թերթիկին` «ԺԸ., Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1846
ԱՌԱՔԵԼ
ՍԻՒՆԵՑԻ, ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ՍԱՀՄԱՆԱՑ ԳՐՈՑ
|
ԺԷ. դար |
ԳՐԻՉ` Յովհաննէս:
ԹԵՐԹ` 332.
չգրուած` 1ա-2ա, 330ա-2բ: ՊՐԱԿ` Ա-ԻԸx12
(Ա 11, ԻԸ 9): ՆԻՒԹ` թուղթ`
արեւելեան: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
19,5x14: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն
(14,5x9,5): ԳԻՐ` բոլորգիր
(նմուշ` 24ա), թերին լրացնողի` 220բ-2բ, 239ա-40բ (նմուշ` 240ա): ՏՈՂ` 25: ԿԱԶՄ` շագանակագոյն
դրոշմազարդ կաշի` դռնակով, միջուկը` տախտակ, աստառը` վանդակաւոր սպիտակ
եւ մուգ կարմիր կտաւ. լուսանցակողերը` նարնջի:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Զարդագիր`
թռչնագիր: Գոյներ` կարմիր, վարդագոյն:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշին թեթեւակի քերծուած, կապիչներն ու գամերն ընկած, փոքրիկ պատռուածքներ,
թ. 1-20` ցեցակեր, թ. 331-ի աջակողմեան կէսը վերից վար կտրած-հանած, թ.
273-ի արտաքին լուսանցը սկզբնապէս թերի` անկանոն եզրագծով, թ. 1-80-ի վերին
մասում անմաքուր ջրի հետքեր, լուսանցակողերը հիմնականում գունաթափուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 3ա-302բ Տէր Առաքելի, եռամեծի եւ քաչ հռետորի եւ անյաղթ փիլիսոփայի,
աշակերտի երից երանելոյն Գրիգորի տիեզերալոյս վարդապետի արարեալ բանս
խրատական, ոգեշահս եւ հանճարս, իմաստայեղս ի Մեկնութիւն Սահմանաց գրոցն,
ի յիղձ մաղթանաց ոմանց բանասիրաց, եղբարց հարազատաց, նորին աշակերտացն
Տե՛ս
ձեռ. 1234, 8ա-116ա: Նխերգ/3ա-16ա: Նխերգ Դաւթի/16ա-30ա: ա/30ա-47բ: բ/47բ-64բ: գ/64բ-75ա:
դ/75ա-96բ: ե/96բ-103ա: զ/103ա-37բ: է/137բ-48ա: ը/148ա-67բ: թ/167բ-80ա: ժ/180ա-208բ:
ժա/208բ-31ա: ժբ/231բ-52բ: ժգ/252բ-62ա: ժդ/262ա-5բ: ժե/265բ-6բ: ժզ/266բ-8ա: ժէ/268ա-83ա:
ժը/283բ-90բ: ժթ/290բ-301ա: ի/301բ-2բ:
2. 302բ-29բ Նորին տէր Առաքելի Սիւնեաց եպիսկոպոսի
ի տեսութիւն բանին, որ ասէ. Ամենայն չար տանջելի - Զի՞նչ
է, որ ասէ. Ամենայն չար տանջելի, պատասխանի. [Ի] վերայ այսր բանի ԼԳ. ինչ
խնդրելի է... եւ վասն այսքան պատճառացս ասաց, թէ ամենայն չար տանջելի է (գլուխք`
Ա-ԼԳ., գրչից` 302բ «Առաքել վարդապետս զԿլաեցոյ մեկնածն
կու պարզէ»):
Տե՛ս
ձեռ. 1234, 116ա-26ա:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
3ա Աւգնեա՛ Յիսուս
եւ հասո՛յ ի յաւարտ շնորհաւք Սուրբ Հոգոյն:
16ա Աւգնեա՛յ
Յիսուս:
46ա (ստ. լս.)
Մէկ թուղթ օրինակէն աստ անկեալ կայր եւ ոչ էր գրեալ, յորում պատահի` գծագրեսցէ
սիրոյն Քրիստոս:
180ա (ստ. լս.)
Աւգնեա՛յ Հոգի Սուրբ:
208բ Անցի՛ր
զմեծ բանն, գտար:
220բ (ստ. լս.)
Մէկ թուղտ այլ աստ է անկեալ
վասն կարի հն|221ա|ութեանն, եթէ աւրինակի դիպեսցի ոք, գծագրել աղաչեմ վասն
Աստուծոյ (այլ ձեռքով` «Ուրախ լե՛ր, զի ահա գրեցաւ»):
Վերջին
նախադասութիւնը 220բ-2բ էջերի թերին լրացնողի ձեռքով:
239ա (ստ. լս.)
Եւ աստ եւս Ա. թուղթ է անկեալ, աղաչեմ զպատահողսդ գրել զսոյնս:
Այս էջը
եւս լրացուած է նոյն ձեռքով:
301ա (նոտրգիր)
Ո՜հ եղկելի անձն գերի / ՛ւ անպտուղ եւ անբարի, / Տէրն աղաչեա ամենաբարի,
/ ներել քեզ` Յովհաննէս անցաւորի:
302բ Աւգնեա՛
Յիսուս:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 2բ (1726 թ., նոտրգիր) Յիշատակ է յԱրափկերցի տիրացու
Ղազարոսի, ծնողացն`
հանգուցեալ Յարութէնին եւ մօրն` Եազկուլին եւ եղբարցս
եւ քվերցս, յիշատակ տվի այս գիրքս Յակոբ վարդապետին,
բարով վայելէ, թվին ՌՃՀԵ. (1726), Օգոստոսի ԻԸ.ին (28):
2. 3ա (ԺԸ. դ. նոտրգիր) Գիրք[ս Աւ]ե[խ]ու անապատին
է, Սարգիս վարդապետն,
Աստուած զինքն անփորձ պահէ եւ ձեզ. ամէն:
1847
ԱՌԱՔԵԼ ՍԻՒՆԵՑԻ, ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ՍԱՀՄԱՆԱՑ ԳՐՈՑ
|
ԺԷ. դար |
ԳՐԻՉ` Սաֆար ջահընկալ:
ԹԵՐԹ` 206. չգրուած` 1ա-2բ, 203ա-5բ:
ՊՐԱԿ` 2+Ա-ԺԷx12: ՆԻՒԹ` թուղթ` լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով`
աստղ, լուսին: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 20x14: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն (15x11): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 75ա): ՏՈՂ` 25: ԿԱԶՄ` շագանակագոյն կաշի, միջուկը` տախտակ, աստառը`
սեւ կտաւ. լուսանցակողերը` նարնջի: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 2 (սկ.), չգրուած թուղթ, հաշուած թերթաքանակի մէջ (թ. 1-2):
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշին քերծուած, ցեցակեր, եզրերը մաշուած, գամերն ու կապիչներն
ընկած, տեղ-տեղ թանաքից գրադաշտը գունաւորուած, փոքրիկ պատռուածքներ,
խոնաւութիւն տեսած, կարերը մէջքից թուլացած, 95բ` գրադաշտի վրայ թանաք
թափուած, լուսանցակողերը հիմնականում գունաթափուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1. 3ա-186ա Տէր Առաքելի
եռամեծի եւ քաչ հռետորոտի եւ անյաղթ փիլիսոփայի,
աշակեր[տ]ի երիցս երանելոյն Գրիգորի տիեզերալոյս վարդապետի արարեալ
բանս խրատական, ոգէշահս եւ հանջարս իմաստեղս ի Մեկնութիւն Սահմանաց գրոց,
յիղձ մաղթանաց ոմանց բանասիրաց, եղբար հարազատաց, նորին աշակերտաց
Տե՛ս
ձեռ. 1234, 8ա-116ա: Նխերգ/3ա-11ա: Նխերգ Դաւթի/11ա-20բ: ա/20բ-31ա: բ/31ա-41ա: գ/41ա-47ա: դ/47ա-60բ: ե/60բ-64ա: զ/64ա-84ա: է/84ա-90ա:
ը/90ա-102ա: թ/102ա-109ա: ժ/109ա-27բ: ժա/127բ-42բ: ժբ/142բ-55բ: ժգ/155բ-61բ: ժդ/161բ-3բ:
ժե/163բ-4ա: ժզ/164ա-5ա: ժէ/165ա-74բ: ժը/174բ-9ա: ժթ/179ա-85բ: ի/185բ-6ա:
2. 186ա-202ա Նորին տէր Առաքելի Սիւնեաց եպիսկոպոսի
ի Տեսութիւն բանին որ ասէ. Ամենայն չար տանջելի - Զի՞նչ է, որ ասէ ամենայն չար տանջելի է, պատասխանի.
Ի վերայ այսր երեսուն եւ երեք ինչ խնդրելի է... եւ վասն այսքան պատճառացս ասաց,
թէ ամենայն չար տանջելի է: Կատարեցաւ քաղուածոյս սահմանաց գրոցս ի փառս
Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ աւրհնելոյն յաւիտեանս. ամէն: (գլուխք` Ա-ԼԳ.):
Տե՛ս
ձեռ. 1234, 116ա-26ա:
Բ. ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ.
ԺԸ. դ.
ա. 202աբ [Տօնացոյց] - Թշրին, որ է սեպտեմբեր ամիսն. Թշրինի Ժ. եւ աստի թուին
ՃՁ. օր, որ բերէ ԻԵ. Մարտի` զԱւետիքն... եւ կիրք մարդկային բնութիւնս եւ առեալն
եղեւ, որ ինչ առողին էր բնութիւն:
բ. 206ա [Մաղթանք] - Լիմպոս նախահարցըն,
լիմպոս անմեղ մանկանցն... ի վանքն Տեւու եւ Նաւիշու Սուրբ Ստեփաննոսի:
գ. 206բ Այս է տասն պատուիրանն, որ ետ Աստուած
ի ձեռն Մովսէս մարգարէին - Առաջին. Ես եմ Տէր Աստուած քոյ եւ մի՛ եղիցի քեզ այլ
Աստուած բաց յինէն, եւ մի՛ դիցես զանունն Աստուծոյ ի վերայ սնոտեաց... Ժ.
Մի՛ ցանկայր կնոջ ընկերի քոյ եւ մի՛ տան նորայ եւ մի՛ ընչից նորա եւ մի՛ ամենայն
իրաց, որք նորայ իցեն:
Յաւելագրուած
Երուսաղէմում, տէր Գաբրիելի ձեռքով, տե՛ս յետագայ յիշատակարան` 206ա:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
186ա Օգնեա՛յ
Յիսուս:
202ա Զմեղուցեալ
եւ զանարժանս եւ զծրագրող իմաստասիրական սոփեստիս մերոյ հայկազնի, փիլիսոփային
Դաւթի եւ մեկնողի
սորա Առաքելի
Սիւնեաց վերադիտողի` զՍաֆար սուտանուն
ջահընկալըս յիշեա՛ ի Քրիստոս, ո՜վ սուրբ րաբունի, եւ դու յիշեալ լիցիս ի Քրիստոսէ.
ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
206ա (ԺԸ. դ.,
նոտրգիր) Այս գիրքս ձեռամբ իմով գրեցի ի սուրբ քաղաքն, ի սուրբ Երուսաղէմ, ի Սուրբն Յակոբն հայոց
վանքն, ես` տէր Գաբրիէլս գրեցի յիշատակ հոգոյ իմոյ, յիշեսջիք զմեղաւորս ի Քրիստոս,
զվարանեալս ի մեղս եւ զշաղախեալս բազում ախտիւք եւ զտրտմեալս հոգով եւ մարմնով,
աղաչեմ յիշել, ո՜վ իմաստուն եւ սուրբ ընթերձող, վերծանող, սիրող բանի, երեսս անկեալ աղաչեմ` հող
ոտից ձերոց, ծառայակիցն ձեր զԳաբրիէլ ե[ւե]թ անուն
յաբեղայս, նաեւ ծնօղսն մեր յիշեսջիք ի Քրիստոս` հանդերձ Հայր մեղայիւ, եւ ձեզ
յիշէ Աստուածն ամենայնի. ամէն:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 1ա, 2ա` զանազան
տառեր, 2ա` «հայր սուրբ»:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 3ա «ՄԱԹԷՈՍ ՎԱՐԴԱՊԵՏ,
1754»:
1848
ԱՌԱՔԵԼ ՍԻՒՆԵՑԻ, ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ՍԱՀՄԱՆԱՑ ԳՐՈՑ
ԵՐՈՒՍԱՂԷՄ, ԷՋՄԻԱԾԻՆ |
ՌՃԽԸ.-ՌՃԽԹ. -
1699-1700 |
ԳՐԻՉ` Կիրակոս Թալնցի:
ԹԵՐԹ` 152+1 (կրկն.` թ. 146, գրչի էջակալում
3-282, որ է` 1ա-149բ). չգրուած` 139բ, 150բ-2բ: ՊՐԱԿ` Ա-Թx12 (Ա 11, Բ 10, Գ 8)+Ա-Եx12 (Գ 10, Ե 6): ՆԻՒԹ` թուղթ` լուսագծերով եւ լուսադրոշմով` թագ, աստղ, մահիկ, բուսական:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 19,5x15: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն (15x10): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 21ա): ՏՈՂ` 29-31: ԿԱԶՄ` շագանակագոյն դրոշմազարդ
կաշի` կապիչներով, միջուկը` տախտակ, աստառը` դրոշմազարդ գործուածք. լուսանցակողերը`
կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 2 (Ա-Բ)+2 (Գ-Դ)` չգրուած թուղթ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշին քերծուած, սկզբից թերի, տեղ-տեղ գրադաշտը խոնաւութիւնից գունափոխուած,
թ. 1-37-ի վերին մասում անմաքուր ջրի հետքեր, 150ա-ի բովանդակութիւնը լրացուած
յետագաըում այլ ձեռքով, կապիչները եւ գամերը նոր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1. 1ա-6ա [Տէր Առաքելի եռամեծի եւ քաջ հռետորի եւ անյաղթ փիլիսոփայի,
աշակերտի երանելոյն Գրիգորի տիեզերալոյս վարդապետի արարեալ բանս խրատականս,
ոգէշահս եւ հանճարս իմաստայեղսն ի Մեկնութիւն Սահմանաց գրոց Դաւիթ Անյաղթ
փիլիսոփայի ի յեղձ մաղթանաց ոմանց բանասիրաց, եղբարց հարազատաց, նորին
աշակերտաց]
Տե՛ս
ձեռ. 496բ, ձեռ. 1234, 8ա-116ա: Նխերգ/1ա-6ա (Սկ. թերի` ///[մի]ով անուամբ սահմանին...):
Նխերգ Դաւթի/6ա-13ա: ա/13ա-21ա: բ/21ա-29բ: գ/30ա-4բ: դ/34բ-44ա: ե/44ա-7ա: զ/47ա-61բ:
է/61բ-6ա: ը/66ա-74ա: թ/74ա-9բ: ժ/79բ-94ա: ժա/94ա-106ա: ժբ/106ա-16ա: ժգ/116ա-20բ:
ժդ/120բ-2ա: ժե/122ա-2բ: ժզ/122բ-3բ: ժէ/123բ-30բ: ժը/130բ-3բ: ժթ/133բ-8ա: ի/138աբ:
2. 140ա-50ա Նորին տէր Առաքելի Սիւ[ն]եաց եպիսկոպոսի
ի Տեսութիւն բանին որ ասէ. Ամենայն չար տանջելի - Զի՞նչ է, որ ասէ. Ամենայն չար տանջելի է: Պատասխանի.
Ի վերայ այսր բանի ԼԳ. ինչ խնդրելի է... եւ վասն այսքան պատճառացս ասաց, թէ
ամենայն չար տանջելի է (գլուխք` Ա-ԼԳ, գրչից` 140ա «ԶԿլայեցոյ մեկնածն սա
կու պարզէ, օգնեա՛ Հոգի Սուրբ Աստուած»):
Տե՛ս
ձեռ. 1234, 116ա-26ա:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
6ա Զսակաւ աշխատողս`
զածառեալ ծերունի եւ ձեր ոտաց հող եւ փոշի զԿիրակոս Թալնցի, որ
լոկ անւամբ Վարդիփերթ կոչի, մի՛ խնայէք դուք զմի ողորմի, եւ Աստուած ձեզ եւ
մեզ ողորմեսցի: Գրեցաւ ՌՃԽԸ. (1699) թուին, Մարտի ԺԶ.:
29բ Փառք անկարօտին
Աստուծոյ` եռանձնեայ եւ համագոյ Սուրբ Երրորդութեանն եւ միոյ աստուածութեանն`
Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտեանց. ամէն:
Արդ, ես` յետնեալս
ամենայն առաքինութեանց եւ թափուրս ամենայն բարեաց գործոց, յերեսս անկեալ
աղաղակեմ ի խորոց սրտէ եւ աղերսեմ արտօսրագին պաղատանօք, եւ անարժանս`
հողս եւ փոշիս ոտից ձերոց յոգնամեղ Կիրակոսս Թալնցի, յերկրէն
Արարատցի, ի թէմէ Սուրբ Լուսաւորչի, սնեալ
եւ վարժեալ ի գահ իջման Սուրբ Միածնի, բայց ի վերջինս
կոչեցեալ վերատեսուչ ի Իզմիւռին Լիկիացոց, բայց աւաղ
աստանօր դիպման կրից, զոր ի գալս ի սուրբ յԵրուսաղէմ անկայ ի ձեռս գուրսանի,
մերկ եւ կողոպուտ եղեալ ազատեցաք, եւ դարձեալ անկաք ի ձեռս յարաբացւոց,
զոր ի գրելս լցի սօղով զաչս եւ ոչ կարեմ պատմել զաղէտս իմ, հարին եւ նոքա, եւ
վէրս ի վերայ եդեալ թողին կիսամեռ եւ գնացին, բայց փառք եւ գոհութիւն կրկին
եւ երեքկին Աստուծոյ, զի մերկ եկաք աշխարհս եւ մերկ գնալոց եմք յաշխարհէս,
բայց ի սուրբ քաղաքս մերկի յերեսն խոժոր հային. մի՛ խօսեսցի բերան իմ գգործս
որդոց մարդկան, ըստ մարգարէին` Դարձեալ այս ամենայն եկն ի վերայ իմ վասն բազմութեան
մեղաց իմոց: Որ եւ կրկին աղերսեմ, ո՛վ դասք լուսազարդ սուրբ երամից համաշունչ
հարազատաց, հարց եւ եղբարցդ հոգեւորաց, պաղատիմ ի խորոց սրտէ զընթերցօղսդ,
նա եւ զվայելողսդ, զի կաթ մի արտասուաց ի կաթիլ դուլէ ձերդ մաղթանաց ցօղեսցէ
ի գերեզման հոգւոյս իմոյ ի տապանի եւ լուսասցէ զբազմազրաւ զազրացեալ յոսկերս
մեղօք մեռելոյս, զի թերեւս վասն ձեր սիրալիր մաղթանացդ գտայց զողորմութիւն
ի բարերար եւ ամէնառատ ողորմածէն յԱստուծոյ փրկչէն մերմէ Յիսուսէ Քրիստոսէ.
ամէն: Որոց եւ ձեզ յիշողացդ եւ մեզ յիշեցելոցս Տէրն Քրիստոս առհասարակ ողորմեսցի
բարերարն, գթածն, ողորմածն, որ եւ ամենեցուն կամի զիւր առատ ողորմութիւնն,
նոյն եւ զմեզ եւ ձեզ առ հասարակ ողորմեսցի:
Գրեցաւ ի սուրբ
քաղաքս յԵրուսաղէմ, ի թուին
ՌՃԽԸ. (1699), Մարտի ամսոյ ԳԺ.ն (13), ի դառն եւ ի չար ժամանակի, որ ԴՃ.
(400) քիսայ պարտք եղաւ սուրբ յԵրուսաղէմայ, աւա՜ղ մեր
լսելոյս ի վերջին ժամանակն, որ աշխարհ անցանելոց է:
79բ Եւ զիս` զբազմամեղ
զառածեալ ծերունի զԿիրակոս բանի սպասաւոր ծրօղս յիշեսջիք, եւ Աստուած զձեզ
յիշէ, էր թվին ՌՃԽԸ. (1699), ի Սուրբ Յակոբ եւ ի սուրբ քաղաքս յԵրուսաղէմ գրեցաւ:
94ա Զգրիչ սորա
Կիրակոս
Թալնցի վարդապետ:
138բ Փառք, պատիւ
եւ երկրպագութիւն երեքանձնեա մի տերութեանն` Հօր եւ Որդւոյ եւ Սուրբ Հոգոյն.
ամէն: Արդ, ես վերջինս ի բանասիրաց, որ անբանութեամբ զգածեալ էի, Կիրակոս մականուամբ
Թալնցի, ի թուին
ՌՃԽԹ.ին (1700) գնացի յԵրուսաղէմ, բազում փորձութեանց դիպեալ`
թէ՛ ծովու եւ թէ՛ ի ցամաքի, մազափուրծ
հասի սուրբ տեղեացն յերկրբագութեան:
Գրեթէ մերկ, իբրեւ զԱդամ, մտի ի սուրբ գերեզման եւ առի զիմ փափաքն եւ զկարօտութիւնս լիով լցի,
եւ անյագ համբուրեցի զամենայն տեղիս տնօրինականացն Քրիստոսի, եւ կամէի
մնալ ի սուրբ տեղիքն Քրիստոսի Աստուծոյ, այլ ոչ թողացոյց սատանայ: Բայց տարի
մի կացի, սկիզբ արարի գրեանց գրելոյ` զինչ եւ պատահէր, զի ոչ ինչ չունէ<նէ>ի`
ո՛չ գիրք եւ ո՛չ դրամ, եւ յորժամ տեսի զայս գիրքս եւ կամեցա զայս գրել, յԱստուած
ապաւինեցայ եւ սկի|139ա|զբն արի գրել զԼուծմունս Սահմանացն Դաւթի Անյաղթ փիլիսոփայի,
որ բոլորովիմբք աստուածաբանութիւն է եւ լի Հոգով Սրբով, բայց թէ զինչ ինչ
դիպեալ է ինձ վասն ծովացեալ մեղաց իմոց, ոչ կարեմ ընդ գրով արկանել, զի Մեծի
պահոցն սկիզբն արարի գրել, եւ ոչ սատանայ եթող յաւարտն հասանել: Հարկ եդին
ի վերայ իմ գնալ նուիրակ եւ կամ Ճ. (100) մառչիլ տալ սուրբ յԵրուսաղեմայ, անճար
մնացի, դրամ չունէի թէ տամ, լալով ելեալ եկի որպէս թէ յուսահատեալ, զոր Տէր
մի արասցէ:
Զայս վասն այն
գրեցի, սիրելի՛ք, թէ ինչ պատճառի Զ. (6) տարի մնաց կիսատ, այլ ոչ կամէի թէ
գրեմ, քանզի ծերացեալ էի եւ հասեալ Հ. (70) ամն, եւ ասէի ի մտի, թէ ով ոք որ վայելէ
բարով, զթերին լցուցանէ: Իսկ յորժամ եկն ի սուրբ Էջմիածին, Շատիկու սուրբ
անապատի առաջնորդ Պետրոս վարդապետն եւ փափաքանօք խնդիր
արարեալ յայսմ սոփերի, եւ ես ուրախ սրտիւ կամեցա տալ, բայց ամաչէի վասն կիսատ
գոլոյն, իսկ սուրբ հայրս մեր հոգեւոր բանիւք յուսադրեաց, ասելով. Եթէ յանձն
առնուս` զսորայ պակասն լցուցանես, վասն քո մէկ քառսունք կուտամք ի սուրբ անապատին,
վասն որոյ եւ ես` եղկելի եւ թըւշառականս ի բաց ձգեցի նախ զծերութիւնս եւ զտկարութիւնս,
ապաւինեալ ի սուրբ աղօթս ձեր, զպակասն գրեցի ըստ իմում կարողութեանս: Վկայ
է Տէր, որ մէկ գօզլուկով չկարացի գրել, այլ Բ. գօզլուկ դրի աչացս եւ ապա կարացի
գրել: Վասն որոյ անկանելով յոտս ձեր` հողս եւ փոշիս եւ անպիտան ձեր ծառայս
Կիրակոս բանի
եւեթ պաշտօնեայս, յիշեսջիք ի մաքրափայլ սուրբ աղօթս ձեր, զի կար մեր այս էր,
եւ թողութիւն շնորհեցէ՛ք նախ գրոյս անյարմարութեանն եւ երկրորդ` սխալութեանն,
զպակասն լցուցէք եւ զթերին, եւ զաւելորդն ի բաց քեցեցէ՛ք. եւ Աստուած զձեր
խնդիրքն կատարէ. ամէն:
Դարձեալ աղաչեմ
զքեզ, հայր սուրբ Պետրոս վարդապետ, ես քո հրամանն կատարեցի,
իսկ զքո խոստմունքն դու գիտես, անմեղադիր լե՛ր քո ծառայիս, ողջ լե՛ր:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
150ա (1766 թ.,
նոտրգիր, 150ա-ին փակցուած թերթի վրայ) Ի ՌՄԺԵ. (1766) թուոյն եւ ի Սեպտեմբեր
ամսոյ ԻԸ.ին, Ա. գրչայ Սահմանաց գրքի Լուծմանց գիրք էհաս ինձ` տիրացու Փիլիպպոսին, ի ներսի
գրքատանէն, ի ձեռ[ն] Աբրահամ վարդապետին, որ նայ էր առեալ
ի տիրացու Սահակէն:
Որոց միտքն են
ի գինում, նոքա չեն յիմաստնոց համարում:
ՆՇՈՒՄ` «ԺԸ. դ., Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»,
գրուած պհպ. Աա-ին, որը անջատուել է ձեռագրից:
1849
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
(Բաղկացած է
երկու տարբեր ձեռագրերից)
ԹԵՐԹ` 252: ԿԱԶՄ` շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի, միջուկը` տախտակ, աստառը` սպիտակ
գծաւորումով կապոյտ կտաւ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 1
(Գ.), թուղթ, սկզբից (ԺԹ. դ. վջ.), Գբ` չգրուած:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - Աւետարան Մատթէոսի, ԺԲ. 18-26: ԺԱ. դ.: 2 (ԱԲ. սկզբ.), ստացուած
մէկ ամբողջական թերթի ծալումով եւ եզրահատումով: Մագաղաթ, 18x13,1 (պահպանուած
ամբողջը` 26x18), երկսիւն, բոլորգիծ երկաթագիր (նմուշ` Աա), տող` 18: Կարդալ`
Բա, Աբ, Բբ, Աա. «[որդի ոչ թ]ողուցու. [զի առ]ցէ եղբայր նո[րա զկին]ն նորա...
այլ վասն յարութեան մեռելոց զի յա[ռնեն]»:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշին թեթեւակի քերծուած, անկիւնները մաշուած, դռնակը եւ երկուական
կապիչներն ու գամերն ընկած, աստառը վնասուած` դռնակի մասը Բ. փեղկի վրայ
կազմից անջատ, թերթերը մաշուած, թ. 207-9` պատռուած, խոնաւութեան հետքեր:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` Բբ
(ԺԸ. դ.) «թէ զսայ գիրս կարդաս<նաս>, նա զեղկելի գրիչս յիշաս»: «Գրչափորձ
այսս էր»: «ագրչափորձ այս է», «Ով գրիչ, բարւոք ստորոգես», 1ա «Յիսուս միածին»
ԺԹ. դ. - «Այս գրքիս կարդացողին, կարդացողին, միթէ Աստուած ինքն տացէ գիտութիւն
եւ հասկացողութիւն, թէ չէ մարդ չի կարկէր հասկանալ, այնպէս իմացիս. ողջ լեր»:
«Ով տեսել չէր կարել, հասկանալ չէր կարդայր»: 218ա «անպարապ անձասուրբ»:
224բ «Բան իմաստնից խօսք ընդ Աստուծոյ»:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 4ա,
122բ, 225բ. կլոր, սեւով «ՅԻՍՈՒՍ ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ ՄԵԼՔԵՍԷԹ ՎԱՐԴԱՊԵՏ ՌՃԼԵ. (1686)»:
ՆՇՈՒՄ` Գա «ՊՁԹ. - 1440. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
ՁԵՌԱԳԻՐ Ա.
ՄԵԾՈՓԱՅ ՎԱՆՔ,
ՄԱՏՆԱՎԱՆՔ |
ՊՁԹ. - 1440 |
ԳՐԻՉ` Ներսէս:
ՍՏԱՑՈՂ` Թովմա վ. Մեծոփեցի:
ԹԵՐԹ` 124
(1-124). չգրուած` 124աբ: ՊՐԱԿ` Ա-Ժx12
(Ա, Ժ 13, Բ 14): ՆԻՒԹ` թուղթ,
արաւելեան: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
18x13,4: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(14,5x10,2): ԳԻՐ` բոլորգիր
(նմուշ` 11ա): ՏՈՂ` 34:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
թերթերը գունափոխուած, տեղ-տեղ խոնաւութեան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-3բ [Ցանկ գրոցս] - Ի նախերգան գրոցս տէր Առաքելի... զամենայն չար տանջելին
ԼԳ. հարցմամբ, ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս.
ամէն:
Ա. 1. 4ա-114ա Տէր Առաքելի, եռամեծի եւ քաջ հռետորի եւ անյաղթ փիլիսոփայի,
աշակերտի Գրիգորի տիեզերալոյս վարդապետի արարեալ բանս խրատականս եւ
հանճարս իմաստայեղս ի մեկնութիւն Սահմանաց գրոց, ի յիղց մաղթանաց ոմանց
բանասիրաց եղբարց հարազատաց` նորին աշակերտաց
Տե՛ս
ձեռ. 1234, 8ա-116ա: Նխերգ/4ա-9ա: Նխերգ Դաւթի/9բ-15բ: ա/15բ-22ա: բ/22բ-9ա: գ/29ա-32բ:
դ/32բ-40բ: ե/40բ-3ա: զ/43ա-7բ: է/47բ-54բ: ը/55ա-8բ (համարը գրուած` Է., որի հետեւանքով
համարակալումը խախտուած): թ/58բ-65ա: ժ/65ա-9բ: ժա/69բ-81ա: ժբ/81ա-9բ: ժգ/89բ-97բ:
ժդ/97բ-100բ: ժե/101ա-2ա: ժզ/102աբ: ժէ/102բ-3ա: ժը/103ա-8ա: ժթ/108ա-10ա: ի/110բ-3բ:
իա/113բ-4ա:
2. 114ա-23ա Նորին Տէր Առաքելի Սիւնեաց եպիսկոպոսի
ի տեսութիւն բանին, որ ասէ. Ամենայն չար տանջելի - Հարցումն. Զի՞նչ է, որ ասէ Ամենայն չար տանջելի: Պատասխանի.
Ի վերայ այսր բանի ԼԳ. ինչ խնդրելի է... եւ վասն այսքան պատճառացս ասաց, թէ
Ամենայն չար տանջելի է: Կատարեցաւ քաղուածոյս Սահմանաց գրոց ի փառս Քրիստոսի
Աստուծոյ մերոյ աւրհնելոյն յաւիտեանս. ամէն, եղիցի, եղիցի: Հազարապատիկ
գոհութիւն եւ փառք Հոգւոյն Աստուծոյ պարգեւացն:
Տե՛ս
ձեռ. 1234, 116ա-26ա:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
9ա Զմեղապարտ
գծօղս զՆերսէս սուտանուն
քահանայս յիշել աղաչեմ միով Տէր ողորմայիւ. եւ Աստուած զձեզ յիշէ. ամէն:
22ա Զթափուրս
ի բարեաց գործոց` զպիտակ անուն Ներսէս քահանայ եւ
զհարազատն իմ զըՌստակէս քահանայ յիշել աղաչեմ ի բարին
Քրիստոս. եւ Աստուած զձեզ յիշէ. ամէն:
73բ (ստ. լս.,
կարմրով) Անմեղադիր լե՛ր, զչորեքտասանն սղալեցայ, զի յօրինակն սղալ էր,
դու ուղե՛ա:
114ա Զմեղապարտ
գծողս ի Տէր վարձատրեա՛ միով Տէր ողորմայիւ, ո՜վ պատուական ուսումնասէր,
եւ Քրիստոս Աստուած ձեզ ողորմեսցի ի դիտողական ատենին. ամէն:
123ա Փառք ամենասուրբ
Երրորդութեանն եւ մի աստուածութեանն` Հօր եւ Որդոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ, յաւիտեանս
յաւիտենից. ամէն: Արդ, ես` ունայնս ի բարեաց եւ լցեալս չարեաւք, ծոյլս եւ յոյլս
եւ անպիտանս ի մանկունս եկեղեցոյ` պիտակ անունս Ներսէս, որ անուամբ
աբեղայ եւ գործով խաբեբայ, գրեցի զշարս մարգարտեայ եւ զքանոնս ամենայն իմաստասիրական
արհեստից եւ մակացութեանց, հրամանաւ եւ արդեամբք երջանիկ եւ հոգիընկալ
րաբունապետիս մերոյ եւ աստուածաբան վարդապետիս եւ խարազնավարք |123բ|
ճգնաւորի` Թումայ րաբունապետի, եւ հոգեւոր եւ մարմնաւոր երախտաւորի,
որ փայլէ ի ժամանակիս մերում իբրեւ զարեգակն պայծառ ի կամարս երկնից` յերկիրս
Քաջբերունոյ, ի հրեշտակաբնակ
անապատս Մեծոփայ: Այլ
եւ երկրորդ երախտաւորին իմոյ` հոգեւոր հօրն Մկրտիչ վարդապետի,
եւ Յոհանէս արքեպիսկոպոսի:
Արդ, գրեցաւ սա ի թուականութեանս հայոց մեծաց ՊՁԹ. (1440), ի պատուական օրինակէ,
որ էր գրեալ ձեռամբ Մկրտիչ վարդապետի, որ յայս ամի փոխեցաւ
ի Քրիստոս եւ եթող մեզ սուք անմխիթար,
որոյ յիշատակն օրհնութեամբ եղիցի: Վասն որոյ երես ի գետին դնելով, եւ համբուրեմ
զսուրբ գարշապար ընթերցողացդ այսմ աստուածատուր պարգեւացս. որք պատահիք
սմա ընթեռնլով կամ օրինակելով, յիշեցէ՛ք ի մաքրափայլ յաղօթս ձեր զմեղօք
զառածեալս Ներսէս եւ զհարազատ եղբայրն իմ զՌըստակէս քահանայ, եւ
զուսուցիչն իմ զՍտեփանոս կրօնաւոր, որ եւ զփոխարէնն յԱստուծոյ
առցէ: Եւ զդեռաբոյս որդեակն իմ զԳրիգոր աբեղայ` իմոյս
արենակցի, որ բազում անգամ սպասաւորէ մեզ անձանձիր մտօք: Եւ զմարմնաւոր
հայրն իմ Ստեփանոս, եւ
զմայրն իմ զՇամշայ, եւ զԲ. եղբարքն իմ` զԱտոմ եւ զՎրդանէս, որք մտեալ են
ի կարգ աշխարհի, այլ եւ զԲ. սարկաւագս մեր` զՅակոբ ճգնաւոր եւ
զԳալուստ, որք
սպասաւորեն մեզ, զոր Տէր Աստուած պահեսցէ զսոսա ի հնարիցն սատանայի եւ
կատարեսցէ զելս սոցա ի բարի: Դարձեալ կրկին աղաչեմ սխալանացն անմեղադիր
լինել, զի կար մեր այս էր: Բայց, աղաչեմ զամենեսեան` որք հանդիպիք սմա, լի
բերանով Աստուած ողորմի ասացէ՛ք, եւ Քրիստոս Աստուած ձեզ ողորմես[ց]ի.
ամէն: Սկսեալ եղեւ ի վանս Մեծոփայ եւ աւարտեցաւ ի վանս Մատնավանից, առ
ոտս արքեպիսկոպոսի Ստեփանոսի, որ յոյժ սէր եւ հայրութիւն եցոյց
մեզ: Քրիստոս Աստուած զսա ընդունէ յիւր աստուածային փառքն. ամէն:
Միայն
123աբ` տե՛ս ԺԵ. դ. յիշ-ք, Ա., էջ 508-9:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 124բ (1799 թ., նոտրգիր) Յիշատակ է սուրբ գիրքս այս Մարաղու գեղէն, Ղալաճուղեցի Ազատխանի որդի պարոն
Այվազին եւ հօրն
Ազատխանին, մօրն`
Եթարին եւ հին
եւ նոր ննջեցելոցն եւ կենդանեացն. դվաւ վանիցն, եւ ես` տէր Վարդանս, մէկ քառսունք
պարտ է կատարել վասն կենդանի Այվազին, հին եւ [նոր] ննջեցելոց եւ պարտական
չիկատարողաց. ՌՄԽԸ. (1799), Փետրվարի ԻԲ.ին (22):
(Այլ ձեռքով)
Ընդ սովաւ եդի չորս ըռիալ:
2. Գա (ԺԹ. դ. վերջ, շղագիր) Հմր 1916. Սահմանաց
Դաւթի մեկնութիւն,
Առաքել
Սիւնեաց վարդապետի եւ եպիսկոպոսի, «աշակերտի Գրիգորի» Տաթեւացւոյ
(4ա), որ եկաց ի ժամանակս Գրիգորի Խլաթեցւոյ եւ արար ի ՊԾԲ.
թուին հայոց զգիրս, որ կոչի «Ադամգիրք» զներբողեան ոտանաւոր ի սուրբ Լուսաւորիչն, ի Գրիգոր Նարեկացի եւ ի
Գրիգոր
Խլաթեցի: Գրեալ ի թղթի ի Ներսէս աբեղայէ,
արդեամբք եւ հրամանաւ «խարազնավարք ճգնաւորի Թումայ րաբունապետի»
վանիցն Մեծոփայ, ի ժամանակս
իւր, ի թուին հայոց ՊՁԹ. (1440). տե՛ս յիշատակարան թղ. 124ա: Սահակ վարդապետ Ամատունի:
ՁԵՌԱԳԻՐ Բ.
|
ԺԵ. դար (1440ի
շուրջ) |
ԳՐԻՉ` Ատոմ աբեղայ: ՍՏԱՑՈՂ` [Թովմա վ. Մեծոփեցի՞]:
ԹԵՐԹ` 128. (125-252) չգրուած` 125ա-6բ,
212աբ, 224աբ: ՊՐԱԿ` Ա-ԺԱx12 (Ա, Բ 16, Է 8, Ը 11, ԺԱ 5): ՆԻՒԹ` թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 18,2x13: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (14,5x9,5), 225ա-52բ` երկսիւն (14,7x10.5): ԳԻՐ` բոլորգիր (նմուշ` 170ա), այլ բոլորգիր` 230բ2-50բ1
(նմուշ` 248ա), յաւելողի` 250բ-2բ (նմուշ` 251ա), նոտրգիր` թ. 225ա-30բ1
(նմուշ` 226ա): ՏՈՂ` 30, թ. 230բ50բ` 36-37, նոտրգիրը`
35, յաւելողինը (250բ-2բ)` 27-30:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
ստորին լուսանցը խոնաւութիւն տեսած, գունափոխուած-մգացած, թ. 243-52` ստորին
արտաքին անկիւնն ընկած (գրադաշտը չվնասուած), թերթեզերքը բամբակացած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 127ա-156բ [Պատճէ տոմարին հայոց - Կ]րկնակ ամսոյ այսպէս արա՛. կա՛լ զՆաւասարդի ամիսն
եւ երթ Է. Է., մնա Բ., այն կրկնակ է Հոռոյ. [Կ]ալ զՀոռի եւ զիւր կրկնակի... եւ
գարնանամուտն ի Քաղոց ի ԻԳ. (23) եւ զատիկն յԱրաց ի ԺԹ. (19). յայնժամ կատարած
է աշխարհի եւ գալուստն Քրիստոսի:
Կիսախորան
նկարելու համար 127ա էջի մեծ մասը մնացել է բաց, գրուած է միայն 8 տող, ապա
ԺԹ. դ. շղագրով այստեղ մէկը գրել է. «Տօմար հայոց»: 136բ` ընդմիջարկութիւն
հին օրինակի՞ գրչի. «ՃՃՃ, ՄՆ, ՌՍ, ՌՌ, ԵԲ. ՏՏ: ՄՃ. ՃՇ. ՌՌՌ, ՌՌ, ԴԳ, ՑՍ: լկգբգը:
|||:. |||::: ||||:. |:::. ||||:::::». գումարագիր 2 տարբերակով, փոխարինագիր
եւ սիւնակէտագիր սկզբունքներով գրուած է նոյն «Յովսէփ անունը», նախավերջինը`
վրիպակով «Յովսվփ», ձխ. լս. ԺԹ. դ. շղագրով` «Գրափակն է - Յովսէփ»: Ձեռագրիս
նկարագրութիւնը տե՛ս «Պատճէն տումարի» (Է-ԺԵ. դդ.). Քննութիւն եւ բնագրեր,
Աշխատասիրութեամբ` Ջուլիէտ Էյնաթեանի, Աշխատակցութեամբ եւ խմբագրութեամբ`
Գէորգ Տէր-Վարդանեանի, Երեւան, 2002, էջ 114: 133բ, 142ա, 146ա, 147բ, 148բ,
149բ-51ա, 153ա` բոլորակների եւ աղիւսակների համար ազատ տեղեր թողած, բայց
չլրացուած-չգրուած. 137ա` աղիւսակը կարմրով գծած բայց չգրած:
Բ. 156բ [Խ]րատ մագա[ղա]տի - Ա՛ռ զայս մորթերս. ա՛ռ մորթ ուլի... նշայէ զմսի եւ քերիչով
քերէ:
Գ. 157ա-211ա [Մեկնութիւն տօմարի, զոր խնդրեաց Թումա վարդապետ Մեծոփայ վանաց աստուածաբանակ
սուրբ ուխտին եւ սիրով զհայցուածս նորա կատարեալ Յակոբ վարդապետ Ղրիմեցոյ - Զհայցուածս
գերերջանիկ րաբունապետի եւ ե]րիցս երանելոյ վեհին առաքինութեանցն կատարողի...
ասելի է վասն թուոց եւ որպիսութեան եւ յատկութեան աւուրց:
164բ,
186ա` կարմրով բոլորակներ:
Դ. 213ա-7բ Նորին Գրիգորի աշակերտի Յոհաննու
Որոտնեցոյ Լուծումն համառօտ դժուարիմաց բանից ի գիրս գրչութեան որ յԱռիստակէս
հռետորէ - Վերլուծութիւն:
Լուծմունք: Մեկնութիւն: Յայտնապէս: Լուծմունք. բառ եւ բայ... կանոնն եւ նախերգանն:
Այսքան յԱռիստակէսն. ո՜հ, ո՜հ, ո՜հ:
Ե. ա 217բ-22ա Նորին Գրիգորի աշակերտի Յովհաննու
Որոտնեցոյ Լուծումն համառաւտ ի խրատ գրչութեան Գէորգեայ վարդապետի, զոր
նախ խնդրեալ էր ի նմանէ Կոստանդայ գրչի եւ ապա Գոյներիցանց Ստեփաննոսի - Անպարապ անձասուրբ: Լուծմունք. նախ հոգացող ի յիրս
եւ ի բանս... այսքան առ այս: Եւ աստ կատարում առաջին խրատուն, որ վասն Կոստանդայ
գրեաց:
բ. 222բ-3բ Դարձեալ խրատ նոյն Գեորգեա վարդապետի, որ առ Ստեփանոս Գոյներիցանց
գրեաց - Յաղագս
գրչութեան արուեստի. Լուծմունք. գրչութեան արուեստ է, եւ զամենայն արուեստ
նախ պարտ է ուսանել... առ խնդրո Ստեփանոսի Գոյներիցան կոչեալ: Այսքան առ
այս, առանցս, որ է գրչութիւն վնաս/// (թափուած):
Զ. ա. 225ա-30բ (նոտրգիր)
Հրամանք Գէորգ րաբունապետի եւ ծառայաբար կատարումն
Յակոբի աշակերտի [Ղրիմեցւոյ] - Զհրաման հարկի րաբունոյդ իմոյ եւ զվարդայպետի... ՑՊԽ.
(6840) ամն ժողովեցաւ. որ իմաստասէրքն զայն վախճան ժամանակաց ասացին. այսքան
առ այս:
- 230բ [Յիշատակարան հեղինակի]. Եւ զմեղաւոր ծառայս քո աղաչեմ յիշել ի յաղօթս ձեր, եւ
դու յիշեալ լիջիր ընդ մեծացն աստուածաբանից. բայց դիւրին է րաբունյդ իմոյ
զպակասն լնուլ եւ զաւելորդն կշռել, եւ անմեղադրելի լինել մեղուցեալ աշակերտի
քո, քանզի քաջ գիտակ ես տկարութեան ծառայի քո. ողջ լեր տէրդ իմ ի Տէրն հասարաըաց`
յԱստուածն իմ Յիսուս Քրիստոս:
բ. 230բ-50բ Ի խնդիրս հասարակաց օգտի - Արդ, ես` Յակոբս Ղրիմեցի եւ զառածեալս
մեղօք յերկրի, աշակերտ Գէորգ րաբունապետի... ապա ուրեմն յիրաւի կատարեալ
Լուսին ասացաւ, վասն զի կատարեալ թուով եզերեցաւ: Այսքան առ այս:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ,
ԺԵ. դ.
1. 211բ [Տոմարական աղիւսակ] - ա գ զ, ժ, ժե, իա... ի, իե, լ, լե:
2. 250բ-2բ (նոտրգիր) [Յաղագս Յովհաննու աւետարանչին] - Ով քան զամենայն երգս, զի ի վերուստ որոտմամբ աւետարանեաց...
ի վերայ Հաւր ասէ ի Գործսն ոչ են եւ զգի /// (թափուած):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
147ա Զգծաւղ սորայ / զԱտոմ ծոյլ աբեղայ,
/ ով հանդիպող սորայ, / մեղացս բազում վկայ, / բայց ինձ թողութիւն արայ, /
զեղկելիս յիշեայ, / ու Աստուած ողորմի ասայ, / աւահ, որ այտեղ չկա:
152բ Զգրիչ սորին, / զտառապեալ հոգին` / զԱտոմ մեղսածին,
/ ըստ դաւթեան բանին, / դեռ կա ի նմին, յիշեա՛ ի բարին, / Ո՜վ հանդիպող սորին,
/ ասա՛յ զողորմին, / ի սրտի քոին:
230բ (խորագրից առաջ) Աւգնեա՛ Հոգիդ Աստուած:
1850
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
|
ԺԷ. դար |
ԳՐԻՉ` Գրիգոր:
ԹԵՐԹ` 359.
չգրուած` 1ա-2բ, 93բ, 135բ, 200ա-7բ, 209բ-10բ, 217բ-20բ, 356բ-9բ: ՊՐԱԿ` Ա-Լx12 (Դ 11, Ը 16, Լ 8): ՆԻՒԹ` թուղթ` լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 18,5x14,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն
(13,5x10` 3ա-199բ, 208ա-17բ), միասիւն (13,5x8` 221ա-355բ): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 31ա): ՏՈՂ` 29 (3ա-199բ, 208բ-17բ), 27 (221ա-355բ): ԿԱԶՄ` շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի` դռնակով, միջուկը`
տախտակ, աստառը` երկնագոյն կտաւ: Լուսանցակողերը` կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Զարդագիր`
թռչնագիր: Գոյներ` կարմիր, վարդագոյն:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - 1. Սաղմոս
Դաւթի: ԺԴ. դ.: 2 (Ա-Բ` սկ.), ստացուած 1 թերթի ընդլայնակի ծալումով: Թուղթ (29,5x19,5), երկսիւն
(19,5x13), բոլորգիր (նմուշ` Գա), տող` 18: Կարդալ`
Բա, Աբ, Բբ, Աա` «[երեւեցո զերեսս քո ի
մեզ] եւ ողորմեա մեզ... եւ թիկնամէջ նորա ի գոյն ոսկւոյ» (ԿԶ. 2- ԿԷ. 14):
2. Մաշտո՞ց: ԺԴ. դ.: 1 (Գ` վերջից), վերին եզրը պատռուած, թուղթ, միասիւն, բոլորգիր:
Կարդալ` Գա` «[Ե]ւ մատուց Դաւիթ [ողջակէ]զս... եւ գնաց ամենայն ժողովուրդն
յիւրաքանչիւր ի տունն իւր» (Թագ. Բ., Զ. 17-9), Գա` «[Ո]ւնիմք մեք սեղան… վասն մեղաց ի ձեռն
քահա[նայապետին]» (Եբրայեցւոյ,
ԺԳ. 10-1), Գբ` «[քահանայքն] զամենայն ի վերայ սեղանւոյն… զի ողջակէզ զոհիցէ
ի հոտ անուշից Տեառն» (Ղեւտական, Ա. 9-13):
ՎԻՃԱԿ` բաւարար:
Կազմի կապիչներն ու գամերն ընկած, պհպ. Գ.-ի վերին եզրը պոկուած, կեղտոտուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 3ա-23ա Գումարումն յոքնադիմի
իրողութեանցս Սահմանաց Դօթի փիլիսոփայի եւ այլոց իմաստասիրաց, ի Մովսէսէ
ումեմնէ ըստ տառից դասաւորութեանց շարակարգեալ («Ա-Ք») - Յագումն ըստ ազնուականին,
անյագ եւ անհամեստ ցանկութիւն փառաց կամ այլ իւրաքանչիւր իրաց... Քսութիւն
է գաղտ խօսել չար զընկերէն:
Բ. 23բ-136ա, 154ա-99բ [Մատենագրութիւնք Յովհաննու
Որոտնեցւոյ]
1. 23բ-47ա Եռամեծի եւ երիցս երանեալ,
բազմերջանիկ եւ տիեզերալոյս մեծ հռետորի եւ անյաղթ փիլիսոփայի հայոց
մեծաց Յոհաննու Որոտնեցոյ արարեալ Մեկնութիւն բանին, որ ասէ մարգարէն.
Ո՞ ստեղծ առանձին զսիրտս նոցա, ի միտ առնուլ զամենայն գործս նոցա
[ձեռ. 1431, 129ա-48ա]
[Սղմս. ԼԵ. 15] - Ներգործական իմն անխափան բնաւորեալ են միտք... եւ զանազանութիւն
հոգո եւ հրեշտակի, եւ այս յաղագս այսորիկ այսքան բաւական լիցի:
2. 47բ-64բ Յոհաննու Որոտնեցո
տիեզերալոյս րա[բունա]պետի արարեալ ի բանս Աւետարանին ըստ Յոհաննու, որ
ասէ. Ի սկզբանէ էր Բանն, էր առ Աստուած եւ Աստուած էր Բանն, ամենայն ինչ նովաւ
եղեւ [ձեռ.
1431, 148ա-63ա] [Յովհ. Ա. 1-2] - Կահաւորիմ, ո՜վ կաճառք լուսերամից... են
եւ այլ բազում զանազանութիւնք, բայց վասն աւուրս պատշաճի այսքան բաւական
լիցի:
3. 64բ-93ա, 208բ-9ա Յոհաննու Որոտնեցո
տիեզերալոյս րաբունապետի ի բանն, որ ասէ. Ի սկզբանէ Տէր զերկիր [հաստատեցեր.
հմմտ. Սղմս. ՃԱ. 26]
[ձեռ. 1431, 102ա-29ա] - Ո՜վ Տէր իմ Յիսուս Քրիստոս... ի սկզբանէ էր Բանն, եւ Բանն
էր, այլ նախ քան ի մտանել մեկնութիւն բանիս: Օգնեա՛ Հոգի:
4. 94ա-109բ Գրիգորի աշակերտի
եռամեծի Յոհաննու Որոտնեցոյ, Տեսութիւն ի բան մարգարէին, որ ասէ. Հոգի
Տեառն ի վերայ իմ, վասն [որոյ եւ օծ իսկ զիս. Եսյ. ԿԱ. 1] [ձեռ. 1431, 176ա-93ա]
- [Տե՛սանօղն] վեհերեւակ տեսութեամբ... այսքան յեղանակաւ օծեալ ասի Տէր
մեր Յիսուս Քրիստոս, վասն որոյ ասէ. Հոգի Տեառն ի վերայ իմ:
5. 110ա-19բ Յոհաննու Որոտնեցո
հաւաքեալ ի բանից իմաստասիրաց. Ի սկզբանէ Տէր զերկիր հաստատեցեր, եւ գործք
ձեռաց քոց երկինք են [ձեռ. 1760, 204բ-25բ] [Սղմս. ՃԱ. 26] - Բայց զի ասէ մարգարէն.
Սքանչելի է գիտութիւն... զանհասանելիսն Աստուծոյ լռութեամբ պատուեսցուք,
եւ նմա փառք յաւիտեանս. ամէն:
- 120ա-1բ [Ի Վեցօրէից գրոց Բարսղի
Կեսարացւոյ, Վասն Է. աստեղացն]
- Զաւհալն. հով է եւ չոր եւ իր հովութիւնն աւելի է, քան զչորութիւնն… զոր յիշէ
սուրբն Բարսեղ ի գիրս Վեցօրէից Մեկնութեանցն մի ըստ միոջէ, զամենայն անդ գտցես
եւ տեղեկասցիս:
6. 122ա-35ա Յոհաննու Որոտնեցո
եւ քաջ հռետորի եւ արդիւնական վարդապետի արարեալ ի բան մարգարէին, որ ասէ.
Արդարութիւն Տեառն ուղիղ են [ձեռ. 1431, 163ա-75ա] [Սղմս. ԺԸ.
9] - Բե՛ր յետ ելանելո ի գագաթս լերանց... եւ այսոքիկ բաւականասցին ի տեսութիւն
բանին, որ ասէ մարգարէս. Արդարութիւն Տեառն ուղիղ են եւ ուրախ:
7. 154ա-63բ Մեծ րաբունապետին Յոհաննու
Որոտնեցոյ ասացեալ ի բանն առաքելական, որ ասէ. Հայեցարուք ընդ առաքեալն
եւ ընդ քահանայապետ խոստովանութեան մերոյ ընդ Յիսուս, որ հաւատարիմ է
Արարչին իւրոյ, այլ նախ քան զբանս հետեւեսցուք բնական քննութեանց եւ ապայ
յետ այնորիկ ձեռնարկեսցուք ի մեկնութիւն բանին [ձեռ. 1431, 193ա-202ա] - Մշտաշարժ
իմն էութիւն ըստ անձնիշխանական... ընդ որում վայել է փառք, պատիւ եւ զօրութիւն
Հաւր եւ Որդոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ, այժմ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն, արդ,
իրաւապէս բանս վկայ
առցէ:
8. 164ա-74ա Մեծ րաբունապետին Յոհաննու
Որոտնեցո ասացեալ ի բան առաքելոյն, որ ասէ. Մարդով եղեւ մահ եւ մարդով
յարութիւն մեռելոց [ձեռ. 663, 219ա-24ա] - Ասէ ոմն ի սրբազանիցն դասուց...
եւ անդ արկանէ զմեղուցեալ մարմինքն հանդերձ հոգովն, որ եւ զմեզ փրկեսցէ ի յաւիտենից
ի հրոյն եւ արժանի արասցէ արքայութեանն իւրում, եւ նմա փառք յաւիտեան յաւիտենից.
ամէն:
9. 174ա-99բ Եռամեծի եւ երիցս երջանկի
վարժապետին իմոյ Յոհաննու Որոտնեցւոյ ասացեալ ի յաւրհնութիւն նորակերտ
շինուածոյ տաճարին եւ զանկակատանն առաքելական աթոռոյ վանիցն Ստաթէի,
որ է գլուխ եւ աթոռ Սիւնեաց վիճակի, ի բանն որ ասի. Տէր ի տաճար սուրբ իւրում,
Տէր ի յերկինս աթոռ իւրում
[ձեռ. 774, 227բ-76բ, 280ա-1բ] - Սկիզբն ամենայն գոյութեանց Աստուած... եւ Հոգւոյն
Սրբոյ վայել է փառք, իշխանութիւն եւ պատիւ: Աստանաւր բանս իրաւապէս առցէ
զկայ: Եւ Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ, փառք յաւիտեանս. ամէն:
Գ. 136ա-53բ, 208աբ, 211ա-7ա [Բանք զանազանք]
1. 136ա-7ա Վասն խնդրոյ, որ եղեւ ի
մէջ քրիստոնէից, վասն Հոգոյն Աստուծոյ, թէ ի Հօրէ՞ միայն պարտ է ասել, թէ՞ ի
Հօրէ եւ յՈրդո - Ի հռոմայեցոց ազգէն շարժեցաւ այս խնդիր... եւ մեք
ի սոյն հաւատ հաստատեալ կամք շնորհօք Երրորդութեանն սրբո, որում փառք յաւիտեանս.
ամէն:
2. 137ա-8բ Խոստովանութիւն ճշմարիտ հաւատո ուղղափառաց - Հաւատամք ի Հայր եւ յՈրդի եւ
ի Հոգին Սուրբ... այլ եւ բարեացն զհետ երթալ ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որում
փառք յաւիտեանս. ամէն:
3. 138բ-40բ Գրեցաւ եւ մեծ վարդապետն Վանական, թէ որպէս մարթ է խոստովանել
եւ կամ ասել. ԶՍուրբ Հոգին ի Հօրէ եւ յՈրդո, այս է Վանական վարդապետէն - Հոգով խօսել զհոգոյն... աստ մի
խնդրեր աւելի, զի մի յամէնէն անկանիս:
4. 140բ-1ա Չորեքտասան աստիճանք հաւատոյ Գրիգորէ - Խոստովանիմք եւ հաւատամք ամենակատար
սրտիւ... հաւատամք եւ հատուցումն գործոց արդարոցն կեանք յաւիտենական եւ
մեղօորացն
տանջանք յաւիտենական:
5. 141ա-5ա Այս դաւանութիւն չորեքտասան
գլուխ -
Հաւատամ յամենասուրբ Երրորդութիւնն... սուրբ, սուրբ, սուրբ նուագ երգով ի
մի տերութիւն աւարտեն զփառս (բան ա-ժե):
6. 145ա-6ա
Ի Հաւատո արմատոյն
ի դրուակս -
Հաւատամք ի մի Աստուած... իսկ եթէ ոք ձեռնարկել յօժարէ, ապականէ եւ ոչ
յօրինէ:
7. 146ա Սահմանք հաւատո, որ ի
Նիկիա ժողովեցան սուրբ եպիսկոպոսունք, ՅԺԸ.
- Խոստովանիմք զՏէր մեր Յիսուս Քրիստոս... զինչ եւ ասեն նեստորականք թիւրք
եւ սուտք են:
8. 146աբ Այլ բան Վարդան վարդապետի.
Զի՞նչ է ճրագալուցին լուցանելն. ի գրոց է ճշմարիտ - Կիւրեղ Աղէկսանդրացին գրէ առ
թագաւորն Թէոդոս… այլ Աստուծով առ մեզ իրք չէ նորել, քան հինն է եւ ստոյգն:
9. 146բ-7բ Դաւանութիւն քաղկեդոնացոց,
զի ինքեանք Աթանասի ասէն. Է ինչ որ ուղիղ է, եւ է ինչ որ թիւր - Որ ոք կամիցի փրկիլ յառաջ, քան
զամենայն... զոր թէ ոք ոչ պահեսցէ ամբողջ եւ անարատ, առանց կարծեաց կորիցէ
յաւիտեան:
10. 147բ-8բ Տումար [Լ]եւոնի` առաջին
շինողի իւր տուն - Բանն մարմին եղեւ... ի ձեռն գեղարդեան զինւորին
իմասցի, ուստի արիւն եւ ջուր հոսեցաւ:
11. 148բ-9բ Դաւանութիւն քաղկեդոնացոց.
Տե՛ս եւ զգոյշ լեր, որ թիւր կա եւ ուղիղ - Գիտելի է, զի են ոմանք, որ մի
բնութիւն ասեն... եւ Որդի Աստուծոյ եւ նմա փառք ընդ Հօր եւ Սուրբ Հոգւոյն, այժմ
եւ:
12. 150աբ Վասն խորհրդո պատարագին,
ասացած ի Վարդան վարդապետէ - Նշխար կազմի Հին կտակօք... այս
է հաւատ ուղղափառաց, եւ ի դոյն հաստատեսցի ամենայն ոք, որ սիրէ զԱստուած:
13. 150բ-3բ Վասն թէ քանի հերձուածք
- Առաջին հերձուածք
հեթանոսք... ի յուղղափառութիւն հաստատէ եւ նմա փառք յաւիտեանս. ամէն:
14. 208աբ [Սրբոյն Գրիգորի Նարեկացոյ
ասացեալ Աղաւթք ի ժամ պատարագին, Բան ԼԴ., բ., ձեռ. 824, 162ա-3բ] Ի հանդիսարանս
խօսից ատենի. Բանս մաղթանաց, որով Հոգին Աստուծոյ պաշտեալ հասանէ յօգնականութիւն
- Աղաչեմ զանփոփոխելի տերութիւնդ ամենազօր հոգւոյդ հզօրի... դու շնորհեա՛
ձայնի իմում գոչել զբանս:
15. 211ա-7ա [Նախերգանք է եւ աւրհնութիւն
վարդապետի.
ձեռ. 1661, 206բ-13ա] («Ա-Ծ») - Այժմ ժամանեալ մեր եւ ի կատարումն թարքմանութեան... ծաղկեալն ի վերայ
խաչին ծաղկեցուս /// (չշարունակուած):
Դ. 221ա-355բ
[Հայելի վարուց]
Տե՛ս
ձեռ. 789 (ձեռագիր Բ), 7բ-411բ: Ցանկ 221ա-2ա: ա/222ա-4բ: բ/224բ-6ա: գ/226ա-7բ:
դ/227բ-8ա: ե/228աբ: զ/228բ-30բ: է/230բ-1բ: ը/231բ-5ա: թ/235ա-6ա: ժ/236ա-7ա: ժա/237ա-41ա:
ժբ/241ա-2բ: ժգ/242բ-3բ: ժդ/243բ-4բ: ժե/244բ-6ա: ժզ/246ա-7ա: ժէ/247բ: ժը/247բ-8ա:
ժթ/248ա-9ա: ի/249ա-57ա: իա/257աբ: իբ/257բ-61բ: իգ/262աբ: իդ/262բ-3բ: իե/263բ-6բ:
իզ/266բ-7ա: իէ/267բ-8ա: իը/268ա-9բ: իթ/269բ-71ա: լ/271աբ: լա/271բ-2բ: լբ/272բ-3ա:
լգ/273ա-7բ: լդ/277բ-8բ: լե/278բ-80ա: լզ/280աբ: լէ/280բ-1ա: լը/281ա-4ա: լթ/284ա-6ա:
խ/286ա-90բ: խա/290բ-2բ: խբ/292բ-3բ: խգ/293բ-4ա: խդ/294ա-5ա: խե/295ա-6բ: խզ/296բ-8ա:
խէ/298ա-9ա: խը/299ա-310ա: խթ/310ա-2ա: ծ/312աբ: ծա/312բ-4բ: ծբ/315ա-9բ: ծգ/319բ-23ա:
ծդ/323ա-5բ: ծե/325բ-6ա: ծզ/326աբ: ծէ/326բ-9ա: ծը/329ա-33բ: ծթ/333բ-4ա: կ/334ա: կա/334ա-5ա:
կբ/335ա-9ա: կգ/339ա-42ա: կդ/342ա-5բ: կե/345բ-7ա: կզ/347ա-9բ: կէ/349բ-52ա: կը/352ա-3ա:
կթ/353աբ: հ/353բ-4բ: հա/354բ-5բ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
174ա Զապիկար
գծողս զԳրիգոր մեղաւք
ի լիս մի՛ մոռանար յիշել ի Տէր, ո՛վ սուրբ ընթերցող, զի եւ դու յիշեալ լինիս:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 356ա (1738 թ., նոտրգիր) Ի Խաչատուր Մողնեցի վարդապետի
սպասաւոր` տիրացու Յվոփէս (= Յովսէփս) գրեցի ի թուականին
ՌՃՁԷ. (1738), ի ամսոյ Ոգդեմբերի
Ե.ն (5), օվ սիրելի ըդհըծող
(= ընթերցող), ես լինիմ ձեզ ոտաց հող, դուք ասացէ՛ք. Տէր Աստուա՛ծ, նորա մեղկն
թո՛ղ:
2. Պհպ. Բա (ԺԸ. դ., նոտրգիր) Ամենակալ քաւեա զմեղս իմ:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 1ա «այսպէս
ասէ անձինք», 218ա` «արծասիրութեամբն», 359բ` «Տէր», պհպ. Գա` «բասաւն ասաւ
թէ զ, քաւեա զիս Աստուած, մատուացաւ, թազ ըստանս մարիմ, ապաւ ապական, ջուր
շարական է, Պապօն, Ղօրխնազ, Նազարն, Ասլամազն, զԼինմիքաքն, Պապօն, Նազարն, Ղազար,
Գասպար, մեր Բանմիրաքն, Փասօն, Փիրում», պհպ. Գբ`
«ուման օլռի գէղ բէլամօլռ գէլուբ գէթուփ թարէթ մաղ սանիլանեան տուզ աթմար
գէլման ամօլռի գէլ»:
ՆՇՈՒՄ 1ա
«ԺԷ., Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1851
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
|
ԺԴ. դար |
ԳՐԻՉ` Պետրոս
քհյ: ՍՏԱՑՈՂ` Աստուածատուր
պատանեակ:
ԹԵՐԹ` 2+283+6 (երեքկնուած` թ. 1, կրկն.` թ. 27, 124, 193, 227). չգրուած` Գբ: ՊՐԱԿ`
Ա-ԼԶx8: ՆԻՒԹ` թուղթ (6 թերթ` Բաբ, Գաբ, 27գդ,
124գդ, 193գդ, 227գդ, ԺԹ. դ. յաւելում Ս. Ամատունու ձեռքով): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
24x16,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ`
միասիւն
(19x12): ԳԻՐ`
բոլորգիր
(նմուշ` 169բ). 1649 թ.
լրացնողի` 259աբ (նմուշ` 259ա),
շղագիր` Ս. Ամատունու լրացումները (նմուշ` 27ա): ՏՈՂ` 23: ԿԱԶՄ`
դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով. միջուկը` տախտակ. աստառը` ծաղկազարդ
(Ա. եւ դռնակ), անզարդ կարմիր (Բ.) կտաւ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ`
ԲԳ (սկ.) ԺԹ. դ.
վերջում դրուած թուղթ. տե՛ս վերը եւ Բովանդակութիւն:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Կիսախորան-գլխազարդ` 1ե: Ճակատազարդ`
70ա, 169բ, 236ա: Լուսանցազարդ` բուսական: Զարդագիր` հանգուցագիր, բուսական:
Գոյներ` կարմիր, դեղին, կանաչ, շագանակագոյն:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ 1 (Ա) + 1 (Դ): 1. Ա. Ճառընտիր:
Ժ-ԺԱ. դդ.: Մագաղաթ, երկսիւն (պահպանուած մէկը), 19 տող, ուղղագիծ երկաթագիր
(նմուշ` Աա): Ստացուած եզրահատուած կէս թերթից: Կարդալ` Աաբ «[Գրիգոր]ու Աստուածաբանի
Նազարու եպիս /// ի Պասքա եւ ի հեղգութիւն -[Յարութեան] աւր եւ սկիզբն աջողակ...
(տե՛ս` ձեռ. 1500, 737աբ): 2. Դ. Ժ. դ., Մագաղաթ, երկսիւն, 14 տող, բոլորագիծ
խոշոր երկաթագիր (նմուշ` Բա): Ստացուած եզրահատուած 1 թերթից: Բ. թուղթ Պետրոսի,
Ա. 20 - Բ. 4: Կարդալ` Դաբ [«այ]սմ գիտակ լինիջիք... այլ խաւարին»: Երկու բուսական
լուսանցազարդով (գոյներ` կարմիր, կապոյտ, կանաչ, շագանակագոյն):
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշին քերծուած, եզրերը մաշուած, կապիչները եւ գամերն ընկած.
սկզբից, միջից եւ վերջից պակասաւոր, խոնաւութիւնից պատուած գորշագոյն բծերով,
լուսանցներում փոքրիկ պատռուածքներ, որոշ թերթեր
ցեցակեր. քանիցս նորոգուած եւ թերին լրացուած (տե՛ս վերը):
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. Բա-Գա Ցանկ մատենիս (Ս. վ. Ամատունու կազմած մատենագիտական թերթիկ):
Բ. 1ա-1գ [Առաջաբանութիւն ԺԴ. թղթոցն Պօղոսի] - Առաջին
վկայութիւնք առաջին բան Եսեյեայ, զի անուն Աստուծոյ վասն ձեր հայհոյի ի
մէջ հեթանոսաց: Արդ, կրկնաբանեցան յայլ եւ յայլ թուխտս ի ներքոյ դրոշմելոց...
տունք ՐՋԼԶ: Փառք... ամէն:
Գ. 1ա-26բ Յառաջաբանութիւն պատմութեանց, եթէ
որպէս կարգեալ է աղաւթից մերոց հայցուածք, զոր ասացեալ է տեառն Ստեփաննոսի
Սիւնեաց եպիսկոպոսի:
Տե՛ս
ձեռ. 1888, 130ա-54բ: 1/1ե-3ա: 2/3ա-10ա: 3/10աբ: 4/10բ-6բ: 5/17ա-8ա: 6/18ա-9բ:
7/19բ-23ա: 8/23ա-6բ (վերջին 6 տողը լրացուած Ս. վ. Ամատունու ձեռքով):
Տպ.
«Ժամանակագրութեան մեկնութիւն»... Ստեփաննոսի Սիւնեաց եպիսկոպոսի...»
Ս. Էջմիածին, 1917, էջ 13-69, Ա. օր:
Դ. 27ա-131ա [Տօնապատճառ]
Տե՛ս
ձեռ. 1888, 154բ-248ա: 1/ 27ա-30ա (27աբ լրացուած Ս. վ. Ամատունու ձեռքով):
2/30ա-40բ: 3/40բ-52բ 4/52բ-68բ 5/68բ-79ա (չիք` բ.): 6/79ա-84ա: 7/84ա-112բ:
8/113ա-131ա:
Ե. 131ա-220ա [Գրիգորիսի Արշարունւոյ Մեկնութիւն
ընթերցուածոց, թէ յումմէ եդաւ եւ կամ որպէս, եւ կամ զինչ խորհրդեամբ մի ըստ
միոջէ. ձեռ.
2757, 394բ]
Տե՛ս
ձեռ. 1888, 248ա-334բ: 1/131ա-4բ: 2/134բ-52ա: 3/152ա-3ա: 4/153ա-4բ: 5/154բ-6ա:
6/156ա-7ա: 7/157ա-159բ: 8/159բ-61ա: 9/161ա-63ա: 10/163աբ: 11/163բ: 12/163բ-5ա:
13/165ա: 14/165աբ: 15/165բ-6բ: 16/166բ-9բ: 17/169բ-72ա: 18/172ա-5ա: 19/175ա-81բ:
20/181բ-5բ: 21/185բ-92ա: 22/192ա-3գ: 23/193գ-5բ (193գդ լրացուած Ս. Ամատունու
ձեռքով): 24/195բ-8բ: 25/198բ-9բ: 26/199բ-203ա: 27/203ա-8բ: 28/208բ-12ա: 29/212ա-3ա:
30/213բ-5ա: 31/215ա-20ա:
Է. 1-8 [Բանք զանազանք]
Տե՛ս
ձեռ. 1888, 333բ-53բ: 1/220ա-1ա: 2/221ա-3բ: 3/223բ-4բ: 4/224բ-5բ: 5/225բ-6բ:
6/226բ-7բ: 7/227գդ (լրացուած Ս. Ամատունու ձեռքով): 8/227դ-36ա (227դ լրացուած
Ս. վ. Ամատունու ձեռքով):
9. 236ա-46ա Պատմութիւն սրբոյն Թումայի առաքելոյն - Յայն ժամանակին իբրեւ ժողովեցան առաքեալքն ի միասին...
գային եւ մկրտէին: Որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
10. 246բ-52բ Երանելոյն Յակոբա Սրճոյ եպիսկոպոսին
ասացեալ Ներբողեան ի ննջումն սրբոյ Աստուածածնին եւ միշտ կուսին Մարիամու - Որդի
Աստուծոյ, որ սիրով քով խոնարհեցար եւ իջեր յերկիր... աւրհնեալ Հոգիտ Սուրբ
Երրորդութիւն, անբաժանելի, միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտեանից. ամէն:
11. 253-64ա Խօսք երանելոյն աբբայ Եփրեմի Խորին
Ասորոյ` Ներբողեան ասացեալ ի սուրբ Կարապետն Յովաննէս եւ Մկրտիչ Քրիստոսի - Հրաւիրելով կոչեցաւ լեզու իմ յուրախարար կենսաբեր
բարիս... եւ յամենայն բերանօք ի փառաբանութիւն, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս
յաւիտենից. ամէն:
12. 264ա-82ա Սրբոյն Յոհաննու Ոսկեբերանի ասացեալ
Ի ննջումն ամէնաւրհնեալ Աստուածածնին - Արարիչն
արարածոց եւ ճարտարապետն բոլորից... անմահիցն փառաւորել զամենասուրբ
Երրորդութիւնն` զՀայր եւ զՈրդի եւ զՍուրբ Հոգին, այժմ եւ միշտ:
13. 282բ Պատմութիւն ննջման եւ փոխման ամենասուրբ
Աստուածածնին Մարիամու` մաւր Տեառն, թէ որպէս եղեւ փոխումն, կամ որպէս շնորհեցաւ
Հայոց անարատ պատկերին փայտն, կամ յո՞յր ձեռն կամ ո՞ եղեւ պատճառ խնդրոյն: Զայս
աւանդեաց մեզ Մովսէս մեծ իմաստասէրն - Հրաւիրեալ սուրբ կուսին ի փոխումն առ որդին իւր... եւ
ժամ խաչելութե[ա]ն ցրուեց///:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
69բ Զմեղաւք
դատապարտեալ ծառայս ամենայն ծառաից Աստուծոյ զՊետրոս քահանայ յի[շեցէ՛ք],
եւ զծնաւղսն իւր եւ զեղբարսն եւ զարեան մերձաւորսն: Նա եւ զսրբասէր պատանեկն
զԱստուածատուր` զստացող
գրոցս աղաչեմ յիշել ի Տէր, ո՜վ դասք քահանայից:
Միայն
այս տե՛ս ԺԴ. դ. յիշ-ք, էջ 655, ուր նաեւ` ծ. «Համանման բովանդակութեամբ յիշատակարաններ
պահպանուել են նաեւ ձեռագրի 200բ, 236ա էջերում»:
131ա Զգծողս աղաչեմ
յիշել ի Տէր:
140ա Ո՜վ ընթերցողք
աստուածային տառիս, յիշեց՛էք ըզգծաւղ սորա զՊետրոս քահանայ, եւ
զստացաւղ` զԱստուածատուր, եւ զՔրիստոս մեզ եւ ձեզ ողորմեսցի. ամէն:
147ա Ով որ կարդայ,
զՊետրոսս յիշեա՛յ.
ամէն:
163ա Ով եղբա՛յր,
զիս յիշեա՛յ:
200բ Ըզստացաւղ
սորա զԱստուածատուր եւ զծնաւղսն
իւր եւ զամենայն համացեղսն իւր, նաեւ զմեղաւք դատապարտեալ ծառայս ամենայն
ծառաիցն Աստուծոյ` զՊետրոս քահանայ գր[իչ] աղաչեմ յիշել
ի Տէր, ո՛վ դասք պաշտաւնէից:
236ա Զստացաւղք
սուրբ եւ լուսազարդ կտակիս` զպատուական եղբայրն զԱստուածատուր, ըզծնաւղ
եւ զեղբայրսն իւր եւ զառտընին, ընդանեակսն իւր, յիշեցէ՛ք յաղաւթս. որոց ողորմեսցի
Քրիստոս Աստուած. ամէն: Ընդ նոսին եւ Պետրոսու գրչի եւ ծնաւղաց
եւ եղբարց եւ ամենայն արեան մերձաւորաց շ[նորհեսց]է ողորմութիւն, քաւութիւն
եւ թողութիւն մեղաց. ամէն:
246ա Ըզստացաւղ
սուրբ եւ լուսազարդ կտակիս զԱստուածատուր եւ զծնաւղսն
իւր եւ զեղբարսն, որոց ողորմեսցի Քրիստոս. ամէն: Եւ խոստացելոց բարեացն
արժանի արասցէ ընդ ամենայն սուրբս իւր. ամէն: Ընդ նմին եւ Պետրոսի գրչի եւ ծնողաց
եւ եղբարց շնորհեսցէ Քրիստոս Աստուած ողորմութիւն, քաւութիւն եւ թողութիւն
մեղաց. ամէն:
252բ Մայր սուրբ
անմահ Բանին, որ բարեխաւս ես միշտ աշխարհի, բարէխաւսեա՛ առ միածին Որդին
վասն Աստուածատրի եւ ծնաւղաց
իւր` շնորհել թողութիւն. ամէն: Ընդ նմին եւ Պետրոսի գրչի եւ Յոհաննիսի ուսուցչի
եւ ծնաւղաց եւ ամենայն արեան մերձաւորաց շնորհեսցէ ողորմութիւն, քաւութիւն
եւ թողութիւն մեղաց. ամէն: Եւ Աստուած ձեզ եւ մեզ ողորմեսցի:
282ա Զտառապել
գրիչս աղաչեմ յիշել ի տէր:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
259ա (թ.
259` թերին լրացնողի) Թվ. ՌՂԸ. (1649):
1գ (ԺԷ. դ., բոլորգիր) Աղաչեմ զձեզ յիշել եւ ի յաղաւթս
ձեր մաղթել վասն անարժան Իսրաէլիս, առ Տէր հայցել, զի իւր մեղքն եղիցի ջնջեալ
եւ ոչ եղիցի յիշել:
1գ (ԺԷ. դ., նոտրգիր) Աղաչեմ զձեզ յիշել եւ ի յաղաւթս ձեր
մախթել վասն անարժան
Մինասիս առ Տէր
հայցել, զի իւր մեղքն եղիցի ջնջեալ եւ ոչ եղեցի յիշեալ:
1գ (ԺԷ. դ., նոտրգիր) Աղաչեմ զձեզ յիշել եւ ի յաղաւթս ձեր
մախթել վասն անարժան Եղէիս առ [Տէր] հայցել, զի իւր մեղքն
եղիցի ջնջեալ եւ ոչ եղիցի յիշել: Աղաչեմ զձեզ յիշել:
283բ (1675 թ., բոլորգիր)
Ո՜վ Նէանէաս, դու իմ հակառակ եղեր,
ուր երդաս` մեռանիս: Նէանէաս, որ անուանեցաւ Պրոկղոս եւ եղեւ ընդիր մարտիրոս:
Եւ զիս դասակից սմա արասցէ Քրիստոս. ամէն: Բարսեղ երեցս գրեցի, զմի
բերան յիշման արարէք զիս արժանի: Թվին ՌՃԻԴ. (1675): Ո՜վ Տէր Յիսուս, զգինս
արեայն քո մի դատապար[տ]եր:
Թերին
լրացնող Սահակ վարդապետ Ամատունիի.
1դ N 1685 պատ. Եղիշէի մէջ տրուած է
գրքիս խորագիրը այսպէս. «Յառաջաբանութիւն պատմութեանց եթե որպէս կարգեալ
է աղաւթից մերոց հայցուածք, զոր ասացեալ է տեառն Ստեփաննոսի Սիւնեաց եպիսկոպոսի»:
(թղ. 130ա) - Առաջին ճառն յաղագս նախերգական աղաւթիցն:
Այս գրուածքը արդարեւ է Սիւնեցունը, որից
եւ շատ հատուածք գտնւում են N 172 հաւաքածոյ Մեկ. Ժամագրոց Մով. վարդապետի
ժողովածուների մէջ. տե՛ս թղ. 2ա յԱստուածային ժամանեալ, իսկ գրքիս մէջ` թղ.
3ա եւ այլն: Համեմատիր նաեւ Յոհան իմաստ. ժամակարգութիւն: Սահակ վարդապետ Ամատունի
///:
27բ Արտագրեցի 1685 Պատ. Եղիշէի ձեռագրից թղ.
154բ.: Սահակ
վարդապետ Ամատունի:
127դ Արտագրեցի 1685 Պատ. Եղիշէի ձեռագրից:
Սահակ
վարդապետ Ամատունի: Տե՛ս թղ. 342բ-343բ:
193դ Արտագրեցի 1685 Պատ. Եղիշէի ձեռագրից:
Սահակ
վարդապետ Ամատունի: Տե՛ս թղ. 305բ-306բ:
227դ Արտագրեցի 1685 Պատ. Եղիշէի ձեռագրից:
Սահակ
վարդապետ Ամատունի: Տե՛ս թղ. 342բ-343բ:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 283բ, ուղղանկիւն,
«ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ
ԲԱՐՍԵՂ ԵՐԷՑ»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ 120բ (արտաքին
լս-ում) «Եւ բնակեսցին ինմայցինք եւ րզին հհհշշղաղձձ ճանաչել ջջ» (սեւ թանաքով):
129բ (ստ. լս.) «Զի նա է Տէր Աստուած մեր, որ արար» (կապոյտ, կարմիր թանաքով):
ՆՇՈՒՄ` (Ս. վ. Ամատունու ձեռքով) 12բ (արտք. լս-ում, սեւով)
«Տե՛ս նոյն բան 25բ»: 23ա (արտք. լս-ում, սեւով) «Սոյն հատուածը մինչեւ վերջ տե՛ս
32բ «բացայայտութիւն տաւնից սկիզբն»: 25ա (արտք. լս-ում, սեւով) «Այս հատուածը
կապ չունի հանգստեան ժամի հետ. այլ է մի ուրիշ ճառ, տե՛ս միւս երեսի վերայ տրուած
ծանօթութիւնս»: 25բ (արտք. լս-ում, սեւով) «Այս հատուածը տե՛ս 12բ 10 տողից
յետոյ եւ կարդա՛ մինչեւ նշանս»: 27գ (ստ. լս., սեւով) «Պակաս է մի թերթ, տե՛ս
պակասորդը N 1685 պատ. Եղ. թղ. 154բ գրեցի» (յետագայում կապոյտ մատիտով
ջնջուած): 30ա (արտք. լս-ում, սեւ մատիտով) «Նոյն բանը տե՛ս 53ա, 55աբ, 99ա. տե՛ս
«Գիրք թղթոց», «Արտէմոն ոմն սուտանուն` աշակերտ Յովհաննու» եր. 352»: 32բ
(արտք. լս-ում, սեւով) «Այս նշանից սկսած մինչեւ վերջ բառ առ բառ գտնւում է Ստեփաննոս
Սիւնեցու ժամակարգութեան մեկնութեան մէջ. տե՛ս Երեկոյեան ժամ սոյն գրքի
23ա»: 32բ (արտք. լս-ում, սեւ մատիտով) «(1685 օրինակի մէջ եւս այսպէս. 160բ)»:
38ա (արտք. լս-ում, սեւ մատիտով) «Զ. Ղազարուն է»: 46ա (արտք. լս-ում, սեւով
եւ կապոյով) «Զչորեքշաբաթն տե՛ս Ձ. 1685. 173 բ»: 52բ (արտք. լս-ում, սեւ մատիտով)
«Ըստ 1685 օրինակի, թղ. 179բ»: 57բ (արտք. լս-ում սեւ մատիտով) «Ըստ 1685 օրինակի,
184ա», «Բկ. աւագ օրհ. յորժամ հերձեաց Մովսէս խաչանիշ գաւազանաւն»: 68բ (արտք.
լս-ում սեւ մատիտով) «Ըստ 1685 օրինակի, 193ա»: 68բ (գրադաշտում, կապոյտ մատիտով)
«Յաղագս ծննդեան Թ. աւուրն պատճառ»: 69բ (արտք. լս-ում, կապոյտ մատիտով) «Յիշատակարան»:
70ա (ստ. լս., սեւ մատիտով) «Ի 1685 օրինակի չիք այս խորագիր, այլ «Ութաւրեայ
աւուրցն, որ համեմատի ընդ արարչութեան աւուրցն» 193բ»: 72ա (արտք. լս-ում,
սեւ մատիտով) «Տե՛ս Ձ. 1685, 195բ Մսուրն»: 98ա (արտք. լս-ում, սեւ մատիտով)
«Ըստ յիշեալ Ձ. «Հպողեայ» 218բ»: 100բ (վր. լս., սեւ մատիտով) «Տե՛ս յիշեալ Ձ.,
221ա»: 102ա (արտք. լս-ում, կապոյտ մատիտով) «Տե՛ս 101ա»: 113ա (արտք. լս-ում,
սեւ մատիտով) «Տե՛ս յիշեալ Ձ., 231բ»: 116ա (արտք. լս-ում, սեւ մատիտով) «Տե՛ս
յիշեալ Ձ., 234ա»: 126ա (արտք. լս-ում, սեւ մատիտով) «Տե՛ս յիշեալ Ձ., 243բ»:
129բ (արտք. լս-ում, սեւ մատիտով) «Տե՛ս յիշեալ Ձ., 247ա»: 131ա (արտք. լս-ում,
սեւ մատիտով) «Տ. Ձ. 171 Գ.ց. էջ 394բ»: 133ա (արտք. լս-ում, սեւ մատիտով) «Տե՛ս
յիշեալ Ձ., 249բ»: 134ն (արտք. լս-ում, սեւ մատիտով) «Տե՛ս յիշ. Ձ., 251ա»:
140ա (արտք. լս-ում, սեւ մատիտով) «Յիշատակել եմ»: 147ա (արտք. լս-ում, սեւ
մատիտով) «Յիշատակարան»: 152ա (արտք. լս-ում, սեւ մատիտով) «Տե՛ս յիշ. Ձ.,
265ա»: 154բ (արտք. լս-ում, սեւ մատիտով) «Տե՛ս յիշ. Ձ., 267բ»: 166բ (արտք. լս-ում,
սեւ մատիտով) «Տե՛ս յիշ. Ձ., 279ա»: 169բ (արտք. լս-ում, սեւ մատիտով) «Տե՛ս յիշ.
Ձ., 282ա»: 185բ (արտք. լս-ում, սեւ մատիտով) «Տե՛ս յիշ. Ձ., 296բ»: 193բ (արտք.
լս-ում, սեւ մատիտով) «Տե՛ս յիշ. Ձ., 305ա»: 195բ (արտք. լս-ում, սեւ մատիտով)
«Տե՛ս յիշ. Ձ., 308բ»: 198բ (արտք. լսում, սեւ մատիտով) «Տե՛ս յիշ. Ձ., 311ա»:
199բ (արտք. լս-ում, սեւ մատիտով) «Տե՛ս յիշ. Ձ., 312ա»: 203ա (արտք. լս-ում, սեւ
մատիտով) «Տե՛ս յիշ. Ձ., 315բ»: 208բ (արտք. լսում, սեւ մատիտով) «Տե՛ս յիշ. Ձ.,
320բ»: 212ա (արտք. լս-ում, սեւ մատիտով) «Տե՛ս յիշ. Ձ., 324ա»: 215ա (արտք. լս-ում,
սեւ մատիտով) «Տե՛ս յիշ. Ձ., 327բ»: 220ա (արտք. լս-ում, սեւ մատիտով) «Տե՛ս յիշ.
Ձ., 333բ»: 221ա (արտք. լս-ում, սեւ մատիտով) «Տե՛ս յիշ. Ձ., 334բ»: 223բ (արտք.
լս-ում, սեւ մատիտով) «Տե՛ս յիշ. Ձ., 337բ»: 226բ (արտք. լս-ում, սեւ մատիտով)
«Տե՛ս յիշ. Ձ., 341ա»: 236ա (արտք. լս-ում, սեւ մատիտով) «Յիշատակարան»:
246ա (արտք. լս-ում, սեւ մատիտով) «Յիշատակարան»: 252բ (արտք. լս-ում, սեւ
մատիտով, վրայից` կարմիր մատիտով) «Յիշատակարան»:
Կազմաստառին փակցուած
թերթիկի վրայ «ԺԳ. դ. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1852
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ՆՈՐԱՇԷՆ գիւղ (ԵՐՆՋԱԿ) |
ՌՃԽԱ-ՌՃԽԴ. - 1692-1695 |
ԳՐԻՉ, ՍՏԱՑՈՂ` Մովսէս քհյ:
ԹԵՐԹ` 127. չգրուած` 119ա, 127աբ: ՊՐԱԿ`
Ա-ԺԱx12 (Ժ 11, ԺԱ 8): ՆԻՒԹ`
թուղթ, թ. 97-119` այլ, լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 23,3x16,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ`
երկսիւն (17x11): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 71բ): ՏՈՂ`
31, 34 (թ. 120-3, 125-6): ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի.
միջուկը` տախտակ. աստառը` ծաղկադրոշմ կտաւ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Ճակատազարդ` 1ա: Զարդագիր`
բուսական: Գոյներ` սեւ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի կաշին քերծուած,
ցեցակեր, եզրերը մաշուած, դռնակը, կապիչներն ու գամերն ընկած. միջից պակասաւոր,
խոնաւութիւնից տեղ-տեղ գունափոխուած, Ի. դ. նորոգուած, լուսանցներն լրացրած,
ամրացուած, թ. 66-7, 69-70, 90-1, 121-7 երկայնքի սկզբնական պակասներով, թ.
68-77` ցեցի անցքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-118բ Սրբոյն Գրիգորի Հայոց Լուսաւորչի ասացեալ Ճառք Յաջախապատումք
եւ լուսաւոր վարդապետութեան ի Սուրբ Երրորդութիւնն
Տե՛ս
ձեռ. 1337, 9ա-126բ: Ցանկ/118աբ (փոխադրուած վերջ): ա/1ա-2ա: բ/2ա-9ա: գ/9բ-11ա:
դ/11ա-6ա: ե/16բ-23ա: զ/23ա-8բ: է/28բ-33ա: ը/33բ-8բ: թ/38բ-44բ: ժ/44բ-52բ: ժա/52բ-66ա:
ժբ/66ա-71բ: ժգ/71բ-6բ: ժդ/76բ-8բ: ժե/78բ-82ա: ժզ/82ա-4ա: ժէ/84ա-6բ: ժը/86բ-90ա:
ժթ/90ա-6ա: ի/96ա-105բ: իա/106ա-7ա: իբ/107ա-9ա: իգ/109ա-16բ:
Բ. 119բ-26բ Յորդորակ Ոսկեբերանի ասացեալ, ի Մեկնութենէ սուրբ Աւետարանին Յոհաննու
1. 119բ-20բ Յորդորակ - Եւ զայս լուեալ մեր, ուսցուք
արթուն կալ...
2. 120բ-1բ Յորդորակ - Փութասցուք այսուհետեւ զգիրս
քննել...
3. 121բ-2բ [Յորդորակ] - Արդ, ուսցուք ի նմանէ ասացելոցն
զհանդարտութիւն...
4. 122բ-3ա Յորդորակ - Այլ այս (յաւելում` «ամենայն»)
առ նոսա ասացաւ յայնժամ...
5. 123ա-4ա Յորդորակ - Ի միտ
առցուք այսուհետեւ նորոգապէս զասացեալսն...
Գ. [Բանք զանազանք]
1. 124բ Մեկնութիւն Տեառն բանին, որ ասէ. Ոչ ոք յայնց կոչեցելոց
ճաշակեսցէ յընթրեաց իմոց... (Ղուկ.,
ԺԴ. 24) - Եւ զի մի՛ ոք ի ձեւ կերպարանաց առակիս հայեցեալ...
2. 124բ-6ա Յոհաննու Ոսկեբերանի Վասն խնդրուածոց - Ասաց
Տէրն մեր Յիսուս Քրիստոս. Թէ երկուք միաբանեսցին ի ձէնջ...
3. 126ա Կանոնք սուրբ առաքելոցն, զոր եդին յետ համբարձմանն Քրիստոսի - Կարգեցին
սուրբ առաքեալքն եւ եդին հաստատութեամբ, եթէ որ ոք իցէ ամբարտաւան... (տե՛ս
Կանոնագիրք Հայոց, հ. Ա., էջ 41-42 ԻԲ. (ԻԱ.):
4. 126ա [Այլ կանոն] - Եպիսկոպոս կամ քահանայ ի
պոռնկութեան կամ երդման եւ կամ գողութեան ըմպռնեալ, լուծցի ի կարգէն (չշարունակուած):
5. 126բ [Վասն իւղոյ] - Զի իւղն, որով
օծանէին ըզքահանայս եւ զթագաւորս Իսրայէլի, այս էր... եւ ետուն ըմպել:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳԱՂԱՓԱՐ 0ՐԻՆԱԿԻ
117ա (1216 թ.,
Սկեւռա) Յիշատակարան օրինակի սուրբ գրոյս, զոր աստ գրեցաք, առ ի հասկանալոյ
ձեզ, եթէ ուստի էր, եւ էր այսպէս գրեալ. Փառք ամենասուրբ Երրորդութեանն. Հօր
եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ, յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն: Ի բազում տեսակս
զանազանին օրինակք ուրախութեամբ հանգստից, եւ աւելորդ է մեզ ի պիտութիւն
առաջի եդելոյս զամենայն մի ըստ միոջէ թուել: Բայց որքան ի մրրկեալ եւ ի կուտակադէզ
ալեաց ծովու նաւ ի խաղաղն ժամանէ նաւահանգիստ, նոյնպէս եւ գրիչ ի տաժանելի
ճգանցն` ի վերջին գիծն զկայ առեալ, զգոհացողական առնէ Աստուծոյ գոհութիւն
եւ օրհնութիւն: Արդ, սմին այսորիկ հոգելից եւ առատաշնորհ մատենի սուրբ Լուսաւորչի երանելւոյն
Գրիգորի, ցանկացօղ
եղեալ յ[ը]ղձալից եւ փափագմամբ սիրով, արժանաւոր քահանայ ոմն Կարապետ անուն, եւ ստացաւ
զսա յիշատակ իւր եւ ծնօղաց իւրոց եւ եղբարց, ձեռամբ իմով Բարսղի քահանայի,
զի ես թեպէտ անտեղեակ էի արհեստի գրչութեան, բայց յօժարութիւնն տեսի զայնմ
լուսակիր առն եւ ձեռն ի գործ ար/171բ/կեալ եւ ի կատար հասուցի ի մեծ եւ հռչակաւոր սուրբ ուխտս
Սկեւռայ, յամի
վեց հարիւրերորդի վացսներորդի
եւ հինգերորդի թուականութեանս հայոց (1216), ի դիտապետութեան տեառն Յոհաննիսի եւ ի
թագաւորութեանն Հայոց Մեծաց քրիստոսապսակին
Լեւոնի, ընդ
հովանեաւ Սուրբ Փրկչիս եւ մօր իւրոյ` Սրբոյհու Աստուածածնիս եւ սուրբ
կենսակիր Սուրբ Նշանիս, որ մերձ դղեկին անմատոյց` Լամբու որջորջելոյ:
Իսկ բարեացպարտ Տէրն յիշեսցէ զստացօղք եւ զգրօղ սուրբ գրոյս. ամէն:
Յիշ-ս
չկայ ի ԺԳ. դ. յիշ-ք:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1ա Աւգնեա՛,
Հոգիդ Սուրբ Աստուած, ապիկար անձին իմոյ:
116բ Ընդ որս
եւ արժանիս արասցէ զմեղօք տարագրեալ եւ անարժան Մովսէս /117ա/ գծօղ եւ զստացօղ սուրբ գրոյս, որում
վայել է անուան ամենասուրբ Երրորդութեանն փառք, գոհութիւն, իշխանութիւն
եւ պատիւ, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
0րհնեալ է անբաւ
գթութիւն մարդասիրին Աստուծոյ, որ առեալ զձեռանէ մեղսատագնապ գծօղիս,
ի աւարտ հասոյց զիս, ի յայսմ լուսազարթ եւ հոգեշահ տառիս: Եւ որք օգտիք ի սմանէ, զսեւերես եւ
զապիկարս միով Հայր մեղայիւ յիշատակել մի՛ խնայէք, զի թերեւս ողորմեսցի
ինձ բարերարն Աստուած եւ այց արասցէ ի միւսանգամ գալստեանն իւրոյ, աղօթիւք
ձերովք (նման համառօտք` 16ա, 23ա, 33ա, 38բ, 44բ, 52բ, 66ա, 71բ, 76բ, 84ա, 86բ,
96ա, 105բ):
117բ Եւ դարձեալ ես` վերջին ստացօղ եւ զգրօղ սուրբ լուսազարդ
եւ հոգեշահ տառիս սուրբ Լուսաւորջին Մովսէս, անարժան եւ գործովք վատթարացեալ քահանայս, առ ոտս
անկեալ սրտի մտօք ընթերցողացդ եւ կողկողելով հայցեմ ի ձէնջ, զի թողութիւն
մեղաց խնդրիցէք ի Տեառնէ` ինձ, մեղապարտիս, որ յոլով վշտակրութեամբ գրեցի
սուրբ գիրքս ի նեղ եւ ի վշտալից ժամանակիս, որում վերջացեալք են ամենայն առաքինութիւնք
յաշխարհէ, եւ առհասարակ ամենեքեանքս թողեալք զլուսաւոր շաւիղս սրբոց հարցն
առաջնոց, զկնի կամաց մարմնոց եւ զմտաց ընթանամք եւ ցամաքեալք ի սուրբ սիրոյ
հոգեւորացն, հանապազ ցնակութեան եւ բարկութեան եւ նախանձու բոցով
տապանամք եւ խորովիմք: Վա՜յ եւ եղուկ է անձանց մերոց յաւուրն ահեղ ատենին
եւ անաչառ դատաստանին Քրիստոսի: Ի կատար հասուցի եւ յիշատակ ինձ` Մովսէսի անարժանիս
թողի, նաեւ ծնօղացն իմոց` Ալէքսանին եւ Շնորհաւորին, եւ
հոգեւոր ծնօղին իմոյ` տէր Ալէքսանին, եւ եղբարց եւ որդոց իմոց եւ
ամենայն արեան մերձաւորացն: Ի թուականութեանս հայոց ՌՃԽ. եւ չորս ամին
(1695) եւ յամսեանն սեպտեմբերի Ժ. (10), ի յերկիրս Երինճակու, ի գեօղն
Նորաշէն կոչեցեալ,
ընդ հովանեաւ Սուրբ Աստուածածնի, Սուրբ Կարապետի եւ Սուրբ
Նախ[ա]վկայի տաճա[ր]իս, /118ա/ ի կաթուղիկոսութեան տեառն Նահապետի եւ մերոյս առաջնորդութեան
տէր Մատթէոս արհի
եպիսկոպոսի Ապրակունեցւոյ: Եւ որք հանդիպիք սմա ընթեռնելով եւ կամ օրինակելով,
յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս զվերոյ գրեալքս, զի եւ դուք մասն եւ բաժին ընկալջիք ամէնառատ
մարդասիրէն Աստուծոյ: Ամէն: Հայր մեր:
Սրտի մտօք ընթերցջիք,
զի կարի պիտ[ա]նի դեղ է խըխայթեալ վիրաց եկեղեցականաց, որ հանէ զսլագ մեղաց նետից չարին ի մտաց մարդոյ,
եւ է խթան ընդոստուցիչ ծուլից եւ թմրեցելոց: Ապա, եթէ մեռեալ ես եւ ոչ զգաս
զձայն բարձրագոչ փողոյս ի յօր մահուտ, կենդանացեալ զգալոց ես եւ սգալոց:
124բ Սուրբ Յակոբ գրեցի
թվին ՌՃԽԱ. (1692):
Թ.
120-6` հաւանաբար, աւելի վաղ են գրուել եւ յետագայում կցուել ձեռագրին, կամ
այս յիշատակարանի թուականը սխալ է:
126ա Վա՜յ ինձ`
չարեօք ա[պակա]նեալ Մովսիսիս, որ անկա ի ձեռն աներեւոյթ գազանին,
զի մանրեալ խոր[ով]եաց զոսկերս հոգւոյ իմոյ պէսպ[էս] անօրէնութեամբք:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
127ա (ԺԸ. դ.)
Ի նուաստ եւ անարժան տէր Մանուէլիս գիրեցի:
127բ (ԺԸ. դ.,
եղծուած) Ես Նուբիր /// ապա կոդ///ոյ եմ Յախնազարեցի ///
ՌՃ.///:
ՆՇՈՒՄ` 1ա (ստ. լս.)
«ՌՃԽԴ.-1695. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]» (մանուշակագոյն թանաքով):
1853
ԳՐԻԳՈՐ ՆԱՐԵԿԱՑԻ, ՄԱՏԵԱՆ ՈՂԲԵՐԳՈՒԹԵԱՆ
|
ԺԴ. դար |
ԹԵՐԹ` 245. չգրուած` 1բ: ՊՐԱԿ`
ԺԹ-[ԽԹ]x8 (ԽԷ 7, ԽԹ 6): ՆԻՒԹ` թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
25,2x17: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն (19.5x12):
ԳԻՐ`
բոլորգիր
(նմուշ`
47բ): ՏՈՂ` 22: ԿԱԶՄ`
դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով. միջուկը` տախտակ. աստառը` կարմիր
թաւիշ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Լուսանցազարդ` բուսական, խաչ,
թռչուն, աստղ, ձուկ: Զարդագիր` հանգուցագիր: Գոյներ` կարմիր, սեւ:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - 1 (Ա)+1 (Բ): Ա.` Ժ. դ.: Ճաշոց:
Մագաղաթ, 15x24.5, երկսիւն, 6 տող, բոլորագիծ խոշոր երկաթագիր (նմուշ` Աա):
Ստացուած ընդլայնակի հատուած մէկ թերթի վերին կէսից: Կարդալ` Աա1.
«Եթէ ոք ունիցի ականջ յաւելցի... Տեսէք զինչ
լսէքդ, եւ յաւելցի» (Մարկ., Դ. 23-24): Աա2 «Յունիսի Ժ. Զաքարիա
մարգարեի: Եւ այս կանոն կատարի...///[զհ]րամանս իմ պահեսցես... պահեսցես
տայ քեզ/// սահմայք են... զոր ետ ու առաջի եր[եսաց]» (Զաք., Գ. 7-9): Բուսական
լուսանցազարդով (գոյներ` կարմիր, կապոյտ, դեղին, սպիտակ, ոսկի):
Բ.` ԺԱ. դ.: Մագաղաթ, 24.5x16.5-17, երկսիւն, բոլորագիծ մանր երկաթագիր
(նմուշ`
Բա), 18 տող: Ստացուած եզրահատուած մէկ թերթից:
Գիրք հարցողաց Բարսղի Կեսարացւոյ (ՁԹ.-ՂԲ.): «Ասողին: Խոնարհութիւն է զամենեսին
սիրել... Ղ. Հարցողաց.
եթե պարտ է պատիւ խնդրել: Ասողին. Հարուցանել միայն... Ասողին: Առաքեալ
ետ///»: Երկու բուսական
լուսանցազարդով. գոյներ` դեղին, կանաչ, սեւ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի Ա. փեղկի եւ
դռնակի վրայ սեւ բծեր, ԺԷ. դ. նորոգուած եւ վերակազմուած, հաւանաբար այդ ժամանակ
էլ անջատել են սկզբի` Ա-ԺԸ. պրակները, որով` սկզբից եւ վերջից պակասաւոր,
լուսանցային մասերում խոնաւութեան թեթեւ հետքեր, փոքր պատռուածքներ, ցեցակեր,
թ. 8` արտաքին վերին անկիւնում այրուածքի հետեւանք
անցք, բնագիրը` վնասուած, թ. 182` ստորին արտաքին անկիւնն ընկած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2ա-245բ Դրութիւն յոքնաթախանձ բանից աւգտակարաց...
Ասացեալ Մատեան ողբերգութեան Գրիգորի Նարեկայ վանաց վանականի հոգեմատեան
հռետորի եւ հայոց փիլիսոփայի:
Տե՛ս
ձեռ. 1568, 5բ-341ա: ա/2ա-3բ: բ/3բ-6բ: գ/6բ-10ա: դ/10ա-1բ: ե/11բ-4ա: զ/14ա-6ա: է/16ա-8ա:
ը/18ա-9ա: թ/19ա-21ա: ժ/21ա-2բ: ժա/22բ-5բ: ժբ/25բ-7բ: ժգ/27բ-9ա: ժդ/29ա-31ա: ժե/31ա-3բ:
ժզ/33բ-5ա: ժէ/35ա-7ա: ժը/37ա-40բ: ժթ/40բ-3ա: ի/43ա-6ա: իա/46ա-8բ: իբ/48բ-50ա: իգ/50ա-2բ:
իդ/52բ-5ա: իե/55ա-8ա: իզ/58ա-60բ: իէ/60բ-4ա: իը/64ա-8ա: իթ/68ա-71բ: լ/71բ-4բ: լա/74բ-7ա:
լբ/77ա-80բ: լգ/80բ-4բ: լդ/85ա-90բ: լե/90բ-2բ: լզ/92բ-4ա: լէ/94ա-6ա: լը/96ա-7ա: լթ/97ա-8բ:
խ/98բ-9բ: խա/99բ-100բ: խբ/100բ-1ա: խգ/101ա-2ա: խդ/102ա-3բ: խե/103բ-6բ: խզ/106բ-8բ:
խէ/108բ-10ա: խը/110ա-6ա: խթ/116ա-8բ: ծ/118բ-21բ: ծա/121բ-5ա: ծբ/125ա-6բ: ծգ/126բ-9բ:
ծդ/129բ-31բ: ծե/131բ-4բ: ծզ/134բ-6բ: ծէ/136բ-8բ: ծը/138բ-40ա: ծթ/140ա-1բ: կ/141բ-7ա:
կա/147ա-50բ: կբ/150բ-4ա: կգ/154ա-5բ: կդ/155բ-7ա: կե/157ա-60ա: կզ/160ա-5ա: կէ/165ա-7ա:
կը/167ա-9բ: կթ/169բ-71բ: հ/171բ-3բ: հա/173բ-8ա: հբ/178ա-80ա: հգ/180ա-2բ: հդ/182բ-5բ:
հե/185բ-96ա: հզ/196ա-8ա: հէ/198ա-200ա: հը/200ա-2բ: հթ/202բ-6ա: ձ/206ա-8ա: ձա/208ա-10ա:
ձբ/210ա-3բ: ձգ/213բ-7բ: ձդ/217բ-8բ: ձե/218բ-20ա: ձզ/220ա-1ա: ձէ/221բ-3ա: ձը/223ա-5ա:
ձթ/225ա: ղ/225ա-9ա: ղա/229ա-32ա: ղբ/233բ-8բ (նշուած` «ղդ»): ղգ/239ա-40բ, 244ա-5բ
(չիք` թէ զկնի վաթսուն եւ ինն... զառեալն ունողի», 242ա-3բ, 241աբ (չիք` «թիւն
հաւրդ մատուսցես... յաւիտենից. ամէն»): ղդ/232աբ (նշուած «ղբ»): ղե/232բ-3բ
(նշուած «ղգ»): Յշտկրն/չիք:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
13բ (ստ. լս.)
Զսակաւ գծողս աղաչեմ յիշել յայսմ վայրի:
60բ (ստ. լս.)
Վա՜յ ինձ:
238բ Մտաւոր
կարդա՛, քարքռուտ է տեղիս, ո՜վ անագանոս:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 21ա (ԺԴ. դ., ստ. լս.) Պաւղոս աբեղին է գիրքս,
այլ ազատ է:
42բ (ստ. լս.)
Պաւղոս աբեղին
է գիրքս Մարմաւնցուն /43ա/,
այլ ազատ է (նման 205բ-6ա):
72ա (ստ. լս.)
Պաւղոս աբեղին
է Նա[ր]եկացիս. այլ ազատ է:
98բ (ստ. լս.)
Պաւղոս աբեղին
է յիշատակս. այլ ազատ է (նման` 147ա):
118բ (ստ. լս.)
Պաւղոս աբեղին
է գիրքս /119ա/ Անձըղնայպատեցոյն, ապայ ազատ է:
177բ (ստ. լս.)
Պաւղոս աբեղին
է կտակս, որ յԵրուսաղէմ, ապա ազ/178ա/ատ է:
225բ (ստ. լս.)
Պաւղոսին է կտակս`
Անձըղնա/226ա/պատեցոյն, որ
է ազատ յԵրուսաղէմ:
2. 43բ (ԺԴ. դ., ստ. լս.) Յովանեսին գիրքս (նման` 55բ):
3. 61ա (ԺԷ. դ.) Ռ. (1000) վա՜յ խաբողիս, Մարտի Դ. (4):
4. 1ա (1675 թ.) Նարեկացւոյն գիրք
ընդ իւր ունի եւ Յոհաննու Սարկաւագ անուն կոչեցեալ
վարդապետին Աղօթք, որ է Սուրբ Էջմիածնայ: Թվին ՌՃԻԴ.
(1675) գրեցաւ:
Նման
Աղօթք այժմ չիք, հաւանաբար թափուած:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 2բ, 152բ` ութանկիւն,
«ԳԻՐՔՍ ՍՈՒՐԲ ԷՋՄԻԱԾՆԱ
Է»:
ՆՇՈՒՄ` 1ա (ստ. լս.)
«ԺԴ.. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1854
ԳՐԻԳՈՐ
ՆԱՐԵԿԱՑԻ, ՄԱՏԵՆԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ
ՍՈՒՐԲ ՎԱՐԴԱՆԻ ՎԱՆՔ |
ԺԴ. դար |
ԳՐԻՉ` Կարապետ:
ՍՏԱՑՈՂ` Գրիգոր կր.:
ԹԵՐԹ` 442: ՊՐԱԿ` Ա-ԼԸx12 (Ա, ԼԸ 5): ՆԻՒԹ` թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 24-24,5x16-16,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն
(20.5x11.5): ԳԻՐ` բոլորգիր (նմուշ`
368բ): ՏՈՂ` 19 (թ. 1-5), 21 (թ.
6-77), 23 (թ. 78-442): ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ շագանակագոյն
կաշի, դռնակով. միջուկը` տախտակ. աստառը` վանդակազարդ կտաւ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 1+1, թուղթ, չգրուած
(Ի. դ.):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Ճակատազարդ`
1ա, 368բ: Լուսանցազարդ` բուսական: Գոյներ` մուգ կարմիր:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշին քերծուած, եզրերը մաշուած, մէջքը վնասուած, Ա. փեղկին այրուածքի
հետք, վերջից պակասաւոր, լուսանցային մասերը թուլացած եւ բամբակակալած,
տեղ-տեղ փոքրիկ պատռուածքներ, զանազան բծեր, ցեցակեր. ԺԷ-ԺԸ. դդ. նորոգուած,
սրբագրուած, բացթողումները նոտրգրով գրուած լուսանցներում, խունացած հատուածները
սեւ թանաքով թարմացրած, Ի. դարում նորոգուած եւ թ. 442 տեղադրուած սխալ`
436-7ի միջեւ, թ. 316` հիմքից անջատուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-368բ [Գրիգորի Նարեկացւոյ
Մատեան ողբերգութեան]
Տե՛ս
ձեռ. 1568, 8ա-341ա: ա/1ա-5բ: բ/5բ-8բ: գ/8բ-13ա: դ/13բ-5ա: ե/15ա-8բ: զ/18բ-21ա: է/21ա-3բ:
ը/23բ-5ա: թ/25ա-7բ: ժ/27բ-9բ: ժա/29բ-33ա: ժբ/33ա-5բ: ժգ/35բ-7ա: ժդ/37բ-40ա: ժէ/40ա-3ա:
ժզ/43ա-4բ: ժէ/44բ-7բ: ժը/47բ-51բ: ժթ/51բ-4բ: ի/54բ-8բ: իա/58բ-61ա: իբ/61ա-3ա: իգ/63ա-6բ:
իդ/66բ-9ա: իե/69ա-73բ: իզ/74ա-7բ: իէ/77բ-83ա: իը/83ա-9բ: իթ/89բ-94բ: լ/94բ-9ա: լա/99ա-103բ:
լբ/103բ-9ա: լգ/109ա-16բ: լդ/116բ-26բ: լե/127ա-30բ: լզ/130բ-2բ: լէ/132բ-6ա: լը/136ա-8բ: լթ/138բ-40բ: խ/140բ-2բ:
խա/142բ-3բ: խբ/143բ-4բ: խգ/145ա-6ա: խդ/146ա-8բ: խե/148բ-53բ: խզ/154ա-7բ: խէ/157բ-9ա: խը/159ա-69ա: խթ/169ա-73ա:
ծ/173ա-7բ:
ծա/177բ-83ա:
ծբ/183ա-5բ:
ծգ/185բ-90բ: ծդ/190բ-3բ: ծե/193բ-8ա: ծզ/198ա-201ա: ծէ/201ա-4ա: ծը/204ա-6բ: ծթ/206բ-8բ: կ/209ա-16բ:
կա/217ա-22ա: կբ/22ա-7բ: կգ/227բ-9բ: կդ/229բ-32բ: կե/232բ-6բ: կզ/236բ-44ա: կէ/244ա-6բ: կը/246բ-51ա: կթ/251ա-3բ: հ/253բ-6բ:
հա/256բ-63բ: հբ/263բ-7ա: հգ/267ա-70ա: հդ/270ա-4բ: հե/274բ-80բ: հզ/280բ-3ա: հէ/283ա-6ա: հը/286ա-90ա: հթ/290ա-5ա: ձ/295ա-8ա: ձա/298ա-300բ: ձբ/300բ-6ա:
ձգ/306ա-10ա: ձդ/310ա-1բ: ձե/311բ-3բ: ձզ/313բ-5բ: ձէ/315բ-8բ: ձը/318բ-21ա: ձթ/321աբ:
ղ/321բ-6բ: ղա/326բ-31ա: ղբ/331բ-40ա: ղգ/340ա-65բ: ղդ/365բ-6բ: ղե/366բ-8բ: Յշտկրն/չիք:
Բ. 368բ-442բ [Նորին ճառք եւ ներբողեանք]
1. 368բ-92ա Սրբոյն հաւրն մերոյ Գրիգորի Նարեկացոյ ասացեալ Ճառ յիշատակագրութեան
պատմաբանութեան ամենազաւր նշանի աստուածութեան խաչին, որ ի վերուստ ամենահայեաց
նախատեսն ակնարկութենէ, ի ստորին կողմանց կայից աշխարհի ազգացն յունաց
բերեալ հանգուցաւ ի սահմանս վայրից գաւառին Մոկաց, ի շինուած բնակութեան,
որ կոչի ապարանք - Ընդ աւուրս ժամանակաց...
2. 392ա-408ա Առընթեր սակաւ դրութիւնս յարակցեալ
ի սոփեստէս հիւսեալ Ճառս ներբողինի լուսակազմ խաչիդ նշանի - Աստանաւր
սկզբնաւորեալ առ պատմական բանս...
3. 408բ-21ա Ի սոյն կարգ եդի Ներբողենի խաչիդ խորհրդի
եւ զգովեստ, զոր տիրուհոյդ երգեալ հիւսեցի - Գումարք խմբից
դասուց երջանկացն...
4. 421ա-4ա [«Նորին վերստին ի վերայ գրոյ անուան իւրոյ» տպ.
1840, էջ 520] - Գերազանց չափոյ կշռման երկնային բնութեան...
5. 424ա-42բ Գրիգորի Նարեկացոյ Գովեստ ասացեալ ի սուրբ առաքեալսն
յերկոտասանսն եւ յեւթանասուն եւ երկուսն ի սրբազան աշակերտսն Քրիստոսի - Տիեզերաց
ծաղիկք եւ տունք տենչալիք...
6. 442բ Նորին Գրիգորի ի մեծ եւ յերջանիկ հայրապետն Յակոբ եւ
վերադիտող սկզբնատիպ եւ երկնահանգէտ Աթոռոյ Մծբին քաղաքի - Բարձրացի՛ր
Սիոն, տաճար հոգեւոր... եւ լուծականի ///:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
5բ Զստացող
սորա` զԳրիգոր ծերունի
կրաւնաւորն յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս, աղաչեմ:
15ա Յիշեա՛,
Քրիստոս Աստուա՛ծ, զԳրիգոր կրաւնաւոր եւ զեղբայրն` զՍահակ քահանայ, եւ
զծնաւղն իւրեանց, եւ զյանյիշելի գրիչս եւ զմերսն. եւ քեզ փառք յաւիտե[անս] (նման`
198ա):
27բ Յիշեա՛,
Քրիստոս Աստուա՛ծ, զԳրիգոր եւ զՍահակ եւ զԾածուր` հաւրեղբայր
նոցա, եւ զծնաւղսն, եւ զմեղուցեալ գրիչ եւ զմերսն (նման 298ա, 54բ, 263աբ):
37ա Քրիստոս
Աստուա՛ծ, բարեխաւսութեամբ սրբոյն Գրիգորի Նարեկայ վանականի
յիշեա՛ յարքայութեան քում զստացող սորա զԳրիգոր կրաւնաւոր,
զծնաւղսն` զՎարդան |37բ| եւ զԱւտարտիկին, եւ զքոյրն`
զՏիրանց, եւ
զանյիշելի Կարապետ գրիչս եւ զմերսն. եւ քեզ փա[ռք] (նման` 74ա, 109ա, 127ա,
153բ, 177բ, 280բ, 315բ, 326բ, 368բ):
216բ Քրիստոս
Աստուա՛ծ: Որդի՛ Աստուծոյ, յիշեա՛ յարքայութեան քում զԳրիգորիոս կրաւնաւոր
եւ զՍահակ քահանայ
եւ զծնաւղսն եւ զժառանգսն նոցա` զՎարդան եւ զՍտեփանոս կրաւնաւորքն,
եւ զազգն ամենայն եւ զմեղապարտ Կարապետ գրիչս, |217ա| եւ զմէր ծնաւղսն եւ զերախտաւորքն.
եւ քեզ փառք, յաւի[տեանս]:
408ա Ո՜վ Սուրբ
Խա՛չ Քրիստոսի Աստուծոյ եւ նշան պատուական` պարծանք քրիստոնէից, լե՛ր անբարբառ
բարեխաւս յաղագս Գրիգորի կրաւնաւորի եւ հայր Թադէոսի` իշխեցող Սուրբ Վարդանի, ընդ
նոսին եւ մեղուցեալ Կարապետի սուտանուն կրաւնաւորի եւ փցուն
գրչի. եւ քեզ փառք յամէն լեզուի:
416բ (ստ. լս.)
Ո՜վ եղբայր, խիստ ղալաբայ կու արնեն դրացիքս:
423բ (ստ. լս.)
Ո՜վ եղբայր, անմեղադիր լե՛ր, ոչ եթէ յաւրինակէ եմ գրել, այլ ի մտաց:
442բ Աղաչեմ
զամենեսեան` զհարքդ եւ զեղբարքդ, յիշեցէ՛ք յաղաւթս ձեր զստացող սորա զԳրիգոր կրաւնաւոր
եւ զծնաւղսն, եւ զՅովաննէս դարուակն, եւ զանյիշելի գրիչս
եւ զերախտաւորքն մեր. եւ Աստուած զձեզ յիշէ յիւր արքայութիւնն, եւ նմա փառք
յաւի[տեանս]:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
397բ (ԺԵ. դար,
նոտրգիր, ստ. լս.) Ո՜վ օրինակօղ այբուբենիցս, տունքս բովանդակ շատ պակաս
են, զգոյշ կա՛ց, յայլ օրինակէ գրեսցես:
192բ (1767 թ.,
նոտրգիր, ստ. լս.) Ի ՌՄԺԶ. (1767) թվին եւ մեծ պահոց Անառակի կիրակի օրն, ես,
անարժանս, օրհնեցայ:
203բ (1767 թ.,
նոտրգիր, ստ. լս.) Ի վայելումն ա տէր Վա (այսպէս):
ՆՇՈՒՄ` 1ա (ստ. լս.)
«ԺԴ., Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1855
ԼՈՒԾՄՈՒՆՔ ՇԱՐԱԿԱՆԱՑ
|
ՌՄԺԸ. - 1769 |
ԹԵՐԹ` 129 (գրչի էջակալում`
237-484, որ է` 2ա-126ա).
չգրուած` 1աբ, 126բ, 127ա, 128ա-9բ: ՊՐԱԿ` 1+ԺԱ-Իx12 (ԺԹ, Ի 14)+4: ՆԻՒԹ`
թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով, թ. 126-9` այլ թուղթ, լուսագծերով
եւ լուսադրոշմով (թ.
1-125` «IB» կամ
«թագ` բուսական ոճաւորմամբ»,
թ. 126-9` եռամահիկ):
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
20,4x16: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(12.5-13.5x17-17.5):
ԳԻՐ`
նոտրգիր (շղագրանման.
նմուշ` 13ա). յաւելագրողի`
126ա, 127բ (նմուշ` 127բ):
ՏՈՂ`
23-24: ԿԱԶՄ`
դրոշմազարդ մուգ շագանակագոյն կաշի.
միջուկը` տախտակ. աստառը` թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ`
1+1 սպիտակ չգրուած թուղթ, մաս կազմաստառի (հաշուած թերթաքանակի մէջ` թ. 1,
129):
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի կաշին քերծուած, եզրերը մաշուած, ցեցակեր,
սկզբից (պրակք Ա-Ժ.) եւ վերջից պակասաւոր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2ա-125բ [Լուծմունք շարականաց]
1. 2ա-4ա [Կանոն ՀԲ. աշակերտաց առաքելոց Քրիստոսի] -
///իւր զշաւիղ իմն երեւեցուցանէ ի վերայ ջուրց, բայց ոչ հետք երեւի...
2. 4բ-13ա Յաղագս Յօնանու մարգարէին: Գլուխ Ի. - Բան.
Որ զանճառելի ծածկապէս... Լուծմունք. Մինչեւ ցայժմ խորհուրդն գալստեան Բանին Աստուծոյ...
3. 13ա-19ա Սրբոյն Սարգսի զօրավարին: Գլուխ ԻԱ. - Բան. Ամենասուրբ Երրորդութեան ընտրեալ ծառայ... Լուծմունք.
Այս երանելի սուրբս...
4. 19բ-23բ Գլուխ ԻԲ. Յաղագս սրբոյն Գէորգայ մեծի զօրականին - Բան. Քաջամարտիկ սուրբ նահատակ... Լուծմունք. Սրբոյն Գէորքայ կենցաղավարութիւնն, վարքն եւ նահատակութիւնն...
5. 23բ-35բ Գլուխ ԻԳ. Կանոն բուն բարեկանդանին, այսինքն`
կանոնաւորեալ երգ եւ այլն - Բան. Բանն, որ ընդ Հօր էութեան եւ համագոյ Սուրբ Հոգւոյն
զպատկերն... Լուծմունք. Յերանելի Երրորդութեանն աստուածային միութիւնն յայտնի էր...
6. 35բ-56բ Գլուխ ԻԴ. [Շարականք Պահոց] - Բան. Որ հայիս քաղցրութեամբ յարարած քո... Լուծմունք. Գործք
Սուրբ Երրորդութեան առ արտաքս անբաժանելի է...
7. 56բ-7բ Յաղագս սրբոյն Թէոդորոսի Եւխայիտացւոյ - Բան. Որ ընտրեցեր ի սկզբանէ զհաճոյ եղեա[լ]սն ի մարդկանէ...
Լուծմունք. Կամի ասել ի յաւիտենից ի յարացոյցն քո...
8. 57բ-73բ [Կանոն
երկրորդ կիրակէին Աղուհացից]
ա. 57բ-69ա Գլուխ - Բան. Որ զօրէնս սրբութեան պահոց նախ դրախտին աւանդեցեր...
Լուծմունք. Կրկին է պահքն, այսինքն` աստուածային եւ մարդկային...
բ. 69ա-73բ Գլուխ - Բան. Զանուն քո Քրիստոս օրհնեմք եւ փառաւորեմք զքեզ, Աստուա՛ծ...
Լուծմունք. Ասէ ոմն ի սրբոց, թէ անուն Քրիստոսի մեղր է...
9. 74աբ [Կանոն սրբոյն Կիւրղի Երուսաղէմի հայրապետի] - Բան. Մանկունք Նոր Սիոնի փառաբանիչք Սուրբ Երրորդութեան...
Լուծմունք. Սիօն էր հին ամրոց յԵբեսացոց...
10. 75ա-83բ Երրորդ կիրակէի կարգ ապաշխարութեան: Գլուխ - Բան. 0րհնեմք զքեզ անսկիզբն Հայր... Լուծմունք. Ի բերանոյ
եկեղեցւոյն շնորհակալ լինի զԱստուծոյ Հօրէ...
11. 83բ-97բ Գլուխ: Կանոն Չորրորդ կիրակէի Քառասնորդաց
պահոցն - Բան. Որ արարեր զօրութեամբ զիմանալեացն աշխարհ վերին...
Լուծմունք. Կամի ասել. ո՜վ բարերար Աստուած եւ Տէր...
12. 97բ-105ա Գլուխ կամ կանոն: Յաղագս եւ մանկանց Սեբաստիոյ (ԳԿ. ձայն) - Բան. Այսօր ընդ անմարմնոցն դասս պարեն... Լուծմունք.
Մեծ է եւ հզօր զօրութեամբ թշնամին մեր...
13. 105ա-17ա Կանոն Հինգերորդ կիրակէի պահոց: Գլուխ (ԲԿ. ձայն) - Բան. Որ պատուիրան ճշմարտութեան աւանդեցեր եկեղեցւոյ
քոյ... Լուծմունք. Ճշմարտութիւնն երկեակ է ըստ վարդապետաց...
14. 117ա-25բ Գլուխ: 0րհնութիւն վասն սրբոյն Գրիգորի Հայոց
Լուսաւորչի - Բան.
Այսօր զուարճացեալ ցնծայ եկեղեցի... Լուծմունք. Մայր սրբազան կաթողիկէ եւ առաքելական
եկեղեցի... եւ որպէս սրբազան Դաւիթ Անյաղթն փիլիսոփայն ասէ ի գիրս Սահմանացն, թէ///:
Բ. ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ,
1792 թ.
1. 126ա [Ի բանից իմաստնոց] - Վասն հպարտութեան
ասէ Ոգոստինոս, թէ հպարտութիւնն զարուսեակն երկնից ընկէց...
2. 127բ Այս է ոտանաւոր եւ պիտանի եւ հարկաւոր [«Պաղասարին ոգեալ» ձեռ. 8216, 269բ] - Աղնա պիլէ յիյլէ քէմի, / Վէրմէ քէմէ հիչ
պիր տէմի... / Հէր քիմ օլսա պունու պիլիր:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
73բ Ահա այսուհետեւ
շաբաթուց եւ կիրակէից եւ յատուկ սրբոց անւանց վրայ եղեալ երգոց շարականաց զմեկնութիւնսն
գրելոց եմ Աստուծով. վասն զի չունենալով ժամանակ, զհասարակ կարգացն եղելոցն զանց արարեալ,
յոյլ նահապետս խոյս ետու. 1218 (1769), Մայիս 5:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
126ա (Յաւելագրողի)
Գրեցաւ 1241 (1792), Ապրիլի 15:
ՆՇՈՒՄ` 129ա` վերին
աջ անկիւնում. «491=127»:
1856
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ՄԱԼԱԹԻԱ |
ՌՂԹ. - 1650 |
ԳՐԻՉ, ՍՏԱՑՈՂ` Յովհաննէս
երէց:
ԹԵՐԹ` 112:
ՊՐԱԿ` Ա-Ժx12 (Ա, Ժ 11, Գ 6): ՆԻՒԹ` թուղթ,
լուսագծերով եւ լուսադրոշմով (գրեթէ բոլոր թերթերին` եռամահիկ): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 21x15: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(15.5-16x11-11.5): ԳԻՐ` բոլորգիր
(նմուշ` 60ա): ՏՈՂ` 19: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի. միջուկը` տախտակ.
աստառը` դրոշմազարդ կտաւ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Կիսախորան`
1ա: Լուսանցազարդ` բուսական: Գոյներ` կարմիր, սեւ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշին քերծուած, մէջքը մաշուած, դռնակը, կապիչները եւ գամերն ընկած.
թերթեզերքը խոնաւութիւնից եւ փոշուց սեւացած, թերթերը խունացած, եզրամաշ,
80-112 թերթերի եւ կազմի Բ. փեղկի վերին արտաքին անկիւնը մկնակեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1. 2ա-10ա Գովասանութիւն է Սուրբ
Խաչին -
Այսաւր ուրախացան երկինք եւ երկիր...
2. 10ա-20ա Տեսեալ սուրբ Աստուածածնին,
զոր ետես սուրբ Կոյսն վասն դժոխոցն - Խորհեցաւ ամենասրբուհի Աստուածածինն
Մարիամ...
3. 20ա-6բ Հարցմունք սրբոյն Գրիգորի
Լուսաւորչին եւ պատմութիւն զոր արար նմա հրեշտակն վասն ոգոց մարդկան - Սուրբն Գրիգորիոս Լուսաւորիչն
Հայոց զԽ. (40) տիւ եւ զԽ. (40) գիշեր հաց ոչ եկեր...
4. 27ա-34ա Թուղխտ տեառն մերոյ Յիսուսի
Քրիստոսի, որ առաքեցաւ յերկնից յերկիր` ի տաճար սուրբ առաքելուն Պետրոսի
եւ Պաւղոսի ի Հռոմ
- Ես, պապս հռոմայեցւոց եկի ի տաճարն...
5. 34բ-9բ Երանելուն Եբրեմի ասացեալ
վասն պահելոյ սուրբ կիրակէին. ասացեալ է Եփրեմի
- Պատուեցէ՛ք զաւր
սուրբ կիրակէին, ո՜վ անմիտք...
Բ. 40ա-9բ Վկայաբանութիւն կամաւոր
աղքատին սրբոյն Ալէքսանոսին - Այր մի էր ի Կոստանդինուպաւլիս,
որոյ անուն էր Եփրեմիանոս... իսկ սուրբն Ալեքսիանոս ի Հրոտից ամսոյ ի ԻԸ.
(28) ի փառս Աստուծոյ:
Գ. ա. 50ա-8ա Աղաւթք աբբա Եփրեմի ասացեալ` Յաղագս զղջման
- Տէր Աստուած զաւրութեանց
աղաչեմք զքեզ...
բ. 58բ-65ա Վասն աղաւթիցն եւ արտասուաց
եւ խոստովանութեան
- Արդ, շնորհ արտասուաց նշանակէ սիրելոյ զՔրիստոս...
գ. 65բ-6բ Թէոփիլոսի ասացեալ
Յաղագս զղջման եւ արտասուաց - Արդ, պարտ է ամենայն մարդոյ զայս
ածել զմտաւ...
դ. 67ա-79բ Վկայաբանութիւն սրբոյն
Մարիանէ կուսին, որ վկայեաց վասն անուան Քրիստոսի
- Յետ յարութեան Տեառն
մերոյ եւ փրկչին Յիսուսի Քրիստոսի եւ փառաւք...
Դ. 1. 80ա-93ա [Վարդանայ Այգեկցւոյ
Դաւանութիւն հաւատոյ] Ուղիղ հաւանութիւն հաւատոյ, որ ի Հայր եւ Որդի եւ
ի Սուրբ Հոգին, զոր մեղապարտս գրեցի աստուածային գրոցս ի վերա հիման առաքելոց
եւ մարգարէից - Զաստուածութիւնն անճառելի եւ անհասանելի եւ
անիմանալի...: Ապա եւ զվարդապետս Վարդան անմոռաց յիշեսջիք: Եւ մի՛ ոք հանցէ
յանունս իմ ի գրոցէս, որ գրէ, իսկ որ գրէ, Աստուած անջնջելի գրեսցէ զանուն
նորա ի գիրն կենաց. ամէն. Ռ. (1000) ամէն:
2. 93բ-9ա Սուրբ հարցն ուղղափառաց
հաստատեալ է ի պատճառս նաւակատեաց խորհրդոյն յաղագս անհասից - Թէ հերձուածող կամ այլ ազգ քրիստոնէ
հարցանէ զիս...
3. 99ա-109ա Վասն չբանպասելոյ եւ
չդատելոյ զեղբարս եւ զընկերս, զքահանայս եւ զվարդապետս
- Մթերք ս<ե>գոյ
եւ տարակուս աղջամուղջ տրտմութիւն դիզեալ կուտին... եւ մեզ եղիցի վալելել
եւ փառս [տ]ալ Հաւր եւ Որդոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ այժմ եւ միշտ եւ՛՛:
Ե. ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ. ԺԷ. դ., հայատառ թուրքերեն.
ա. 110ա [Աղօթք] - Ամիր ամիր դամի տօւրան...
բ. 112ա [Հմայագիր] - Սուճամար,
աբիմար, զահրիմար...
գ. 112բ Աղրաբ, աղրաբ, աղրաբիամ, աղրաբլարն շահիւ
մաշրաբ օղլի... 2. (ԺԷ. դ.,
հայերեն) 111ա Գիր թիքայ մնաղացի - Ճրագ,
ճրագ ճշմարիտ, ճեշմայ հատիկ Մարտիրոս...
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
10ա Բարեխաւսութեամբ
աստուածընկալ եւ ամենայաղթ սուրբ նշանի քո, Քրիստոս Աստուա՛ծ, ողորմի
ըստացողի գրոցս, մեղաւոր գրչիս` սուտանուն Յովհանէս իրիցուն, այլեւ
ծնաւղաց իմոց` Աստուածատուրն եւ մայրն իմ`
Թագուհէ, որ
առ Աստուած փոխեցան, եւ եղբայրն իմ` Պառսամն, եւ քոյրն իմ`
Երանն:
39բ Որ ողորմի
Քրիստոս Աստուած ըստացողի գրոցս, մեղաւոր գրչին` Յովաննէս սուտանուն
իրիցունն, եւ հաւրս նորա` Աստուածատուրին, եւ մաւրս` Թագո|40ա|ւհէ, եւ զեղբայրն
իմ` Կարապետն, Պարսամն, քոյրն իմ` զԵրանն, Աստուած աւրհնէ
զԱբրահամն եւ իւր
ննջեցեալքն. ամէն:
Սէր անուն Յիսուս,
Տուր զեղջ գերելոյս
Եւ յորդ արտասուս,
Բխել յաչերուս,
Բժիշկ իմ հոգոյս,
Մեղաւք մեռելոյս,
Փարատիչ ցաւոյս:
Աստուած իմ,
Յիսուս.
Կեանք լե՛ր մեռելոյս,
Խաւարեալ ոգոյս
Եւ հա՛ն զմեզ
ի լոյս
Արարիչ եւ յոյս
Զեղջ եւ արտասուս:
Հաստատեա իմոյ,
Աւգնեա՛ գերելոյս`
Ինձ ողորմելոյս,
Զգծող գրոյս,
Զստացող գրքոյս.
Մի՛ հաներ անյոյս,
Մի՛ թողուր անլոյս,
Ապաւէն եւ յոյս,
Իմ Քրիստոս Յիսո՛ւս:
109ա Փա՜ռք ամենասուրբ
Երրորդութեանն Հաւր եւ Որդո եւ Հոգոյն Սրբոյ. ամէն:
Արդ, գրեցաւ
եւ յաւարտեցաւ սուրբ կառս
(=տառս), որ կոչի Ոսկիփոր, ձեռամբս Յովաննէս իրիցուն, որ
միայն անուամբս եմ երէց եւ գործս` ոչ, ի թուականիս հայոց ՌՂԹ. (1650), Մարտ
ամսոյ ԻԶ. (26): Եւ եղեւ յաւարտումն տառիս ի գաւառն Մալաթիու, ի դրունս Սուրբ Ստեփաննոսի, ի հայրապետութեանն
սուրբ յաթոռոյն Սըսայ Հայոց տեառն տէր Ներսէս կաթողիկոսին:
Այլ եւ զծնաւղսն` Աստուածատուրն եւ զմայրն իմ
Թագուհէ, զեղբայրն
իմ` Կարապետն, որ
հանգեան ի Քրիստոս, զեղբայրն իմ` Պառսամն, քոյրն իմ` զԵրանն, զորդին իմ`
Սեւերիանոսն,
Գաբրիէլն, Հարապետն եւ զանպիտան գրիչս` Յովաննէս երէցս |109բ|
յիշեցէ՛ք ի Տէր եւ մի բերան ողորմի ասացէ՛ք յիշողացն եւ յիշեցելոցն, այց
արասցէ Քրիստոս իւր ի մի[ւս] անգամ գալըստեանն. ամէն:
Այլ եւ յիշեցէ՛ք
սարկաւագ Աբրահամն եւ իւր կենդանիքն եւ ննջեցեալքն, որ այս գիրքս Ոսկէփոր
պատճառ եղաւ գրելոյն: Աստուած աւրհնէ զինքն եւ իւր ննջեցեալքն. ամէն: Հայր
մեր, որ յեր[կինս] (նմանիք` 20ա, 34ա, 49բ-50ա, 58ա, 65ա, 79բ-80ա, 93աբ, 99ա):
Միայն
10ա եւ 109ա` տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք, Գ., էջ 378:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
34ա (ԺԸ. դ.)
Աստուած աւրհնէ Պետրոսն, զիւր եղպար Պողոսն, հայրն` մխտասի
Կարապետն,
Իսրայէլն, ողորմի ասա. ամէն: Հայր:
40ա (ԺԸ. դ.)
Ողորմի Իսրայէլն, մխտասի
Կարապետին եւ իւր
կողակցին, եւ իւր որդոցն` Պատրոսին, Նիկայղոսին, Աստուած աւրհնէ.
ամէն: Հայր մեր (նման` 20ա, 65ա, 80ա):
58ա (ԺԸ. դ.)
Պետրոսին եւ Ղալամին եւ Աստուածայտուրին, Գիրիգորին, Նաւայսարդին,
Իվանին. ամէն: Հայր մեր, որ երկինքտ ես:
1ա (ԺԸ. դ.) Այս
է դալուուք գտող.
Գ. ապասի Աղամալն.
Կիրակոս` Ե. շահի.
Երանին` Ժ. շահի.
Գիրիքոր` ԺԴ. շահի.
Յարութիւնս Ա. ապասի.
Խեչուն` Բ. շահի կէս
ակելեւա.
Քաչալ Այվազ` Բ.
շահի.
Առաքել` Բ. շահի (վրացատառ)`
մնաթ.
յԱյվազ` Գ. շահի.
Ավդալ` ԺԴ. փող.
Բիլիկ կնիկն` Ա. շահի:
1բ (ԺԸ. դ.) Ես
կրեցի` տէր Մարքրոստի (= Մարտիրոսի)
ծառայ Բարսեղէս: Այսաւր
ուրախացան երկինք եւ երկիր, մեծաւ ցնծացան լուսայհոկի տէր Մարքարին կընամէն, յար
եւ որդի տէր Մարքարին ծառայ եւ մեծ տէր Մարքարին. ամէն, շնոհն
ի վերայ տան վերայ. ամէն: Ծնօնտն եւ ուսայորի. ամէն: Քրիստոսի
ծառայ կարթացօղս. ամէն, փառք Աստուած:
67ա (ԺԸ. դ.)
Աստուած օրհնի կրողն կամ կարդացողն. ամէն:
110ա (ԺԸ. դ.)
Ուղափառաց հսկոյ հայրեր / ժամէ դուս գիր լուսն փայլեր / ամենասուրբ գիրքն
առնէր` / Պետրոս,
Մարտիրոս պարոն:
111ա (ԺԸ. դ.)
Յիշատակ է այս Ոսկիփոր գիրքս յիշատակ Մարտիրոս անպիտան իրիցուն
եւ հօրն` Պապուռին, եւ
մորն` Եթարին, եւ
կողակից Հոռոմսիմն, եւ
տուատ Փարուն, եւ
որդի Սարքիսին,
Յակօբին եւ եղբար Յարութիւնին, Ղազարին. օվ որ կարթայ
եւ լի բէրան ողորմի
ասէք, Աստուած ողորմսի ձեզ ի մուսանկամ գալուստեան արժա[նի] արասէ.
ամէն:
111բ (ԺԹ. դ.)
Նազարին, որդ[ի]
Ղազարին, որդ[ի]
Նազարին, որդ[ի]
Նազարին, ադակեն
Նազարին ծառ
Աստուած հոկին: Նազարին, հոկին, Աստուած փարկ ծառա:
111բ (ԺԹ. դ.)
Ես` տէր Մարքարի որդի
Բարսեղ:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 109բ «Այսաւր
անճառ լուսոյն ծագումն ի փրկութիւն մեր կատարու: Աստուած աւրհնէ զինքն եւ զիւր
ննջեց[ելոյն]: Այսօր անճառ լուսուն ծակումն ի/// ես գրեցի կարա///»: 110բ «Մեղա
Աստուած, մեղա ամայ: Այսօր անճա»: 110բ «Այս է Ա, Բ, Գ...» (այբուբենի տառերը):
111բ «Ես կիրեցի աբգդեզէըթ Ա, Բ, Գ... (այբուբենի տառերը)»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ` 110բ` երկու
թռչուն (գծանկարային, սեւ): 112ա` Մարդկային կերպար` խաչը ձեռքին (գծանկարային,
սեւ):
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 1բ` դրոշմուած
երիցս. «ՔՐԻՍՏՈՍԻ
ԾԱՌԱՅ ՄԿՐՏԻՉ»:
1857
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ՍԴԱՆԻՍԼԱՒՕՎ (Լեհաստան) |
ՌՃՀԶ. -1727 |
ԳՐԻՉ` Ստեփաննոս Ստեփանեան (Ռոշքա):
ԹԵՐԹ` 124 (գրչի
էջակալում` 3-83, որ է 2ա-42ա, 1-159, որ է 45ա-124ա). չգրուած 1աբ, 25բ, 42բ-4բ, 124աբ: ՊՐԱԿ` Ա-Եx8 (Ա, Ե 10)+Ա-Էx12 (Է 8): ՆԻՒԹ` թուղթ,
լուսագծերով եւ լուսադրոշմով (թ. 1-123` փայտէ ցանկապատ, մուտքով, որի ներսում առիւծ,
թ. 124` թագ` կիսով երեւացող): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
19,3x15,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն (15.5x11.5): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 45ա): ՏՈՂ` 32 (2ա-42ա), 27-28 (45ա-123բ), աղիւսակ` 29
(3բ-15ա, երկսիւն), 19 (16ա, միասիւն), 25 (17ա, միասիւն, ստորին երկու տողը չլրացուած),
36 (18ա, 34բ, միասիւն), 32 (19բ-25ա, 36բ-42ա, միասիւն), 35 (27ա, միասիւն), 23
(28բ, միասիւն), 41 (31ա, միասիւն), 26 (32բ, միասիւն): ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ
շագանակագոյն կաշի. միջուկը` ստուարաթուղթ. աստառը` թուղթ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Ճակատազարդ` 45ա: Լուսանցազարդ`
բուսական: Զարդագիր` թռչնագիր: Գոյներ` կապոյտ, վարդագոյն, սեւ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի Ա. փեղկի կաշին
ցեցակեր, թանաքի թթուայնութեան պատճառով գրադաշտը գունափոխուած, թ. 10` հիմքից անջատ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2ա-42ա [Տիտղ.]
Պատճառ Ծռազատկին եւ ուղղութիւն նորին, արարեալ տեառն Ստեփաննոսի Ստեփանեան Կամենեցւոյ
աստուածաբանութեան վարդապետի, ի թուին հայոց ՌՃՀԶ. (1727), ի Ստանիսլաւօվ Լեհաց:
2բ [Նախաբան] Առ պայծառ ընթերցողն. Բազում ամք
են, յորմէ հետէ ի բազմաց խնդրեցայ, զի զԾռազատկին պատճառն եւ զուղղութիւն նորին ընդ
գրով արկանէի` վասն մերժելոյ զամենայն սխալութիւնս եւ զգայթակղութիւնս, որք
աստի ի մէջ ազգաց պատահիլ սովորեցան: Բայց զի տքնութիւնս այս զբազում աշխատութիւնս
եւ զմանրամասն հմտութիւն զանազան տօմարաց պահանջէր, եւ ես զայլովք գոլով
պուտաղեալ աշխատանօք, միշտ առ դիպողագոյն թողի ժամանակ: Արդ, տեսանելով
զմեծ հարկաւորութիւն սորին, զոր ինչ ունէի ի վաղուց հետէ հաւաքեալ, եւ ընդ
երկար ժամանակս մի ըստ միոջէ զամենայն երկասիրութեամբ հետազօտեալ, այժմիկ
շնորհիւ Տեառն ի լոյս ածել բարւոք վարկայ` ի շահաւէտութիւն սիրելի ազգիս
իմոյ: Զճշմարտութիւն իսկ իրին բաց երեւացուցանիմ եւ ո՛չ միով խրթնութեամբ
կամ պատրուակաւ ծածկելով, այլ զոր ամենիմաստ աստղագէտքն եւ մեծամեծ ժողովքն
վճռովք հաստատեցին` ակն յանդիման կացուցանեմ: Զաղիւսակս ոմանս ի նոցանէ
գծագրեալսն եւ զոմանս յինէն յօրինեալս, վասն մեծագոյն դիւրութեան գտանելոյ
զեօթներեակսն, զիննեւտասներեակսն, զտարեգիրսն եւ զտօնսն տարւոյն, շարադրեցի`
յարելով հին տօմարին, եւ զուղղեալն, զոր այժմ նոր տօմար սովոր են ոմանք կոչել,
որպէս զի ճշմարտութիւնն իբրեւ ի յստակ հայելւոջ ամենեցուն ակներեւ ցուցցի:
Զոր ամենայն ի փառս Քրիստոսի` փրկչին մերոյ, եւ ի պատիւ գորովագութ Հօր մերոյ
սուրբ Լուսաւորչին, յերեսս անկեալ նուիրեմ եւ զքեզ, ազնուական ընթերցօ՛ղդ,
զի զտքնութիւնս զայս անկեղծ սիրով եւ մտադիւրութեամբ ընթեռնուլ հաճեսցիս,
յորդորեմ ի նոյն Քրիստոս` Տէրն մեր. Ողջ լեր:
ա. 3ա-15ա Պատճառ
Ծռազատկին եւ ուղղութիւն նորին - Ծռազատկին, որ է ծուռ Զատիկ, պատահի քանիցս անգամ, ճշմարիտ
Զատիկն ոչ կատարի յիւրում ժամանակին...
բ. 1. 15բ-25ա Յաղագս
Տօմար Հայոց - Տօմարս այս բաղկանայ յեօթներեկէն, յինն եւ տասներեկէն եւ
ի տարեգրէն...
գ. 26ա-42ա Նոր
պատճէն տօմարի - Յաղագս տարւոյ եւ մասանց նորին: Տարին ունի զամիսս երկոտասան...
Բ. 45ա-123բ [Կղեմեսի
Գալանոսի] Յաղագս աստուածային բացարձակ կատարելութեանցն, այսինքն` աստուածային ստորոգելեացն:
Տե՛ս
ձեռ. 137, 1ա-71բ: ա/45ա-9ա: բ/49ա-60ա: գ/60ա-6ա: դ/66ա-75ա, ե/75ա-94բ: զ/94բ-108ա:
է/108ա-22բ: Յաւելեալ ունի ցանկ` 123աբ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
2ա` Տե՛ս Տիտղ.:
ՆՇՈՒՄ` Կազմաստառ Ա.`
«ՌՃՀԶ. - 1727. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»: 1ա «գրչափորձ» (սեւ թանաքով): 124բ`
88/248/124 (էջահաշիւ, սեւ թանաքով):
1858
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ՊՐՈՒՍԱ |
ՌՄԳ. -1754 |
ԳՐԻՉ` Յակոբ (51բ-84ա):
ԹԵՐԹ` 87. չգրուած` 37բ, 50ա-1ա, 84բ-5բ,
86ա-7բ: ՊՐԱԿ` 1+Ա-Դx12+2+Ա-Դx12 (Գ 8, Դ 4): ՆԻՒԹ`
թուղթ, թ. 1` լուսագծերով եւ լուսադրոշմով. արծիւ, որի տակ գրուած` MR (վերին
մասը ընկած), թ. 2-49` այլ թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով (լատինատառ,
անընթեռնելի), թ. 50-1` այլ թուղթ, լուսագծերով, թ.` 52-87` այլ թուղթ, լուսադրոշմով`
թագ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 21,5x16,5. թ. 50-1` 21,5x15,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ`
միասիւն (20x13): ԳԻՐ` նոտրգիր. տարբեր ձեռքեր` 2ա-49բ,
51բ-84ա (նմուշք` 2ա, 63ա): ՏՈՂ` 27-33: ԿԱԶՄ`
լաթապատ ստուարաթուղթ, մէջքը` կապոյտ լաթ. աստառը` սպիտակ թուղթ (Ի. դ.):
ՊԱՀՊԱՆԱԿ`
1 (Ա.) + 1 (Բ), թուղթ, մաս կազմաստառի, Ի. դար:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Ճակատազարդ` 2ա: Զարդագիր`
երկրաչափական: Գոյն` նարնջի:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. թերթերը խոնաւութիւնից
գունափոխուած, գրադաշտը փոխուած, բնագրային ջնջումներ, Ի. դարում նորոգուած
եւ վերակազմուած` թերթերը խառնուած, թ. 5` հիմքից անջատ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1. 2ա-37ա Համառօտ մեկնութիւն գրոցն, որ կոչի Պատճառաց, ի տառապեալ
Մեսրոպայ Գանջեցւոյ Աղուանից. Բան. Առարկութիւն առաջնեորդ սեռի եւ տեսակի - Ամենայն պատճառ նախկին է...
որպէս ցուցաք փոքր ի շատէ. եւ Քրիստոսի Աստուծոյ յուսոյն մերոյ փառք եւ գոհութիւն,
յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
2. 38ա-45բ Ի Մեսրոպայ տառապելոյ
արարեալ` Դաւթի փիլիսոփայի Առածք հինգ. թէ զի՞նչ արդեօք է սահման, կամ զի՞նչ
բնաւորական սահման ստորագրութիւն եւ ստորադրական սահման, եւ կամ ոյք ի
սոցանէ զոյս ոմանս վիճակեցան ի գոյիցն - Ա. Արդ, սահման է բան համառօտ,
յայտնիչ գոյացութեան... այսպէս տեսակն եւ անհատ, եւ ոչ ունին զնոյն սահման,
ուրեմն ոչ երբէք ասին գոլ նոյնք:
Տե՛ս
նոյնի սկիզբը 82ա` «...իսկ զմարդ, որ կոչի տեսակ` կենդանի ասէ» (չշարունակուած):
3. 45բ-9բ Նորին վասն բաժանման - ա. Ամենայն
որ մի անգամ բաժանեալ գոյ յայլոց գոյից... սոսկ բանիւ բաժանի` ոչ մեռանի,
այլ մնայ կենդանի:
Բ. 51բ [Յաղագս բաժանման եւ բաղկացութեան] - Վերուստ ի վայր բաժանումն է, ներքուստ ի վեր բաղկացութիւնն
է: Այս կերպիւս իմա՛ (տրուած է շրջանակների
մէջ):
- 52ա-82բ Դաւթի փիլիսոփայի Ներքինացւոյ Վերլուծութիւն
Ներածութեանն Պորփիւրի:
Տե՛ս
ձեռ. թ. 1688, 1ա-151ա: ա-խ/52ա-80բ, 84ա-5բ: ա/52աբ: բ/52բ-3բ: գ/53բ-5ա: դ/55աբ:
ե/55բ-6բ: զ/56բ-8ա: է/58բ-9ա: ը/59աբ: թ/59բ-60ա: ժ/60աբ: ժա/60բ-1բ: ժբ/61բ-2ա: ժգ/62աբ:
ժդ/63ա-4ա: ժե/64ա-5ա: ժզ/65աբ: ժէ/65բ-7ա: ժը/67ա-8ա: ժթ/68ա-9ա: ի/69բ-70բ: իա/70բ-1բ:
իբ/71բ-2բ: իգ/72բ-3ա: իդ/73ա-4բ: իե/74բ-5բ: իզ/75բ-7ա, 84ա: իէ/84ա-5բ: իը/85ա: իթ/77ա-8ա:
լ/78աբ: Հասարակ ամենեցուն ըստ յոլովից ստորոգիլ: Պրակք երեսուն եւ մէկ
երրորդ - Ի հասարակութենէ մոռացաբար... /78բ| (այսուհետեւ` գլխահամարները
մէկով աւելանում են): լա/78բ-9ա: լբ/79աբ: լգ/79բ-80ա: լդ/80ա: լե/80աբ: լզ-խ/80բ:
գ. 81աբ Դարձեալ հարցմունք պէս-պէս եւ պատասխանիք մեկնութեանս
գաղաբար մեզ շնորհօղ տեառն Մեսրոպայ գերիմաստ հռետորի եւ կրօնաւոր վարդապետի:
Դժուար տեղեացն սորին - Հարց. զի՞նչ է որ Պորփիւրի մեկնութեան ԼԲ. գլուխն ասէ,
թէ ներշնչական, զգայական... Պատասխանի. զայն ասէ, թէ սեռ գոլն կենդանոյն
պատահումն է... վասն այն այսքանս լուծեցաւ, ով ոք կամի ընդունի, ով չկամի,
թող ինքն լուծէ:
Դ. ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ,
ԺԸ. դ.
ա. 1ա [Իտալերեն բառացանկ] -
Bacchetta, ciabuchi - Ballevino, vahjiedigi:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
49բ Ահա ընկա՛լ
զհայցուածս քո, ո՜վ մաքրամիտ եղբայր, զի զդիւրիմաց տեղիսն համառօտեցի,
իսկ զդժուարիմացսն երկարեցի չափաւոր, զի զսակաւ գիտութիւն սորա իմա՛ դու
եւ ուսո՛, զայլս ի փառս Քրիստոսի յուսոյն մերոյ, որ է օրհնեալ ընդ Հօր եւ Սուրբ
Հոգւոյն, յաւիտեանս. ամէն:
82բ Շնորհիւ
Տեառն եւ կարողութեամբ ամենազօրին Աստուծոյ գրեալ աւարտեցաւ մեկնութիւնս
Դաւթի
Անյաղթ փիլիսոփայի ի Ներածութեանն Պորփիւրի թվին հայոց
ՌՄԳ. (1754), Յունվար ամսոյ, ի Պրուսայ քաղաքի, ի յեպիսկոպոսարանում,
ընդ հովանեաւ տեառն Գէորգայ աստուածաբան վարդապետի եւ
նախորդ պատրիարքի Կոստանդնուպօլսոյ, որ եւ այժմ
վերատեսչի Պրուսայու եւ օրինակ սորին տուողին մեզ` Մեսրոպ գերիմաստ վարդապետ
եւ կրօնաւոր, հանդերձ դասասութեամբ: Հանդիպօղք սորայ եւ օրինակո՛ղք, յիշեսջիք
եւ մեզ ընդ նմայ: Յակոբ եւեթ ծառայս գծագրող:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 1ա «Այլ եւ
այժմ եւ այլ յայնժամ, իմ աննման, ազնիւ, սիրուն»: 37բ «Իմ Մաթէոս» (սեւ թանաքով),
«Թոմաս վարդապետ» (կարմրով, հակառակ դիրքով):
ՆՇՈՒՄ` 1ա` վերին
լս-ում, 1858 (սեւ մատիտով):
1859
ԱԳԱԹԱՆԳԵՂՈՍ, ՊԱՏՄՈՒԹԻՒՆ
|
ԺԷ. դար |
ԳՐԻՉ` Գաւրգ:
ԹԵՐԹ` 203. չգրուած` 1աբ, 203աբ: ՊՐԱԿ` 1+Ա-ԺԷx12 (Ա, ԺԷ 11): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով
(խաչով պսակուած շրջանակ, որի գծով բաժանուած երկու հաւասար մասերում
մէկակակ եռանկիւն): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
21,2x15,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (16x11): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 62ա): ՏՈՂ` 22: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ, շագանակագոյն կաշի, դռնակով. միջուկը` տախտակ. աստառը`
ծաղկազարդ կանաչ մետաքս (մասամբ գունաթափուած). լուսանցակողերը կարմիր:
ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 1 (Ա) + 1 (Բ), թուղթ, չգրուած:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշին քերծուած, եզրերը մաշուած, դռնակը վնասուած, երկու կապիչները
եւ փայտէ գամերն ընկած. լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր, փոքրիկ պատռուածքներ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2ա-202բ [Ագաթանգեղոս, Պատմութիւն Հայոց]
Տե՛ս
ձեռ. 1458, 2ա-183ա: Յռջբն. /2ա-5ա: ա/5ա-32բ(խոր. չիք): բ/32-59բ (խոր. չիք): գ/59բ-166ա:
դ/166ա-202բ (խոր. չիք):
Հմմտ.
տպ. 1909, էջ 1-474, ձեռ. d:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
5ա Տէր Աստուա՛ծ,
ողորմեա՛յ Գաւրգէ. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1ա (ԺԷ. դ.) Տէր
Դաւթին գրածն
Ագաթանկեղոսն:
ՆՇՈՒՄ` 96ա (ար. լս.)
1 պակաս (սեւ մատիտ):
1860
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԹԵՔԻՐՏԱ՞Ղ |
ՌՃԽԸ. -1699 |
ԳՐԻՉ` Արիստակէս Թէքիրտաղցի:
ԹԵՐԹ` 195.
չգրուած` 1բ-5ա, 144բ, 161բ, 194բ:
ՊՐԱԿ`
4+2+Ա-ԺԲx12 (Է 14, ԺԲ
8)+8+16+15+8:
ՆԻՒԹ` թուղթ,
լուսագծերով
եւ լուսադրոշմով` եռամահիկ,
թ. 1-4, 149-95` այլ թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով` թագ, տակը` խաղողի
ողկոյզ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
20,7x15:
ԳՐՈՒԹԻՒՆ`
միասիւն (16x10.5, թ. 149-60` 18x12.5): ԳԻՐ`
նոտրգիր (նմուշ` 52ա): ՏՈՂ`
26-30:
ԿԱԶՄ`
դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, երեք վարդեակազարդ մետաղէ գամերով. միջուկը` տախտակ. աստառը`
կապոյտ կտաւ. լուսանցակողերը` կարմիր:
ՊԱՀՊԱՆԱԿ`
1 (Ա) +
1 (Բ), թուղթ. Ա` տպագիր
Շարակնոց. 20.5x14.5,
գրադաշտը զարդաշրջանակով` 15.5x9.5, 26 տող, ունի հայատառ էջակալում` ԲՃՁԹ.-ԲՃՂ.,
Աա` Ո. մրտ. - «[Որ ի] մարմնի զանմարմնականացն...», Տ. - «[Արեգ]ակն արդարութեան...|Աբ|»,
Աբ` Մ. - «Աաստուածային երկնային դուռն...», Բ.` չգրուած թուղթ,
լուսագծերով:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Լուսանցային
մանրանկար (տպագիր, փակցուած)` Յովհաննէս աւետարանիչ` 39բ, Մովսէս Խորենացի`
99ա: Ճակատազարդ
(տպագիր, փակցուած)` 7ա, 39բ, 99ա (վրան փակցուած` Մատթէոս աւետարանիչ): Զարդագիր` բուսական,
երկրաչափական, հանգուցագիր,
թռչնագիր, բուսական`
մարդու դեմքով: Գոյներ`
կարմիր, սեւ:
ՎԻՃԱԿ`
բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, կապիչներն ընկած. խոնաւութիւնից 19ա` թանաքը
տարածուած, թ. 90-4` ձէթի բծեր, թ. 7` վերին աջ անկիւնը պատռուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա, 5բ-144ա [Տիտղ.]
Պատմութիւն Մովսիսի Խորենացւոյ, արտագրեալ յԱրիստակէս քահանայէ Թէքիրտաղցւոյ.
յամի Տեառն 1699 եւ ի թուին Հայոց ՌՃԽԸ.:
Տե՛ս
ձեռ. 1863, 2ա-188ա: ա.1/5բ-6բ: ա.2/7ա-36ա: բ.1/36ա-39ա: բ.2/39բ-96բ: գ.1/96բ-98բ:
գ.2/99ա-144ա:
Բ. 149ա-56բ Պատմութի[ւ]ն
Յովակիմայ եւ Աննայ` ծնողացն սուրբ Աստուածածնին, որ եղեւ ի Սուրբ Էջմիածին - Իսկ
այրն Յովակիմ, յորժամ ել ի տանէ իւրմէ... գալ նոցա յերկրպագութիւն նորածին
ման[կան]///:
Գ. ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ,
ԺԹ. դ.
1. 145ա-8ա - Յամի Տեառն 1867 եւ լուսաւորչական 1567, յամսեանն
Յուլիսի... միշտ յօգուտ եւ ի փառս ազգի եւ եկեղեցւոյ. ամէն: Ի 1 Մայիսի,
1868 ամի, ի Սուրբ Էջմիածին, Մեսրովբ վարդապետ Սմբատեանց Նախիջեւանցի:
2. 148բ Եւ
յամի Տեառն 1871 վեհափառ տ. Գէորգ Կաթողիկոսն Ամենայն Հայոց յաւարտ հասոյց
զշինութիւն մեծածախ... հռչակիլ ժամանակակից պատմիչք: Մեսրովբ եպիսկոպոս
Սմբատեանց:
3. 157աբ Յաղագս
Սրբոյ աթոռոյն Էջմիածնի, զոր ինչ անցք անցին, ի ժամանակ հայրապետութեան
տեառն Եփրեմի, որ մնաց աթոռն առանց կաթողիկոս մինչ ի Ե. ամ, որպէս հօտ անհօվիւ:
Ձեռամբ անարժան Սարգիս վարդապետի, իբր առաջնորդի Նախայվանաց (Նախավկայի)
- Յորժամ հեզահոգի կաթողիկոսն Եփրեմ նստաւ աթոռն հայրապետութեան...
4. 158ա-61ա Յաղակս
փոփոխման ժամանակին, զոր գրեցին ազկն Հայոց ի ձեռանէ այլակեաց պարսից եւ
այլոց` 1820 մինչ 1826, արարեալ ձեռամ Սարգիս վարդապետ Ջուղայեցոյ, քանզի
վասն մեղաց մերոց Աստուած բարկացաւ ի վերա մեր... Ամենակալն Աստուած, որ
մատնեաց զազկն մեր ի ձեռն անօրինաց...
5. 161ա Պատմութիւն
անցից անցելոյ ընդ Աթոռն Ս. Էջմիածնի եւ ընդ Եփրեմ կաթողիկոսն, յամսն
1820 ց1827, եւ պատերազմին Ռուսաց ընդ Պարսից` առ բերդապարսպօքն Շուշի եւ
Գանձակ քաղաքաց, զօրավարութեամբ հայազգի իշխան Յովհաննու Մատադեանց,
որ ի գեղջէն Ախտարանոցի (Չանախչի) Ղարաբաղու վիճակի, 1885: Մեսրովբ եպիսկոպոս
Սմբատեանց:
6. 162ա-95բ (ուրոյն` 1-68 էջակալումով) Պատմութիւն անցից պատերազմին Ռուսաց
ընդ տաճկաց Օսմանցւոց, սկսեալ ի 1853 ամէ ց1856 ամն, համառօտիւ գրեալ ի միաբանէ
Սրբոյ Էջմիածնի եւ ի վանահօրէ Սուրբ Ստեփաննոս Նախավկայի վանից Մաղարթայ
լերինն, ի Մեսրովբ վարդապետէ Սմբատեանց Նախիջեւանցւոյ, 1860, ի Ս. Էջմիածին - Այն
ինչ Աստուած ամենակարողն կամեցաւ առաւել եւս հրաշափառապէս փայլեցուցանել...
զսիրտ թագաւորին եւ կայսերն ամենայն Ռուսաց Ա. Նիկօլայ Պաւլօվիչի ի գութ
հայրական եւ ի սէր քրիստոնէական, յազատիլ ի տաճկական բռնութենէ... Տ. Մատթէոս
Ա. կաթողիկոսի ամենայն Հայոց Կոստանդնուպօլսեցւոյ, նմանապէս եւ այլ կարեւոր
գիտելիք: Մեսրովբ վարդապետ Նախիջեւանցի:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Տե՛ս տիտղոսաթերթ`
1ա:
96բ Բովանդակեցան
գիրք երկրորդ յառաջաբանութիւն Հայոց Մեծաց, զմեղուցեալ եւ զբազմաբիծ եւ
զյոքնարատ գծօղ պատմագրիս` զորդի Նիկողայոս րաբունոյ, զԱրիստակէս էրէցս,
յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս, եւ դուք յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ յաւուրն ահեղին գթութեամբ.
թուին ՌՃԽԸ. (1699) հայոց, Ապրիլի ԻԲ., շաբաթ:
144ա Զնուազեալս
ի լուսոյ աչաց` զԱրիստակէս էրէց, զորդիս Նիկողայոս րաբունոյ, որ առաջնորդ
էր Թէքֆիւրտաղոյ, յիշեսջիք հաւասար
հանգուցելվքս, որ բազում ջանիւ հազիւ աւարտ հանի գծագրելով, ի թվին Քրիստոսի
ՌՈՂԹ. (1699), Յունիսի Ժ. (10), օրն շաբաթ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
Տե՛ս Յաւելագրութիւնք (ԺԹ. դ.):
ՆՇՈՒՄ` 1ա (վր. լս.)` N 1860 (1664), (սեւ մատիտով): 1ա (ստ. լս)`
«ՌՃԽԸ. -1699. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1861
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
|
ԺԷ. դ. (1685ից առաջ) |
ԹԵՐԹ` 345.
չգրուած` 119ա-20բ, 223ա-4բ, 228բ, 344բ-5բ: ՊՐԱԿ` Ա-Ժx12 (Ա 14, Ժ 9)+Ա-Թx12 (Թ 9)+Ա-ԺԱx12
(Թ 11, ԺԱ 2): ՆԻՒԹ` թուղթ,
թ. 283-345` այլ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 19,3x15,5:
ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն (13x10.2): ԳԻՐ` բոլորգիր
1ա-118բ (նմուշ` 1ա), նոտրգիր (նմուշ`
169ա): ՏՈՂ`
30-31: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ
շագանակագոյն կաշի, դռնակով եւ երեք կաշէ կապիչներով. միջուկը` տախտակ.
աստառը` դեղին կտաւ. լուսանցակողերը` կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Ճակատազարդ`
121ա, 146ա, 188ա, 229ա: Լուսանցազարդ` բուսական: Զարդագիր` թռչնագիր: Գոյներ`
կարմիր, կապոյտ, նարնջի, վարդագոյն, սեւ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշին քերծուած, ցեցակեր, եզրերը մաշուած, դռնակը նորոգուած, կապիչները
վերականգնուած ԻԱ. դարում. լուսանցակողերը` գունաթափ, թերթերը կարկատուած,
խոնաւութեան եւ ցեցի հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-117բ [Մովսիսի Խորենացւոյ Գիրք Պիտոյից]
Տե՛ս
ձեռ. 1681, 1ա-233բ: 1/1ա-7բ: 2/7բ-16բ: 3/16բ-22ա: 4/22բ-36ա: 5/36ա-51բ: 6/51բ-67ա:
7/67բ-84ա: 8/84ա-93ա: 9/93ա-104ա: 10/104ա-112: 11/112բ-7բ:
Բ. 117բ-8բ Մովսիսի քերթօղի արարօղի Պիտոյիցս տառի խրատաբանութիւն
յորդորական առ Թէոդորոս ոմն աշակերտ իւր, ներակրթել քաջուշիմն վարժիւք
յիմաստ ճարտասանականս արհեստիս - Աստուստ ի
բարձրագոյնս վերաթեւելով գեղեցկապէս գեղապարեսցես...:
Տե՛ս
Գիրք պիտոյից, Երեւան, 1993, էջ 27, ձեռ. E:
Գ. 121ա-223ա [Մ]ովսէսի Խորենացւոյ յաղագս մերոյս
յիսկզբանն յայսմ բանիցս ի [Ս]ահակայ Բագրատունայ խընդրոյ
Տե՛ս
ձեռ. 1863, 2ա-188ա: ա/121ա-46ա (Ցանկ եւ առաջին երկու տողը չիք: Սկ. «Եւ զանդուլ
հոգւոյն...»): բ/146ա-88ա (ցանկ չիք): գ/188ա-223ա (ցանկ չիք):
Դ. 225ա-344ա [Բարդողէմիոս Մարաղացի, Մեկնութիւն
վեցօրէից]:
Տե՛ս
ձեռ. 1659, 1ա-350ա: Ցանկ/226բ-8ա (տե՛ս նախաբանից յետոյ, Յաւելեալ ունի` Յաղագս
եւթերորդ աւուրն): Նխ./225ա-6բ: 1/229ա-257ա (չիք բ.): 2/257ա-71ա: 3/271ա-277ա:
4/277ա-92ա: 5/292ա-95բ: 6/295բ-314ա: 7/314բ-18ա: 8/318ա-44ա (ԻԳ. հարցմունք):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
124բ (1685 թ.)
Զտէր Աղէքսանդր եւ զտէր
Յոհաննէս` սրբագրօղք
սորա, յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս:
223ա (1690 թ.)
Յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս զսրբագրօղ սորա զտէր Աղէքսանդր բանի սպասաւոր
եւ զհոգեւոր որդեակն իմ` զտէր Յոհաննէս` նորաբողբոջ եւ դեռաբուսիկ
կուսակրօն քահանայ, զի յոյժ աշխատ եղաք ի սրբագրելն, զի յոյժ էր սխալ, եւ նախկին
ծրողի սորա մի՛ յիշեսցէ Տէր զյանցանս: Ի թուին ՌՃԼԹ. (1690), Յունվար ԻԴ.
(24):
342բ (ստ. լս.,
1685 թ.) Ո՜վ ընթերցողք, յիշեսջիք զսրբագրողք սորա, զԱղէքսանդր բանի սպասաւոր
եւ զտէր Եսային, որ
յոյժ աշխատեցաք ի վերայ գրոյս, որպէս եւ տեսանէք զգրեալն եւ զքերեալն, նաեւ
Տէր Աստուած թողցէ զմեղս եւ զյանցանս ծրողի սորա, նաեւ մերն, որ յոյժ տրտունջ
եւ հայհ[ոյ]ութիւն ել ի բերանոց մերոց: Սրբագրեցաւ զգիրքս Պիտոյից եւ Վեցօրէայ
ի թվին ՌՃԼ. եւ չորք (1685) ւա՜յ,
վա՜յ:
253բ (ԺԹ. դար)
Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ տէր Ստեփանոսի որդի 0վանեսս գրեցի, Բայազիտ:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 1ա, 121ա,
344ա ութանկիւն` «ԳԻՐՔՍ ՍՈՒՐԲ ԷՋՄԻԱԾՆԱ Է»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 1ա «Հազար
ամ աջո, կենցաղս էիւ ամ»: 120ա «Մովսեսի Խորենացոց յաղագս մերոյս յսկզբանն
յայսմ բանիցս ի [Ս]ահակայ Բակարատունայ
խընդալ» (կարմիր թանաքով): 145բ (ստ. լս.) «Պետրոսիւ է գրել: տ տսան աւ դդդդ»:
275բ «Թէ աչ կրողական երեւի, այս է գրչափորձութան,
այսորիկ, այսորիկ»:
ՆՇՈՒՄ` Ա. կազմաստառին
փակցուած թերթիկին` «ՌՃԼ. - 1681 Մ. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1862
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ՆՈՐ ՋՈՒՂԱ՞ |
ՌՂ. - 1641 |
ԳՐԻՉ` Ըռամանոս:
ՍՏԱՑՈՂ` Սահակ Ջուղայեցի:
ԹԵՐԹ` 265.
չգրուած 1բ, 2աբ, 254ա-5բ, 263ա-4բ: ՊՐԱԿ` Ա-ԻԲx12
(Ա 15, ԺԶ 14, առանց պրականիշների` ԺԷ 10, ԺԸ 14, ԺԹ 10, Ի 14, ԻԱ 10, ԻԲ
10): ՆԻՒԹ` թուղթ:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 19.5-20x13-14: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(15x9-10): ԳԻՐ` նոտրգիր
(նմուշ` 77ա): ՏՈՂ` 32: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով եւ երեք
կաշուէ կապիչներով. միջուկը` տախտակ. աստառը` սպիտակ եւ շերտազարդ կտաւ
(դռնակը): ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 2 (Ա-Բ)
+ 1 (Գ), մագաղաթ (յաւելագրութիւնք):
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ` Յաւելագրութիւն
ԺԷ. դ.: 2 (Ա-Բ) + 1 (Գ), ստացուած 2 թերթերի ընդլայնակի երկտակումով, Բ.
մասն պատառիկի: Մագաղաթ, նոտրգիր (նմուշ` Աբ): Կարդալ` 1. Տոմար: Աա «Գիր տարւոյ,
որ գտնես Այբէն մինչ ի Ճէն... յարութեան»: 2. Վիճակագրական հաշիւ: Աբ
«90:50 Մելիքէ... վիճակագիրն ի վնասն... 628 Մուստափին տղէքն»: 3. Դեղագիր:
«Այս գիրս հիւանդի... ամենայն, որ քննող է»: Բա «Դեղ ատամնացաւի... լաւանայ
Աստուծով»: «Յովնաթան»: Յիշատակարան յետագայի: Գբ` տե՛ս Յիշատակարան
յետագայի:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշին քերծուած. տեղ-տեղ թրջուած եւ ցեցակեր, գրադաշտը եւ թերթերը
խոնաւութիւնից գունափոխուած, վերջի պահպանակից մէկ ամբողջական թերթ,
նաեւ Բ. պատառիկ-պահպանակի մի մասը կտրուած, հանուած, թ. 108ի արտաքին լս-ում
այրուածքից առաջացած անցք: Ենթագլուխների սկսուածքների առաջին բառերը
կամ սկսուածքների տառերը գրուած չեն` հաւանաբար հետագայում զարդագրելու
համար:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 3ա-97ա [Հայոց պատմութիւն յերիս հատուածս, ասացեալ Մովսէսի Խորենացւոյ]
Տե՛ս
ձեռ. 1863, 2ա-188ա: ա/3ա-24ա (Ի. գլխահամարը չիք, գլուխները «ԼԳ» փխ. «ԼԲ»):
բ/24բ-65ա: գ/65բ-97ա (երեք գլուխների ցանկերը չիք):
Բ. 97բ-163բ Պատմութիւն սրբոյն Վարդանայ քաջի եւ
Հայոց սպարապետի եւ վկայի Քրիստոսի, յԵղիշայէ սրբոյ, Դաւթայ երիցուէ
հայցեալ
Տե՛ս
ձեռ. 573, 388բ-469բ: Նխերգ. /97բ-8ա: « ա/98ա-100բ: բ/100բ-12բ: գ/112բ-24ա: դ/124ա-7ա:
ե/127ա-35ա: զ/135ա-41բ: է/141բ-56ա: ը/156ա-9բ: թ/159բ-63բ:
Գ. 164ա-84բ Ի Բուզանդըեան պատմութենէ (մասն
պատմութեան, խառն օրինակութիւն):
Տե՛ս
ձեռ. 1482, 278ա-329ա: ա/ԺԴ. գլուխ 164ա-7ա: դ/ԺԶ. գլուխ 167աբ: բ/Է. գլուխ 167բ-8բ:
Ը. գլուխ 168բ-70ա: Թ. գլուխ 170աբ: Ժ. գլուխ 170բ-2ա: Գ/Է. գլուխ 172ա-3ա: ԻԵ. գլուխ
173աբ: ԻԶ. գլուխ 173բ-4ա: ԻԷ. գլուխ 174աբ: ԻԸ. գլուխ 174բ-5բ: ԼԷ. գլուխ 176ա-8բ:
ԼԸ. գլուխ 178բ-9բ: ԼԹ. գլուխ 179բ-80ա: Խ. գլուխ 180ա: ԽԱ. գլուխ 180ա: ԽԲ. գլուխ
բ 180աբ: ԽԳ. գլուխ 180բ-2բ: ԽԴ. գլուխ 182բ-3բ: դ/Ա. գլուխ 184աբ:
Վերջում
184բ «Եւ աստի վայր զՄովսէսի Պատմագրէն, յերրորդ հատորէն գի՛տ, ի քառասներորդէն
յերկրորդէն կարգաւ: Աւրհնեալ է Աստուած յամենայն ժամ» (շարունակութիւնը
տե՛ս Գրչափորձ):
Տե՛ս
Գէորգ Տէր-Վարդանեան, Փաւստոս Բուզանդի հրատարակութիւններն ու ձեռագրերը,
Հայկազեան հայագիտական հանդէս, հ. ԺԹ., Պէյրութ, 1999, էջ 32-4:
Դ. 185ա-232բ [Ի Քարոզգրոց Գրիգորի Տաթեւացւոյ]
Ձմերան
հատ. տպ. 1740, Ամարան հատ. տպ. 1740: Ձմերան հ. ԿԴ/185ա-7բ: ԿԵ/187բ-90բ: ԿԶ/190բ-4ա:
ԿԷ/194ա-7բ: ԿԸ/197բ-9բ: ԿԹ/200ա-3ա: ՀԳ/203ա-6բ: ՀԴ/206բ-7բ: ՁԶ/207բ-10բ: ՁԳ/210բ-3ա:
ՁԴ/213ա-5բ: ՂԱ/223ա-6ա: ՂԸ/226ա-8բ: ՃԺԹ/229ա-32ա: ԾԳ/232աբ: Ամարան հ. Հդ/215բ-20բ:
ՀԷ/220բ-3ա:
Ե. 233ա-44բ Յոհաննու Որոտնեցոյ եւ քաջ հռետորի եւ արդիւնաբան
րաբունապետի, արարիչ ի բան մարգարէին, որ ասէ. «Արդարութիւն Տեառն ուղիղ
է, եւ ուրախ առնէ զսիրտս պատուիրանք Տեառն» - Էր ետ ելանելոյ
ի գագաթս լերան... արդարութիւն Տեառն ուղիղ են եւ ուրախ առնեն զսիրտս: Դատաստան:
Զ. 1. 245ա-9ա [Քարոզ. Յաղագս կենդանեցան] - Թէ
քանաբար, յաղագս կենդանեացն, ծնելութեան բնութիւնս... վասն հաճոյից սիրելոյն
եւ Քրիստոսի փառք, յաւիտեանս. ամէն:
2. 249ա-50բ [Քարոզ ննջեցելոց] - Մահ ոչ արար, ասէ աստուածայինն Սողոմոն... - Վասն
հաստատեաց զմարդն յանեղծութիւն եւ ի պատկեր իւրոյ բարերարութեանն... զի
Աստուած կեանք է եւ կեդանութիւն...
3. 250բ-3բ Նախերգան [աստուած]ային շնորհացն, արժանացեալք
արք արդարք դրախտ են ի տանն Աստուծոյ տնկեալք... - Արդ, զոր օրինակ ծառ պտղաբեր յարմատոյ խլեալ... իմաստութիւն
շինեաց իւր տուն:
4. 256ա-7ա Քարոզ ի բանն Եսայեայ, որ ասէ. «Անաւրէնք
իբրեւ զծով ծփեսցին եւ հանգիստ մի գտցեն» - Բանս այս ի
վերա ամենայն անաւրինաց...
5. 257աբ Տէ՛ր, հա՛ն ի բանտէ զանձն իմ - [Կ]ենցաղս այս մարմնական նման է բանտի...
6. 257բ-8բ Գոգջիր այսպէս, ասասջիր. ամենայն մարմին
խոտ է - Է՞ր խոտ, միթէ յարարչէն...
7. 259ա-61ա Ասա՛ դու նախ զանօրէնութիւնս քո, զի
արդարասցես - Զայս
Աստուած ասէ, այլ վերաբերի ի քահանայն... (թերի):
Է. ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ,
ԺԸ. դ.
1. 262բ Անհնար է առանց եղբայրսիրութեան, աղքատսիրութեան... հատին
զյոյսս անձանց:
2. 265աբ Ուսումն լօշտակի - Երբ հանելոյ լինիս, ասա՛...
3. 265բ [Դեղագիր] - Ծածուկ մարմին, որ քար լինի... կապար դիր, շատ լավ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
65ա Ստացօղ պատմագրիս
զքաջ եւ իմաստուն Սահակ վարդապետ Ջուղայեցիս յիշեցէ՛ք,
որ փափագանօք ետ գրել: Եւ ես` նուաստ եւ անպիտան սուտանուն Ըռամանոս գրիչս յիշեցէ՛ք
ի, թվականիս հայոց ՌՂ. (1641) ամին գրեցաւ:
127ա (ստ. լս)
Ե[ւ] յայնմ տեղւոջ զընթերցողն մի՛ ցնորի վասն հինգերորդ եղանակին, զի օրինակն
ոչ կայր, եւ մեզ այլ եղեւ ոչ սակաւ ցնորում:
134բ-5ա (ստ.
լս) Յիշեցէ՛ք զստացող սորայ զՍահակ վարդապետ Ջուղայեցին (վերջին երեք բառը ջնջած): ||Թվին
ՌՂ. (1641) գրեցաւ:
145ա (ստ. լս)
ԶԸռամնոս անարժան
գծողս աղաչեմ յիշել ի Տէր. թվին ՌՂ. (1641):
163բ Բարեխօսութեամբ
սուրբ եւ մաքուր, քաջ եւ յաղթող զօրաւարին եւ նահատակին Վարդանայ եւ ամենայն
ինքնանւէր պատարագեալ բանակի նորին ՌԼ. եւ Զ. (1036) նահատակացն, մանաւանդ
մաղթանօք սուրբ եւ ընտրեալ Ղեւոնդեանց քահանայիցն, վարդապետացն եւ
հայրապետացն, ողորմեսցի Տէր Աստուած զտէր Սահակ կրօնաւոր քաջ
եւ արիհ, շնորհալից
կատարեալ, որ եւ աշակերտեալ եւ ուսեալ ի գիրս աստուածային եւ կարգ առեալ
հրեշտակաց, ի ձեռն րաբունի եւ քաջ արիհ Խաչատուր վարդապետէ ըստացաւ գրել զայս
գիրս վասն ընթերցման կատարելոց ի հասանել բանից:
194ա Աւա՜ղ զեղկելի
անձն իմ, զի Է. մեղս այս ի յիս լիով կատարեալ է, անպակաս:
Հետեւեալք`
65ա, 134բ-5ա, 145ա, 163բ տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք, Գ., էջ 13:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
Պտռիկ-պհպնկ
Գբ. (1698 թ.): Թուին ՌՃԽԷ.ին (1698) մեռաւ Ստեփանոս/// եւն քաղաքն
յուն/// ի մէջ զնուռնի: Թվին ՌՃԽ. եփ (=երբ) (1691) թոռն Հայկազ մելիքին///
պիտակ անուն մահմետական եղեւ ամենայն տամբն իբր զի լւայր եւ Ռ.կին: Թվին ՌՃԽԳ.ին
(1694) զԳորգի խանն,
տէրն Թիփլիզու, որ էր փխայլի պաշի մչուխ (՞) յերկրեն կամաւ եկն եւ գնցիս///: Ի սոյն
ամի ոմն հանուն/// Սուլէյման յաշխարհէն քրդաց/// Թուրքիոյ թագաւորէն
որք ասին ղըզըլպաշ: Թվին ՌՃԽԴ. (1695) Տաթեւու /// սուրբ առաջնորդքն երես դարձուցեն
Սուրբ
Էջմիածին կաթուղիկոսէն եւ/// եկաց կաթողիկոսն եւ ըմբռնել
/// (2 տող) մինչ որ մեռաւ///
գիշերն/// (կէս տող):
2ա (պահպանակ.
1795 թ.) Ի թուոջս մերում ՌՄԽԴ. (1795), Սեպտեմբեր ԺԵ. Բստեցի Յարութիւն վարդապետն
մեր գնաց ի Գիլան, ի գործ ժողովարութեան: Տէր Աստուած ի բարին յաջողեսցէ.
ամէն:
207բ Բարկութիւն
է անկարգ ցանկութիւն վրեժխնդրութեն, բարկութիւն է յօժարութիւն ցաւեցուցանելոյ
զոսոխն:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 1ա եւ 3ա` երկիցս,
253բ, 261բ` թռչնադրոշմ` երկու կարապ, 254բ, 262բ` անընկալելի, 262բ «ՅԱՐՈՒԹԻՒՆ» (երկիցս),
264բ` երկու թռչուն` մէջտեղը խաչ, բառը անընկալելի:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 1ա «Վասն չար
լեզվի... կործանումն նմին, քանզի ոչ ինչ գազան...»: 1ա «Ի քե տար... Զ. որդիք.
Եմրան, Եկտան... Մաղաքիա, Յովհաննէս, Մկրտիչ»: 51ա (արտ. լս.) «աաադգբեւեեբիիշշշ»:
63բ (ստ. լս.) «Յարութիւն»: 184բ «Յաւանակ մի ասաց աղվեսու միոյ «Միապատիւ
եղբայր լինիմք», ասաց աւանակն` բարի է»: 207բ (ստ. լս) «Բարկութիւն է անկարգ,
ցանկութիւն վրէժխնդրութեան:/ Բարկութիւն է յօժարութիւն ցաւեցուցանելոյ
զոսոխն»:
ՆՇՈՒՄ` Ա. կազմաստառին
ամրացուած թղթիկին` «ՌՂ. - 1641. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»: 131բ` արտ. լս. «պակաս»
(սեւ մատիտով):
1863
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
|
ԺԷ. դ. (1676ից առաջ) |
ԹԵՐԹ` 434.
չգրուած` 3բ, 430ա-4բ: ՊՐԱԿ` Ա-ԼԶx12
(ԺԵ 14): ՆԻՒԹ` թուղթ:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 19,3x13: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(15x8): ԳԻՐ` նոտրգիր
(նմուշ` 41բ): ՏՈՂ`
24-25: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ
շագանակագոյն կաշի, դռնակով. միջուկը` տախտակ. աստառը` դրոշազարդ կտաւ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Ճակատազարդ`
4ա, 49ա, 126բ, 248բ: Լուսանցազարդ` բուսական, թռչուն, ծառ: Զարդագիր` բուսական,
թռչնագիր, կենդանագիր, երկրաչափական: Գոյներ` կարմիր, կապոյտ, դեղին,
վարդագոյն, մանուշակագոյն, սեւ:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - 1 (Ա)
+ 1 (Բ): Ժ. դ.: Ճառընտիր: Ստացուած 1 թերթի լայնակի եւ երկայնակի հատումով:
Մագաղաթ, երկսիւն` պահպանուած մէկը, ուղղագիծ երկաթագիր (Նմուշ` Աբ), տող`
Ա.` 19, Բ.` 13: Ա.` «Երրորդ եւս ճանապարհ ապաշխարութեան... զամենայն աշխարհս
պարտաւորեցեր ընդէր եւ/// ան իբրեւ զայս լսէ զարդարութիւնն իջանէր ի տաճարէ
անտի... իսկ մաքսաւորն իջանէ զարդարու[թիւն]»: Բ.` «խարեաց վասն... ընդ
աղքատն եւ մեծատունն ըզնա ճշմար»: «Այղ շրջեաց զբարուիր եւ փոխեաց... ահա տեսէր
զիարդ ի տրտմութենէ չնչին մեղք»: Կարդալ` Աա, Աբ: Բա, Բբ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշին թեթեւակի քերծուած, երեք կապիչները եւ փայտէ գամերն ընկած.
լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր, տեղ-տեղ թերթերը մաշուած, ցեցակեր,
որոշ թերթեր նորոգուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2ա-188ա [Հայոց պատմութիւն յերիս հատուածս, ասացեալ Մովսէսի Խորենացւոյ]
ա. 1. 2ա-3ա [Ցանկք առաջին գրոց]
- Ա. Յաղագս մերոյ
յիսկզբանն յայսմ բանիցս Սահակայ Բագրատունոյ խնդալ... ԼԲ. Թէ Ելիական պատերազմն...
սակաւուք եւ ի նոյն մահ (ԼԳ.-ԼԵ. գլուխների խորագրերը չգրուած):
2. 4ա-45ա [Գիրք առաջին: Ծննդաբերութիւնն
Հայոց Մեծաց] Մովսէսի Խորենացւոյ յաղագս մերոյ սկզբանն այս բանիցս Սահակայ
Բագրատունւոյ խնդրեալ
- [Ա.] Զանսպառ խաղացմունս աստուածայնոցն ի քեզ... ի վիհ մեծ ծըծըմբոյ:
բ. 1. 45բ-9ա [Ցանկ երկրորդ գրոց] - Ա. Միջակ պատմութիւն Հայոց...
ՁԹ. Յաղագս վախճանին... մեղադրութիւն:
2. 49ա-124ա Մովսէսի Խորենացւոյ
բան միջակ պատմութեան մերոյ նախնեաց: Գիրք երկրորդ
- Ա. Գրեմ քեզ այժմ...
որ թագաւորեաց ամս Ծ.: Բովանդակեցան գիրք երկրորդ յառաջադիմութեան Հայոց:
գ. 1. 124ա-6բ Ցանկ երրորդ հատածի - Ա. Աւարտմանն Հայոց պատմութեան...
ԿԸ. Ողբք վասն բառնալոյ թագաւորութեանն Հայոց... սրբոյն Գրիգորի: Աւարտեցան
ցանգ երրորդ գրոց յանգ ելանելոյ Պատմութեան Հայոց: Տաղք չափաւ յինքն եւ ի
Սահակ Բագրատունի:
2. 126բ-88ա Մովսէսի Խորենացւոյ
Աւարտաբանութիւն մերոյ հայրենեաց: Հատուած երրորդ
- Ա. Ոչ հնախօսութիւնք
եղեալ... որք երկրպագեն նմա ճշմարտութեամբ... ամէն: Աւարտեցան գիրք երրորդ`
յանկ ելանելոյ պատմութեան Հայոց Մեծաց:
Հմմտ.
տպ. 1913, Տփղիս, էջ 1-366, ձեռ. Խ.:
Բ. 188բ-415ա [Ագաթանգեղոս, Պատմութիւն]
Տե՛ս
ձեռ. 1458, 2ա-183ա: Յռջբն/188բ-90ա: ա/190բ-219բ: բ/219բ-248բ (խորագիր` չիք): գ/248բ-368բ:
գ/368բ-415ա (խորագիր` չիք):
Հմմտ.
տպ. 1909, էջ 1-474, ձեռ. Գ.:
Գ. 415ա-29բ Ուխտ սիրոյ եւ միաբանութեան մեծին կայսերն
Կոստանդիանոսի եւ սուրբ պապուն Սեղբեստրոսի եւ Տրդատայ Հայոց արքայի եւ
սրբոյն Լուսաւորչին Գրիգորի [Թուղթ դաշանց] - Կամօք եւ
կարողութեամբ համագոյ Սուրբ Երրորդութեանն... Ագաթակեղոսի ի փառս Քրիստոսի`
Աստուծոյ մերոյ, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն: Հայր մեր, որ յերկինս:
Հմմտ.
տպ. 1862, Կ. Շահնազարեանց, Դաշանց թղթոյ քննութիւնն ու հերքումը, էջ
11-30:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1բ Աւգնեա՛,
Սուրբ Հոգի՛ Աստուած` հասանէլ աւարտ:
186ա Զգործս ձեռաց
մերոց ուղիղ արա՛ ի մեզ, Տէր, եւ զգործս ձեռաց մերոց աջողեա՛ ի մեզ: Ագաթանգեղ.
օգնեա՛ Յիսուս Քրիստոս Աստուա՛ծ իմ եւ Տէր:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1ա Թուին ՌՃԻԵ.
(1676 թ.), Յունիս մէկն, Ը. (8) ժամոյն արեգակն խաւարեցաւ:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 59ա, 181բ,
190ա, 214բ, 233բ, 236ա, 238բ, 241բ, 248բ, 257բ, 286բ, 291բ, 304բ, 314բ, 325բ,
329բ, 339բ, 349բ, 363բ, 375բ, 385բ, 399բ` շրջանաձեւ, «ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱ ԳՐԻԳՈՐ ՎԱՐԴԱՊԵՏ. ԹՎԻՆ
ՌՃԺԷ. (1668)»: 195բ, 429բ` ութանկիւն «ԳԻՐՔՍ ՍՈՒՐԲ ԷՋՄԻԱԾՆԱ Է»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 1ա «Թվիս»:
ՆՇՈՒՄ` 1ա` (կրկնուած)
1125+551/1676 (սեւ մատիտով): 1ա` «ԺԷ., Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»: 1ա` 1668-ց առաջ
(կարմիր թանաքով):
1864
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
(Բաղկացած է 2 տարբեր ձեռագրերից)
ԹԵՐԹ` 429-2 (տե՛ս Պահպանակ): ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ բաց շագանակագոյն կաշի, դռնակով. միջուկը` տախտակ. աստառը`
վարդագոյն մետաքս: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 2, թուղթ, չգրուած, լուսագծերով
եւ լուսադրոշմով` անընկալելի. հաշուած թերթաքանակի մէջ (թ. 1-2):
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - 2 (Ա-Բ) +2 (Գ-Դ), ստացուած երկու թերթերի ընդլայնակի ծալումով, եզրահատուած,
գրադաշտը վնասուած: Ժ. դ.: Մեկնութիւն Սաղմոսաց: Մագաղաթ (Ա-Բ` 24x18.5, Գ-Դ`
24.5x18), երկսիւն, 25 տող, ուղղագիծ երկաթագիր (նմուշ` Գբ): «///ան եւ թիկո/// նոցա
հանապազ... եւ եղեն սեղ/// նոցա յորոգայթ եւ գայթագղո/// ընդ առ///»: Կարդալ Աբ2,
Բա2, Աբ1, Բա1, Աա1, Բա1,
Աա2, Բբ2: «[Ն]շանակէ ասելովն. ե/// եւ ձայն յերկնից ասե...
քանզի եւ Տէր ասաց. եթէ մնացէ՛ք ի քաղաքի ո///»: Կարդալ` Գա2, Դբ2,
Գա1, Դբ1, Գբ2, Դա2, Գբ1,
Դա1:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի մէջքը վնասուած, երկու կապիչները եւ կապիչների գամերն ընկած:
ՁԵՌԱԳԻՐ
Ա.
[ԷՋՄԻԱԾԻՆ] |
ՌՃԻԵ.-1676 |
ԳՐԻՉ` Գրիգոր Երեւանցի:
ԹԵՐԹ` 302 (3-304). չգրուած`
3աբ, 6բ, 63բ, 69բ, 250ա, 261բ-7բ, 304աբ: ՊՐԱԿ` Ա-ԻԵx12
(ԻԵ 14):
ՆԻՒԹ` թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 18,5x13: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (12x8):
ԳԻՐ` բոլորգիր
(նմուշ` 194ա): ՏՈՂ`
21:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Կիսախորան` 7ա: Ճակատազարդ`
70ա, 174բ: Լուսանցազարդ` բուսական, թռչուն, սկիհ` ծաղիկներով, եղջերագաւաթ`
ծաղիկներով, մարդադէմ վարդեակ, յուշապարիկ, խաչ: Զարդագիր` թռչնագիր, կենդանագիր,
հանգուցագիր, բուսական, թռչնագիր` մարդու դէմքով, բուսական`
մարդու դէմքով: Գոյներ`
կարմիր, կապոյտ, դեղին, կանաչ, վարդագոյն, նարնջի, սպիտակ, սեւ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
ԺԸ. դարում նորոգուած եւ վերակազմուած,
որի ժամանակ նաեւ եզրահատուած` որոշ լուսանցազարդեր վնասելով:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 4ա-249բ Հայոց պատմութիւն յերիս հատուածս, ասացեալ Մովսէսի Խորենացւոյ,
ի խնդրոյ Սահակայ Բագրատունւոյ
Տե՛ս
ձեռ. 1863, 2ա-188ա: ա. 1/4ա-6ա: ա. 2/7ա63ա: բ. 1/64ա-9ա: բ. 2/70ա-170բ: գ.
1/171ա-4ա: գ. 2/174բ-249բ:
2. 250բ-61ա [Ասարայ Սեբաստացւոյ] Տօմարական եւ լուսնի, որ ցուցանէ
զկենդանակերպսն եւ զաստիճանսն եւ զմասունսն, զծնունդ լուսնին եւ զլրումն եւ
զայլն ամենայն կարգաւ` զժամսն եւ զմասունս իւր
Տե՛ս
ձեռ. 680, 231ա-48ա: ա/250բ-1ա: բ/251բ-7ա: գ257բ-61ա:
3. 268ա-94բ Աշխարհացոյց Մովսէսի Խորենացւոյ - Յաղագս աշխարհագրութեան յաստուածային գիրս ոչ ուրեք
գտանեմք գրեալ ասացեալ... կիսանդամք, անգլուխք: Ահա կատարեցան ամենայն
տիեզերք եւ պատմութիւնք խօսից:
4. 294բ-6ա [Մղոնաչափք] - Ահա
կամիմ զչափ աշխարհիս համառօտել մղոնախաղաց... Անտի մղոն հազար յովկիանոս
ծովն անծանօթ:
5. 296աբ [Վասն Դ. գետոց դրախտին] - Չորս գետքն են. Փիսոն ի Հնդկաց եւ յԵթովպեաց Գանգէս կոչի...
մօտ ի յԱրծն քաղաք:
6. 296բ-9բ Գետք եւ գնացք նոցա. մեծ եւ անուանիք
քառասուն եւ երկու - Նաբանայ
եւ Փարփայ ի Դամասկոս եւ մայրն իւրեանց համատարած ծովն: Սքանչելագործ Արարչին
ամենայնի փա՜ռք:
7. 299բ-303բ Անուանք քաղաքացն Հնդկաց եւ Պարսից - Պանիան
քաղաք` ութ աւուրց ճանապարհ... եւ իւր ներքոյ Եփանէս/// (չշարունակուած):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
63ա Գծեցաւ ձեռամբ
յոգնամեղ Գրիգորի Երեւանցւոյ, ի թուիս ՌՃԻԵ. (1676)
(նոյնը` 170բ, 249բ):
ՁԵՌԱԳԻՐ
Բ.
ԱՄԱՍԻԱ |
ՌՃԵ. - 1656 |
ԳՐԻՉ` Մկրտիչ (305ա-29բ), Մարտիրոս երէց (343ա-425ա): Ստացող`
Մովսէս րաբունի:
ԹԵՐԹ` 124
(305-429). չգրուած` 330ա-42բ, 426ա-7բ, 428բ: ՊՐԱԿ`
1-3x12+Ա-Ըx12 (Ը 5): ՆԻՒԹ` թուղթ,
լուսագծերով, թ. 305-40` այլ թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով` երեք զանգակ:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 18,3x13: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն
305ա-29բ (12.5x9.5), միասիւն` 343ա-425ա (12.5x8.5): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 305ա, 363բ): ՏՈՂ` 26, (305-29), 23 (343-425):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Ճակատազարդ`
343ա: Լուսանցազարդ` բուսական: Զարդագիր` թռչնագիր, բուսական, երկաթագիր,
հանգուցագիր: Գոյներ` մանիշակագոյն:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 305ա-29բ [Խրատ Ուստուրլապի: Սկիզբն
արասցուք իմաստութեան արհեստիս, որ է գործիք երկրաչափութեան եւ աստղաբաշխութեան
իմաստասիրաց (դրունք Ա-ՃՀ.),
ձեռ. 645, 1ա-45բ] - [Դ]ուռն առաջին. Վասն ցուցանելոյ գործարանացն, որ վայ
ի վերայ նորա արտաքոյ... դուռն ՃԵ. ... թէ լինի լայնութեանն, որ խնդրեմք///
(չշարունակուած):
Բ. 343ա-424բ [Պատմութիւն Է. իմաստասիրաց, ձեռ. 2168, 190բ-269ա]
ա. 343ա-5ա Այր ոմն, որում անունն
էր Փօնցիանոս, թագաւորեաց ի Հռոմ քաղաքի - Այր
իմաստուն յոյժ, որ առեալ էր զդուստր... զամենայն իմաստութիւն մինչեւ ի մի
ամ:
բ. 345ա-6բ Տայ կայսրն զորդի իւր եւ
յանձնէ ի յեօթանեսին դպրապետսն - Եւ յորժամ այս այսպէս եղեւ...
կարասցէ սպանանել զմանուկն:
գ. 346բ-50բ Խնդիր թագուհւոյն ի թագաւորէն,
զի յղեալ կոչեսցէ զորդի իւր առ ինքն - Իսկ ի գիշերի միում... մի՛
բռնադատեր զիս ի գործդ յայդ:
դ. 350բ-1բ Պատառել թագուհոյն զպատմուճանն
իւր եւ ճչելն մեծաձայն, եւ թէ որպէս ըմբռնեալ եղեւ որդին - Եւ իբր
ընթերցաւ թագուհին... պատմեա՛ ինձ զառակդ, եւ նա սկսաւ ասել այսպէս:
դ. 351բ-2բ Առաջին առակ թագուհոյն,
որով յօժարեցոյց զթագաւորն սպանանել զորդի իւր - Կայր ի
Հռոմ այր ոմն եւ ունէր գեղեցիկ դրախտ մի... չար մահուամբ մեռցի:
ե. 352բ-3բ Առաջին անգամ տանել
զԴիոկղետիանոս ի սպանումն եւ. Պանցիլաս դպրապետն այսու առակօք փրկեաց զնա
ի մահուանէ - Ի վաղիւ անդր նստաւ կայսրն յաթոռ իւր... եւ սկսաւ դպրապետն
ասել այսպէս:
զ. 353բ-6ա Առակ առաջին դպրապետին - Կայր զինուոր
մի զօրաւոր... բազում շահեսցին յայսմանէ եւ ասէ այսպէս:
է. 356ա-7ա Երկրորդ առակ թագուհոյն
վասն հովուին, որ էսպան զվայրի խոզն - Թագաւոր
մի էր յերկրի միում... որդին արքայի մատնեցաւ ի մահ:
ը. 357ա-8բ Յերկրորդում տանել զորդին
ի սպանումն, եւ Լենթուլոս դպրապետն այսու առակօք փրկեաց զնա - Եւ իբրեւ
առեալ տանէին զնա ընդ մէջ քաղաքին... եւ սկսաւ դպրապետն պատմել նմա զառակս
զայս:
թ. 358բ-61բ Առակ երկրորդ դպրապետին
վասն կնոջ միոյ, որ զայր իւր ետ դատապարտել ի մէջ հրապարակին - Ի քաղաքի միում էր զինուոր մի ծեր... եւ սկսաւ թագուհին
ասել այսպէս:
ժ. 361բ-3բ Երկրորդ առակ թագուհոյն - Ի Հռոմ
քաղաքի էր զինուոր մի անուանի... այսօր տամ ես զնա սպանանել:
ժա. 363բ-4ա Երրորդ անգամ տանել զորդին
ի սպանումն, եւ եղեւ փրկեալ ի Գադոնէ դպրապետէ - Յայնժամ
հրամայեաց կայսրն դահճացն... եւ սկսաւ դպրապետն պատմել զառակս զայս:
ժբ. 364բ-7ա Առակ երրորդ դպրապետին
վասն անծեղին, որ խօսէր իբրեւ զմարդ եւ զոր ինչ տեսանէր, զամենայն պատմէր
տեառն իւրում - Այր ոմն ազնուական էր ի քաղաքի միում... եւ ասաց
զառակս զայս:
ժգ. 367ա-9բ Չորրորդ առակ թագուհւոյն - Ի ժամանակի
միում էին առ կայսրն Հռոմայ իմաստասէրք եօթն... եւ նոյն ժամայն հրամայեաց սպանանել
զորդի իւր:
ժդ. 369բ-70բ Չորրորդ անգամ տանել
զորդին արքային ի սպանումն - Եւ առեալ դահճացն տանէին
զորդի թագաւորին... եւ սկսաւ դպրապետն պատմել զառակս զայս:
ժե. 370բ-6ա Առակ չորրորդ դպրապետին
վասն կնոջ միոյ, որ կամէր սիրել զքահանայն - Էր զինուոր
մի ծեր, արդար... եւ սկսաւ ասել այսպէս:
ժզ. 376ա-80ա Հինգերորդ առակ թագուհւոյն
վասն Օգտաւիանոսի թագաւորին, որ կենդանւոյն թաղեցաւ - Օգդաւիանոս կայսր թագաւորեաց ի Հռոմ... տարցեն
զորդի իւր ի տեղի կառափելոյ:
ժէ. 380ա-1ա Հինգերորդ անգամ տանելն
զորդին ի մահ, զոր եւ դպրապետն Յովսէփ փրկեաց առակօք այսպիսեօք - Եւ յորժամ
լուան ժողորվուրդքն... եւ սկսաւ ասել դպրապետն զառակս զայս:
ժը. 381ա-4ա Առակ վեցերորդ դպրապետին
վասն Կալենոսի, որ սպանաւ ի վարժապետէն իւրմէ եւ յետոյ զղջացեալ յոյժ աւաղեաց
զմահ նորին - Էր ոմն իմաստասէր... հայեսցիս ի խօսս իմ:
ժթ. 384ա-7ա Վեցերորդ առակ թագուհւոյն
յաղագս թագաւորի որումն անմաքրոյ եւ ջրգողելոյ - Կայր թագաւոր ոմն ջրգողելոյ...
զորդի նորա սպանանել:
ի. 387աբ Վեցերորդ անգամ տանել
զորդին ի մահ, եւ փրկեաց Կղէովպաս դպրապետն - Աւաղէին զնա ամենեքեան
եւ լային... սկսաւ ասել զառակս զայս:
իա. 387բ-92ա Առակ վեցերորդ դպրապետին
վասն կնոջ միոյ, որ զերիս զինուորս բանիւ իւրով ի մահ մատնեաց - Էր թագաւոր
մի եւ ունէր... եւ սկսաւ ասել այսպէս:
իբ. 392ա-7բ Եւթներորդ առակ թագուհւոյն
վասն թագաւորի ուրումն, որ ունէր զինուոր եւ յոյժ հաւատայր զանձն նմա, որոյ
զթագուհի նորա առեալ փախեաւ - Թագաւոր ոմն յոյժ սիրէր
զկին իւր...
իգ. 397բ-8բ Եօթներորդ անգամ տանել
զորդին ի մահ, զոր Յովակիմ դպրապետն առակաւոր բանիւք իւրովք զերծոյց ի մահուանէ - Ամենեցուն տեսեալ զնա աւաղէին... եւ սկսաւ դպրապետն ասել զառակս
զայս:
իդ. 398բ-402բ Եօթներորդ առակ վերջին
դպրապետին վասն զինուորի միոյ, որ սակաւ մի արիւն ետես ի մատին կնոջ իւրոյ
եւ կսկծոյն մեռաւ - Զինուոր ոմն ունէր կին գեղեցիկ... ողջունեաց զարքայ
եւ գնաց:
իե. 402բ-3բ Գնալն Դիոկղիտիանոսի
առ հայրն իւր - Յետ այնորիկ եկին ի մասին եօթանեքին դպրապետքն... զի ամենեքեան
տեսանիցեն զձեզ:
իզ. 403բ-5բ Մերկացուցանելն զերիտասարդն
ի կանացի զգեստէն - Եւ դարձեալ ասէ զհայրն... սկսաւ որդի արքային ասել
զառակս զայս:
իէ. 405բ-24բ Առակ Դեոկղիտիանոսի կայսեր որդւոյն ասացեալ - Զինուոր
ոմն ունէր որդեակ մի միամօր... եւ ես լցեալ նախանձու ընկեցի/// (թափուած):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ
ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 330ա (Մկրտիչ գրչի) Մերս կողմանէն
որպէս ասացաք, այնպէս առնըջիք:
2. 343ա (ստ. լս.) Զանարժան Մարտիրոս
երեցս յիշեա՛:
425ա Շնորհիւ եւ ողորմութեամբ Տեառն,
յանգ ելեալ աւարտեցաւ պատմութիւնս Եօթն իմաստասիրաց ի յերկիրն Ամասիոյ,
ի խնդրոյ տէր Մովսէս րաբունի եւ տրամաբան վարդապետին
եւ քարոզօղ ճշմարտութեան` ստացաւ եւ ետ գրել. եւ ես` զառածեալս մեղօք Մարտիրոս
երեց, գրեցի ըստ տկար մտաց իմոց եւ աւարտեցի: Այլ եւ խոշորութեան եւ սխալանցս
անմեղադիր լե՛ր` հայրդ իմ սրբազան, զի կար մեր այս էր: Ոչ կարացի որպէս քոյդ
վայել է` այնպէս գրել, զի սխալանք իմ բազում է, այլ ներեսցես իմում յանցանաց,
որ կայ ի սմա: Յետ թուականէն զգիրն թուեայ, թուականն նայ է, զի եկեայ*
(1657):
Զառաջին երկու տետրն Մկրտիչն
գրեց եւ մարմինն տկարացաւ, եբեր առ իս, թէ` աւարտէ՛. եւ ես` անարժանս, աւարտեցի:
*Թուականը
«նայ է, զի եկեայ» բառերի տառերի թուային արժէքների գումարն է.
400+1+300+7+ 6+20+5+60+5+1+300=1105+551=1657:
425ա (Գրչի, բոլորգիր)
Իմ կեանքս իմ աչացս ելեր, այլ չունիմ տեղիք խնդալու:
Յիշ-ներս
չգտանք ի ԺԷ. դ. յիշ-ք, հտ. Գ.:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
425բ (1680 թ.)
Յիշատակ է գիրքս այս Յօհաննէս վարդապետին` առաջնորդի Սուրբ Կարապետիս, որ
Յօհաննու
վանք, ի նահանգին Կարբւոյ, յոր ոտին Արագածու, ի վերա Քասաղ գետոյ: Եւ է
սա գիրք Ե. նախ` Մովսէս պատմագիր, երկրորդ` Աշխարհացոյց,
երրորդ` Օրացոյց, որ է քռօղլամայ, չորրորդ` Աստղացոյց, որ է ստուռլապ, հինգերորդ`
Է. իմաստնասիրաց գիրք. որ ստացաւ զսա նոյն Յօհաննէս վարդապետն
եւ եդ յիշատակ ի դուռն նոյն վանացն Յօհաննու, ի հազար եւ
ի հարիւր ի քսան եւ յինն թուին (1680): Արդ. որք օգտիք, յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս եւ
զգիրքս մի՛ հանէք ի դրանէ Սուրբ Կարապետիս, վասն Աստուածոյ
աղաչեմ:
Պհպնկ Գա
(1727 թ.) Վա՜յ քեզ, եղկելի Մարտիանէ, ՌՃՀԶ. (1727), Մարտի Ի. (20):
428ա (1728 թ.)
Մերս թուականի ՌՃՀԷ. (1728) եւ ամսեանն Փետրվարին մուտն հրայրեցութիւնք եղեւ
ի ձմեռննային եղանակին, որ ոչ գոյր ի վերա լերանցն ձուն եւ կամ անձրեւ, որ
եւ այրեցաւ լերինն Արային գեղեցկանն եւ մեծն Արագած: Այսպէս յիմա՛,
օվ եղպա՛յր, եւ զիս մի՛ մեղադիր լիցիս
վասն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ:
429բ (1739 թ.)
Թվին ՌՃՁԸ. (1739) Փետրվար ամսոյ ԻԵ.ին (25), մեր բազմայաշխատ ծերուազարդ Գաբրիէլ վարդապետն
առ Աստուած գնաց, որն աղուհացի անառակի Գ. շապաթի երեկոյին, յետ Եկեսցէին
Բ. ժամոյն Դ. շապաթ տվինք հողն ի հողուն: ԶՏէր ողորմեսցի իւր հոգոյն. ամէն:
2բ (1743) Ի թվին
Հայոց ՌՃՂԲ. (1743) գրեցաւ:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` Աա` «Նորա
է ծօ: Նորա է զօրութիւն»: Աբ, Բբ` «Գաբրիէլ հրեշ»: 2բ` «Գաբրիէլ հրեշտակապետն:
Գաբրիէլ հրեշտակապետն: Գաբրիէլ հրեշտակապետն»: 425ա «Շնորհիւ»: 425բ «Մանուէլ»:
429ա «Զգործս ձեռաց մերոց»:
ՆՇՈՒՄ` «ՌՃԻԵ. -
1676. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1865
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԵՐՈՒՍԱՂԷՄ |
ՌՃԴ-ՌՃԵ. - 1655-1656 |
ԳՐԻՉ, ԾԱՂԿՈՂ` Թորոս եպս Տիգրանակերտցի:
ԹԵՐԹ`
282. չգրուած` 260ա-3ա, 267բ, 278ա-80ա, 281ա: ՊՐԱԿ` Ա-ԻԴx12 (Ա 11, ԻԱ, ԻԳ 13, ԻԲ
10, ԻԴ 7): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով`
եռամահիկ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 21x15,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ`
երկսիւն (15x10.5): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 109ա): ՏՈՂ`
43: ԿԱԶՄ`
դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով. միջուկը` տախտակ. աստառը` կապոյտ
կտաւ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Ձիաւոր Սուրբ Սարգիս` 280բ (ԺԹ.
դար): Կիսախորան-գլխազարդ` 2ա, 52ա, 104բ: Լուսանցազարդ` թռչուն, բուսական:
Զարդագիր` բուսական, թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ` վարդագոյն, կարմիր,
կապոյտ, դեղին, կանաչ, սեւ:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - 2 (Ա-Բ) + 1 (Գ): Ա, Բ` ստացուած
1 թերթ ընդլայնակի ծալումով, եզրահատուած, գրադաշտը վնասուած: ԺԲ. դ.:
Թուղթ (25.5x20.5), 21 տող, երկսիւն, ուղղագիծ երկաթագիր (նմուշ` Բա): Աւետարան
ըստ Մարկոսի, Զ. 29-42. «[Իբրեւ] լուան աշակեր[տքն]
նորա, եկին` [բարձի]ն զմարմինն... եւ զերկուս ձկ[ունսն]` բաշխեաց ամ[ենե]ցուն.
Կերան` եւ [յագեցան]»: Կարդալ` Բա1, Աբ1, Բա2,
Աբ2, Բբ2, Աա2, Բբ1, Աա2:
Մանրանկարչութիւն. լուսանցազարդ` բուսական, գոյներ` դեղին, կանաչ, կարմիր:
Գ` Մասն նոյն ձեռագրի, ստացուած մէկ թերթի ընդլայնակի կիսումով, եզրահատուած,
գրադաշտը վնասուած: Աւետարան ըստ Մարկոսի, Զ. 16-27. «[Հերովդէս], ասէ. Զորոյ` ես զգլուխն հատի զՅովհաննու...
վասն Հերովդիայ կնոջ Փիլիպպոսի եղբաւր ///Զի Հերովդէս` երկնչէր ի Յովհաննէ...
Իբրեւ աւր մի լինէր ///հաճոյ եղեւ Հերովդի եւ բազմականացն... տաց քեզ` մինչեւ
ցկէս թա[գաւորութեան իմոյ]/// ինձ վաղվաղակի ի վերայ ...եւ առաքեաց վաղվաղակի
թագաւորն»: Կարդալ` Գա, Գբ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի կաշին, եզրերը
եւ մէջքը մաշուած, չորս կապիչներն ու գամերն ընկած. թերթերը եւ գրադաշտը
տեղ-տեղ խոնաւութիւնից գունափոխուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. [Բանք Միխայէլի
Ասորւոյ]
1. 2ա-37բ Տեառն Միխայէլի պատրիարքի
Ասորոց Համառաւտ ժամանակաց զրոյցք քաղուածու, արարեալ յոլովից պատմագրաց
ի վարժս բանասիրաց, սղամանակ տեղեկութիւն Ադամայ հետէ մինչեւ յետին աւուրս
թեւացաել
Տե՛ս
ձեռ. 1518, 3ա-98բ: ա/2ա-5բ: բ/5բ-9ա: գ/9ա-12ա: դ/12ա-8բ: ե/18բ-23ա: զ/23ա-4բ: է/24բ-7բ:
ը/27բ-8բ: թ/28բ-30բ: ժ/30բ-3ա: ժա/33ա-5ա: ժբ/35ա-7բ (թերի):
Ձեռագիրը
գլխաբաժանումներ չունի, տրոհումն արուած է ըստ 1870ի հրատարակութեան` Տեառն
Միխայէլի պատրիարգի Ասորւոյ Ժամանակագրութիւն, Երուսաղեմ, 1870:
2. 52ա-60ա Նորին տեառն Միխա<ա>յլի պատրիարքի
Ասորոց Յաղագս քահանայութեան, թէ ուստի՞ սկսանէ, եւ ու՞ր կատարի, եւ թէ
զի՞նչ է քահանութիւն - Սկիզբն քահանայական շնորհի է անժամանակս Աստուած...
3. 60ա-66ա Դաւանութիւն սուրբ պատրիարքի Միքայէլի
Ասորոց - Դաւանեմ զնա սուրբ եւ զուգափառ Երրորդութիւն... եւ
զՇմուէլ զնդիմակայսն սրբոյն Սահակայ, իսկ զկնիս այլք լցցեն:
- 66ա-8բ [Վարդանայ Արեւելցւոյ Յիշատակարան թարգմանութեան Միխայէլի Ասորւոյ] - Արդ, եւ մեք հետեւեալքս եւ պատահեալք յայսմ, հասուցուք
մինչեւ առ մեզ... գովեալ եւ գոհաբանեալ յազգս եւ յազինս բոլոր բանականաց
յաւիտեան եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Բ. 37բ-51ա [Գրիգորի Ակներցւոյ] Պատմութիւն վասն
ազգին նետողաց, թէ ուստի կամ յորմէ ցեղէ աճեցին եւ տիրեցին բազում յաշխարհաց
եւ գաւառաց:
Տե՛ս
ձեռ. 1485, 192բ-223ա: ա/37բ-9ա: բ/39բ-50բ: գ/50բ-1ա:
Ձեռագիրը
գլխաբաժանում չունի, իբրեւ շարունակութիւն ունի Թորոս եպիսկոպոսի յիշատակարանը:
51աբ [Փառաբանութիւն] - Բազմադիմի է շնորհք մարդասիրին Աստուծոյ... թագաւորութիւն
անանց եւ յաւիտենական (շարունակութիւնը տե՛ս յիշատակարան գրչութեան
ժամանակի):
Տե՛ս
ձեռ. 1465, 241բ-2ա:
Գ. 68բ-9ա Յասորի գրոց վասն որք ԲԺ.ան նահապետացն,
մարգարէք եւ առաքեալք եւ դատաւորք եւ թագաւորք եւ թարգմանիչք գրոց - Ռուբէն, որդի Լիայ: Յազգէ սորայ մարգարէք Եղիսէ...
թիւն ԿԲՌՆ. (62.400):
Դ. 69ա-71ա Խրատ ժամանակագրութեանց աղաւթից եւ
ծնրադրութեանց հասարակաց եւ առանձնութեան, ի Գրիգորէ վարդապետէ ասացեալ
խորհրդաբար եւ մտադիւրաւ - Նախ պարտ է աստուածասիրաց ստանալ հաւատս... եւ աներկիւղ
ննջեա՛յ ի փառս նորայ, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
Ե. 71ա-6բ [Թուղթ դաշանց] Թուղթ սիրոյ եւ միաբանութեան
մեծի կայսերն Կոստանդիանոսի եւ սրբոյն Սեղբեստրոսի Հռոմայ սուրբ հայրապետին,
եւ Տրդատայ Հայոց արքայի եւ սրբոյ Գրիգորի բազմաչարչար Հայոց Լուսաւորչի
եւ սրբազան կաթուղիկոսի - Կամաւք եւ ողորմութեամբ համագոյ Սուրբ Երրորդութեան`
Հաւր... եւ տարեալ ի Հայս, ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ, որ է աւրհնեալ,
յաւիտեանս:
Զ. 76բ-85ա [Յովհաննու Որոտնեցւոյ Հաւաքեալ ի
բանից իմաստասիրաց] - Ի սկզբանէ, Տէ՛ր, զերկիր հաստատեցեր, եւ գործք ձեռաց
քոց... որում վայել է փառ[ք], եւ իշխանութիւն եւ փատիւ, այժմ եւ միշտ եւ յաւտեանս յաւիտենից. ամէն:
Է. 85ա-8բ Տե՛սիլ սուրբ վարդապետին Յոհաննիսի,
որ մականուն Կոզեռն կոչի - Ի ժամանակին, յորում էր թուականն Հայոց չորս հարիւր
եւ եթանասուն (1021)... եւ խաղաղութեամբ գնացին յաշխարհն իւրեանց, եւ Քրիստոսի
Աստուծոյ մերոյ փառք յաւիտեանս. ամէն:
Ը. 88բ-9բ Դուզնաքեայ դրուատ ներբողական Դաւթի
փիլիոփայիս - Աւրհնեալ
հաստիչն արարածոց, լոյս հնար վարանելոց... յաղագս ամենայնի, փառըք քեզ, Աստուա՛ծ:
Թ. 89բ-93բ Ներբողեան կենսատու խաչին, առ ի սրբոյ
հաւրէն Դաւթէ ասացեալ: Ոտանաւոր չափով աստանօր էդաւ ի տեառնէ Ներսէսէ
հայոց կաթուղիկոսէ Կլայեցւոյ - Բարձրացուցէ՛ք զՏէր Աստուած մեր միաբան... այժմ եւ
ապայն, որ գալոց է. եւ նմայ փառք յաւիտեանս յաւտենիւ. ամէն:
Ժ. 93բ-9բ Պատմութիւն եւ խաւսք Խիկարայ իմաստասիրի,
զոր պարտէ իմանալ եւ ի միտ առնուլ ամենայն մարդոյ վասն շահի եւ աւգտութեան:
1. 93բ-4ա [Նախաբան] - Յամի Սենեքարիմայ արքայի Ասորեստանեաց եւ Նինուէի,
ես, Խիկար` դպիր էի Սենեքերիմ արքայի...
2. 94ա-9ա Խաւսք եւ խրատք Խիկարայ, զոր ասաց Նաթանայ
քըւերորդոյ իւրոյ - Որդեա՛կ, եթէ լսես բան ինչ ի դրան արքունի...
3. 99աբ Խրատք իմաստասիրացն չորս իրք է - Խրատ է այս, այս սիրելի եղբա՛յր եւ գրակարդաց, լաւ իմացի՛ր...
Տե՛ս
«Պատմութիւն եւ խրատք Խիկարայ իմաստնոյ», Երեւան, 1969, ձեռ. Զ.:
ԺԱ. 99բ-100ա Անանիայ Շիրակունոյ համար գրոց թիւք
որչափութեանց Հին կտակարանց եւ Նորոց. օգնեա՛յ - Գիր Մովսէսի աւրինադրի... համանգամայն Նոր կտակարանաց
տունքն ՓՇՂԱ. (8591):
ԺԲ. 1. 100բ-2բ [Մովսէս Երզնկացւոյ] Վասն թագաւորաց
հայոց, զոր կարգեաց Մովսէս Խորենացին, այս է - Մովսէս Խորենացին
զշարս թագաւորացն Հայոց այսպէս կարգէ... եւ ի թիւս Հայոց ՊԸ. (1359) միահամուռ
թագաւորք Հայոց` ՀԱ. (71):
2. 102բ [Մովսիսի Երզնկացւոյ] Ոտանաւոր - Մարգարէից սայ սերմանումն, յառաքելոց պտղաբերեալ...
Տէրն է աւրհնեալ յամենայնի եւ յաւիտեանս, որ յեղիցի (ծայրակապ` «Մովսէսյի
է սա»):
ԺԳ. 102բ-3բ Ի Մաթէոսի Աւետարանին մեկնութենէ - Իսկ
Հերովդէս խռովեցաւ, զի ոչ էր նա ի ցեղէ թագաւորաց... զի կործանեսցէ զամենայն
հնարս չարին:
ԺԴ. 103բ-4ա Վանական վարդապետի ասացեալ` Զի՞նչ
է ճրագալուծին լուծումն - Կիւրէղ Աղէքսանդրացին գրէ առ Թէոդոս թագաւորն... կերակրին
հացիւ եւ աղիւ` որպէս եւ ուրէն է:
ԺԵ. 104ա Յաղագս աստիճանաց եկեղեցւոյ, թէ ուր
եցոյց Քրիստոս - Քրիստոս
զեկեղեցական աստիճանս թէ որպէս եցոյց... գոհութիւն, պատիւ եւ իշխանութիւն
ընդ Հաւր եւ ամենայսուրբ Հոգւոյն, յաւիտեանս. ամէն:
Ձեռագրի
«Ա., Գ-ԺԵ.» միաւորները տե՛ս ձեռ. 1868, 3ա-232ա:
ԺԶ. 104բ-33բ Սամուէլ քահանայի յԱնեցոյ Հաւաքմունք
ի գրոց պատմագրաց` յաղագս գիւտի ժամանակաց անցելոց մինչեւ ի ներկայս ծայրաքաղ
արարեալ: Աւգնեա՛յ Հոգի Սուրբ:
Տե՛ս
ձեռ. թ. 481, 19ա-59ա: Նխ./104բ-5բ: ա/105բ-18բ: բ/118բ-33բ:
ԺԷ. 133բ-5ա [Շարունակութիւն յայլմէ] - Աստանաւր զտեղի առեալ կային շարագրութիւնք գեղեցկաբանին
Սամուէլի... ի Քրիստոսէ սկսեալ Հայոց պարոն Ռոբէն, որդի Ստեփանէ, ամս Թ...
վերջ պատմութեան այս է. ՇԼԴ. Ի Քրիստոսէ այս է թիւն. ՌՅԾԸ. եւ մերն ՊԵ.
(1356):
ԺԸ. 135բ-98բ [Պատմութիւն Աղէքսանդրի Մակեդոնացւոյ]
1. 135բ-6ա [Խաչատրոյ Կեչառեցւոյ] Նախադրութիւն
շարագրութեանց գրոց աշխարհակալին Աղէքսանդրու թագաւորին - Ի զանազան խնդիր հարանց հոգեւորաց... սակս մոգին խաբկանաց:
2. 136ա-98բ Պատմութիւն մեծ աշխարհակալին Աղէքսանդրու
Մակեդոնացւոյ. կեանք վարուց աջողութեան եւ քաջութեան եւ գործք արիականք,
նայ եւ վաղճան նշանաւք եղեւ - Իմաստուն եգիպտացւոց երկրի եւ ծովու չափու հասեալ...
եւ Աստուածն ամենայնի զվերջն ի բարին կատարէ:
Տե՛ս
«Պատմութիւն Աղէքսանդրի Մակեդոնացւոյ», Երեւան, 1989, բնագիր Ա., էջ
69-363:
ԺԹ. 1. 198բ-202ա Առաքել շնորհալից վարդապետի ասացեալ
գովեստ ոտանաւոր ի սուրբ Աստուածածինն - Աստուածածին
կոյս պատուական... եւ յապագայն անսպառական:
2. 202ա [Յիշատակարան Առաքելի Սիւնեցւոյ] - Յարմարեցաւ ճառ ծընդեանն եւ յայտնութեանն Քրիստոսի
Աստուծոյ մերոյ եւ գովեստ տիրամայր Աստուածածնին, ի բազմամեղ Առաքել
պիտակ անուն վարդապետէ, ի Նորաշէն անապատիս, որ յանուն սրբոյհոյ Աստուածածնին
եւ Յովաննու Կարապետին, ի թվականիս հայոց ՊՁ. (1431): Աղաչեմ ընթերցողսդ
յիշման արժան առնել զմեղաւք զառածեալս Առաքէլ:
Ի. 202բ-40ա [Թովմայի Մեծոփեցւոյ Պատմութիւն Վասն միաբանութեան
հայոց, Յաղագս Էջմիածնի օրհնութեան, Վասն աքսորման Կիրակոս կաթուղիկոսին,
Կիրակոսի բանասիրի` Վարք Թովմայի Մեծոփեցւոյ]:
Տե՛ս
ձեռ. 1899, 377ա-447ա: 1/(Պատմութիւն համառօտաբար վասն արեւելեան թագաւորացն
պղծոյն եւ չար գազանին Լանկ Թամուրա եւ այլոցն, զոր արարեալ է քաջ վարժապետին
Թումայ վարդապետին) 202բ-29բ: 2ա/229բ-32ա: 2բ/232ա-4բ: Փառք
քեզ ամենասուրբ երրորդութիւն/234բ: 2գ/234ա-7բ: 2դ/237բ-40ա (2ա-դ` խորագրերը`
չիք):
ԻԱ. 240բ-8բ Պատմութիւն յաղագս սրբոյ Խաչին, որ Հացունեաց
կոչի. եւ թէ որպէս դարձաւ ի Պարսից աշխարհեն խաչն աստուածընկալ, եւ այնժամ
մասն ընկալեալ տիկնոջն Սիւնեաց - Եւ եղեւ յետ թագաւորելոյն Մաւրկայ արքային Հոռոմայեցւոց...
եւ էր թվականն հայոց հարիւր եւ երկուս (653). եւ Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ
փառք... ամէն:
ԻԲ. 248բ-50ա Եղիշէի ասացեալ վասն Թափօրական լերինն - Վասն լերինն գեղեցկութեան եւ վայրուցն վայելչութեան...
եւ աչօք իսկ տեսի զժողովս սքանչելի եղբարցն:
ԻԳ. 250աբ Եւ [ե]աւթն նշանացն ի վերայ յԵրուսաղէմի - Առաջին
ի վերոյ քան զքաղաքն եկաց աստղ մի նման նիզակի... սիւն, երկու վտաւանդեան յապիկի
կրայիցն:
ԻԴ. 250բ-82բ [Բնագիրք զանազանք]
1. 250բ-6բ Պաւղոսի [Տարօնացւոյ] վարդապետի ընդդէմ
հերձուածոյն Քաղկեդոնի ասացեալ - Նայ եւ մեծ առաքեալն Պօղոս գրէ առ Կորընթացիսն, ասելով...
դուք գիտէք մեմք անպարտ եմք:
2. 256բ-9բ Նորին [Գրիգորի Տաթեւացւոյ] քարոզ
վասն Համբարձման, ի բանն, որ ասէ. «Համբարձաւ Աստուած աւրհնութեամբ եւ Տէր
մեր ձայնիւ» - Քնար եւ երգարան Հոգոյն Սրբոյ... զի համբարձումն ի վերայ
Թ. հրեշտակաց եղեւ:
Հմմտ.
Ձմեռան հատ. ՃԽԵ.:
3. 259բ [Քաղուածք ի Նորոց կտակարանաց] - Եւ
ել անտի, եկն ի գաւառ իւր...
4. 263բ-77բ [Մասն Պարզատումարի, արարեալ ի Յակոբ
վաճառականէ] - Զմուտ
խորանիս այսպէս արա՛յ. կա՛լ զհայոց թուականն ՌՂԷ., թիւ ի բաց ձգեա՛... Այբի
տարին ջուրն Գ.շաբթի աւրհնի... Քէի տարին ջուրն Գ.շաբթի աւր աւրհնի (տրուած
է այբուբեն «Ա-Ք»ի տառերով):
- 277աբ Ես` Յակոբ վաճառականս,
անպիտան ծառայ եմ Տեառն իմոյ Յիսուսի Քրիստոսի, որ կամեցայ տօմարս հեշտ
եւ դիւրին պարզել, որք ընթեռնուն, փութով հասկան: Յորժամ սկիզբն արարի տօմարիս,
թուական էր Հայոց ՌՂԸ. (1649) ամին, գիր տարուն Դայ էր... |277բ| Դարձեալ եթէ
ոք ի սմանէ աւրինակ առցէ, աղաչեմ առ նա, որ յիշատակս ի գրեսցէ, Տէր Աստուած
զինքն անփորձ անսասան պահեսցէ: Եւ յետ/// (թերթ կտրած):
5. 281բ-2բ [Վիճակարան] - Այս վիճակարանս գրեալ եղեւ հրամանաւ սուրբ ժողովոյն
Նիկիու... եւ
թէ թոյլ տաս, բարւոք առնէս. եւ Քրիստոսի փառք, յաւիտեանս. ամէն (վերջի հատուածը
տե՛ս պատառիկ պահպանակ Գա):
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ,
ԺԸ. դ.
1ա Օձն ափսոնէ
եւ ասա՛ զայս - Բիսմիլահի, բաբիլահի, ամամ բաբիլահի... ղապուլ օլսուն
Ե. անգամ քուհ-քուհ ասայ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՆԱԽԱԳԱՂԱՓԱՐ ԱՒՐԻՆԱԿԻ
229բ (1597 թ.)
Մանաւանդ ինձ` տառապեալ անձինս Ղազար բանասիրի
եւ սակաւ գծագրաւղի զՊատմութիւն քաջ հռետորիս մերում Թումայի մեծ վարժապետի,
զոր սկսեալ ի յարեւելեան թագաւորացն չար գազանէն Թամուրայ մինչ ի կէտ կոչմանն
գրով եցոյց եւ հասոյց առ մեզ յետնեալքս, զոր մեք ընթերցեալ տեսաք եւ փափաքմամբ
նաւտրեցաք ի ՌԽԶ. (1597) թվականիս:
Հմմտ.
ձեռ. 1486, 196ա:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1բ Զգործս ձեռաց
մերոց ուղիղ արա՛ ի մեզ, Տէ՛ր, եւ զգործս ձեռաց մերոց աջողեա՛ ի մեզ: Հոգի
Աստուծոյ աջողեա՛յ ինձ: Հոգի Աստուծո՛յ, դու հասուցանես մինչեւ ի կատարած
տառիս, զձեռս իմ երագ երագ արձակեա՛յ ի վերայ պատմական գրիս:
37բ Ձեռամբ Թորոսի:
51ա Կատարեցաւ
պատմութիւն տաթարիս գործելոց ԽԴ. (44) ամաց, բայց համառաւտ եւ ոչ ամէնն,
զի աւրինակն այս էր որ գրեցաք, յամի Ռ. հարիւր եւ չորսին (1655) ի թուականութեանս
հայոց գրեցաւ աշխարհապատում տառս այս, ձեռամբ Թորոս դատապարտեալ
եպիսկոպոսի Աթըխցոյ ի գիւղաքաղաքն Բեդղայհէմ, ի հռչակաւոր
սուրբ ուխտս, որ է տեղի Ծնընդեանն Տեառն մերոյ Յիսուսի
Քրիստոսի` Որդոյս Աստուծոյ:
51բ Արդ, ես`
նուաստ ամենայնի Թորոս եպիսկոպոս, որ ձաբրդեցի զՊատմութիւն տեառն
Միխաելի պատրիարգի
Ասորոց, զոր
է գրել ծայրաքաղ յԱդամայ մինչեւ ի ծնունդն Քրիստոսի Աստուծոյ
մերոյ, այլ եւ զՊատմութիւն տաթարին, այսինքն` ազգին նետողաց ԽԴ. (44) ամաց
գործելոց մինչեւ առ մեզ, վասն իմանալոյ զանցաւորութիւն սուտ եւ պատրող կենցաղոյս,
ընթերցողացդ եւ լսողացդ, զի ո՛չ թագաւորութիւն, ո՛չ իշխանութիւն, ո՛չ այլ
ինչ արարածական մնալոց է յայսմ աշխարհիս, այլ ամէնն է ունայնութիւն ունայնութեանց,
որպէս ասաց իմաստունն Սաղովմոն, անցանելով եւ տեսանելով զամենայն կենցաղս
սուտ եւ ոչինչ խաբող եւ անցաւոր:
Արդ, ես` եղկելի
գրիչս Թորոս եպիսկոպոս,
աղաչեմք զպատահեալդ ի սմայ, յորժամ ընթեռնոյք զարարածապատում պատմութիւնս,
ասացէ՛ք Տէր Աստուած ողորմեսցի հօրս իմոյ Դաւթի եւ մաւրս` Աթլասխաթունի, եւ
յայլ ամենայն ազգակցաց իմոց, որ փոխեալ են աստի կենացս ի Քրիստոս: Եւ ի վերայ
այսր ամենայնի յիշեցէ՛ք ողորմութիւն Աստուծոյ զտառապեալ գրիչս, զի բազում
աշխատանօք եւ կարէվէր խոցեալ սրտիւ, առանց բժշկութեան, հարեալ ի նետէ ի յումեմնէ,
որ եւ Հիպիտոր կոչեցեալ,
կենսատու գերեզմանին Քրիստոսի, կուրացեալ մտաւք, ոչ գիտելով զչարն եւ զբարին,
զի ամենայն բանս իւր խաբէութեամբ եւ ստութեամբ է, եւ ոչ ճշմարտութեամբ, մինչեւ
ցայս վայր զհայոց տունն աւիրելով, ստաօդ Հոռոմի պատրիարգին
եղբայր լինելով եւ զծածուկ խորհուրդ սրտիւն իւրոյ ասելով նմայ, եւ նայ իմանալով,
գաղտագողի հրաման հանելով ի տաճկաց արքայէն, թէ ամենայն ինչ եկեղեցիք
կայ ի սուրբ յԵրուսաղէմ ի հայոց ձեռն` մեր է, եւ ո՛չ նոցայ, հապաչազգի եկեղեցիքն, եւ կանթեղներն,
եւ մլքերն, եւ Սուրբ Յակոբ, եւ Սուրբ Յոհաննէս, եւ Սուրբ Հրեշտակապետն, եւ
Սուրբ
Փրկիչ, եւ զԾն[ն]դեան դուռն երկու աւտայով, հանդերձ
կէս փաղչայիւն, ընդ ամէնն մեր է ասելով, այսպիսի կերպիւ մուտ ետուր չարին,
զոր ի վերոյ գրեցաք եւ զայլն թողցուք, զի իւրում (չշարունակուած):
61բ Զմեղապարտ
Թորոս եպիսկոպոս,
ի քաղաքէն Տիգրանակերտու, աղաչեմ հանդիպողք պատմական գրքիս` յիշել ի Տէր, եւ
դուք յիշեալ լիջիք ի Տեառն Յիսուսէ Քրիստոսէ ի աւուրն այցելութեան ընդ սուրբս
եւ սիրելիս, ուր անճառ ցընծութիւն է միշտ եւ անապատում ուրախութիւն:
88բ Զնուաստ
գրիչս զԹորոս եպիսկոպոս
եւ ծնաւղս իմ, մաղթել ի ձէնջ, ո՛վ գրակարդաց, յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս, զի յոյժ տապատոչոր
սրտիւ հարեալ, որպէս ի նետէ կարէվէր խոցմամբ ումէմն Հիպիտոր կոչեցելոյ,
գերեզմանին քրիստոսեան, ի Սուրբ Ծնունդն, ծրելով իմով
ձեռամբս, զի ահէ որդոցն Քանանու մաշեալ լինէր սիրտ իմ, զի ոմն
ղզըլու եւ ոմն աղլու, որ են Բ. ազգք ֆիլահ կոչեցեալք, սոքայ երկոքեանք տալով
պատերազմ ընդ միմեանս ի Բե[դ]ղէհէմ գիւղաքաղաքի, դեռեւս վճարումն
չեղեւ դոցա պետերազմին, զոր
եւ վերջն բանի նմայ միայնոյ է գիտելի` այն, որ արար զերկինս եւ զերկիր ոչընչէ:
100ա Զձեզ աղաչեմ
հառաչելի,
Սուրբ քահանայք
յամենայնի,
Յիշման առնէք
զիս արժանի`
Թորոս լեցեալ մեղաւք
ի լի,
Որ զսուրբ տառըս
գըրեցի
Եւ ծայր ի ծայր
զարդարեցի:
Որ զմեզ յիշէ,
|100բ| յիշեալ լիցի,
Յարքայութիւն
Քրիստոսի
Եւ իմ ծնաւղացն
յամենայնի,
Տէրն աղօթիւք
ձեր ողորմի:
104ա Արդ, աղաչեմ զամենեսեանդ, որք հանդիպիք այս տառիս,
մի ողորմեայիւ յիշել ի Տէր զԹորոս եպիսկոպոսս: Ով ոք յիշէ, յիշեալ
լիցի, արքայութեան արժան լիցի. ամէն: / Ձեռս երթայ, դառնայ ի հող, / գիրս
մնա յիշատակող, / զձեզ աղաչեմ, ո՛վ ընթերցաւղ, / վասն իմ առ Տէր լինիք մաղթող.
զի յոյժ տապատոչոր սրտիւ գրեցի զգիրքս ի Սուրբ Ծննդեան:
135ա Ո՜հ, զամենամեղ անձն իմ զԹորոս եպիսկոպոս`
անպիտան մեղուցեալ հողս, եւ զհանգուցեալ հայրն իմ ըզԴաւիթ, եւ զմայրն իմ`
զՄիհրանն, զգնացեալսն
առ Քրիստոս, աղաչեմ յիշել ի սուրբ աղօթս ձեր, որ եւ ըզմեզ յիշէ, յիշեալ լիցի:
198բ Այլ եւ ի
զրաւ գրչութեան սըմին եղեւ ումեմն նուաստականի` Թորոս եպիսկոպոսի
ի Սուրբ
Ծնունդն, որ է վանք հայոց ազգի, ի թվականութեանս մերում ՌՃԵ.
(1656) ամին, Յունուվարի, որ աւր ԺԱ. (11) էր ամսոյն, ի ժամանակս բռնակալութեան
տաճկաց սուլթան Ահմատի` անկատար գոլով, այս է` ԲԺ.ան
ամեայ, աւելի կամ պակաս, զի առհասարակ աշխարհ` եթէ՛ ծով, եթէ՛ ցամաք խռովութեամբ
եւ անկարգութեամբ լցեալ է ազգի շփոթմամբ եւ մեծամեծ պատերազմաւ, ո՛չ հնազանդելով
իւրեանց թագաւորին, փոքր համարելով, ըստ Սողոմոնի, որ ասէ. «Վա՜յ
քեզ քաղաք, որոյ թագաւոր քո մանուկ է»: Վասն այն ո՛չ հնազանդելով բռնաւորքն,
տալ պատերազմ ընդ միմեանս, որ բազում քաղաքս եւ աւանս եւ գիւղս աւերեցին այսմ
յամի, որ մինն է ի քաղա<ց>քաց Հալպ կոչեցեալ,
զոր աւիրելով աւերեցին փաշայքն, տալով պատերազմ ընդ միմեանս, ոմն ասելով,
թէ` Ես նստիմ, եւ ոմն ասէր, թէ` Ես նստիմ, զոր եւ Աստուածն ամենայնի զվերջն ի
բարին կատարէ:
202ա Այլ եւ զծրաւղս
զԹորոս եպիսկոպոսս
կրկնակի ժտելով հայցեմ եւ խնդրեմ` մի Հայր մեղայիւ յիշեցէ՛ք զբազմամեղս,
զի մեծաւ տառապանօք ծրեցի զսա ի Սուրբ Ծնունդն` յաղագս
նախանձու յեղբարց իմոց, զոր արարին ընդ իս ի գահայ մեծի սրբոյն Յակոբայ Տեառնեղբաւրն, զի
խորհեցան չար եւ գուբ փորեցին ազգի ազգի, եւ մատնելով առ ումեմն Հիպիտոր` անխել եւ անոպա
եւ նախանձով վառեալ, զի երկրորդ դատ եւ դատաստան արարին ի վերայ իմ, մինչ
մեք անոյս եւ անաւգնական լինելով ամենեցունց,
եկի աստ, ըստ այնմ, որ ոչ էր, որ աւգնէր ինձ կամ թէ եղէ ես առանց աւգնականի,
զոր Տէր Աստուածն ամենայնի հատուսցէ նոցա աստ ի մարմնի, այլեւ ի հանդերձելումն
դատ արասցէ ընդ իս եւ ընդ սոքայ, զի կարէվէր խոցեալ եղեւ սիրտ իմ:
240ա Բայց դուք,
ո՜վ կարդացողք պատմութեանս, անմեղադիր լերո՛ւք ինձ, զի աւրինակն այլայլելի
էր եւ խիստ ծուռ, որն սակաւ մի գրեցի շիտակն, եւ որն` չի կարացի:
Հետեւեալք`
37բ, 88բ, 104ա, 135ա, 198բ, 202ա, 240ա էջերինը տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք, Գ., էջ 693-4:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
259բ (1697 թ.) Ես տէր Սարգիս զայս գիրգըս
առի ինձ յիշատակ հոգոյս: Թիւն ՌՃԽ. եւ Զ.-ին (1697):
280բ (նկարի վերին շրջանակի տակ) Ես Օվանէսէս գրեցի բատքեր
այս:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 1բ`
կրկնուած, 2ա, 37բ, 240բ` կրկնուած, ութանկիւն. «Գ///Ն ՎԱՐԴԱՊԵՏ»: 2ա,
140բ, 259բ` ութանկիւն, «ԳԻՐՔՍ ՍՈՒՐԲ ԷՋՄԻԱԾՆԱ Է»: 64ա, 259բ`
անընթեռնելի: 104բ` ութանկիւն. «ԳՐԻԳՈՐ ՎԱՐԴԱՊԵՏ»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ`
260ա «եկն, արացէ»: «Ի» (թռչնագիր): 262բ, 263ա «Մեղայ Աստուած, որ զի ոչ գիտեմ
զինչ գտննեմ»: 263ա «Տէր ողորմութեն բայց
ասեմ Տէր ողորմութիւն դուռն»: 267բ «Արարքս ես ասացի հո»: 281ա «Ես ասացի
զարմանալ իմում, թէ ամամ մարդ սուտ է»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ`
263ա Գրչանկար սրբի բուրվառով:
ՆՇՈՒՄ` Ա.
կազմաստառին փակցուած թղթին. «ՌՃԵ. - 1656. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1866
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ՀԱՇՏԱՐԽԱՆ,
ԼԻՄ |
ՌՄԺԷ. - 1768 |
ԳՐԻՉ` Եղիա Եւդոկացի, Ղազար Շօռոթեցի (փոխնիփոխ): ՍՏԱՑՈՂ` Մատթէոս քահանայ
(նաեւ` Ղազար Շոռոթեցի):
ԹԵՐԹ` 270-2 (թռիչք` 153-56. ստ. լս. էջակալում` 1-476, որ է
5ա-245բ). չգրուած` 1ա-4բ, 240բ, 246ա-66ա, 267բ, 270աբ: ՊՐԱԿ` 2+1+Ա-ԻԲx12
(Է, Թ 10, Ը 14, ԻԱ 16, ԻԲ 11): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով (բուսական զարդանախշ.
եւ փայտէ ցանկապատ` մուտքով, որի ներսում` ձախ անկիւնում, վահանով եւ նիզակով
զինուոր, որի առջեւ «АГ» մակագրութիւն): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 21x16,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(19x13), երկսիւն` 266բ-7ա (18x13): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` Եղիա գրչի` 37ա, Ղազար գրչի 109ա): ՏՈՂ` 23-25: ԿԱԶՄ` տպարանային,
դրոշմազարդ սեւ կաշի. միջուկը` տախտակ. աստառը` թուղթ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի կաշին թեթեւակի քերծուած. խոնաւութեան
հետքեր, տեղ-տեղ գրադաշտը խոնաւութիւնից գունափոխուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 5աբ Վասն ԵՃ. (500) եղբարցն, որք յարեան ի մեռելութենէ - Լուաք
ի պատմութեանց այսպէս գրեալ, զի ասէ Աւետարանն... չարչարանօք եւ մահուամբ
վասն անուանն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ, որ է օրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
Բ. 5բ-221բ [Բանք Միխայէլի Ասորւոյ]
1. 5բ-186ա Տեառն Միխայէլի պատրիարգի Ասորոց Համառօտ
ժամանակաց զրոյցք, քաղուածոյ արարեալ ի յոլովից պատմագրաց, ի վարժս բանասիրաց
սաղամանակ ասութիւն յԱդամայ մինչեւ յետին աւուրս թուացեալ - Ես,
եղբա՛յրք իմ ի Քրիստոս, ուսումնասէրք եւ աստուածասէրք, կարօտեալ գիւտից
ժամանակաց... եթէ զի՞նչ է քահանայութիւն եւ պատիւ նոցա եւ հանգուսցուք
զյօժարութիւնս մեր ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ, օրհնելոյն յաւիտեանս.
ամէն:
2. 186ա-215բ Նորին տեառն Միխաելի Յաղագս քահանայական
կարգաց, թէ ուստի առնու սկիզբն, եւ մեք տեսցուք - Սկիզբն քահանայութեան շնորհի է անժամանակն Աստուած,
որպէս եւ ամենայն բարեաց... եւ զՇումուէլ զընդ[դ]ի[մ]ակսն սուրբն Սահակայ,
իսկ զկնիսն այլք լցցեն:
3. 215բ-21բ [Վարդանայ Արեւելցւոյ Յիշատակարան
թարգմանութեան Միխայէլի Ասորւոյ] - Արդ, եւ մեք` հետեւեալքս եւ պատահեալքս այսմ, հասուսցուք
մինչեւ առ մեզ... եւ գոհաբանեալ յազգս եւ յազինս բոլոր բանականաց յաւիտեանս,
յաւիտենից. ամէն:
Գ. 222աբ [Հարցումն եւ պատասխանի վասն Զատկին] - Հարցումն. Իսկ թէ վասն էր զԶատիկն ի վերոյ գարնանամտին
տօնէ եկեղեցին Աստուծոյ: [Պատասխանի]. Որպէս ասէ տօմարն վասն լրման Զատկին...
պատուաւոր ի մէջ ամենայն աւուրց. եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն:
Դ. 223ա-9բ Պատմութիւն բարեպաշտ թագաւորին Թէոդոսի
թագաւորութեանն եւ առաքինի վարուցն նորա. ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ.
ամէն - Ի թագաւորութեան Թէոդոսի, այն որ Ադրասիանոս...
ձեռնադրեցաւ, փառաւորելով զՀայր եւ զՈրդի եւ զՍուրբ Հոգին... ամէն:
Ե. 230ա-45բ Երանելոյն Յակոբայ Սրճեցոյ եպիսկոպոսի
ասացեալ Յաղագս Անտիոքայ, թէ որպէս անդ առաքեալքն աշակերտել զնոսա յանուն
Յիսուսի Քրիստոսի. այս է - Լուսով բանիւ քո, գամ առ քեզ, Որդի Աստուծոյ... եւ ուրախ
արար զծառայս իւր. եւ քեզ փառք յաւիտեանս. ամէն:
Զ. 266բ-7ա Ցանկ
նշանաւոր բանից պատմութեան գրքոյս - ՀԳ. Թիվն Ադամայ մինչ ի Քրիստոս... ՆԽԵ.
Վասն Սրճոյ եպիսկոպոսի, որ խօսեցաւ հոգով սրբով:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
221բ Յիշատակարանս
օրինակին է, ո՜վ եղբայր բարի:
229բ Բարեխօսութեամբ
եւ աղօթիւք սուրբ թագաւորիս եւ սուրբ հայրապետիս ողորմեա՛, Քրիստոս Աստուա՛ծ,
ստացող ճառիս Մաթէոս քահանայի եւ ամենայն այրեան մերձակայից իւրոց` Նախէջեւանցի եւ Շոռոթեան Ղազար մեղօք
լցեալ աբեղայս եւ իմ սպասաւոր Եւդոկացի աւաք սարկաւակ տիրացու Եղիայս, որ բազում
կար[ի] տրտմութեամբ եւ յոյժ սրտնեղութեամբ վասն Լմայ սուրբ հրեշտակաբնակ անապատի
գործոյն անաճողութեան, ի քաղաքս Հաշտարխան
զայս գիրքս եւ Բանք ոսկիական գիրքն գրեցինք, ի փառս Աստուծոյ. ամէն:
268ա Շնորհիւ
եւ ողորմութեամբ համասփիւռ բարւոյն իսկականի, անհնոյ եւ աղբիւրականի,
յակնարկութենէ որոյ ի գոլ ածեալ հաստեցան յանէից յոգնահոյլ եւ անբաւ պատմութիւնք
բազմազան էից, ի միտ առնելոյ եւ լիաբերան փառս եւ օրհնութիւնս մատուցանելոյ
ամենազօրին եւ պետականին Աստուծոյ, որ յանկ ելեալ աւարտեցաւ սոյն արգասալի
մատեանս, որ կոչի Մխայէլ պատմագիրք: Գրեցաւ ի յերկիրն
ըՌուսաց եւ ի
քաղաքն Հաշթարխան, թվին
ՌՄԺԷ. (1768), Յունվարի Ի. (20), ի վեհապետութեան քրիստոսահիմն եւ լուսանկար,
անհաղթելի եւ շնորհաց յիշտեմարան
մեծի աթոռոյն Ամենայն Հայոց Սուրբ Էջմիածնի եւ ի
նորի[ն] դիտողի եւ արժանավայելի` տեառն Սիմէօնի սրբհազան եւ աստուածաբան կաթողիկոսի:
Նա եւ աստուածակոխ յերկրին եւ ցանկալի քաղաքին Երուսաղէմա պատրիարգութեան
տեառն Կարապետի աստուածաբան
վարդապետի Կէնճեցոյ, եւ ի պատրիարգութեան Կոստանտնուպօլսոյ տեառն
Գրիգորի աստուածիմաստ
վարդապետի նոյն տեղեայց: Նա եւ ինքնակալ թագաւորութեանն ըՌուսաց եւ Աստուծով
զօրացեալ Կատարինէ թագուոյն, որ կայ ա[յ]ժմ մեծ պատերազմն ի մէջ զռուսաց
եւ օսմանցոյց, թէ որքան եւ որչապ այլազգի
գերի վարեցան եւ բերին ի օրհնեալ յերկիրս ըՌուսաց, եւ կամ թէ
|268բ| որչապ քաղաք առին` Ուռումէլին բոլոր
եւ բօվանդակն առին օսմանցու ձեռացն, Ուլայ, Պուղտան, Ղուըմն եւ Քաֆայ, մինչեւ
Էտրենան ամենայն
առին, թէ որքան օսմանցի պնճինջ արարին, որ լեզ[ու]ով ո՛չ
կարեմ պատմել: Նա եւ մեղօք լցեալ Ղազար պարտաւոր իբրու
աբեղայս, որ եմ տեղեաւ Նախջուանցի եւ ի բնիկ գիւղն
իմ Շոռօթ, ուխտ
անուանբ եկեալ ի սուրբ անապատն Լմայ եւ մնացեալ
անդ մետասան ամիսս, տեսի զխղճութիւն եւ զաղքատութիւն սրբոյ տանս: Յորդորմամբ
սրբոյ հօրն անապատիս տեառն Յակոբայ բարէշաւիղ եւ առաքինազարդ եպիսկոպոսին եւ միաբան սուրբ
եղբարց հանցն առաք ժողովարարութիւն գնալ դէպ յարեւելս եւ հիւսիսային
գողմն` Վրաց եւ Աղւանից եւս, եւ զի ողորմութեամբ
Տեառն բազում արդիւնս եւ ողորմութիւնս բերի, փառք եւ գոհութիւն ամենազօրին
Աստուծոյ, որ իմ ձեռօքս հասուցի սուրբ անապատս Լմայ` եկեղեցական
յիշատակն, թէ որքան, նաեւ Եւդոկիացի, որ է Թոխաթցի, Եղիայ աւագ
սարկաւագս` ըսպասաւորն իմ, որ ա[յ]ժմ հանգուցեալ է ի Տէր, զի նա եւս շրջելով
ընդ իս եւ բազում զաշխա/269ա/տանս կրելով հետ իմ, եւ զայս Պատմագիրքս գրեաց ի
քաղաքն Հաշթարխան: 0րինակ
մի գտաք, սորա օրինակ տուօղն ոչ թուլ տայր մեզ, որ ուրախ սրտիւ գրել, այլ մեզ
խնդրէր առնուլ որպէս որ իցէ, շնորհիւ Տեառն աւարտ հասուցաք եւ տուաք իւրն:
Մեք եւս ի մէջ գործոյ գոլով ո՛չ կարացաք լաւ գրել, վասն այն կարի շեշտիւ եղեւ:
Արդ, ո՜վ սիրազուն եւ պատաւական հա՛յրք եւ եղբա՛յրք
իմ, երեսս անկեալ աղաչեմ առ բարեսէր ընդերձօղ գրքոյս, զի յորժամ ընդեռնուք եւ օրինակ առնուք, միով
Հայր մեր ասելով յիշեշջիք զվերոյ
գրեալ եւ հանգուցեալ Եղիայ աւաք սարկաւագ, նաեւ թէ խաղաղութեան
որդին, զի ըստ ամենայնի հաւատարմօրէն ըսպասաւորութիւն արաւ մեզ, Տէր
Յիսուս լուսաւորեսցէ զհոգիս նորին ի միուսանգամ գալստեան իւրում. ամէն:
Պատւելեացդ
ոտից փոշի եւ մոխիր Ղազար պարտաւոր եւ չնչին աբեղայ, որ
եմ մեղօք զառածեալ, յիշատակօղքդ զմեզ լինիջիք յիշեյցեալք ի Քրիստոսէ Աստուծոյ մերոյ` աստ մարմնով եւ ի հանդերձելումն
հոգւով. ամէն:
|269բ| Դարձեալ, ո՜վ պատւական հա՛յրք
եւ սի[ր]ազուն եղբա՛յր եւ բարեմիտ ընթերց՛օղ,
գի[տ]ասջիր, զի սոյն գիրսք ԾԵ. (55) թուղթ լուսահոգի տիրացու Եղիայն գրեաց, եւ մնացեալն`
ես, մեղօք լցեալ Ղազար պարտաւորս գրեցի: Երեսս անկեալ
ժտեմ ի ձէնջ, զի վասն Աստուծոյ ներեսջիք տառապելոյս, նաեւ սոյն գրքիս եւ Բանք
ոսկիական գրքոյն: Յիշատակարանն գրեցի ի սուրբ եւ հրեշտակաբնակ յանապատս
Լմայ, ընդ
հովանեաւ Սրբոյն Գէորքա քաջամարտ զօրաւարին եւ քաղցրիկ մարտիրոսին, թվին ՌՄԻԱ. (1772) եւ ամսեանն
Փետրվարի ԻԳ. (23):
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 5բ, 245բ` ութանկիւն.
«ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ
ՂԱԶԱՐ ՎԱՐԴԱՊԵՏ 1203 (1754)»:
ՆՇՈՒՄ` 1ա` «ՌՄԺԷ.
- 1768. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1867
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԱՄԻԴ |
ՌՀԱ. - 1622 |
ԳՐԻՉ` Ստեփանոս, Ամիրշահ, Յովանէս:
ԹԵՐԹ` 329. չգրուած` 188բ-9բ: ՊՐԱԿ` Ա-ԻԸx12 (ԺԶ
8, ԻԸ 9): ՆԻՒԹ` թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 21,3x
15,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(17x11): ԳԻՐ` նոտրգիր
(նմուշ` 295բ): ՏՈՂ` 26: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով. միջուկը`
տախտակ. աստառը` կապոյտ կտաւ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Լուսանցազարդ`
բուսական: Զարդագիր` թռչնագիր, երկրաչափական, բուսական, երկրաչափական
մարդու դէմքով, հանգուցագիր: Գոյն` կարմիր, վարդագոյն, շագանակագոյն, սեւ:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 1 (Ա) վերջից,
ստացուած մէկ թերթի ընդլայնակի հատումով, եզրահատուած: Մագաղաթ, երկսիւն,
բոլորգիծ երկաթագիր (նմուշ` Աա), 13 տող: ԺԲ. դ.: Աւետարան Ղուկասու, Ը.
49 - Թ. 5 «[աշ]խատ առներ զդա... զհայր մանկանն եւ զ///զի չէ մեռեալ, այլ ննջէ...
ոգի նորա, եւ կանգնեցաւ /// նորա: Եւ նա` պատուիրէր... Եւ առաքեաց զնո///
Եւ ասէ ցնոսա... Եւ որք ոչ ընդունիցին զձեզ»: Կարդալ` Աբ, Աա:
Պահպանակս
ունի նաեւ յետագայ յիշատակագրութիւններ, տե՛ս Յիշատակարաններ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի կաշուի եզրերը մաշուած, երեք կապիչները
եւ գամերն ընկած. թ. 165-329 եւ պահպանակի
արտաքին լուսանցերը ձիթոտուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1. 2աբ Ցանկ Միխայել գրոց - Ա. Յաղագս յԱդամայ հետէ մինչեւ ամազունք... ԻԵ. Յաղագս
Բուզանդայ Հայոց պատմութեանցն:
2. 3ա-160ա Տեառն Միխայիլի պատրիարքի Ասորոց,
Համառօտ ժամանակաց զրոյցք` քաղուածու արարեալ ի յոլովից պատմագրաց, ի
վարժս բանասիրաց, սղամանակ տեղեկութեամբ յԱդամայ հետէ մինչեւ յետին յաւուրս
թեւացեալ - Ես, եղբա՛րք իմ ի Քրիստոս, ուսումնասէրք եւ աստուածասէրք,
կարաւտեալք գիւտից ժամանակաց... եթէ զի՞նչ է քահանայութիւն եւ պատիւ նոցա
եւ հանգուսցուք զյօժարութիւնս մեր ի փառս Աստուծոյ:
Տե՛ս
ձեռ. 1518, 3ա-98բ:
3. 160բ-84ա Նորին տեառն Միխայիլի Յաղագս քահանա[յա]կան
կարգաց, թե ուստի՞ առնու սկիզբն - Սկիզբն քահանայութեան շնորհի
է անժամանակն Աստուած, որպէս եւ ամենայն բարեաց... եւ զՇմուէլ զընդդիմական
սրբոյն Սահակայ, իսկ զկնիսն այլք լցցին:
4. 184ա-8ա Տէր Միխայէլ մինչեւ ցայս վայր: Աստի Վարդան
սկսանի վարդապետն [Վարդանայ Արեւելցւոյ Յիշատակարան թարգմանութեան Միխայիլի
Ասորւոյ] - Այլ
եւ մեք` հետեւեալքս այսմ, հասուսցուք մինչեւ առ մեզ... եւ գոհաբանեալ յազգս
եւ յազինս բոլոր բանականաց յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Բ. 190ա-327ա Բուզանդարան պատմութիւնք խոստաբանութիւն
նախագիտելի է
Տե՛ս
ձեռ. 1482, 278ա-329ա: Յռջբն/190աբ: Ցանկ/190բ-1բ: ա/191բ-220ա: Ցանկ/220ա-3բ: բ/223բ-80ա:
Ցանկ/280ա-1բ: գ/281բ-321բ: Ցանկ/321բ: դ/322ա-7ա:
Տե՛ս
Գէորգ Տէր-Վարդանեան, Փաւստոս Բուզանդի հրատարակութիւններն ու ձեռագրերը,
Հայկազեան հայագիտական հանդէս, հ. ԺԹ., Պէյրութ, 1999, էջ 19-20:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
309ա Յիշեա՛
յայսմ վայրի զսովեալս հոգեւորական կերակրոյն եւ զյետինս քան զամենեսեան
ի վաստակս արդարութեան զգրիչս Ստեփանոս, ով ընթերցօղք
եւ վասն սխալանացս անմեղադիր լերո՛ւք:
327բ Փառք ամենասուրբ
Երրորդութեանն` Հաւր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս:
Գրեցաւ այս Միխայիլս ձեռամբ սարկաւագացն Ամիրշին եւ Յովանիսին, որ
սկիզբն առնէին գրչութեան եւ ուսանէին առ ոտս տէր Մինաս գրչի: Աստուած
իւրեանց շնորհք եւ իմաստութիւն տա, որ զայս հոգեւոր արուեստս կատարեալ ուսանին:
Թվին ՌՀԱ. (1622), Յունիս ԻԷ. (27), աւրն ուրբաթ, եկին խափուճիկ ի Կոստանդնուպօլսա, բերին
Ամթայ
փաշին Բ. կապա ու ասցեն, թէ ծառայքն խիստ աղմուկ խռովութիւն
արարին, զսուլթան Աւսման սպանին եւ դրին ի տեղն զսուլթան
Մուստոֆան, եւ
այլ շատ մեծամեծ վազերներ սպանին, զչարն ու բարին Աստուած գիտէ, զվերջքն Աստուած
ի բարին առաջնորդէ, ի ձեռս էր կու կապէք այս խապարս երեկ:
Միայն
327բ էջինը տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք, Բ., էջ 51:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
327բ (1637 թ.,
Շոռոթ) Եւ դարձեալ, որ ետ կարողութիւն առնել զաստուածաշունչ երգս, որ է պատմագիրք,
ուր հաւաքել եւ ամբարեալ կայ զպատմութիւն թագաւորաց եւ իշխանաց ի սմայ,
որ եւ ցանկացեալ աստուածասէր եւ հաւատարիմ նորահաս մանուկն Պետրոս` ի հալալ վաստակոց
իւրոց եւ արդեանցն գնել եւ տալ ի դուռն Սուրբ Յակոբ հայրապետին,
յիշատակ իւր եւ ծնօղաց` Մարգարին եւ իւր կողակցին` Լիլիփարին
|328ա|, եւ իւր պապուն` Մուրատին եւ կողակցուն` Թանգսաւղին, Տէր
մեր Յիսուս Քրիստոս առհասարակ ամենեցուն շնորհ եւ ողորմութիւն պարգեւգսցէ
ի միւսանգամ գալստեանն եւ զերանաւետ ձայնին արժանի արասցէ, որ ասէ. «Եկայ՛ք,
աւրհնեա՛լք Հաւր իմոյ, ժառանգեցէ՛ք պատրաստեալ զարքայութիւնն»: Դարձեալ
յիշեցէ՛ք զխաւջա Մարգարէն եւ զիւր կողակիցն` Լիլիփարն, եւ զիւր որդիքն`
Պետրոսն,
Մարտիրոսն, Մկրտիչն, Փիլիպպոսն, եւ դստերքն` Թանգսաւղն, Սառիկն, Սանդուխտն, Աթանասն, եւ
թոռ դստերքն` Մարթայ եւ Աթանասն, եւ իմ հանգուցեալ եղբարքն` Ղազարն եւ Աւաքն, եւ կենդանի
եղբայրն` Ովանէսն. առ
հասարակ ով ոք կարդայ` լի բերանով ողորմի ասէ զվերոյ գրելոցս, Աստուած
եւ ձեզ ողորմեսցի ի գալստեան իւրում: Դարձեալ յիշեցէ՛ք զվերոյ գրեալս ի սմա,
որ ետուն զսուրբ գիրքս վախմ ի դուռն Սուրբ Յակոբ հայրապետին,
մի՛ ոք իշխեսցէ հանել ի դրանէ սորա, ո՛չ քահանայ, ո՛չ սարկաւագ, ո՛չ աշխարհական,
ո՛չ իմ ընդանեաց. ով ոք հակառ[ակ] |328բ|
եւ կամ ընդդիմանայ, ընդ անիծաւք եղիցի` աստ եւ ի հանդերձեալն: Եւ դարձեալ
յիշեցէ՛ք զխաւջա Մարգարէն եւ զիւր կողակից Լիլիփարն, եւ
զիւր որդիքն` Պետրոսն, Մարտիրոսն, Փիլիպոսն, Մկրտիչն: Տէր Աստուած
երկար ամաւք եւ լի աւուրք ծերութեան հասուսցէ զնոսայ զամենեսեան առհասարակ,
տեսցեն որդիս որդոց իւրեանց, ուրախ մտաւք եւ առողջ խորհրդով, եւ յետ աստեացս
զերկնից արքայութիւն ժառանգելով. ամէն:
Դարձեալ յիշեցէ՛ք
զՇոռոթոյ քահանայքն`
զկատարեալ եւ զառաքինին տէր Աբրահամն, որոյ լցեալ է եւ ամբարեալ ամենայն
առաքինութեամբն. Տէր Աստուած անփորձ պահեսցէ զնա եւ զնորընձաք եւ սրբամիտ քահանայքն` տէր
Բարդօղիմէոս եւ զտէր
Նահապետն եւ յետնեալ
եւ ունակացեալ ամենայն բարեաց Յակոբ անարժան իրիցի,
որ գրեցի սակաւ յիշատակարանս, թվին ՌՁԶ. (1637):
|329ա| Դարձեալ ի յայսմ
ամի եղեւ նորոգութիւն Սուրբ աթոռոյս, որ կոչի Սուրբ Կարապետ, ձեռամբ
երջանիկ եւ րաբունի հոգիընկալ սրբասնունդ տէր Եսայի արհեպիսկոպոսին:
Տէր մեր Յիսուս Քրիստոս, անփորձ եւ անսասան, ընդ երկար ամաւք եւ հաստահիմ
աթոռով պահեսցէ, մինչեւ ի խորին ծերութեան. ամէն, եղիցի, եղիցի:
327բ-9ա`
յապաւումներով տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք, Բ., էջ 699-700:
1բ (1667 թ.)
Յիշատակ է Միխայէլ Պատմագիրքս ի դուռն Սուրբ Էջմիածնի, ի թուին
ՌՃԺ. եւ Զ.ումն (1667) գրեցաւ:
329բ (ԺԷ. դ.)
Զմեղաւոր Առաքելս յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս, ո՜վ սուրբ ընթերցողք եւ զնթերցող
գրոցս առ Տէր յիշաէա՛ եւ թղտիս կոկողին Աստուած ողորմի ասա՛, զի եւ ձեզ ողորմեսցի.
ամէն, ամէ<է>ն: Աստօր յիշեցէ՛ք ի Քրստոս:
329բ (ԺԷ. դ.)
Յիշման միոյ արժանիս վարկանեցէք ըզնուաստ եւ ապիկար ճբյշցըիէվ (եղբայրագրով` =Մանուէլս). փրկիչ բոլորից,
փութա՛ զիս փրկել փորձութեանց մեղաց (անուան ծածկագրումը եղբայրագիր սկզբունքով):
Պատառիկ-պհպ.
Աա (ԺԷ. դ.) Յիսուսի Քրիստոսի անպիտան ծառայս, որ լոկ անւամբ Սերոպ (՞) կոչիմ,
բարեխոսութեամբ սուրբ Աստուածածնին եւ Յովաննու Մկրտչին, Սրբոյն ըՍտէփանոսի Նախայվկային, սրբոց
առաքելոց եւ մարգարէից, սրբոց հայրապետաց եւ ճգնաւորաց, սրբոց կուսանաց
եւ միանձանց եւ ամենայն սրբոցն Աստուծոյ բարեխոսութեամբ, տո՛ւր ինձ համբերութիւն,
զոր ուխտեցի առաջի քո` Տէր Յիսուս Քրիստոս Աստուա՛ծ, թէ մինչեւ Գ. տարին գինի
կամ ցգեն ո՛չ առից ի բերանս` եթէ Տէր
կամեսցի, մեղայ Աստուծոյ ամենայն ժամ, թէ պահեմ` նա լաւ է, դու, Տէր, որ ճշմարտու
ես, զիրոս զզ աւր[հն]եալ է:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 1ա «Ասաց անզգամն
ի սրտի իւրում, թէ ոչ գոյ Աստուած, ապականեցան, պեղծեցան աւրէնութիւն իւրեանց
եւ ոչ ոք որ է... Պատմագիր Միխայէլի, ո՜հ, ո՜հ, ո՜հ... եւ Բիւզանդեաւ: Ո՞ է
ի բարձունս բնակեալ եւ թէ ոչ Աստուած եւ Տէր Քրիստոս, թագաւորն ամենեցուն...
(նաեւ առանձին բառեր, տառեր): Պատմագիրք, ով եղբայր, գիտացի՛ր, այսաւր եղեւ»:
1բ «Այսաւր անճառ լուսուն ծագումն»: 204բ «Այս հայրն մեր զտէր Յուսիկն նմանեալ
հօրն Գրիգորի»: 205բ «Աւա՜խ, աւա՜խ Ռ. (1000) աւա՜խ զհայրապետն, որ անժանից
ձեռն մաշեցաւ Ուսիկ»:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 3ա, 157բ,
328բ ութանկիւն. «ԳԻՐՔ ՍՈՒՐԲ ԷՋՄԻԱԾՆԱ Է»:
1868
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ՍԵԲԱՍՏԻԱ |
ՌԼԴ. - 1585 |
ԳՐԻՉ, ՍՏԱՑՈՂ` Յովաննէս աբեղայ Անթապցի:
ԹԵՐԹ` 233. չգրուած` 1ա, 2բ, 222ա: ՊՐԱԿ`
Ա-ԻԶx12 (Ա 11, Ե 10, ԺԹ 8, Ի-ԻԴ թափուած, ԻԵ 3, ԻԶ 9): ՆԻՒԹ`
թուղթ, լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 21,7x15: ԳՐՈՒԹԻՒՆ`
միասիւն (16x10.5): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 82ա): ՏՈՂ`
32: ԿԱԶՄ`
սեւ կաշի. միջուկը` տախտակ, սպիտակ թուղթ, լուսագծերով (Ա. փեղկ), սեւացած
կտաւ (Բ. փեղկ):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Լուսանցային մանրանկար` Դշխոյ
եւ Սողոմոն արքայ (Հարցմունք)` 20բ, Միքայէլ Ասորի` 169ա, 186ա: Կիսախորան`
3ա, 205բ: Ճակատազարդ` 20բ, 67ա, 169ա, 186ա: Լուսանցազարդ` բուսական, աստղ,
խաչ, թռչուն: Զարդագիր` բուսական, Գոյներ` կապոյտ, վարդագոյն, սեւ, ոսկի:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - 1 (Ա), վերջից, ստացուած մէկ թերթի
ընդլայնակի եւ երկայնակի հատումով: Թ. դ.: Մագաղաթ (21x15.5), երկսիւնի
մէկ սիւնը, 9 տող, բոլորգիծ երկաթագիր (նմուշ` Աա): Աւետարան Ղուկասու ԻԲ.
64-66 - ԻԳ. 2-3: «[տան]ջէին եւ հարցանէին ցնա եւ ասէին... Եւ իբրեւ այգ եղեւ/// մեր, եւ արգելոյր ի տալոյ հարկս կայսեր... դու՞ ես թագաւորն հրէից»:
Կարդալ` Աբ-Աա:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի կաշին, մէջքը
եւ եզրերը մաշուած, աստառը եւ պատառիկ պահպանակը ցեցակեր, գունափոխուած.
թերթերը խունացած եւ ցեցակեր, խոնաւութեան հետքեր, թ. 199` ստորին եզրը
կտրուած, Ի-ԻԴ. պրակները չիք:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 3ա-204բ [Բանք Միխայիլի Ասորւոյ]
1. 3ա-169ա Տեառն Միքայէլի պատրիարգի
Ասորոց Համառօտ ժամանակաց զրոյցք, քաղուածոյ արարեալ յոլովից պատմայգրաց,
ի վարժս բանասիրաց, սղամանակ տեղեկութիւն յԱդամայ հետէ մինչեւ յետին օուրս
թեւացեալ - Եւ
արդ, լուարո՛ւք, ուսումնասէ՛րք եւ աստուածասէ՛րք, կարաւտեա՛լք գիւտի եւ
ժամանակաց... եթէ զի՞նչ է քահանայութիւնն եւ զի՞նչ է գործ եւ յաստիճան քահանայութեանն
եւ պատիւ նոցա, հանգուսցուք զյաւժարութիւնս մեր ի փառս Աստուծոյ աւրհնելոյն:
Նոյն
ընդ Երուսաղեմի 1870 թ. հրատարակ.:
2. 169ա-86ա Նորին տեառն Միքայէլի Յաղագս քահանայական կարգաց,
թէ յուստի առնու սկիզբն - Սկիզբն
քահանայական շնորհի է անժամանակն յԱստուած, որպէս եւ ամենայն բարեաց...
եւ յարժանի արասցէ մասին սրբոց, հաւատոց եւ գործոց:
3. 186ա-99ա Դաւանութիւն սուրբ պատրիարգին Միքայէլի - Դաւանեմ
զնայ, սուրբ եւ զուգափառ Երրորդութիւն... եւ զՇմուէլ` զնդիմակայսն սրբոյն Սահակայ,
իսկ զկնիսն այլք լցցեն:
4. 199ա-204բ [Վարդանայ Արեւելցւոյ Յիշատակարան
թարգմանութեան Միխ. Ասորոյ] - Արդ, եւ մէք հետեւեալքս եւ պատահեալք յայսմ`
հասուսցուք մինչեւ առ մեզ... յազգս եւ յազինս բոլոր բանակաց, յաւիտեանս յաւիտենից.
յամէն:
Բ. 204բ-5ա Յասորի գրոց վասն որք ԲԺ.ան նահապետաց, մարգարէք եւ
առաքեալք եւ դատաւորք եւ թագաւորք եւ թարգմանիչք - Ռուբէն,
որդի Լիա: Յազգէ սորայ մարգարէք Եղիսէ է... թիւն վաթսուն Բ. հազար չորս հարիւր
(62.400):
Գ. 205բ-10ա Խրատք ժամանակագրութեանց աղաւթից եւ
ծնրադրութեանց հասարակաց եւ անձնառութեան եւ առանձնութեան` ի Գրիգորէ
վարդապետէ - Նախ պարտ է
աստուածասիրաց ստանալ հաւատս... աներկիւղ ննջեա՛յ ի փառս նորա, յոր է յաւրհ[ն]եալ
յաւիտեանս. ամէն:
Դ. 1. 210բ-15բ [Մովսիսի Երզնկացւոյ] Վասն թագաւորացն Հայոց, զոր կարգեաց
Մովսէս Խորենացին - Մովսէս Խորենացի զշարս թագաւորացն հայոց այսպէս
կարգէ... եւ ի թիւս հայոց ՊԸ. (1359), միահամուռ թագաւորք հայոց` ՀԱ. (71):
2. 215բ Ոտանաւոր [Մովսիսի Երզնկացւոյ] - Մարգարէից
սայ սերմանումն, յառաքելոց պտղաբերեալ... Տէրն աւրհնեալ յամենայնի եւ յաւիտեանս,
որ յեղիցի (ծայրակապ` «Մովսէսյի է սա»):
Ե. 216ա-8ա Ի Մաթէոսի յԱւետարանին մեկնութենէ - Իսկ
Հերովդէս խռովեցաւ, զի ոչ էր նա ի ցեղէ թագաւորաց... զի կործանեսցէ զամենայն
հնարս չարին:
Զ. 218բ Վանական վարդապետի ասացեալ` Զի՞նչ է ճրագալուծին լուծումն - Կիւրեղ Աղեքսանդրացին գրէ առ Թէոդոս թագաւորն... կերակրին
հացիւ եւ աղիւ, որպէս եւ աւրէն է:
Է. 218բ-9բ Յաղագս աստիճանաց եկեղեցւոյ, թէ ուր եցոյց Քրիստոս - Քրիստոս
զեկեղեցական աստիճանս թէ որպէս եցոյց... գոհութիւն, պատիւ եւ իշխանութիւն,
ընդ Հաւր եւ յամենասուրբ Հոգւոյն, յաւիտեանս. ամէն:
Ը. 219բ-20բ Անանիայի Շիրակունոյ համարարողի` Թիւք որչափութեանց
Հին [եւ Նոր] կտակարանացն - Գիր
Մովսէսի աւրինադրի... համայնգամայն Նոր կտակարանաց տունք ՓՇՂԱ. (8591):
Թ. 220բ-21բ Խրատք իմաստասիրացն պէս պէս - Չորս իրք ամենայն մարդկան վատ է... որ մարդ զիւր գործած
մեղքն իսկի չի մոռանայ///:
Ժ. 222բ-32ա Թուղթ սիրոյ եւ միաբանութեանն մեծի կայսրն
Կոստանդիանոսի եւ սրբոյն Սեղբեստրորսի եւ Տրդատա Հայոց արքային եւ սրբոյն
Գրիգորի Հայոց Լուսօորչին [Թուղթ դաշանց] - Կամաւք եւ ողորմութեամբ համագոյ Սուրբ Երրորդութեանն`
Հաւր անհասի եւ յանիմանալի... եւ տարեալ ի Հայս, ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ
մերոյ, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն: Աւրհնեալ է Աստուած:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
2ա Տեառն Միքաէլի արարեալ յաղագս
յազգապատմութեանն. աւգնեա՛ Տէր Յիսուս:
3բ (ստ. լս.)
Ո՜հ, ես ի՞նչ այնեմ, եղբա՛յր, նաւտր դարձուցի, մի՛ մեղադրեր:
11բ Ո՜հ, զմեղաւոր,
վա[տ]թար գրիչս աղաչեմ յիշել ի Տէր, եւ դուք յիշեալ (նման` 165բ):
19բ Զմեղուցեալ,
անարգ եւ անպիտան Յովանէս գրիչս աղաղչեմ յիշել ի Տէր, ո՜վ
սուրբ հայրք:
20ա Ո՜հ դառն
կենացն իմոց, յաւուրն մեծի:
28ա Զստացող
գրոցս զՈվաննէս գծողս
աղաչեմ յիշել ի Տէր:
42բ Աղաչեմ
զսուրբ ընդերձողքդ, զի յիշեսջիք յաղօթս ձեր
զՈհաննէս գրիչս
(նման` 141բ):
69ա Վա՜յ ինձ,
վա՜յ ինձ, Ռ. (1000) վա՜յ ինձ, որ այս չար ժամանակս եմ հասեալ, զի քրիստոնից ազգ
կամաւ տաճկանան, վա՜յ ինձ, ու գնան ի հետ յԱւղլանճուն, բազումք
գնացին, վա՜յ ինձ:
70բ Վա՜յ քեզ,
յեղկելի յանձն իմ, ընդ երես տրտմեալ ընկեա՛ ի Տէր զհոգիս քո:
159բ Զստացող
գրոցս զմեղսամակաչթ եւ զթէրավարժ Յովաննէս յաբեղայս աղաչեմ
յիշել ի Տէր, ո՜վ հայրքդ սուրբ եւ եղբայրք:
204բ Քրիստոս
Աստուա՛ծ, ող[որ]մեա՛յ ստացողի գրոցս, ինձ` մեղսամակարթ յանձինս Յովանէս յաբեղիս յԱնթփցու, եւ ծնաւղացս
իմոյ` Յակոբին, որ
է փոխեալ առ Քրիստոս, եւ մաւրն իմոյ` Թամամին, եւ եղբայրցս
իմոյ` յԱխիճանին եւ Առաքելին եւ այլոցն ամենի,
հանդերձ յազգայնաւքս. ամէն:
186ա Մանաւանդ
զիս` ըզմոխրամած եւ զվատթար գրիչս հանդերձ ծնաւղիւք մէրովք եւ ազգայնաւք իւր սուրբ արքայութիւն. ամէն:
197ա (ստ. լս.)
Ո՜հ, յետ երկրորդ Տրդատայ զտէր Սի[ո]նն կարդա՛, ապա զտէր
յԵսային զկնի
նորա:
208ա Ո՜հ, յարեւն
դրի` թէ ցամաքի, նա պեղծ կատուն վրայ նստեր ու աւիրեր է:
218ա Զանպիտան
եւ զանարժան, փծուն գրիչս աղաչեմ յիշել ի Տէր` հանդերձ ծնաւղիւք մերովք, ո՜վ
սուրբ հայրք:
232ա Փառք ամենասուրբ
Երրորդութեանն` Հաւր եւ Որդոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ, յաւիտեանս: Շնորհիւ Տեառն
սկսայ եւ ողորմութեամբ նորա յանկ հանեալ կատարեցի զԳաւազանագիրքս հայրապետաց
եւ թագաւորաց, զոր ժողովեալ ի գրոց պատմագրաց հիւսեալ շարագրեաց` սկսեալ
ի նախաստեղծէն յԱդամայ մինչեւ ի յիւր ժամանակն, երջանիկ
կաթողիկոսն Ասորոց Միխայէլ: Զոր տեսեալ ըզսայ մեծ եւ պատուական կաթողիկոսս տէր
Կոստանդին, յերկրորդ
մասնէ Հայոց, ի դղեկէ Բարձրբերդէ, ընտրեալ ի Հոգոյն Սրբոյ յաստիճան
առաքելական, որ եւ բազում բաղձանաւք ի յասորոց թարգմանել յետ ըզսայ ի հայս, յաւելեալ ի գանձս
մեր պիտանի եւ շահաւէտ բուրաստան, լայն եւ յերկայն իմաստիւք լցեալ եւ կարճառաւտ
բանիւք բաւանդակեալ, ստուգիւ մեկնէ զպատմութիւնն եւ զշարս իւրաքանչիւր գաւազանաց
յանտարակուսապէս: Զոր տեսեալ զայս, ես` հետեւողս ծուլութեան եւ սիրողս հեշտակցութեանն
ամենայն մարմնական յախտից, որս են ի բնութիւնս մեր |232բ| ի մէջ ծովածուփ կենցաղոյս
անցաւորիս, արդ, ես, զամենայն զտակարութիւնս իմ եբաց ընկենլով, յաւժար
կամաւքս յանձին իմոյ եւ փափաքանաց սրտիս կամեցայ գրել վերին նախախնամութեամբն,
յիշելով զանսուտ եւ զանյապաղ խոստումն փրկչին, որ ասէ առ հաւատացեալ հաւտս
իւր, թէ` Որ հայցէ գտանէ, եւ որ բախէ՛՛ (Մտթ. Է. 8): Ապաւինելով ի յոյսն վերին, ձեռս արկեալ ի յաստուածամուխ
տառս, որ կոչի Գաւազանագիր, գրեցի զսայ ի վայելումն յաւգնամեղ եւ յանարժան
յանձինս, սուտ յանուն եւ փծուն գրչի` Յովանէս յաբեղայի,
որ անուամբս եմ յաբեղա եւ գործովըս խաբեբայս: Ստացայ ըզսայ ինձ յիշատակ
եւ ծնաւղացս իմոյ` Յակոբին, որ է փոխեալ առ Քրիստոս, եւ մաւրս իմոյ` Թամամին, եւ յեղբայրս
իմ` Ախիճանին, որ
մանուկ տիաւք հանգեաւ ի Քրիստոս, եւ կրտսեր եղբաւրս իմոյ` Առաքէլին եւ հասարակ
ամենայն մերձաւորս իմոյ, կենդանեացս եւ մեռելոցն. ամէն:
Արդ, գրեցաւ
պատմագիրքս այս ի թվին հայոց ՌԼԴ. (1585), ի քաղաքիս Սեբաստիոյ, ձեռամբս մեղապարտ
եւ անարհեստ գրչի` Յովաննիսիս, ի թագաւորութեանն
սուլտան Մուրատին, ի նեղ
եւ ի նուրբ ժամանակիս, զորս բազում մրրիկ յարուցանէր ի վերա քրիստոնէից եւ
յիւր ազգին, ի տեղիս-տեղիս փոխելով եւ հարկապահանճութեամբ եւ այլ բազում
վշտաւք կոփահարէր զերկիր: Արդ, երես անկեալ աղաչեմ զձեզ, որք կարդայք կամ
աւրինակէք, յիշեցէ՛ք ի մաքրափայլ աղաւթս ձեր զթափուրս յամենայն բարեաց:
/233ա/ Իսկ եթէ սղալ կամ խոշորագիր, կամ անախորժ
մըտաց ձերոց գտցի ի սմայ, անմեղադիր լերո՛ւք ծըռագրչութեանն նաւտրիս: Զի
ի մէջ դառնութեանն գրեցի զսայ, զի բռնութիւնն եւ չար հրամանն թագաւորին սաստկացեալ
էր ի վերա մեր` վասն ծովացեալ մեղաց մերոց: Զի ի յայսմ ամի առաքեաց զոմն ի
նախարարաց իւրոց, որ եկն ի վերայ քրիստոնէից եւ զչար սահմանն կատարելով
ի յերկիրս Սեբաստիոյ` միայն Յ. (300) մանկունս ժողովեաց եւ արձակեալ ընդ ամենայն
տեղիս, զնոյն առնէր ի վերա քրիստոնէական տոհմից: Բայց ես` եղկելի գրիչս, յէի ըստ մանկութեանն հասակիս,
երբեմն փախչելով կայաք, երբեմն սարսելով: Այսպիսի դառն եւ դժուար տանջանաւք
եւ հառաչանաւք նաւտրեցի զգիծս զայս ի յանապատս Սորբոյն Գէորգա զաւրավարին
եւ այլ սրբոցս, որ աստ են հաւաքեալ ի պահպանութիւն հայոցս եւ ամենայն քրիստոսադաւան
սեռի, ի յառաջնորդութեան սուրբ ուխտիս տէր Ալիքսիանոսի` հեզահոգի
վարդապետի, եւ տէր Գրիգոր եպիսկոպոսի, որս են ի սպասաւորութիւն
սուրբ մէնաստանիս` միամիտ եւ ջերմեռանդ սիրով, միթէ վարձահատոյցն ամենեցուն
Քրիստոս միւսոյն Ռ.(1000)ապատիկ պարգեւեսցէ զվարձս պարտեաց Աստուծոյ:
Արդ, երես անկեալ
աղաչեմ զսուրբ ընթերցողքդ, զի յիշեսջիք ի սուրբ եւ արժանաուոր եւ երկնաթռիչ
յաղաւթս ձեր զիս` զանպիտան գրիչս եւ զվերոյգրեալսն իմ, եւ դուք լիցջիք ի Քրիստոսէ:
Դարձեալ յիշեսջիք յաղօթս ձեր զսպասաւորքս եւ զաշակերտեալ եղբայրքս իմ` զՊայրամ, Սարգիս եւ զՍտեփանոս` ընկեր սորին,
որ են առ մեզ ի դպրութեանն, Աստուած զիւրեանք անփորձ եւ անսասան պահէ ի մշակութիւն
Քրիստոսի Աստուծոյ: /233բ/ Դարձեալ յիշեսջիք զծերացեալ եւ զբազմայերախտ
մայրս մեր զԱնուշն, որ ըստ ծերութեանն եւ նուազական բնութեամբն է ի սպասաւորութիւն
սուրբ յուխտիս եւ միաբան եղբայրցս, Աստուած զիւրն առատ բարիսն պարգեւէ սորա
ի արքայութիւնն յերկնից: Դարձեալ զնորընծայ եւ զդեռ[ա]բոյս թոռ սորայ` զտէր
Յովանէս քահանայն,
որ նուկի մի ճրագու եղ շնորհեաց` ի վառելու համար ի նաւտրել սորա: Աստուած
զինքն անփորձ եւ անսասան պահէ, մշակ առանց ամաւթոյ. ամէն:
Ո՜վ սուրբ ընթերցո՛ղքդ
այսմ տառիս, աղաչեմ զձեզ զի մտավարութեամբ եւ իմաստուն մտաւք կարդաս զգիրս
զայս, եւ զպակասութիւն սորայ լնուս յանտըրտնջաբար, զի ի մէջ ամենայն եղելութեանս
այսու եւ չարչարանացս ունէի եւ զպանդըխտութիւնս, որ բազում ժամանակաւք
զրկեալս եմ ի ծնաւղաց եւ եղբայրց եւ ի բարեկամաց, նայ եւ ի գաւառաց, յուսալով
ի Քրիստոս` ի յոյսն ամենուն ընդ խոստման բանին, որ ի սուրբ Աւետարանին: Բայց
տկար եւ անժուժկալ բնութիւնս նէղէր
զիս, երբեմն տրտմէի եւ երբեմն հառաչէի, էր որ երբեմն լայի եւ էր որ ողբայի
ընդ անժոյժ բնութեանս իմոյ: Արդ, զինչ երկարեցից. յազգի յազգի տառապանացս,
որ ունէի ի ղարիպութիւնս իմ, որպէս եւ դուք քաջ գիտէք զյանց յանցից ղարիպին:
Անմեղադիր լերո՛ւք, յեղբա՛յրք, ինձ` անպիտան Յովաննէս գրիչս, երկրեաւս եւ
գաւառաւս, որս եմ յԱնթըփցիս եւ մեղաւք ի լի, ի մէջ աշխարհի:
Գրիչ-ստացողը
յետոյ եղաւ Մեծի տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոս` Յովհաննէս Դ. Անթէպցի (1602-1621
թթ.). հմմտ. [Կիւլեսէրեան] Բաբգէն Ա. աթոռակից կաթողիկոս Մեծի տանն Կիլիկիոյ,
Պատմութիւն կաթողիկոսաց Կիլիկիոյ (1441էն մինչեւ մեր օրերը), Անթիլիաս-Լիբանան,
1939, էջ 199-244:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԱՏԱԳԱՅԻ
2բ (ԺԷ. դար)
Մուխայէլ պատմագիրքն
է Յովանէս կաթողիկոսին:
1բ (1766 թ.)
Ի թվիս Հայոց ՌՄԺԵ.ն (1766) ես Կանծակեցի Մկրտումեան Յակոբս ընդերծայ
զայս պատմութիւնս սրբոյն Միքայելի:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` Ա. փեղկի աստառին.
«Զգործս ձեռաց մերոց ուղիղ արա՛ իմ զ»: 1բ` «Այսօր անհաս»: 2ա` (կարմիր թանաքով)
«տ Տեառն Աստուծոյ»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ` 1ա` մարդ-ծաղիկ
(սեւ թանաքով):
ՆՇՈՒՄ` 1ա` «ՌԼԴ.
- 1585. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»: 147բ` 1476-592= 884+ 592= 1476,
2092-1759=333, 884+1208=2092 (սեւ թանաքով): Պհպ. Աա` 2600+ 1600+ 2800+ 2300 =
9300 (սեւ թանաքով):
1869
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԵՒԴՈԿԻԱ |
ՌԼԴ-ՌԼԸ. - 1584-1589 |
ԳՐԻՉ, ՍՏԱՑՈՂ` Անդրէաս սրկ.: ՕՐԻՆԱԿԻ
ՇՆՈՐՀՈՂ` Յովաննէս
արքեպիսկոպոս Անթեպցի:
ԹԵՐԹ` 400: ՊՐԱԿ`
Ա-ԼԴx12 (ԼԴ 4): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով
(անընկալելի): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 21,7x15,7: ԳՐՈՒԹԻՒՆ`
երկսիւն (18x12), միասիւն` թ. 395ա-400ա (18x12.5): ԳԻՐ`
բոլորգիր (նմուշ` 195ա, 395ա): ՏՈՂ` 30-36, թ. 395ա-400ա` 24-27: ԿԱԶՄ`
դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով. միջուկը` տախտակ. աստառը` ծաղկազարդ
կտաւ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Կիսախորան`
2ա, 182ա, 193բ: Ճակատազարդ` 154բ, 167բ, 174ա, 324ա, 358բ: Լուսանցազարդ` բուսական,
թռչնային, ծառ: Զարդագիր` բուսական, հանգուցագիր: Գոյներ` կարմիր, կապոյտ,
կանաչ, վարդագոյն, սեւ:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - 2 (Ա-Բ)
+1 (Գ): Ա-Բ` Ժ. դ.: Մագաղաթ (31x20.5),
ստացուած մէկ թերթի ընդլայնակի ծալումով: Երկսիւն (22x15.5), 23 տող,
ունի լուսանցային համաբարբառ` 3-4 տող, բոլորագիծ երկաթագիր (նմուշ` Բա):
Աւետարան Ղուկասու, Ի. 35 - ԻԱ. 7. «ի մեռելոց ոչ կանայս առնեն... երբ լինիցի
արդ, եւ զի[նչ]»: Կարդալ Աբ1, Բա1, Աբ2, Բա2,
Աա2, Բբ2, Աա1, Բբ1: Գ` մասն նոյն ձեռագրի,
ստացուած մէկ թերթի ընդլայնակի կիսումով, 17x15.5, 11 տող,
ունի լուսանցային համաբարբառ` 3 տող, Աւետարան Ղուկասու, ԺԸ. 11-24.
«[առանձի]նն աղօթս մատուցանէր... ի շաբաթու,
եւ տամ տասա[ն]որդս/// [ի տո]ւն իւր քան զնա... իբրեւ եւ տեսին ա[շակերտքն] սաստէին
նոցա/// զարքայութիւն Աստուծոյ իբրեւ զմանուկ... Զի՞ ասես զիս բարի. չիք///եւս
պակաս է ի քեզ...Յիսուս տրտմեալ, ա[սէ]»: Կարդալ Գա, Գբ: Ունի երկու լուսանցազարդ-վարդեակ (կարմիր,
կապոյտ, սեւ):
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի
երեք գամերն ու կապիչներն
ընկած, աստառը մաշուած. Ժ-ԺԶ. պրակների լուսանցներում խոնաւութեան հետքեր,
թ. 172-3, 220` մկրատով մասերի բաժանուած, թ. 299` ստորին մասը կտրուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա [Հանելուկ. անանուն]
- Ո՞վ է այն, որ դեռ ինքն
չէր ծներ` ծնաւ զմայրն... Կին մի ասեր ցորդի իւր...
- 1ա [Հանելուկ Դաւթի Քերթողի]
- Ձեռք ամենակալին
ստեղծ զիս... Յառաջ էի Բ. ԲԺ.ան... Ծնունդ իմ ի ջրոյ... Ի հրոյ զարհուրիմ մեռեալ
եմ եւ խօսիմ... Հիւսիսոյ ի հարաւ բարբառիմ... Եւ անուն իմ բաղկանայ երիւք
տառիւք... զայս հա՛ն եւ զիս յիշեա՛յ ի Տէր - Մասն սուրբ, սկտեղն պիղծ...
Հմմտ.
Ա. Մնացականեան, Հայ միջնադարեան հանելուկներ, Երեւան, 1980, էջ 171-4,
187:
Բ. [Բանք Միխայիլի Ասորւոյ]
1. 1բ-154բ Տեառն Միքայէլի պատրիարգի Ասորոց,
Համառաւտ ժամանակաց զրոյցք, քաղուածոյ արարեալ յոլովից պատմագրաց, ի
վարժս բանասիրաց, սղամանակ տեղեկութեանն յԱդամայ հետէ մինչեւ յետին աւուրս
թեւացեալ - Եւ արդ, լուարո՛ւք ուսումն... եւ հանգուսցուք զյաւժարութիւնս
մեր ի փառս Աստուծոյ:
Հմմտ.
Տեառն Միխայէլի պատրիարգի Ասորւոյ Ժամանակագրութիւն, Երուսաղեմ,
1870, էջ 1-532: «Իսկ պրն Լեւոն.. յինքն առնու Քեմլն»` ձեռագրում չիք: Բնագիրը
միակտուր:
2. 154բ-67բ Նորին տեառն Միխայէլի Յաղագս քահանայական
կարգաց, թէ ուստի՞ առնու սկիզբն: Աւգնեա՛ Քրիստոս - Սկիզբն
քահանայական շնորհի, է անժամանակն Աստուած... հաւատոյ եւ գործոց, որ այսպէս
դաւանեմ:
3. 167բ-77ա Զդաւանութիւն սուրբ պատրիարգին Միքայէլի,
որ աս - Դաւանեմ զնայ սուրբ եւ զուգափառ Երրորդութիւն... իսկ
զկնիս այլք լցցեն:
4. 177ա-81ա [Տէր Միխայէլ մինչեւ ցայս վայր, աստի
Վարդան սկսանի վարդապետն] - Արդ, եւ մեք հետեւեալքս եւ պատահեալք յայսմս, հասուսցուք
մինչեւ առ մեզ... բոլոր բանականայ, յաւիտենս յաւիտենից. ամէն:
«Բանք
Միխ. Ասորւոյ»` 1-4 նիւթերը տե՛ս Երուսաղեմի հրատ. 1870 թ.:
5. 181աբ ՅԱսորոց գրոց վասն ԲԺ.ան նահապետաց,
թէ որք մարգարէք եւ դատաւորք եւ թագաւորք եւ թարգմանիչք եւ փոխանորդք նոցայ
առաքեալք - Ռուբէն որդի Լիայ, յազգէ սորայ մարգարէք... Յուդայ
մատնիչ: Թիւն ԿԲՌ. եւ ԷՃ. (62.700):
Գ. 182ա-5ա Խրատ ժամանակագրութեանց, աղաւթից եւ
ծնդրադրութեանց, հասարակաց յանձնառութեան եւ առանձնութեան ի Գրիգոր վարդապետէ
[Խլաթեցւոյ] - Նախ պարտ է աստուածասիրաց ստանալ հաւատս ուղիղս...
ի փառս նորա, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
Դ. 185ա-93ա [Բանք զանազանք]
1. ա. 185ա-8բ [Մովսիսի Երզնկացւոյ Կարգ թագաւորացն
Հայոց]` Վասն թագաւորացն Հայոց, զոր կարգեաց Մովսէս Խորենացին - Մովսէս Խորենացին զշարս թագաւորացն Հայոց այսպէս
կարգէ` Յաբեթ որդի Նոյի...
բ. 188բ [Մովսիսի Երզնկացւոյ] Ոտանաւոր - Մարգարէից սայ սերմանումն, առաքելոց պտղաբերեալ...
Արգասաւոր եւ բաղձալի ի պետս հանգուրց պտղաբերի... Տէրն է աւրհնեալ յամենայնի
եւ յաւիտեանս, որ եղիցի (ծայրակապ` «ՄՈՎՍԷՍՅԻ Է ՍԱ»):
2. 188բ-90բ Ի Մաթէոսի Աւետարանին մեկնութենէն - Իսկ
Հերովդէս խռովեցաւ, զի ոչ էր նայ ի ցեղէ թագաւորաց...
3. 190բ-1ա Յաղագս աստիճանաց եկեղեցոյ, թէ ուր եցոյց Քրիստոս - Քրիստոս
եկեղեցական աստիճանս թէ որպէս եցոյց եւ յորում տեղոջ, իմասցուք...
4. 191ա-2ա Անանիայի Շիրակունոյ համարարողի թիւք որչափութեանց
Հին եւ Նոր կտակարանացն - Գիրք Մովսէսի օրինադրի...
5. 192բ-3բ Խրատք իմաստասիրացն պէս պէս - Չորս
իրք ամենայն մարդկան վատ է` ճըճգոհելն... ծուլութեանն վերջքն աղքատութիւնն
է... ամէն:
Ե. 193բ-255բ Սամուէլի քահանայի Յանեցոյ Հաւաքմունք
ի գըրոց պատմագրաց, յաղագս գիւտի ժամանակաց անցելոց մինչեւ ի ներկայս ծայրաքաղ
արարեալ
Տե՛ս
ձեռ. 481, 19ա-59ա: Նխերգ/193բ-5ա: ա/195ա-216ա: բ/216ա-55բ:
Ունի
յետագայի շարայարութիւն. տե՛ս ստորեւ գ., դ.:
գ. 255բ-62ա [Ժամանակագրութիւն` ՈԼ.-ՊՀԳ.
(1181-1424)] - Աստանաւր զտեղի առեալ կացին շարագրութիւնքս գեղեցկաբանին
Սամուէլի... Ի ՊՀԳ. ամին ըՍքանդարն սպան զՇնմժդին... ՅԵրուսաղէմ Յարութեան
դուռն Բ. ամ փակեալ կայր:
դ. 262ա-6բ Այս այլ աւրինակէ է, յետեւ ի ձեռս անկաւ,
զպակասն ի հոս գրեցաք եւ թուական եդաք, գի՛տ եւ տե՛ս, թէ ուզես յառաջն - Ի թուին ՃԿԴ. (715) եղեն նշանք մեծամեծք... Ի ՉԿԹ.
(1320) թըւին փոխի մահուամբ առ Քրիստոս թագաւորն 0շին... եւ արար խաղաղութիւն
ընդ թագաւորին Լեւոնի տղայոյ:
Զ. ա. 267ա-71բ Պատմութիւն հայրապետաց, թէ որքան թիւ
են` Հռոմայեցոց, Երուսաղեմայցոց եւ Աղէքսանդրացոց եւ Անտիոքացոց. եւ
թագաւորացն` թէ որքան են Հռոմայեցոց, Հրէից, Պարսից եւ Հայոց. եւ ի Քրիստոսէ
սկսեալն եւ կաթուղիկոսքն Հայոց, եւ զհայ թուականն միահամուռ ի մի համարի
բացայայտեալ ստուգեցաք եւ գրեցաք անյապաղ: Կարդա՛յ եւ գրչիս Աստուած ողորմի
ասա՛յ, ի յառաջն գիտ՛ եւ կարդա՛յ - Հռոմայ հայրապետք են թիւք ԻԸ.
(28)... ԺԶ. Աղէկսանդրոս ամս ԺԷ.: Արարողին սոցա փառք... ամէն:
բ. 271բ-2բ Վասն ժամանակաց գրոց ամացն Ադամայ`
որքան են թիւք եւ քանիք ի նահապետքն եւ ի յամենայն նշանաւոր տեղիս, մինչեւ
գալուստ Նեռինն - յԱդամայ
մինչեւ ի փոխիլն Ենովքայ ամք Ռ. եւ ԴՃՁԵ. (1485)... այլ ճշմարիտն Աստուծոյ միայն
է գիտելի եւ մեզ ոչ:
գ. 272բ Վասն կատարածի աւուրն հարցումն - [Հարց]. Զինչ է, որ ասաց Քրիստոս յԱւետարան... Պատասխանի.
Իսկ գիտելի է, զի ի տարոջն յաւելու ի լուսնուն ընթացս... զճշմարիտն Աստուած
միայն գիտէ:
դ. 272բ-3բ Թուականք յայտնի վասն դիւրին գիտենալոյ
մինչեւ յուր ես. եւ զանարժան հողս յիշեա՛ - Ամք ելանելոյն Ադամայ ի դրախտէն... տաճկաց թուականն,
որ ի Մահմէտէն ԹՃ. եւ ՂԴ. (994) է: Բաւ է:
Է. [Բանք զանազանք]
1. 273բ-4ա Յաղագս կշռոց - Տաղանտն կշռոյ անուն կոչի... Կշիռ. Փարէզ. կատարեցաւ
թագաւորութիւն քո:
2. 274աբ Առակաւորքն Ղուկասու - Ոմանք լեալ ասէին եւ կէսք լինելոյ... կերակուր մարմնովն,
զոր առ ի նմանէ:
3. 274բ-5բ [Հարցմունք եւ պատասխանիք] - Հարց. Վասն է՞ր ի հաւատամքն... Պատասխանի. Նիկիու սուրբ
ժողովն... որպէս եւ Եղիսէոս, զորդի Սոմնացոյն:
4. 275բ-6ա Այլ իմն բան ծածուկ - Մարդ առանց մեղաց, ծով առանց կենդանութեան... / Հայր
իմ ծնաւ զիս ի մաւրէ իմմէ... / Մի այս ունի բազմոտանի... Հարց. Ոյք էին մարգարէիցն...
Պատասխանի. Մովսէս եւ Եղիայ... առանց գանից եւ տանգանաց:
Ը. 276ա-90բ Թղթառաջք - Կաթուղիկոսի. Ընտրեալ յորովայնէ եւ կոչեցեալ...
այս անուն, որ է այսպէս:
Թ. 290բ-1բ Դասակարգութիւն վերին զաւրացն եւ փառաբանութեանց
նոցայ, թէ որպէս է - Առաջին դասապետութիւն յետ աստուածապետականին...
ոգով եւ ըսգայութեամբ կազմելի փառս... ամէն:
Ժ. 291բ-99բ Եպիփանեայ եպիսկոպոսին Կոստանդեայ
քաղաքի ասացեալ վասն ԲԺ.ան ականց, որ էր ընդելուզեալ ի պատմուճանն Ահարոնի - Տեառն իմոյ եւ պատուական եղբաւրն եւ հասակցի իմոյ
Դիոդորի... յօղակս վակասին հիւսեալ...ամէն:
ԺԱ. 299բ-300բ Նզովքն յառաջին ժողովքն Մանազկերտի - Եթէ ոք ոչ խոստովանի զսուրբ Երրորդութիւնն մի բնութիւն...
ուղղափառ վարդապետաց խոստովանութեան նզովեալ եղիցի:
ԺԲ. 300բ-1բ [Գրիգորի Կեսարացւոյ] Այս է մեկնութիւն
քաղաքացն ամենայն - Աւետե[ա]ց երկիր յԵրուսաղէմ է... Յասոն, Փիլիպուպաւլիս:
ԺԳ. 301բ-2ա Այս է պատմութիւն Փարէս քաղաքին, որ
ի ֆռանգաց աշխարհն կայ - Զոր լուաւ մեծ արքայն տաճկաց Խոնթքարն... Ստեփաննոսին
է:
ԺԴ. 302բ-14բ Թուղթ սիրոյ եւ միաբանութեան մեծի կայսերն
Կոստանդիանոսի եւ սուրբ պապոյն Սեղբեստրոսի եւ Տրդատայ Հայոց արքային եւ
սրբոյն Գրիգորի Հայոց Լուսաւորչին եւ սուրբ հայրապետին [Թուղթ դաշանց] - Կամաւք եւ ողորմութեամբ համագոյ... եւ տարեալ հասոյց
ի Հայս... ամէն:
Հմմտ.
Ընդհանրական թուղթք սրբոյն Ներսեսի Շնորհալւոյ, Երուսաղէմ 1871,
240-289:
ԺԵ. 314բ-5բ Յիշատակ է Շնորհաց տէր Ներսէսին Կլայեցոյն - Շնորհազարդ եւ հոգելի այրն տէր Ներսէս... եւ գիտնական
նման հաւրեղբաւրն իւրոյ տեառն Ներսէսի:
ԺԶ. 315բ-8ա Դաւանութիւն սուրբ եւ ուղղափառութեանն սուրբ հաւատոյն հռոմէական
սուրբ եկեղեցոյն է - [Ե]ս` անունս այս, հաստատ հաւատով հաւատամ եւ դաւանեմ...
յիւր միւսանգամ գալուստն. ամէն:
ԺԷ. 318ա-24ա [Մատթէոսի Ջուղայեցւոյ] Հարցումն տաճկաց եւ պատասխանի մերոյ վարդապետաց
ընդդէմ նոցա այսպէս - Յաստուածային գիրս գրեալ է թէ. Պատրաստեսջիք տալ պատասխանի...
այսպիսի պահքն հաճի Աստուած եւ ընդուն[ի]. եւ նմայ փառք. յաւիտեանս յաւիտենից:
ԺԸ. 324ա-82ա [Ներսէսի Շնորհակալւոյ թուղթք]
1. 324ա-58բ Թուղթ տեառն Գրիգորիսի կաթուղիկոսի Հայոց` գրեալ եղբօր նորին Ներսէսի
եպիսկոպոսի, հրամանաւ նորուն ի Միջագետս Ասորոց յԱմայք կոչեցեալ նահանգին:
Յաղագս որ անդ մերոյ ազգի քահանայից հակառակաբանելոյ անմտաբար ընդ միմեանս...
ի խնդրոյ ումեմն աստուածասիրի Առիւծ կոչեցելոյ իշխանի Թուլկուրանն աւանի - Թէպէտ եւ տերունական հրամանն յորդորէ... ի խաղաղ նաւահանգիստն
խոստացելոց բարութեանցն... ամէն:
Հմմտ.
Ընդհանրական թուղթք սրբոյն Ներսեսի Շնորհալւոյ, Երուսաղէմ 1871, էջ
240-289:
2. 358բ-82ա Թուխտ խոստովանութեան հաւատոյ դարձեալ նոյն ինքն Հայաստանեացս եկեղեցոյ
գրեալ տեառն Ներսէսի Հայոց կաթուղիկոսի, զոր խնդրեաց ի նմանէ սիրով թագաւորն
Յունաց Մանիլ հանդերձ պատրիարգաւն եւ բոլոր պաղատաւն իբր առ վկայութիւն եւ
հաստատութիւն վերստին առաջին թղթոյն առ նոսա հասելոյ - Թէպէտ եւ աղքատութիւն մտաց եւ բանի... եւ ընկալցիս
զսուրբ պսակն ի Քրիստոսէ մերմէ, որ է աւրինեալ յօիտեանս. ամէն:
Հմմտ.
Ընդհանրական թուղթք սրբոյն Ներսեսի Շնորհալւոյ, Երուսաղէմ, 1871, էջ
120-53:
ԺԹ. 382բ-4բ Յիշատակ է կոտորելոցն ի տաճկաց յունաց քրիստոնէից - Ի ժամանակին յորում էր թուականն հայոց ԲՃ եւ Կ.
(811)... զի վիճակ Քրիստոսի եմք. եւ Քրիստոսի փառք, յաւիտեանս:
Ի. 384բ-6ա Վասն աւերմանն Ամթայ քաղաքին - Թագաւորն
պարսից Կուտն անուն... ամենեքեան ֆռանգ էին ազգաւ... ամէն:
ԻԱ. 386աբ Յիշատակ է բարէպաշտ արքային Յունաց Մանուէլի...
ԻԲ. 387ա-90բ Գիրքս այս տղայ կարդացընելոյ, որ գան ի յուսումս գրոց (Այբբենարան)
- Յառաջն գրէ. ա. բ. գ. դ....
ԻԳ. 391աբ [0րէնք ծածկագրութեան] - Բ. (Աղիւսակ)... Աղիւսակս այսպէս իմացի՛ր...
ԻԴ. 391բ [Անուանք ԺԶ. սուտ գրոցն] - Այս են անուանք ԺԶ. սուտ գրոցն, որ եկեալ ի հերձուածող
ասորոցն...
ԻԵ. 395ա-399ա [Անդրէասի Եվդոկացւոյ Ժամանակագրութիւն] - Ի
թվին Ջ. (1451) առաւ սուլտան Մուհամմատն զԿոստանդինուպաւլիս... Տէր ետ եւ
Տէր էառ, եղիցի [անու]ն Տեառն աւրհնեալ. զի ի փառս Աստուծոյ է:
Ունի
յետագայի շարունակութիւն. տե՛ս 399ա-400բ «Թվին ՌԽԶ. (1597), հոկտեմբերի
Է., աւրն ուրբաթ, Թոխաթ կրկին խիստ երեցաւ... եւ ապա սակաւ սակաւ եկան տուն
մտան». ունի նաեւ այլ յաւելում-լրացում` 394բ «Թվին ՊԻԶ. [=ՊԽԶ.` 1397] Լանկ Թամուրն
ելաւ եւ շատ օերք արօ: Թվին ՊՀԲ. (1423) Աւթմանլուն զԵրզնկան առօ: Թվին ՋԺ.
(1461) Չիթախն զՏրապիզոն առօ: Թվին»:
Տե՛ս
Մանր ժամանակագրութիւններ, ԺԳ-ԺԸ. դդ., աշխ. Վ. Յակոբեանի, հ. Ա., Երեւան,
1951, էջ 156-62:
ԻԶ.
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ ԳՐՉԻ
394ա. ա. Սովորութիւն հաստատեալ, բնութիւն ինչ
է...
բ. Այս են անուանք ԲԺ.ան վարդապետացն`
Ըռեթէոս Աթենացին... եւ Կիւրեղ Աղէքսանդրացին:
գ. Տէր ողորմեա՛, Տէր ողորմեա՛... (խազագրուած):
Ձեռագրի
նիւթերը փոքր տարբերութեամբ տե՛ս ձեռ. 1484:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1բ Սկիզբն սորայ
ի թվականիս Հայոց ՌԼԴ. (1585) եւ Աւգո<ո>ստոսի ԺԶ. (16), աւրն երկուշաբթի:
Աւգնեա՛յ, Հոգիդ Սուրբ Աստուած ճշմարիտ, տկար բնութեանս` հասանել ի վերջ:
Զգործս ձեռաց
իմոց ուղիղ արա՛յ ի մեզ, Տէ՛ր, զգործս ձեռաց իմոց աջողեա՛յ ի վերջ եւ հասո՛յ
ի կէտ գծի, բարեխօսութեամբ տեառն Միքայելի` արարողի
գրոցս:
Աւգնեայ, ո՜վ
Տէր իմ Յիսուս Քրիստո՛ս, եւ զանարժանս արժանաւորեա՛յ զամենամեղ հոգեկս
ի քեզ ի յանձին, աղաչեմ հասանել ի վերջին գիրս. ամէն:
154բ Քրիստոս
Աստուա՛ծ, ողորմեա՛յ գրողի գրիս եւ տուողի աւրինակիս եւ մեր ննջեցելոցն,
եւ որ զամէնն ասեն:
167բ Մանաւանդ
զիս` զմոխրամած եւ զվատթար գրիչս հանդերձ ծնողաւք մերովք եւ ազգայնաւք յիւր
սուրբ արքայութիւն, ընդ նմին եւ զմեղկելի գրողս (նման 174ա):
181բ Նախատեսացս պատմութիւնն յօրինակն լիակատար
չէր:
244բ Զանպիտան
եւ զթերէվարժ, փցուն գրիչս
յիշել աղաչեմ ի սուրբ յաղաւթս ձեր, ո՛վ սուրբ ընթերցողք. եւ դուք յիշեալ լիջիք
ի Քրիստոսէ Աստուծոյն մերոյ աւրհնելոյն, եւ ինքն եղիցի աւրհնեալ յաւիտեանս.
ամէն:
247բ Զմեղաւոր
հողըս յիշեցէ՛ք ի Տէր եւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք մեղաւորիս, եւ Տէրն յիշէ
զձեզ:
249ա Զծոյլս ի
բարիս, / զյաւժարս ի չարիս, / զԱնդրէաս գերիս, / աղաչեմ յիշել / ի սուրբ մատենիս,
/ ո՜վ սուրբ ընթերցողք, / այսմ սուրբ տառիս, / Որ լինիք եւ դուք արժանիս, / Լսելոյ
ըզձայնն` / Ե՛կ առ իս: Ամէն:
275բ (ստ. լս.)
Թէ դպիր ես կարդայ, թէ չէ վըզիտ տուր ու հազայ:
276 (ստ. լս.)
Վա՜յ քեզ, անձն իմ կենդանի կանգնեալ եւ անթաղ մեռեալ:
314բ Փառք փրկչին
/ եւ յիշատակ գրչին, / երկրպագութիւն խաչին, / աւրհնութիւն եւ փառք արարչին,
/ ի պատիւ եւ ի մեծարանս սուրբ Աստուածածնին: / Աւրհնեալ է Աստուած, / փառք
սուրբ Երրորդութեանն, / եղիցի, եղիցի եւ եղիցի, / յաւիտեանս. ամէն:
315բ Որոյ աղաւթիւքբ
ողորմի Քրիստոս Աստուած ստացողի գրոցս եւ ծնաւղաց իւրոց եւ ինձ` մեղաւոր
գրչիս, յԱնդրէաս սարկաւագի,
եւ որ զմեզ յիշէ եւ ինքն յիշեալ լիցի ի Քրիստոսէ:
386ա Փառք փրկչին
/ եւ յիշատակ գրչին / աւրհնութիւն արարչին, / որ հասոյց ի գիրս վերջին:
391բ Ո՜հ զանբարիս
ի մէջ բարեաց,
Եվ զանարժանս
ի մէջ բազմաց,
Յամէն դիմաց
կամ պաշարած,
Որպէս կաքհաւ ի յարծըւաց:
Հոգիս ցանկայ
երկնաւորաց,
Մարմինս այնոց,
որ կան ի ցած,
Ոչ թէ բարեաց
կամ սուրբ արանց,
Այլ անիրաւ
գործոց չարեաց:
Արդ, որք յիշէք
ի լի սրտաց,
Կամ թողութիւն
հայցէք մեղաց,
Նայ, որ բաշխողն
է պարգեւաց,
Ընդ իմ եւ ձեզ
տայ ձիր շնորհաց: Ամէն:
392ա Փառք ամենասուրբ
Երրորդութեանն` Հօր եւ Որդոյ եւ Հոգոյն Սրբոյ, յաւիտեանս. ամէն: Շնորհիւ Տեառն
սկսայ եւ ողորմութեամբ նորա յանկ հանեալ կատարեցի զԳաւազանագիրքս հայրապետաց
եւ թագաւորաց, զոր ժողովեալ ի գրոց պատմագրաց, հիւսեալ շարագրեաց սկսեալ
ի նախաստեղծէն յԱդամայ մինչեւ ի յիւր ժամանակն երջանիկ
կաթուղիկոսն Ասորոց Միխայէլ: Զոր տեսեալ զսայ մեծ եւ պատուական կաթուղիկոսս տէր
Կոստանդին, յերկրորդ
մասնէ Հայոց, ի դղեկէ Բարձրբերդէ, ընտրեալ ի Հոգոյն Սրբոյ յաստիճան
առաքելական, որ եւ բազում բաղձանաւք ի յասորոց թարգմանել ետ զսայ ի հայս,
յաւելեալ ի գանձս մեր` պիտանի եւ շահաւէտ բուրաստան, լայն եւ երկայն իմաստիւք
լցեալ եւ կարճառաւտ բանիւք բովանդակեալ, ստուգիւ մեկնէ զպատմութիւն եւ զշարս
իւրաքանչիւր գաւազանաց անտարակուսապէս: Զոր տեսեալ զսայ, ես` հետեւողս
ծուլութեան եւ սիրողս հեշտակացութեան ամենայն մարմնական ախտից, յորս են
ի բնութիւնս մեր ի մէջ ծովածուփ կենցաղոյս անցօորիս. արդ, ես, զամենայն զտկարութիւնս իմ ի բաց ընկենլով,
յօժար կամօքս յանձին իմոյ եւ փափաքանաց սրտիս կամեցայ գրել վերին նախախնամութեամբն,
յիշելով զանսուտ եւ զանյապաղ խոստումն փրկչին, որ ասէ առ հաւատա/392բ/ցեալ
հաւատս իւր, թէ. «որ հայցէ, գտանէ եւ որ բախէ, բացցի նմա» (Մտթ. Է. 8): Ապաւինելով
ի յոյսն վերին, ձեռս արկեալ ի յաստուածամուխ տառս, որ կոչի Գաւազանագիր,
գրեցի զսայ ի վայելումն յոգնամեղ եւ անարժան անձինս, սուտանուն եւ փցուն
գրչի` Անդրէաս սարկաւագի,
որ անուամբս եմ սարկաւագ եւ գործովս ունայն: Ստացայ զսայ ինձ յիշատակ եւ ծնաւղացս
իմոյ` Միրաքին, որ
փոխեալ է առ Քրիստոս եւ մաւրս իմոյ` Ճանփաշին, եւ եղբօրս
իմ` Խաչատուրին, որ
մանուկ տիաւք հանգեաւ ի Քրիստոս, եւ մեծ եղբաւրս իմ` տեր Մինասին եւ հասարակ
ամենայն արեան մերձաւորացս իմոյ` կենդանեացս
եւ մեռելոցն. ամէն:
Արդ, գրեցաւ
Պատմագիրքս այս ի թվին հայոց ՌԼԸ. (1589), ի քաղաքիս Եւդոկիոյ, որ է Թոխաթ, ձեռամբ մեղապարտ
եւ անարհեստ գրչի` Անդրիասին, ի թագաւորութեանն սուլտան
Մուրատին, ի նեղ
եւ ի նուրբ ժամանակիս, զորս բազում մրրիկ յարուցանէր ի վերայ քրիստոնէից
եւ իւր ազգին` ի տեղիս տեղիս փոխելով եւ հարկապահանջութեամբ եւ այլ բազում
վշտաւք կռփահարէր զերկիր:
Արդ, յերես անկեալ
աղաչեմ զձեզ, որք կարդայք կամ աւրինակէք, յիշեցէ՛ք ի մաքրափայլ յաղօթս ձեր
զթափուրս յամենայն բարեաց: Իսկ եթէ սղալ, կամ խոշորագիր, կամ անախորժ մտաց ձերոց գտցի ի սմայ,
անմեղադիր լերո՛ւք /393ա/ ծռագրչութեան նօտրիս, զի ի մէջ դառնութեանն գրեցի
զսայ, այսպիսի դառն եւ դժուար տանջանաւք եւ հառաջանաւք նօտրեցի զգիծս զայս ի թաղս Ղայայ մահալան, ի յանապատս
Սրբոյն
Նիկողոսի զօրաւոր հայրապետին եւ այլ սրբոցս, որ աստ են հաւաքեալ
ի պահպանութիւն հայոցս եւ ամենայն քրիստոսադաւան սեռի, ի յառաջնորդութեան
սուրբ ուխտիս` տէր Ըռըստագէս եպիսկոպոսի, որ են ի սպասաւորութիւն
սուրբ մենաստանիս միամիտ եւ ջերմեռանդ սիրով, միթէ վարձահատոյցն ամենեցուն
Քրիստոս միւսոյն Ռ.(1000)ապատիկ պարգեւեսցէ զվարձս պարտեաց Աստուծոյ:
Արդ, յերես անկեալ
աղաչեմ զսուրբ ընթերցողքդ, զի յիշեսջիք ի սուրբ եւ արժանաւոր եւ երկնաթռիչ
յաղօթս ձեր զիս` զանպիտան գրիչս եւ զվերոյ գրեալսն իմ եւ դուք յիշեալ լիջիք ի
Քրիստոսէ:
Ո՜վ սուրբ ընթերցողքդ
այսմ տառիս, աղաչեմ ձեզ, զի մտավարժութեամբ եւ իմաստուն մտօք կարդաք զգիրս
զայս, եւ զպակասութիւն սորայ լնուք անտրտնջաբար, յուսալով ի Քրիստոս` ի յոյսն
ամենեցուն, ըստ խոստման բանին, որ ի սուրբ աւետարանին, բայց տկար եւ անժուժկալ
բնութիւնս նեղէր զիս, երբեմն տրտմէի եւ երբեմն հառաչէի, էր որ երբեմն լայի,
եւ էր որ ողբայի ըստ անժուժ բնութեանս իմոյ: Արդ, զինչ յերկարեցից ազգի ազգի
տառապանացս, որ ունէի, որպէս եւ դուք քաջ գիտէք զյանցս անցից աշխարհիս, անպիտան
եղ|393բ|կելոյս եւ մեղապարտիս, զի դուք ինքնին աստուածուսուցք էք, որ տեսանէք
զդառնութիւն աշխարհիս, զի բազում վշտաւք հասայ ի վերջք գրիս: Յիշեցէ՛ք եւ զտուողն
զաւրինակիս` զտէր Յովաննէս արհի եւ պանծալի եպիսկոպոսն,
զոր տէր Աստուած զինքն ընդ երկայն աւուրս արասցէ եւ յետ աստեացս ելանելոյ
զերկնից արքայութիւնն պարգեւեսցէ. ամէն: Ընդ նմին յիշեցէ՛ք եւ զկազմող սորայ`
զաւագ որդեակն իմ զՅայտին սարկաւագն, որ կազմեաց եւ արար
լման եւ կատարեաց ի բարի, ի վայելումն որդեացն իմոց` Ալէքսանոսին եւ Ստեփաննոսին: Աւարտեցաւ
սայ Հոկտեմբեր ամսոյ Գ., աւրն շաբաթ լոյս, զի յորժամ ընթեռնոյք, լուսաւորիք
հոգով եւ մարմնով ի փառս Աստուծոյ: Բայց լուարո՛ւք, ո՛վ սուրբ ընթերցողք, աղաչանաց
իմոց, զի խնամով պահեսջիք զգիրքս ի ժամ ընթերցմանն, զի խնայողն աւրհնեալ է
յամենայն գրոց սրբոց: Յիշեցէ՛ք ի բարին Քրիստոս, տեսո՛ղք սորին եւ վայելողք
զսայ, եւ Աստուած յիշէ զյիշողքդ. ամէն:
Ձեռս երթայ,
/ գիրս մընայ, / ով որ ասէ մէկ Հայր մեղայ, / Տէրն ողորմի ինձ եւ նորա: / Եղի՛ր
հետեւող իմաստութեան հետ, / եթէ չուսանիս, տխմար ես ’ւ անգէտ, / լինիս դու
գիտուն, արա՛ բանիս պէտ, / գրոցս է անունն Անգէտի անպէտ:
Ձեռագիրս
օրինակուած է Հմր 1868ից. յիշատակարանս հմմտ. ձեռ. 1868, 232ա-3բ:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 1ա «Զգրչափորձս
տե՛ս թէ լաւ է, թէ ոչ, ո՜վ իմ տեարք: Գրչափորձս տէս` թէ լաւ է, մրափորձ է այս: Մրափորձ
արարի, եւ յամենայն ժամ յօրինեմք»: «Յամենայն ժամ աղաչանաւք իմ ի մեղաց
իմոց սուրբ զիս Տէր, յանճառելի, պանծալի լոյս Աստուծոյ հուպ»: Կոտորակագիր
ծածկագիր, գունատ թանաքով, «փրկեայ», Սիւնակէտգիր ծածկագիր «Տէր Վարդան»,
«Բուսայիթէ, այս տէր ողորմայիս անունն»:
1870
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ՀԱԼԱՊ |
ՌԾԱ-ՌԿԷ. - 1602-1618 |
ԳՐԻՉ, ՍՏԱՑՈՂ` Աւետիք մահտեսի:
ԹԵՐԹ` 359. չգրուած 249բ, 267բ, 269աբ, 270բ, 316ա-33բ, 358բ-9ա:
ՊՐԱԿ` Ա-ԼԱx12
(Ա 13, Ժ 14, ԺԹ, ԻԷ 11, ԻԲ 8, ԻԳ 10, ԼԱ 4): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով
եւ լուսադրոշմով (անընկալելի): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 21,3x14,6:
ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն
(16x11): ԳԻՐ` նոտրգիր
(նմուշ` 202ա), բոլորգիր (նմուշ` 264ա): ՏՈՂ` 22-25: ԿԱԶՄ` սեւ կաշի.
միջուկը` տախտակ. աստառը` սպիտակ թուղթ. լուսանցակողերը` կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 3 (Ա-Գ) +
2 (Ե-Զ), թերթ, թուղթ, չգրուած:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Միքայէլ
Ասորի` 1բ: Կիսախորան` 2ա: Ճակատազարդ` 69ա, 73բ, 88ա, 92բ, 108ա, 109ա: Լուսանցազարդ`
բուսական, խաչ: Զարդագիր` թռչնագիր, հանգուցագիր, բուսական: Գոյներ` կարմիր,
կապոյտ, դեղին, կանաչ, վարդագոյն, սպիտակ, մոխրագոյն, սեւ, ոսկի:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի կաշին մաշուած.
թերթերը խոնաւութիւնից գունափոխուած, Միքայէլ Ասորու նկարը եւ դիմացի
կիսախորանը խոնաւութիւնից իրար են կպել, յետոյ կոպտօրէն անջատուել են
եւ խիստ վնասուել:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 1ա Վասն դաւանութեան - Հաւատամ եւ խոստանիմք, դաւանեմ եւ երկրպագեմ... բարի
առանց չարութեան:
Ա. 2ա-209բ Տեառն Միխայելի, պատրիարգի Ասորոց
համառօտ ժամանակաց զրոյցք, քաղուածու արարեալ յոլովից պատմագրաց, ի վարժ
բանասիրաց, յԱդամայ հետէ մինչեւ ցյետին աւուրս - Ո՜վ եղբարք աստուածասէրք, [ու]սումնասէրք հայելով...
եղբաւրն իւրոյ Աշրափուն, յինքն առնու զՔեմլն:
Հմմտ.
Երուսաղեմի 1871 թվ. հրատարակութեան հետ:
209բ-10ա [Յիշատակարան հին գրչագրիս] - Ի թուականին Հայոց ԶՃՀԸ. (1229) կատարեցաւ աշխարհապատում
պատմութիւնս... եւ այժմէ թիվս հայոց ՉԻԲ. (1273), որ գրեցաւ գիրքս ձեռամբ տառապեալ
Գրիգորոյ, զոր կամաւքն Աստուծոյ գրեսցուք եւ մեք զպակասութիւն սորայ զամաց
Խ. եւ չորից (44):
Տե՛ս
Երուսաղեմի 1871 թ. հրատարակութեան էջ 525-6:
Բ. 210ա-37ա [Գրիգորի Ակներցւոյ] Պատմութիւսն ազգին
նետողաց, թէ ուստի կամ յորմէ ցեղէ աճեցին եւ տիրեցին բազում աշխարհաց եւ
գաւառաց - Յետ
ելանելոյն աստուածայստեղծ մարդոյն Ադամայ ի դրախտէն... կատարեցաւ պատմութիւն
տառիս գործելոց ԽԴ. (44) ամաց, բայց համառաւտ եւ ոչ զամէնն:
Գ. 237բ-57ա Նորին տեառն Միխայէլի պատրիարգի Ասորոց
Յաղագս քահանայութեան, թէ ուստի սկսանի քահանայութիւնն եւ ուր կատարի,
եւ թէ զի՞նչ է քահանայութիւնն - Սկիզբն քահանայութեան Աստուած է անսկզբնաբար... Քրիստոսի
Աստուծոյ մերոյ թագաւորութիւն անանց յաւիտենական է, աւրհնեալ է Աստուած:
Հմմտ.
Երուսաղեմի 1871 թ. հրատ.էջ 1-45: Ձեռագրում չկան «Հ-ՀԷ.» համարները, Վարդան
Արեւելցու յիշատակարանը նախընթաց շարադրանքից զատուած չէ, միաձուլուած
է այս գլխին:
Դ. 257բ-63բ Ոտանաւորք Աւետիք գրչի.
ա. 257բ-9ա Ես Աւետիքս մտօք խաւար, / Բարեաց
ունայն մեղօք զարդար... Որ գրեցի զշարադրականս, / Երեսուն եւ եւթն տամբ յարմարեալ:
Տէր Աստուա՛ծ, տո՛ւր մեր, տո՛ւր մեզ ըզխաղաղութիւնս քո (ծայրակապ` «Ես մեղաւոր
Աւետիկս ծառա Յիսո[ւ]սի Քրիստոսի»):
բ. 259ա-60ա Բանք պիտանի ոչ եմ կարող... Ի տանէն
չար փարաւոյնու (ծայրակապ` «ԲԱԲԱՔԻ ՈՐԴԻ ԱՒԵՏԻՍ, ԾԱՌԱ ՅԻՍՈ[Ւ]ՍԻ»):
գ. 260ա-2բ Բարեփառ փենեհյեզ նա իր յաւրինաց... Մի՛ բարկանայր, զի չէ բարի:
դ. 262բ-3բ Իմ համարեալ կամ ողբալի... պիղծ
դիւաց լիցիմք ազատեալ: Տէր Յիսուս զ[ա]մենիսեանս մեղաց դժոխոց ազատեա՛.
ամէն. Հայր մեր, որ յերկինս:
Ե. ա. 264ա-6բ Ցանկ պատմութեան [Ստ. 0րբելեանի]. որ
ինչ է ի մատենիս - Նախադրութիւն գրոցս եւ պատճառ առանձին... եկեղեցոյ
ըստ սահմանին:
բ. 266բ-7ա [Վկայագիր Գեղարքունեաց մելիքների] - [Թ]վական ՋԿԲ. էր, մեք` Գեղարքունոյ մէլիք ու տանուտէրքս...
բանս գրեցին, որ ճշմարիտ է Աստուծով:
գ. 268ա-315բ [Նախադրութիւն հեղինակի] - Գոյացութեանց Աստուած սկիզբն ամենայն բարեաց... հազարաւոր
եւ բիւրաւոր արարսցէ. ամէն:
Զ. ա. 334ա-7ա Այս ի յասորի գրոց է առեալ, Վասն ԲԺ. նահապետացն,
որ յայտնի լինի, թէ որոցն են մարգարէքն, թագաւորքն, դատաւորքն, առաքեալքն,
թարքմանիչքն, մի ըստ միոջէ յայտնէ - Ռուբէն, որդի
Լիայ... Դուգիոս. եւ Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի Աստուծոյ փառք, պատիւ,
յաւիտեանս. ամէն:
բ. 337ա-8բ Դարձեալ վասն ՀԲ. առաքելոցն, թէ յորում
տեղւոջ կատարեցան, որպէս յելին կենցաղոյս եւ բարձրացան յերկինս, մօտ ի Տէրն
իւրեանց Քրիստոս - Ադդէ, որ կատարեց Հուրայ (=յՈւռհայ)... բայցափայլեալ ի փառս յերկնաւոր փեսաին`
Որդոյն Աստուծոյ Յիսուսի Քրիստոսի, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
Է. 338բ-9ա Ատամացաւի գիր - Ատամնացաւի գրէ Մաթէոս եւ Բագէոս առ միմեանս... եւ
առժամայն իմաստնանայ ողորմութեամբն յԱստուծոյ (նման` 343բ Վասն ատամացաւի):
Ը. 339բ-42ա Հարցումն վասն ծնընդ[ե]ան Քրիստոսի ի Կոստանդընուպօլսի
պատրիարգէն առ կաթողիկոս Հայոց տէր Գրիգոր, պատասխանիք, զոր տվեալ է Հայոց
վարդապետն Եղիսէէ պատրիարգին - Պատրիարգն ասէ Հռոմի. «ու՞ստ
յուսաք ի Յունվարի... խմոր դնել, այլ բաղարճ. եւ Քրիստոսի մարդասիրին փառք
յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Թ. 342ա-3ա Այս է գրեալ սրբոյն Նեղոսի պատուէր առ
մանկունս - Պարտ
է մանկանց ճգնել եւ կրթել զմարմինս... եւ նոցայ ժառանկակից ի Քրիստոս Յիսուս,
ի Տէրն մեր, որում փառք... ամէն:
Ժ. 343բ Սրբոյն Գրիգորի Նարեկացոյ ասացեալ
վասն քթի այրեան կապելոյ - Աստուած եւ Տէր, կեանք եւ արարիչ... ընդ քեզ երկրպագելոյ,
փառք եւ պաշտաւն, յաւիտեանս. ամէն:
ԺԱ. 344ա-4բ [Խրատ ի թղթոյն Մովսէսի առ Ամոն] - Այս է թղթոյն Մովսէսի առ Ամոն... կարէ ապրիլ ի յորոգայթից
թշնամոյն:
ԺԲ. 345ա Հարցումն եւ պատասխանի հոգեւոր - Ընդէ՞ր լնի կրօնաւորն անժուժկալ: Պատասխանի. ի չօգնելոյն
Աստուծոյ... եւ առցէ զխաչ իւր եւ եկեսցէ զյետ իմ:
ԺԳ. 345բ-51ա Վասն կեղծաւորաց, շնացողաց, արուագիտաց - Չիք ինչ գարշելի... խոստացելոց բարեացն հասանել կարասցուք
շնորհաւք եւ մարդասիրութեամբ Տեառն մերոյ... ամէն:
ԺԴ. 351ա-8ա Ողբ աւաղականք եւ ձայնք աշխարհականք,
լցեալ անհուն հեծեծանօք վասն աւերման յաշխարհիս Հայոց եւ բնաւին սպառելոյ
հայապետութեան եւ թագաւորութեան համագունդ իշխանութեանն, շարեալ չափաբան
բերմամբ հոմերական արուեստիւ ի Ստեփանոսէ Սիւնաց այցելուէ, ի խնդրոյ
շնորհազարդ վարդապետին Խաչատրոյ Կեչառուեցոյ, ի թվիս Հայոց ՉԽԸ. (1299) - Նման օդոյդ
որոտացին... / Ի սեղանոյ իւր որպէս շան / Եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեան. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1ա Ողորմեա՛
մեղաւոր Աւետիս. Հաւատամ
եւ դաւանեմ զամենասուրբ Երրորդութիւնդ` զՀայրդ եւ զՈրդիդ եւ զՍուրբ Հոգիդ.
ստեղծօղ ամենայն գոյից, յանէից եւ յաննիւթից` Հայրդ անծին, Որդոյ ծնօղ, Հոգոյդ
բղխօղ, հարթ եւ հաւասար, ո՛չ էրէց մի քան զմի եւ ո՛չ կրտսեր րոպէիւ մի չափ ժամա[նա]կի,
եւ ո՛չ քթթել միականութեամբ եւ անձամբ յատկացեալ աստուածութեամբ, միաւորեալ
մի կամք, մի տէրութիւն, մի իշխանութիւն, մի զօրութիւն, մի թագաւորութիւն,
համագոյ միութիւն: Անսկիսպբ եւ
անկատարած, անքանակ եւ աներբդ ասա ի փառս անճառ յաւիտեան եւ յաւիտեանս
յաւիտենից, անկարօտ յամենայնի փառաւորեալ յամենիցունց: Եւ ես` անարժանս յամենայնի, աղաչեմ` ողորմեա՛յ
մեզ, Քրիստոս Աստուա՛ծ:
28բ Աստուած
[ող]որմեսցէ ըՍտէփանոսին հոգւոյն:
68բ Աւետիկս ծառայ. Աստուած
հաստատ պահէ ուղափառ քրիստոնեայքն, որ զմի բնութեան փառս տան Տեառն Յիսուսի
Քրիստոսի. ամէն: Այլ հաստատ կենայ, որ ոչ ուրուշեն եւ ի սուրբ հայրապետեաց նզովքն նոքայ, ով առնուն, այլ
աւրհնութիւն ուղղափառութեան:
87բ Քրիստոս
Աստուա՛ծ, քո ամենակարող աստուածութեանդ եւ մարդայսիրութեանդ փառաւորա՛ հանգուցեալ հայրն իմ` Բաբաքն եւ հաւրեղբայրն`
Նուրվալի, երայնօէտ ձայնին արժանի առնես: Եւ այլ`
Սուլթանվալի,
Խաւջայվալի եւ եղբայր մեր` Պետրոսն, Մարգարէն, Աղազարն անսասան
պահեա՛. ամէն:
109ա Ո՜վ սուրբն
մանկունք նոր Սիոնի, որք ընթեռնուք, զԱւետիքս յաշխարհապատում
մատենիս, յիշեցէ՛ք եւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք:
138ա Տէր մեր
Յիսուս Քրիստո՛ս ճշմարիտ, քո ամենայն յերկնային եւ երկրային սրբոցըն եւ
սուրբ առաքելոցն եւ սուրբ մարգարէիցն եւ ամենասրբոց բարէխօսութեամբն արժանի
արա՛յ լսել երայնաւէտ ձայնն` գրչիս. ամէն:
146բ (արտ. լս)
Ա՜խ, վա՜ իմ սեւացեալ հոգոյս:
145բ Ես` Աւետիկս, ցաւայգին
ցանկացա ես անչափ բանին առ այս աւրինակ թվականին, որ էր հազար յիսուն եւ
մին (1602): Ով ոք առնուն գիրս եւ կարդան, անհմուտ գրչիս չնեղանան, աշխատեցայ
ժամ գեշեր, այն չէի հմուտ ես գրչութեանն: Յորժամ գրոյս փափակեցայ, ուղիղ սրտով
յետեւեցայ, ով յիշէ գրիչս, ողորմի ասէ, յարքայութիւն տայ Տէր նոցայ:
150ա Քրիստոս
Աստուա՛ծ, քո ամենայն սրբոց բարէխոսութեամբն
առաքելոց մարգարէից մարտիրոսեաց եւ ամենայն սուրբ հայրապետացն, եւս առաւել
Աստուածածին սրբանար կուսին Մարիամու բարէխօսութեամբն
ողորմեա՛յ գրչիս. ամէն:
186ա Քրիստոս
Աստուա՛ծ, բարէխօսութեամբն
սրբոհոյ կուսին Մարիամու Աստուածածնին ողորմա՛յ մեղաւոր
գրչիս եւ իմ ծնաւղացն. ամէն:
196ա Տէր Աստուա՛ծ,
քո ամենակարող զորութեամբդ պահա՛յ զմեղօոր Աւետիկն եւ զիւր եղբայրն
եւ զիւրան որդիքն, առհասարակ ամենեքեան, Տէ՛ր, անփորձ, անսասան պահեա՛.
եւ որ Աստուած ամենայնի մե՛ թուղուր
խաչին թշնամի, այլ մեմեանս կործանեսցէ, որպէս որ իմ սիրտս կամի:
200բ Ես` մեղաւոր
Աւետիքս, ծառայ
Աստուծոյ (նմանիք` 141բ, 148ա, 162ա):
210ա Ես` Աւետիկս, աւրինակս
առի ի թուին հայոց հազար ԾԲ. (1603), չէ ի հմուտ գրչութեան, անմեղադիր լերո՛ւք,
յորժամ կարդաք` յիշեցէ՛ք զմեղաւոր գրիչս եւ ողորմի ասացէ՛ք մեր ծնօղացն,
որ Քրիստոս Աստուած ձեր ծնողացն ողորմի:
218ա (վեր. լս.)
Աստուած ողորմեա՛յ Գուլակէնց Փանոսին հոգոյն. ամէն
(նման` 220ա):
245բ Տէր Աստուա՛ծ,
մի՛ մոռանար զմեղաւորս եւ մի՛ անտես առներ մեղաց սովորս: Տո՛ւր մեզ բան մեծ
եւ ահաւորս, զաստուածային տեսոյդ արժանացո՛յ մեղաւորս, հրեշտակ բարի
առագեա՛ յետին աւուրս, ի արքայութիւն
իւրուք արժանաւորս`
զմեղաւոր Աւետիքս եւ զծնօղքն իմ` խոջա Բաբաքն, Ուլուխաթունն, կենակից
Էմէնփաշէն եւ որդիս`
Բաբաջանն, դստերք`
Խալաֆն,
Ուղուրլուն, Սոփիկն, Աննէն, Ոսկիտատիկն, եւ հանգուցեալքն`
Յակոբջանն,
Աւդլմսեհն, Փիլիպոսն, Մարիամն, եղբարքս` Յակոբն, Մարգարէն, քուերքս`
Ուստիանէն,
Փարիխանն, Ոսկիտատիկն, Հռեփսիմէն, հօրեղբարքս`
ոահդասի խոջա Նուրվալի, Սօլթանվալի, Խօջավալի, հօրաքուերքս`
Մէիփաշէն,
Գայիանէն, Զատէն, Խանխանն, պապն իմ` Առագելն, խանիկն իմ`
Խալաֆն: Տէր
Յիսուս Քրիստոս կենդանեացս անարատ կեանս տացես եւ ամենայն պատուհասէ եւ
ամենայն չարեաց ազատեա՛յ, յետ վաղճանելո զամենիսեան դժոխաց ազատեա՛,
ընդ սրբոցդ պսակեա՛յ. ամէն:
257ա Այս գիրքս
գրեցաւ թւին հազար ԾԱ. (1602), ի Հալապ քաղաք. եւ այժմուս
նոր գրեցի զայս յիշատակարանս, ով ոք որ կարդա զայս գիրքս եւ յիշեսցէ եւ Աստուած
ողորմ[ե]այ ասասցէ մահդասի Աւետիքիս, որ ձեռամբ իմով գրեցի զայս բազմեապատում
գիրքս` ի վայելումն անձին իմոյ եւ յիշատակ ինձ` մեղաւոր Աւետիկիս եւ հօրն իմ`
խոջայ Բաբաքին, եւ
մայրն իմ` Ուլուխաթունին, եւ
որդիս` Բաբաջանն, դուստրս`
Խալաֆն,
Ուղուրլու, Սոփիէն, Աննէն, Ոսկիտատիկն. Տէր մեր Յիսուս
Քրիստոս անփորձ եւ անսասան պահեսցէ. ամէն: Եւ հանգոյցեալքն առ Քրիստոս` Յակոբջանն, Ավդըլմսեհն, Փիլիպպոսն,
Մարիամն, ք[ու]երքըս` Ոսկիտատիկն, Ուստիանէն, Փայրիխանն,
Հռըփսիմէն: Երանի սոցայ, որ կուսութեամբ առ Քրիստոս փեսա<ա>ցայն
եւ հարսնացայն, բիւրք վա՜ ինձ` մեղաւորիս, որ կիւր աչօքս մահացեալ տեսի: Լի սրտիւ Աստուած ողորմեա ասողացն`
Տէր Աստուած իւրեանց ողորմի. ամէն:
259ա Աստուած
ողորմի ամենայն աշխատաւորացն ի սմայ, կարդացողացն եւ լսողացդ, Աստուած
զանմահական կեանսն պարգեւէ. ամէն, Հայր մեր, որ յերկինս:
Ես` մեղաւոր
Աւետիքս, աղաչեմ
զամենայն հաւատացեալքդ Քրիստոս, յորժամ հանդիպիք բազմայպատմիչ սուրբ գրոցս,
զիս յիշելով եւ ծնողացս Աստուած ողորմի ասելով մի՛ ձանձրանայք: Յիշողքդ
մեր Աստծոյս է սոյն արժանի լնէսջիք. ամէն:
337ա Յորժամ
կարդայք, զմեղաւոր Աւետքս յիշեցէ՛ք, ծնօղացս ողորմի
[աս]ացէ՛ք, Աստուած եւ ձեզ ողորմեսցի. ամէն:
342ա Աւրհնեալ
է Աստուած, այլ եւ յամենայն ժամ աւրհնեալ է Աստուած Տէրն մեր Յիսուս Քրիստոս:
Ես` Աւետիքս, ընդ
Աբրահամոյ հօրն հաւատոյ աղաչեմ եւ պաղատիմ առ Տէր Աստուածդ, մեծութիւն
եւ փառք ի բարձրունս, արագալուր Աստուա՛ծ, եւ զօրութիւն քո ընդ քեզ, եւ փառք
քո լցցէ զամենայն երկիր, այլ եւ աւրհնեալ է Աստուած: Յիշեցէ՛ք զմեղաւոր
Աւետս եւ զծնօղքն
իմ` խոջայ Բաբաքն, Ուլուխաթունն, եւ զորդիս` պարոն Բաբաքն, Փիլիպոսն. ամէն,
Հայր մեր, որ երկինս:
345ա Պահապանա՛,
Քրիստոս Աստուա՛ծ, զԱւետիքն, Բաբայն. ամէն: Քրիստո՛ս,
ամենակեցոյց շնորհիւդ եւ քո ամենահնար ողորմութեամբդ շրջապատեալ ամրացո՛յ
ի յամենայն կողմանց սենակ հանգըստարանիս` յաջ եւ յահակ, ի յիւսիս եւ ի հարաւ, յարեւել
եւ արեւմուտս, ի յերկինս ի վեր եւ ի երկիր խոնարհ, զբանակս հրեշտակաց առաքելոյ,
Տէ՛ր, ի բնակարան ծառայիս քո: Տո՛ւր ինձ, Տէ՛ր, լուսաւոր խորհուրդ եւ արդիւն
մտածութենէ: Տո՛ւր ինձ, Տէ՛ր, արթնութիւն մտաց եւ սգաստութիւն զսգայարանաց: Զի զուարթ մտօք եւ արթուն խորհրդով
հանգայց եւ գոհութեամբ փառաւորեցից զՀայր եւ զՈրդի եւ զՍուրբ Հ[ո]գին այժմ
եւ միշտ, յաւիտեանս յաւիտենից. ա[մեն]:
351ա Քրիստո՛ս,
Աստուա՛ծ ճշմարիտ, խնայեա՛յ անարժան ծառայ Աւետիքս եւ ազատա՛յ
զմեզ արժանահաս պատուհասէ, զոր պատրաստեալ կայ ի վերայ իմ վասն անօրէնութեան
իմոյ: Տէր Աստուա՛ծ, արդարութեամբ մի՛ դատեր, այլ ողորմութեամբ եւ գթութեամբդ
քո քաւեա՛յ զամենայն յանցանս մեր եւ արժանի արա՛յ զմեզ զամենեսեանս յերկնից
արքայութեանդ. ամէն, Հայր մեր, որ յերկինսդ ես, սուրբ եղեցի անուն քո, եկեսցք:
357ա Յիշես զԱւետն` փցոյն գրչին,
/ եմ յանարժան ծառայ փրկչին:
358ա Փառք ամենասուրբ
Երրորդութեան` Հաւր եւ Որդոյ եւ Սուրբ Հոգոյ, որ ետ տկար մարմնոյ կարողութիւն,
եւ կատ[ար]եցաւ սուրբ Պատմագիրս ողորմութեամբն Աստուծոյ, ձեռամբ անարուեստի
եւ անիմաստ, անարժան Աւետիքիս: Երեսս ի գետին դնելով, արտասուալից
աչաւք, հառաչմամբ, պաղատանօք, յոգոց հանելով խնդրեմք ընթերձողացտ, որ յիշման արժանի առնէք զմեղաւոր
Աւետիքս եւ զհայրն
իմ խոջայ Բաբաքն, եւ
զմայրն իմ` Ուլուխաթունն եւ զորդիքն իմ` զպարոն Բաբաքն, եւ Ռէփիլիպպն, եւ
դուստրն իմ` Խալաֆն, Ուղուրլու, Սուփիանէն եւ Աննէն, Ոսկիտատիկն, եւ
հանգուցեալ ի Քրիստոս Յակոբջանն, Աւդուլմսէհն, Մարեամն, եւ
հանգուցեալ ի Քրիստոս եղբարն իմ Մարգարէն, Յակոբն, եւ
քուերքն իմ Ուստիանէն, Ոսկիտատիկն, Փարիխանն, Հռըփսիմէն. ամէն:
Ով որ լի սրտիւ Աստուած ողորմի ասէ մեզ, Քրիստոս Աստուած ասողացն եւ ի իւր ամենայն
մերձաւորացն ողորմեսցի. ամէն: Հայր մեր, որ յերկինս:
Գիրքս թվին ՌԾԲ.
(1603) գրեցաւ. այս յիշատակս ՌԿԷ. (1618) գրեցի:
Գրչութեան
210ա, 256բ-7բ, 262ա էջերի յապաւուած յիշ-ները տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք, Ա., էջ 89-90.
ուր նաեւ` ծ.23. «Ձեռագրում կան այլ յիշատակարաններ, որոնք պատմական ոչ մի արժէք
չունեն... Ուստի չվերցրինք»: 358ա էջինը տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք, Ա., էջ 644:
359բ Ես, Աւիտիքս, գրեցի զայս
զսուրբ գիրքս յիշատակ ինձ եւ իմ ծնօղացն: Ով ոք որ կարդա, Աստուած ողորմեա՛յ
ասէ մեզ եւ մեր ծնաւղացն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
352բ (ստ. լս.,
1633 թ.) Վա՜յ քեզ, էրէ՛ց մեղաւք լըցեալ`
ԸՍտեփանոս Ձիք անուանեալ,
Որ զայս տեսեալ
եւ ընթերձեալ,
Վաղվաղակի
է՞ր չես մեռեալ:
Թվին ՌՁԲ.
(1633), Ղամար Ը.
/353ա/ Զի վասն
քո չարեացդ եղեալ,
Որ իբր ըզծով
է կուտակեալ,
Դարձի՛ր մեղաց
սրտիւ լացեալ,
Զի մի՛ արբցես
գան սաստկացեալ:
/353բ/ Եւթն այս
մեղացս ես ծառա լեալ,
Որ մահու չափ
են անուանեալ,
Ամբարտաւան
ես նախանձեալ,
Եւ բարկութեամբ
ես ծուլացեալ:
/354ա/ Ագահ
կերեալ ես եւ արբեալ,
Որովայնիտ սպասօրեալ,
Ցանկականին
միշտ հետեւեալ,
Վա՜յ քեզ, զողջախոհին
ներհակ եղեալ:
ԶՁիք շուն:
/354բ/ Մասունք
նոցին ես միշտ գործեալ
Եւ յարաժամ
ի նմին յամեալ
Նըման խոզի
տղմասիրեալ,
Եւ գիշակեր
շանց ըմբռնեալ:
/355ա/ Ո՜վ չարասէր,
է՞ր չես դառնալ
Ի պիղծ գործոցտ,
որ ես լըցեալ,
Խոստովանեա՛յ
ապաշխարեալ,
Զի մի՛ անդէն
լինիս տանջեալ:
Ով գետի:
Միայն
352բ-3ա մասը տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք, Բ., էջ 505-6:
254բ (վեր. լս.)
ՌԲՃԽԸ. (1799):
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 333բ «Այս ի
ցասորի գրոց է առեալ վասն ԲԺ.»: 359բ «Զի Ը. լեզու է վրացի ազգն ա. դւալ, բ. աւսեթն,
գ. իմերէլ, դ. ի մէկրէլն, ե. ափխազն, զ. սաւնքեր, է. վրացի, ը. մեսխ» (կրկնուած
մասամբ, առնուած Թովմա Մեծոփեցու Պատմութիւնից): 359բ «Ծղուք գաւառ անուանեալ
ի Ծղկա գաւառապէտէ: Երկրորդ Ծղուք գաւառ անուան»: 359բ «Ինքն միածին Որդին
կարողացուսցէ եւ զօրացուսցէ զհոգի եւ զմարմինս ձեր` միշտ խոկալ իւր եւ գործով
կալ մնալ ձեզ մինչեւ ի խորին ծերութիւն. ամէն»: 358բ «Մեղայ քեզ, Քրիստ՛ս Որդի
Աստուծո»:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 3բ ուղղանկիւն.
«ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ
ՊՈՂՈՍ»:
ՆՇՈՒՄ` 1ա (ԺԸ. դ.)
«ԽԷ. թուխտն հրէից նշան զականջն կտրել: Ադամայ մինչ ի Քրիստոս ծնունդն ԵՌԳՃ. ՁԴ.
= ԵՃ. ԾԴ. /// = ՌՀԹ. = ԶՌՈՃԺԶ.: Ադամայ մինչ Քրիստոսի յարութիւնն ԵՌԳՃԴ.: Ամէ
ԽԶ. ԹԽ ՏՆ (Տեառն) ԳՃԽԳ.: ԳՃԽԳ.ըն Վասն ծննդո[ց] /// մկրտութեան Քրիստոսի ասաց
/// պատասխանի Եղիսէի վարդապետաց ՃԼԱ., ՃԼԱ.: ԸՆ: Ի վկայութիւնք սուրբ գրոց:
Չար ժողովն Քաղկեդոնի եւ ուրացողո[ց] զսպանումն վանոր[էից] քակտումն եւ սուրբ
վարդապետաց եւ եպիսկոպոսաց, որում քահանայից, սարգ[աւագաց] ուղղափառացն ՂԴ. թուխտն տե՛ս,
կարդա՛յ, վա՜յ տուր: Ադամա մինչեւ ի Քրիստոսի ծնունդն ԼԷ. թուխտն տե՛ս, այլեւայլ,
թիւ Խ. թուխտն այլ»: Բա` «ՌԾԱ.-1602 - ՌԾԲ.-1603. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»: Գա`
«N 1870 (1680)» (սեւ մատիտով):
1871
Պ0ՂՈՍ ԹՈՐՈՍԵԱՆ ՏԻԻՐԻԿԵՑԻ, ՉԱՓԱԾՈՅ ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ԹՂԹՈՑՆ Պ0ՂՈՍԻ
ԿՈՍՏԱՆԴՆՈՒՊՈԼԻՍ |
ՌՄԻԴ. - 1775 |
ԳՐԻՉ` Պօղոս
Թորոսեան Տիւրիկեցի:
ԹԵՐԹ` 247
(գրչի էջակալում` 1-499). չգրուած` 1ա-6բ, 7բ, 242ա-7բ: ՊՐԱԿ` 6+20x12: ՆԻՒԹ` թուղթ,
լուսագծերով եւ լուսադրոշմով (AFC, վերեւում փայտէ անիւ, որից վեր` իրար
հակադիր երկու կիսաշրջան` պսակուած շեղանկիւնով, որոշ թերթերին` առիւծ):
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 22,7x16,7: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(17x11): ԳԻՐ` նոտրգիր
(շղագրանման. նմուշ` 175ա): ՏՈՂ`
27-28: ԿԱԶՄ` մագաղաթ,
միջուկը ստուարաթուղթ, աստառը թուղթ. լուսանցակողերը` կարմիր ցօղուած:
ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 1 (թ. 1) + 1 (Ա), մաս կազմաստառի, չգրուած թուղթ,
լուսագծերով եւ լուսադրոշմով (AFC, վերեւում փայտէ անիւ, որից վեր` իրար
հակադիր երկու կիսաշրջան` պսակուած շեղանկիւնով):
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի մէջքը վնասուած, թ. 229-248` ստորին մասը խոնաւութիւնից դեղնած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
7ա [Տիտղ.] Մեկնութիւն թղթոցն Պօղոսի,
յընթացս ոտանաւոր, արարեալ եւ շարադրեալ ի Պօղոս դասասաց դպրէ Տիւրիկեցւոյ,
ի հայրապետութեան սրբոյ գահոյն Միածնուիջի տեառն Սիմէօնի եռասրբասնեալ
կաթողիկոսի Ամենայն Հայոց, ի վերադիտողութեան սրբոյն Սաղիմայ տեառն Յովակիմայ
գերերջանիկ պատրիարգի եւ ի յայցելութեան մեծի մայրաքաղաքիս Կոստանդնուպօլսոյ
տեառն Զաքարիայ շնորհազարդ պատրիարգի, որոյ է դասասաց հեղինակն բանիս:
Յամի Տեառն 1775, ի Հոկտեմբերի 3ին, ի դպրատունն Ամենայն Հայոց, որ ի Կոստանդնուպօլիս:
ա. 8ա-69ա Թուղթ առ հռոմէացիս
- [Բան]. Պօղոս ծառայ...
[Մեկն.] Տայ մեզ յիշել ըզտեսն ահեղ, / Լոյսն, որ զիւրեւ մինչ առներ զեղ...
բ. 69բ-120բ Թուղթ առաջներրորդ առ Կորնթոս - [Բան]. Պօղոս կոչեցեալ առաքեալ...
[Մեկն.] Ներ Կորընթոս բնակելոց, / Փըրկչին յանուն մըկըրտելոց...
գ. 121ա-51բ Թուղթ երանելոյն Պօղոսի
առաքելոյն առ Կորընթացիսն երկրորդ... - [Բան]. Պօղոս առաքեալ... [Մեկն.]
Առ Կորընթոս երկրորդ գրէ, / Զշնորհն ի Հօրէ առատըրէ...
դ. 151բ-65բ Թուղթ երանելոյն Պօղոսի
առ Գաղատացիսն... - [Բան]. Պօղոս առաքեալ ոչ ի մարդկանէ... [Մեկն.]
Երկնաւորէն նախ ընտրեցեալ, / Եւ Յիսուս փրկչէն առաքեցեալ...
ե. 165բ-79ա Թուղթ երանելոյն Պօղոսի
առաքելոյն առ Եփեսացիս - [Բան]. Պօղոս առաքեալ... [Մեկն.]
Յեռու բանին իւրոյ ի սար, / Զկամքն Աստուծոյ որպէս Կեսար...
զ. 179բ-90ա Թուղթ երանելոյն Պօղոսի
առաքելոյն առ Փիլիպեցիսն - [Բան]. Պօղոս եւ Տիմօթէոս...
[Մեկն.] Հօրէ փրկչին զողջունին ձիր, / Փիլիպպեցւոցն արկէ ի գիր...
է. 190ա-200բ Թուղթ երանելոյն Պօղոսի
առաքելոյն առ Կողոսացիսն - [Բան]. Պօղոս առաքեալ... [Մեկն.]
Զարմանալին Կիլիկեցի, / Ի Հորէ շնորհաց ոչ կայ բացի...
ը. 200բ-9ա Թուղթ երանելոյն Պօղոսի
առաքելոյն առ Թեսաղոնիկեցիսն Առաջներորդ
- [Բան]. Պօղոս եւ Սիղուանոս...
[Մեկն.] Շքեղանալ մտաց գեղուն, / Ի Թեսաղոն որք ետեղուն...
թ. 209բ-13բ Թուղթ երանելոյն Պօղոսի
առաքելոյն առ Թեսաղոնացիսն Երկրորդ - [Բան]. Պօղոս եւ Սիղուանոս...
[Մեկն.] Երկրորդելըն Թեսաղոն գիր, / Ցուցէ առնուլ ի նեղն անկիր...
Այստեղ
բացակայում է «Թուղթ առ Եբրայեցիս»:
ժ. 213բ-26ա Թուղթ երանելւոյն Պօղոսի առքելոյն
առ Տիմօթէոս Առաջներորդ - [Բան]. Պօղոս առաքեալ... [Մեկն.] Սեղմիլըն իւր ի յանճառ
լոյս, / Եւ զտեսանելն ըզհանրիցս յոյս...
ժա. 226ա-34ա Թուղթ երանելոյն Պօղոսի առաքելոյ
առ Տիմօթէոս երկրորդ - [Բան]. Պօղոս առաքեալ... [Մեկն.] Խորոցն էին յառնուլն
հասի, / Եւ աւետեացըն անհասի...
ժբ. 234ա-9ա Թուղթ երանելւոյն Պօղոսի առաքելոյ
առ Տիտոս - [Բան]. Պօղոս ծառայ... [Մեկն.] Զարմանալիս ծառայն ի
զուր, / Ոչ արծարծէ զանուանէն լուր...
ժգ. 239ա-41բ Թուղթ երանելւոյն Պօղոսի առաքելոյ
առ Փիլիմօն - [Բան]. Պօղոս կապեալ... [Մեկն.] Նոր օրինաց սիրոյն շաղկապ,
/զՊօղոսն առնու Քրիստոս ի կապ... Յուսամք մարտին ի յաւարտի, / Ի մաղթս քո նենգըն
պարտի:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
7ա Տե՛ս տիտղոսաթերթ:
8ա-241բ (ամեն էջում 5-6 տառով) Տեառն
Զաքարիայ յարհիեպիսկոպոսի
եւ ազգասէր կարդացեալ պատրիարգի դասասաց` Պօղոս դպրի [Տ]իւրիկեցի Թորոսեան, աշակերտի
Պաղտասար եւ Արսէն շնորհաշատ
դպրաց, որք ի շառաւիղէ Աղաւնի Աստուածատուր աստուածաբան
եպիսկոպոսի եւ ծայրագոյն նուիրակի Միածնաէջ Գահոյն, արարեալ
Պարզաբանութիւն չորեքտասան թղթոց հրաշալի առաքելոյն Պօղոսի` ըստ մտաց երանելի
նախնեացն մերոց: Թէ եւ ոչ էր իւր կար եւ ոչ գոյր կարօտութիւն ազգին մերոյ, զի
այսպիսի փանաքի ոմն առնիցէր պարզումն սքանչելի մտաց զարմանալւոյն Պօղոսի, մանաւանդ
թէ գոյր թարգմանեալ ներազգի մերում պարզաբանեալն մեծին Յօհաննու Ոսկիաբան վարդապետի,
որոյ մտաց եւ հեղինակիս է հետեւիլ, բայց բազմիցս անգամ ստիպեալ եղեւ դասառու
յաշակերտացն իւրոց աղերսական գրով, ուստի յուսալով ի շնորհ ամենակալ Սուրբ
Հոգւոյն եւ ի նպաստութիւն բարեխօսութեան երջանիկ առաքելոյս, եղեւ ձեռնամուխ
ի հայրապետութեան տեառն Սիմէօնի սրբազնակատար կաթուղիկոսի
եւ հոգեվարժ սոփեստոսի Ամենայն Հայոց եւ ի պատրիարգութեան սրբոյն Սաղիմայ տեառն Յովակիմայ գերերջանիկ
արհիոյ, առ մահտեսի Գասպար շնորհաշուք ամիրայն Մուրատեան, որ է յատուկ
դաստիարակ եւ հայրագորով խնամածու հեղինակի բանիս. / հնգիցս եղեր յիս բարերար,
/ թէեւ հացիւ քո անհամար, / որ եւ սիրոյդ յինէն վճար, / հատուցանելն ոչ ի
ճար, / հոգւոյն բղխօղ եւ բանին հայր, / յորմէ պարգեւն հեղուլն է յար, / համարիցի
զքեզ յարմար, / շարակարգելն յերջանկաց պար, / եւ զքոյ զորդին շնորհիւ շքեղ,
/ զԿարապետն իմ անձնագեղ,
/ ի խնամս իւր պահեալ անշեղ, / ի նեղս եղբարց նպաստօղ դեղ, / թէ ոյք խնդրօղք յինէն
զայս բան, / յորոց նպաստ, յորոց եւ ջան, / զսէրդ առնեմ յանուանէ / զանձի աղօթից
առցես արժան / Բարթուղիմէն բանիս խնդրակ,
/ Թադդէն յուժելն
է զիմ դաստակ, / Թօվման ածելն ի այս վաստակ, / նորօք
մաղթէր ի բանս յիստակ: / Պարոն Գրիգոր` ցեղէն ջրկիր,
/ Սիմէօնիւն յառնելն
էր ժիր, / յորդորելն էր Եղիշէն, / տիր Յօհաննիսիւն գրագիր: Տէր
Յարութիւնն աթոռակալ,
/ մաղթէ սոցին ոչ արտակալ, / Գրիգորն եւ յայս իղձ ձեռբակալ, / թէեւ
Սաղիմ արդ ունի կալ: / Չէ Ասուատուրն յայս գործ օտար,
/ գոլն ընդ Պետրոսն սիրատար, / իսկ Յարութիւնն մեր
նօտար, / ջուխտ Յակոբիւք շըղայն տայր շար: / Զի ի վեշտասաներրորդ
ամէ հասակին իմոյ, եղէ սիրահար հոգեպատում բանից զարմանալւոյն Պօղոսի, առ յոր եւ վառէի
զաշակերտունսն իմ, զկնի զորմէ եւ խօսէի յաճախ ընդ հոգեկցացն իմոց զամս իբրու
երեսուն, որպէս եւ երբեմն մինչ էի մանկավարժ` նստեալ ի Ղալաթեայ, փոյթ ընդ
փոյթ բերէաք զխորհուրդ ի մէջ ընդ համեստաշուք Եղիսէ դպրին Եսայեան, որպէս թէ առնուլ
զիս ձեռնարկ պարզութեան բանից հրաշալւոյն Պօղոսի: Եւ մինչ առ
այն էր մերս խոկ, յաջողեցաւ շարահիւսումն Ծաղկոցիկ կոչեցեալ գրքկանն
առնուլ զիս աշխատ, եւ ի կացուցանիլ անձին իմոյ ծառայ պաշտօնի դասատուութեան`
ներ դպրատան ազգասիրի, խոկալն էաք մերթ ընդ մերթ ընդ շնորհաշուք Մանուէլ վարժապետ հոգեկցին
իմոյ, յանձնելով զյերբն ձեռնարկութեան ի կամս Տեառն, իսկ իբրեւ եղեւ զարգանալ
յարհեստն քերթութեան:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
8ա (ԺԹ. դ., ստ.
լս.) Պօղոսի թղթոց
մեկնութիւնս Թադդէոս վարդապետինս է:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 7ա, 241բ` ոճաւորուած
հաւասարաթեւ խաչի նման, կարմրով. «ԳԻՐՔՍ ՍՐԲՈՅ ԷՋՄԻԱԾՆԱ ԳՐՔԱՏԱՆ Է. 1813»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 1բ` 2, 2ա`
3, 3ա` գ, 4ա` 5:
ՆՇՈՒՄ` 7ա` «ՌՄԻԴ.
- 1775. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1872
ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ԹՂԹՈՑՆ ՊՈՂՈՍԻ
|
ԺԸ.
դար |
ԹԵՐԹ` 508. չգրուած` 1ա-3ա, 506ա-8բ: ՊՐԱԿ` 3+Ա-Եx12+37x12 (3, 5, 7, 31, 33, 35` 10: 4, 6, 8, 30, 32,
34, 37` 14: 9, 11, 13, 15, 17, 19, 21, 23, 25, 27` 8: 10, 12, 14, 16, 18, 20,
22, 24, 26, 28` 16: 29` 6) +2+1+2: ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով (եռաբլրի վրայ
կանգնած առիւծ, կամ FV` պսակուած կամարով, որ կենտրոնում աւարտւում է շուշանով,
կամ բուսական զինանշան, կամ DV): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 23x16,1: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (17.5x 11.5): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 27ա): ՏՈՂ` 25: ԿԱԶՄ` տպարանային, ճնշագծերով շագանակագոյն կաշի, Ա. եւ Բ. փեղկերին` բուսական զարդանախշ շրջանակի կենտրոնում, խաչելութիւն (ոսկէ), մէջքը ոսկէ նախշազարդ. միջուկը` ստուարաթուղթ. աստառը` թուղթ: Ունի կանաչ կտորէ ժապաւէն էջանիշ. լուսանցակողերը` կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 1 (Ա) + 1 (Բ), ծաղկաթուղթ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի կաշին քերծուած,
եզրերը` մաշուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 4ա-505բ [Մեկնութիւն թղթոցն Պօղոսի]
1. 4ա-198ա Մեկնութիւն ընթերցուածոյն Առ Եփեսացիս
ա. 1ա-5բ Առարկութիւն Առ Եփեսացիս - Նախկին մասն այսորիկ ընթերցուոյ վարդապետական է...
բ. 6ա-30ա Գլուխ առաջին: Շար գլխոց - 0րհնէ զԱստուածս, որ Քրիստոսին զմեզ նախասահմանեաց...
գ. 30բ-49բ Գլուխ երկրորդ: Շար գլխոց - Նախ ուսուցանէ հեթանոսքն...
դ. 50ա-72բ Գլուխ երրորդ. Շար գլխոց - Նախ յարատեւ է զարմանալ զկոչմանէ հեթանոսաց...
ե. 73ա-126բ Գլուխ չորրորդ: Շար գլխոց - Միւս մասն ընթերցուածոյն, այսինքն` բարոյական...
զ. 127ա-62բ Գլուխ հինգերորդ: Շար գլխոց - Նախ յարատեւէ յորդորել զեփեսացիս...
է. 163ա-98ա Գլուխ վեցերորդ: Շար գլխոց - Նախ հրամայէ, զի որդիք ծնողաց ծառայք... ջանացարուք
անմահութեանն, ջանացարուք յաւիտենականութեանն:
2. 198ա-326բ Մեկնութիւն ընթերցուածոյն Առ Փիլիպպեցիս
ա. 198աբ Առարկութիւն - Պօղոս ի Մակեդոնեա յԱստուծոյ կոչեալ...
բ. 199ա-230ա Գլուխ առաջին: Շար գլխոց - Աղաչէ նախ վասն Փիլիպպեցւոց ի հաւատն...
գ. 230բ-72ա Գլուխ երկրորդ: Շար գլխոց - Տե՛սանին փիլիպպեցիք, որպէս եւ կորնթացիք...
դ. 272բ-304բ Գլուխ երրորդ: Շար գլխոց - Նախ յայսմիկ գլխոջ ձեռնամխի...
ե. 305ա-26բ Գլուխ չորրորդ: Շար գլխոց - Յորդորէ առ համաձայնութիւն, խնդութիւն... որք փառաւորք
են յերկինս սուրբքն սրբոց:
3. 327ա-402ա Մեկնութիւն ընթերցուածոյն Առ Կողոսացիս
ա. 327աբ Առարկութիւն - Գիտելի է նախ, վարկեցին ոմանք...
բ. 328ա-46ա Գլուխ առաջին: Շար գլխոց - Նախ ուրախանայ ի վերա կողոսացւոց...
գ. 346բ-77ա Գլուխ երկրորդ: Շար գլխոց - Բաղձայ եւ յորդորէ զկողոսացիս...
դ. 377բ-96ա Գլուխ երրորդ: Շար գլխոց - Յորդորէ առ ջանս եւ ցանկութիւնս երկնային իրաց...
ե. 396բ-402ա Գլուխ չորրորդ: Շար գլխոց - Տեւէ յորդորել նախ զտեարս առ հանգիտութիւն... զպաշտօն
քոյ լի՛ց, զյաւիտենականութենէ խորհեա՛ց:
4. 402բ-50ա Մեկնութիւն ընթերցուածոյն Առ Թեսաղոնիկեցիս
ա. 402բ-3ա Առարկութիւն - Թեսաղոնիկէ մայրաքաղաք Մակեդոնիոյ էր...
բ. 403բ-8բ [Գլուխ առաջին: Շար գլխոց] - Գոհանամ զԱստուծոյ, վերայիշէ զջերմեռանդ դարձումն...
գ. 408բ-18բ Գլուխ երկրորդ: Շար գլխոց - Առաքեալն, զի զթեսաղոնիկեցիս զարթուցանիցէ առ կայունութիւն...
դ. 418բ-21բ Գլուխ երրորդ: Շար գլխոց - Ուսուցանէ ինքն, թէ կողոսացիս առաքեաց...
ե. 422ա-35բ Գլուխ չորրորդ: Շար գլխոց - Յարատեւէ յորդորել առ քրիստոնէական կեանս եւ մաքուր
եւ սուրբ...
զ. 436ա-50ա Գլուխ հինգերորդ: Շար գլխոց - Ուսուցանէ, թէ օրն Տեառն գայ յանկարծուստ... գալստեան
Քրիստոսի սպասեա՛ եւ զյաւիտենականութենէ խորհեա՛:
5. 450-505բ Մեկնութիւն երկրորդ ընթերցուածոյն Առ Թեսաղնիկեցիս
ա. 450բ Առարկութիւն - Նախ յորդորէ զթեսաղոնիկեցիս առ կայունութիւն...
բ. 451ա-7բ Գլուխ առաջին: Շար գլխոց - Շնորհակալ լինելով եւ գովելով թեսաղնիկեցւոց...
գ. 458ա-94ա Գլուխ երկրորդ: Շար գլխոց - Ուսուցանէ, թէ ոչ է մերձ օրն դատաստանին...
դ. 494բ-505բ Գլուխ երրորդ: Շար գլխոց - Զաղաչանս թեսաղնիկեցւոց ընդդեմ թշնամեացն... զի դու
ես յաւիտենականութիւն խնդութեանց եւ ամենից բարեաց. ամէն.
505բ
(ստ. լս.) «Մեկնութիւն ընթերցուածոյն Առ Տիմօ[թէոս]» (բնագիրը չգրուած):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
3բ Յամի
1814, ի 11 Դեկ[տեմբերի] սկսայ ընթեռնուլ:
1873
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
|
ԺԸ.
դար (1769ից առաջ) |
ԳՐԻՉ` Անանուն տարբեր. Ա` 1ա-73ա, Բ` 74ա-116բ, 121ա-58բ, Գ` 160ա-74ա:
ԹԵՐԹ` 174. չգրուած` 73բ, 119բ-20բ, 159բ: ՊՐԱԿ` Ա-Եx14 (Դ 16, Ե 15)+Ա-Ըx12 (Ա 7, Դ 16, Ը 2)+ 1+10+5: ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով, թ.
74-80` այլ թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով (անընկալելի): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 21x16 (թ.
74-80 19.5x13.5): ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(17.5x12.5, թ. 74-80` 15.5x9), երկսիւն` 117ա-9ա (16.5x14): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ`
33ա (Ա), 84ա (Բ), 164ա (Գ): ՏՈՂ` 32 (թ. 1ա-16ա), 25 (թ. 17ա-73ա), 22-31 (թ. 74ա-116բ, 121ա-58բ,
160ա-74ա): ԿԱԶՄ` ծաղկաթուղթ,
մէջքը եւ անկիւնները` դարչնագոյն կաշի. միջուկը` ստուարաթուղթ. աստառը` թուղթ. լուսանցակողերը կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 2 (Ա-Բ)
+ 2(Գ-Դ), թուղթ, չգրուած,
Ա. եւ Դ.` մաս կազմաստառի. լուսանցակողերը` կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Երկշրջանակ բոլորակ, որի մէջ արուած բաժանումների մէջ` Ա-Թ,
կենտրոնում` խաչ` 159ա: Զարդագիր` թռչնագիր: Գոյներ` կարմիր, դեղին, կանաչ,
նարնջի, վարդագոյն:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի եզրերը մաշուած. խոնաւութիւնից գրադաշտը գունափնխուած, թ.
117-9` ցեցի անցքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-73ա [Քարոզք Սիմէօնի Երեւանցոյ]
Տե՛ս
ձեռ. 2212, 16ա-76ա: Նխգ./1ա: Նխգ./1բ-2ա: Նխգ./2ա: (Կրկն. երեք նխգ. 117ա-9ա): ա/2ա-8բ:
բ/8բ-12բ: գ/12բ-4ա: դ/14ա-5ա: ե/15ա-6բ: զ/17ա-9ա: է/19ա-27բ: ը/27բ-45ա: թ/45բ-54ա:
ժ/54բ-63բ: ժա/63բ-73ա: ժբ-ժե/չիք:
Բ. 1. 74ա-87ա [Ճառ ծննդեան] - /// եթէ գըգուանք աղքատ մօրն քո հաճոյ եղեն քեզ... եւ
զքեզ անդադար օրհնութիւն եւ ամենայն Սուրբ Հոգւոյդ երկրպագութիւն, այժմ եւ
միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն (սկիզբը թերի):
2. 87բ-93ա Սրբոյն Եպիփանու Կիպրացւոյ ասացեալ
ի գովեստ սուրբ Աստուածածնին եւ առ կոյսն Մարիամ - Զջահառորեալ աստուածային ճառագայթս
զա[հա]ւոր անհասանելի զորութիւնն... զոր դու ծնար ամենասուրբ կոյսդ զՏէր
մեր Յիսուս Քրիստոս, որում ընդ Հօր եւ Սուրբ Հոգւոյն փառք, յաւիտեանս. ամէն:
3. 93ա-100ա Երանելւոյն Եփրեմի սուրբ վարդապետին
Խորին Ասորոյ ասացեալ Յաղագս Մեծի պահոցն քառասնորդաց - Ի շաւիղս փառաց քոց, Տէ՛ր, ընթանան բանք իմ... եւ ժամանեսցուք
անանց պսակացն, եւ փառաւորեցուք զՀայր եւ զՈրդի:
4. ա. 100ա-9ա Վասն թաղման Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի,
երանելւոյն Զաքարիայի Հայոց կաթուղիկոսի ասացեալ - Յերեկեան ի գնացելումն աւուրն, զվեցերորդ աւուրն զՄեծի
ուրբաթուն... հանդերձելոց բարեացն հասանել շնորհօք եւ մարդասիրութեամբ
Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի, որում վայել է փառք եւ իշխանութիւն... ամէն:
բ. 109ա-16բ, 121աբ Ներբողեան Զաքարիայ հայոց կաթուղիկոսի,
ասացեալ ի Յարութեանն Քրիստոսի - Նոր երկին
եւ նոր երկիր... եւ ամենայն անմարմնական զօրութեանց, ընդհանուր Հօր եւ Սուրբ
Հոգւոյն. ամէն:
5. 122ա-6բ Երանելոյն Յոհաննու Ոսկեբերանի ասացեալ
Համբարձումն Տեառն - Պայծառ ինձ երեւի այսօր եկեղեցւոյս տեսարան... արդարութեանն
պտղովք, զի նմա վայել է փառք... ամէն:
6. 126բ-9ա Երանելւոյն Կիւրղի Երուսաղէմի հայրապետէ - Արդ, զընթացսն համբերութեամբ կատարեաց Տէրն մեր Յիսուս
Քրիստոս... եւ մանկունք իմ, որ ետ ինձ Աստուած: Նմա փառք... ամէն:
7. 129ա-32բ Երանելոյն Եփրեմի ասացեալ Վասն զղջման
եւ ապաշխարութեան - Բարւոք է պահել զաւանդն, զոր ընկալաք... որոց լիցի
ամենեցուն մեզ հասանել շնորհքն Քրիստոսի, որում փառք, յաւիտեասն յաւիտենից.
ամէն:
8. 133ա-6բ Երանելոյն Սարգսի Շնորհալից վարդապետի
Խրատ հոգեւոր ասացեալ - Եւ արդ, մեք, սիրելիք զայս ամենայն... շնորհօք եւ մարդասիրութեամբ
Տեառն մերոյ եւ փրկչին Յիսուսի Քրիստոսի, որով եւ ընդ որում Հօր միանգամայն
եւ Հոգւոյն Սրբոյ վայել է փառք, իշ[խանութիւն]:
9. ա. 136բ-40ա Երանելւոյն Յոհաննու Ոսկէբերանի
ասացեալ Յաղագս ապաշխարութեան - Տեսէ՛ք յառաջնումն կիրակէին զպատերազ[մ] եւ յաղթութիւնն...
տե՛ս, զիա՞րդ ի տրտմութենէն քաւին մեղք:
բ. 140ա-3բ Յոհաննու Ոսկէբերանի ասացեալ Յաղագս
խոստովանութեան եւ ողորմութեան պահոց եւ աղօթից - Տէր
մեր Յիսուս Քրիստոս ուսոյց մեզ, թէ անհնար է... հայեսցի քաղցրութեամբ Քրիստոս
եւ փրկեսցէ զմեզ ի հրոյն յաւիտենից, որում տացուք փառս յաւիտեան:
10. ա. 143բ-8ա Յոհաննու Մանդագոնեցւոյ ասացեալ Վասն
քահանայից տեսչութեան ի վերա ժողովրդեանն - Ես լի ամենայն
յանցանօք եւ ունայն ի վարուց... ընդունելով զանթառամ պսակն ի Քրիստոսէ Աստուծոյ
մերոյ, յորում փառք յաւիտ[եանս]:
բ. 148ա-51բ Յոհաննու Մանդակունեցւոյ ասացեալ`
չբամ[բ]ասելոյ զվարդապետն - Մըթերք սգոյ եւ աղջամուղջ տրտմութեան դիզեալ ի վերա
իմ... յանանց բարութեանցն վայելչութիւնս: Յորոց եւ մեզ, ամենեցուն լիցի
հասանել ի Քրիստոս Յիսուս, ի Տէր մեր... ամէն:
11. 152ա-4ա Երանելւոյն Ա<ա>նանիայի վարդապետի
Խրատ հոգեւոր ասացեալ - Արդ, եթէ կամիս, որ յաղթես աշխարհի եւ ոչ ընբռնես...
յաղթես աշխարհի ի փառս Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ, որում վայել է փառք
եւ պատիւ, յաւիտեանս. ամէն:
12. 154ա-8բ Սրբոյն Կիւրղի Երուսաղեմի հայրապետի
ասացեալ Յաղակս ապաշխարութեան - Չարչարեն մեղք եւ անհնարին չար ախտ հոգւոց... զօրութեամբ
Միածնի Որդւոյն Աստուծոյ եւ փրկչի Յիսուսի Քրիստոսի, որ փառք, պատիւ եւ իշխ[անութիւն]:
13. 160ա-74ա Յաղագս լողակաց եւ թռչնոց, յորոց բազումք
օրինակք եւ յուսմունք եւ նմանութիւնք արտահանին - Հա՛րց
զանասունսն, եւ ուսուսցեն քեզ, եւ հա՛րց ցթռչունսն յերկնից... արիք մեռեալք
եւ եկէք ի դատաստան:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
129ա (Բ. գրչի)
Որ համբարձար յերկրէ յերկին.
Յաթոռ փառաց
ընդ աջմէ ծնօղին,
Կարգեա՛ ի դաս
մաքուր գնդին,
Որք զքեզ Աստուած
խոստովանին:
Եւ զհիքացեալ
գծօղ սորին,
Զերամ մեղօք
ի լին,
Ընդ աւազակի
քում խաչակցին,
Արժանացո՛
ադին դրախտին: Ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
175բ (1769ից
առաջ) Հոգիդ Սուրբ Աստուա՛ծ, օգնեա՛ ինձ: Ո՜վ յիմար Պօղոս յուսահատ,
խղճուկ աբեղայ, ընդէ՞ր կարճամտութեամբ յուսահատիս յերանական կենացն: Մի՛
յուսահատիր, աղաչեմ, աղաչեմ, այլ յուսա՛ ի Քրիստոս լոյսն մեղաւոր հոգւոյ
քոյ, թեպէտ ի բարիս կերպարանափոխեալ յուսահատ առնէ զքեզ սատանայ, այլ դու
մի՛ ինչ պատասխաներ նմա, այլ ասա՛ խոնարհ սրտիւ. Աստուա՛ծ, քաւեա զմեղս իմ,
նա երկայնամիտ ողորմած է, փութով զքեզ ազատէ ի հուսահատ չար սովորեալ խորհելոցդ
եւ ի լոյսն ողորմութեան իւրոյ առաջնորդէ, որ է օրհնեալ ընդ Հօր եւ Սրբոյ Հոգւոյն,
յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն: Յայնպիսի նեղութեան գրի իմովս, ի Մարսվան:
175բ (1769 թ.)
Այս են գրեանքն վեհապետին, որք հասին ինձ` Պօղոս անարդիւն վարդապետիս,
երբ նուիրակ կարգեալ էի ի վերայ Սպահանու Նոր Ջուղայու քաղաքի,
ՌՄԺԷ. (1768), յՕգոստոսի ԺԹ. (19), ի Սուրբ Էջմիածին: Առաջին
գիրն ընկալայ ի նոյն թուոջ, ի Հոկտեմբերի ԻԷ. (27), գրեալ ի նոյն քաղաքի, ինձ
էհաս Յունվարի մուտն: Բ. գիրն ձեռամբ Կեօրկին սուլթանին,
ի նոյն ամս[ո]ջ գրեաց ի Նոյեմբերի ԻԹ. (29), ինձ էահս (=էհաս) ի Յունւարի ԺԹ.
(19), Գ. գիրն բարաթա<ա>կան, ձեռամբ Ալահվերտուն, յելն
Յուվարի գրեաց ի Շիրազ, ինձ էհաս ՌՄԺԸ. (1769), ի Յունիս
ԻԲ. (22), Դ. եւ Ե.դ համանգամայն ինձ էհաս ի Ջուղայ յՕգոստոսի
ԺԳ. (13):
ԳՐՉԱՓՈՐՁ 24ա վր. լս.
«Անուն Հօրն եւ Որդւոյն եւ Հոգւոյն»: 58բ ստ. լս. «ի վայելումն»:
ՆՇՈՒՄ` Պահպանակ
Աա` «ԺԸ. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»: 116բ ստ. լս. «Շար. 120ա»: 121ա վեր. լս. «Տե՛ս
115բ»: 174բ «ԺԸ. թուի»:
1874
ԳՐԻԳՈՐԻ ՆԱՐԵԿԱՑՒՈՅ ՄԱՏԵՆԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ
ՎԱՆ |
ՊԽ. - 1391 |
ԳՐԻՉ` Թումա
քհյ: ԾԱՂԿՈՂ` Ծերուն:
ՍՏԱՑՈՂ` Սիմէոն քհյ: ԹՈՒՂԹ
ԿՈԿՈՂ` Կիրակոս քահանայ եւ Կարապետ սրկ.: ՕՐԻՆԱԿԻ ՇՆՈՐՀՈՂ` Թադէոս:
ԹԵՐԹ` 370:
ՊՐԱԿ` Ա-ԼԱx12 (Ա 9, ԻԵ 14, Լ 10, ԼԱ 13): ՆԻՒԹ` թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 26,5x18: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(20x12): ԳԻՐ` բոլորգիր (նմուշ` 85ա): ՏՈՂ` 23: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի. միջուկը` տախտակ.
աստառը` վանդակազարդ կտաւ, Ա.ն պատուած սպիտակ թղթով. լուսանցակողերը`
կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 1 (Ա),
սկզբից, թուղթ, բ. երեսը չգրուած:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Ծնրադիր
Սիմէոն քահանան (ստացողը) ձեռքերը պարզած դեպի Գրիգոր Նարեկացու ձեռքի
մատեանը, մակագրութիւններ. «Սուրբ Գրիգոր Նարեկացին է: Սիմէոնն է ստացող սուրբ
գրոցս: Ընկա՛լ ի ձեռաց սրբոյն Գրիգորի, եւ եղիցի հոգոյդ քում ի փրկութիւն»`
1բ: Կիսախորան` 2ա: Ճակատազարդ` 297ա, 314բ: Լուսանցազարդ`
կենդանական, թռչուն, յուշկապարիկ, բուսական, խաչ: Զարդագիր` բուսական, հանգուցագիր,
թռչնագիր: Գոյներ` կարմիր, կապոյտ,
դեղին, կանաչ, վարդագոյն,
սեւ:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - Դիոնիսիոսի
Արիսպագացւոյ Յաղագս երկնային քահանայապետութեանց: 2 (Բ-Գ), վերջից,
ստացուած եզրահատուած 2 թերթից: ԺԱ. դ: Մագաղաթ (25x17), երկսիւն, ուղղագիծ
երկաթագիր (նմուշ` Բբ), տող` 20: «Կարող ///ի նման բաւիցն/// յառաջ զաւրութեան...
արդ այս աստուածային արդարութիւնս եւ փր///»: Կարդալ Գբ, Գա, Բբ, Բա:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի կաշին քերծուածքներով, եզրերը
մաշուած, դռնակը, երեք կապիչներն
ու գամերն ընկած, ԺԸ. դ. նորոգուած,
կազմի մէջքն ու եզրերն այլ կաշուով կարկատուած, լուսանցային մասերում խոնաւութեան
հետքեր, փոքրիկ պատռուածքներ, զանազան բծեր, ցեցի անցքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-296բ Դրութիւնք յոքնաթախանձ
բանից... ասացեալ մատեան ողբերգութեան Գրիգորի Նարեկա վանից վանականի
հոգէմատեան հռետորի եւ հա[յ]ոց փիլիսոփայի
Տե՛ս
ձեռ. 1568, 5ա-341ա: ա/1ա-3բ: բ/3բ-7ա: գ/7ա-10բ: դ/10բ-2ա: ե/12ա-4բ: զ/14բ-7ա: է/17ա-9ա:
ը/19ա-20ա: թ/20ա-2ա: ժ/22ա-4ա: ժա/24ա-7ա: ժբ/27ա-9ա: ժգ/29ա-30բ: ժդ/30բ-2բ: ժե/33ա-5բ:
ժզ/35բ-7ա: ժէ/37ա-9ա: ժը/39ա-42բ: ժթ/42բ-5ա: ի/45ա-8ա: իա/48ա-50ա: իբ/50բ-2ա: իգ/52ա-4բ:
իդ/54բ-7ա: իե/57ա-60բ: իզ/60բ-4ա: իէ/64ա-8ա: իը/68ա-73ա: իթ/73ա-6բ: լ/76բ-80ա: լա/80ա-3բ:
լբ/83բ-7բ: լգ/87բ-93ա: լդ/93ա-100բ: լե/100բ-3ա: լզ/103ա-5ա: լէ/105ա-7ա: լը/107բ-9ա:
լթ/109ա-10բ: խ/111ա-2բ: խա/112բ-3ա: խբ/113ա-4ա: խգ/114ա-5ա: խդ/115ա-7ա: խե/117ա-21ա:
խզ/121ա-3բ: խէ/123բ-5ա: խը/125ա-32ա: խթ/132ա-5ա: ծ/135ա-8ա: ծա/138ա-42ա: ծբ/142ա-4ա:
ծգ/144ա-7բ: ծդ/147բ-9բ: ծե/149բ-52բ: ծզ/152բ-5ա: ծէ/155ա-7ա: ծը/157ա-9ա: ծթ/159ա-60բ:
կ/160բ-6ա: կա/166ա-70ա: կբ/171բ-5ա: կգ/170ա-1բ: կդ/175ա-7ա: կե/177ա-80բ: կզ/180բ-5բ:
կէ/185բ-7բ: կը/187բ-91ա: կթ/191ա-3ա: հ/193ա-5ա: հա/195բ-200ա: հբ/200ա-2բ: հգ/202բ-5ա:
հդ/205ա-8բ: հե/209ա-20բ: հզ/220բ-2բ: հէ/222բ-4բ: հը/225ա-8ա: հթ/228ա-32ա: ձ/232ա-4բ:
ձա/234բ-6բ: ձբ/236բ-41ա: ձգ/241ա-5ա: ձդ/245ա-6բ: ձե/246բ-8ա: ձզ/248բ-9բ: ձէ/249բ-52ա:
ձը/252ա-4ա: ձթ/254աբ: ղ/254բ-9ա: ղա/259ա-62բ: ղբ/262բ-5ա, 276բ-80բ, 267բ-70ա (խառնուած
ղգ-ին): ղգ/270ա-6բ, 265ա-7բ, 280բ-94ա (խառնուած ղբ-ին): ղդ/294բ-5բ: ղե/295բ-6բ:
Յշտկրն/366ա-7ա:
Բ. [Նորին Ճառք եւ Ներբողեանք]
1. 297ա-314բ Սրբոյ հաւրն մերոյ Գրիգորի Նարեկացոյ
ասացեալ ճառ յիշատակագրութեան պատմաբանութենէ ամենազաւրն նշանի աստուածութեան
խաչին, որ ի վերուստ ամենահայեաց նախատես ակնարկութենէ ի ստորին կողմանց
Կայից աշխարհի ազգացն յունաց, բերեալ հանգուցաւ ի սահմանս վայրից գաւառին
Մոկաց, ի շինուած բնակութեան, որ կոչի Ապարանք - Ընդ
աւուրս ժամանակաց... բան ի ներբողի:
2. 314բ-26ա Առընթեր սակաւ դրութիւնս յարակցեալ
ի սոփեստ[էս] հիւսեալ ճառս ներբողին ի լուսակազմ խաչիդ նշանի - Աստանաւր սկզբնաւորեալ առ պատմական բանս... առաւել
անփոփոխ եւ անզուգական, յաւիտեանս. ամէն:
3. 326ա-35բ Ի սոյն կարգ եդի ներբողենի խաչիդ խորհրդի
եւ զգովեստ, զոր տիրուհոյդ երգեալ հիւսեցի - Գումարք խմբից դասուց երջանկացն պատուայսիրեն բանիւք
գովեստի... անմահի քումդ մի Աստուածն ի միոյ Աստուծոյ Տեառնդ մերոյ:
4. 335բ-7ա [Նորին վերստին ի վերայ գրոյ անուան
իւրոյ] - Գերազանց
չափոյ կշռման երկնային բնութեան... պատիւ եւ գովեստ անդադար երգոց, այժմ եւ
միշտ եւ յօիտենից յօիտեանս. ամէն:
5. 337ա-51ա Գրիգորի Նարեկեցոյ գովեստ ասացեալ
ի սուրբ յառաքեալսն յերկոտասանսն եւ յեւթանասուն եւ երկուսն, ի սրբազան աշակերտսն
Քրիստոսի - Տիեզերաց
ծաղիկ եւ տունկք տենչալիք... մշտն[ջ]ենաւոր գովեստ անդադար երգոց ընդ Հաւր
եւ ընդ Հոգոյն Սրբոյ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
6. 351ա-65բ Նորին Գրիգորի ի մեծ եւ յերջանիկ հայրապետն
Յակոբ եւ վերադիտող սկզբնատիպ երկնահանգետ աթոռոյն Մծբին քաղաքի - Բարձրացի՛ր Սիոն, տաճար հոգեւոր... զՀայրն երկնաւոր,
զՈրդիդ միածին եւ զհամագոյ Սուրբ Հոգիդ, որում փառք... ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1ա Աւգնեա՛,
Հայր եւ Որդի եւ Հոգի Սրբոյն Աստուծոյ քո ծառաիս, եւ զգործս ձեռաց մերոց դու
աջողեա՛. ամէն: Աւաղ Ռ. (1000). զԹումա մեղաւք մեռեալս
եւ զկենակիցն իմ` զԽոնդմէլէք յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս:
28բ Եւ զիս անարժանի
յիշելոյ:
32բ Ո՜վ եղբայր,
յորժամ ընթեռ[նուս], զՍիմէոն քահանայ եւ զՄարտիրոս քահանայ յիշեցէ՛ք
ի Քրիստոս:
42բ Ո՜վ սուրբ
քահանայք, յորժամ ընթեռնուք, յիշեցէ՛ք ի սուրբ յաղաւթս ձեր զՄարտիրոս քահանայ եւ
զՍիմէոն քահանայ,
եւ զՄուրատ մաղդաս
եւ զծնաւղսն իւրեանց, եւ զիս` զԹումա սարկաւագ, եւ զծնաւղսն իմ, եւ
Աստուած զձեզ յիշէ:
46ա (ստ. լս.)
Ո՜հ զեղկելի գրիչս:
60բ ԶԹումա գրիչս եւ զծնաւղս
իմ եւ զՍիմէոն քահանայ
եւ զեղբարսն իւր յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս:
64ա Ո՜վ սուրբ
քահանայք, յորժամ ընթեռնուք կամ աւրինակէք, յիշեցէ՛ք ի մաքրափայլ յաղաւթս
ձեր զՍիմէոն քահանայ,
որ ստացաւ զսա ի հալալ արդեանց իւրոց` յիշատակ հոգոյ իւրոյ եւ ծնաւղաց իւրոց
եւ ամենայն արեան մերձաւորաց, այլ աղաչեմ զհանդիպեալսդ սմա յիշելոյ արժանի
արարէ՛ք եւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք Սիմոն քահանա[յ]ին
եւ եղբաւր իւրոյ` Մարտիրոս քահանա[յ]ին, ընդ նոսին եւ փծուն
գրչիս եւ իմ ծնողացն` հաւրն իմոյ` Մուրատի, եւ մաւր իմ`
Նազմէքէլի, եւ եղբարց իմոց եւ ամենայն արեան մերձաւորաց եւ երախտաւորաց
մերոց, եւ Աստուած ձեզ յիշէ յիւր յարքայութեանն. եւ նմա փառք յաւիտեան:
76բ ԶԹումա մեղաւք մեղեալս
եւ զՍիմէոն քահանայ`
զստացող սուրբ գրոցս, եւ զեղբարսն իւր` զՄարտիրոս քահանայ, եւ
զկենակիցն իմ` զԽոնդ յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս եւ սրտի մտաւք Աստուած ողորմի ասացէ՛ք,
եւ Աստուած ձեզ եւ մեզ ողորմեսցի, եւ նմա փառք:
87բ Ո՜վ սուրբ
քահանայք, զմեղաւք մեռեալս յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս:
92ա-101բ (ստ.
լս.) Ոհ զեղկելիս յամենայնի,
Զի ծուլութեամբ
զկեանքս անցուցի,
(ցուցում գրչի)`
Շուռ տ՛ուր թղթիս.
/92բ/ Յիմար
մտաւք յայս կարգ եկի,
Զգեցա զգեստ
քահանայի:
/93ա/ Ես` Թումա նուաստ գերի,
Հոգով աղքատս
մեղաւք ի լի,
/93բ/ Վա՜, զի
չունիմ բան մի բարի,
Որ Տեառն տամ
պատասխանի:
/94ա/ Վա՜ զկեղծաւորս
փարիսեցի,
Դպրաց նման հին
աւրինի,
/94բ/ Անունս
իմ բարի կոչի
Եւ ես գործաւք
անաւրինի:
/95ա/ Ես կարգ
ունիմ քահանա[յ]ի,
Չեմ ես արժան
այսմ գործի,
/95բ/ Վա՜ զվատնողս
քանքարի,
Որ շահ չունիմ
ու զէնն աւելի:
/96ա/ Զինչ որ
առի` կորուսեցի
Ու ոչ ունիմ
ճար փոխարինի,
/96բ/ Ոչ զիս
միայն կորուսեցի,
Այլ շատոց չարիք
ես ուսուցի:
/97ա/ Ի ցոյցս
մարդկան` առաքինի
Եւ ես գործովք
անառակի
/97բ/ Այնչափ
չարիք ես գործեցի,
Չաւտամ թէ Տէրն
ինձ ողորմի:
/98ա/ Հողս եւ
մոխիրս զձեզ աղաչի,
Թումայ անունս
յոյժ եկղի (=եղկելի),
/98բ/ Ընթերցողք
այսմ տառի.
Սուրբ քահանայք
ու առաքինի,
/99ա/ Սարկաւագունք
հեզահոգի
Եւ ճգնաւորք
յանապատի,
/99բ/ Աղաչեցէ՛ք
զՏէրն բարի,
Որ ողորմի իւր
ծառայիս` Թումա գրչի,
/100ա/ Նա եւ
Սիմէոն քահանա[յ]ի
Եւ իւրոցն ամենայնի,
/100բ/ Եւ Մարտիրոս քահանայի,
Եւ միւս եղբաւրն`
Մուրադի:
/101ա/ Նոյնպէս
եւ ձեզ ողորմեսցի,
Աստուած եւ
Տէրն կենդանի,
/101բ/ Եւ նմա
փա՜ռք յամենայնի:
Ի յաւիտեանս
յաւիտենի:
93ա ԶԹումա մեղապարտ գրիչս
յիշեցէ՛ք եւ սրտի մտաւք Աստուած ողորմի ասացէ՛ք, քանզի խիստ մեղաւոր եմ,
եւ Աստուած ձեզ ողորմեսցի:
94բ Ո՛վ բարի
ընթերցողք եւ լսողք, աղաչեմ զամենեսեան` յիշեցէ՛ք յաղաւթս ձեր զստացող սորա
զՍիմէոն քահանա
եւ զՄարտիրոս քահանայ
եւ զՄուրադ մահդասի,
եւ զծնաւղսն իւրեանց: Ընդ նոսին եւ զմեղուցեալ գրիչս` զԹումա եւ զծնաւղսն
իմ, զկենդանիսն եւ զհանգուցեալսն յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս, եւ Աստուած ձեզ յիշէ
իւր յարքայութիւն. ամէն:
107ա Քրիստոս
Աստուա՛ծ, յիշեա՛ յարքայութեան քում զՍիմէոն քահանայ եւ
զեղբարսն իւր` զՄարտիրոս քահանայ եւ զՄուրատ մահդասի, եւ
զծնաւղսն իւրեանց, ընդ նոսին եւ զանյիշելի գրիչս` զԹումա, եւ զծնաւղսն
իմ, եւ քեզ փառք յաւիտեանս. ամէն:
109ա Եւ զիս յիշեա՛
զբազմամեղս, ի Տէր:
110բ ԶԹումա զմեղաւք մեռեալս
յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս եւ զծնաւղսն իմ` զՄուրատ եւ զՆազմէլիք, եւ զկենակիցն
իմ` զԽոնդմէլիք, եւ
զվարպետն իմ` զՍիմէոն քահանայ, եւ զՄարտիրոս քահանայ` զեղբայրն
իւր, եւ Աստուած զձեզ յիշէ. ամէն:
117ա Տէ՛ր Աստուած,
քո ամենայն սրբոց բարեխաւսութեամբ եւ սրբոյն Գրիգորի` Նարեկա վարդապետին
յիշեա՛յ յարքայութեան քում զստացող սորա զՍիմէոն քահանա, եւ
զեղբարքն իւր` զՄարտիրոս քահանայ եւ զՄուրատ, եւ զծնաւղսն
իւրեանց (անունների տեղը բաց` չգրած), ընդ
նոսին եւ զանյիշելի գրիչս եւ զծնաւղս իմ` զհայրն իմ` զՄուրատ, եւ զՆազմէլիք, եւ զամուսինն
իմ` զԽոնդմէլիք, եւ
զծնաւղսն իւր, եւ քեզ փառք յաւիտեանս. ամէն:
119ա-29ա (ստ. լս.) Վա՜յ աւուրն
իմ ծնընդեան,
Զի ես եղայ արդի
գեհեանն.
/119բ/ Այնչափ
մեղք ինձ տիրեցան,
Որ յիշեսցի
մինչ ի վախճան:
/120ա/ Ի յիմ
մեղաց սովորութեան,
Զոր գործեցի
վաղ ու անագան,
/120բ/ Ոչ յիշեցի
զաւրն մահուան
Եւ ոչ զքակտեղ
հոգոյական:
/121ա/ Ի մեղք
կացի զաւրն ամենայն,
Բայց մի՛թէ քունն
արար խափան,
/121բ/ Յորժամ
զարթնի ի քնոյ նիրհման,
Նա մեղք գործի
պոռնկական:
/122ա/ Անառակ
եւ անսահման,
Որ չէ լսել մարդ
բանական,
/122բ/ Այլ զոր
ասեմ զամենեսեան,
Յերբ պատմելոյ
չեմ բաւական:
/123ա/ Զինչ յաշխարհիս
չարիք որ կան,
Զամեն մարդիկք
յիսնէ ուսան,
/123բ/ Աւա՜ղ
զիս հազար բերան,
Թէ ինչ տամ ես
Տեառն պատասխան:
/124ա/ Ոչ եմ
մարդ աշխարհական,
Ու ոչ քահանա
եմ բեմբական,
/124բ/ Այլ ես
շուն եմ գարշական,
Արիւնարբու
զերդ զգազան:
/125ա/ Եղբայրասպան
զերդ զԿայեան
Ու եմ բամբասող
ու ստաբան,
/125բ/ Այլ զիմս
ասեմ պարսակաւական,
Որ թողութեան
ես չեմ արժան:
/126ա/ Ես ինչ
լինիմ ողորմելիս,
Զի ոչ ունիմ
ինձ աւգնական:
/126բ/ Ի ծունկս
անկեալ աբ ի բերան
Եւ սրտագոչ հառաչական,
/127ա/ Գիրկ ածեմ
համբուրական,
Ես ձեր ոտացդ
սրբազան.
/127բ/ Սուրբ
քահանայքդ պատուական
Եւ զվարդապետքդ
հայկազան,
/128ա/ Սարկաւագունքդ
ուսումնական
Եւ միանձունքդ
լեռնական,
/128բ/ Ես` Թումայս պիղծ ու անարժան,
Զձեզ աղաչեմ
զամենեան,
/129ա/ Աղաչեցէ՛ք
զՏէրն էական,
Որ ես զերծիմ
ի հրոյ այրման:
121ա Եւ յիս խնայեա՛,
Քրիստոս Աստուա՛ծ, ի մեղուցեալ ծառայիս. ամէն:
129բ (ստ. լս.)
Ո՜վ սուրբ ընթերցողք, զձեռներտ ի վեր կալէ՛ք ու ասացէ՛ք, թէ թո՛ղ, Քրիստոս Աստուա՛ծ,
զԹումա անարժան
քահանա[յ]ի մեղքն. ամէն:
132ա Եւ զիս ազատեա՛,
Քրիստոս Աստուա՛ծ, զմեղաւոր գրչիս ի հրոյն յօիտենից. ամէն:
135ա Յիշեա՛,
Քրիստոս Աստուա՛ծ, յարքայութեան քում զՍիմէոն քահանայ եւ
զՄարտիրոս քահանայ
եւ զծնաւղսն իւրեանց` զՅովաննէս եւ զՌիփսեմ, ընդ նոսին
եւ զանարժան գրիչս յիշեա՛յ եւ ծնաւղսն իմ` զՄուրատ եւ զՆազմէլիք, եւ զքեռ[ի]ն
իմ` զՊետրոս, եւ
զծնաւղսն իւրեանց, եւ քեզ փառք յաւիտեանս. ամէն:
138բ (ստ. լս.)
ԶԷմէն ապաշխ[ար]ող յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս, որ յամէն ժամ առ իս գայր ու /139ա/ բերէր
ինձ կերակուր. Աստուած զինքն կերակրէ յիւր արքայութիւնն. ամէն:
144ա Եւ զիս յիշեցէ՛ք
ի Քրիստոս` զմեղուցեալ ծառայս:
149բ Տէր Աստուա՛ծ
Յիսուս Քրիստոս, քո անարատ ծնաւղի բարեխաւսութեամբ եւ սրբոյն Գրիգորի Նարեկա վարդապետին
յիշեա՛ յարքայութեան քում զՍիմէոն քահանայ եւ զՄարտիրոս քահանայ, եւ
զծնաւղսն իւրեանց` զՅովաննէս, զՀռիփսիմէ, եւ զքեռ[ի]ն`
զՎարդան, ընդ
նոսին եւ զանյիշելի գրիչս` զԹումա, եւ զծնաւղսն իմ` զՄուրատ եւ զՆազմէլիք, եւ քեզ փառք
յաւիտեանս. ամէն:
149 (ստ. լս.)
Ո՜վ սուրբ քահանայ[ք], աղաչեցէ՛ք զԱստուած, որ ողորմի Թումա գրչիս, զի խիստ
մեղաւոր եմ:
152բ Եւ զիս յիշեա՛յ,
աղաչեմ:
155ա Զմեղուցեալս
յիշեա՛յ ի Տէր:
157ա Եւ զիս յիշեա՛յ
(նման` 187բ, 191ա):
160բ ԶԹումա մեղաւոր գրիչս
յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս, սրտի մտաւք Աստուած ողորմի ասացէ՛ք նայեւ Սիմէոն քահանային
եւ իւրոցն, եւ Աստուած ձեզ ողորմեսցի. ամէն:
163բ-5բ (ստ.
լս.) Տե՛ս, ո՜վ դու, որ պաշտաւնայդ ես մեղաց,
Աւաղ Ռ.
(1000) յանձինս ի վերայ.
/164ա/ Ես ինչ
լինիմ ողորմելիս,
Որ մեղաւք կացել
եմ յաշխարհիս:
/164բ/ Ձանձրացուցի
մեղաւք զհոգիս,
Ես` Թումա նուաստ գերիս,
/165ա/ Ի յասել
մարգարէիս.
Թէ չար է մահ,
մեղաւորին վազիս:
/165բ/ Սասանեցաւ
սիրտս ի փորիս,
Ու այլ ճար չունիմ,
ես, եղկելիս:
166ա Եւ զիս յիշեա՛յ
ի Տէր (նման` 175ա):
166ա (ստ. լս.)
Ո՜վ սուրբ ընթերցողք, աղաչեմ զամենիսեանդ, իմ մեղացն թողութիւն խնդրեցէ՛ք, զի խիստ մեղաւոր
եմ:
170ա-94ա (ստ.
լս.) Սի՛րտ իմ, ընդէ՞ր ես խռովել,
Մի՛տք իմ, ընդէ՞ր
ես յիմարել,
/170բ/ Ա՛չք իմ,
ընդէ՞ր ես խաւարել,
Է՞ր չես ի լալու
ապաշխարել
/171ա/ Ու զքո
անչափ մեղքն քաւել:
Յինչ մահու հրաւերն
չէ եկել
/171բ/ Ջանա՛յ
ու լեղ տո՛ւր շուտ ու ե՛լ,
Զինչ ոտքդ եւ
ձեռքդ չէ կապել:
/172ա/ Աւաղ
ես խիստ եմ շիւարել
Ու անմխիթար
ի սուք մտել,
/172բ/ Ես բարութիւն
չեմ արարել,
Զամէն ի մէջ
չարեաց կացել:
/173ա/ Անհոգ
յաշխարհս ի շուռ եկել
Եւ զաւր մահուն
ես չեմ յիշել,
/173բ/ Զայն չարիքն
ես չեմ գործել,
Որ մի՞թէ ձեռս
չէ հասել:
/174ա/ Սատանի
տուն եմ դարձել
Ու զամէն զուր
կամքն եմ կատարել,
/174բ/ Ի չարն
արագ եմ ընթացել
Ու առ բարիսն
ոչ հետեւել:
/175ա/ Զազիր
գործովք եմ ես կացել,
Յերակ զմարմինս
եմ պարարել,
/175բ/ Զհոգու
բարիս չեմ կամեցել,
Ու ոչ զորդն անքուն
զմտաւ ածել:
/176ա/ ՅԱստուծոյ
եմ հեռացել,
Զիւր պատուիրանն
եմ մոռացել,
/176բ/ Զմարգարէից
բանքն եմ ատել,
Զառաքելոցն
պարսաւել,
/177ա/ Զհայրապետացն
հայհոյել,
Զգիր աւրինացն
եմ փեռեկտել:
/177բ/ Աւրինաւոր
են զիս կոչել,
Ու ես յանաւրէն
գործ եմ կացել,
/178ա/ Զիս բարութեան
են հրաւիրել,
Ու ես չարութեան
պատճառ եմ լել:
/178բ/ Կարգ հրեշտակի
են ինձ տուել,
Զայն յաշխարհիս
եմ կորուսել,
/179ա/ Զանաւրինակ
մեղքն եմ գործել,
Զաշխարհս ամէն
ձանձրացուցել:
/179բ/ Յերբ առաջնորդս
եմ մոլորել,
Ժողովրդեանն
ո՞վ մեղ դրել,
/180ա/ Ես` քահանայս,
մեղաւք կացել,
Ու ի մարդկանէ
բարիս խնդրել:
/180բ/ Ինձ պարտ
էր առնել
Ու ապա զայլ
ոք խրատել,
/181ա/ Ոչ արարել
եմ ու ոչ ուսուցել,
Բազումք ի չարն
եմ յորդորել:
/181բ/ Այնց չարիք
եմ ես գործել,
Որ հողածին
մարդ չէ լսել,
/182ա/ Զհուր
գեհենին եմ ինձ վառել,
Ու ես միայն ի
ներս մտել:
/182բ/ Յերբ իմ
անձամ[բ]ս եմ չար գործել,
Պատճառ ես, յո՞վ
կամի հանել,
/183ա/ Ըստ իմ
չարեացս, որ եմ գործել,
Ես թողութեան
չեմ մնացեմ:
/183բ/ Զոր մարգարէն
Դաւիթ հրամել,
Մեղաւորիս
տանջանքն չարու հունն անել
/184ա/ Եւ վարդապետս
բաղդատել
Ու ի Կ. (60)
ճառն է դրել:
/184բ/ Զմահ մեղաւորին
չար է ասացել,
Ու զիս` զշունս,
յանդիմանել,
/185ա/ Սուր երկսայրի
է սայ առել
Ու բազմամեղս
ի խոր խոցել:
/185բ/ Դարձեալ
ու դեղ վիրիս դրել,
Ու յայս փոխս
զիս մխիթարել,
/186ա/ Ու սպեղանի
ի ձեռն առել
Ու զբազմավէրս
բժշկել:
/186բ/ Ահայ
ի խոր կրկին խոցել
Տանջանարանք
բազում դրել,
/187ա/ Թէ հուն
չկայ ոչ եզերիլ,
Զամէն ի հուրն
պապակիլ:
/187բ/ Խոգս աշխարհիս
է զիս պատել,
Թոյլ չէ ի տալ
յապաշխարել,
/188ա/ Ու ես
չար մեղաւք եմ մնացել
Ու անհնարին
տարակուսել:
/188բ/ Զինչ յԱդամա ծնունդ եղել,
Մինչեւ ի յաւրն
կատարել
/189ա/ Քան զիս
մեղաւք մարդ չէ եղել,
Ահա ես ինձէն
եմ վկաել:
/189բ/ Ի քննութիւն
եմ ես մտել,
Ինձ աւգնական
զոք չեմ գտել,
/190ա/ զՏիրամայրն եմ աղաչել,
Որ զբոլորից
արքայն ծնել:
/190բ/ Ես չեմ
արժան զՏէրն աղաչել,
Նա զկամս երկիւղածացն
է կատարել,
/191ա/ Այլ ես
միջնորդ եմ զձեզ առել`
Զսուրբ քահանայքդ
սրբնայսնել:
/191բ/ Ես` Թումա մեղաւք մեռեալ,
Զձեզ աղաչեմ
յերես անկեալ,
/192ա/ Ես ձեր
ոտացդ եմ գիրկ ածել
Ու զգարշապարաց
հետսդ համբուրել,
/192բ/ Յորժամ
եւ դուք առանձնացել,
Զայս հոգէշահ
գիրքս կարդացել,
/193ա/ Զձեռս
ձեր ի վեր կալել
Ու յԱստուծոյ
իմ մեղացն թողութիւն խնդրել,
/193բ/ Լինի
թէ ձեզ Տէրն լսել,
Զբազմամեղի
պարտիս թողել,
/194ա/ Աստուած
զձեր մեղքն ջնջել,
ԶԹումա գրչիս
ո՛չ յիշատակել. ամէն:
177ա Զստացող
սուրբ գրոցս զՍիմէոն քահանայ եւ զՄարտիրոս քահանայ եւ
զՄուրատ եւ զծնաւղսն
իւրեան` զՅովաննէս եւ զՀռիփսիմէ, յիշեցէ՛ք
ի Քրիստոս եւ սրտի մտաւք Աստուած ողորմի ասացէ՛ք, եւ Աստուած ձեզ եւ մեզ ողորմեսցի.
ամէն:
180բ Ով եղբա՛յր,
եւ զիս յիշեա՛ ի Տէր:
185բ Եւ զիս`
զբազմամեղս յիշեա՛:
193ա Յիշեա՛,
Քրիստոս Աստուա՛ծ, յարքայութեան քում զՍիմէոն քահանայ եւ
զՄարտիրոս քահանայ
եւ զՄուրատ եւ զծնաւղսն
իւրեանց, ընդ նոսին եւ զանյիշելի գրիչս եւ զիմսն. եւ քեզ փառք:
195ա Եւ զիս յիշեա՛
ի Տէր, աղաչեմ (նման` 205ա, 241ա, 248ա, 254ա):
202բ Եւ զիս,
Քրիստոս Աստուա՛ծ, փրկեա՛ ի հրոյն յաւիտենից. ամէն:
208բ Որք հանդիպիք
աստուածային մատենիս, լուսաւորեալք առ ի սմանէ աստուածային լուսով ճառագայթիցն,
որ ի սմա ծածկեալ կայ, առ որս աղաչանս բազմապիսիս յիշել զմեզ անյաչաղ կամաւք`
զբազմամեղ գրիչս Թումա եւ զհաւրեղբայրն իմ զՍիմէոն սրբասնեալ քահանա[յ],
որ բազում վիշտս կրեաց վասն իմ, նայ զիս բարութեան հրաւիրեաց, եւ ես ոչ եղա ըստ
իւր կամացն, յերբ ես իմ հոգուս չեղայ, այլոց ես ինչ անեմ հիմա: Այլ ըստ քրտնաջան
աշխատութեան նորա տացէ Տէր Աստուած նմա միոյն հարիւրապատիկ, հազարապատիկ
եւ բիւրապատիկ զերկնից արքայութիւնն. ամէն: Ընդ նմին եւ եղբարցն իւր` Մարտիրոս քահանային
եւ Մուրատին եւ ծնաւղաց
իւրեանց` Յովանիսին եւ Հռիփսիմին, եւ քեռ[ւոյ]ն
իւր` Վարդա[նին], եւ
ամենայն ազգականաւք ժառանգորդք լինին երկնից բարութեանն: Աղաչեմ, զյընթերցո՛ղք, թողութիւն հայցեցէ՛ք
բազմաբեղուն մեղաց մերոց, հաւրն իմոյ, զոր յիշեցաք եւ մաւրն` իմոյ` Նազմէլէքի, եւ
քւերն իւր Ազիզմէլէքի եւ քեռ[ի]ն
իմ` Պետրոսի, եւ
ամեն արեան մերձաւորաց իմոց, զի եւ ձեզ յիշողացդ լիցի մասն փրկութեան յանաչառ
դատաւորէն Քրիստոսէ, որ է աւրհնեալ ընդ Հաւր եւ Սուրբ Հոգոյն յաւիտեանս. ամէն:
222բ ԶՇամշախաթուն յիշեցէ՛ք
ի Քրիստոս:
224բ Քրիստոս
Աստուա՛ծ, քո սուրբ չարչարանացդ բարէխաւսութեամբ յիշեա՛յ արքայութեան քում զՍիմէոն քահանայ եւ
զծնաւղսն իւր, ընդ նմին եւ զանյիշելի գրիչս եւ զծնաւղսն իմ, եւ քեզ յաւիտեանս.
ամէն:
226բ (ստ. լս.)
Ո՛վ ճառ մեծահրաշ, հանգուցեր զհոգի տառապելոյս:
228ա Եւ ինձ ողորմեա՛յ,
Քրիստոս Աստուա՛ծ:
229բ (ստ. լս.)
Ով մեծդ Գրիգորիոս, զվայ,
որ ինձ է վիճակեալ, զիա՞րդ /230ա/ յինէն յափշտակել ջանաս: Ո՜վ սուրբ քահանայք,
իմ մեղացն թողութիւն խնդրեցէ՛ք ի Քրիստոսէ. խիստ մեղաւք եմ:
232ա Տէր Աստուա՛ծ
Յիսուս Քրիստոս, քո սուրբ ծնաւղիդ բարեխաւսութեամբ եւ ամենայն սրբոց եւ սրբոյն
Գրիգորի
Նարեկա վարդապետին ողորմեա՛յ ստացողի գրոցս` Սիմէոն սրբասնեալ քահանայի
եւ եղբարցն իւր` Մարտիրոս քահանայի եւ Մուրատ մահդասոյ,
եւ ծնաւղաց իւրեանց` Յովաննիսին եւ Հռիփսիմին, եւ ինձ` մեղապարտ
գրչիս, եւ ծնաւղաց իմոց, եւ կենակցին իմոյ` Խոնդմէլէքի, եւ
ամենայն արեան մերձաւորաց մերոց, եւ քեզ փառք յաւիտեանս. ամէն:
234բ Սուրբ կո՛յս`
տիրամայր Աստուածածի՛ն, եւ զիս փրկեա՛ ի հրոյն յաւիտենից` զմեղաւոր գրիչս,
աղաչեմ զքեզ:
236բ Եւ զիս`
զբազմամեղս յիշեցէ՛ք ի Տէր:
245ա Զմեղուցեալս
յիշեա՛յ ի Տէր եւ զծնաւղսն իմ եւ զամենայն արեան մերձաւորսն, եւ Աստուած զձեզ
յիշեայ ի Տէր:
246բ Ողորմեա՛,
Տէր Քրիստո՛ս, աշխատողիս եւ ծնողաց իմոց եւ որոց գթացին ի կեանս մեր. եւ քեզ
փառք ընդ Հաւր եւ Սուրբ Հոգոյդ յաւիտեանս. ամէն:
259ա Զմեղապարտ
գրիչս յիշեա՛ ի Տէր, աղաչեմ:
262բ Տէր Աստուա՛ծ,
ողորմեա՛ ստացողի սուրբ գրոցս` Սիմէոն քահանայի
եւ Մարտիրոս քահանայի,
եւ ծնաւղաց իւրեանց` Յովաննիսին եւ Հռիփսիմին, եւ քեռ[ոյ]ն
իւր` Վարդանայ, եւ
ամենայն արեան մերձաւորաց. ամէն: Ընդ նոսին եւ մեղապարտ գրչիս ողորմեա՛,
Քրիստոս Աստուա՛ծ, եւ իմ ծնաւղացն` Մուրատին եւ Նազմէլէքին, եւ
մաւրքւերն իմ` Ազիզմէլէքի, եւ քեռ[ոյ]ն իմ` Պետրոսի, եւ կենակցին
իմոյ` Խոնդի, եւ
ամենայն արեան մերձաւորաց մերոց եւ երախտաւորաց մերոց. եւ քեզ փառք յաւիտեանս
յաւիտենից. ամէն:
262բ ԶԱսլան եւ զԽոնդ յիշեցէ՛ք ի
Քրիստոս:
262բ (ստ. լս.)
ԶՇամշէն յիշեցէ՛ք
ի Քրիստոս` զերախտաւորն իմ:
263ա-79ա (ստ.
լս.) Ո՜վ սուրբ Գրիգոր Նարե[կա]ցի,
Պարծանք ազգիս
հա[յ]կազանի,
/263բ/ Ես չեմ
արժան այսմ գործի,
Որ զքո մատեանս
իմ մատամբս գրի:
/264ա/ Ձեռքս,
որ ի մեղքն շաղախի,
Զիա՞րդ զսա շաւշափեսցի,
/264բ/ Աչքս,
որ յերակ յարատ նայի,
Զիա՞րդ ի սայ
նա[յ]ել իշխի,
/265ա/ Միտքս,
որ զհետ չարին շրջի,
Զիա՞րդ զսա ստուգել
կարի:
/265բ/ Բոլոր
անձամբս եմ ի չարի,
Քան զանաւրէն
այլ աւելի,
/266ա/ Այս շուն
անբանս չորքոտանի,
Չի արժանի,
որ զայս հոգեշահ տառս գրի:
/266բ/ Այլ ըստ
խնդրոյ Սիմէոնի`
Սուրբ եւ ընտրեալ
քահանայի.
/267ա/ Ինձ հաւրեղբայր
էր, եւ բարի
Վարպետ եւ խիստ
առաքինի:
/267բ/ Էր կուսակրաւն
եւ ծերունի,
Զգեցեալ զգեստ
կրաւնաւորի,
/268ա/ Միայնակեաց
յան[ա]պատի,
Վասն սիրոյն
Տեառն Յիսուսի:
/268բ/ Փափագմամբ
եկեալ առ իս,
Երես եդեալ
իւր ծառայիս`
/269ա/ Այս շուն
պոռնիկ չարագործիս
Եւ անարհեստ
Թումա գրչիս:
/269բ/ Արտասուալից
աղաչէր զիս,
Թէ` կատարէ
զիմ խնդրելիս,
/270ա/ Խնդրեմ
զգանձս հրաշալիս`
Նարեկա սուրբ վարդապետիս,
/270բ/ Այնչափ
չխանգ չիմ ես յաշխարհիս,
Յ[ի]նչ ուր հայիմ
զգիրքս ի գրկիս,
/271ա/ Առնում
իմ գիրկս, ածեմ երեսիս,
Ապա դիւրանա
խոցած հոգիս:
/271բ/ Յանձն
արար Աստուծոյ զիս,
Թէ ամբողջ մնաս
ի յաշխարհիս,
/272ա/ Զայս պատուիրեց
իւր ծառայիս,
Թէ` աղաւթք արա՛
ի գրել տառիս:
/272բ/ Ես չար
զաւակ եղա գերիս
Եւ աւրինազանց
ի յայս բանիս,
/273ա/ Խցեցի
զլսելիս,
Ունկն ոչ դրի
բարի խրատիս,
/273բ/ Ոչ արարի
բան մի բարիս,
Այլ անդադար
գործի չարիս:
/274ա/ Մեղք գործեցի
ի յաշխարհիս,
Խիստ անառակ
կացի գերիս,
/274բ/ Անկարգ
շրջի ըստ իմ կամիս,
Ոչ ոք չունի[մ],
որ խրատէր զիս:
/275ա/ Երիտասարդ
եմ հասակիս,
Բնութիւնս չար
խիս[տ] նեղէ զիս,
/275բ/ Սատանա
մարտեաւ ընդ իս,
Ետ ինձ գործել
բազում չարիս:
/276ա/ Ոչ կամեցա
զհոգոյ բարիս,
Աւա՜ղ, եղու՜կ
եւ վա՜յ է զիս,
/276բ/ Յորժամ
յիշեմ ես զիմ չարիս,
Նա սասանի սիրտս
ի փորիս:
/277ա/ Չաւտամ,
թէ առնէ Տէրն ինձ բարիս,
Կամ ողորմի
այս պոռնկիս,
/277բ/ Ո՜վ ընթերցող,
զիա՞րդ յամիս,
Ի յանշէջ հուրն
կու այրի հոգիս:
/278ա/ Ողորմութեան
մնա գերիս,
Ոչ ոք չունիմ,
որ թափէ զիս:
/278բ/ Յորժամ
յանձուկ տեղի նստիս,
Արտասուալից
զսա ընթերցիս,
/279ա/ Բազկատարած
ի վեր նայիս,
Աստուա՛ծ, թո՛ղ
զմեղքն Թումա գրչիս:
265ա Ով եղբա՛յր,
Է. թուղթ ի մեռոնի ճառէն յառաջ գնա՛ եւ զպակասորդ սորա գի՛տ:
270ա ԶԹումա բազմամեղ գրիչս
եւ զծնաւղսն իմ` զՄուրատ եւ զՆազմէլիք, եւ զայնոսիկ,
որ գթացին ի կեանս մեր յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս եւ Աստուած ձեզ յիշէ: Ընդ նոսին
զհաւրեղբայրն իմ զՍիմէոն քահանա[յ], եւ զե<ե>ղբայրն
իւր` զՄարտիրոս քահանայ
եւ ծնաւղսն իւրեանց` զՅովաննէս եւ զՀռիփսիմէ, եւ զամեն արեան
մերձաւորս իւրեանց յիշեցէ՛ք ի մաքրափայլ յաղաւթս ձեր. եւ Աստուած զձեզ յիշէ.
ամէն:
276բ Ի ժամահարի
ճառէն Բ. թուղթ յառաջուցն յետ շրջի՛, գիտ՛ եւ կարդա՛յ:
279բ (ստ. լս.)
Ո՜վ եղբարք, խիստ վիշտ կրեցի, զի անյարկինք ու աւուրքս /280ա/ ձմեռն, ու այլասեռունք
յարուցեալ էին ի վե՜րայ քրիստոնէից:
280բ (ստ. լս.)
Ի ժամահարի ճառի յետուցն Բ. թուղթ շրջի՛ եւ անդ կարդա՛:
280բ-95ա (ստ.
լս.) Ի վշտաբեր ժամանակի
Ու ի բազմանալ
ազգին տաճկի,
/281ա/ Քրիստոնէից
վճիռ լինի
Ի յազդմանէ
սատան[այ]ի:
/281բ/ Շուն մի
եկեալ Խորասանցի,
Թամուր անուն միակողմի,
/282ա/ Բարկութեամբ
լցեալ լինի,
Նման իժի ու
քարբ աւձի:
/282բ/ Զայն չարութիւն,
որ նա գործեց,
Զայն ո՞ր լեզու
պատմել կարի,
/283ա/ Թող հողածին
մարդ չհայի,
Զինչ տեսաք մէք
յայս ժամանակի:
/283բ/ Փախստական
զամէն կացի,
Մերկ եւ անյարկ
եւ դոյզ նայի,
/284ա/ Բոլոր
աշխարհս յերերմանի,
Զինչ զբեկեալ
նաւ ի մէջ ծովի:
/284բ/ Սուգ մեծ
եկեալ հայեոց ազգի,
Զի նայ յազգէն
մուխանաթի,
/285ա/ Ջալատ
եհան նա Ղզուինցի,
Կաշառ երետ
բազում ոսկի,
/285բ/ Թէ ով
ոք զՔրիստոս Աստուած ասի`
Բազում չարեաւք
չարչարեսցի,
/286ա/ Ոչ թէ
տանջի,
Այլ առժամայն
գլխատեսցի,
/286բ/ Թէ այնց,
որ լսէք դուք կաշառի,
Նա ձեր գլուխտ
առ իս բերուի
/287ա/ Այլ ինչ
քրիստոն[եայ] անուն լինի,
Ամէն ի սուր
սուսեր մաշի:
/287բ/ Նոքա
առին սուր երկսայրի,
Շրթին քան զշուն
կատաղած յերկրի,
/288ա/ Որ խոստովանէր
զՀայր եւ զՈրդի
Աստուած անմահ,
Տէր կենդանի,
/288բ/ Կոտորեցին
անխնայելի,
Զազգս հայոց
եւ զվրացի,
/289ա/ Շատ քահանայք
առաքինի,
Սարկաւագունք
հեզահոգի,
/289բ/ Ճգնաւորք
յանապատի,
Զամէն կեր տուին
սրի:
/290ա/ Շատ քակեցին
եկեղեցի,
Եւ Վան, որ այս
ուխտատեղի,
/290բ/ Այլ եւ
զերկիրս Վասպուրականի,
Քան զամէն տեղ
խիստ աւերի,
/291ա/ Առնու
զդղեակն զՎան քաղաքի,
Զողորմի մեծի
եւ ոչ փոքրի,
/291բ/ Զամէն
ի բերդն ի վայր ձգի,
Ու զմնացեալսն
գերի տանի:
/292ա/ Ըչարութիւնն
Թամուրի
Ո՞ր հողածին
պատմել կարի,
/292բ/ Ո՛չ գթայր
հայր ի յորդի,
Ո՛չ մայրն ծիծ
տայր տղայի,
/293ա/ Ի յիմ
չարեացն, որ գործեցի,
Նա բարկացաւ
Տէր կենդանի:
/293բ/ Ով որ
ունի հոգի բարի,
Ի վերջ գրոցս
նա ընթասցի,
/294ա/ Որ Թումա անբան չորքոտանի`
Զկատարեալն
ձեզ ասի:
/294բ/ Ով որ
կարդա եւ կամ լսի,
Սրտի մտաւք արտասուեսցի,
/295ա/ Զձեռն
ի վեր կարկառեսցի`
Քրիստոս Աստուա՛ծ,
թո՛ղ զմեղքն Թոմա գրչի:
296բ Զբազմամեղ
գրիչս զԹումայ եւ զծնաւղսն
իմ յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս Աստուած, ընդ նոսին զեղբայրն մեր` զԹադէոս, որ զաւրինակն
շնորհեաց, յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս եւ Աստուած զձեզ:
318բ Ի վերա
աբուբենին է սքանչելի ճառս խաչի:
326ա Ո՜վ քառաթեւ
գերապայծառ լուսով զարդարեալ քրիստոսեան նշան, պարծանք քրիստոնէից, յորժամ
ծագիս յարեւելից` եւ լուսաւորես՛ զհաւատեալս, պայծառացո՛յ զհոգի եւ զմարմին
Սիմէոն քահանայի
եւ զեղբարցն իւր` Մարտիրոս քահանայի եւ զՄուրատի եւ զՎարդանայ, եւ զծնաւղաց
իւրեանց` զՅովանիսին եւ զՀռիփսիմին, ընդ նոսին եւ զմեղուցեալ Թումա գրչիս եւ զիմ
ծնաւղացն. ամէն:
326բ-33ա (ստ.
լս.) Աստուածածի՛ն կոյս տիրամայր,
Որ զանպարագիրն
Աստուած ծնար,
/327ա/ Ի գիրկս
քո զնա ընկալար
Եւ գգուեցեր
տղա[յա]բար,
/327բ/ Բարեխաւսեա
դու ան[դա]դար
ԶԱստուած, որ
է քեզ կամարար,
/328ա/ Վասն իմ
հոգուս, որ է տկար,
Հիւանդ եւ խիստ
անդուր դժար:
/328բ/ Ոչ ոք
չունիմ ինձ դեղարար,
Կանկնել մարմինս,
թէ ես եմ հիկար,
/329ա/ Առել
զբնութիւնս իւրենն, եղբայր,
Զինչ կու գործեն
իմ սիրտս յաւժար,
/329բ/ Այս որ
կու առնէր իմ ցաւուս ճար,
Սա ինձ եղաւ
մահու պատճառ:
/330ա/ Գործեցի
մեղք չարաչար,
Ու ես կորեա
յանխունն ի վայր,
/330բ/ Հոգիս
կու լա զաւրն անդադար,
Լայ ու արտասուի
անմխիթար:,
/331ա/ Մարմի՛ն,
խերիք գործես դու չար,
Գէմ աշխարհս
չէ քեզիկ մնալ:
/331բ/ Ես ինչ
առնեմ, աւա՜ղ, հազար,
Ապաշխարութեան
չունիմ ես ճար,
/332ա/ Այլ կու
գործեմ մեղք չարաչար,
Անհուն կորեա
ի տիղմն ի վայր,
/332բ/ Տիրուհի Աստուածայմայր,
Ի քեզ անգանիմ
ես զինհար,
/333ա/ Որ դու
առնես իմ հոգուս ճար:
337ա Միածին
Որդի եւ Բանդ Աստուա՛ծ, բարեխաւսութեամբ սրբուհոյ մաւր քո եւ կուսի Մարիամու Աստուածածնի յիշեա՛յ
յարքայութեան քում զստացող սուրբ գրոցս` զՍիմէոն քահանայ եւ
զՄարտիրոս քահանայ,
եւ զծնաւղսն իւրեանց` զՅովաննէս եւ զՀռիփսիմէ, եւ զքեռ[ի]ն`
զՎարդան, ընդ
նոսին եւ զանյիշելի գրչիս` զԹումայ, եւ զծնաւղսն իմ` զՄուրատ եւ զՆազմէլիք, եւ զկենակիցն
իմ` զԽոնդմէլիք, եւ
զամենայն արեան մերձաւորս, եւ քեզ փառք յաւիտեանս. ամէն: Ով որ մեզ Աստուած
ողորմի ասէ սրտի մտաւք, Քրիստոս Աստուած իւրն ողորմեսցի յիւր միւսանգամ գալուստն:
338ա (ստ. լս.)
Ո՛վ եղբարք, անմեղադիր լերո՛ւք, ծիծեռնակն ի վերա ծրտեց ու աւերեց:
351ա Քրիստոս
Աստուա՛ծ, քո սրբոց առաքելոցն բարեխաւսութեամբ ողորմեա՛ ստացողի գրոցս
Սիմէոն կրաւնաւորի
եւ իւրոցն ամենայնի, եւ ինձ` մեղապարտ գրչիս, եւ իմ երախտաւորացն, եւ քեզ
փառք:
365բ Բարէխաւսութեամբ
սրբոյն Յակոբա
Մծբնա հայրապետին եւ ամենայն սրբոց երկնաւորաց եւ երկրաւորաց
յիշեա՛, Քրիստոս Աստուա՛ծ, յարքայութեան քում զՍիմէոն սրբասնեալ կրաւնաւոր
եւ զեղբայրն իւր` զՄարտիրոս կրաւնաւոր, եւ զծնաւղսն իւրեանց`
զՅովաննէս եւ զՀռիփսիմէ, եւ զքեռին`
զՎարդան, եւ
զամենայն արեան մերձաորս` զկենդանիս եւ զհանգուցեալսն. ամէն: Ընդ նոսին եւ
զանյիշելի գրիչս` զԹումայ, եւ զծնաւղսն իմ` զՄուրատ եւ զՆազմէլիք, եւ զեղբայրսն
իմ` զՅովաննէս եւ զՄկրտիչ, եւ զքեռն իմ`
զՊետրոս, եւ
զմաւրաքուրն իմ` զԱզիզմէլիք, եւ զամուսինն իմ` զԽոնդ, եւ զծնաւղսն
իւր, եւ զքեզ փառք յօե[տեա]նս:
368ա Փա՜ռք անբաժանելի
սուրբ Երրորդութեանն` Հաւր եւ Որդոյ եւ Հոգոյն Սրբոյ. ամէն, որ հասոյց զանարժանս
յաւարտ սուրբ տառիս, զի գրեցաւ սայ ի թուականիս հայոց յութ հարիւրերորդի
քառասուներորդի (1391), ի քաղաքս որ կոչի Վան, ընդ հովանեաւ
տիրամայր Սուրբ Աստուածածնիս, եւ Սուրբ առաքելոցս
Պետրոսի եւ Պաւղոսի, եւ Սրբոյն Վարդանա զաւրաւարին
եւ Սրբոյն
Սահակա, ձեռամբ ամենամեղ եւ անիմաստ Թումա քահանայի
եւ սուտանուն գրչի: Զոր տեսեալ զայսպիսի գանձս աստուածային եւ պայծառ լուսով
հոգէկիր եւ ընտրեալ
կրաւնաւորն Սիմէոն, եւ ցանկացեալ այսմ աստուածային փարթամ գանձուցս եւ
ջերմեռանդ սիրով Հոգոյն Սրբոյ եւ մեծ փափաքմամբ ստացաւ զսա յիշատակ հոգոյ իւրոյ եւ ծնաւղացն`
|368բ| Յովաննիսին եւ Հռիփսիմին, եւ եղբարցն` Մարտիրոս կրաւնաւորի
եւ Մուրատ մահդասոյ,
եւ քեռ[ոյ]ն` Վարդանա, եւ այլ ամենայն ազգականացն առհասարակ: Եւ ետ զսա գրել
ի յարդար յընչից իւրոց, զոր Տէր Աստուած վայել տացէ նմա, եւ պահեսցէ զնա անսասան
մինչ ի խորին ծերութեան, եւ յետ ելիցս աստեաց` սրբոց կուսանացն մասնակից եւ
դասակից արասցէ, հանդերձ ծնաւղաւք եւ ամենայն ազգականաւք. ամէն: Եւ արդ,
ես` անպտուղս ի բարեաց, մեղաւորս յարդարոց, անկատարս ի կատարելոց, մեղանչականս
յանմեղաց, անկարգս ի կարգաւորաց, անյիշելիս ի գրչաց, անարհեստս ի յարուեստաւորաց,
տգէտս ի գիտնականաց, անբանս ի բանականաց` բազմամեղս Թումա, տեսի զսէր
եւ զփափաք հոգեւոր հաւրն իմոյ` Սիմէոն կրաւնաւորի,
եւ իմ տկար անձամս յանձն առի, եւ ամենակարող զաւրութեամբն Աստուծոյ կատարեցի
զսուրբ գիրքս /369ա/ զայս, ի դառնացեալ եւ ի վշտաբեր ժամանակիս, յորում էր թիւս
Հայոց ՊԽ. (1391), ի հայրապետութեան տեառն Զաքարիայի, եւ
մեր հայրապետին` տէր Սահակայ: Այնց չար էր ժամանակս, որ ի չորս
տարին բռին գրեցի, զամեն փախստական կացիք ի կատարս լերանց` քաղցած եւ պանդուխտ,
եւ ամենիքեան մեռեալ
էինք կենդանաւին, ի յահէ Թամուրին: Այլ ո՜վ կարէ զայն չարութիւնն պատմել
եւ կամ գրել, եւ դուք, հանդիպեալքդ սմա` պատուական հա՛րք եւ եղբա՛րք, ընթերցո՛ղք
եւ լսո՛ղք եւ աւրինակ դնո՛ղք, յերես անկեալ աղաչեմ զսրբութիւնդ ձեր, ասասջիք
լիակատար բերանով. Քրիստո՛ս, ճշմարիտ Աստուա՛ծ, յորժամ գաս հայրենի փառաւք`
ի դատել զամենայն արարածս քո, բարեխաւսութեամբ սուրբ Աստուածածնի` ծնաւղի
քո, եւ ամենայն սրբոց քոց, քաղցրալուր բարբառով կոչեա՛ յանուանէ զծառայն
քո զՍիմէոն քահանայ,
զծնաւղսն իւր եւ զազգն ամենայն, եւ տո՛ւր նոցա լսել զաւրհնութեան ձայն քո,
/369բ/ եթէ` Եկայք բարի ու հաւատարիմ ծառայք, մտէք յուրախութիւն Տեառն ձերոյ`
ընդ սուրբս եւ ընդ սիրելիս անուան իմոյ, ժառանգեցէ՛ք զարքայութիւնն իմ.
ամէն: Դարձեալ աղաչեմ ձեզ, ո՜վ դասք լուսերամից, ընդ նոսին եւ զեղկելիս`
զանարժան Թումա գրիչս յիշման արժանի արարէ՛ք, եւ զծնաւղքն իմ` զՄուրատ եւ զՆազմէլիք, զհաւրեղբայրն
եւ զուսուցիչն իմ` զՍիմէոն քահանայ, որ շատ է աշխատել ի
վերայ ինձ, փոխանակ քրտնաջան աշխատութեան նորա` տացէ նմա Քրիստոս Աստուած
զերկնից արքայութիւնն. ամէն: Եւ զեղբայրն իմ` զՅովաննէս եւ զՄկրտիչ, եւ զքոյրն իմ`
զՇնահոր, եւ
զքեռ[ի]ն` զՊետրոս եւ զՍողոմոն մահդասի, եւ զամուսինն իւր`
զԱզիզմէլէք, եւ
զաւակն իւրեանց` զՄկրտիչ քահանայ, եւ զամենայն արեան
մերձաւորքն մեր` զկենդանիք եւ զհանգուցեալք, եւ զԹադէոս եւ զՇամշա` կենակիցն իւր,
եւ զմայրն իւր` զԽալխաթուն, եւ զերախտաւորք եւ զսպասաւորքն
մեր ի պէտս մարմնոյ, եւ լի բերանով եւ ուղիղ մտաւք եւ ողջամիտ հաւատով Աստուած
ողորմի ասացէ՛ք, |370ա| եւ զվարդապետն իմ` զԾերուն քահանայ յիշեցէ՛ք
ի Քրիստոս: Եւ ինքն Քրիստոս Աստուած, որ առատն է ի տուրս բարեաց, տացէ ձեզ զանսպառ
ուրախութիւնն եւ զարքայութիւնն յիշողացդ եւ յիշեցելոցդ: Եւ Քրիստոսի Աստուծոյ
մերոյ փա՜ռք, պատիւ եւ զաւրութիւն, այժմ եւ միշտ եւ յօիտեանս, յաւիտենից. ամէն: ԶԿիրակոս քահանայ եւ
զԿարապետ սարկաւաք
յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս, որ աշխատեցան ի կոկ[ել] թղթիս:
1բ (ծաղկողի)
Ո՜վ մանկունք սուրբ եկեղեցոյ, որք հանդիպիք սմա կարդալով կամ տեսանելով,
յիշեցէ՛ք յերկնագնաց յաղաւթս ձեր զտառապեալ մեղաւք հոգիս զԾերուն ծաղկողս եւ
զծնաւղսն իմ, եւ Աստուած զձեզ յիշէ յիւր միւսանգամ գալուստն. ամէն:
Միայն
368ա-70ա, 263ա-79ա` լուսանցային եւ 1բ էջերի յիշ-ները տե՛ս ԺԴ. դ. յիշ-ք, էջ
-587-90:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
296բ (ԺԵ. դ.)
ԶԱս[լ]ան յիշեցէ՛ք
ի Քրիստոս, եւ Աստուած զձեզ յիշէ (նման` 314բ):
314բ (ԺԵ. դ.)
ԶՄրուաթ եւ զԷդիլմէլէք յիշեցէ՛ք
ի Քրիստոս:
365բ (ԺԵ. դ.)
ԶՄըրուաթխաթունն եւ զԷդիլմէլէքն եւ զծնօղսն
իւրեանց ազատէ Քրիստոս Աստուած ի հրոյն յաւիտենից եւ տա լսել զերանական
զձայնն. ամէն:
367ա (ԺԵ. դ.)
Յիշեա՛, Քրիստոս Աստուա՛ծ, յարքայութեան քում զՄրուաթխաթուն եւ զծաւղսն
իւր` զԱղշիբէկ եւ զԹաճմէլէք, եւ զաւակն
իւր` զԷդիլմէլէք, եւ
զԹումա եւ զծնաւղսն
իւր, եւ զամենայն արեան մերձաւորս իւրեանց, եւ սրտի մտաւք Աստուած ողորմի
ասացէ՛ք, եւ Քրիստոս Աստուած ձեզ ողորմեսցի. ամէն: Եւ զԱստուածատուր եւ
զծնօղսն իւր:
367բ (ԺԵ. դ.)
Ո՛վ դասք սուրբ քահանայից, յիշեցէ՛ք ի սուրբ յաղաւթս ձեր զխոճա Դանէլն եւ զկենակիցն
իւր` զՄղթումխաթունն, եւ
զդեռաբուս նոր[ա]ծաղիկ մանուկն իւրեանց` զԱմիրյիսէն, եւ
զհանգուցեալ դստերքն իւրեանց` զԱլամն եւ զՄերտին, եւ ամենայն
ուղեղ սրտիւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք
եւ տղին, ժամանակ խնդրեցէ՛ք, որ աւգնական եղան սուրբ գրոցս ի հալալ ընչից իւրեանց:
Եւ դարձեալ յիշեցէ՛ք ի Զմրութխաթունն եւ զծնաւղքն
իւր առ Քրիստոս, եւ տա Աստուած կենդանեացն յերկար ամ եւ մեռելոցն զիր երկնից
արքայութիւնն. ամէն:
370ա (ԺԵ. դ.)
Յիշեա՛, Քրիստոս Աստուա՛ծ, յարքայութեան քում զԱսլան, որ երիտասարդական
հասակաւ փոխեցաւ առ Քրիստոս: Տո՛ւր, Քրիստոս Աստուա՛ծ, լսել զերանական ձայնն
նմա, եթէ` Եկայք աւրհնեալք Հաւր իմո, ժառանգեցէ՛ք պատրաստել ձեզ զարքայութիւնն.
ամէն: Ընդ նմին զԽոնդ եւ զհայրն իւր, զմայրն` զԱզիզ, եւ զծնօղն իւր եւ զամենայն
արեան մերձաւորսն` զկենդանիսն եւ զհանգուցեալսն, եւ սրտի մտաւք Աստուած ողորմի
ասացէ՛ք. եւ ինքն Քրիստոս Աստուած ձեզ եւ մեզ ողորմեսցի. ամէն:
370բ (ԺԵ. դ.)
Ո՜վ դասք քահանայից եւ սուրբ ընթերձողաց, յիշեցէ՛ք ի սուրբ եւ մաքրափայլ յաղաւթս ձեր պարոն
Կարապետն, որ
ի Բալուա եկաւ
ի Խորթու, եւ
զենակիցն իւր` զՇնոֆորն, զփեսայն` զԿարապետն, եւ զամենայն
արեան մերձաւորսն եւ զդուստրն իւրեանց, որ փոխեցան առ Քրիստոս, եւ զորդին իւրեանց,
որ տղա հասակաւ ելաւ յաշխերհէս, եւ զմնացեալ դուստրն իւրեանց` զՈւհլին, Աստուած մնացական
պահէ իւր տղաաւքն. ամէն:
Քրիստոս Աստուա՛ծ,
կոչեա՛ ի Քրիստոս սուրբ յարքայութիւնդ զԿարապետս, եւ զկին իւր,
որ զսուրբ գիրքս արարին, իւրեանց յիշատակ տուին զեզն ի սուրբ վանքն, ի դուռն
սուրբ եկեղեցոյն, Աստուած թողու զիւրեանց մեղքն. ամէն:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 2ա, 202բ,
369բ` ութանկիւն. «ԳԻՐՔՍ ՍՈՒՐԲ ԷՋՄԻԱԾՆԱ Է»:
ՆՇՈՒՄ` Պահպանակ
Աա` «ՊԽ. - 1391. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1875
ԳՐԻԳՈՐ ՆԱՐԵԿԱՑԻ, ՄԱՏԵԱՆ ՈՂԲԵՐԳՈՒԹԵԱՆ
[ՀԻԶԱՆ] |
ԺԴ. դար |
ԳՐԻՉ, ծաղկող`
Յովանէս որդի Մկրտիչ քահանայի: ՍՏԱՑՈՂ` Յոհաննէս
կր.:
ԹԵՐԹ` 227.
չգրուած` 1ա, 9բ: ՊՐԱԿ` Ա-ԺԹx12
(Ա 10)+1: ՆԻՒԹ` թուղթ
(1604ի յաւելում` թ. 1-9, 225-7): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
24,5x17, թ. 1-10` 22x16.5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն
(19x13), միասիւն 2ա-9ա (18x13): ԳԻՐ` բոլորգիր
(նմուշ` 153ա). նոտրգիր, 1604 թ. նորոգողի` 1բ-9ա, 225ա-7ա (նմուշ` 9ա): ՏՈՂ` 24 (նորոգողի` 22-26): ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով. միջուկը`
տախտակ. աստառը` կապոյտ կտաւ, դռնակինը` կարմիր չիթ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Աստուածածինը
մանուկ Յիսուսը գրկին, ստորեւ ծնրադիր Յոհաննէս կրաւնաւոր ստացողը` «Յոհաննէս
կրաւնաւորն է, աղաչէ զԱստուածածինն» մակագրութեամբ` 178ա: Ճակատազարդ`
199ա, 205ա: Լուսանցազարդ` բուսական, թռչուն, վարդեակ, յուշկապարիկ, առիւծ
(175բ): Զարդագիր` թռչնագիր, բուսական, կենդանագիր, մարդագիր: Գոյներ` կարմիր,
կապոյտ, կանաչ, մանուշակագոյն, վարդագոյն, շագանակագոյն, սեւ:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - 3 (Ա,
Բ-Գ) + 2 (Դ-Ե):
Ա.` Աւետարան Մատթէոսի, ԻԷ. 22-34: Ժ. դ., ստացուած
եզրահատուած 1 թերթից, հատուած գրադաշտի արտաքին սեան կէսը եւ վերին չորս
տողը: Մագաղաթ, 24x15.5, երկսիւն (18x12.5), բոլորգիծ երկաթագիր (նմուշ` Աա),
13 տող (պահպանուածը): Ունի լուսանցային համաբարբառ, 2-5 տող: «Ասէ ցնոսա
Պիղատոս... ըմպել գինի ընդ» Կարդալ` Աաբ: Ըստ լուսանցների չափերի` բուն ձեռագիրը
հաւանաբար եղել է մօտ 33x23 չափսի:
Բ-Գ.` Աւետարան Մատթէոսի, Ա. 1-10: ԺԴ. դ., ստացուած
2 ամբողջական թերթերից, ստորի լուսանցը հատուծ: Թուղթ, 24x17, երկսիւն
(21x15), բոլորգիր (նմուշ` Բբ), 21 տող: «Գիրք ծննդեան... Ամովս ծնաւ զՈվսիա»:
Կարդալ` Գաբ: Ունի մանրանկար. Մատթէոս` Բբ: Կիսախորան-անուանաթերթ` Գա:
Գոյներ` կարմիր, կապոյտ, կանաչ, վարդագոյն, սեւ:
Դ-Ե.` Ճառընտիր: ԺԱ. դ.: Ստացուած 1 թերթի ընդլայնակի
երկտակումով: Մագաղաթ, 34x24, երկսիւն (27x20), ուղղագիծ մանր երկաթագիր
(նմուշ` Դա), 29 տող: «Վկայաբանութիւն սրբոյն Նունեայ եւ Մանեայ` Մովսիսի Խոյարունացւոյ
Պատմութենէ - Կին ոմն Նունի անուն... կայսեր հոռոմոց»: Կարդալ` Դա1,
Եբ1, Դա2, Եբ2, Դբ1, Եա1,
Դբ2, Եա2:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշին թեթեւակի քերծուած, եզրերը մաշուած, մէջքի վերին եւ ստորին
մասերի կաշին պատռուած, երեք կապիչներն ու գամերն ընկած, Ա. փեղկի վրայից
մետաղէ չորս խաչերը հանուած (հետքերը կան), խոնաւութիւնից գունափոխուած,
լուսանցային մասերը թուլացած եւ բամբակացած, որոշ թերթերի վրայ ցեցի
անցքեր, թ. 59` ստորին արտաքին անկիւնն ընկած, 1604ին նորոգուած, լրացուած
եւ վերակազմուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1բ-226ա Դրունք յոքնայթախանձ
բանից աւգտայկարաց ապաշաւանաց հոգեշահ խրատուց... ասացեալ Մատեան ողբերգութեան
Գրիգորի Նարեկայ վանից վանականի, հոգէմատեան հռետորի եւ հայոց փիլիսոփայի
Տե՛ս
ձեռ. 1568, 5բ-341ա: ա/1բ-2բ: բ/2բ-5ա: գ/5ա-8ա: դ/8ա-9ա, 10ա: ե/10ա-3ա: զ/13ա-5ա:
է/15ա-6բ: ը/16բ-7բ: թ/17բ-9բ: ժ/47բ-9ա: ժա/19բ-22ա: ժբ/49աբ, 22աբ: ժգ/50ա-1ա: ժդ/51ա-2բ:
ժե/23ա-5ա: ժզ/25ա-6ա: ժէ/26ա-28ա: ժը/28ա-31ա: ժթ/31ա-3ա: ի/33ա-6ա: իա/52բ-4բ: իբ/36ա-7ա:
իգ/37ա-9բ: իդ/39բ-41բ: իե/41բ-4բ: իզ/54բ-6բ: իէ/44բ-7բ: իը/56բ-60ա: իթ/60ա-2բ: լ/62բ-5ա:
լա/65ա-7բ: լբ/67բ-70ա: լգ/70ա-3բ: լդ/73բ-9ա: լե/79ա-81ա: լզ/81ա-2ա: լէ/82ա-3բ: լը/84ա-5ա:
լթ/85ա-6ա: խ/86ա-7բ: խա/87բ: խբ/87բ-8բ: խգ/88բ-9ա: խդ/89ա-90բ: խե/90բ-3բ: խզ/93բ-5ա:
խէ/95ա-6ա: խը/96ա-101բ: խթ/101բ-3բ: ծ/103բ-5բ: ծա/106ա-8բ: ծբ/108բ-10ա: ծգ/110ա-3ա:
ծդ/113ա-4բ: ծե/115ա-7ա: ծզ/117ա-19ա: ծէ/119ա-20բ: ծը/120բ-2ա: ծթ/122ա-3ա: կ/123բ-8ա:
կա/128ա-31ա: կբ/132ա-5ա: կգ/131ա-2ա: կդ/135ա-6բ: կե/136բ-9բ: կզ/139բ-4ա: կէ/144ա-5ա:
կը/145ա-7բ: կթ/148ա-9բ: հ/149բ-51ա: հա/151ա-4բ: հբ/155ա-6բ: հգ/156բ-8բ: հդ/158բ-61ա:
հե/161ա-70ա: հզ/170ա-1բ: հէ/171բ-3ա: հը/173ա-5ա: հթ/175ա-8ա: ձ/178ա-80ա: ձա/180ա-1ա:
ձբ/181բ-4ա: ձգ/184ա-7ա: ձդ/187ա-8ա: ձե/188ա-9ա: ձզ/189ա-90ա: ձէ/190ա-1բ: ձը/191բ-3ա:
ձթ/193ա: ղ/193ա-6ա: ղա/196բ-9ա: ղբ/199ա-205ա: ղգ/205ա-22ա: ղդ/222աբ: ղե/222բ-3բ:
Յշտկրն/223բ-4բ (խառն օրինակութիւն, որոշ համարներ շփոթուած):
բ. 224բ-6ա [Վարք Գրիգորի Նարեկացւոյ] - Ի թուականին հայոց ՆԼԲ. (983), ի հայրապետութեանն
տեառն Վահանայ եւ ի թագաւորութեանն Յունաց Վասլի... մարմինն անարատ եդեալ
կայ ի նոյն վանս Նարեկայ... ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
50ա Հետ այս փոխի
է` Ընկա՛լ քաղցրութեամբ, եւ ապա` Աստուած բարերար փոխս, որ դեռ գրեմ:
70ա Զանարժան
գրչիս մի՛ մոռանար:
93ա (ստ. լս.)
Յայս էջս ի բարւոքն այն նշան է, թէ ստոյգ` Հիւն պիտի աստ եւ ուր այն նշան է, վասն
ստուգութեան գրին է:
105բ Զստաց[ող]
սորին` զՅոհաննէս կրաւնաւոր,
մի՛ մոռանար, աղաչեմ, ով որ օգտիք, այլ յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս:
114բ Զստացող
սորին` զՅոհաննէս կրաւնաւորն
միշտ յիշեա՛յ ի Քրիստոս, եւ զիւրսն ամենայն, եւ երբ սուրբ սրտիւ պաղատիս առ Քրիստոս
այսու ողբալի բանիքս, յիշեա՛ եւ զիս` զծրողս զՅովանէս եւ զհայն իմ`
զՄկրտիչ քահանայ,
ո՜հ:
116ա (ստ. լս.)
Վա՜ զչարութիւն մարդո, թէ որպէս վնաս արար:
122ա Զանարժան
գրիչ եւ զհայրն իմ` սիրուն զՄկրտիչ քահանայ յիշեա՛յ ի սուրբ աղաւթս
քո:
123ա Յորժամ
սիրով հոգոյն վառիս,
Կարդաս [ե]ւ
աչաւքտ արտասուեսցիս,
Յայնժամ յիշեա՛յ
զգրող տառիս,
Հոգւով ասա՛յ.
Տէ՛ր, թո՛ղ զպարտիս:
133բ (ստ. լս.)
Եղբա՛րք, պէս ասէս Բ.ս այս, թէ զանխօս աստեղս մեզ օրինակ առնէ Տէրն, նոյնպէս
եւ ես, որ անբարբառ բերնով աղաչեմ զձեզ` ուղիղ |134ա| սրտիւ Աստուած ողորմի
ասացէ՛ք ինձ` գրչիս եւ հօրն իմ` Մկրտիչ քահանայի,
որ կարճեցաւ ի ժամանակի, անմխիթար սուգ ետ մեր սրտի: Վասն Աստուծոյ, վասն
Աստուծոյ մի մոռանար Ք[րիստոս՞]:
145ա (ստ. լս.)
Այս նշանս որպէս ծակուկ, թէ չէ յայս տեղս, այլ գրի պէտք, թէ ուղխք գրես, զի Խէ ի հետ լինի, հեղեղ
ասի, եւ առանց Խէի` իւղ, զոր օրինակ յիմար կուսանքն իւղ չունէին. եւ զիս յիշեա՛
ի Քրիստոս:
154բ Զստացող
սուրբ կտակիս մի՛ մոռանար` զՅոհաննէս կրօնաւորն, այլ յիշեա՛ ի Քրիստոս:
161ա Վասն սիրոյն
Քրիստոսի յորժամս արտասուես առ Տէր, եւ գրիչս յիշի՛ ի Քրիստոս:
181ա Յիշեցէ՛ք
ի Քրիստոս ստացող աստուածաշունչ տառիս եւ զծնողսն իւր, եւ զիս` զՅովանէս գրիչ, եւ զհայրն
իմ` զՄկրտիչ քահանայ:
190ա Մի՛ մոռանայք,
եղբա՛րք սուրբ, յիշել բոլորով սրտիւ զստացող սորին եւ զգրչիկս:
196ա Զստացող
աստուածաշունչ տառիս զՅոհաննէս կրաւնաւորն եւ զծնողսն իւր յիշեցէ՛ք
ի Քրիստոս` որք օգտիք ի սմանէ, աղաչեմ, վասն սիրոյն Քրիստոսի եւ զիս` զգրիչս,
եւ զհայրն իմ` զՄկրտիչ քահանայ. վա՜ զիս:
222ա Այն իմ ձեռնարկութիւն
ի սրբութեան, եւ այս արձանագրութիւն ի սրբութեանցն սրբութիւն. ամէն:
224բ Յիշեցէ՛ք
ի Քրիստոս զստացող սորին` զՅոհաննէս կրօնաւորն, եւ զգրիչս:
Միայն
181ա, 196ա, եւ մասամբ` 134ա էջերինը տե՛ս ԺԴ. դ. յիշ-ք, էջ 652:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 10բ (բոլորգիր, 1585 թ.) Արդ, ես` Պետրոս աբեղայս, ի
թիվ ՌԼԴ. (1585), ի գրոց կարդալ գնացի:
2. 1բ (1602 թ.) Աւգնեա՛յ, Հոգի Աստուծոյ եւ կարողացո՛յ
զծառայս քո` զՄելքէսէթ եպիսկոպոս, որ փափաքանաւք ըղձայի այս աստուածազարդ բուրաստանիս, բայց գոհանամ
զՏէառնէ, զի զտենչալին իմ ետ ինձ մխիթար այրեցած սրտի իմոյ, կատարողն աղաչանաց
Տէրն մեր Յիսուս Քրիստոս. թվին ՌԾԱ. (1602): Աւրհնեալ է Աստուած:
226ա (1602 թ.)
Բաղձանք հոգեւորական սիրոյ գերազանց գոլով քան զամենեսէանսս ցանգալիս, մինչ զի որոց /226բ/ առեալ ունիցին, զնայ մոռացումն
ամենայն մարմնականաց իրաց առնելով, որում եւ ես` Մելքէսեթ եպիսկոպոս
ի վաղընճուց ժամանակէ փափաքանաւք եւ ջերմն սիրով խնդրէի զայս լուսազարդ
եւ գեղեցկայյեղց մատեանս
արգայսաւոր, ասացեալ
եւ յարդարեալ գործակցութեամբ Հոգւուն Սրբոյ յաստուածայնոյ առն սրբոյն Գրիգորի Նարեկայ վանից
վանականի, աստուածաշունչ վարժապետի: Այլ եւ նոյն Հոգին Սուրբ, որ զխնդիրս
սիրով հայցողացն փութով կատարէ, ելից եւ փափաք սրտի իմոյ ի թվին հայոց հազարերորդի
յիսներորդի եւ մին աւելի յարաբարդի (1602), որ տեսի զայս աստուածաշունչ
մատեանս ի ձեռն այլասեռից, որ կարի անդէպ եւ անխնամ շոշափէին եւ ի ձեռնէ ի ձեռ տային կատակելով, եւ իմ տեսեալ
զայս մատեանս ի ձեռս հենից ասպատակողաց եւ փաղաքշանաւք ժտեցայ, մինչ զի կամք
արարին տալ ին[ձ] զսայ, ապա սակաւ ինչ ի յանցաւորէս գին տուեալ սմա եւ գնեցի
զանգին մարգարիտս, որ էր խախտեալ եւ տէրեւտեալ, եւ անսգամ մարդո հանդիպեալ,
որ զայս լուսատու ճրագիս զակն խաւարեցուցեալ էր, զի զԲ. Եչին բաց արձակ տեղն
գրչով խաղալիկ առեալ, սեւացուցեր էր, որ ամենեւին բան ի բանէ ոչ որոշէր:
Այլ ես` անարժան ծառայս ծառայիցտ Աստուծոյ`
Մելքէսեթ եպիսկոպոս
Սէփաստիացի
|227ա| աջորդութեամբ եւ աղաւթիւք սրբոյս այս Գրիգոր վարժապետիս
ձեռն արկի աստուածատունկ բուրաստանիս եւ կրկին նորոգեցի զսայ` զտեղ տեղ
ոսլայելով եւ զտեղ տեղ ըսպունկով լուանալով ահիւ եւ դողութեամբ` վասն զգիրն
ոչ եղծեալ աղագաւ, հազիւ այսմն չափոյ կարողացայ, անմեղադիր լերո՛ւք, ով
աղաւթասէ՛րք: Դարձեալ աղաչեմ զդասս ուսումնասէր եւ յոժարամիտ ընթերցողացդ,
յորժամ, որ հանդիպիք այս աղաւթից մատենիս, ընդ առաջին աշխատաւորացն յիշեսչիք եւ զիս` զՄելքէսէթ եպիսկոպոսս,
եւ զհայրն իմ` զԽաչատուր արծաթայգործն,
որ փոխեալ է աստի կենացս առ Քրիստոս, եւ զկարի ծերացեալ մայրիկն իմ` զՄսըրին, եւ զերեսին
եղբայրքն իմ` զԱմիրասն եւ զԽանպէկն եւ զՄիքաէլ դպիրն, եւ զերկոսին
քուրքն իմ, եւ զայլ ամենայն արեան մերձաւորսն մեր, եւ թողութիւն խնդրեցէ՛ք
յԱստուծոյ վասն բազում [յ]անցանաց իմոց: Աղաչեմ, աղաչեմ զձեզ, ո՜վ ընթերձողք, զառաջին աշխատողք սորայ
մի՛ մոռանայք, զի ես ոչ գիտէի զանունս ազգաց եւ ազանց նոցա, բայց այն որ թվէ
զբազմութիւն աստեղաց, զամենեսեան յանուանէ կոչէ, նայ ողորմեսցի նոցա,
եւ զերկնից արքայութիւնն պարգեւէ նոցա, եւ զձեզ ընդ համաւրէն սրբոց դասակցես[ց]է
Քրիստոս Աստուածն մեր, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
227բ (1604 թ.)
Այլ եւ կրկին աղաչեմ զձեզ, ո՜վ եկեղեցականք, յիշեցէ՛ք ի մաքրափայլ աղաւթս
ձեր զՄելքէսէթ եպիսկոպոս,
որ բազում աշխատանաւք եւ հալածական շրջագաութեամբ հազիւ միաւորեալ կապեցի
եւ կազմեցի զայս Աղաւթից գիրքս, որ կոչի Նարեկ: Զի ի յայսմ ժամանակի, որ վասն
ի բազմանալոյ անաւրէնութեան մերոյ եւ ի թոյլ տալոյն ամէնազաւրին Աստուծոյ,
ել ժանտաբարոյ եւ պիւղծ թիւնաւոր մի տաճիկ Ղարայ Ազիճի անուն,
ի հիւսուսու կողմանէ եւ եկն ի վերա Սեփաստիա քաղաքին: Եւ
տէրն Սեփաստիու բերթին`
Մահամատ փաշան
դեռ մանուկ գոլով, երկեաւ ի նմանէ եւ ղողեցաւ բազում եւ անթիվ հեծելաւք ի
մէջ բերդին, եւ ամրացան ինքեանքն, եւ մատնեցաւ քաղաքն եւ երկիրն մարդով եւ
անասնով, ընչուքն եւ ապրանաւքն ի ձեռն արեանարբու գազանին, որ անխնայ կոտորեաց
բազում քրիստոնեայս եւ զմանկունս նոցա գերի տարեալ, հանդերձիւք զարդարէին
եւ ի սուրբ հաւատոցն մերկ արարին, եւ բազում աւուրս նստեալ յեզր քաղաքին, այրեաց
եւ աւերեաց զգեղեցկայշէն քաղաքն եւ զաւանքն, մինչ զի ամայի մնաց Սեփաստիայ թեմովն եւ վիճակովն
բազում ժամանակս: Բայց գոհանամք զԱստուծոյ, զի յետ սակաւ ժամանակի եղեւ
կրկին խաղաղութիւն, որ ցրուեալ եւ ճապաղեալ ժողովուրդն հաւաքեցան ի թվին
ՌԾԳ. (1604): Ապա զմէկ սոմար հացն ի հազար աւթմանի կերաք, փառք Աստուծոյ:
Յիշ-ս`
226ա-7բ, տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք, Ա., էջ 131-3` ընդ 1604ի:
3. Դբ (ԺԷ.
դ., նոտրգիր, դժուարընթեռնելի) /// եկ գիրքս/// ի հրէ ի ջհա/// մի ի շահր/// զի առեր ի յաղբարն
ի կեցուն էր տուէր, որ ի բեր ի Տիվրիկ մեզ յիշատակ երետ Խոռ[նա]վիլ վանքն, ի ձեռն
Կարապ[ետին]:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` Բա` «Վերըստին
աւելուած կրկին հեզութիւն նորին հսկողին առ նոյն աղերս մախթանաց բան ի խորոց
սրտէ խաւսք ընդ Աստուծոյ»: 118բ (ստ. լս.)` «երկինկ ասաց»: 141բ (ստ. լս.)` «յիշեց
ձն»: 163բ (արտ. լս.) «աբգդ աբգդ աբգդ»: Դբ` «Աստուած թողու զիւրեանց յանցանայն»:
ՆՇՈՒՄ` Բա` «ԺԴ. -
Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1876
ԱՆԴՐԷԱՍ ԿԱՊԱԴՈՎԿԻԱՑԻ, ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ՅԱՅՏՆՈՒԹԵԱՆՆ ՅՈՎՀԱՆՆՈՒ
|
ԺԸ.
դար |
ԹԵՐԹ` 94-1 (տե՛ս Պահպանակ. էջակալում` 1-187, որ է` 2ա-92բ). չգրուած` 93ա-4բ: ՊՐԱԿ` Ա-ԺԲx8 (ԺԱ 5): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով` «RLOF PENBORG»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 23,5x18,8: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (16.5x12): ԳԻՐ` նոտրգիր, շղագրանման (նմուշ` 27ա): ՏՈՂ` 25: ԿԱԶՄ` ծաղկաթուղթ. միջուկը` ստուարաթուղթ, աստառը թուղթ, Բ.` մասն ԺԲ. պրակի: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 1 Ա (սկ.), թուղթ, լուսագծերով, մասն կազմաստառի, հաշուած թերթաքանակի մէջ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի եզրերը մաշուած,
որոշ էջերին թանաքը տարածուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
[Անդրէասի Կապպադովկացւոյ Մեկնութիւն Յայտնութեանն
Յովհաննու]
Տե՛ս
ձեռ. 1161, 79բ-168բ: Յիշտկ./91բ-2բ (տե՛ս ստորեւ): Նխդր./2ա-3ա: Գլուխք/3ա-4բ: Ներածութ.
/5ա-7բ: ա/8ա-10բ: բ/10բ-2բ: գ/12բ-3բ: դ/13բ-4ա: ե/14ա-5ա: զ/15ա-6բ: է/16բ-7ա: ը/17բ-8բ:
թ/18բ-20ա: ժ/20ա-3ա: ժա/23աբ: ժբ/23բ-4բ: ժգ/24բ-5բ: ժդ/25բ-6ա: ժե/26ա-7ա: ժզ/27աբ:
ժէ/27բ-8ա: ժը/28ա-9բ: ժթ/29բ-31բ: ի/31բ-3բ: իա/33բ-4բ: իբ/34բ-5ա: իգ/35աբ: իդ/35բ:
իե/35բ-6բ: իզ/36բ-8ա: իէ/38ա-9բ: իը/39բ-40բ: իթ/40բ-1բ: լ/41բ-3ա: լա/43աբ: լբ/43բ-4ա:
լգ/44ա-7բ: լդ/47բ-51բ: լե/51բ-2բ: լզ/52բ-4ա: լէ/54ա-5բ: լը/55բ-6ա: լթ/56ա-7ա: խ/57աբ:
խա/57բ: խբ/57բ-8բ: խգ/59աբ: խդ/59բ-60ա: խե/60ա-1բ: խզ/61բ-2ա: խէ/62աբ: խը/62բ-3ա:
խթ/63բ: ծ/63բ-4ա: ծա/64ա-5ա: ծբ/65բ-6բ: ծգ/66բ-7բ: ծդ/67բ-70բ: ծե/70բ-3բ: ծզ/73բ-4բ:
ծէ/74բ-5ա: ծը/75ա-6բ: ծթ/76բ-7բ: կ/77բ-8բ: կա/78ա-9ա: կբ/79աբ: կգ/79բ-81ա: կդ/81ա-2ա:
կե/82ա-3ա: կզ/83ա-4ա: կէ/84ա-6բ: կը/86բ-7բ: կթ/87բ-8ա: հ/88աբ: հա/88բ-9ա: հբ/89ա-90բ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳԱՂԱՓԱՐ ՕՐԻՆԱԿԻ
1. [Յշտկրն. Ներսիսի Լամբրոնացւոյ]
91ա (1179 թ.)
Այս Յայտնութիւն աստուածաբան աւետարանչին
Յովհաննու, սրբոց հարցն մերոց վարդապետութեամբ պատուեալ
ի պետս վկայութեանց, զերծաւ ի գայթագղութեան կարծեաց ոմանց, որք այլանդակս իմացան զսմանէ,
քանզի մեծն Դիոնէսիոս յաստուածաբանական ճառսն հիւսեաց
զվկայութիւն սորա, եւ Երենիոս Մեգաղու եպիսկոպոսն, Գրիգորիոս Աստուածաբանն ի հրաժարական ճառն, Գրիգոր Նիւսեայ յեպիսկոպոսացն ժողովոյ, եւ մեծն Կիւրեղ, Մեթոգիոս եւ Հիպօղիտոս, նաեւ անփորձն Իւրեգինէս, զոր
պատուեալ է եկեղեցի, ըստ նոցին հաւանութեանն եւ դասեաց ի կարգ Աստուածաշունչ`
Նորոց կտակարանացն, որոց եղեալ եւ մեք ընթացակից, ի սուրբ եկեղեցւոյ մանկունս
աւանդեցաք զսոյն ի դասակարգութիւն առաքելական մատենիցս, որպէս արդարեւ
զառաքելակեն յայտնութիւն, եւ ըստուգաբան արարաւ վերստին յերիւրեալ ի
հելլէնացւոց իմով նուա[ս]տ Ներսեսի թարգմանութեամբ,
ընդ որ եւ քննութեամբ մեկնութիւն սորին ածի յեկեղեցիս Հայոց:
Արդ, որք յետ մեր լինիք` սմին ընթերցօ՛ղք եւ պայծառութեան աստուածաբան
մատենիս վայելօ՛ղք, տացէ ձեզ շնորհ Սուրբ Հոգւոյ քաղցրութեամբ առնուլ ի քիմս
մտաց հոգւոյ զբանս Աստուծոյ, որ ախորժ է քան զմեղր բերանոյ, քանզի արդարեւ
յիմանալն ի սմանէ թիկունս դարձուցանէք ատելութեամբ, ըստ երգողին` յամենայն
ճանապարհս չարաց: Այլ թէ եւ առ մեզ ողորմութիւն ցուցանէք մաղթելով ի Տեառնէ
քաւութին, եւ ձեզ լիցի ողորմութիւն ըստ հրամանի իրաւախօսին, որ վարեցաք
զաշխարհս ի ժամանակիս, յորում եանց սորին վայելչութիւնն, քանզի ակներեւ
աչաց մերոց սուրբ |91բ| եւ աստուածակոխ քաղաքն Երուսաղէմ յափշտակեցաւ
ի սպասաւորութենէ քրիստոնէից, սրով իսմայելացւոց, ի թուին հայոց ՈԼԶ.
(1187), ի վերայ որոյ բազում արեանց հեղմունք եղեւ լատինացւոց բազմացեղ
ազգաց, որք դաս դաս առագաստեալ նաւօք եւ քաջապինդ հաւատով, եւ սրտաջան արութեամբ
հասին ի Պաղէստին, եւ անդ դիակնացեալք շուրջ զքաղաքաւն` ըստ երգոյն,
եւ ոչ ոք էր, որ թաղէր զնոսա: Եւ մեք մնացաք նախատինս դրացեաց մերոց, մինչեւ
ի լրումն թուիս ՈԽԷ. (1198), յորում ամի վերապատուեցաւ թագաւոր Հայոց Լեւոն, որ յՌոբինեանց բարեպաշտ եւ յաղթօղ Աստուծով, որոյ հռչակ արութեանն շարժեաց զմեծ
ինքնակալսն, Հին Հռոմայ զՀեռի եւ Նոր Հռովմայ զԱլէքս, որք պսակեցին զսա քարամբք պատուականաւ յեկեղեցի Տարսոնի, որ իմ անարժանութեամբս հովուի զսա. Քրիստոս Աստուած մեր շնորհեսցէ
մեզ երկայնութեամբ աւուրց եւ անվանելի յաղթութեամբ, եւ ի փոխելն աստի սրբոց
թագաւորացն արասցէ պսակից եւ խորանակից ի լուսեղէն յարկսն, եւ նմա փառք
յաւիտեանս. ամէն:
Տե՛ս
նաեւ ձեռ. 3919, 86բ-7բ, 5818, 93ա-4բ:
2. 91բ (1179 թ.) Յիշատակ տառիս գտողի` տեառն Ներսեսի գերահռչակ վարդապետի,
զոր գտեալ ի մեծն Անտիոք, գրեաց զսա ի լուսաւորութիւն
հոգւոց. Ես` Ներսէս, նուաստս ի Քրիստոս
եւ տարտամս յուսումնասիրաց, վերջին եւ նուազեալ ժամանակի ծնունդ, յընթեռնուլն
զՅայտնութիւն Յովաննու տագնապէի յանձն
իմ առ ի ոչ գիտել զլուծումն բանից սքանչելեաց, եւ այսր անդր խուզեալ` զմեկնութիւն
նորին ի մերս բարբառ ոչ գտի, յետ որոյ էհաս ինձ ընթանալ ի մեծն Անտիոք եւ շրջելով յոր
անդ վանորայք հոռոմոց եւ ֆռանգաց, այս տենչումն |92ա| բորբոքէր ի միտս իմ,
ուստի եւ քննեալ գտի ի գրեանս հռչակաւոր ուխտի Սրբոյն Պօղոսի` ի քաղաքի անդ,
զՄեկնութիւն Յայտնութեանս ի լունպարտ բարբառ, ի նոյն գիր, որով վարէն ֆռանգք,
Բ. մեկնչաց արարեալ, եւ փափագելով` թարգման ոչ գտի զոք, որ յայսմ բարբառոյ
ի հայս կարէր յեղաշրջել ի հայս: Ապա եղեալ արտաքոյ քաղաքին ի սուրբ լեառն,
որ ի հիւսիսոյ կողմ անդր` ի մի վանորէիցն հոռոմոց, որում անունն էր Բեթիաս, առ ոմն արգելական
միայնակեաց, որոյ անուն Բասիլ կնքեալ, գտի զցանկալին
ի հելլենացի բարբառ եւ ի գիր, ուղղաբան եւ վայելուչ, որ լեալ էր պատրիարգի
նորին քաղաքի, եւ խնդրեալ աղաչանօք ի բարէմիտ առնէն, առեալ փութացայ գրովքն
ի հայրապետական աթոռն, առ տէրն իմ սուրբ Գրիգորիոս կաթողիկոսն,
զոր ծանուցեալ` ուրախ եղեւ յոյժ եւ հրամայեաց թարգմանել ի ձեռն մետրապօլտին
յԵրապօլսի Կոստանդեա, որ անդ ի ներքոյ
սրբոյ հայրապետին հովանոյ հագչէր: Եւ սկսեալ օգնականութեամբն Աստուծոյ
եւ Տեառնն սրբոյ` նա ի թարգմանել, եւ ես ի գրել, վերընծայեցաք եկեղեցւոյ Հայաստանեաց ուսումնասէր
մանկանց զայս ըսքանչելի եւ աստուածային յայտնութեանս Մեկնութիւն: Աղաչեմ
զընթերցօղսդ եւ իմաստութեան զսիրօղսդ` յիմանալ զխորս իմաստիցն Աստուծոյ
քննութեամբ զսուրբ զհայրապետն Հայոց զտերն իմ զԳրիգոր զբարէմիտն եւ
զբարեսէրն եւ զառիթն թարգմանութեանս եւ զհրամայօղն մաղթեցէ՛ք ի Քրիստոսէ
յաստիս խաղաղութեամբ պահել եւ ի հանդերձեալն սրբոց իւրոց յերկնից արքայութիւնն
ժառանգակից ընդունել: Այլ եւ զԿոստանդին մետրապօլիտ,
որ թարգմանեաց, եւ զԲասիլ կրօնաւոր, որ
զօրինակս ետ, Քրիստոս ողորմութեան |92բ| իւրոյ արժանացուսցէ աղօթիւք ձեր:
Թարգմանեցաւ
աստուծային Յայտնութեանս Մեկնութիւն ի թուին Հայոց ՈԻԸ. (1179), ի սուրբ եւ
հայրապետական աթոռն, որ կոչի Հոռոմկլա, շրջապատեալ
յադենական աղբերէն Եփրատայ, որ մատակարարէ
բնակչացն զամենայն մարմնական պիտոյս խնամօքն Աստուծոյ, ընդ հովանեաւ աստուածընկալ Նշանին Վանկո եւ այլ սքանչելի
սրբոցն, որ հանգուցեալ են անդր ի փառս Աստուծոյ: Իսկ սրբաբանեցաւ ի նշանագրութենէն
քերթողական արհեստիւ ի յապահով անապատս ի Սուրբ Գէորգ, ի մէջ լերինս Տօրոսի, որ է ի գահ Կիւլիկոյ, եւ ի սկիզբն Պանփիւլեա, ձեռամբ նուաստ
եպիսկոպոսի նորին մայրաքաղաքի Տարսոնի` տառապելոյս Ներսէսի, շնորհօք եւ ողորմութեամբն
Քրիստոսի, որ է օրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
Հմր 1161 ձեռագրում այս յիշատակարանը թերի է, ամբողջական է նաեւ Հմր 1418ում (125ա-6ա), որը տե՛ս Ե.-ԺԲ. դդ. յիշ-ք, էջ 228-9:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1ա (ԺԸ. ը.) Խասգիւղ. ձեռամբ թերզի
Մարտիրոսի որդի`
էսկիճի պարոն Տօնիկի: Սարգիսի որդի տիւրկէր
Մխիթար տարին
Ա. ղուռուշ:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 1ա` «Խասգիւղ»:
ՆՇՈՒՄ` Ա. կազմաստառին
փակցուած թղթին` «ԺԹ., Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1877
ՊՕՂՈՍ ՏԻՒՐԻԿԵՑԻ,
ԳՐՈՒԹԻՒՆՔ
ԿՈՍՏԱՆԴՆՈՒՊՈԼԻՍ* |
ՌՄԻԷ. - 1778 |
ԳՐԻՉ` Պօղոս Տիւրիկեցի (հեղինակը):
ԹԵՐԹ` 82-4 (տե՛ս Պահպանակ). չգրուած
1ա-2բ, 4բ, 5բ, 6բ, 7բ, 8բ, 9բ, 10բ, 11բ, 12բ, 13բ, 14բ, 15բ, 17ա-20ա, 76բ-80բ,
81ա-2բ: ՊՐԱԿ` 1x18+Ա-Եx12: ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով. ձուածիր զարդանախշ վահանակ,
որ մի կողմից պսակուած է հաւասարաթեւ խաչով, իսկ միւսից` թագով: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` եռասիւն (թ. 4ա-16ա, 20x15.5), միասիւն (18x12.5): ԳԻՐ` շղագիր (նմուշ` 33ա): ՏՈՂ` 28, 30 (թ. 4ա-16ա): ԿԱԶՄ` տպարանային, դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի. միջուկը` ստուարաթուղթ.
աստառը` ծաղկաթուղթ: Ա. եւ Բ. փեղկերին` բուսական շրջանակների կենտրոնում`
Խաչելութիւն: Լուսանցակողերը կարմիր եւ կապոյտ կէտագծերով ցօղուած:
ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 2+2, թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով (1`
բազէ, 2` P, որի տակ իրար հակադիր 2 G, 3-4` առիւծ), հաշուած թերթաքանակի
մէջ (թ. 1-2, 81-82):
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի եզրերը մաշուած, Բ. փեղկի կաշուին այրուածքի
անցք, թանաքից գրադաշտը թեթեւակի
գունափոխուած:
* Գրչութեան վայրը` ըստ ձեռ. 1871ի:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 3ա [Տիտղ.] Ներբողեան ի վերայ մօրս լուսոյ Սրբոյն
Էջմիածնայ, ի փառս Տեառն եւ ի վայել հարազատ զաւակաց տիրակերտ գահոյն, յամի
փրկութեան 1778 եւ Օգոստոսի 14:
- 3բ Առ բարեսէր ընթերցօղսն սակաւ ինչ ազդարարութիւն - Զի արեգական ճառագայթի եւ ջերմութեանն հարկաւոր
ներգործութիւն, թէեւ ներբողք են ազնուութեանն նորին եւ լինիլն իբրու աչք
լուսատու ի մէջ վեցից մոլորակաց գովեստ շքեղութեան նորին, սակայն յիսկզբաննէ մինչեւ ցարդ, որք ի շնորհս շքեղացեալք
եւ որք ի բնականն յատկացեալք, ի յարս արք յաւելլով ի բանս իւրեանց զգեղ նոյնոյ
գեղեցկի, ճանաչօղս զարժանին գովութեան առաւել ծանուցանեն, քան թէ ի բնութեան
արփւոյն ունկնաշարժ իմն ծանրութեամբ գովութեան զնիւթ յաւելուն, նմանապէս
եւ այս ներբող գովեստից, որ առ շնորհիւ կաթին իւրոյ զմեզ սնուցեալ մայրն մեր
Սուրբ
Էջմիածին, զմայրական գութն նորին եւ զանպատմելի երախտիսն, որ
ի մեզ հռչակել ի մէնջ առ նա մեզ բարեփաստութեան առբերել զնպաստ, շարահիւսեցի երեք հարիւր
տասն եւ ութ տող բան, եւ իւրաքանչիւր տողքն եռահինգ վանկ` բաժանելով յերիս
կարգս, եւ իւրաքանչիւր երից կարգաց գլխագիրքն, եթէ ընթեռնուցուս յըսկզբէն
մինչ ի վերջն` յատուկ յատուկ զպարբերութիւնս մտաց շարամանեն (եւ թէ զի՞նչ միտք
յայտնէ առաջինն կարգ, զի՞նչ երկրորդն, եւ զի՞նչ երրորդն, գրին ի յեզըն գրքկանս`
որպէս զվերջաբանութիւն): Այլ եւ եղեւ շարահիւսեալ վերստին ի հեղինակէ
սոյն գրքոյս չորս գովեստ չափեալ ոտիւք առ մայրս լուսոյ Սուրբ Էջմիածին, աղերսախառն
եւ ըղձապատար, որոց մինն է երեսուն եւ վեց բառ` սկսեալ երեսուն եւ վեց տառիւ`
ի յԱյբէն մինչ ի Քէն հասուցանելով, եւ երկրորդ ոտանաւորն ի կարգս այբբենի,
նմանապէս ի յԱյբէն սկսեալ եւ ի Քէն աւարտելով, իսկ երրորդի գլխագիրքն Այբ,
Խէ, Չայ կապեն, որպէս եւ չորրորդի գլխագրովն կազմի Այբ, Ժէ, Ճէ, Ռայ, որովք
ի յըզբօսնուլն մանկունց տիրակերտ յարկին եւ աստուածաէջ առագաստին փատաւորեսցեն
զփառաւորօղն զազգս Ազգանազեան:
1. 4ա-14ա Արփի շնորհաշող / Ռահ կենսամոյծ... Արթուն հըսկողի/
Ցանգ յարհիս ղողի:
Վերջում`
16բ, բերուած են երեք մասերի (հատուածների) սկզբնատողերի յօդումները.
Բան առաջին - Առ Սիմէօն սրբազան կաղուղիկոսն մեր եւ
առ Զաքարիա պատրիարգն
ազգասէր, յոճ ներբողական ի վերա մօրս լուսոյ Սրբոյ գահոյն Միածնաիջի, ընդ որս եւ
երանելի առաքելոյն մերոյ Թադդէոսի եւ սրբոյ հօրն մերոյ Գրիգորի, զմեզ ի լոյս
շնորհաց ածողի եւ նախակոչ արքային մերոյ` մեծահաւատ Աբգարու, եւ քրիստոսապսակին
Տրդատայ, որպէս
թէ ի պարտիզէ դպրատան փունջ իմն ծաղկանց նուիրեալ հայրապետին մերոյ եւ պատրիարգին:
Բան երկրորդ - Ի Պօղոս դասասաց դպրէ Տիւրիկեցոյ բան,
որ է աշակերտ Պաղդասար եւ Արսէն շնորհաշուք դպրաց, որոյ յետ հաւաքելոյն
զքրիստոնէական ուսանելին յանուն ծաղկոցիկ, եւ ի խնդրոյ աշակերտաց իւրոց
զոտանաւոր գրքոյկն, որ կոչի Բանալի գրոց, եւ մեկնելոյն ինչ ինչ ի բանից մարգարէականաց
եւ պարզելոյ զչորեքտասան թուղթսն Պօղոսի յընթացս ոտանաւոր,
զկնի որոյ հիւսեաց եւ զայս բան ընդ պատկեր փրկութեան գրքոյն:
Բան երրորդ - Զի մեծահաւատ իշխանապետքն մեր ի վեղուց հետէ աշխատասիրէին
բանալ զդպրատուն ի մէջ ազգին մերոյ, եւ Տէր յաջողեաց. արժան էր եւ զպտուղն սորին
նուիրելով վեհիցդ` տալ եւ նոցա ի վայել, զի գիտելով թէ քանի ինչ տեսակ ի
ծաղկանց հոգեզմայլից գտանին, առաւել ջերմասցին ի սէր սխրալի տանս այս, որով
եւ տունս իբրու զհոգի զօրութեան զգեցեալ ձեօք եւ նոքօք կարողասցի հասուցանել
անընդհատ զծառս պտղաւէտս ի բանեղինաց:
2. ա. 14ա [Գովեստ «Ա-Ք»] - Արփի
Բանետեղ / Գեղարկու Դիմաց / Երագեա Զարգեալ... Փութացիր քահեալ:
բ. 15ա [Գովեստ` «Ա-Ք»] - Ականդ իմաստից / Բանին մեր յարկեղ / Գանձելդ եմ կարօտ...
Քեղելդ եմ կարօտ:
գ. 15ա [Գովեստ` «Ա-Ք»] - Աղբիւր մըշտաբուղխ / Խան բարեբեղուն/ Չու առելոյս
լուր... Քըքուետեղիս լուր:
դ. 16ա [Գովեստ` «Ա-Ք»] - Արկըղ իմաստից / Ժողովետղ նշխարց / Ճեմիլ / Ռակաստար...
Քուռըս տար:
Բ. 20բ-76ա Ի Պօղոս դասասաց դպրէ ազգասէր պատրիարգի
դպրատան, արարեալ մեկնութիւն ինչ ինչ խրթնածածուկ բանից մարգարէականաց - Որ ըմբռնէ զմաճ... [Մեկն.] Ամենայն որ ունի զկառավարութիւն
եկեղեցւոյ ի ձեռին... ի փառսն եօթն պարուց երջանկաց:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Տե՛ս տիտղ.`
3ա, եւ Բվնդ.` 16բ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
3ա (ԺԹ. դ.) Թադդէոս վարդապետինս
է գիրքս այս:
ՆՇՈՒՄ` Ա. կազմաստառին փակցուած թղթին. «ԺԹ. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1878
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԽՆԿԱՆՑ գիւղ (ԱՃԱՆԱՆ երկրի) |
ԺԵ. դար |
ԳՐԻՉ` Յովսէփ:
ԹԵՐԹ` 59. չգրուած 59բ: ՊՐԱԿ`
[ԻԴ-ԻԸ]x12 (ԻԸ 10): ՆԻՒԹ` թուղթ, այլ թ. 2` լուսագծերով
(լրացնողի): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 24,6x18,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ`
եկսիւն (19x13):
ԳԻՐ`
բոլորգիր (նմուշ` 35ա). նոտրգիր լրացնողի` 2աբ (նմուշ` 2ա): ՏՈՂ`
27: ԿԱԶՄ`
դրոշմազարդ բաց եւ մուգ շագանակագոյն կաշի. միջուկը` ստուարաթուղթ. աստառը`
թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 1 (1)+1 (Ա), թուղթ, ԺԸ. դ. յաւելում`
մասն կազմաստառի, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով (1` նետ եւ աղեղ (՞), Ա` թագով
պսակուած շեղանկիւն խաղողի ողկոյզ, տակը` CD:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Լուսանցային մանրանկար` Գրիգոր
Լուսաւորիչ` 46բ: Լուսանցազարդ` բուսական: Զարդագիր` բուսական, թռչնագիր:
Գոյներ` կապոյտ, դեղին, վարդագոյն, սեւ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի եզրերն ու մէջքը
մաշուած, ԺԸ. դ. նորոգուած, լրացուած թերին` 2աբ, վերակազմուած. 2ա էջին
լրացնողը գրել է «Ա.» պրականիշը եւ ջնջել հին` ԻԴ-ԻԸ. պրականիշները:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2ա Գիրք որ կոչի Ներբողեանք
[Ցանկ գրքոյս] - Նախ` ներբողեան կենսատու սուրբ Խաչին... Երկրորդ`
Գովեստ բանի ներբողական բացասութեամբ... Այլեւ` Թուղթ սիրոյ եւ միաբանութեան...
1.
2բ-12ա Ներբողեանք
զանազանք ի վերայ կենսատու սրբոյ Խաչին, ասացեալ Դաւթէ Անյաղթ փիլիսոփայէ
եւ արարեալ ոտանաւոր չափո Ներսիսէ Լամբրոնացւոյ
- Բարձրացուցէ՛ք զՏէր
Աստուած մեր միաբան, / Մարգարէն կանխաձայնէ, տայ մեզ հրաման... Տունք ՄԺԲ.:
2.
12ա-37բ Գովեստ
բանի ներբողական բացասացութեամբ Ներսիսի կաթողիկոսի Հայոց: Յաղագս
գերագունիցն էութեանց հրեշտակապետացն սրբոց Միքայէլի եւ Քաբրիէլի եւ ամենայն
երկնայնոց զաւրութեանց, զոր տաւնեն եկեղեցիք Քրիստոսի ընդ տիեզերս, համախմբեալք
ուրախութեամբ ի Նոյեմբերի Ը.
- Այսաւր երկրաւորս եկեղեցւոյ հանդիսաւորեալ... ըստ իւրաքանչիւր արժանաւորութեան
ի փառս իւր յաւիտեանս. ամէն:
3.
37բ-9բ [Ներսիսի
Շնորհալւոյ մաղթանք առ սուրբ հրեշտակսն] - Այլ պաղատիմք առ հոգեղէնսդ /Մեք
տկարքս եւ հողեղէնքս... -39բ Տունք Ճ. ըստ Ճ.ոց ոչխարաց - Զանծին յարեաց ծնօղ
բանից /Մի՛ մոռանայք տաւնօղք վեհիցս.../ Ասացաւ եւ գրեցաւ ի Ներսէսէ կաթուղիկոսէ
Հայոց ի Կլայս հոռոմական, ի թվ. ՈԺԱ. (1162):
4.
39բ-46ա Յաղագս
տաւնի սրբոյ Խաչին - Ամենայն բարեկամի գալուստ եւ սիրելոյ ուրախ
արարք... ծերքն հաւատացին բանի քրմին:
5.
46աբ Կիւրղի Երուսաղեմացոյ
Վասն պատարագաց - Քանզի յորժամ զպատարագ մատուցանեմք... վասն քաւութեան
նոցայ. նմա փառք յաւիտեանս. ամէն:
6.
46բ-58բ Թուղթ
սիրոյ եւ միաբանութեան մեծի կայսերն Կոստանդիանոսի եւ սուրբ պապուն Սեղբեստրոսի,
եւ Դրտատա Հայոց արքայի եւ սրբոյն Գրիգորի Հայոց Լուսաւորչի [Թուղթ դաշանց] - Կամաւք եւ կարողութեամբ համագոյ
Սուրբ Երրորդութեանն... իմաստին Ագաթանկելոսի ի փառս Աստուծոյ... ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
12ա
Զմեղաւոր հողս եւ զամենայն ազգայինս մեր եւ զամենայն հաւատացեալս եւ զընթերցաւղսդ
արժանի արասցէ Քրիստոս Աստուած մեր այնմ փառաց:
39բ
(Կից Ներսիսի Շնորհալւոյ յիշատակարանին)
Եւ
զՅովսէփ յոյժ եղկելիս`
Ըզգծաւղ
այսմն ճառիս,
Վատթարագոյն
մեղսասիրիս,
Ծանրաբեռնեալ
դժոխակրիս,
Որ
խաբեցայ ի կենցաղիս<ս>
Եւ
գործեցի բազում չարիս`
Անզեղջ
կամաւք ի յաշխարհիս`
Յերես
անկեալ արտասւալիս,
Ընթերցողաց
այտ կտակիս,
Յիշման
առնել զմեզ արժանիս,
Թողուլ
անառակիս
Զնիւթեալ
չարիս իմ ի յերկրիս,
Եւ
տնաւրինել ի ներկայիս
Զփրկութիւն
մեղաւորիս
Եւ
յաջողել ի յապառնիս,
Զճանապարհըս
գովելիս
Եւ
ձեզ լիցի մասն բարիս
Ընդ
սուրբս իւր եւ սիրելիս. ամէն, ամէն:
46ա
Զմեղաւոր հողս, զփցուն գրչակս, զկարաւտս ողորմութեանն Աստուծոյ աղաչեմ յիշել,
ո՛վ սուրբ ընթերցողք, եւ որ յիշէ` յիշեալ լիցի առաջի Քրիստոսի:
58բ
Փառք քեզ անսահման եւ անզուգական անուն, անսկիզբն եւ անվախճան, անեղ եւ անապական
եւ էական էութիւն, անուր, աներբ, անուստէք եւ անժամանակ, յերիս բաժանեալ
անձնաւորութիւնիս եւ ի մի տերութիւն եւ աստուածութիւն բովանդակեալ,
անքակ միաւորութեամբ բաժանեալ եւ որոշեալ միաւորութեամբ, պարզ անզնին եւ
թիւ կատարեալ ի միոյ պատճառէ շարժեալ, եւ կնքեալ ի յերիս անեղականք, անսկըզբունք
յառաջնմէ եւ ապա յառաջ եկեալ ի միոյն պատճառէ, Որդի ծննդեամբ եւ Հոգի բղխմամբ,
ոչ սկսեալք եւ դադարեալք, միակամբք, մի Տէր եւ Աստուած, Հայր եւ Որդի եւ Սուրբ
Հոգի, յոր/59ա/մէ գոյացան երեւելի եւ աներեւոյթ տարրեղէն արարածք, որում
Հաւր անհասի եւ անծնի եւ Որդոյ նորա միածնի եւ Սուրբ Հոգոյն նորոգաւղի, փառք
եւ պատիւ գոհացողական երկրպագութեամբ, յանցանելում ներկայէս եւ յայժմէս
մինչեւ յաւիտեան եւ յաւիտենիցն յաւիտեանս. ամէն:
Գրեցաւ
սուրբ գիրս առ յերկիրս Աճանան, ի գուղս, որ կոչի Խնկանց,
ընդ հովանեաւ սուրբ յանապատէս, որ կոչի Տանձափարախ, յառաջնորդութեամբ
սուրբ մենարանիս տեառն Մովսէսի, որ րաբունական գաւազանաւ եւ
բարձրագահ իշխանութեամբ տիրէ մերումս ժողովրդեան, ախոյեան յաղթաւղ ընդդէմ
արիոսականացն եւ հերեսիոտաց (= հերետիկոսաց), պահեսցէ Տէր Աստուած եւ
զաւրացուսցէ ի կամս իւր. ամէն:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ`
Աբ «Ի վաելումըն տիրացու»:
ՆՇՈՒՄ`
Ա. կազմաստառին փակցուած
թղթին. «ԺԷ.
Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]», Է.ի վրայ կարմրով գրուած է` Զ.:
1879
ԳՐԻԳՈՐ ՈՐԴԻ ԱԲԱՍԱՅ, ԳԻՐՔ ՊԱՏՃԱՌԱՑ
|
ԺԳ. դար |
ԳՐԻՉ` Մովսէս: ՍՏԱՑՈՂ` Գերսամ վրդ. (հետագայի` Խաչատուր
Կեչառեցի, ԺԳ-ԺԴ. դ.):
ԹԵՐԹ` 383 (կրկն.` 31, թռիչք` 95). չգրուած` 1ա-2բ, 13ա-4բ, 25աբ:
ՊՐԱԿ` Բ-Փx12+1
(Բ, Դ 13, Ը, Մ, Ս-Փ 10, Կ 14, Հ, Պ 11, Ն չիք): ՆԻՒԹ` թուղթ, ԺԹ.
դարի վերջի` թ. 1-2, 381` այլ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով (եռամահիկ),
3-15, 25, 377-80, 382` այլ. լուսագծերով, թ. 383` այլ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 23,9x17,4:
ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(20.5x12.5): ԳԻՐ` բոլորգիր
(նմուշ` 97ա), թ. 4ա-12բ, 16ա, 159ա-73ա` անցման բոլորգիր (նմուշ` 159ա), յաւելագրութիւնք
(թ. 377-83)` շղագիր (նմուշ` 377ա): ՏՈՂ` 24, թ. 377-83` 35-42: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ
դարչնագոյն կաշի, դռնակով. միջուկը` տախտակ. աստառը` ծաղկաթուղթ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Լուսանցային
մանրանկար. Ձի` 104ա: Կիսախորան` 3ա: Լուսանցազարդ` բուսական, թռչուն, տաճար,
ծառ: Զարդագիր` թռչնագիր, հանգուցագիր, բուսական, բուսական` մարդու դէմքով,
երկրաչափական` մարդու դեմքով: Գոյներ` կարմիր, դեղին, շագանակագոյն, սեւ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի կաշին քերծուած
եւ մաշուած, դռնակի վերին անկիւնն ընկած. թերթերը մաշուած, խոնաւութիւնից
գունափոխուած, տեղ-տեղ ցեցակեր, գրչութեան ժամանակուանից կարկատաններով`
թ. 165, 167, 294 եւ այլն. մի քանի անգամ նորոգուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
- 3ա Պատճառ լայն եւ նուրբ գրեանց առեալ ի հարցն սրբոց եւ ի վարդապետաց եւ
ի մի հաւաքեալ եւ հոգացեալ մեծ րաբունապետին Գրիգորի որդոյ Աբասայ:
Խորագիրն
աւելացրել է Խաչատուր Կեչառեցին:
- 3ա [Յառաջաբան] - Հա՛րք իմ եւ եղբա՛րք` որք այժմ եւ որք զկնի, աղերս սիրական
բանի մաղթեմ առաջի ձեր...
Ա. 3բ-143ա [Պատճառ Հնոց Կտակարանաց]
1. 3բ-9բ Սկիզբն եւ պատճառ արարածորոց, որ Ծնունդք
անուանի - Սկիզբն
ամենայնի Աստուած է, եւ բայց ի նմանէ զայլ ոք ոչ գիտեմք...
2. 9բ-11ա Վասն ելից ժողովրդեանն յԵգիպտոսէ տեսութեանն - Ամենայնիւ ելք ժողովրդեանն յԵգիպտոսէ` զայժ[մ]ուս
բերէ զնկարագրութիւն...
3. 11ա-2բ Պատճառ Ղեւտական գլխոյն - Սքանչելի է ամենայն խորհուրդ տնաւրենութեան Տեառն
մերոյ Յիսուս Քրիստոսի...
4. 13աբ Պատճառ թուոց
Խորագիրն
այլ ձեռքով, միայն այսչափ, բովանդակութիւնը չիք, էջերը դատարկ):
5. 14ա-5բ Պատճառ երկրորդ օրինաց - /// զոր օրինակ հայր որդէսէր խրատէ հանապազ զմանկունս
իւր գնալ... (խորագիրն այլ ձեռքով, 14աբ` չգրուած, սկիզբը թերի):
6. ա. 16ա Սկիզբն եւ պատճառ Յեսուայ գրոցն - Յանձն եղեւ ժողովուրդն Յեսուայ որդոյ Նաւեա տանել ժառանգ[ե]ցուցանել
զերկիրն պարգեւաց...
բ. 16բ-8ա Եղիշեի Հայոց վարդապետի - Կոչեցաւ
յԵսու Նաւեանց ի Տեառնէ առաջնորդ Իսրայէղի...
գ. 18ա Տեառն Եփրեմի ասացեալ - Եւ յսկիզբն
բանից իւրոց ասաց այսպէս...
7. ա. 18աբ Սկիզբն եւ պատճառ գրոց Դատաւորացն` տեառն Եփրեմի ասացեալ - Գիրք ազգաց դպրութիւն է դատաւորացն...
բ. 18բ-9բ Գրիգորի - Այլ որպէս զաւրավարութիւնն
եւ վերակացութիւնն յԵսուայ աւրինակ էր Տեառն մերոյ...
8. 19բ-22բ Սկիզբն եւ պատճառ Թագաւորութեան գրոց եւ Յառաջաբան
նախակարգեալ թագաւորութեանցն - Վասն յերկուս գիրս առ Յեբրաեցւոց
զպատմութիւնն բաժանելոյ, զի քսան եւ երկու նշանագրաւք վարին եբրաեցիք...
9. 22բ-6ա Այլ սկիզբն եւ խորհուրդ Առաջին եւ այլ թագաւորութեանցն
ասացեալ - Առաջին եւ մեծ զաւրութիւն Աստուած է, եւ ամենայն
ժամանակք ի նմանէն սկզբնաւորեալ... (միջից թերի, 25աբ դատարկ):
10. 26ա-7բ Սկիզբն եւ պատճառ Երկրորդ թագաւորութեան - Պարտ է գիտել, թէ ընդէ՞ր վերնագրիւ բաժանէ Առաջին
եւ Երկրորդ <եւ երկրորդ> եւ Երրորդ թագաւորութիւն կոչելով, նաեւ Չորրորդ
եւս...
Գրուած
է «երկրորդ», բայց խոսվում է Երրորդ թագաւորութեան մասին:
11. 27բ-8բ Սկիզբն եւ պատճառ Չորրորդ թագաւորութեանն - Եկն
մեզ բանս առ ի խնդիր, թէ ընդէ՞ր եւ Չոր[ր]որդ գրի թագաւորութիւն...
12. 28բ-9ա Սկիզբն եւ պատճառ Մնացորդացն - Ամենայն
մատեանք Հնոցն եւ Նորոյս խաւսք են Աստուածաշունչք առ ի խրատ եւ վարդապետութիւն
մեզ...
13. 29ա-31ա Մեկնութիւն Իբրամենու եւ սկիզբն, որ է Դատաւորաց, զոր
ասացեալ է տեառն Եփրեմի - Զի է մեկնութիւն նորա դպրութիւն վարումն աւուրց թագաւորացն
Յուդայ... սոցա աւրհնութիւն ընդ հեթանոսս: -31աբ Սովին կարգաւ ածէ զբանն աւարտման
ինչ... (լս-ում` «Գրիգոր». առաջինի շարունակութիւնն է, բայց հաւանաբար
գրուած է Գրիգորի կողմից): -31բ Ունի նշում կողքի լս-ում «Յոբն աստ գրէ եւ ապա
զՍաղմոսն»:
14. ա. 31բ-9բ Յառաջաբան Դաւթի մարգարէութեանն` Աթանասի
եպիսկոպոսի Աղեքսանդրացւոյ: Ամենայն Սաղմոսացն Դաւթի զներունակ միտսն
գտեալ եւ այլոց յայտնի ցուցեալ - Փոյթ յաւժարութեան եդեալ ի մտի իմում, ամենայն գրոց
սրբոց մեկնութեան հասանել...
բ. 39բ-42ա Դաւթի փիլիսոփայի նախակարգեալ առաջաբանք
Սարմոսաց - Անպարագիծ
աստուածեղէն տառիցն յոգիս արդարոց...
գ. 42ա. Վասն երգչացն - Ամենայն Սաղմոսաց գրոյս միայն միաբուն պատճառք ինքն
է սքանչելին Դաւիթ...
դ. 42բ-3բ Վասն վերնագրացն - Այլ զանազանելոց վասն վերնագրացդ այս ինչ է պատճառք...
ե. 43բ-5բ Վասն զանազանել վերնագրացն - Արդ, որ ասին «Սաղմոս ի Դաւիթ», ինքն իսկ Դաւիթ, որ ասացն
նուագեաց...
զ. 45բ-50ա Վասն սաղմոսաց, որ ասին Որդոցն Կորխա`
Դաւթի փիլիսոփայի ասացեալ - Յարմարի որդւոցն Կորխա ասել. «Որպէս փափագի եղջերու
աղբիւրաց ջուրց...
է. 50ա-5ա Եպիփանու Կիպրացւոյ Առաջաբանք Սաղմոսաց - Զամենայն
ինչ, զոր ասաց մեզ հայրն մեր Աթանաս, զոր լուեալ էր նորա ի հոգեկիր ծերոյն...
15. ա. 55ա-60բ Սկիզբն եւ պատճառ երիս գրոցն Սողոմոնի,
զոր ժողովեալ եդաք վասն մանկանց եկեղեցւոյ - Ամենայնիւ
աւրինակ էր Սողոմոն Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի...
բ. 60բ-2բ Սկիզբն եւ պատճառ Ժողովողին գրոց առանձին`
Գրիգորի Նիւսացւոյ - Առաջի կայ մեզ սկիզբն Ժողովողին մեկնութեան, հաւասար
ունելով մեծութեամբ... -62ա Ունայնութիւն ունայնութեան ասաց... (լս-ում «Գրիգոր Նիւսացի»):
գ. 62բ-5բ Սկիզբն եւ պատճառ երրորդ գրոցն Սողոմոնի,
որ կոչի Երգոյ երգ - Արդ, զի ասացաք զառաջին գիրսն Սողոմոնի... (63ա լս-ում` «Գրիգոր Նիւսացի»):
16. ա. 65բ-7բ Սկիզբն եւ պատճառ գրոցն Յոբայ` Հիւսիքոսիէ - Բազում
բանս մեզ Աստուած արձանս առ ի յաւգնականութիւն կանգնեաց...
բ. 67բ-74բ Սրբոյն Եփրեմի Մեկնութիւն եւ սկիզբն
Յոբա - Աւրէն
եւ արժան է որպէս կերակրիմք յայտնի յերկրաւոր կերակրոց...
գ. 74բ-5բ Ստեփաննոսի Մեկնութիւն եւ սկիզբն Յոբայ - Այր մի էր յաւծ եւ ի պարարտ յերկրէ` Յաւսիտ աշխարհի,
որում անուն էր Յոբ... Եւ զայս ամենայն այսպէս իմասցուք, զոր այլա/// (վերջից թերի, երկու թերթ ընկած, տե՛ս
Պրակ):
17. 76ա-83ա [Պատճառ երկրորդ Մնացորդաց] - ///աւորեալ Նաբատ, սպան զնա Բաաս, որդի Աքիա, ի ցեղէ
Իսաքարու...
18. 83ա-4բ Սկզբն եւ պատճառ Երկոտասան մարգարէիցն - Երկոտասան մարգարէքն, ոչ թէ ի միում ժամանակի մարգարէացն...
ա. 84բ-6բ Յաղագս Ովսէի մարգարէի - Ովսէէ մարգարէացաւ ի Սամարիայ, ի վերայ տասն ցեղիցն...
բ. 86բ-8ա Սկիզբն եւ պատճառ Ամովսայ մարգարէի - Ամովս էր ի Թեկուայ, որ ի Սամարիայ: Եւ Ամեսիայ քուրմն
Բեթելա, զի ասաց թէ այս տուն թագաւորութեանն է...
գ. 88ա-9բ Սկիզբն եւ պատճառ Միքիա մարգարէի - Ամենայն մարգարէքն խաւսեցան հոգւովն Աստուծոյ զներկայն...
դ. 89բ-92ա Սկիզբն Յովելայ մարգարէի - Յովէլ մարգարէացաւ զգերութիւն ժողովրդեանն եւ զդարձ
նոցա ի Բաբելոնէ...
ե. 92ա-3բ Սկիզբն եւ պատճառ Աբդիու մարգարէի - Աբդիու
էր յաւուրս Եղիայի մարգարէի, երրորդ հարիւրապետ Աքքաբու...
զ. 93բ-5բ Վասն Յունանու մարգարէի. Սկիզբն - Յունան էր ի Կարիաթմաուսա, որ է մերձ յԱզովտոս, ի քաղաք
այլազգեաց...
է. 95բ-6բ Յաղագս Նաւումա մարգարէի - Նաւում էր Եղկեսացի, որ յայնկոյս Յորդանանու, ի ցեղէ
Շմաւոնի...
ը. 96բ-9բ Սկիզբն եւ պատճառ Ամբակումա մարգարէի - Ամբակում
մարգարէացաւ մաւտ յելս ժողովրդեանն ի Բաբելոնէ...
թ. 99բ-101ա Յաղագս Սոփոնիա մարգարէի - Ամենայն մարգարէից բանք ի հոգւոյն Աստուծոյ են...
ժ. 101ա-2ա Սկիզբն Անգէ մարգարէի - Անգէոս մարգարէ առ գերութեամբն ծնաւ ի Բաբելոն, եւ
մինչդեռ մանուկ էր` եկն յԵրուսաղէմ...
ժա. 102ա-5ա Սկիզբն եւ պատճառ Զաքարիա մարգարէի - Զաքարիաս էր ի ցեղե Ղեւեա եւ յոլով ամաց մարգարէանայր...
ժբ. 105ա-6բ Սկիզբն եւ պատճառ Մաղաքիա մարգարէի - Ի ժամանակին, որ էր եւթանասուն ամ գերութեանն, որ
ի Նաբուգոդոնոսորէ...
19. 106բ-17բ Սկիզբն եւ պատճառ Եսաեա մարգարէի - Ամենայն
բանք մարգարէիցն լի են գիտութեամբ եւ իմաստութեամբ...
20. 117բ-25բ Սկիզբն եւ պատճառ Երեմիայի մարգարէի - Սքանչելի մարգարէքն հոգովն Աստուծոյ զբան մարգարէութեանն
հնչեցուցանէին...
21. ա. 125բ-32բ Սկիզբն եւ պատճառ Եզեկիէլ մարգարէի - Սրբոց
մարգարէիցն բանք, վասն զի ի Հոգոյ Սրբոյ էին, էին լի զարմացմամբ...
բ. 132բ-5ա Յովհանն Ոսկեբերանի ի մարգարէն Եզեկիէլ - Զի
թէ հեռացուցեալ եւ մերձեալ էր զնոսա, ոչ այնպիսի մեծ նշան...
գ. 135ա-6ա Պատճառք եւ թելադրութիւնք, Առաջին տեսլեանն
Եզեկիէլի, Ստեփաննոսի փիլիսոփայի - Ժողովրդեանն ի վերջին եւ ի դժուարադարձ ամբարըշտութեան...
դ. 136աբ Ի տեսութիւն Եզեկիէլի` նոյն Ստեփանոսի
ասացեալ - Եւ
եղեւ յամին երեսներորդի այլաւքն հանդե[րձ]...
ե. 136բ-8բ Որոգինի ասացեալ` ի տեսութիւն Եզեկիէլի
մարգարէի - Արդ,
պատճառք առաջին գալստեանն Յաւինա կարծուի...
22. ա. 138բ-43ա Սկիզբն Դանիելի մարգարէութեանն - Սքանչելի
մարգարէքն լցեալք աստուածային հոգւովն, լի հրաշիւք... կենսագրելով ի վերինն
Երուսաղէմ եւ յանվախճան ուրախութիւնսն, ի Քրիստոս Յիսուս, որ է աւրհնեալ
յաւիտեանս. ամէն:
Բ. 143ա-286բ [Պատճառք Նուրբ գրեանց]
1. 143ա-58բ Սկիզբն եւ պատճառ գրոց, զոր արարեալ է
բազմախորհուրդ սքանչելոյն Փիլոնի, լի իմաստութեամբ
- 143ա-4բ [Յառաջաբան] - Մեծիմաստն եւ սքանչելին Փիլոն էր ազգաւ իսրաեղացի,
բայց ոչ երեւի, թե յորոց ցեղից էր...
ա. 144բ-6ա Պատճառ Նախախնամութեան գրոցն Փիլոնի - Արարչին Աստուծոյ ի բարի սահմանադրեալ զեղականացս
գոյացութիւն...
բ. 146ա-7բ Փիլիոնի այնոցիկ, որ ի լինելութեան
խնդրոց եւ լուծմանց. յաղագս ծնն[դ]ոցն գրոց պատճառ տեսութեան - Սքանչելին Փիլոն ազգաւ իսրաեղացի, վասն զի յորդւոց
գերութեանն...
գ. 147բ-8ա Սկիզբն եւ պատճառ Փիլոնի գրոցն, որ կոչի
Տեսականին, այսինքն` նահապետացն - Մեծիմաստն
Փիլոն առնու յանուանէ զնահապետացն անուն...
դ. 148ա-9ա Յաղագս Այլաբանութեան Փիլոնին. Սկիզբն
տեսութեան - Արդ,
գիտելի է, թէ որպէս իմն պատճառաւ եկն սքանչելին...
ե. 149ա-50բ Սկիզբն եւ պատճառ Փիլոնի գրոցն որ ասի
այնմ, թե երեւեցաւ Աստուած Աբրահամու առ կաղնեաւն Մամբրեի - Անպար իմանալին Աստուած, որ նախախնամէ առհասարակ...
զ. 150բ-2ա Սկիզբն եւ պատճառ Ելից գրոցն` ի Փիլոնէ
ասացեալ - Մեծ է առ եբրայեցիսն Ելիցն գիրք, քան զամենայն հին
պատմութիւնսն...
է. 152ա-3բ Տեսութիւն գրոցն Փիլոնի, որ Տեսական
անուանի, այսինքն` Միակեցաց - Արդ, այս եւթներորդ շարագրութիւն ի Փիլոնէ արարաւ,
որ է վերջին...
ը. 153բ-8ա Փիլոնի Այնոցիկ, որ ի լինելիութեան
խնդրոց եւ լուծմանց, ասացեալ սկիզբն միահամուռ եւթանց գրոցն Դաւթի վարդապետի
Քոբերեցոյ - Մեծիմաստն
Փիլոն Իսրաէղացի գոլով, այլ ոչ երեւի, թե յորոց ցեղից...
թ. 158աբ Փիլոն Յաղագս նախախնամութեան. բան առաջին
առ Աղեքսանդրոս, Գոշին ասացեալ պատճառ - Անզեղջ է
Աստուած ի ձիրս, եւ զոր պարգեւէ, այլ ոչ նախանձի... յորժամ զնախախնամութեանն
բան:
2. 158բ-229բ [Պատճառք գրեանցն Գրիգոր Աստուածաբանի]
ա. 158բ-184ա [Սկիզբն եւ պատճառ Քրիստոս ծնեալ ճառին]
1. 158բ-62բ Պատճառ եւ սկիզբն Աստուածաբանի Յաղագս
Քրիստոս ծնեալ ճառին - Սրբոց արանցն եւ իրք եւ անուն պսակէ եկեղեցւոյ Քրիստոսի...
158բ`
օրինակուած է միայն սկզբի հատուածը: 159ա-ից կրկնվում է սկիզբը, բովանդակելով
ամբողջ նիւթը:
2. 162բ-9բ Պատճառ Դարձեալ իմ Յիսուս ճառին - Այս էր եւ ի պատճառ երկրորդ ճառիս, յորժամ ասաց զՔրիստոս
ծնեալ ճառն ...
3. 169բ-71ա Պատճառ երկրորդ ճառին Աստուածաբանի - Այս
ճառս ի մեր հասարակաց մկրտութիւնս է ասացեալ, զոր պատուիրեաց աշակերտացն...
4. 171ա-2բ Պատճառ Յարութեան աւուր ճառին, զոր ասէ
Գրիգորի Աստուածաբանի ի Պասեքն եւ ի յամելն - Յորժամ գայր
Գրիգոր յԱթենայ ի Կոստանդինուպաւլիս, ուր եւ եղբաւր իւրում Կեսարոսի հանդիպեցաւ...
5. 172բ-6ա Պատճառ Ի պահու իմում ճառին, զոր ասէ
նորին ամենասուրբ Պասքայ Տեառն - Պասքայն սուրբ ասի ի մերս լեզու, կամ ազատութիւն, կամ
յարութիւն...
6. 176ա-7ա Պատճառ Նաւակատեաց ճառին, զոր ասէ ի
Նոր կիրակէն եւ ի վկայն Մամաս, ի Կեսարու քաղաքին ասացեալ - Աւրենադրեցաւ յառաքելոցն եւ ի ժողովոյն Նիկիա երիցս
ժողով առնել ի տարւոջն...
7. 177ա-81ա Պատճառ Հոգւոյն ճառի, զոր ասէ նորին
ի Պենտեկոստն եւ ի Հոգին - Ի սկզբան, ի միջոցի եւ ի կատարածի խնամքն Աստուծոյ
ներգործի առ մարդիկ...
8. 181աբ Պատճառ ճառին, որ ի ժողովն ասացեալ
է - Այսպէս
ծանեաք զպատճառ ժողովիս իմաստախոհն Աստուածաբանէ, բան առ բան ցուցեալ...
9. 181բ-2բ Պատճառ ճառին, յորում զհայրն իւր մխիթարէր
վասն հարուածի կարկտին - Յորժամ հայրն Գրիգորի Աստուածաբանի շահաւետ վարդապետութեամբ եւ աւրինակաւ...
10. 182բ-3ա Պատճառ ճառին, որ վասն աղքատասիրութեան
ասացեալ է - Երանելիս
Գրիգոր Աստուածաբան եկեալ ի Կեսարիա...
11. 183աբ Պատճառ ճառին, որ ի Կիպրիանոս հայրապետ
եւ վկայ - Սովորութիւն
էր Գրիգորի Աստուածաբանի ժամանակաւ ժամանակաւ երթալ յանապատ/// (թերի,
շարունակութիւնը տե՛ս թ. 229բ):
183բ
արտք. լս-ում գրչի ծանօթութիւնը «ԽԶ. թուխտ առաջ գնա՛ եւ անդ տե՛ս նշանս եւ
աս գրէ՛ ի կարգս»:
12. 183բ-4ա Պատճառ ճառին, որ առ Մակաբայեցին ասացեալ - Զտաւն
Մակաբայեցւոցն ո՛չ պարտ վարկանէին ոմանք հաւասար վկայից... սակայն ոչինչ
աննման այսմ խորհրդոյ կատարման, որ ի Քրիստոս, որու փառք յաւ՛՛:
բ. 184ա-91բ [Սկիզբն եւ պատճառ Առ որս գրոցն]
1. 184ա-5բ Սկիզբն եւ պատճառ Առ որս գրոցն առաջին
ճառին, որպէս ասէ Գրիգորի Աստուածաբանի առ Եւնոմիացիսն - Ետ
մահուան մեծին Կոստանդիանոսի բաժանի թագաւորութիւն նորա...
2. 185բ-6ա Պատճառ երկրորդ ճառին, որ Վասն հաւատոյ - Յառաջնում
ճառին հանդիսացաւ ընդդեմ չարափառացն...
3. 186ա Պատճառ երրորդ ճառիս, զոր ասէ Նորին
յաղագս Որդւոյ - Յառաջնում
ճառին ելոյծ զընդդիմաբանիցն վիճմունսն իրաւաբանութեամբ...
4. 186բ-7ա Առ այնոսիկ որ ասէին, եթե մեծ է [Հայր],
քան զՈրդի: Սկիզբն եւ պատճառ - Ի ճառիս յայսմիկ բազմադիմի նշանակաւ ցուցանէ զհաւասարութիւն...
5. 187բ Նորին յաղագս Որդւոյ բան երրորդ եւ տեսութիւն
պատճառի - Ճառս
այս թեպէտ եւ երրորդ է ի կարգի շարագրութեանս...
6. 187բ-8ա Նորին յաղագս Սրբոյ Հոգոյն եւ տեսութիւն
պատճառի - Արդ,
որ յաղագս Որդւոյ բանն է, այսքան կարգաւորաբար դնէ եւ այս պատճառ...
7. 188ա Նորին յաղագս աստուածաբանութեան ի
Հոգին - Յառաջնում
ճառին եւ յերկրորդին զհակառակացն ելոյծ զկարծիս...
8. 188աբ Նորին առ Արիոսսն, տեսութիւն պատճառի
եդեալ մերձ - Ի ժամանակին
յորում կոչեցեալ եղեւ նա ի Կոստանդինուպոլիս, ի Թէոդոսէ Մեծէ...
9. 188բ-9ա Պատճառ ճառին, որ առ Կլաւդինոս քաւրեպիսկոպոս - Կղեդոնիոս քորեպիսկոպոս էր ընդ ձեռամբ Աստուածաբանի...
10. 189ա Երկրորդ պատճառ առ նոյն Կլեդոնիոս - Յորժամ զգուշացոյց զԿղեդոնիոս յԱպողինարիցն աղանդոյ,
ապա նորա խնդրել ներումն...
11. 189աբ Նորին ի մարգարէական բանն, որ ասէ. Որովայն
իմ ցաւ է - Հասարակաբար
ի վերայ ամենայն տրտմեցելոց ի կենցաղումնս հնարս ցուցանէ...
12. 189բ-90ա Յաղագս բարեկարգութեան ի խաւսս - Յոլովք ի տգիտաց այլ անկարգաբար խաւսս առնէին աստուածաբանելոյ
աղագաւ...
13. 190ա-1ա Խաղաղականի միաբանութեան միանձանց
յետ լռութեան - Մերձ
ի թագաւորական քաղաքն էր միաբանակեցոց յոլովից եղբարց...
14. 191աբ Խաղաղական երկրորդ ի տեսութիւն պատճառի - Այժմ թէ զի՞նչ է խաղաղութիւն` ասացից զսահման...
15. 191-2բ Սկիզբն եւ պատճառ Յաղթեցայ գրոցն Աստուածաբանի - Սկիզբն ամենայն առաքինութեան է խոնարհութիւն...
16. 192բ-3ա Տեսութիւն եւ պատճառ երրորդ ճառին ասացեալ - Ի
նոյն խորհուրդ ասացեալ է եւ զերրորդ ճառս...
17. 193աբ Պատճառ ճառին, որս ասի ձեռնադրիլն եպիսկոպոս
Գրիգորի Աստուածաբանի - Արդ, ասի, թէ ի գալ միւսոյ ամին...
18. 193բ-5բ Պատճառ ճառին, որ առ Աթանաս Աղեքսանդրացի - Յորժամ փոխեցաւ առ Քրիստոս սիւնն եկեղեցւոյ Աթանասիոս...
19. 195բ-7բ Պատճառ ճառին, որ առ Կեսարիոս` եղբայրն
Գրիգորի Աստուածաբանի - Արդ, իբրեւ ուխտիւք խոստացան Աստուծոյ տալ...
20. 197բ-8ա Պատճառ ճառին, որ առ Գոգոնիայ` քոյրն
Աստուածաբանի - Սրբոցն ամենայն գրեալքն գովութեամբ են...
21. 198ա-9ա Պատճառ ճառին, զոր ասացեալ Աստուածաբան
վասն մահուան հաւրն իւրոյ, յիշելով եւ զմայրն, Բարսղի մերձ գոլով, որ պատեհաբար
զնա սկիզբն դնէ - Իբրեւ
ասաց Գրիգոր Աստուածաբան բան գովեստի ի թաղումնն...
22. 199ա-202ա Պատճառ ճառին, զոր ասացեալ է Գրիգորի
Աստուածաբանի վասն մահուանն Բարսղի Կեսարացոյ` ուսումնակցի իւրոյ - Սովորութիւն է սրբոց վարդապետաց զարժանիսն յիշատակի...
զշինեալ տեղիսն առաւել գովութեանց արժանի համարի:
գ. 202ա-29ա Պատճառ Որք յԵգիպտոս[է] գրոցն
1. 202աբ [Պատճառ եւ թելադրութիւն Որք յԵգիպտոսէ
գրոցն Աստուածաբանի] առաջի ճառին - Ի թագաւորութեան մեծին Թեոդոսի, յորժամ գնաց Գրիգոր
Աստուածաբան...
2. 202բ-3ա Պատճառ ճառին, որ առ Մեղիտէս Անտիոքացի`
ի Գրիգորէ Աստուածաբանէ - Ճառս այս ո՛չ է ասացեալ Աստուածաբանի,
այլ Նիւսացի Գրիգորայ...
3. 203աբ Գրիգորի Աստուածաբանի ի գալ եպիսկոպոսացն
երկրորդ խաւսք - Հարքն, որ եկին յԵգիպտոսէ, իբրեւ առին յառաջին աւուրն...
4. 203բ-4ա Նորին առ Գրիգոր Նիւսացի, մերձ կացելոյ
Բարսղի եւ ի վկայսն - Յորժամ բռնադատեցին զԳրիգոր Աստուածաբան, հայրն
եւ մայրն իւր...
5. 204ա Նորին առ կոչեցեալսն ի սկզբան եւ ոչ հանդիպեալս
յերիցութեանն - Ի ժամանակին, յորում ձեռնադրել կամեցաւ հայրն Գրիգորի
Աստուածաբանի...
6. 204ա-5բ Նորին առ Մաքսիմոսի իմաստասէր, զոր եկն յարտաքս սահմանելոյն - Իմաստասիրութիւն
պատուեալ էր յառաջնոցն` մինչ ի ժամանակն Գրիգորի Աստուածաբանի...
7. 205բ-6ա Նորին ի բանսն եւ ի հաւասարեցուցիչն
պատճառ ասացեալ յետոյ - Յամենայն ժամ սովոր էին վարդապետք ճշմարտութեանն...
8. 206ա-22ա Պատճառ Յուլիանոսի ճառին եւ յԱրձանականսն
զնմանէ - Նախ
առաջին տեսցուք, թէ որոց ազգաց ծնունդ էր չարն...
9. 222ա-8բ Ի նոյն Գրիգորէ Աստուածաբանէ երկրորդ
ճառ Արձանական ի վերայ Յուլիանոսի ասացեալ - Գրէ աստուածայինն Գրիգոր եւ երկրորդ ճառ, նախատելով
զՅուլիանոսի անհուն յանդգնութեանն...
10. 228բ-9ա Պատճառ ճառի, որ զկնի արձանականացն
Յուլիանոսի - Սովորութիւն
էր սրբոց վարդապետացն, զի յորժամ նեղէին...
11. 229ա Պատճառ եւ երկրորդ ճառին, որ յանապատէն
գալոյն ասաց, որ է վերջին եդեալ` քան զամենայնն - Երկրորդ է
եւ առ ժողովուրդն եւ առ եկեղեցականսն... զոր ի ճառէդ ուսանիս ի փառս Քրիստոսի
Աստուծոյ, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս:
3. 229բ-41բ [Պատճառք ճառիցն սրբոյն Գրիգորի Նիւսացոյ գրոցն, ի Դաւիթ վարդապետէ
ասացեալ]
ա. 229բ-30բ Պատճառ ճառից ժողովողին, զոր բացայայտեալ
է Գրիգոր Նիւսացի` եղբայր անդրանիկ սրբոյն Բարսեղի Կեսարու, ի Դաւիթ վարդապետէ
ասացեալ - Սակս անյայտութեան մտաց Առակացն Սողոմոնի, զոր ասէ...
բ. 230բ-2ա Յաղագս Երգոյ երգոցն տեսութիւն փաստաբանութեան,
ի նոյն Դաւթէ ասացեալ - Այսպէս լուաք ի պատմող վարդապետաց...
գ. 232ա-3ա Պատճառ ըստ կարգի ասացելոցդ Ինն երանութեանն,
ի նոյն վարդապետէն Դաւթէ տեսաւորեալ խնդիր - Այսպէս լուաք եւ ծանեաք, եթէ զայս ոչ ի խնդրոյ...
դ. 233աբ Սկիզբն ի Հայր մեր, որ յերկինս, ըստ կարգի
այլոցն Ժողովողին, Երգ երգոցին եւ Ինն երանութեանն: Հայր մեր, որ յերկինս
ասացաւ ի Գրիգորէ Նիւսացւոյ լի իմաստութեամբ - Ամուր զէն են եւ խաւսակցութիւն ընդ Աստուծոյ աղաւթք...
ե. 233բ-5բ Պատճառ վերջի ճառին, նոյն Դաւթայ հոգացեալ,
զոր ասէ. Եկն եւ ի մեզ հոգեւոր խ[ր]ախճանութիւն - Եկն եւ ի մեզ
խրախճանութեան սպասաւորութիւն...
զ. 235բ-6բ Սկիզբն եւ պատճառ սակս Կուսութեան գրոցն
ի Գրիգորէ Նիւսացոյ, ի Դաւիթ վարդապետէ հոգացեալ - Արդ, յաղագս Կուսութեան գրոցս թուի, թէ ոչ յումեքէ հարկաւորեալ
եղեւ...
է. 236բ-9ա Սկիզբն եւ պատճառ ըստ կարգի այլոցդ յաղագս
Կազմութեան մարդոյն, ասացեալ լիապատար բանիւք - Այսպէս լուաք ի հոգեւոր վարժապետաց ի կենդանի նոցուն
ձայնիցն...
ը. 239ա-41բ Սկիզբն եւ պատճառ Բնութեան գրոցս, ի նոյն
Պետրոսէ խնդրեալ յաղագս բնախաւսութեան ի մեր բնութիւնս - Վարդապետն եկեղեցւոյ Գրիգոր Նիւսացի շարագծէ եւ
զայս աստուածային կտակ... եւ մասանց բանականի բնութեանս, ի փառս Քրիստոսի,
յաւիտեանս յաւիտենի:
4. 241բ-68բ [Պատճառք ճառիցն Բարսղի Կեսարացւոյ]
ա. 241բ-66ա [Պատճառք Պահոցն գրոյ ի Բարսղէ]
1. 241բ-3բ Նոյն Դաւթա վարդապետի պատճառ Պահոցն
գրոց` ի Բարսղե կարգելոցն, ասացեալ ի հմտութիւն վարժողաց - Սրբոց արանց աստուածազգեստից սովորութեամբ առեալ
ի միմեանց...
2. 243բ-4ա Պատճառ եւ տեսութիւն երկրորդ ճառին ասացեալ - Վարդապետութիւնս,
որ կարգեալ է սրբոյն Բարսղի...
3. 244ա-5ա Պատճառ երրորդ ճառին, որ վասն արբեցողաց - Զառաջին ճառն եւ զերկրորդն ասացեալ է սրբոյն Բարսղի...
4. 245ա-6ա Պատճառ չորրոր[դ] ճառին ի Հայեացն ի քեզ
ասացեալ - Թեպետ
եւ ամենայն խրատք վարդապետութեան...
5. 246ա-7ա Պատճառ հինգերորդ ճառին, որ առ Նաւատիանոսքն,
սրբոյն Բարսղի ասացեալ վասն ապաշխարութեան - Մեծն եւ առաջին ամենայն եպիսկոպոսաց սուրբն Բասիլեոս...
6. 247ա-8ա Պատճառ վեցերորդ ճառին ի յայրն, որ ասաց.
Քակեցից զշտեմարանս իմ եւ մեծամեծս շինեցից - Սովորութիւն
է սրբոց վարդապետաց յոքնակի ջանիւ...
7. 248աբ Պատճառ եւթներորդ ճառիս վասն աւրինակին
հարցման առ Տէր, Դաւթա հոգացեալ - Երանելին Բասիլիոս առնու ի խրատ մարդկային...
8. 248բ-9ա Պատճառ ութերորդ ճառին, որ վասն վաշխառուաց - Որպէս
յառաջ ասացեալ երկու ճառիցդ է տեսութիւնդ...
9. 249ա-50ա Պատճառ իններրորդ ճառին, որ վասն բարկացողաց - Գազանային
եւ սողնական ցուցանէ...
10. 250ա Պատճառ տասներորդ ճառին, որ վասն մախանաց
ասացեալ է - Վարդապետս
սուրբ զայս դնէ սկիզբն ճառիս...
11. 250բ-1ա Պատճառ մետասան ճառին, որ ի Սաղմոսն
առաջին ասացեալ է - Այսպէս կարծի յոմանց, թէ ամենայն Սաղմոսացն Դաւթի...
12. 251ա-2բ Պատճառ երկոտասան ճառին, որ սաղմոսն
յիսներորդ իններորդ - Մեծի եկեղեցոյն Կեսարու, որում առաջնորդ էր սուրբն
Բասիլիոս...
13. 252բ-3ա Պատճառ երեքտասան ճառին, որ վաթսուն
եւ ի մի սաղմոսն - Վերնագիր
Սաղմոսիս Իդիթովմա ասի, Իդիթոմ երգիչ միայն...
14. 253ա-4ա Պատճառ չորեքտասան ճառին, որ ի հարիւր
եւ ի չորս սաղմոսն - Հոգաբարձրութիւն էր առաջնորդաց եկեղեցւոյ Քրիստոսի...
15. 254աբ Պատճառ հինգէտասան ճառին, որ յամէնասուրբ
Երրորդութիւնն - Զաստուած
հանապազ յիշել բարեպաշտութիւն մեծ է, ասէ...
16. 254բ-5ա Պատճառ վեցտասան ճառին յսկիզբն Աւետարանին
Յոհանու, զոր ասէ. Ի սկզբանէ էր բանն եւ բանն էր - Որ նախ քան զայս ճառ աստուածաբանութեանն ամենասուրբ
Երրորդութիւնն...
17. 255ա-6ա Պատճառ եւթնուտասն ճառին, որ ի ծնունդն
փրկական - Քրիստոսի
ծնունդն իւրականն եւ յատուկ առ ի Հաւրէ...
18. 256ա Պատճառ ութուտասան ճառին, վասն հարցման
Բարսղի առ Ապողինար - Եւ ի վերնագրէն ուսանիս, զի յետոյ թարգմանեցաւ ճառս
ի Դաւթէ թարգմանչէ եւ եդաւ յայսր մատէնի...
19. 256աբ Պատճառ իննուտասն ճառին, ի հարցուած
Բարսղի առ Աստուածաբան - Այ[ս]պիսի հարցուածքս եւ պատասխանիքս արանցն աստուածազգեստից...
20. 256բ-7ա Պատճառ քսաներորդ ճառին, որ առ Ոպտիմեա
եպիսկոպոսն - Ոպտիմեոս
եպիսկոպոս վիճակակալ ընդ իշխանութեամբ Բասիլիոսի...
21. 257ա-8ա Պատճառ քսան եւ մի ճառին, որ առ Սեբիոս
եպիսկոպոս Կեսարու ասացեալ - Եւսեբիոսս այս առաջնորդ էր Կեսարու...
22. 258ա-9ա Պատճառ քսան ու երկու ճառին, որ ի Բարսղէ
առ Գրիգոր Աստուածաբան վասն հաւատարիմ վարուց - Սուրբն Բասիլիոս եւ Գրիգոր Աստուածաբան երկոքին ընտրեալք...
23. 259ա Պատճառ քսաներորդ երրորդ ճառին, ի Բարսղէ
առ նոյն Գրիգոր Աստուածաբան վասն կանոնական սահմանադրութեան ասացեալ - Գովելով եւ լուռ լինելով ասէ. Ունիմք ի սիրտս մեր...
24. 259աբ Պատճառ քսաներորդ չորրորդ ճառին, որ
առ Դէոդորոս երեց Անտիոքացի - Դէոդորոսս այս ի լաւաց եւ ի պիտանեաց էր եւ ի գոլ...
25. 259բ-60ա Պատճառ քսաներորդ Ե. ճառին, որ յաղագս
գոհութեան - Յայսմ
ճառի զառաքականն յարգէ պատուիրան...
26. 260ա-1ա Պատճառ քսաներորդ Զ. ճառին, որ ի Յուղիտտեա
վկայն - Սուրբ
եւ երջանիկն Բասիլիոս վկայասէր գրէ...
27. 261ա-2ա Պատրաստ (=պատճառ) քսանեւթներորդ ճառին,
որ ի սուրբն Ստեփաննոս, ներբողական բան գովեստի ի սրբոյն Բարսղէ - Զհրաշալի
նահատակութիւն սրբոյն Ստեփաննոսի...
28. 262աբ Պատճառ ԻԸ. ճառին, որ ի սուրբ քառասունսն
Սեբաստիա - Սուրբ եւ սքանչելի վկայիցն յիշատակ, որ ի Սեբաստիայ
կատարեցան...
29. 262բ-3բ Պատճառ քսան եւ ինն ճառին, որ սուրբ վկայն
Գորդիոս - Մեծն ամենայն հայրապետաց եւ վկայասէրն Բասիլիոս...
30. 263բ-4ա Պատճառ երեսներորդ ճառին, որ վասն մկրտութեան - Սուրբ
եւ երանելի հայրապետն ասաց ի քառասնորդսն աղուհացից...
31. 264ա-5ա Պատճառ երեսներորդ երկրորդ ճառին ընդդեմ
այնոցիկ, որ յանդգնին չարեաց պատճառ ասել զԱստուած - Սովորութիւն
էր սրբոց վարդապետացն հանապազ որոնել...
32. 265ա-6ա Պատճառ երեսներորդ երրորդ ճառին, որ
վասն ողորմածութենէ եւ աղաւթից պատուիրէ ի գլուխ այլոցն ամենեցուն - Զոր աւրինակ ճարտարք ի բժշկաց... որում եւ մէք փափագեսցուք
փառաւորելով զՀայր եւ զՈրդի եւ զՍուրբ Հոգին, յաւիտեան յաւիտենից:
բ. 266ա-8բ Սկիզբն եւ պատճառ Հարցողաց գրոցն սրբոյն
Բարսղի - Այսպէս լուաք ի գրոց եւ յուսուցչացն մերոց, թէ ի ժամանակին...
եւ ապա սիրական համբուրիւ յուղարկեաց զնոսա, փառաւորելով զամէնասուրբ
Երրորդութիւնն. յաւիտեանս:
գ. 268ա-70բ Սկիզբն եւ պատճառ Վեցաւրեա գրոցն ի սրբոյն
Բարսղե ասացեալ - Սուրբն եւ սքանչելի Բասիլիոս` մեծատան եւ բարեպաշտ
ծնողաց զաւակ... զվեցաւրէս ի զատկի շաբաթուն ի փառս Աստուծոյ Հաւր, որում
փառք յաւիտեան:
5. 270բ-5ա [Պատճառք Եւագրի գրոցն]
ա. 270բ-2բ Սկիզբն եւ պատճառ Եւագրին եւ նախաշաւիղ,
զոր ասէ, թե նշանակ յԵզեկիել - Երանելին Եւագրիոս, թէ որպիսի վարուք ճգնեցաւ...
բ. 272բ-3բ Պատճառ եւ տեսութիւն ի գիտնականն եւ
յարդիւնաւորն - Գիտնական`
զտեսական առաքինութիւնսն ասէ եւ արդիւնաւոր...
գ. 273բ-4բ Պատճառ ճառին, որ առ Անատաւլիս, Եւագրեա
ասացեալ - Ի վարդապետաց եւ ի բանից, որք են բանի սպասաւորք...
դ. 274բ-5ա ՅԵրենիոս գրոց հարցումն Յաղագս մտաց եւ
հինգ կարգացն նուաղութեան, որ յԵւագրին յիշի - Քանզի հաւանգոյն
է ասել նախահայր զմիտսն, եւ սորա դուստր զմտածութիւնն... առաւել զգուշանան
հնգիցս այսոցիկ, որ վերագրեալս է:
6. 275ա-81բ [Պատճառք գրոցն Դիոնէսիայ]
ա. 275ա-6ա Սկիզբն եւ տեսութիւն պատճառի Դիոնէսիոսին
ասացեալ - Երանելին
Դիոնէսիոս, մի էր ի նախարարացն Աթենացւոց, մեծատուն եւ առաջին...
բ. 276ա-81բ Սրբոյն Դիոնեսիոսի եպիսկոպոսի, որ
էր որդի Սոկրատայ գլխաւոր Աթենացոց, որ կոչի իմաստասիրաց քաղաք - Պատմեաց մեզ յաղագս անձին իւրոյ երանելին Դիոնէսիոս
այսպէս... որպէս պարտ է պատուել զՏէր մեր Յիսուս Քրիստոս... ամէն:
7. 281բ-6բ [Պատճառք գրոցն Դաւթի փիլիսոփայի]
ա. 281բ-4բ Սկիզբն եւ պատճառ Բարձրացուցեացն ճառի
եւ տեսութիւն - Հրաշագործողն
արարածոց Աստուած, որ ի սկզբանէ գոյացոյց զամենայն...
բ. 284բ-6ա Սկիզբն եւ պատճառ Սահմանաց գրոցն, Դաւթի
վարդապետի զուգեալ ի տեսութիւն դիւրագիւտ - Այսպէս պարտ է իմանալ զպատճառ գրոցս, որ Սահմանաց կոչի...
գ. 286աբ Սկիզբն եւ պատճառ Քերականին Դաւթի փիլիսոփայի - Քերականութեանն արուեստ յարտաքնոցն է, զի նոքա մեծաւ
ջանիւ... թէ իմաստութեան սիրելութիւնն է իմաստութիւն կատարեալ:
«Պատճառք
Նուրբ գրեանց» մասի գրէթէ բոլոր միաւորները տե՛ս նաեւ ձեռ. 1897, 79ա-155ա,
183ա-98ա, 209ա-45բ, 248բ-83բ:
Գ. 286բ-376բ [Պատճառք Նորոց կտակարանաց]
ա. 286բ-91բ Սկիզբն ու պատճառ Ընթերցուածին ի Յակոբա
ասացեալ - Յետ
համբառնալոյ Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի կարգեցին առաքեալքն...
բ. 291բ-8բ Սկիզբն եւ պատճառ չորից Աւետարանացն,
սկսեալ ի Յովհաննէ աւետարանչէ - Որք արտաքին հանդիսիցին լինին տեսողք, յորժամ զբռնամարտիք
ոք...
գ. 298բ-305ա Պատճառք եւ թելադրութիւն չորից Աւետարանացն`
թե որպէս գրեցան եւ յորքան ժամանակս, եւ թէ որպէս յառաջինսն խորհուրդ սոցա
երկնէր գայր - Յարեւելս
ասի տնկեալ զդրախտն, ուստի եւ աղբիւր ելանէր...
դ. 305ա-12ա Դարձեալ այլ խորհուրդ չորից Աւետարանչացն - Երկոտասան
ակունք էին շարակարգեալ ի հանդերձի քահանայապետին...
ե. 312ա-27ա Սկիզբն եւ պատճառ առաքելոյն չորէքտասան
թղթոյն Պաւղոսի - Բազումք
հաւատացին ի Քրիստոս ի հրէից եւ ի հեթանոսաց ի Հռոմ քաղաքի...
զ. 327ա-8բ Եփրեմի - Արդարացոյց զստութիւննն եւ պարտաւորեաց զազատութիւնն...
է. 328բ-9ա Սրբոյն Եփրեմի Պատճառ Կորնթացոց առաջին
թղթին - Իբրեւ
եկն էհաս Աւետարանն առ Կորընթացիսն, ի ձեռն Պաւղոսի...
ը. 329ա-31ա Յոհաննու Ոսկեբերանի ասացեալ Պատճառ
Կորընթացւոց առաջին թղթոյն - Կարընթոս քաղաք է յառաջին Եղղադայ...
թ. 331աբ Սրբոյն Եփրեմի Պատճառ երկրորդ թղթին Կորնթացւոց - Հալածումն անհնարին յարեաւ ի վերայ Աւետարանին...
ժ. 331բ-3ա Յոհաննու Ոսկեբերանի Պատճառ երկրորդ
Կորընթացւոյն - Պարտ եւ պատշաճ է ի սկիզբն թղթիս...
ժա. 333ա-5ա Սրբոյն Եփրեմի Պատճառ երրորդ թղթին Կորընթացւոց
ասացեալ - Կորընթացիք յետ միաբանելոյն իւրեանց ի ձեռն թղթոյն
առաքելոյ...
ժբ. 335աբ Սրբոյն Եփրեմի Պատճառ Գաղտացւոց թղթոյն - Գաղտացիքն աշակերտեցան ի Պաւղոսէ...
ժգ. 335բ-6բ Յոհաննու Ոսկեբերանի Պատճառ Գաղատացոց
թղթոյն - Բազում
եւ մեծ ցասմամբ լի է սկիզբն թղթին...
ժդ. 336բ-7ա Սրբոյն Եփրեմի Պատճառ Եփեսացոց թղթոյն - Եփեսացիքն
աշակերտեալ էին ի Յոհաննէ աւետարանչէ...
ժե. 337աբ Յոհաննու Ոսկեբերանի ասացեալ Պատճառ
Եփեսացւոց թղթին - Եփեսոս մայրաքաղաք է Եփեսացւոց...
ժզ. 337բ-8ա Սրբոյն Եփրեմի Պատճառ Փիլիպեցոց թղթոյն - Հալածանք մեծ յարեան ի վերայ Պաւղոսի, ի քաղաքին Փիլիպեցւոց...
ժէ. 338ա-9բ Յոհաննու Ոսկեբերանի Պատճառ Փիլիպեցւոց
թղթոյն - Փիլիպեցիքն ի քաղաքէ Մակեդոնացւոցն են, որպէս եւ
Ղուկաս պատմէ...
ժը. 339բ Սրբոյն Եփրեմի Պատճառ Կողոսացւոց թղթոյն - Կողոսացիք
աշակերտեալ էին յԵպափրոդիտեա, այն որ ի նոցանէ իսկ էր...
ժթ. 339բ-40բ Յոհաննու Ոսկեբերանի Պատճառ Կողոսացւոց
թղթոյն - Ամենայն
թուղթքն Պաւղոսի ունին ինչ աւելի, որ ի կապանսն գրեցան...
ի. 340բ Սրբոյն Եփրեմի Պատճառ Թեսաղոնիկեցւոց
առաջին թղթոյն - Պաւղոս
իբրեւ հալածեցաւ ի քաղաքի անդ Փիլիպեցւոցն...
իա. 340բ-1ա Յոհաննու Ոսկեբերանի Պատճառ Թեսաղոնիկեցոց
առաջին թղթոցն - Ընդէ՞ր
յորժամ առ Փիլիպեցիսն գրէ...
իբ. 341աբ Սրբոյն Եփրեմի Պատճառ Թեսաղոնիկեցւոց
երկրորդ թղթոյն - Թեսաղոնիկեցիքն
զկնի այսր իբրեւ ընկալան զթուղթն...
իգ. 341բ-2բ Սրբոյն Յոհաննու Ոսկեբերանի ասացեալ
Պատճառ երկրորդ Թեսաղոնիկեցոյն - Յառաջնում թղթին ասաց, թե աղաւթս առնեմք զցայգ եւ զցերեկ...
իդ. 343ա Սրբոյն Եւթաղեա Պատճառ եբրաեցւոց թղթոյն - Եբրայեցւոց թուղթն թուի թէ չիցէ Պաւղոսի գրեալ...
իե. 343ա-4ա Սրբոյն Կիւրղի Պատճառ Եբրայեցւոց թղթոյն - Եւ ի վերայ լերինդ բարձու աւետարանիչդ Սիոնի եւ այլն...
իզ. 344աբ Որոգենի Պատճառ Եբրաեցւոց, յեկեղեցական
պատմութենէ ասացեալ - Բայց ասաց նա դարձեալ վասն Եբրաեցւոց թղթոյս...
իէ. 344բ-6ա Սրբոյն Եփրեմի Պատճառ Եբրաեցւոց թղթոյն - Ի
սկզբան թղթոյս ծուփ եւ խնդիր անկաւ ի մէջ...
իը. 346ա-9ա Յովհաննու Ոսկեբերանի Պատճառ Եբրաեցւոց
թղթոյն - Հռոմաեցւոցն, գրէ Պաւղոս երանելին, ցորչափ ժամանակս...
իթ. 349աբ Սրբոյն Եփրեմի ասացեալ Պատճառ Տիմոթիայ
Առաջին թղթին - Առաքեալ
յղեաց զՏիմոթեոս առ Եփեսացիսն վասն ոմանց...
լ. 349բ-50բ Յովհաննու Ոսկեբերանի ասացեալ պատճառ
Առաջին թղթոյն Տիմոթե - Յաշակերտաց առաքելոյն էր Տիմոթէոս եւ վկայէ Ղուկաս...
լա. 350բ-1ա Սրբոյն Եփրեմի ասացեալ Պատճառ Երկրորդ
թղթոյն Տիմոթէի - Պաւղոս
ծանեաւ հոգւովն, որ ի նմա, եթե մերձեալ է ժամանակ...
լբ. 351աբ Յովհաննու Ոսկեբերանի Պատճառ Երկրորդ
թղթոյն Տիմոթէի - Զիա՞րդ
իցէ, զի երկրորդ թուղթ գրէ առ Տիմոթէոս...
լգ. 351բ-2ա Սրբոյն Եփրեմի Պատճառ Տիտոսի թղթոյն
ասացեալ - Պաւղոս եթող զՏիտոս ի Կրետէս, զի շրջեսցի եւ կացուսցէ...
լդ. 352աբ Տեառն Յովհաննու Պատճառ թղթոյն, որ առ
Տիտոս - Քան
զամենեսին, որ ընդ Պաւղոսի էին, սայ էր առաւել ընտիր...
լե. 352բ-4բ Ի Փիլիմոնի թղթիս Եփրեմ չէ ոչինչ հրամայեալ`
ո՛չ պատճառ եւ ո՛չ մեկնութիւն: Յոհաննու Ոսկեբերանի ասացեալ վասն Փիլիմոնի
թղթիս - Նախ
զպատճառ թղթիս կարեւոր համարիմ ասել, եւ ապա զխնդիրն...
լզ. 354բ-7ա Սկիզբն եւ պատճառ Գործոցն Առաքելոց,
սրբոյն Եփրեմի ասացեալ - Մատենագիր պրակս առաքելոց Ղուկասու աւետարանագրի
է, որպէս եւ ուսաք մեք...
լէ. 357ա-73ա Յոհաննու Ոսկեբերանի տեսութիւն վասն
Գործոցն Առաքելոցն - Բազմաց անգիտելի է մատեանս, եւ չէ պարտ զայսչափ գանձս
ի ծածուկ լինել...
լը. 373բ-4ա Նախադրութիւն թղթոյն Յակոբա եւ նորին
Պատճառ - Արդարն
Յակոբոս, որ էր ըստ մարմնոյ եղբայր Տեառն մերոյ...
լթ. 374աբ Նախադրութիւն Առաջին թղթոյն Պետրոսի - Պետրոս ինքն խնդրեաց զայս թուղթս գրել առ որ ի սփիւռս հրեայք
հաւատացեալք էին...
խ. 374բ Նախադրութիւն Պետրոսի երկրորդ թղթոյն - Գրէ
դարձեալ նոյն ինքն Պետրոս եւ զայս թուղթս եւ առաքէ վերստին...
խա. 375աբ Նախադրութիւն առաջի թղթոյն Յովհաննու - Յովհաննէս,
որ զԱւետարանն գրեաց, նոյնն առաքէ թուղթ առ հաւատացեալսն...
խբ. 375բ-6ա Նախադրութիւն երկրորդ թղթոյն Յովհաննու - Զառաջնում թղթին զաւրութիւն ունի եւ այս թուղթս...
խգ. 376աբ Նախադրութիւն երրորդ թղթոյն Յովհաննու - Գրէ նոյն երանելի զայս երրորդ թուղթ, սակայն Գայիոսի
գրէ...
խգ. 376բ Նախադրութիւն թղթոյն Յուդայի - Զթուղթս զայս գրէ նորոգ հաւատացելոցն այսու պատճառանաւք...
հաւանեալսն կշտամբել եւ զըղջացեալսն ի նոցանէ///:
Դ. ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ`
1894 թ., շղագիր` «Սահակ վրդ. Ամատունի»
377ա-83բ Ցանկ
մատենիս (ըստ գլխակարգութեանց) - Թուղթ
3ա «Պատճառ լայն եւ նուրբ գրեանց... 376բ «Նախադրութիւն թղթոյն Յուդայի: Զթուղթս
զայս գրէ նորով: Վերջ»:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
138բ Ողորմեա՛,
Աստուա՛ծ, ստացողին: Խաչատուրին (անունն աւելացուած յետագայում):
229ա Ողորմեա՛,
Աստուա՛ծ, Մովսէսի անպիտանի գրողի եւ իւր ծնողացն:
229բ Զառասպելն,
որ ի Կիպրիանոսի ճառին
յիւր պատճառն ի մաւտ թուի, թէ մոռացա գրել, աստ կարդա՛ եւ անդ ասա՛, եւ մի՛ մեղադրեր
ինձ, աղաչեմ, զի ի յաւրինակն էր:
240ա (ստ. լս.)
Եղբա՛յր, շարող չկա:
262ա Սրբոյն Ստեփաննոսի բարեխաւսութեամբ
ողորմեա՛, Աստուա՛ծ, գրողին` Մովսէսի, եւ ծնողաց
իւրոց, եւ եղբարց, եւ քերց. ամէն:
281բ Տէր Աստուա՛ծ,
ողորմեա՛ ստացողի սորա` Գերսամ վարդապետին եւ ծնաւղաց իւրոց
եւ յիշողացդ. ամէն:
286բ ԶՄովսէս գրող գրոցս յիշեսջիք
ի սուրբ յաղաւթս ձեր, աղաչեմ, եւ զձեզ Տէր յիշէ:
354ա ԶԳերսամ վարդապետ յիշեսջիք
ի Քրիստոս:
229ա,
281բ էջերի յիշ-ներ եւ 3ա, 11ա էջերի խորագրեր տե՛ս ԺԳ. դ. յիշ-ք, էջ 910:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. (ԺԳ-ԺԴ. դդ.)
3ա Քրիստոս Աստուած
մեսիայ եւ Մանուիելն շնորհաւոր ար[աս]ցե զսայ վարդապետի Խաչատրոյ:
9բ [Խաչատուր] վարդապետի
ողորմեա՛ Տէր Յիսուս (անունը քերուած):
11ա ԶԽաչատուր վարդապետ յիշեա՛յ,
ո՜վ Տէր իմ:
16ա զԽաչատուր վարդապետ Կեչառվեցի, ստացող
սուրբ տառիս, յաղաւթս յիշեա՛:
42բ Քրիստոս
Աստուա՛ծ, ողորմեա՛ Խաչատուր վարդապետի:
43բ ԶԽաչատուր վարդապետ յաղաւթս
յիշել աղաչեմ:
144բ Ահայ ասա՛
Կեչառվ[եցի]:
169բ Վա՜յ սոցին
պատուողացն:
171ա Քրիստո՛ս,
թո՛ղ զյանցանս Խաչատուր վարդապետի:
176ա Խաչատրոյ ողորմեա՛ Քրիստոս:
Խաչատուր
Կեչառեցու գրչով բնագրերին կից կան յաւելումներ:
2. (1894 թ.)
2բ Պատուական
մատենիս ցանկը ըստ գլխակարգութեանց տե՛ս իւր վերջում, որ գրեցինք մեր ձեռքով,
իւր այլ կարեւոր բաներով: Մատենադարանապետ Սահակ Վ. Ամատունի 0շականցի:
383բ Ընթերցող,
որպէսզի այս ծաղկափթիթ մատեանը ամեն ժամանակ չարաչար չտրորուի քո ձեռքում`
մի բանի համար տակն ու վրայ անելովդ իրեն, եւ հետեւապէս չգօսանայ քո ձեռքում
աննման մատենիս աննման էջերն ու թղթերը, անյագ շրջմրջելովդ իրին, իբրեւ կալ,
դրի, ամբարեցի այստեղ իւր ամբողջ բովանդակութիւնն ըստ գլխոց, որ է ՃՂԶ.
(196) գլուխ բան: Կարեւոր եմ համարում այս էլ ասել քեզ, որ մատեանս թուական
չունի, բայց եւ այնպէս իւր գրութիւնը եթէ չասեմ ԺԲ. դարի, որպէս ակներեւ
ցոյց են տալիս իւր 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 16 թերթերը, որոց հետ եւ մատեանիս
ճակատին փառազարդ նստած անուշ, «Խորհուրդ խորհինը» երգող Խաչատուր վարդապետ Տարօնեցի կամ Կեչառեցին: Այո՛,
եթե չասեմ այս, ստոյգ կարող եմ ասել, որ մատեանս ԺԳ.րդ դարի դարամտի առաջին
մատաղներից մինն է:
Մատենիս գրիչն
է Մովսէս ոմն,
229ա, 286բ «ԶՄովսէս գրող գրոցս յիշեսջիք», «Ողորմեա՛, Աստուա՛ծ, Մովսէսի անպիտանի
գրողի»: Իսկ ստացողն` Գերսամ վարդապետ. 281բ «Տէր Աստուա՛ծ,
ողորմեա՛ ստացողի սորա Գերսամ վարդապետին»: Իսկ մատենիս նոր
ստացողն` Խաչատուր վարդապետ
Կեչառվեցի 3ա,
16ա, 42բ, 141ա, 176ա «ԶԽաչատուր վարդապետ Կեչառվեցի, ստացող
սուրբ տառիս յաղաւթս, յիշեա՛» (16ա): Իւր գրչով արած յաւելմունք - 202բ, 205բ,
222բ:
Իսկ մատենիս,
ոչ իւր գրչով, այլ Կեչառվեցու գրչով մեզ յայտնի
հեղինակն է Գրիգոր որդի Աբասեան, ծանօթութիւն տալով գրքիս մասին
այսպէս «Զոր սրբոց հարանցն ասացեալ է ի Հոգոյն ազդմանէ, զայն ի մի վայր ժողովեալ
ըստ կարի իմում» թղ. 3բ: Տէր Աստուած եւ ինձ ընդ Մովսէսին եւ Գերսամ վարդապետին
ողորմեա՛:
Մատենադարանապետ
Սահակ
վարդապետ Ամատունի: 1894 ամի 10 մայիսի:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 3ա, 172բ,
354բ` ութանկիւն. «ԳԻՐՔՍ ՍՈՒՐԲ ԷՋՄԻԱԾՆԱ Է»:
ՆՇՈՒՄ` «ԺԳ. դ., Մ[եսրոպ]
եպիս[կոպոս]»:
1880
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԵՐՈՒՍԱՂԷՄ |
ՌՄԼԵ.-ՌՄԼԶ. - 1786-1787 |
ԳՐԻՉ, ՍՏԱՑՈՂ` Ղունկիանոս կրաւնաւոր [Աշտարակեցի]:
ԹԵՐԹ` 473-2 (տե՛ս ՊԱՀՊԱՆԱԿ. գրչի էջակալում` 1-776, որ է`
3ա-392բ). չգրուած` 1ա-2բ, 102բ, 105բ-15բ, 171ա-2բ, 187բ-205բ, 206աբ, 264բ, 265աբ,
276ա-88բ, 297բ-8բ, 306բ, 320ա-2բ, 329բ-30բ, 359բ-62բ, 382բ, 390ա-3բ, 405ա-73բ: ՊՐԱԿ`
Ա-ԽԹx12 (Ա, ԻԶ, Լ, ԼԶ, ԼԷ, Խ, ԽԵ-ԽԷ 10, ԺԱ-ԺԹ, ԻԱ-ԻԵ, ԻԷ, ԼԱ-ԼԴ, ԼԸ 8, Ի 14, ԽԸ
2, ԽԹ 1): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով
(JHonig & Zoonen, կամ թագով պսակուած զինանշան, որի տակ` JHonig &
Zoonen): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 21x17,6: ԳՐՈՒԹԻՒՆ`
երկսիւն (17x12): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 162ա): ՏՈՂ`
31: ԿԱԶՄ`
տպարանային, բրոնզով դրոշմազարդ կարմիր կաշի. միջուկը` տախտակ. աստառը`
ծաղկաթուղթ, Ա. եւ Բ. փեղկերին` բուսական շրջանակների կենտրոնում` Խաչելութիւն.
լուսանցակողերը` բրոնզ, ճնշադրոշմ նախշազարդով: ՊԱՀՊԱՆԱԿ`
սկզբում 2 թերթ, թուղթ, հաշուած թերթաքանակի մէջ` 1-2:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Կիսախորան (գծանկարային, անաւարտ)`
3ա, 116ա, 206ա, 265ա, 396ա: Լուսանցազարդ` բուսական: Զարդագիր` թռչնագիր,
երկրաչափական, բուսական: Գոյներ` կարմիր, կապոյտ, վարդագոյն, նարնջի, կանաչ,
սպիտակ, սեւ, ոսկի:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. թ. 3-5` վերին լուսանցի
խորագրերը եզրահատումից կտրուած, գրադաշտը թանաքի թթուայնութեան հետեւանքով
գունափոխուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1. 3ա-100բ [Մխ. Սասնեցւոյ Յաղագս միութեան բնութեան եւ Բանին Աստուծոյ]
ա. 3ա-19ա Ասացեալ Մխիթարայ վարդապետի, թէ զի՞նչ է պատճառ մարդեղութեան
Բանին Աստուծոյ Տեառն Յիսուսի Քրիստոսի: Եւ հարկ էր եղանիլ տնօրինէթեանն
խորհրդոյ, որպէս եւ լինելիութիւն արարածոցս, զի զկատարումն ի հանդերձեալսն
եւ ի մշտնջենաւորն ունի: Եւ ոչ որպէս ոմանք ասեն, թէ կարողութիւն գոյը Միածնի
Որդւոյն Աստուծոյ յերկինս երկնից գոլով եւ անտուստ ի ստորինս հրաշագործել
առանց այնր ամենայնի, զոր ինչ յաշխարհի կատարեաց: Բան Ա.
- Առաջին բարի բնութեամբ եւ պատճառ բնութիւնն եղելոց...
3բ` վերին
լս-ում. «Գոշին Մխիթարայ»: 4բ` վերին լս-ում. «Մխիթարայ վարդապետին Արծկեցւոյ»:
բ. 19ա-26ա Նորին Մխիթար վարդապետի ասացեալ Յաղագս միութեան բնութեան
եւ ներգործութեան կրից մարդացելոյ Բանին Աստուծոյ Տեառն Յիսուսի Քրիստոսի,
ուղղափառ դաւանութեամբ ըստ սրբոց հարցն աւանդից, եւ թէ ոչ է երկուս բնութիւնիս
կամ երկուս ներգործութիւնիս կրից` որոշեալ ըստ երկաբնակաց ոմանց: Գլուխ
Բ. - [Բ]անն
Աստուծոյ Որդին Հօր միածին...
գ. 26բ-9ա Նորին Մխիթար վարդապետի ասացեալ, թէ որ ինչ ի բնութեանս
մեր անկարելիք են եւ հարկաւորք, այնոքիկ արարչին արարծոց Տեառն եւ Յիսուսի
Քրիստոսի կարելիք են եւ կամաւորք: Բան Գ. - [Ծ]նանելն
եւ մեռանելն եւ յառնելն ի մեռելոց...
դ. 29բ-31ա Նորին Մխիթար վարդապետի Վասն Յիսուսի աստուածութեանն:
Բան Դ. - [Յ]աղագս Յիսուսի աստուածութեանն օժանդակեալք...
ե. 31ա-5ա Նորին Մխիթարայ բանահիւսի Յաղագս կամաւորական կրիցն
Տեառն Յիսուսի Քրիստոսի մարդացելոյ Բանին Աստուծոյ: Բան Ե. - [Ե]ւ արդ,
ահաւասիկ պարտիմք աստանօր...
զ. 35բ-46ա Նորին Մխիթարայ Յաղագս սրբոյ պատարագին եւ մեղսաքաւիչ
խորհրդոյն Յիսուսի Քրիստոսի: Բան Զ. - [Ն]երգործական
զօրութիւնք աստուածային...
է. 46բ-50բ Նորին Մխիթարայ Առ այնոսիկ, որք խմոր եւ ջուր արկանեն
յահաւոր խորհուրդ սրբոյ պատարագին: Բան Է. - [Ո]րք միանգամ
ճշմարտութեանն սիրօղք իցեն...
ը. 50բ-4ա Նորին Մխիթարայ վարդապետի Վասն քահանայական զգեստուց:
Բան Ը. - Ընդդիմաբանութիւնս առ ի յոմանց...
թ. 54ա-9ա Նորին Մխիթարայ վարդապետի Յաղագս երկրորդի գալստեանն
Տեառն Յիսուսի Քրիստոսի` Որդւոյն Աստուծոյ: Բան Թ. - [Հ]աւատք
են (ասէ մեծն Պօղոս) յուսացելոց...
ժ. 59բ-66ա Նորին Մխիթարայ Վասն խոստովանութեան մեղանաց: Բան Ժ. - [Ճ]շմարիտ
եւ հաւաստի է սահման խոստովանութեան...
ժա. 66բ-92բ Նորին Մխիթարայ վարդապետի Յաղագս ողորմածութեան եւ
աղքատասիրութեան: Բան ԺԱ. - Ողորմածութեանն զդիտաւորութիւն
բազմադիմի իմացաք գոլ...
- 81բ-92բ Առակք տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի - Վասն ոչխարին մոլորելոյ, Սակս կորոսեալ դրամին եւ
Յաղագս հայրական սիրոյն, Ի դարձումն անառակի որդւոյն: -83ա Վասն մեծատանն
եւ տնտեսին: -85ա Վասն եղբարք եւ ծառայ Աստուծոյ: -86ա Վասն Զաքէոսի մաքսապետի
հաւատոյն, որ առ Քրիստոս: -86բ Ճառէ եւ վասն տասն կուսանաց զորոց: -87ա Վասն
երկրորդի գալստեան Տեառն ի դատել զտիեզերս ամենայն: -88ա Վասն ողորմածութեան
ի թղթոյ սրբոյն Յակոբայ առաքելոյն, որ ի կաթողիկէայս: -88բ Դարձեալ վասն ողորմածութեան
ի թղթոցն սրբոյն Յակոբայ առաքելոյն, որ ի կաթուղիկէայս: -89ա Դարձեալ վասն
ողորմածութեան ի թղթոցն սրբոյն Յոհաննու աւետարանչին, որ ի կաթուղիկէայս:
-90ա Դարձեալ վասն ողորմածութեան ի թղթոցն սրբազան առաքելոյն Պօղոսի:
ժբ. 93ա-6ա Նորին Մխիթարայ բանահիւսի ի բանն, զոր խօսեցաւ Տէրն
առ Նիկոդիմոս եկեալ առ նա ի գիշերի, ոչ ոք ել յերկինս, եթէ ոչ որ էջն յերկնից
որդի մարդոյ, որ էն յերկինս: Բան ԺԲ. - [Վ]աղ ուրեմն
ասացեալ եղեւ ի մէնջ...
ժգ. 96բ-9բ Նորին Մխիթարայ ի բանն առաքելոյն` Այլ արդ, Քրիստոս յարուցեալ
է ի մեռելոց, առաջին պտուղ ննջեցելոց: Բան ԺԳ. - [Զ]առատապէս
պարգեւաց Հոգւոյն Սրբոյ ապաւինելով...
ժդ. 99բ-100ա Նորին Մխիթարայ Յաղագս տնտեսութեանն
խորհրդոց Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ: Բան ԺԴ. - [Յիսուսի]
Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ ներգործական կրիցն...
ժե. 100բ Նորին
Մխիթարայ ասացեալ Յաղագս ամենայն նուաստական կրիցն Տեառն մերոյ Յիսուսի
Քրիստոսի: Բան ԺԵ. - [Վ]ասն զի զամենայն նւաստական կիրս բնութեամբ...
ժզ. 100բ Նորին Մխիթարայ այլ բան Յաղագս նուաստական
կրիցն Տեառն Յիսուսի - Յամենայն ներգործութիւնս նուաստական կրից... յամենայն
էից արարածոց իւրոց, յաւիտենից յաւիտեանս. ամէն:
Տե՛ս
նաեւ ձեռ. 952, 5ա-216ա:
101ա (1321 թ.)
Յիշատակարան հեղինակի սրբոյ մատենիս տեառն Մխիթարայ եռամեծի աստուածաշնորհ
եւ բանիբուն վարդապետի եւ քաջ հռետորին հայոց, Բանահիւս կոչեցելոյ, իբր
վերջաբանական փառատրութիւն եւ գոհաբանութիւն առ Աստուած. [Փ]առաւորեսցուք
գոհաբանական ձայնիւ զմիածին Որդին Աստուծոյ` զՏէր մեր Յիսուս Քրիստոս անճառ
հրաշից ներգործօղ, կամաւ Հօր եւ Հոգւոյն Սրբոյ, իմանեալեաց եւ զգալի արարածոց,
սիրեսցուք զնա յամենայն մտաց եւ յամենայն զօրութենէ մերմէ: Զբանս եւ զգործս
բարիս պատրաստեսցուք ըստ հաճոյս կամաց նորա, մատուսցուք զնուէրս ընծայից`
զպտուղ շրթանց խոստովանելոց յանուն նորա, զբանական պատարագս հրով Հոգւոյն
ողջակիզեալ` տրիտուր փոխարինի մեծագոյն երախտեաց եւ անպատում պարգեւաց
նորա, զի արար զմեզ ըստ պատկերի եւ ըստ նմանութեան փառաց իւրոց: Իսկ ի լրման
ժամանակի եղեւ ըստ նմանութեն մերում, առանց մեղաց եւ ապականացու հրից
ծննդեամբ մաքրականաւ ի կուսական արգանդէ, այլեւ կամաւոր մահուամբ իւրով,
որով կենդանացաք յուսով անմահական յարութեանն: Դարձեալ միւսանգամ զմահկանացու
զբնութիւնս մեր, ըստ նմանութեան անմահական յարութեան իւրոյ, անեղծ պայմանաւ
նորոգելով արտաքոյ լինել մահացու եւ ամենայն պականութեան հրից: Յորժամ
գայցէ փառօք Հօր եւ Հոգւոյն Սրբոյ, հանդերձ հրեշտակօք սրբովք, դատել զբանական
կենդանիս ըստ խորհրդոց բանից եւ գործոց, չարաց մարդկան` որոց ի մեղս զառածեալ
կամակոր մտօք արքունական դատաստանաւ հրաժեշտ յինքենէ տալով ի տանջանս
յաւիտենական հրոյն, զոր պատրաստեալ է սատանայի եւ հրեշտակաց նորա: Իսկ
բարեացն եղելոց` զուրախութիւն յաւիտենական կենացն ողորմութեամբ եւ գթութեամբ
իւրով. Եկա՛յք, օրհնեալք Հօր իմոյ, ժառանգեցէ՛ք պատրաստեալ ձեզ զարքայութիւնն
ի սկզբանէ աշխարհի, /101բ/ որում օրհնութիւնք երգոց լեզուաց երջանկաց, անմահակից
եւ մահկանացու բանականաց, երկրպագութեամբ հանդերձ ընդ Հօր եւ ամենասուրբ
Հոգւոյն, յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Ի թուի ՉՀ.երրորդի հայկազեանս տոհմի տօմարի,
ես, անպիտանս ի ծառայս Տեառն Աստուծոյ Յիսուսի Քրիստոսի, Մխիթար անուն, կրտսեր
վարդապետաց... (շարունակութիւնը տե՛ս ձեռ. 952, 215բ-6ա):
2. 103ա-4բ Պատմութիւն հաւաստի եւ համառօտ Մխիթար
վարդապետի` հեղինակի գրքոյս - [Ա]մենայն նրբահայեաց պատմութիւնք ասացեալ եւ շարագրեալ
եղեն... որ է ի հարաւային կողմանէ անապատին, ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ
մերոյ:
Տե՛ս
նաեւ ձեռ. 952, 1ա-4բ. հմմտ. Գ. վրդ. Յովսէփեան, Մխիթար Սասնեցի (Կերմանեցի)
1260՞-1337, Վաղարշապատ, 1899, էջ 27-32:
Բ. 116ա-87ա Մեծին Վարդանայ տիեզերալոյս վարդապետին
Վասն ուղիղ դաւանութեան ամենասրբոյ Երրորդութեանն, առ ի յօգնութիւն ձեռնարկութեանս - Ուղիղ դաւանութիւն սրբոյ Երրորդութեանն գոհացողական
բանիւ աղաչանք, աղերսանօք հանդերձ, յաջողել զգործս մեր անթերի եւ կատարել
ուղղութեամբ հասանիլ առ նա -116ա-8ա (Յառաջաբան) - [Ս]կիզբն հոգեւոր ձեռնարկութեանս
մերոյ... -118բ Ցանկ գրքոյս - Ա. Վասն վերինն Երուսաղէմի... Ի. Վասն ծուլութեան
եւ մեղաց համարձակութեան:
ա. 119ա-25ա Վասն վերինն Երուսաղէմի եւ անճառ խնդրութեանն
արդարոց եւ հանգստեան նոցա: Գլուխ առաջին - [Տ]է՛ր, աստուածապատկեր միտս քո...
բ. 125ա-7բ Վասն հոգւոցն, թէ այժմ որպէս կան, եւ զի՞նչ
է հանգիստ նոցա: Բ. գլուխ - [Ա]հաւասիկ փոքր մի քննեսցուք...
գ. 128աբ Վասն բարի գործոց, թէ ո՞րք են եւ կամ քանիք:
Գլուխ Գ. - Քանզի որ ինչ էր յաստուածեղէն գիրս...
դ. 129ա-32ա Վասն աղօթից, զի մեծ է առաջի Աստուծոյ:
[Գլուխ] Դ. - [Ա]րդ, է եւ աղօթքն անբաւ բարութիւն...
ե. 132ա-5ա Վասն պահոց, թէ ո՞րքան բարի է առաջի Աստուծոյ
եւ ընդունելի է: Գլուխ Ե. - [Ե]ւ արդ,
ո՞վ է ի մարդկանէ...
զ. 135ա-9բ Վասն աղքատութեան եւ խոնարհութեան:
Գլուխ Զ. - [Մ]եծ է գովութիւն կամաւոր աղքատութեանն...
է. 139բ-42ա Վասն ողորմութեան եւ սիրոյ եւ գրութեան:
Գլուխ Է. - [Ա]րդ,
որովհետեւ սկիզբն եղեւ այսպիսի աստուածային շինուածոյս...
ը. 142բ-4բ Վասն խոստովանութեան, զղջման եւ ապաշխարութեան:
Գլուխ Ը. - [Ե]ւ
քանզի հասեալ ժամանեցաք...
թ. 145ա-8ա Վասն դժոխոցն եւ սակս չար եւ դառն տանջանաց
նորին: Գլուխ Թ. - [Ե]ւ արդ, քանզի շնորհօքն Աստուծոյ պատմեցաք...
ժ. 148բ-52բ Վասն մեղաց, թէ ոյք են եւ կամ թէ քանիք:
Գլուխ Ժ. - [Ե]ւ քանզի փոքր մի ծանուցաք յաստուածեղէն գրոց...
ժա. 152բ-6ա Վասն որովայնամոլութեան եւ արբեցութեան,
ագահութեան եւ արծաթասիրութեան, անյուսութեան եւ ուրացութեան, անհաւատութեան
եւ թովչութեան: Գլուխ ԺԱ. - [Չ]ար է կատարեալ եւ պատճառ յոլովագոյն մեղաց...
ժբ. 156ա-9բ Վասն կռապաշտութեան եւ կախարդութեան:
Գլուխ ԺԲ. - [Կ]ռապաշտութիւնն
սկիզբն եւ մայր եղեւ...
ժգ. 160ա-3բ Վասն շնութեան եւ պոռնկութեան եւ անասնագիտութեան
եւ այլ, որ ի կարգին: Գլուխ ԺԳ. - [Ա]հա դառնատեսակ չար եւ անուն
կորստեան...
ժդ. 163բ-5բ Վասն զրկանաց եւ գողութեան եւ վաշխից:
Գլուխ ԺԴ. - [Ա]րդ, պարտ եւ պատշաճ է մեզ քննել...
ժե. 166ա-8ա Վասն ոխակալութեան եւ ատելութեան,
մախանաց եւ բարկութեան, նախանձու եւ այլ բազում մանրագոյն մեղաց, որք շնչական
ասին ի Գրոց Սրբոց: Գլուխ ԺԵ. - [Մ]եծագոյն
չար եւ յաղթանդամ գազան է...
ժզ. 169ա-70բ Վասն յիշոցնատուաց, որք հայհոյեն զԱստուած:
Գլուխ ԺԶ. - [Գ]ազան
չարագոյն է յիշոցնատուն... վասն ամենայն ազգ արդ/// (անաւարտ, տեղը բաց):
«ԺԷ.»
գլուխը «Վասն տասն համարոյ, որ է թիւ կատարեալ» չիք, տեղը բաց, 170բ կիսով եւ
171ա-2բ չգրուած:
ժը. 173ա-4բ [Վասն փառաւոր եւ անճառ գալստեան Որդւոյն
Աստուծոյ: Գլուխ ԺԸ.] - (սկիզբը թերի) ///ին զեխութեամբ եւ այնոքիկ որք զորովայն
իբրեւ զԱստուած պաշտեն...
ժթ. 175ա-81ա Վասն ծննդեան Նեռինն եւ դառն ժամանակին,
որ լինելոց է, եւ վասն սատակման նորին: Գլուխ ԺԹ. - [Ե]ւ արդ,
չափով ճառեցաք ըստ մերոյ տկարութեանս...
ի. 181ա-7ա Վասն ծուլութեան եւ մեղաց համարձակութեան
եւ վասն նուազութեան բարեաց: Գլուխ Ի. - [Ե]ւ արդ,
քանզի խնամօղ եւ մարդասէր կամօք բարերարին... լոյսն եւ ի մի բնութիւնն, ի
Հայր եւ յՈրդի եւ ի Հոգին Սուրբ, որ է օրհնեալ եւ փառաւորեալ... ամէն:
Գ. 207ա-64ա Գիրք, որ կոչի Զգօն, արարեալ սրբոյն Յակոբայ
Մծբնայ հայրապետին, ըստ խնդրոյ սրբոյն Գրիգորի Լուսաւորչին, ներ թուում կենարարին
ներմարմնութեան ԳՃ. եւ հնգին (305):
Տե՛ս
ձեռ. 498, 1ա-126ա: Ցանկ/ 207ա: Յռջբ./207աբ: ա/207բ-12բ: բ/213ա-9բ: գ/220ա-4բ: դ/225ա-8բ:
ե/229ա-35բ: զ/236ա-43բ: է/243բ-9բ: ը/250ա-5բ: թ/255բ-60բ: ժ/260բ-64ա:
Դ. [Քարոզք եւ բանք զանազանք]
1. ա. 266ա-9ա Երանելւոյն Եղիշէի ուղղափառ վարդապետի
եւ անյաղթ փիլիսոփայի Յաղագս տերունական աղօթիցն մեկնութեան ի բանն. Հայր
մեր որ յերկինս - Է պարզ
բնութեամբ եւ առուել ունի զբարձրութիւն բանից...
բ. 269ա-71բ Մեկնութիւն սրբոց վարդապետաց եկեղեցւոյ`
արարեալ ի Հայր մեր որ յերկինսն, զոր ուսոյց Տէր աշակերտացն եւ նոքօք ամենայն
հաւատացելոց առ Հայր Տեառն - [Հ]այր մեր որ երկինս ես. քաղցր
եւ ախորժ, շնորհալի անուն...
գ. 272ա-5բ Դարձեալ կրկին մեկնութիւն ի Հայր մեր,
որ յերկինս, զոր ուսոյց Տէրն աշակերտաց իւրոց, սրբոյն Ներսիսէ Լամբրոնացւոյ - [Հ]այր
մեր որ յերկինսդ ես: Որ Հայր դաւանէ...
2. ա. 289ա-97ա Տեառն Ներսիսի հայրապետի արարեալ Մեկնութիւն
վասն ինն երանութեանց - [Ե]ւ տեսեալ Յիսուսի զժողովուրդս բազումս ել ի լեառն...
բ. 299ա-303բ [Թուղթք տեառն Ներսիսի կաթուղիկոսի
Հայոց]
Տե՛ս
ձեռ. 500, 52ա-66բ: ա-դ/չիք: ե/299աբ: զ/300ա: է/300ա-1ա: ը/301ա: թ/301աբ: ժ/301բ:
ժա/302ա-3բ:
3. ա. 303բ [Ոտանաւոր «Ա-Ք»] - Աջն անեղական... Քրիստոնէից թագ եւ պարծանք:
բ. 303բ - Խաչն փրկչական, նշան տերունական (6 տող):
4. ա. 304ա-5ա [Ձեւք օրհնութեանց] - Պատճառն բոլորից Հայր անսկիզբն, որ ասաց...
բ. 305ա-6ա Առատաբուղխ աղբիւրն ամենայն շնորհաց... (Ա-Ք)... Յորոց վերայ ծաւալեսցին զեղմունք աստուածային...
5. 307ա-9բ Տեսիլ սրբոյն Գրիգորի մերոյ Լուսաւորչին,
յորժամ ել ի Վիրապէն, ի Վաղարշապատ քաղաքի, զիջումն բանին Աստուծոյ - [Ա]րդ,
եկայք պատմեցից ձեզ եղբարք...
6. ա. 310ա-2ա [Քարոզ] ի բանն Սողոմօնի, որ ասէ. Իմաստութիւն
շինեաց իւր տուն եւ կանգնեաց ի նմա սիւնս եօթն - Նախ տեսցուք`
զի՞նչ է իմաստասէրն...
բ. 312բ-3բ Որ ուտէ զմարմին իմ եւ ըմպէ զարիւն իմ,
նա յիս բնակեսցի, եւ ես` ի նմա [Յովհ. Զ. 57]. Ի մեկնութենէ Աւետարանին Յոհաննու`
ի Նանայ վարդապետէ, արտագրեցեալ ի նուաստ Ղուկիանոսէ - [Կ]արեորագոյնս
իմն եւ յոյժ պիտանիք են...
գ. 314աբ Յորդորակ ի նոյն Նանայէ - Այլ մեք, ո՜վ սիրելիք, պահեսցուք ի մեզ...
7. ա. 315ա-6ա [Ի Մատթէոս վարդապետէ] քարոզ Վասն հաւատոյ
յատկութեանց, ի բանն. Ամենայն որ լսէ զբանս իմ զայսոսիկ եւ առնէ զսոսա, նմանեսցի
առն իմաստանոյ, որ շինեաց զտուն իւր ի վերայ վիմի, իջին անձրեւք, խաղացին
գետք, շնչեցին հողմք եւ բաղխեցին զտունն եւ ոչ կործ[անեցաւ]: Մատթէոս ԺԵ. 25
[= Է. 24-5] - [Գ]իտելի է, զի Տէր մեր զհաւատն...
բ. 316ա-9բ Ի Ղուկասու Աւետարանի մեկնութենէն
ի Մատթէոս վարդապետէ, ի բանն, թէ. Հուր եկի արկանել յերկիր եւ զինչ կամի,մ
եթէ արդէն իսկ բորբոքիւր: Ղուկաս 12, գլուխ 49 - Զօրութիւն
Աւետարանին Տէրն պէս պէս օրինակօք նմանեցուցանէ...
8. 323ա-29ա [Քարոզք Վասն աւուրց շաբաթի] Քարոզ Վասն
միաշաբաթի - [Ա]նդրանիկ
օրս միաշաբաթուս... Յաղագս շաբաթի աւուրն - Յաւուր շաբաթի...
9. 331ա-6բ Քարոզ սրբուհւոյ Աստուածածնին - [Հ]անդիսախուբ բարեպաշտօն եւ աղաւներամ գումարեցեալցդ...
10. 337ա-40բ Քարոզ ի վերափոխումն սրբուհւոյ Աստուածածնին,
դարձեալ ի նոյն բանն Սողոմոնի. Բազում դստերք ստացան [Առակք, ԼԱ. 29] - [Զ]նախատեսութիւն
աստուածապսակ արքային Սողօմոնի...
11. 340բ-1բ Գերագով եւ շնորհալի վարդապետին Գրիգորի
Նարեկացւոյն միայնաւորի է բան պանծալի առ սուրբ Աստուածածինն. ի վաղնջագիծ
եւ յիւր ձեռագիր Նարեկս գտեալ եղեւ - [Բ]արեբանեալ ես ամենասրբուհի Աստուածածին, երկին
վեհագոյն...
12. 342աբ Մաղթանք առանձնական զկնի աւարտման Սաղմոսին
Դաւթայ հոգւոյն մասնակցեալն երգելով: Ասասցէ երգիչն եւ զայս, եթէ կամիցի - Տէր
Յիսուս Քրիստո՛ս, Աստուա՛ծ, անճառելի մարդասիրութեամբդ...
13. 343ա-7ա Յաղագս տօնի սրբոյ Խաչին եւ նորին նաւակատեացն,
որ ի չորեքտասանին սեպտեմբերի կատարի - [Ի] ժամանակս
մեծին Կոստանդիանոսի, որ կոչի նա...
14. 347բ-51բ Յաղագս Շողոկաթին սրբոյ Էջմիածնի տեսլեանն,
սակաւ ինչ պատճառ - [Ա]նդրդուելի հիմն հաստատութեանն կաթուղիկէ եկեղեցւոյ...
15. 351բ-4բ Քարոզ սուրբ Խաչին, ի բանն Սողոմոնի,
որ ասէ. Փայտ կենաց է ամենեցուն [Առակք, Գ. 18] - [Գ]իտելի է, զի կեանք փայտին ի յերիս դէմս երեւեցաւ...
-354բ Հարց: Նի՞ւթն է պաշտելի խաչին, թէ՞ ձեւ: Պատասխանի: Ասեմք թէ որոշաբար
ի նոցանէ ոչ ոք...
16. 355ա-7բ Յորդորակ եւ ներբողեան Վասն Խաչին սրբոյ - [Յ]որժամ զանազան թատերք մոլորուեցան ի փողոցս քաղաքացն...
17. 358աբ Բան վասն Յարութեան, ի Նանայ վարդապետէ - Յորժամ
ի ձմեռնային ժամանակի անվայելուչ դժնդակութիւնքն...
18. 358բ-9ա Քարոզ սրբոյ Խաչին Քրիստոսի Աստուծոյ
մերոյ, ի բանն սրբազանին Պաւղոսի, որ ասէ. Այլ ինձ քաւ լիցի պարծիլ, բայց միայն
ի Խաչ Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի [Գղտ. Զ. 14] - [Ա]րդ, ըստ Դաւթի Անյաղթ փիլիսոփային մերոյ... առ ի
ըմպել զլեղիախառ ///(անաւարտ):
19. ա. 363ա, 364բ Բան վասն ողջունի. տեառն Սիմէօնի սրբազան
հայրապետին, ի բանն, թէ Յոր տուն մտանիցէք, նախապէս ասասջիք` Ողջո՜յն եւ
այլն: Մատթէոս Ժ. գլուխ 12 համար - [Ս]ովորութիւն է ծնողաց...
բ. 363բ-4ա Նորին սրբազան Սիմէօնի վեհին, դարձեալ
Վասն ողջունի - [Ս]ովորութիւն
է թագաւորաց, որք ի յառաքեալն իւրեանց... -364ա [Յաւելագրութիւն չափածոյ]
- Յաճախապէս մի՛ ընթանայ... / Արդեօք մի գուցէ քեւ յագիցէ... (ծայրակապ`
«Յակոբ»):
20. 365ա-6բ Բան վասն ողջունի, դարձեալ ի հնագոյն
ուղղափառ վարդապետաց եկեղեցւոյ արարեալ: Շնորհք ողորմութեան, սէր գթութեան
եւ զօրութիւն սրբարարութեան առա<ա>տ եւ անհուն բարերարութեան ամենասրբոյ
Երրորդութեանն` Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ եղիցի ընդ ձեզ եւ ընդ հոգւոյդ
ձերում. ամէն - [Փ]րկիչն տիեզերաց Քրիստոս Աստուածն մեր...
21. 366բ-9ա Բան վասն ողջունի, ի բանն, թէ. Եւ իբրեւ
եկն Յիսուս ի մէջ նոցա եւ մխիթարեաց զնոսա բանիւ եւ ետ ողջոյն: Յօհ. Ի. 26
[=19] - [Զ]կերպադրութիւն ողջունիս բազմաւ եղանակաւ առեալ
լինի...
22. 369բ [Քաղուածք ի քարոզէ] - Քրիստոս Տէրն մեր ի յառաքելն զառաքեալսն իւր...
23. 370ա-7ա Քարոզ վասն ողջունի, տեառն Սիմէօնի սրբազան
հայրապետին արարեալ, ի բանն, որ ասէ Տէրն մեր Քրիստոս, թէ. Յոր տուն մտանիցէք,
նախ ասասջիք, Ողջոյն տանս այսմիկ [Մտթ. Ժ. 12] - [Ա]մենաբարի
բնութիւնն ամենաբաւական ողորմութիւն...
24. 377բ-81ա Քարոզ ողջունի, ի բանն իբրեւ մտանիցէք
ի տունն, ողջոյն տաջիք եւ այլն [Մտթ. Ժ. 12] - Կերպ ողջունի
առաքելոցն էր այս...
25. ա. 381աբ [Բան վասն ողջունի]` Ընդէ՞ր արգել Քրիստոս
զողջոյն տալն ի ճանապարհին - Արգել Քրիստոս զողջոյն տալն ի ճանապարհին. նախ զի մարդիք...
բ. 381բ-2ա Թէ վասն է՞ր Քրիստոս աւետատու յարութեան
իւրոյ զկանայսն առաքէր պատգամաւ հրեշտակին - Բացատրի
նախ ըստ Բարսղի մեկնչին...
26. 383ա-7բ Բան վասն ողջոյն տալոյ վարդապետաց, հաւաքեալ
Աբրահամու վարդապետէ, համառօտեցեալ եւ յղեցեալ սակս դիւրաւ ի միտ առնելոյ
եւ ասելոյ - [Բ]ազմագութ
եւ մարդասեր է Աստուած...
27. 388ա-9բ Քարոզ ողջունի ի բանն որ ասէ. Յոր տուն
մտանիցէք, ասասջիք` ողջոյն տանս այսմիկ, եթէ իցէ տունն արժանի ողջունի,
եւ այլն [Մտթ. Ժ. 12-3] - [Վ]արդապետք ասեն, թէ ողջոյնս այս զոր տամք, ոչ է անզօր
սոսկ բան...
28. 394ա-5բ Ցանկ Աւետարանին քաղուածոյ - Ճառ առաջին.
[Ծ]ուլից վասն է՞ր յիմարաց եւ աղքատաց... Ճառ ԻԲ. Մեծ է տօն համբարձման... միահամուռ 158 հարցումն:
29. 396ա-404բ Նուաստ եւ յետին աշակերտի Մատթէոս.
եռամեծաց Յօհաննու եւ Գրիգորի աշխատասիրաց. Հաւաքումն եւ քաղւածու բանից
Աւետարանին Ղուկասու եւ քարոզ յոլովք, ի վայելումն մանկանց Հայաստանեայց - Յուսումն աստուածային եւ ի յընդունել զխրատս հոգեշահս...
եւ ապա առաքինութիւնն առնել: Եւ դարձաւ/// (անաւարտ):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳԱՂԱՓԱՐ 0ՐԻՆԱԿԻ
101բ (1330 թ.)
ԶՄկրտիչ աբեղայ
եւ զաշակերտ բանին ճշմարտութեան յիշեսջիք բարի կամօք առ Տէր Քրիստոս:
Տե՛ս
ձեռ. 952, 216ա:
102ա (1334 թ.)
Յիշատակարան գծողաց հնագոյն օրինակին սորա - Գրեցաւ մատեանս այս հոգեւորական
տառից ի փառս սրբոյն Երրորդութեանն` Հօրն եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ, ի թուին
հայկազեան տոհմիս տօմարի ՉՁԳ.երրորդի (1334), ի լուսազարդ անապատիս, ընդ հովանեաւ սուրբ
մօրս լուսոյ Աստուածածնի, ի Մեծոփայ վանս առձայնելոյ, ձեռամբ երկուց`
Գրիգորոյ աբեղայի
եւ յետին կրօնաւորի, օժանդակութեամբ ձեռին Մկրտիչ աբեղայի,
մերում հոգեւոր վերակացուի, ի ստացումն օգտութեան Մխիթար աբեղայի եւ
սպասաւորի [ե]կեղ<եղ>եցւոյ սրբոյ: Արդ, հանդիպելոցդ այսմ հոգեւորական
մատենիս, որք օգտիք ինչ ի սմանէ, առ որս աղաչանս աղերսից մատուցանեմ` յիշատակել
զվերոգրեալս ի սմա բարի կամօք եւ անյաչաղ խնդրուածովք առ Տէր Քրիստոս, զի
տացէ նոցին շնորհօք ողորմութեան իւրոյ զուրախութիւն անմահական կենացն
ընդ սրբոցն դասուց, ի փառս եւ ի գովեստ ինքեան եւ Հօր եւ Հոգւոյն Սրբոյ, յաւիտեանս.
ամէն:
Գրեցաւ սա ի
ժամանակս նորին Մխիթար վարդապետի, որ ինքեան ձեռամբ
ուղղեալ եւ յարդարեալ ճշմարիտ մակագրութեամբ, զոր մերոյին աչօք տեսեալ զնա
եւ ի խնամս գթոց նորին վայելեալք եւ իմանալի մտօք զաստուածատուր իմաստից
նորին ճաշակեալք:
Վասն որոյ Քրիստոս
Աստուած զնա անճառ պարգեւօք լցուսցէ ի փառս եւ ի գովեստս անուան իւրոյ սրբոյ
եւ ծնողաց նորին բարի, հանգուցելոցն առ Քրիստոս, տացէ նոցին Տէր Աստուած
զուրախութիւն անմահական կենացն ընդ սրբոցն դասուց, փառաւորելով զՔրիստոս
ընդ Հօր եւ Սուրբ Հոգւոյն յաւիտեանս. ամէն:
104բ (1337 թ.,
տե՛ս ձեռ. 952, 4բ) ԶՍտեփաննոս վարդապետ` զհոգեւոր հարազատ
նորին եւ զանարժան Մկրտիչ, որ շարագրեցի զսակաւ պատմութիւնս,
պաղատանս ձեզ վերընծայեմ` յիշել զմեզ առ Տէր Յիսուս Քրիստոս, իբրեւ թէ ներումն
յանցանաց եւ թողութիւն մեղաց արասցէ Քրիստոս Աստուած մեր, որում փառք եւ
երկրպագութիւն ընդ Հօր եւ Սուրբ Հոգւոյն յաւիտեանս. ամէն:
Յիշ-ներս
չկան ի ԺԴ. դ-ի յիշք:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
81բ Զաղքատս
ի բարեաց, զողորմելիս Ղունկիանոս յիշել ի Տէր
աղաչեմ, ո՛ ողորմած հարք եւ եղբարք իմ` հանդերձ կրկնակի ծնողիւք, եւ դուք եւս
ի նոյնոյ Տեառնէ զվարձս բարիս ընկալջիք. ամէն:
85բ ԶՂունկիանոս
փոշիս ոտից ձերոց ի Տէր յիշել աղաչեմ, ո՛ հարք իմ եւ եղբարք:
101բ Այլ եւ զյիշատակարան
այսմ մատենի գրեսջիք առընթեր սմին անվեհեր կամօք: /102ա/ Այս երկրորդ է մակագրութեամբ
զկնի առաջնոյ մատենին, որ ասացեալ եղեւ ի նորին Մխիթարայ աստուածաշնորհ
վարդապետէ:
105ա ԶՄովսէս լցեալս ամենայն
անօրէնութեամբ աղաչեմ յիշել ի Քրիստոս:
125ա Քրիստոս
Աստուա՛ծ, անճառ եւ անեզրական բարեացդ, անանց եւ անպատում խնդութեանդ եւ
երանազմայլ տեսութեանդ եւ երկնից արքայութեանդ արժանաւորս արասցես զամենայն
հաւատացեալս ի քեզ եւ մանաւանդ զգծօղ սորին զՂունկիանոս սեւակիրս,
հանդերձ կրկնակի ծնողիւք` եւ հոգեւոր եւ մարմնաւոր, եղբարբք եւ համայն երախտաւորօք,
եւ որք յիշեն զմեզ միով ողորմեայիւ, յիշեսցես զնոսա յաւր մեծի գալստեան քում:
127բ Քրիստոս
Աստուա՛ծ, ի քո միւսանգամ գալստեանն թողութիւն շնորհեա՛ յանցանաց գծողի`
Ղունկիանոս նուաստ
սեւաւորին, եւ իւր ծնողացն եւ ամենայն հոգեւոր եւ մարմնաւոր երախտաւորց,
եւ տեսութեամբդ արժանի արա՛, եւ քեզ փառք, յաւիտեանս. ամէն:
128բ Քրիստոս
Աստուա՛ծ, գթութեամբ քով եւ ողորմութեամբ թո՛ղ մեղս գծողի սորին` Ղունկիանոսի նուաստ
գրչի եւ հոգեւոր եւ մարմնաւոր ծնողաց եւ երախտաւորացն, նա եւ ընթերցողիս.
եւ քեզ փառք, յաւիտեանս. ամէն: 1235 (1786) թուին, ի մարտի 5, ի սուրբ Երուսաղէմ:
132ա Քրիստոս
Աստուա՛ծ, յորժամ գայցես յահագին աւուրն` ի դատել զազգս մարդկան, յիշեա՛
ողորմութեամբ եւ գթութեամբ քով զմեղօք մեռեալ հոգիս` Ղունկիանոս նուսատ
պետիս եւ ապիրատ գրչիս, եւ կրկնակի ծնողացս իմոց եւ եղբարց` հոգեւորաց եւ
մարմնաւորաց, եւ որք յիշէքդ, յիշեալ լիցիք ի Քրիստոսէ Աստուծոյ մերմէ. ամէն:
135ա Քրիստոս
փրկի՛չ, գթութեամբ քով փրկեա՛ զհոգիս Ղունկիանոս սեւակիր
գրչին եւ ծնողաց նորին ի յաւիտենական մահուանէ եւ ի դժոխային տանջանաց
եւ քեզ` փրկչիդ փառք, յաւիտեանս. ամէն:
139բ Արդ, աղաչեմք
զամենեսեանդ` որք հանդիպիք լուսազարդ բանիցս, թողութիւն խնդրեցէ՛ք յԱստուծոյ
մեղուցեալ եւ անպիտան Ղունկիանոս սեւակիր գրչին եւ կրկնակի ծնողաց
եւ եղբարց` ե՛ւ հոգեւոր ե՛ւ մարմնաւոր, երախտաւորաց նորին եւ ամենայն արեան
մերձակայից նորին. եւ որք յիշէքդ, յիշեալք լինիջիք ի Քրիստոսէ Աստուծոյ
մերմէ ի յաւրն ահեղին. ամէն:
142ա Դարձեալ
աղաչեմ զընթերցօղսդ եւ զլսօղսդ` յորժամ հանդիպիք այսմ հոգեկեցոյց տառիցս,
մեղաց թողութիւն խնդրեցէ՛ք յԱստուծոյ պանդուխտ եւ նշդեհ գծողի սորին` Ղունկիանոսի տգէտ
եւ մեղաւոր սեւաւորիս եւ յետին միաբանիս մօրն լուսոյ Մայր Աթոռոյն Սրբոյ Էջմիածնի, եւ
կրկնակի ծնողացս, որ հրամանաւ տեառն իմոյ մեծի վեհապետէն Ղուկասու սրբազանին
եկի ի յուխտ եւ յերկրպագութիւն սուրբ տնօրինական տեղեացս Քրիստոսի, յորում
գրեցի ի սփոփանս պանդխտութեան իմոց, ի 1235 (1786) թուոջն եւ ի Մարտի 12:
144բ Ո՛ բարի
ընթերցօղ հարք իմ եւ եղբարք եւ որդիք, յորժամ օգտիք ի սմանէ, խնդրեցէ՛ք յԱստուծոյ
զթողութիւն մեղաց եւ սխալանաց Ղունկիանոս նուաստ
գրչիս եւ կրկնակի ծնողացս, եւ դուք ընկալջիք ի Քրիստոսէ զթողութիւն մեղաց
ձերոց. ամէն:
148ա ԶՂունկիանոս գծօղ
սորին աղաչեմ յիշել ի Քրիստոս:
152բ Քրիստոս
Աստուա՛ծ, յոյսդ ամենեցուն, անճառ եւ անհուն գթութեամբդ եւ ողորմութեամբդ
գթա՛ ի հոգիս գծողի սորին ամենամեղ Ղունկիանոսի նուաստ
սեւաւորի, եւ հոգեւոր եւ մարմնաւոր ծնողաց եւ երախտաւորաց նորին: Յիշեա՛
եւ այց արա՛, յաւուր մեծի գալստեանդ քում ընդ սուրբս քո դասեա՛, եւ ընդ արդարսն
պսակեա՛, եւ ջնջեա՛ զյանցանս նոցա, եւ զայնոսիկ, որք յիշեն զմեզ եւ զքեզ փառք,
յաւիտեանս. ամէն: Որք վասն մեր զթողութեանս բանիւք հայցեն, նոքա զնոյ[ն]ս ի
Քրիստոսէ արդեամբք առցեն. ամէն:
156ա Քրիստոս
Աստուա՛ծ, յոյս եւ ապաւէն ազգի մարդկան, քո սուրբ եւ անարատ ծնողի բարեխօսութեամբն
եւ հայցուածովք ամենայն սրբոց յաւիտենից ի քեզ յաճոյացելոց, ջնջեա՛ զձեռագիր
յանցանաց Ղունկիանոսի` սուտանուն սեւակրի, եւ կրկնակի ծնողաց նորին` ե՛ւ հոգեւոր
հարց եւ եղբարց, ե՛ւ ամենայն երախտաւորացն, զկենդանիսն զօրացո՛ եւ ի կամս
քո պահեա՛, եւ զննջեցեալսն ի լոյս երեսաց քոց հանգո՛, եւ քեզ փառք յաւիտեանս.
ամէն: Գրեցաւ ի ՌՄԼԵ. (1786) թուոջս, ի Մարտի ամսոյ Ի. (20), յաստուածակոխ
սուրբ քաղաքս Երուսաղէմ, ընդ հովանեաւ հանրատենչ Սրբոյ Աթոռոյս Յակոբեանց երջանիկ
առաքեալցն, ի պանդխտութեանս իմում:
159բ Քրիստոս
Աստուա՛ծ, քո անճառելի մարդասիրութեամբդ եւ անարատ սրբոյ ծնողի քո բարեխօսութեամբն
ողորմեա՛ ամենայն հաւատացելոցն ի քեզ բոլոր Հայկազեան սեռիցս լուսաւորչակրօնից
եւ միաբնադաւանից, զկենդանիսն զօրացօ՛ եւ աճեցո՛ ի յերեւելի եւ յաներեւոյթ
թշնամեաց եւ ամենայն փորձութեանց փրկեա՛ եւ ազատեա՛, եւ ի շնորհս, ի գթութիւնս,
ի կամս եւ ի յողորմութիւնս քո պահեա՛, եւ զհոգիս ննջեցելոցն լուսաւորեա՛,
եւ մանաւանդ թո՛ղ զմեղս եւ զյանցանս մեղսալի հոգւոյ Ղունկիանոսի բազմասխալ
գծողի սորին եւ կրկնակի ծնողաց եւ հոգեւոր եղբարցն: 1235 (1786) թւին, ի սուրբ
յԵրուսաղէմ:
163բ Քրիստոս
Աստուա՛ծ, յոյս եւ ապաւէն ամենայն ի քեզ հաւատացեալ քրիստոնէից, ողորմեա՛
ամենեցուն յաւուր մեծի գալստեան քում եւ փրկեա՛ զհոգիս Ղունկիանոս սուտանուն
կրօնաւորի եւ ամենայն հոգեւոր եւ մարմնաւոր ծնողացն եւ երախտաւորացն,
եւ ընթերցողի եւ վայելողի սոյն հոգեշահ տառիս` ի դժոխոց եւ ի տանջանաց
եւ յամենայն փորձութեանց մեղաց, եւ թողութիւն շնորհեա՛ յանցանաց մերոց եւ
օրհնեալ տեսութեանդ եւ երկնից արքայութեանդ արժանաւորս արա՛, ընդ արդարսդ
պսակեա՛, եւ զայնոսիկ, որք յիշման արժանի արասցեն զմեզ` վարձատրեա՛ ըստ մեծի
ողորմութեան քում, ողորմեա՛ նոցա եւ ի խնամս քո պահեա՛. եւ քեզ փառք յաւիտեանս.
ամէն: Որք վասն մեր զթողութիւն բանիւք հայցեն, նոքա զնոյնս ի Քրիստոսէ արդեամեք
առցեն. 1235 (1786):
165բ Ո՜վ աստուածասէր
ընթերցօ՛ղք, աղաչեմ խնդրել ի Քրիստոսէ մեղաց թողութիւն Ղունկիանոսի` նուաստ
գրչի եւ յետին միաբանի Սրբոյ եւ մեծի Մայր Աթոռոյն Էջմիածնի, որ եկէլ էի
յերկրպագութիւն սրբոյ լուսընկալ գերեզմանին Քրիստոսի Աստուծոյ: Ի սփոփոանս
պանդխտութեան իմոյ գրեցի ի ՌՄԼԵ. (1786), ի Մարտի 17, ի սուրբ յԵրուսաղէմ:
168ա Ո՜վ աստուածասէր
հա՛րք իմ եւ եղբա՛րք, եւ քրիստոսադրոշմ օրհնեալ ժողովո՛ւրդք, յորժամ ընթեռնու/168բ/ցուք
եւ լուիցէք աստուածային պատուիրանս, յիշեսջիք սրտի մտօք եւ զթողութիւն
մեղաց խնդրեսջիք յԱստուծոյ` Ղունկիանոսի մեղաւոր եւ
անարժան սեւաւորիս եւ հոգեւոր եւ մարմնաւոր ծնողացս իմոց, եւ ամենայն
եղբարց եւ երախտունակ սիրելեացս, զոր մեծաւ տաժանմամբ գրեցի ի մէջ Սուրբ Յարութեան աշխարհամատրան
եւ տիեզերաբաղձ տաճարիս, հանդէպ աստուածընկալ եւ կենաբուղխ սրբոյ գերեզմանիս
Քրիստոսի, ի ՌՄԼԵ. (1786) թուոջս, ի Մարտի ԼԱ. (31), ի երեքշաբթի աւուրս, ի
մետասան ժամու, բերկրասրտութեամբ եւ ուրախութեամբ մեծաւ:
174բ Ո՜վ անարատ
գառինն Աստուծոյ ընտրեալ պաշտօնեա՛յք եւ ժողովո՛ւրդք, յորժամ լսէք զսոսկալի
եւ զսարսափելի բանսս աստուածայինս եւ օգտակարս, խնդրեցէ՛ք յԱստուծոյ զթողութիւն
մեղաց ինձ` մեղօք լցեալ Ղունկիանոս գծողիս եւ կրկնակի ծնողաց եւ
ամենայն երախտաւորաց իմոց. եւ Քրիստոս, որ առատէ ի դուրս բարեաց, ձեզ եւ
մեզ ողորմեսցի. ամէն:
181ա Յիշեցէ՛ք
զՂունկիանոս գծօղս
ի Քրիստոս, ո՜ բարի ընթերցօղք, աղաչեմ, աղաչեմ:
228բ Որ լսօղդ
ես աղօթից եւ կատարիչ խնդրանաց` Քրիստո՛ս փրկիչ մեր, գթութեամբ քով փրկեա՛
զհոգիս գծողի սորին Ղունկիանոսի սեւակրի` յետին միաբանի Սրբոյ Աթոռայն Էջմիածնի, եւ
ծնողացն ի յաւիտենական պատժոց եւ տանջանաց, եւ արա՛ արժանի տեսանել զքեզ
եւ լսել զերանաւէտ ձայնդ Եկական:
249բ Քրիստոս
Աստուա՛ծ, յոյսդ ապաշխարողաց, գթա՛ ի հոգիս ամենայն հաւատացելոց քոց,
ի քեզ յուսով ննջեցելոց, մանաւանդ գծողի սորին Ղունկիանոս մեղսալի
սեւաւորի, եւ կրկնակի ծնողացն եւ հոգեւոր եղբարց, եւ առաւել այնոցիկ, որք
ընդ հովանեաւ սրբոյ գերազարդ եւ քոյահիմ Աթոռոյն Էջմիածնի են հանգուցեալք,
եւ քեզ եւ Հօր քո եւ Հոգւոյդ Սրբոյ փառք, յաւիտեանս. ամէն:
255բ Յոյս եւ
յարութիւն ազգի մարդական` Քրիստոս Աստուա՛ծ, ի միւսանգամ գալստեանդ քո`
յորժամ գաս դատել զտիեզերս ամենայն, յայնժամ գթա՛ ի հոգիս ի քեզ հաւատացելոց
յուսով ննջեցելոց լուսաւորչակրօն եւ միաբնադաւան Հայկազնէիցս` ի քէն պահպանեցելոց,
եւ մանաւանդ որք ընդ հովանեաւ մօրն լուսոյ Սրբոյ Աթոռոյն Էջմիածնի են հանգուցեալ,
եւս առաւել ստացողի եւ գծողի սորին` մեղօք մեռեալ Ղունկիանոս հողոյս:
260բ Քրիստոս
Աստուա՛ծ, վասն անճառելի մարդասիրութեանդ քո գթա՛ ի հոգիս գծողի սորին`
Ղունկիանոսի գարշելի
եւ ամբարտաւանամիտ գրչիս եւ անարժան սեւակրիս, եւ կրկնակի ծնողացս եւ եղբարցս,
եւ թո՛ղ զյանցանս մեր` զկամայն եւ զակամայն, եւ եկական ձայնիդ եւ քաղցր տեսութեանդ
արժանացո՛, նա եւ` որք ընթեռնուն զայս եւ զմեզ յիշեն, յիշեա՛ զնոսա յորժամ
գայցես արքայութեամբդ քով, եւ ի պարս հեզոց եւ խոնարհաց դասեա՛ զնոսա. եւ
քեզ փառք յաւիտեան:
305ա Աստուա՛ծ,
ողորմեա՛ հոգւոյ Ղունկիանոսի` գծողի սորին,
եւ ինձ:
309բ Արդ, ամենակալն,
ամենաստեղծն, ամենահաստիչն, ամէնիմաստն, ամենատէրն, ամենակարն, ամենաբժիշկն
խրատեաց զմեզ, զի աստուածութեանն իւրոյ զմեզ մերձաւորս արասցէ, նմա փառք,
պատիւ եւ գոհութիւն, յաւիտեանս. ամէն:
312բ Արտագրեցեալ
ի նուաստ Ղունկիանոսէ:
314բ Զթշուառ
հոգի եւ բարեթափօր տաժանմամբ հաւաքօղ եւ գծօղս Ղունկիանոս յիշել
ի Տէր աղաչեմ:
319բ Որք շահիւքդ
ի սմանէ, յիշեսջիք ի Տէր զՂունկիանոս սեւաւորիս` հանդերձ կրկնակի
ծնողիւք եւ հոգեւոր եղբարբք:
340բ Ո՜վ բարի
ընթերցօղք` հա՛րք իմ եւ եղբա՛րք, ի շահելն ձեր ի սմանէ պաղատիմ յիշել ի Տէր
Ղունկիանոս մեղսալի`
առ աչս մարդկան աբեղայս, եւ գործով` ստոյգ խաբեբայս, հանդերձ կրկնակի ծնողիւք,
եւ ձեզ` յիշողացդ նոյն Տէրն ողորմեսցի յաւուրն անէրեկին, բարեխօսութեամբ
ամէնօրհնեալ սուրբ Աստուածածնին, եւ թողցէ զյանցանս ձեր եւ ձերայնոցն, զոր
գրեցի ի սուրբ քաղաքս Երուսաղէմ, ընդ հովանեաւ սրբոյ Աթոռոյս Յակոբեանց երջանիկ
առաքելոցն, ի ՌՄԼԵ. (1786), ի Յունիսի ԺԵ. (15), ի տօնի սրբոց մանկանց Բեդղէհէմի: Մինչ
ի գերագահ Աթոռոյն Սրբոյ Էջմիածնի հրամանաւ տեառն իմոյ եկեալ է
յուխտ եւ յերկրպագութիւն փրկառիթ տնօրինական սուրբ տեղեացս Քրիստոսի Աստուծոյ
մերոյ: Աստ, ի սփոփանս պանդխտութեան իմոյ, գրեցի ի վայելս իմ, եւ յետ անցմանս`
ի յիշատակ բարի Սրբոյ Աթոռոյն Էջմիածնի եւ նորին ըղձուսումն
մանկանցն` սիրով վայելողաց:
342բ Տէր Աստուա՛ծ,
ողորմեա՛ եւ հոգւոց անյիշատակ ննջեցելոց եւ Ղունկիանոս գծողիս.
ամէն:
351բ Ով բարի
ընթերցօ՛ղք, աղաչեմ յիշել զՂունկիանոս մեղսալիս ի Տէր:
354բ ԶՅակոբ վարդապետն
յիշեա՛, ընդ նմին եւ զնուաստ գրիչս Ղունկիանոս:
363ա Զսորին
կիսատն Բ. թուղթ շրջեալ` այսու նշանաւս գտցես, զի ի գրելս սխալմամբ Բ. թուղթ շրջեցաւ,
մեղայ Աստուծոյ:
366բ Ով բարի
ընթերցօ՛ղք, ի յօգտիլն ձեր ի սմանէ միով Տէր ողորմեայիւ յիշեսջիք զՂունկիանոս մեղաւոր
եւ սեւաւորս, կրկնակի ծնողիւքս` ի Քրիստոս, յորմէ եւ դուք յիշե[ս]ջիք ի յողորմութիւնս
եւ ի գթութիւնս նորին. ամէն:
369ա Որք օգտիքդ
ի սմանէ, զԱստուած ողորմեսցի ասասջիք հոգւոյ Ղունկիանոս տառապելոյս
եւ կրկնակի ծնողացս եւ բարերարացս համենայնից: Գրեցաւ 1235 (1786) թուին,
ի Յունիսի 5 եւ ի սուրբ քաղաքս յԵրուսաղէմ:
387բ Որք օգտիքդ
յի սմանէ, յիշեսջիք ի Տէր զՂունկիանոս մեղօք զարածեալ եղկելիս, զոր
գրեցի ի սխալ օրինակէ, կարի տաժանմամբ, առ ի չկորնչել աշխատանք հօր մերոյ
երանելւոյ: Գրեցաւ ի սուրբ Երուսաղէմ, ի ՌՄԼԶ. (1787), ի Փետրուար
20:
ՆՇՈՒՄ` 1ա` «ՌՄԼԵ.
- 1786. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1881
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
|
ԺԷ.
դար |
ԹԵՐԹ` 203. չգրուած` 122բ-4բ, 203բ: ՊՐԱԿ`
Ա-ԺԷx12 (Գ 11, ԺԱ 16, ԺԲ 13, ԺԷ 7): ՆԻՒԹ` թուղթ, թ. 24-5` այլ, լուսագծերով
եւ լուսադրոշմով (անընկալելի): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 25x19-19.6: ԳՐՈՒԹԻՒՆ`
երկսիւն (18x13.5, թ. 24-5` 14.5x20.5): ԳԻՐ` բոլորգիր (նմուշ` 25ա), 120ա-2ա`
նոտրգիր (նմուշ` 122ա): ՏՈՂ` 37, թ. 24-5` 39, թ. 120-1` 35,
122ա` 40: ԿԱԶՄ` 1946 թ. (տե՛ս նշում), մուգ կարմիր
լաթ, մէջքը` սեւ կաշի. միջուկը` ստուարաթուղթ. աստառը` թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ`
1 (Ա.) + 1 (Բ.), թուղթ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. խոնաւութեան հետքեր, տեղ-տեղ ցեցի անցքեր, թ. 1,
12-6 կարկատաններով` գրադաշտը թափուած, թանաքի թթուայնութեան հետեւանքով էջերը գունափոխուած,
1946 թ. վերակազմուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-121ա [Ագաթանգեղոս, Պատմութիւն Հայոց]
Տե՛ս
ձեռ. 1458, 2ա-183ա: Յռջբն./1ա-4բ: ա/4բ-18բ: բ/18բ-31բ (խոր. չիք): գ/32ա-97բ: դ/97բ-121ա
(խոր. չիք):
Հմմտ.
տպ. 1909, էջ 1-474, ձեռ. c:
Բ. 121ա-2ա Թուղթ սիրոյ եւ միաբանութեան մեծի կայսերն Կոստանդիանոսի եւ
սուրբ պապոյն Սեղբեստրոսի եւ Տրդատայ Հայոց արքայի եւ սուրբ Լուսաւորչին Գրիգորի
[Դաշանց թուղթ] - Կամօք
եւ կարողութեամբ համագոյ սուրբ Երրորդութեանն... եւ գունագեղ գնդօք տպազիոնօք, սիգնայօք,
խռսուկեփալօք եւ որոտընդո[ստ]/// (անաւարտ):
Գ. 125ա-203ա Ճառք Յաճախապատումք եւ լուսաւորք վարդապետութեան
սրբոյն Գրիգորի Հայոց Լուսաւորչին
Տե՛ս
ձեռ. 1337, 9ա-126բ: աբ/125ա-32բ: գ/132բ-4ա: դե/134բ-6ա: ե/136ա-9բ: զ/139բ-44ա: է/144ա-7ա:
ը/147ա-51ա: թ/151ա-6ա: ժ/156ա-61բ: ժա/161բ-72ա: ժբ/172ա-6ա: ժգ/176բ-80բ: ժդ/180բ-2ա:
ժե/182ա-5ա: ժզ/185ա-6բ: ժէ/186բ-8ա: ժը/188ա-9բ: ժթ/189բ-94ա: ի/194ա-200բ (սկիզբը
թերի, ձուլուած ժթ-ին): իա/200բ-1բ: իբ/201բ-3ա: իգ/չիք (ա եւ բ, դ եւ ե, ժէ եւ ժը,
ժթ եւ ի գլուխները միաձոյլ, երկրորդները` անխորագիր):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉԻ
26ա (ստ. լս.) ///Որ է նշանն կարմիր, զայ[ս] գիրն///:
ՆՇՈՒՄ` Աա, 1ա` Հին 1658: Բբ` «Կազմուած է Մատենադարանի կազմատանը 1946 թուի յունիսին
Լ. Խաչիկեան»:
1882
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
|
ԺԷ.
դար |
ԳՐԻՉ` Անանուն Ա. (2ա-222բ), Անանուն
Բ. (225ա-353բ), Անանուն Գ. (357-66բ):
ԹԵՐԹ` 366. չգրուած` 1ա, 13ա-4ա, 223ա-4բ,
354ա-6բ, 364ա: ՊՐԱԿ` 12+Ա-ԺԸx12 (Բ 13, ԺԳ, ԺԸ 11, ԺԶ,
ԺԷ 10)+Ա-ԺԱx12+11: ՆԻՒԹ` թուղթ, թ. 14, 296-355` այլ, լուսագծերով:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
25x19: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն (19x13.5): ԳԻՐ`
նոտրգիր` 2ա-222բ, 357-66բ (նմուշ` 122ա, 258ա), բոլորգիր` 225ա-353բ (նմուշ`
242ա): ՏՈՂ` 28, 36-7` 225ա-353բ: ԿԱԶՄ`
դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով. միջուկը` տախտակ. աստառը` շերտազարդ
կտաւ. լուսանցակողերը` կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Քրիստոս` 14բ (տպագիր, սոսնձուած
ներմուծուած թերթին): Կիսախորան` 15ա: Ճակատազարդ` 2ա: Լուսանցազարդ`
բուսական, թռչուն, ծառ, տաճառ, խաչ: Զարդագիր` թռչնագիր, կենդանագիր, հանգուցագիր,
երկրաչափական: Գոյներ` կարմիր, կապոյտ, կանաչ, վարդագոյն:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի կաշին թեթեւակի
քերծուած, եզրերը մաշուած, երեք կապիչներն ու գամերն ընկած. թերթերը գունափոխուած,
տեղ-տեղ ցեցի անցքեր, ԺԳ., ԺԸ. եւ վերջի պրակներից մէկական թերթ պատռուած,
նորոգուած, թերթեր կարկատուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1. 1բ-7ա Գրիգորի եռամեծի եւ
տիեզերալոյս վարդապետի` հաւաքեալ քաղւածոյ Մեկնութիւն սուրբ Աւետարանին
Մատթէոսի, նախերգանաբար բաղդատութիւն չորս գետոցն, եդեմաբուղխ չորից
աւետարանչացն հոգեբուղխ - Արդ, չորս գետն նմանի չորից աւետարանչացն...
այսպէս եւ ասէ թագ, պսակ եւ վերագոյնն ամենայն աւետարանչացս ըստ տեղոյն:
2. 7ա-10ա Զցանկ Աւետարանին, տեսութիւն
եւ վասն Ժ. խորանացն, զոր արարեալ է մեծին Եւսեբեայ, ի խնդրոյ Կարպիանոսի
եպիսկոպոսի, զոր եղբայր կոչէ - Եւ տե՛ս, զեղբայրութեան եղանակս
ի լուծմունս պարապմանց համարին... Այսքան վասն խորանացն եւ ի ցանկն Աւետարանիս:
3. 10ա-2բ Նորին սկիզբն եւ պատճառ
Մեկնութեանն Աւետարանին, կարճառօտ հարցմամբ
- Հարցումն: Վա՞սն էր
Տէրն մեր Քրիստոս բաիւ քարոզէր զօրէնս... [Պատասխանի] Ասեմք, վասն բազում
պատճառի... եւ ոչ անմարմին բանականաց կամ մարմնաւոր զգա:
Բ. 15ա-222բ Ժողովումն Մեկնութեան
սրբոյ Աւետարանիս, որ ըստ Մատթէոսի, ի բանից նախշար վարդապետաց եկեղեցւոյ,
կարգեալ եւ յօրինեալ դիւրահաս ընթերցողաց
Տե՛ս
ձեռ. 1253, 15ա-353ա: Ընծայական/15ա-9ա: ա/19ա-86ա: բ/86ա-139ա: գ/139ա-181բ: դ/181բ-222բ:
Գ. 225ա-98բ [Հայոց պատմութիւն յերիս հատուածս,
ասացեալ Մովսէսի Խորենացւոյ]
Տե՛ս
ձեռ. 1863, 2-188ա: ա. 1/չիք: ա. 2/225ա-41ա: բ. 1/չիք: բ. 2/241ա-71բ: գ. 1/չիք: գ.
2/272ա-98բ:
Դ. 298բ-353ա Եղիշէի վարդապետի, զոր արարեալ էր
ի խնդրոյ Դաւթի Մամիկոնի եւ Վարդանայ եւ Հայոց պատերազմին
Տե՛ս
ձեռ. 573, 388բ-469բ: Նխերգ./298բ-9ա: ա/299ա-301բ (խորագիրը չիք): բ/301բ-11բ:
գ/311բ-21բ: դ/321բ-23բ: ե/323բ-30բ: զ/330բ-5բ: է/335բ-47ա: ը/347ա-50ա: թ/350ա-3ա:
Ե. 353աբ Ի պատմութիւն[է] Թումայի [Արծրունւոյ]
վարդապետին - Բայց
իբրեւ եղեւ մեծ պատերազմն սրբոյն Վարդանանց... ընդ տունն Արծրունեաց, ի սանդրելոյ
Բարծումաի, ամպարըշտի:
Տե՛ս
նաեւ ձեռ. 1890, 206բ-9բ:
Զ. 357ա-66բ [Եսայեայ Կաֆայեցւոյ Յաղագս աստղաբաշխութեան] - [Հ]արցումն, թէ զի՞նչ է աստղաբաշխութեան հանճարոյն
շահն: Պատասխանի. եթէ հմտութիւն ընթացից... ծանի՛ր, զի յամի ծնդեան Տեառն
մերոյ Յիսուսի Քրիստոստէի ՌՈԺԹ. (1619), հայոց թվին ՌԿԸ. (1619) լուսնագիրն
է... զպատկեր օրն ցուցանէ անսխալ, եւ զիս յոգնամեղ եւ զյետնեալս ի կրօնաւորաց
զյԵսայի սուտանուն
աբեղայս, որ է Կաֆայեցի, զշինող արուեստիս, յիշեցէ՛ք
միով Տէր ողորմայիւ, որ բազում աշխատութեամբ քննեցի եւ յարդարեցի (358ա-63բ
տոմարական աղիւսակներ)... եթէ կանաչ շատ է` անձրեւք եւ ջուրք շատանան. եւ
ծածկագիտին Աստուծոյ փառք յաւիտեանս. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1բ (խորագրի
վերջում) 0գնեա՛ Հոգիդ Սուրբ Աստուած, ճշմարիտ:
15ա (ստ. լս.)
Աւգնեա՛ Հոգիդ Սուրբ Աստուած եւ լից զփափագ սրտի իմոյ:
204բ Ողորմեսցի
Քրիստոս ստացողի գրոցս եւ գծողիս. ամէն:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 366բ կլոր.
«ՅԻՍՈՒՍԻ ՔՐԻՍՏՈՍԻ
ԾԱՌԱՅ ՍԻՄԷՈՆ ՎԱՐԴԱՊԵՏ, ՌՃԺԳ. (1664)»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 62բ ստ. լս.
«Գրչափորձ գ գրճայ»: 75ա ստ. լս. «Գրճայփորձ»:
ՆՇՈՒՄ` 1ա` «ՌԿԸ.
- 1619. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1883
ՄՈՎՍԷՍ ԽՈՐԵՆԱՑԻ, ՊԱՏՄՈՒԹԻՒՆ ՀԱՅՈՑ, ԱՇԽԱՐՀԱՅՈՅՑ
ՍՈՒՐՍ գիւղ
(ՄՈԿՍ) |
ՌՁԸ. - 1639 |
ԳՐԻՉ` Կարապետ, օգնութեամբ իր որդի
Տէր Յոհանէսի: ՍՏԱՑՈՂ` Մարտիրոս վարդապետ:
ԹԵՐԹ` 159. չգրուած` 1բ, 2բ, 4աբ, 157ա,
158ա-9բ: ՊՐԱԿ` Ա-ԺԴx12 (ԺԲ 11, ԺԳ-ԺԴ 8): ՆԻՒԹ`
թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 25,4x19: ԳՐՈՒԹԻՒՆ`
երկսիւն (19x14.6): ԳԻՐ` բոլորգիր (նմուշ` 110ա): ՏՈՂ`
25: ԿԱԶՄ`
դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի. միջուկը` տախտակ. աստառը` դրոշմազարդ
կտաւ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Լուսանցազարդ` բուսական
(132բ), Զարդագիր` կենդանագիր, բուսական, թռչնագիր, հանգուցագիր, երկրաչափական:
Գոյներ` կարմիր, կապոյտ:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - Աւետարան Յովհաննու, ԺԸ.
22 - ԺԹ. 6: Ժ-ԺԱ. դդ.: 2 (Ա-Բ)+2 (Գ-Դ), ստացուած երկու առանձին թերթերի ընդլայնակի
ծալումով: Մագաղաթ (37x25), երկսիւն (27x19), բոլորագիծ երկաթագիր (նմուշ`
Բա), 19 տող: «քահանայապետիդ: Եւ Յիսուս ասէ ցնա... Ի խաչ հա՛ն, ի խաչ»: Կարդալ`
Դա1, Գբ1, Դա2, Գբ2, Դբ2, Գա2, Դբ2, Գա1, Աա1, Բբ1, Աա2, Բբ2, Աբ2, Բա2, Աբ1, Բա1:
Ունի լուսանցային համաբարբառ` 3-4 տող:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի կաշին քերծուած,
եզրերն
ու մէջքը մաշուած,
մէջքի
վերին եւ ստորին եզրերի կաշին ընկած, թ. 5-24, 112-6` ցեցի անցքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1. 3ա-143ա [Հայոց պատմութիւն յերիս
հատուածս, ասացեալ Մովսէսի Խորենացւոյ]
Տե՛ս
ձեռ. 1863, 2ա-188ա: ա. 1/3աբ: ա. 2/5ա-38բ: բ. 1/39ա-41ա: բ. 2/41ա-99ա: գ. 1/99ա-100բ:
գ. 2/100բ-143ա:
2. 143բ [Ստեփանոսի Տարօնացւոյ Պատմութիւն
բանի ի պատմագրական տառից: Ցանկ առաջին գլխոյ գրոցս] - Ե.
Յաղագս զարմիցն Սեմա եւ ամենայն տոհմին արդարոց թուոց եւ ժամանակաց նոցին...
Թ. Յաղագս թագաւորաց Հայոց Արշակունեաց: - Թէ ոյք եղեն պատմագիրք յայլ ազգաց
եւ նախասացութիւն բանի (չշարունակուած):
3. 144ա-56բ Մովսէսի Խորենացւոյ ասացեալ է երկրաչափ
յաղագս աշխարհագրութեան տիեզերաց - Զաստուածային գիրս ոչ ուրէք գտանեմք ոճով ասացեալ...
անգլուխք, անոտք: Ահա կատարեցան տիեզերք, փառք քեզ Քրիստոս Աստուած... քեզ
գոհութիւն եւ փառք յաւիտեանս. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
2ա Զգործս ձեռաց
մերոց ուղիղ արա՛ ի մեզ, Տէ՛ր, եւ զգոր[ծս] ձեռաց մերոց աջողեա՛ ի մեզ:
3բ Գիրքս Պատմութեանց
Հայոց հաւաքեալ Մովսէսի Խորենացոյն, զոր ստացաւ
Մարտիրոս րաբունապետն.
եւ ետ գրել զսա յիշատակ իւր:
14բ (ստ. լս.)
Գիրգս յիշատակ է Մարտիրոս վարդապետին (նոյնը տե՛ս 16ա,
25ա, 26ա, 38ա, 61ա, 72բ, 121ա, 143բ):
143բ Վա՜յ ինձ
Ռ. (1000) բերան, գծողիս անարժան, զի օրինակն ցանգ չի կէր եւ <եւ> այս
միայն էր, անմեղադիր լերուք:
147բ (ստ. լս.)
Վա՜յ գծաւղիս, թէ ինչ համար տի տամ ստեղծաւղիս, որ մեղօք կորուսի զիմ հոգիս,
եւ եղէ բաժին գեհենի:
148ա (ստ. լս.)
Ո՜վ սուրբ ընթերցողք, անմեղադիր լերո՛ւք վասն անգրիլ տեղաներուն, զի աւրինակն
հին էր ու ոսլայ էր ձգած եւ զոսլէն ոչ էր գրած, [ե]ւ այլ աւրինակ չի գտաք, որ գրէ:
Վա՜յ ինձ Ռ. (1000) բերան:
151բ (ստ. լս.)
Յաւրինակ չէր գրած, տեղ թողի, թէ այլ աւրինակ գտանէք, նա գրեցէ՛ք, զբիար թուղթ
էր այլ:
153ա (վր. լս.)
Թուղթ մի պակաս:
155ա (ստ. լս.)
Աւրինակն մի՛ այլ գտնիք, զմնացեալ գրեցէ՛ք, այս աւրինակս էնց էր գրած:
156ա (ստ. լս.)
Աւրինակն չէր գրած:
156բ Փառք անհասի,
անելի, անճառի, անեղի, անմահի, ամենակարողի, ամենաբաւի, ամենազօրի
եւ արարողի ամենայն էիցս յանէից` Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ, անձամբ
եւ դիմօք տրոհեալ, այլ իսկութեամբ անսկզբնութեամբ, զօրութեամբ, իշխանութեամբ,
անեղութեամբ միաւորեալ: Նմա աւրհնութիւն եւ փառք յամենայն էիցս. ամէն, որ
կարողացոյց զիս` զթմբրեալս ամենայն տեսակս մեղաց, զանյիշելի եւ զեղկելի
ի մեղսասէր եւ չարագործ Կարապետ սուտ անուն, ծրագրել զպատմութիւն
թագաւորացն մերոց: Աղաչեմ զձեզ զամենեսեան` յիշելոյ եւ թողութիւն խնդրելոյ
յանոխակալ եւ յանյիշաչար տեառնէն զՄարտիրոս վարդապէտն`
զքաջ հռետոր եւ զանյաղթ փիլիսոփայն եւ զծնաւղն իւր ըստ մարմնոյ:
157բ Դարձեալ
զերեսս ի գետնի դնեմ եւ զոտս ձեր համբուրեմ, որ միոյ ողորմոյ արժանի առնէք
զանպիտան գծողս` սուտանուն Կարապետս, եւ Աստուած ողորմի ասէք ինձ
եւ ծնօղաց իմոյ` Յոհանէս քահանային եւ Վարդհաթունին, եւ
զաւակաց իմոց` տէր Յոհանէսին եւ կնոջն` Մրջանին, եւ որդւոցն`
Ստեփանոսին
եւ Վարդանէսին եւ Յովանէսին. ամէն: Կրկին անգամ աղաչեմ զձեզ,
որ լի բերանով Աստուած ողորմի ասէք ինձ` հաբեբայ Կարապետիս եւ կնոջն` Խաթունաղին, եւ
զաւակաց` տէր Յոհանէսին եւ կնոջն` Մրջանին. ամէն: Գրեցաւ
Պատմագիրքս ի յերկիրս Մոկաց, ի գեւղս, որ կոչի Սուրս, ընդ հովան[ե]աւ
Սուրբ
Յովաննու Մկրտչին եւ Սուրբ Գէորգեա զաւրավարին,
ձեռամբ սուտանուն Կարապետիս եւ որդւոյն իմ տէր Յոհանէսին, ի թւականիս
մերոյ ՌՁԸ. (1639):
Հետեւեալք`
3բ, 61ա (=14բ), 147բ, 148ա, 151բ, 156բ, 157բ էջերինը տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք, Բ, էջ
762-3:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
Պատ.-պհպ. Աա
(ԺԸ. դ.)` սիւնակէտագիր ծածկագիր` |. ||||. |. ||||::::. |::. ||:. («Առաքէլ»):
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 5ա, 73բ,
156բ` ութանկիւն. «ԳԻՐՔՍ ՍՈՒՐԲ ԷՋՄԻԱԾՆԱ Է»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` Աա. «թոմն թէ»,
այբուբենի տառեր եւ նշանագրեր: Բա. «այսաւր անճ ա ա»: Բբ. «Ուսմանց սրբազանից,
ամենեւին: Եեկեր, մ, ամ», «Ք ք քանզի ես ո ուսմանց սրբազանից յագուրդ ամեն»:
1ա «Ուսմանց սրբազանից, ամենեւին յագուրդ եւ ոչ մի եղիցի որոց»: 1ա «Գիրս
տաջիք անմիկ որ գիտացէ դպրութիւն: Ընթերցմա սերն վերացաւ:
Այս է, որ գրեալ է, դուք մե դրսօվիք:
Գիրս պղնձով գրեաց քարտուղ: Գիրս բղնձով գրեաց: Քարտուղար Առաքելն գրով: Գիրս տացջիք
յայնմիկ, որք գիտիցէ դպրութիւն, որ ոչ կարասցէ ընթեռնուլ: Ա՜. աւա՜ղ զիս.
յԱստուծոյ շինեալ քաղաք. պատու»: 1բ «այր մի, ե, բ, բա բարեգո»: 2ա` «զգորս»:
3բ «Մովսէս պատագիրք»: 5ա «Զանըսպառ խաղացմունս աստուածայնոցն ի քեզ շնորհացն
եւ զանդուլ հոգւոյն ի վերա քո իմացւածոցդ շարժմունս ի ձեռն գե»: 158բ «Բասիլիկէ
ասաց ւ ասաց»:
ՆՇՈՒՄ` 1ա` «ՌՁԸ. - 1639. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1884
ՄԻԽԱՅԻԼ ԱՍՈՐԻ, ՀԱՄԱՌՕՏ ԺԱՄԱՆԱԿԱՑ ԶՐՈՅՑՔ
|
ԺԸ. դար |
ԹԵՐԹ` 92 (գրչի էջակալում`
2-166, որ է 4ա-86ա). չգրուած` 1ա-3բ, 86բ-7բ, 90ա-2բ:
ՊՐԱԿ`
3+Ա-Էx 12+5: ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով
(թագով պսակուած բուսական զինանշան, կամ IR): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 21,6x17,2: ԳՐՈՒԹԻՒՆ`
երկսիւն (17x 12): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 30ա): ՏՈՂ`
33: ԿԱԶՄ`
դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի. միջուկը` տախտակ. աստառը` թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ`
1+1, թուղթ, լուսագծերով, չգրուած հաշուած թերթաքանակի մէջ (թ. 1, 92):
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի կաշին քերծուած,
եզրերը մաշուած, խոնաւութիւն տեսած, թերթերը խունացած, խոնաւութիւնից
տեղ-տեղ գրադաշտը վնասուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա.
[Բանք Միխայիլի
Ասորւոյ եւ Յիշատակարան թարգմանութեան]
1.
4ա-74ա Տեառն
Միխայէլի Ասորոց պատրիարգի Համառօտ ժամանակաց գրոց քաղուածոց, արարեալ
ի յոլովից պատմագրաց` ի վարժս բանասիրաց, սղամանակ տեսութիւն յԱդամա մինչ
յետին յաւուրս թուեցեալ
Տե՛ս
ձեռ. 1518, 3ա-98բ: ա/4ա-34ա: բ/34ա-7բ: գ/37բ-55ա: դ/55ա-62ա: ե/62ա-74ա:
Գլխաբաժանում
չունի:
2. 74ա-83բ Նորին տեառն Միխայէլի Յաղագս քահանայական կարգաց, թէ ուստի առնու
սկիզբն - Սկիզբն
քահանայութեան շնորհի է, անժամանակն Աստուած... եւ զՇումէլ` զընդդիմակայսն
սրբոյն Սահակայ: Իսկ զկնիսն այլք լցցեն:
3. 83բ-6ա [Տէր Միխայէլ մինչեւ ցայս վայր: Աստի Վարդան սկսանի վարդապետն: Յիշատակարան
թարգմանութեան Միխայիլի Ասորւոյ] - Արդ, եւ մեք
հետեւեալքս եւ պատահեալքս յայսմ, հասուսցուք մինչեւ առ մեզ... եւ գոհաբանեալ
յազգս եւ յազգինս բոլոր բանականաց յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Բ. 86ա [Հարց վասն զատկի] - Հարցցես, թէ վասն է՞ր զզատիկն ի վերա գարնանամտին տօնէ...
յարութեան օր փառաւոր եւ պատւաւոր ի մէջ ամենայնից յաւուրց. եւ Քրիստոսի
փառք յաւիտեանս. ամէն:
Գ. 88ա-9բ [Գրչի` ցանկ գրոց Միխայէլի Ասորւոյ] - 5 Ազգն յԱբեթայ
են Հայք՝ Բ... 109. ֆռանգքն առին զԱնթափ եւ զԵրուսաղէմ՝ Բ («Ա-Ֆ»):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ
ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
86ա Յիշատակարանս օրինակին է, ո՜վ եղբարք բարի:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 1ա «աբգդե ե ի ե»:
ՆՇՈՒՄ` «ԺԸ., Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1885
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
|
ԺԷ. դար |
ԳՐԻՉ` Սահակ սարկաւագ:
ԹԵՐԹ` 380+1 (կրկն.` 1, գրչի թերթակալում` Բ.-ՅԾԹ., որ է թ.` 2-359). չգրուած` 1աբ, 362բ-5բ: ՊՐԱԿ`
Ա-ԼԳx12 (ԼԱ 6, ԼԳ 3): ՆԻՒԹ` թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
18,3x11,6: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (13x8): ԳԻՐ`
նոտրգիր (նմուշ` 170ա): ՏՈՂ` 26: ԿԱԶՄ`
դրոշմազարդ դարչնագոյն կաշի, դռնակով եւ երկու կապիչով. միջուկը` տախտակ.
աստառը` շերտազարդ կտաւ. Ա. փեղկին ձուածիր շրջանակի մէջ` «Գառն աստուծոյ»,
շրջանակի վրայ` «AGNUS
DEI OVIGTO/// DI
MGERERE» մակագրութեամբ.
լուսանցակողերը` կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - գծանկարային. Լուսանցազարդ`
բուսական, թռչնային: Զարդագիր` թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյն` սեւ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի կաշին մաշուած,
դռնակը վնասուած, դռնակի աստառը քայքայուած, կապիչներից մէկը պոկուած,
գամերն ընկած, թ. 1գդ` վերին արտաքին եզրն ընկած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1գ-244ա Տեառն Միխայէլի պատրիարգի
Ասորոց, Համառօտ ժամանակաց զրոյց, քաղուածու արարեալ ի յոլովից պատմագրաց,
ի վարժից բանասիրաց, սղամանակ տեղեկութեամբ յԱդամայ հետէ մինչեւ ի յետին
աւուրս
Տե՛ս
ձեռ. 1518, 3ա-98բ: ա/1գ-86ա: բ/86ա-101բ: գ/101բ-87ա: դ/187ա-204բ: ե/205ա-244ա:
Գլխաբաժանում
չունի:
Բ. 244ա-78բ Նորին Միխայէլի Յաղագս քահանայական
կարգաց, թէ ուստի առնու սկիզբն - Սկիզբն քահանայութեան շնորհի
է անժամանակն Աստուած, որպէս եւ ամենայն բարեաց... եւ զՇմուէլ զընդդիմակ[այ]սն
սրբոյն Սահակա: Իսկ զկնիսն այլ լցցին:
Գ. 278բ-83բ Տէր Միխայէլ մինչեւ ցայս վայր է: Աստի
Վարդան վարդապետն սկսանի - Այլ եւ մեք հետեւեալք եւ պատահեալքս այսմ, հասուսցուք
մինչեւ առ մեզ... եւ խնդրելն ինձ ի սրտէ ողորմութիւն ի կամող եւ ի կարող խնամոցն
Յիսուսի:
Միջից
եւ վերջից թերի: Հմմտ. ձեռ. 1884, էջ 83բ-6ա:
Դ. 284ա-359բ [Պատմութիւն Տարաւնոյ, զոր թարգմանեալ
է Զենովայ Ասորոց եպիսկոպոսի]
Տե՛ս
ձեռ. 1328, 242-333բ: ա/284ա-5բ: բ/285բ-94բ: գ/294բ-311ա: դ/311ա-19ա: ե/319ա-25ա:
զ/325ա-38ա: է/338ա-349ա: ը/349բ-354ա: թ/354ա-7բ:
Հմմտ.
Յովհան Մամիկոնեան, Պատմութիւն Տարօնոյ, աշխտ. Ա. Աբրահամեանի, Երեւան,
1941, էջ ԺԵ., համարում է ԺԶ-ԺԷ. դդ.:
Ե. 357բ-9բ Պատմութիւն ծիծեռնական Խաչին - Ընդ ժամանակս թագաւորութեանն Հերակլեա... եւ անխափան
օրէնք, որ ի Տարօն բնակէր:
Զ. 359բ-62ա Պատմութիւն սրբոյ Խաչին Նունէ, որ այժմ
Վանանդի կոչի, հօր Ահարոնի Վանանդեցոյ թողին սրբոյն Ղեւոնդեանց յԻջեւանի
գեղջէ, որ ի Վանանդ, յոյժ աշխատասիրութեամբ եւ խուզիւ քննեալ ի բազում մատենից
հայոց եւ վրաց, յաղագս սրբոյ Խաչին Մցխիթայի, որ այժմ բնակեալ առ մեզ ի տեսչութենէ
խաչելոյն Քրիստոսի - Կին ոմն անուն Նունի, յընկերաց սրբոյն Հռիփսիմեանց...
զիւր կնոջ մայրն տա նմա ի կնութեան եւ նորա ուխ/// (թերի):
Է. 366ա-79բ [Պատմութիւն Յովակիմայ եւ Աննայի] - Ի
ժամանակ նեղելոցն զԵրուսաղէմ չորրորդ ամին Յովակիմայ, որ առաջին Նաբուգոդոնոսորայ...
եւ յորժամ տեսին, դարձան առ զօրս իւրեանց, որոց անուանք են այսոքին:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳԱՂԱՓԱՐ 0ՐԻՆԱԿԻ
359բ (681 թ.) Արդ, զայս պատմութիւն գրեալ եդին ի Ծիծեռնոյ եկեղեցին, եւ եղեւ այս ի թվականութեան Հայոց ՃԼ.
(681), իսկ Հոռոմին ԴՃ. եւ ԻԵ. (425) (1-2 բառի տեղ չգրած) գիւ գրեաց գիրք, զի զեղեալ
պատմութիւն եդին Գլակա վանսն` ի Սուրբ Կարապետն, հրամանաւ Ներսէսի Հայոց կաթուղիկոսին, որ քսաներորդ իններրորդ էր ի սրբոյն
Գրիգորէ, եւ յիշխանութիւնն Վահանայ տանն Մամկոնէից:
Չկայ
ի Ե-ԺԲ. դդ. յիշ-ք:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
311ա Ո՜վ պատուական
եղբարք, որք կարդայք զասացեալս ի սրբոցն, յիշեցէ՛ք զգրիչս` զՍահակ սարկաւագ,
եւ Աստուած զձեզ յիշէ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
380ա (1702 թ.)
Ի վայելումն նուաստ անձինս` Յովասափ լոկանուն վարդապետի, ըստացեալ
եղեւ թուին ՌՃԾԱ. (1702), Հոկտեմբ[ե]ր ամսոյ ի մուտն, անկարգ գրոյս:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 1ա` ութանկիւն.
«ՅՈՎԱՍԱՓ ՎԱՐԴԱՊԵՏ»: 1ա,
378բ` ութանկիւն. «ԳԻՐՔՍ ՍՈՒՐԲ ԷՋՄԻԱԾՆԱ Է»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 26ա ստ. լս.
«գրչայ»: 379բ «Փ փեավ»: 380ա «Այս գրչափորձ եմ արած, ես մեղաւորս եմ գրել եւ փորձեալ
այս խալեմըս, թէ լաւ է»:
ՆՇՈՒՄ` Աա «ԺԶ-ԺԷ.,
Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1886
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
|
ԺԴ.
դար |
ԳՐԻՉ` Անտոն: ԾԱՂԿՈՂ`
Ալինախ եպիսկոպոս: ՍՏԱՑՈՂ` Յովհաննէս սրկ.:
ԹԵՐԹ`
232. չգրուած` 7բ, 8ա: ՊՐԱԿ` Ա-ԻԱx12 (Ա, Դ-Զ 10, ԺԱ, Ի, ԻԱ
8): ՆԻՒԹ` թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 24.5x16.2: ԳՐՈՒԹԻՒՆ`
միասիւն (20x13): ԳԻՐ` բոլորգիր (նմուշ` 15ա): ՏՈՂ`
25: ԿԱԶՄ`
դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, 3 կապիչով. միջուկը` տախտակ. աստառը`
սպիտակ կտաւ. լուսանցակողերը` կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 1 (Ա) + 2 (Գ, Ե), Ա, Ե` չգրուած թուղթ,
աւելացուած 2010 թ.-ի նորոգման ժամանակ, Գ` չգրուած, աւելացուած 1903
թ.:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - Ճաշոց: ԺԱ. դ.։
1 (Բ) + 1 (Դ): Մագաղաթ, ստացուած նոյն ձեռագրի 2 տարբեր թերթերից, եզրահատուած,
գրադաշտը վնասուած, երկսիւն, ուղղագիծ երկաթագիր (նմուշ` Բբ):
Բ` Մեծութիւն` 23,7x16,3, գրադաշտը` 23.7x15, Բա` Աւետարան Ղուկասու ԻԲ. 54, 66 «կալեալ զՅիսուս`
ածին եւ մուծին ի տուն քահանայապետին: Եւ Պետրոս երթայր///», Բբ «Եւ իբրեւ
այգ եղեւ, ժողովեցաւ ծերակոյտ ժողովրդեանն` քահանայապետքն եւ դպիրք, եւ
հանին ածին զնա յատեանն իւր///» (Ղկ. ԻԲ. 66): Աւետարան Մատթէոսի: ԻԶ.
57-60 «Իսկ նոցա կալեալ զՅիսուս, ածին առ Կայիափա
քահանայապե... եւ ոչ գտանէին ի բազմաց սուտ վկայիցն մատուցելոց:///»:
Դ` Մեծութիւն` 23.2x16.5, գրադաշտը` 23.2x15: Դա` Մարգարեութիւն Եսայայ Ա. 9-13, «Վա՞յ անձանց նոցա զի խորհեցան...
եւ զշաւիղս ոստից ձերոց խռովեցու[ցանեն]///: Դբ` Մարգարեութիւն Եսայայ,
Ծ 4-8 «յաւել ինձ ունկն ի լսել ...զի մերձ է որ արդարացուցանէ զիս: Ո՞վ է ոսոխն
իմ///:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Կիսախորան`
1ա, 124բ: Լուսանցազարդ` բուսական, թռչուն: Զարդագիր` թռչնագիր, բուսական,
հանգուցագիր: Գոյներ` կարմիր, վարդագոյն, սեւ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. սկզբնապէս` կազմի
կաշին կիսամաշ էր, վնասուած, քերծուած, եզրերը մաշուած, Ա. փեղկի աստառը
աղտոտուած, հնամաշ, կազմի մէջքն այլ կաշուով նորոգուած (ԺԸ. դ.). տեղ-տեղ
աղտոտուած, խոնաւութեան, թրջուածութեան, բորբոսի, ձէթի եւ մոմի հետքեր,
զանազան բծեր, մասամբ լուացուած, գրադաշտը գունափոխուած, որոշ հատուածներ
եւ բառեր անընթեռնելի` եղծուած, բնագիրը մասամբ խաթարուած, մանրանկարների
ներկը դրոշմուած հանդիպակաց էջերին, եզրահատումից լուսանցազարդերը
վնասուած, պրականիշերը կտրուած, մի շարք թերթեր եզրամաշ, պատռուած (թ.
122), թուլացած, պոկուած, քայքայուած, խունացած, ցեցակեր, կային մանր եւ
մեծ անցքեր. մասնակի նորոգուած եւ վերականգնուած 1903 թ., որի հետեւանքով
գրադաշտը տեղ-տեղ թղթով ծածկուած: Ձեռագիրը վերստին նորոգուեց եւ վերակազմուեց
2010 թ., բոլոր թերթերի եզերքը լրացուեց եւ ամրացեց, կազմի կաշուի մաշուածքները
լրացուացին նոր կաշիով:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-58ա [Զենովբ Գլակ Ասորի, Պատմութիւն Տարաւնայ]
- Սկիզբն պատմութեան երրորդ Հայոց եւ ժամանակագրութեանն
Զենովբայ Ասորոյ, որ ձեռնադրեցաւ ի սրբոյն Գրիգոր[է] եպիսկոպոս երկրին
Մամիկոնենից
Տե՛ս ձեռ. 1328, 242ա-333բ: ա/1ա-2բ: բ/2բ-9ա. Աքիւղաս եւ Մարկեղիոս
[զարմացան զտեղի] /// (միջ. թերի): [Զառ ի սրբոյ հայրապետէդ անթերի սիրով...
Ստուգիւ գրեսջիք առ մեզ] /// (միջ. թերի) որպէսզի երթալն մեր առ Տիմոթէոս...: գ/9ա-23ա: դ/23ա-9բ: ե/29բ-34բ: զ/34բ-44ա: է/44ա-51բ: ը/51բ-5բ: թ/չիք:
Ունի` ժ. 55բ-7ա Վասն
մահուան Տիրանայ` որդւոյ Վահանա, եւ պատերազմին, որ յեզերս Աղի ծովուն
եղեւ - Յետ այսքան պատմութեան զրուցատրութեանց սուգ ժամանեաց...
ժա. 57ա-8ա
[Յիշատակարան հեղինակի] - Ժամանակագրութիւնս
այս սկսեալ գրեալ ... Եւ կատարիչք հրամանացս եղիցդ աւրհենեալ յԱստուծոյ
... ամէն:
Տե՛ս տպ. Վենետիկ, 1889, հմմտ. Յովհան Մամիկոնեան, Պատմութիւն Տարօնոյ, աշխտ. Ա. Աբրահամեանի, Երեւան, 1941, էջ ԺԴ., ձեռ. Լ.:
Բ. 58ա-95ա [Մեսրոպայ Վայոցձորեցւոյ Պատմութիւն սրբոյն Ներսէսի Հայրապետին
Հայոց] Յաղագս զարմից սրբոյն Գրիգորի Հայոց Լուսաւորչի եւ տեսիլ սրբոյն Ներսէսի
եւ բովանդակ պատմութիւն ազգին Մամիկոնէնից մինչեւ ցսուրբն Վարդան եւ մինչեւ
ցելս արիական ազգին հռովմայեցւոց, որ իբրեւ զարեգակն լոյս եւ փրկութիւն ծագեցան
տիեզերաց:
Տե՛ս
ձեռ. 1458, 193բ-228բ: ա/58ա-61բ: բ/61բ-65բ: գ/65բ-80բ: դ/80բ-95ա:
Տե՛ս
տպ. Կ. Պօլիս, 1737:
Գ. 95ա-124ա [Ճառք, քարոզք]
1. 95ա-9բ Երկրորդ կիւրակէին. Տեառն Յոհաննու ասացեալ
յԱնառակ որդին - Հանապազ
զԱստուծոյ մարդասիրութիւն պարտիմք...
2. 99բ-104ա Երրորդ կիւրակէին. Սրբոյն Յոհաննու Աւետարարնին
մեկնութենէն, որ ըստ Ղուկասու - Էր ոմն, ասէ, մեծատուն. եւ
հանապազ ծիրանիս ագանէր...
3. 104ա-7ա Չորրորդ կիւրակէին. Յոհաննու ասացեալ
Աւետարանին մեկնութենէն - Է եւ երրորդ ճանապարհ ապաշխարութեան...
4. 107ա-10ա Երանելոյն Յոհաննու Ոսկէբերանի ասացեալ
Յաղագս ննջեցելոց - Բե՛ր այսուհետեւ զառաջագունիցն փութաբար վարդապետութեամբ...
5. 110ա-5ա Վկայաբանութիւն սրբոց քառասնիցն, որք
ի Սեբաստիայ կատարեցան - Քառասուն վկայիցն,
որք վկաեցին ի Սեբաստիա, ի բռնաւորացն...
6. 115ա-7բ Պետրոսի Սիւնեաց եպիսկոպոսի ի գովեստ
Աստուածածնին Մարիամու - Բազմութիւնք քրիստոսասէր ժողովրդոց արարէք...
7. 117բ Յոհաննու Ոսկէբերանի ի Սուրբ Խաչն - Զի՞նչ ասացից կամ զի՞նչ խաւսեցայց,
զո՞ զձեզ կոչեցից, ոչխա՞րս, եթէ՞ հովիւս, նաւավա՞րս, եթէ՞ նաւ /// (այսչափ, 4 թերթ ընկած):
Տե՛ս
ձեռ. 1525, 474ա-7բ:
8. 118ա-21ա [ՅԱգաթանգեղայ, Պատմութենէ. Վարք եւ պատմութիւն Սրբոյն Գրիգորի,
ԺԱ. Տեղեկանալն Տրդատայ վասն Գրիգորի (համառօտեալ) - Եւ մինչդեռ
խորհէր Տրդատիոս... յԱյրարատ գաւառ, ի Վաղարշապատ քաղ. տպ. Տփղիս, 1909] /// (սկ. թերի) աք, ի Հայոց
աշխարհ յարեւելս: Իսկ թագաւորն Տրդատ ... Զուարճացուցանել զսիրտս ձեր յուրախութեամբն,
որ ոչ անցանէ /// (այսչափ):
9. 121ա-4ա Տեառն Յոհաննու վասն ննջեցելոց, որ ի
Քրիստոս - Քրիստոս, առ
երկրպագեսցուք ստեղծչին վերստին...
Դ. 124բ-232բ Պատմութիւն սրբոյն Վարդանայ քաջի եւ
Հայոց սպարապետի եւ վկայի Քրիստոսի. յԵղիշայէ սրբոյ, Դաւթայ իրիցու հայցեալ
գրեաց*:
Տե՛ս
ձեռ. 573, 388բ-469բ: Նխ./124բ-5բ: ա/125բ-30ա (խոր.` չիք): բ/130ա-49ա: գ/149ա-68ա:
դ/168ա-73ա: ե/173ա-86բ: զ/187ա-97բ: է/197բ-218բ, 222աբ, 220աբ-1ա: ը/221ա, 219աբ,
223ա-7ա: թ/227ա-32բ:
*«Պատմութիւն...
գրեաց» մասը այլ ձեռքով, նոտրգրով: Հմմտ. «Եղիշէի Վասն Վարդանայ եւ Հայոց պատերազմին»,
Երեւան, 1957, ձեռ. Դ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1ա /// գըրոցս
զՅովաննէս եպ[իսկոպոս] /// Սուրբ Կարապ[ետի]/// Ալինախ յիշեսջիք///:
7ա Զամենայն
բարե[աց] տարտամս եւ զամենայն մեղաւք փարթամս, յերես անկեալ կողկողանամս
եւ աղաչեմ յիշել յաղաւթից ժամս: Որթիւ (անաւարտ):
55ա Զփցուն գրչակ`
/55բ/ զսուտանոն Անտ[ոն] եւ զդստրիկն իմ զԵրինայն, որ յայսմ ամի
փոխեցաւ առ Քրիստոս, յերես անկեալ աղաչեմ յիշման աղաւթից արժանի առնել
զմեզ, զի եւ ձեզ պարգեւեսցի:
58ա Զստացող
գրոցս յիշեսջիք ի Քրիստոս, ընդ նմին` եւ զվարատեալս եւ զմեղապարտ գրչիս եւ զծնողսն
մեր, եւ Աստուած յիշողացդ ողորմեսցի. ամէն:
80բ Բարեխաւսութեամբ
հայրապետիս Ներսէսի, Քրիստոս Աստուա՛ծ, ողորմեա՛յ ստաց[ող]ի գրոցս` Յովաննէս սարկաւագի
եւ ծնողաց իւրոց, եւ ինձ մեղապարտ գրչի` Անտ[ոնի], եւ ծնաւղաց
իմոց, եւ որ զամէնն ասէ` վարձս բարեաց ընկալցի ի Քրիստոսէ Աստուծոյ մերոյ:
95ա Կատարեցաւ
պատմութիւն սուրբ հայրապետին մերոյ Ներսեսի ի փառս Քրիստոսի
Աստուծոյ մերոյ, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն: Ո՜վ դասք լուսերամից, որք
աւկտիք կամ աւրինակէք
եւ կամ տեսութեամբ հանդիպիք, աղաչեմ, աղաչեմ` մեղաց թողութիւն խնդրեցէ՛ք
Յովաննէս սարկաւագի
եւ ամենայն արեան մերձաւորաց իւրոց, որ յոգնատենչ փափաքմամբ ստացաւ զսա
ի հալալ արդեանց իւրոց` ի յիշատակ իւր եւ ծնողաց իւրոց: Նայ եւ զմեղաւք թաղծեալ
եւ զանարհեստ գրչակս, եւ ծնաւղսն իմ, եւ զամենայն արեան մերձաւորսն, եւ դստրիկն
իմ զԵրինան, որ յայսմ ամի փոխեցաւ ի Քրիստոս: Եւ որ զմեզ լի սրտիւ յիշէ եւ մեղաց
թողութիւն խնդրէ, ինքն յիշեալ եղիցի յարքայութիւնն Քրիստոսի, որ է աւրհնեալ
յաւիտեանս. ամէն:
104ա Քրիստո՛ս,
թագաւո՛ր փառաց, ի հրախաղաց քո գալըստեանն ողորմեա՛ Յովաննէս սարկաւագին,
եւ ինձ` մեղապարտ գրչիս, եւ որ զամէնն ասէ:
107ա Զամենայն
բարեաց տարտամս եւ զամենայն մեղաւք փարթամս, աղաչեմ յիշել յաղաւթից ժամս:
110ա Զստացաւղ
սուրբ կտակիս զՅովաննէս սարկաւագ, եւ զբազմամեղ գրչակս, եւ ծնաւղսն մեր, եւ զամենայն
արեան մերձաւորսն յիշեսջիք յաղաւթս, զի եւ ձեզ պարգեւեսցի:
115ա Քրիստոս
Աստուա՛ծ, այս սուրբ քառասնիցս բարեխաւսութեամբն ողորմեա՛յ ստացողի եւ
գրողիս սուրբ գրոցս, եւ տո՛ւր դարձ եւ ապաշխարութիւն ամենայն մեղաւորաց,
եւ ինձ` բազմամեղ գրչիս, եւ որ զամէնն ասէ:
117բ Բարեխաւսեա՛,
մա՛յր Աստուծոյ, / անճառելոյն ի քէն Որդւոյ, / վասն կամաց իւր հաշտելոյ,
/ ընդ գծողիս մեղուցելոյ:
121ա Քրիստոս
Աստուա՛ծ, սուրբ Լուսաւորչին բարեխաւսութեամբն ողորմեա՛ ստացաւղի սորա
Յովաննէս սարկաւագի,
եւ ծնաւղաց իւրոց, եւ ինձ` մեղսամակարդ գրչիս Անտ[ոնիս], եւ ծնաւղաց
իմոց, եւ ամենայն արեան մերձաւորաց, եւ Քրիստոսի փառք, յաւիտեանս. ամէն:
144բ Եւ յայսմ
եկաց իմս, իմ ձեռագիր է` տէր Յովանիսի` Սուրբ Կարապետի եպիսկոպոսի
կոման առաջին:
168ա Բարեխաւսութեամբ
սրբոց Վարդանանցս, Քրիստոս
Աստուա՛ծ, ողորմեա՛ ստացողի գրոցս Յովաննէս սարկաւագին,
եւ ծնաւղաց իւրոց, եւ ինձ` մեղուցեալ գծողիս Անտոնի, եւ ծնաւղաց
իմոց, եւ ամենայն արեան մերձաւորաց, եւ որ լիով զամէնն ասէ: Տէր Աստուած
վարձս բարեաց պարգեւեսցէ` աստ եւ ի հանդերձեալն. ամէն:
173ա Բարեխաւսութեամբ
սրբոց Վարդանանցն Քրիստոս
Աստուած ողորմեայ ստացաւղի գրոց Յովաննէս սարկաւագին,
եւ ծնաւղաց իւրոց, եւ ինձ` մեղապարտ գծողիս, եւ ծնողաց իմոց, եւ որ զամէնն
ասէ:
186բ Տէր Յիսուս
Քրիստո՛ս, ողորմեա՛ ստացաւղի սուրբ գրոցս Յովաննէս սարկաւագի,
եւ ծնաւղաց իւրոց, բարեխաւսութեամբ քաջ եւ երանեալ նահատակացս, ընդ նմին
եւ ինձ` /187ա/ մեղուցեալ գրչիս Անտոնի, եւ ծնողաց
իմոց, եւ ամենայն արեան մերձաւորաց թողութիւն մեղաց հայցեցէ՛ք ի Քրիստոսէ,
զի եւ ձեզ լիցի թողութիւն յահեղ ատենին:
221ա Ով սուրբ
հաւտապե՛տք Քրիստոսի, փրկանք եւ պարծանք Հայաստան աշխարհիս, զստացաւղիս
զյիշատակարան ձեր զուղափառ
սարկաւագ զՅովանէսն յիշեսջիք առաջի Քրիստոսի, զի բարեխաւսութեամբ ձերով
տացէ սմա եւ իւր ննջեցելոցն մասն եւ բաժին ընդ ձեզ յարքայութեանն իւրում. ամէն:
Ընդ նմին եւ ինձ` մեղապարտ գրչիս Անտ[ոն] մեղաց թողութիւն
հայցեցէ՛ք, վասն զի կարաւտ եմ ողորմութեանն Տեառն եւ գթութեան նորին, եւ յոյժ
եղկելի մեղայ Տեառն Աստուծոյ:
124բ (Ծաղկողի)
ԶԱլինախ եպիսկոպոս
ծաղկաւղակս յիշեցէ՛ք ի Տէր մի ողորմայիւ, եւ Աստուած զձեզ յիշէ:
Միայն
95ա եւ 124բ էջերինը տե՛ս ԺԴ. դ. յիշ-ք, էջ 492:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
10բ (ԺԶ. դ.)
Այս աւր կակնեցաւ աւազան
մկրտութիւն ի թողութիւն մեղաց մերոց: Աստ Տէրն մեր լո (չշարունակուած):
99բ (ԺԷ. դ.)
Աստուած ողորմի Արզրումցի Յովանիսն, որդոյս մեղտէս
Խուպասարին, որ
եդ յիշատակ:
Գա (1903 թ.)`
Կարկատեցի ի ժամ բաղդատութեան: Սահակ վարդապետ Ամատունի
1903. 1. Օգոստ.:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 1ա, 100բ,
222բ` ութանկիւն. «ԳԻՐՔՍ ՍՈՒՐԲ ԷՋՄԻԱԾՆԱՅ Է»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` Բա. զարդագիր, զանազան
բառեր եւ տառեր:
ՆՇՈՒՄ` Ս. վ. Ամատունու
ձեռքով. 218բ (ստ. լս.) «Շարունակութիւնը տե՛ս 223ա եր.) Սահակ վ. Ամատունի»:
219ա (վ. լս.) «Շարունակութիւնը տե՛ս 221բ»: 219բ (ստ. լս.) «Շարունակութիւնը
տե՛ս 224ա»: 220ա (վ. լս.) «Շարունակութիւնը տե՛ս 223բ»: 221բ (ստ. լս.) «Շարունակութիւնը
տե՛ս 219ա»: 222ա (վ. լս.) «Շարունակութիւնը տե՛ս 218բ»: 222բ (ստ. լս.) «Շարունակութիւնը
տե՛ս 220ա»: 223ա (վ. լս.) «Շարունակութիւնը տե՛ս 219բ»: 117բ (ստ. լս., Ն. վ.
Ակինեանի ձեռքով) «Թուղթ ինկած»:
1887
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
|
ԺԷ. դար |
ԳՐԻՉ, ՍՏԱՑՈՂ` Նազարէթ Ամիրասաթենց Ջուղայեցի:
ԹԵՐԹ` 400. չգրուած` 141բ, 238ա,
367բ: ՊՐԱԿ` Ա-ԼԴx12 (Ա 11, ԺԲ 13, ԼԱ 7, ԼԴ 9): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով. իրար կողքի երեք շրջան, կենտրոնի
շրջանի մէջ` BK: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 20.4x14.3: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (16x11), 376բ-9բ` երկսիւն (16x11): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 23ա): ՏՈՂ` 23: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ
շագանակագոյն կաշի, դռնակով. միջուկը` տախտակ. աստառը` ծաղկազարդ կտաւ:
ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 1 (Ա) + 1 (Բ), թուղթ, լուսագծերով, Ա.` նաեւ լուսադրոշմով.
թագով պսակուած բոլորշի` կենտրոնում խաչ, իսկ բոլորշուց դուրս, ամէն կողմից
ոճաւորուած մէկ արծիւ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի կաշին ցեցակեր, կիսամաշ, թեթեւակի վնասուած,
քերծուած, դռնակի աստառը հնամաշ, խունացած, երեք կապիչներն ու գամերն ընկած. թերթերը տեղ-տեղ աղտոտուած, մի շարք թերթեր
թուլացած, պոկուած (145), ցեցակեր, առկայ են մեծ ու փոքր անցքեր, սկզբից, միջից
եւ վերջից պակասաւոր, պրակներից առանձին թերթեր ընկած. մասնակի նորոգուած
Ի. դարում:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-8բ [Մատթէոս վարդապետի Ջուղայեցւոյ Վասն
հարցմանց անօրինաց` զանազան պատասխանիք, զորս խնդրեալ բարեպաշտին Աբիսողոմայ
մեծ տանուտէրն Շիրիանայ, եւ պատասխանեալ վարդապետին Մատթէոսի - Յաստուածային գիրսն գրեալ է, թէ Պատրաստեցէ՛ք տալ պատասխանի...
Եւ այս որդին որ ի հաւրէն. տե՛ս ձեռ. 795, 2ա-7ա] ///եւ ի մաւրէ ծընանի այն մարմնաւոր
է... պատասխանի յակառակորդացն ձեր, Քրիստոսի
աւրհնելոն յաւետեանս. ամէ[ն]:
Բ. 8բ-99ա [Պատմութիւնք]
1. 8բ-14ա Տեսիլք սրբոյն Ներսէսի ասացեալ - Եւ անուն նորայ սուր... ամենայն երգելոց անլռելի փառայբանութիւն
յաւիտեանս. ամէն:
2. 14ա-81բ Պատմութիւն Տարաւնոյ, զոր թարգմանեաց Զենովբ ասորոց եպիսկոպոսն:
Տե՛ս ձեռ. 1328, 242ա-333բ: ա/14ա-6ա: բ/16ա-23ա: գ/23ա-37բ: դ/37բ-45ա: ե/45ա-50բ: զ/50բ-60բ: է/61ա-71բ: ը/71բ-6բ: թ/76բ-9բ:
Ունի` ժ/80ա-1բ «Պատմութիւն Ծիծեռնկան խաչին - Անդ (=Ընդ) ժամանակս թագաւորութեան Հերակլեայ զօրաց[ա]ն պարսիկք... եւ իշխանութիւն Վահանայ տանն Մամիկոնէից»:
Տե՛ս
տպ. Վենետիկ, 1889. Հմմտ. Յովհան Մամիկոնեան, Պատմութիւն Տարօնոյ, աշխտ.
Ա. Աբրահամեանի, Երեւան, 1941, էջ ԺԸ., ձեռ. Հմր 16:
3. 81բ-99ա Պատմութիւն յաղակս սրբոյ խաչին, որ Հացունեաց
կոչի, թէ որպէս դարձաւ լի Պարսից յաշխարհէն խաչն աստուածընկալ, եւ յայնժամ
մասն ընկեալ ի կնոջն Սիւնեաց ի արքայէն Հերակլայ - Եւ եղեւ յետ թագաւորելոյն Մուրկայ արքային Հո<ո>ռոմաց...
եւ էր թվականն Հայոց Ճ. եւ Բ. (653) եւ Քրիստոսի Աստուծոյն մերոյ փառք եւ զօրութիւն
այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս. Ամէն:
Գ. 99բ-109ա Յաղագս ստեղծման մարդոյ - Ի
չորից գոյացեալ ասի մարդն, զի Դ. պատճառ էն եղելութիւն ամենայն գոյիցս` հուր եւ ջուր, աւդ եւ հող...
Որ ըստեղծ զմարմին զճշմարիտն եւ Ինքն միայն գիտէ:
Ենթավերնագրերն են. ա/99բ Սերմ: բ. 100բ Մանկան փորն է: գ. 101ա Սիրտն
է: դ. 101ա Սերմանել է: ե. 101բ Լերդն: զ. 102ա Լեղին: է. 102ա Փայծաղն: ը.
102ա Երիկամունք: թ. 102բ Սիրտն: ժ. 102բ Ըղեղն: ժա. 103ա Բնութիւնն: ժբ. 103բ
Յարունն: ժգ. 103բ Պլղամն: ժգ. 104ա Սիրտն: ժե. 104ա Թոքն: ժզ. 104բ Գլուխն: ժէ.
104բ Աչք, բերանն, քիթն եւ ականջն: ժը. 105ա Խելքն է: ժթ. 105ա Ամաւն (՞) է լեզու:
ի. 105բ Լսելիք: իա. 105բ Քինթն: իբ. 106ա Բերանն: իգ. 106ա Հոգիսն: իդ. 106ա Արտասուքն: իե.
106բ Հիւսուսայ կողմն: իզ. 106բ Հարաւայ կողմն: իէ. 106բ Մազն: իը. 107ա Ձայն:
իթ. 107ա Խռչակն: լ. 107բ Մարդն նման քաղաքի: լա. 107բ Միտքն: լբ. 108ա Մարդն նման
աշխարհի: լգ. 108ա Մարդն նման անասնոց: լդ. 108բ Հոգի մարդկան:
Դ. 109ա-22բ [Աբուսայիդայ] - Յաղագս
մարդայկազմութեան անդամոց
Տե՛ս
ձեռ. 466, 222ա-37ա: Նխ./109ա-10բ: ա/110բ-2ա: բ/112ա-3ա: գ/113աբ: դ/113բ-4ա: ե/114աբ:
զ/114բ-5ա: է/115աբ: ը/115բ-6ա: թ/116ա-7ա: ժ/117ա: ժա/117աբ: ժբ/117բ-8ա: ժգ/118աբ:
ժդ/118բ-9ա: ժե/119աբ: ժզ/119բ-21ա: ժէ/121ա-22բ: Նախադրութեամբ հանդերձ համարակալուած
Ա-ԺԸ.:
Տե՛ս
Ս. Ա. Վարդանեան, Աբուսաիդ, Յաղագս կազմութեան մարդոյն, Երեւան, 1974:
Ե. 123ա-35բ Դատաստանայգիր է ամենայն քրիստոնէից - [Թ]էոդոս
թագաւորն, որոյ յիշատակն աւրհնութեամբ եղիցի... շնացող կոչի չարաչար տանջեցէ
զնայ, եւ Քրիստոսի փառք յաւետեան. ամէն:
Զ. 135բ-156ա [Գուշակութիւն]
1. 135բ-7բ, 140ա Մարմնայխաղաց արարեալ ի մասանայ (այսպէս)
սէրքն - Թէ
սակաւառակն խաղայ, մեծութիւն է... զճշմարիտ Աստուած գիտէ զծածուկն:
2. 138ա-9բ [Երազահան] - Արեգակն ի ներքո ամպոյ լինի... Փայպուճն ճանապարհ
է, ուլթան տեսնես աղեկ է:
3. 140ա-56ա Երազայհան արարեալ իմաստնայսէրք.
Վասն երազն, որ տեսանէս կարդաս, պատմէ, զամենայն ելնելոցն, թէ ինչ լինի
- 140ա-1ա [Ցանկ Երազահանիս] - Ա. Վասն զԱստուած տեսանել յերազի,
եթէ զինչ է... ԼԸ. Վասն քաղաքի բերթի ու որ մերում շինելն աւիրեալն բլրի յերկիրն կրակ ընկանի
բոզ տեսնուլն:
ա. 142ա-56ա Ա. Աստուած տեսանելն այս կեանքս... - ԼԸ. Քաղաք տեսնուլն... բարեւ առնուս կռիւ է:
Է. 156ա-60ա Խրատք Նշրուան Ատըլ Պարսկաց թագաւորին ասացեալս - Նշրուան
Ատըլ թագաւոր էր Պարսկաց եւ ունէր թաք մի...
Տպ.
«Խրատք Նուշիրուանի», Երեւան, 1966, ձեռ. F:
Ը. 160ա-81բ
Խաւսք իմաստնայսիրաց [Առակք Վարդանայ]
Տե՛ս
ձեռ. 1722, 56ա-77բ: ա/160աբ: բ/160բ: գ/160բ-1բ: դ/161բ: ե/162ա: զ/162աբ: է/162բ-3ա:
ը/163աբ: թ/163բ-4ա: ժ/164աբ: ժա/164բ-5ա: ժբ/165աբ: ժգ/165բ-6ա: ժդ/166աբ: ժե/166բ-7ա:
ժզ/167ա: ժէ/167աբ: ժը/167բ-8ա: ժթ/168աբ: ի/168բ-9ա: իա/169աբ: իբ/169բ-70ա: իգ/170ա:
իդ/170աբ: իե/170բ: իզ/170բ-1բ: իէ/չիք: իը/171բ-2ա: իթ/172ա: լ/172ա-3ա: լա/173ա-4բ:
լբ/174բ-5բ: լգ/175բ: լդ/175բ-6ա: լե/176աբ: լզ/176բ-7բ: լէ/177բ-8բ: լը/ 178բ-9ա:
լթ/179աբ: խ/179բ-80բ: խա/180բ-1ա: խբ/181աբ:
Թ. 181բ-90բ [Խաւսք իմաստասիրաց ուղղափառ վարդապետաց.
Վասն գազանաց եւ որք ի նոսա սահմանեալ]
Տե՛ս
ձեռ. 1722, 77բ-83բ: ա/181բ-2ա: բ/182աբ: գ/182բ: դ/182բ-3ա: ե-զ/183աբ: է/183բ: ը/183բ-4ա:
թ/184աբ: ժ/184բ-5ա: ժա/185աբ: ժբ/185բ-6ա: ժգ/186աբ: ժդ/186բ: ժե/186բ-7ա:
Յաւելեալ
ունի.
ժզ. 187ա-8ա Ընդ աղուեսն ասացին, թէ զքո քըսմոսութիւնդ... եւ ոչ իրանց հոգոյն:
ժէ. 188ա-9ա Վասն նոցայ իմաստունքն ասեն զառակս զայս,
թէ գայլ մի խիստ քաղցեալ... երկուղ ոչ ունի, իբրեւ զմեռեալ ուտէ եւ իբրեւ զչոր
փայտ:
ժը. 189աբ Եւ վասն այնպիսացն ասացին իմաստնայսէրքն
առակս. [Թ]է կայր ի ծառ մի եւ ճղերէն... սաստիկ աղաչէ եւ պաղատի:
ժթ. 189բ-90բ [Առակք] - Եւ վասն այնպիսացն ասացին իմաստունքն առակս, թէ աղուես
մի ընդ գետն անցանէր... զամենայն արարածոց իւրոց յաւիտեանս. ամէն:
Ունի
հետեւեալ միաւորները. 181բ-2ա Կան հաղակն (այսպէս) աւրինակի մեղաւորաց
եւ արդարոց, որք կան ի սահմանին Աստուծոյ - Բարեխաւսն ասէ զառիւծն է, որ,
ասէ, թագաւոր է ի վերայ ամենայն անասնոց... 182աբ - Էրէր է մի մեծ յոյժ եւ
ահագին... 182բ - Է եւ քարինս ինչ, որ կոչի հրաքար... 182բ-3ա - Է գազան ինչ
ի ծովու, որ կոչի սղոց... 183աբ - Է հաւ մի մեծ, որ քարադրոն կոչի... 183բ - Եւ
դարձեալ ասէ զբուէ, որ զգիշերն առաւել սիրէ... 183բ-4ա - Դարձեալ ասէ` արծիւն
յորժամ ծերանան... 184աբ - Դարձեալ ասէ վասն հաւուն, որ կոչի արմաւ... 184բ-5ա
- Է հաւ որ կոչի յոպոպիկ... 185աբ - Դարձեալ ասէ վասն իժիցն... 185բ-6ա - Աղուեսն
յորժամ քաղցենայ... 186աբ - Ասի եւ վասն առճին, թէ գազանէ... 186բ - Է հաւ,
որ կոչի ժրահաւ... 186բ-7ա - Է թռչուն զինչ փանաքի եւ վատ...
Ժ. 190բ-6ա Դատաստանայգիր է եպիսկոպոսի, քահանայի - Անունք
եւ սահմանք սուրբ առաքելոյն ...
- 190բ-1բ [Ցանկ] - Ա.
Վասն որպէս պարտ է իպիսկոպոսն
կայլ... ԼԲ. Վասն զսուրբ Խ.ունսն (40) երրորդն, որպէս արժան է պահել:
ա. 191բ-6ա Ա. Առաջին եպիսկոպոսն եղիցի անարատ... լբ.
ԼԲ. Զսուրբ քառասունս պահեսցեն ամենայն...
- 196ա. [Յիշատակարան] - Ա<ա>յս աւրէնդրութիւնս ես Զաքէ աշակերտ սուրբ
առաքելոյն Թադէոսի գրեցի` որպէս լուայ ի նմանէ ամենայն հաւատացելոց ի
Քրիստոս, որում փառք:
ԺԱ. 196ա-218բ [Պատմութիւն Բարաղամու միայնակեցի
եւ Յովասափու թագաւորի եւ միայնակեցի, զոր գրեաց Յոհաննէս կրոնաւորն, ձեռ. 5224,
149ա-59բ]
ա. (ԺԹ. դ. շղագրով)`
196ա-7ա Պատմութիւն Բարաղամու եւ Յովասափու - [Յ]որժամ Հայրն երկնաւոր հերկիր հաճեցաւ... սիրով
բարեւ տայր:
բ. 197ա-8ա Վասն ելանելոյն Յովայսափայ ի սենեկէն
ի դուրս - Աւուր միում մտաւք խորհուրդ արարեալ մանուկն... մարդ
իմաստուն, որ զնայ խրատէր:
գ. 198ա-9բ Վասն գայլոյ Բարղամ ճգնաւորն առ Յովասափու
եւ քարոզութիւն նորա - [Ա]րարչագործն Աստուած արքայն... անանց կենաց ժառանգ
լինիցիմ:
դ. 199բ-200ա Առաջին առակ Բարաղամայ, զոր ասաց Յովասափ - [Բ]արաղամ ասաց առակ մի... զկռապաշտութեան` Տեառն
հակառակ:
ե. 200ա-2բ Երկրորդ առակ, զոր ասաց Բարղամ - [Դ]արձեալ
առակ մի այլ ասեմ... նման են առակօոր բանիւ,
որ նշանակին:
զ. 202բ-3բ Երրորդ առակ, զոր ասաց Բարղամ - [Մ]արդ մի ճընճղուկ ետես... կամիմ, որ ի մեղաց զքեզ ազատեմ:
է. 203բ-4ա Չորրորդ առակ, զոր ասաց Բարղամ - [Մ]արդ
մի փախեալ եղեւ... հոգով հոգովս իմ յօժար:
ը. 204ա-5ա Հինկերրորդ առակ, զոր ասաց Բարղամ - [Ա]ռակ
մի այլ ասաց նայ Յովասափին... փառաւորեցաւ զունայնութիւն կենացս, երազ
իմացաւ:
թ. 205ա-6բ Զ.երրորդ առակն է Բարղամայ - [Ա]ռակ մի այլ ասեմ... կամիմ տալ աւրինակ գալըստեան
քոյին:
ժ. 206բ-8ա Է.երրորդ առակ, զոր ասաց Բարղամ - [Ո]րսորդ
մի ըմբռնեալ էր... բանի Աստուծոյ առնեմ:
ժա. 208ա-9ա Վասն մկրտութեան Յովասափոյ - Այնժամ յրաժարեցուց
ի սատանայէ... հոգիտ քո խաւարեալ, ունայն եւ նանիր:
ժբ. 209ա Վասն գընալոյն Բարղամոյ ի յանապատ - [Ե]կեալ
առ Յովասափ ճգնաւորն... ազատիցի յաղխտից մարմնականին:
ժգ. 209աբ Վասն յատնելոյ ծառային զքրիստոնայ լինելն - [Ի]սկ Յովասափ ի տան իւրում աղաւթէր... զայնմեղ գառինս նահատակեցին:
ժդ. 209բ-10բ Վասն Նաքովրայ կախարդին - [Ի]սկ կայր ի քաղաքին Նաքովր... զվարդապետն իւր էր ըմբռնեալ:
ժե. 210բ-11ա Վասն հրեշտակին երեւ<ել>ալ ի գիշերի
եւ ասացեալ Յովասափայ - [Գ]իշերն ի յերազի հըրեշտակին... եւ սուտն Բարղամ
ճշմարիտն ասէր:
ժզ. 211ա-2բ Վասն քարոզելոյ սուտ Բարղամն զճշմարիտ
Տեառն - [Ա]սաց ոմն նորա, դու Բարղամ ես... անլոյս խաւարն պատրաստեալ
է:
ժէ. 212բ-4ա Վասն քրիստոնեայ լինելոյ Նաքովրայ եւ
գընալն յանապատն - [Յ]որժամ Նաքովր ասաց զայս... եւ եղեւ սուրբ ճգնաւոր
ընդիր քրիստոնեայ Յիսուսի Քրիստոսի Աստուծոյ ծառայ:
ժը. 214աբ Վասն բաժանելոյ զյաշխարս թագաւորն - [Ի]սկ
Աբենէր արքայն չգիտեր... եւ հաւատաց փառաց Որդոյ միածնին:
ժթ. 214բ-5բ Վասն թուղթ գրերոյն Աբէնէր առ Յովասափ - ՅԱբէնէր
արքայէ ողջուն... եւ աղօթիւք արտասւօք աչաց:
ի. 215բ-6ա Վասն մահուան Աբենէր արքային - [Թ]ագաւորին մահու աւրն հասանէր... զծառայսն ազատեցին
կամաւքն Աստուծոյն:
իա. 216ա-7ա Վասն թաղելո զՅովասափ զթագաւորին եւ
գնաց յանապատն - [Թ]ագաւորն
Յովասափ խորհուրդ արարեալ... ի յետ երթային:
իբ. 217ա-8ա Վասն գընալուն յանապատն եւ մահուն Բարղամայ - [Ե]լեալ Յովասափու յերկրէն հեռացաւ... պարգեւացն նոցայ
արժանացօ:
իգ. 218աբ Վասն տեսնելն Յովասափու եւ մահուանն
նորա - [Յ]որժամ
թաղեաց զնա... վարդապետ կոչեացեալ բանի խնդրողէ:
ԺԲ. 219ա
Այս են աւուրք պահպանութեան - Զոր
հա[յ]տնեաց Աստուած Յեսու քահանային...
վասն մեղաց եւ վասն աւուրցն այսորիկ:
ԺԳ. 219աբ Վասն աստեղն չար եւ բարոյ - [Ա]ստղ մի այլ կայ... կամիս երթալ` բարի է:
ԺԴ. 219բ-23ա Վասն ցոլման աստ[եղ]ացն եւ ամսոց հարցումն - [Ի]սկ վասն ցոլման աստեղաց... եւ կրկ[ն]աքն մէկ է որպէս հայոյն. եւ Քրիստոսի
փառք յաւիտեանս. ամէն:
Ունի
ցանկեր` Ամիսք Հայոց (220բ), ամիսք Յունաց (221ա), ամիսք Ասորոց (221ա), ամիսք
Արաբացոց (221ա), ամիսք Մակեդոնացոց (221բ), ամիսք Աթենացոց (221բ), ամիսք
Բիւթ[ան]աթոց (221բ), ամիսք Կապովդակ[ացոց] (222ա), ամիսք Եգեպտացոց (222ա),
ամիսք Եթովպացւոց (222ա), ամիսք Վրաց (222բ), ամիսք Աղուանից (222բ), ամիսք
Տաճկաց (222բ):
ԺԵ. 223ա-4բ Վասն ահեղ եւ զանազան մեղացն - [Յ]որժամ
ահայգին է աւրն ահեղ դատաստանին... յուսոյն յաւիտենից. եւ փառս տացուք Հաւր
եւ Որդոյ եւ Հոգոյն Սրբոյ յաւիտեանս. ամէն:
ԺԶ. 225ա-6ա Ի պաշտմանն ասա՛յ եւ զեղկելիս յիշեա՛յ - [Ա]նանց
է լուսն, անմահական է կեանքն... այս անուն, որ կայ հանգուցեալ քրիստոնէիցն.
ամէն:
ԺԷ. 226աբ
Աղէկսանդր արարեալ զաղուեսակս - [Ա]ղէկսանդր Մակեդոնացին արարեալ զշնորհալից աղուեսակս...
եւ մարդոյն յետս դրյախթի
ապրի Աստուծով:
ԺԸ. 226բ-7բ Ամք ելանելոյն Ադամայ ի դրախտէն - Ադամայ ի փոխելն Ենովքայ ամք... Սուրբն Գրիգոր ամք ԲՃԿ.
եւ Զ. (266):
ԺԹ. 228ա-37բ [Տաղք]
1. 228ա-9ա Տաղ ի յարգելանոցու վասն անձին («ԵՂԻԱ ԵՊԻՍԿԵՊՈՍ ՄԵՂԱՒՈՐՍ ԶԶԲ») -
[Ե]ս մեղաւորս եւ անարժանս... որպէս Սոդոմ հրակէ զդառնայ:
2. 229ա Գովասանութուն Աստուած[ած]նի (հայատառ թուրք.) - Պար Մարիամ, պար Մարիամ, պարալար ահիլտաթ
Մարիամ... պար Մարիամ, պար Մարիամ:
3. 229ա-30ա Տաղ սուրբ Զատկին - [Մ]արտըն գայր ծաղկներով երկնից... յորժամ հայոց զատիկն
գայր:
Տե՛ս
ձեռ. 33, 173ա-4ա (այլ խորագրով` «Տաղ ուրախութեան ասացեալ»):
4. 230ա-2բ Տաղ սուրբ Աստուածածնին ի յԱռագելէ
[Բաղիշեցւոյ, Տաղ բլբուլի եւ վարդի] - [Ա]կանջ դրէք բանիս, որ պատուական է... եւ կուսն Մարիամ
ծընաւղն Յիսուսի:
Տե՛ս
Առաքել Բաղիշեցի, Երեւան, 1971 թ., էջ 212-21:
5. 232բ-3ա Տաղ սուրբ Յակոբայ յարապետին Մծբընայ - [Ա]նճառ
միածին Հաւրն յերկնաւորին... Հայր գըթած առ Տէրն ամենի:
Տե՛ս
ձեռ. 423, 305աբ:
6. 233ա-5ա Տաղ վասն հոգոյ ասայ եւ զեղէկս ողբայ
[Տաղ Հոգոյ] - [Ա]մենան
փառք մարդոյ դատարկ... մի՛ մատներ զհոգիտ տանջանաց:
- Յորդորակ [«ԱՌԱՔԵԼԻ Ե»] - Անիմաստ Առաքել, ճարակդ քեզ արա՛յ / Ռ. կենաց ի
յերկինս քեզ առաջնորդեայ, / Աստուծոյ խընամաւղին զքեզ յանձին արա՛յ, / Քանզի
նայ հայրաբար վասն քո հոգայ, / Երկնչ՛ր ի մեղաց, դարձի՛ր եւ զղջա՛յ, / Լալագին
հառաջմամբ զԱստուած աղաչեա՛յ, / Ի շրթանցդ աւրհնութեան պտուղ ընծայեա՛յ,
/ Եղելոց ստեղծաւղին, որ կայ եւ մնայ:
Տե՛ս
Առաքել Բաղիշեցի, Երեւան, 1971 թ., էջ 188-94:
7. 235ա-6բ Տաղ վասն Ադամ[այ. յԱդամագրոց Առաքելոի
Սիւնեցւոյ] - [Յ]որժամ
Ադամ ստեղծաւ... տաս մեզ հանապազ յանճառ շընորհաց մէզ:
Տե՛ս
ձեռ. 1153, 144ա-5բ:
8. 236բ-7ա Տաղ Յոհաննու Ոսկիբերանին [«ԱՏՈՄ ԻՐԻՑՈՒՆ ԷՅ»] - [Ի] հանդէս
քո սուրբ տաւնի... Յովանէս շընորհաւք ի լի, / Եղիայ մեղուցեալ ոգի, / որ եմ
գործովս աղտեղի, / յիշեա՛ք յաղաւթս ձեր բարի:
Տե՛ս
ձեռ. 2649, 12բ-3ա:
Ի. 237աբ Խրատ հոգելի եւ շահաւէտ Պլուզի - [Ե]րկուս
ի մէկ տեղ բերած... թէ ի վեր քաշել զնայ կամէ:
ԻԱ. 238բ-50բ Յաղակս երկնային շարժմանն, նուաստ Յոհանիսի
Երզնկացու շարայդրեալ յիմաստնոց բանից, ի խնդրոյ բարեպաշտ եւ երկրիմլզորդ
(=երկիւղազարդ) պատանոյն պարոն Վախթանկայ
Տե՛ս
ձեռ. 529, 149ա-66բ: Նխ./238բ-9բ: ա/239բ-40բ: բ/240բ-1ա: գ/241ա-2ա: դ/242ա: ե/242ա-3ա:
զ/243աբ: է/243բ-4ա: ը/244բ-5ա: թ/245աբ: ժ/245բ-7ա: ժա/247աբ: ժբ/247բ: ժգ/247բ-8ա:
ժդ/248ա: ժե/248ա (խորագիրը այլ` Զի՞նչ է որոտալն): ժզ/248ա: ժէ/248բ: ժը/248բ-9ա:
ժթ/249ա: ի/249ա: իա/249աբ: իբ/249բ-50բ: իգ/250բ:
ԻԲ. 250բ-4ա Հարցումն իմաստնայսիրաց, պատասխանի
սուրբ վարդապետաց - [Հ]արցումն. Քանի՞ գործք են առաջի աւուրն: Պատասխանի.
Արար Աստուած... այլազգիքն ասեն հազար եւ մի խաւսեցաւ:
ԻԳ. 254ա-5բ Վասն Մաշտոցին բանն, թէ ոք շինեաց, ուստի
բեվաւ (=բերաւ). Կարգաւորութիւն ցուցմանց աւրհնութիւնաբեր ցուցակին, թէ
ով ոք կամ ուստի եւ կամ որում ժամանակի հարապետացն են արարեալ, եւ կարք քահանայութեանաբեր
ցուցակի, եւ թէ ոյք եբեր ի Հայաստան աշխարհս եւ որոց հրամանաւ կամ կարգաւ
ճառիցն երանելոյն Մովսէսի Խորենացոյ թարգմանչի, որ էր գրիչ, թարքմանի
սրբոյն Սահակայ հայրապետին Հայոց, որդոյ սրբոյն Ներսէսի - Յետ
ՃԺ. (110) ամի սրբոյն Գրիգորի եղեւ սկիզբն թարքմանութեան հայերէն... գիտել
զցուցակ Մաշտոցին:
ԻԴ. 255բ Վասն երկտասան առաքելոց - Պետրոս, եւ
անուն կնոչջն նորա... եւ որդի մի` անունն
Կալէստի:
ԻԵ. 255բ-6բ Այլուստ է բան - Արդ, գիտելի է զի ամենայն իրողութիւն զչորս զայսոսիկ
[պ]արտ է... եւ դիւաց հարսանիքն:
ԻԶ. 257ա Այլուս բան - Մարմինք մեր աւդեալք ի Դ. տարեաց... զոր փրկիչն եցոյց
նախ քան զյարութիւն:
ԻԷ. 257ա-9բ Այս են մեղք գլխաւորք եւ որ կոչի մահուչափ,
եւ են Է. - Հպարտութիւն,
նախանձ, բարկութիւն, ծուլութիւն... բղջայխոյութիւն:
ա. 257ա-8ա Եթե մի մեխքն ծնանի, միւսմէն ասպէս ցուցանի - Հպարտութիւն, զի կամի գերայզանցել... բղջայխոյութիւն
խոզի:
բ. 258ա Ըստ այլ եղանակի համեմատութիւն. Է.
մոլորութիւն են Է.եայնցն հիւանդութեանց - Հպարտութիւն
այտոցման... բժշկեն զբղջայխոհութիւն:
գ. 258ա-8բ Այժ[մ] ասելի է ի դստերաց Է. մոլութեանց - Եւ նախ ի հպարտութենէն, որ է գլխոյ... գդանել ինչ վասն սնայփառութեան:
դ. 258բ Այլ տեսակ հպարտութիւն - Առաջն յորժամ մարդն կարծէ... թամայհելով զայլս:
ե. 259ա Իսկ նախանձն ունի դստերս Է. - Ինքն միան երեւել... բանբասանքն, որ լինի յայտնայպէս:
զ. 259ա Իսկ դստեր բարկութեան Զ. - Առաջին` կռիւն... Վեցերրորդ` հայհոյութիւն:
է. 259ա Իսկ դստերք ագաւութեան Է. - Առաջին` խստայսրութիւն... եաւթներրորդն` մատնելն:
ը. 259աբ Առաջին խեղկաւղակութիւն... կործանումն
բաակին (=բանականին):
թ. 259բ Իսկ վասն դստերք պոռնկութեան են Ը. - Առաջինն`
կուրութիւն մտացն... հանդերձեալ փառացն եւ կամ թողութիւն:
ԻԸ. 259բ-60ա Ըստ Հոբայ բանիցն - Յղասցի
ասիթն եւ էեսան առանց սերման... ի ժամանակին ի բարձունս վերանայ:
ԻԹ. 260ա-1ա Վասն աստիջանաց եկեղեցոյ, զոր Տէրն
մեր Յիսուս Քրիստոս կարգեալ ի վերայ սուրբ առաքելոցն - Քրիստոս
զեկեղեցական աստիջանն որպէս
եցուց... Պատասխանի. Ի ժամ մկրտութեան... աղքատացեալ եւ կարաւտ բնութիւնս.
նմայ փառք յաւետեանս. ամէն:
Լ. 261ա-2ա [Յաղագս խաչին] - Իսկ Քրիստոս ի խաչին խօսեցաւ Է. բան... Դ. կողմ աշխարհիս
ձգելոց է թագաւորութիւն Քրիստոսի:
ԼԱ. 262ա-4ա Յաղակս ժողովուն սուրբ, որ եղին ի Նկիայ
եւ յայլսն - [Զ]կնի
ԳՃ. եւ ԺԵ. (318) ամի յարութեան Տեռան... սուրբ հարապետացս եւ վարդայպետացս:
ԼԲ. 264ա-5ա Վասն Հ. եւ Բ. (72) ազգաց համարն է - [Ա]զկայհամարք
ամենայն տեղիս... եւ իսմայէլացին յեբրայեցոյն:
ԼԳ. 265աբ Դարագլուխ որ են ի վերայ աշխարհի - Առայջին դարոյն Ենովք
յերկինս փոխեցաւ... Մահմետ, որ է մահ մեծ:
ԼԴ. 265բ-6ա Վասն յարուած Եգեպտոսի - Հարուածք,
որ եղեւ Եգեպտոս այս է... եւ ապայ հանգեաւ
առ Աստուած:
ԼԵ. 266ա-9բ Վասն ամաց Ադամայ եւ նախայհարցն եւ սուրբ
Լոյսօորչին եւ թոռանցն - Ադամ եկաց ամս ԹՃ. եւ Լ. (930)... հետեւեցան Հունաց եւ այս մինչեւ ցայսօր:
ԼԶ. 269բ-343ա [Գիրքք Սողոմոնի]
1. Առակք. Նխ./չիք: Գլ./չիք:
Գրք/269բ-300ա (Գլ. Թ. 12-18/չիք):
2. Ժողովող. Նխ./300աբ: Գլ./300բ-3բ: Գրք/303բ-13բ:
3. Երգ Երգոց. Նխ./313բ-4բ: Գրք/314բ-20բ (ունի` «Գիտացի»):
4. Իմաստութիւն. Նխ./320բ-1ա: Գլ./321ա-2ա: Գրք/322ա-41ա:
5. 341աբ Տեառն Ներսէսի յիշատակարան առակացն
Սողոմոնի, զոր իւրով ձեռամբն գրեաց` զարթուցանել զթմրեալս մեղօք («Ա-Ք») - Աստուածեղէն հոգով ի սմա խաղաղութեան անուն արքա
/ Բարբառեցաւ իմաստութեամբ զորդիս խրատեաց զօգնութեամբ... Փեսայն իջմամբ
ցօղատարափ համբուրէ զտիպն լուսոյ Արփ Քուր կոչելով աստուածակառք յան[ն]իւթական
տարեալ քաղաք:
6. 341բ-2բ Անդրայդարձութիւն տառիս Յիշատակի
(«Ք-Ա») - Քաղցրագունիս
այս բաղձանօք լցեալ հոգիս մեռեալ մեղօք / Փափակեցի սրտայտրոփես, որ բնաւից
բարեաց անփոփ... Բայց ի ծնօղաց մեր հանդերձք, երբ լիցի յիշումն յաւուրն աներբ
/ Աւարտք բանիս Տէր ողորմեա՛յ. Աստուած մեզ եւ ձեզ ողորմեայ:
ԼԷ. 343ա-66ա Իմաստութիւն Յեսուայ որդւոյ Սիրաքայ [թրգմ. Ստ. Լեհացւոյ,
ձեռ. 705, 1գ-158բ] - Ա. [Յ]ամենայն իմաստութիւն ի Տեառնէ է, կայ եւ մնայ...
պաշտօնէից իւրոց տուեալ է իմաստութիւն:
ԼԸ. 366ա-7ա [Բանք իմաստասիրաց.
Տե՛ս
ձեռ. 464, 9ա-30ա] - Յռջբ./չիք: ա/չիք: բ/366աբ: գ/367ա: դ/367ա (Եւրոպիդէս ասէ.
Քաչ գիտեմ եւ զփորձ առնեմ ... Կողմանց ունիս զտեսութիւն զլուր զ///, շար. անաւարտ):
ե-իթ/չիք:
ԼԹ. 368ա-76բ Բան առակաց Սողոմոնի [Առակ Վարդանայ Այգեկցւոյ]
Տե՛ս
ձեռ. 36, 1ա-68ա: ա/368ա: բ/368աբ: գ/368բ: դ-ը/չիք: թ/368բ-9ա: ժ/372բ-5ա: ժա/չիք:
ժբ/369աբ: ժգ/369բ-70ա: ժդ/370աբ: ժե/375ա: ժզ/375բ: ժէ/375բ-6ա: ժը/376ա: ժթ/370բ-1ա:
ի/371աբ: իա/371բ-2ա: իբ-իը/չիք: իթ/372աբ: լ-մէ/չիք: Յաւելեալ ունի` 376աբ Ով
այր քեզ տամ Ա. թուման... այսոց գինն զամենան բովանդակ Ա. թուման:
Խ. 376բ-9բ Ամսացուց է նաւի եւ ծովի - Յունվարի. Ա. օրն այսօր տարեմուտ է... խիստ պատրաստ
կենալն պարտ է:
ԽԱ. 379բ-82բ Տանուտրացուց ամենան պատահարաց տարոյն - [Յ]որժամ Խոյն լինի տանուտէրն... եւ տղաոց մահ. եւ Քրիստոսի
փառք յաւիտեան:
ԽԲ. 382բ-9ա Ամսայցուց է ամենայն եղանակաց - [Դ]եկտեմբեր,
որ է Նաւարսադի... եւ փախուստ մարդկան. եւ Քրիստոսի փառք. ամէն:
ԽԳ. 389ա-90ա Սրբոյն Կիւրղի ասացեալ վասն կաղանդաց,
թէ զինչ լիցի - [Ե]թէ
կաղանդն ի կիրակի լինի, ձմեռն... ՇԾԲ. (552), զհայ թվականն ի վերայ բեր, եւ այն
է:
ԽԴ. 390աբ Վասն աստեղաց ցոլանալոյ - [Յ]որժամ յարեւմտից յարեւելս ցոլանայ աստղն... լինի
նեղութիւն մեծ:
ԽԵ. 390բ-1ա Վասն տղայի Է. աւուրն, որ տեսանեն` թէ
բարի, թէ չար - [Ե]թէ կիրակի
լինի, տղայն նախանձաւոր լինի... յիմաստասէր եւ հարկեւոր յոյժ:
ԽԶ. 391աբ Յաղակս ամպոց եւ երկնից շարժմանց - [Յ]որժամ արեւմտից կողմն կարմիր տեսնես ... թէ Գ. մնայ,
կարճ գայ:
ԽԷ. 391բ-96բ [Առաքելի Սիւնեցւոյ, ձեռ.
861, 510բ-4ա] Վասն ԲԺ.-ն կենդանակերպիցն եւ ԲԺ.-ան ազգացն
եւ ԲԺ.-ն անդամոց
1. 391բ-2ա Տունս եօթանասուն - [Ա]շխարհս
ունի զձեւ մարդոյ... զազդումն աշխարի գան:
2. 392ա-4ա Վասն Է. մոլորակաց եւ ԲԺ.ն կենդանակերպից,
թէ որք որոց են, կամ որպէս ընթանան, կամ զինչ է գործ նոցա - [Ե]օթն աստեղք մոլորականք... խառնահաւատքն ամինիքին:
3. 394աբ [Վասն երկոյտասան հողմոց] - [Հ]ընչեալ հողմունքն զանազան... եւ այսքան գործ յասուկ նոցին:
4. 394բ-5ա [Վասն աստեղաց թուոց կենդանակերպից, ձեռ.
3119, 337ա] - [Խ]ոյն, որ իշխան է ամպրոպայ... ԺԷ. աստղ կայ ի նմին:
5.
395ա [Վասն Է. մոլորականացն, ձեռ. 3119, 337աբ] - [Զ]ուհալ աստղն է ամպայոլով... եօթեանց աստղոց:
6.
395ա [Ի պարսից լեզուէն է մերս անունի մոլորականացն, ձեռ. 3119, 337բ] - [Բ]այց ըստ լեզուաց ազգին պարսից... միայն անուամբ
զանազանին:
7.
395աբ [Վասն ընթացից արեգականն առ կենդանակերպսն, ձեռ. 3119, 337բ-8ա] - [Ա]յլ եւ յատնեալ մեկնեմ զայս բան... յատուկ ընթացք
նորին:
8. 395բ-6ա [Վասն ընթացից արեգականն եւ թէ յորում
աւուր ամսոյն մտանէ արեգակն ի կենդանակերպսն, ձեռ. 3119,
338աբ] - [Ի] քսաներկուսն Մարտի ամսի... արտայխոյրն մտանի:
9. 396ա [Վասն ընթացից արեգականն, թէ յորում
ժամու մտանէ ի կենդանակերպսն, ձեռ. 3119, 338բ] - [Յ]որժամ
ի Խոյն գայ մտանէ... Ժ. եւ Բ. ժամըն ի գիշերէ:
10. 396աբ [Վասն անուանց ժամանց, ձեռ. 3119, 338բ-9ա] - [Ա]յլ զայս
ցուցեալ յայտնեմ զանուանք ժամոցն... ԳՃԿ. (360) թվով են աստիճան:
ԽԸ. 397ա-400ա [Առակագիրք ի Վարդան վարդապետէ ասացեալ. ձեռ.
695, 277բ-399բ]
ա. 397ա-8բ [Ա]յր մի ունէր բարկացող եւ անզգամ եւ
լեզուանի կին... քան ընդ կնոջ
անզգամ:
բ. 398բ-9բ [Է]ր թագաւոր մի, եւ ոչ ունէր ժառանգ... եւ ամենայն
փորձանաց պահէ զինքն Քրիստոս Աստուած մեր. ամէն:
գ. 399բ-400ա [Մ]ուկն մի գէրացաւ եւ եմուտ հպարտութիւն... որ
գովի Աստուծոյ եւ մարդկանէ:
դ. 400ա [Ժ]ողովեցան Արամազդ (=յԱրտազ) թռչունքն... Որ թափեցան փետուրն ի ճահկէն:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ.
ԺԸ. դ.
ԽԹ. 400բ [Ի հարանց վարուց] - Գրեալ է ի հարանց վարսն, թէ կայր ի քաղաքի ուրումն մին
մարդ... թէ վաղվաղակի լուաւ /// (թափուած):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
8բ Զգրցողն սուրայն Նազարէթս յիշեսջի, եւ դուք յիշեալ լիջիք
Քրիստոսի Աստուծոյ. ամէն:
14ա Զգրձաւղ Նազարէթս յիշեսջիք,
յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ. ամէն:
16ա Զգրցօղ Նազարէթս յիշեցէ՛ք ի
Քրիստոս:
37բ Զգրցօղ գրուս Նազարէթս յիշեսջիք ի
Քրիստոս, յիշեալ լիջիք Քրիստոսի:
45ա Զգրցաւղ գրուս Նազարէթս յիշեսջիք,
դուք յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ. ամէն:
50բ Զգրցաւղ գրուս Նազարէթս յիշեցէ՛ք,
Քրիստոս զձեզ յիշի. ամէն:
60բ Զգրցօղ Նազարէթս յիշեցէ՛ք:
71բ Զգրձօղ գրուս Նարարէթս յիշեցջիք,
եւ դուք յիշեալ լիջիք Քրիստոսի. ամէն:
76բ Զգրձաւղ Նազարէթս յիշեսջիք,
եւ դուք յիշեալ լիջիք. Քրիստոսի:
79բ Զգրցաւղ գրուս Նազարէթս յիշեցէ՛ք,
եւ դուք յիշեալ լիջիք Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ. ամէն:
81բ Քրիստոս
Աստուա՛ծ, ողորմեա՛յ ինձ` մեղաւոր գրձաւղ Նազարէթիս, ծառայ սուրբ խաչին Քրիստոսի:
99ա ԶՆազարէթ գձաւղս յիշեսջիք,
յիշեալ լիջիք դուք Քրիստոսէ:
135բ Զգըձաւղ գրուս Նազարէթս յիշեցէ՛ք,
որ է ի ազգէն Ամիրասաթէնց, եւ որդի Խօջայ Եղնազարին, որ
եւ գրեցի զայս գիրքս ի ձեռամբ իմովք` զյիշատակ ինձ եւ ծնաւղաց եւ զաւակաց իմոց,
եւ դուք յիշեալ լիջիք ի յաւուրն այհեղ դատաստանին
Քրիստոսի: Դարձեալ` յիշեցէ՛ք զանարժան գըծաւղս գրուս Նազարէթս եւ հա[յ]րն իմ`
զմահդասի խաւջայ Եղնազարն, եւ զմայրն իմ` մահդասի Սալվինազն, եւ զկողակիցն
իմ` Եզդիխան, եւ
որդին իմ` զպարոն Մուքայէլն, եւ զդստերքն իմ` զՆօչիխան, Շամսիխանն, զԽանզատէն, զհանգուցեալ
որդին իմ` զԵղնազարն, եւ զհանգուցեալ եղբարն իմ` Ղազարոսն: Ամէն, ով ոք
զմեզ հիշի եւ մէկ բերան ողորմի ասէ,
ինքն ի Քրիստոսի Յիսուսի դատաստանէն ոչ ամաչէ. ամէն: Հայր մեր որ յերկի[ն]ս,
սուրբ եղիցի անուն քո, եկեսցէ:
160ա Զգրցաւղ գրուս Նազարէթիս խնդրեցէ՛ք
եւ Յիսուսի փառք տվէ՛ք:
218բ Արդ, աղաչեմ
զձեզ, որք եղանակէք եւ քաղցրաձայն լեզւաւ սիրով զայս ասէք, զիս եւ զիմ ննջեցայլքն
յաղաւթս յիշեցէ՛ք եւ թողութիւն մեղաց մերոց խընդրեցէ՛ք: Երեք հայրուր քսան եւ երեք
տուն է, ով եղբա՛րք եւ հա՛րք, ուրախութեամբ երգեցէ՛ք, զմեղաւոր գըձաւղս յիշեցէ՛ք
զթողութուն մեղացս հացեցէ՛ք եւ մէկ Հար մեղայ ասացէ՛ք զՆազարէթիս, սղալութիւնս
բաշխեցէ՛ք:
223ա Որք ուսանիք,
աղաչեմ զձեզ` մեղաց թողութիւն խընդրել Նազարէթ գըծօ[ղ]ս:
264ա Քրիստոս
Աստուա՛ծ, ողորմեա՛յ անարժան գծաւղս գրուս` զՋուղայեցի զՆազարէթիս, որ
է ի տոհմէն Ամիրասաթէնց: Ո՛վ ընթերցաւխք, բերան մի Հա[յ]ր մեղայ ասէ՛ք ինձ, հաւրն եւ մաւրն իմոյ,
ողորմի տէք, ինքն ողորմած Քրիստոս զձեզ
եւ հար, եւ մարն, եւ զաւակն աւրհնեսցէ. ամէն:
278ա Եւ զմեղաւոր
գրիչ սորայ զՋուղայեցի Նազարէթս յիշեցէ՛ք, եւ դուք յշեալ լիջիք
Քրիստոսի:
294բ Հա՛րք եւ
եղբա՛րք, յորժամ ընթեռուք զառակս Սողոմոնի, յիշեսջիք
զմաքրափայլ յաղաւթս ձեր զգըձաւղ գրուս
զՋուղայեցի
Նազարէթս, որ մակ կոջեմ, ազգաւ
Ամիրասաթէնց, գրեցի
ձեռամբ իմով: Ով եղբա՛րք, յորժամ ընթեռնուք, բերան մի ողորմ տասջիք մեզ, հօր
եւ մօր մերում, եւ ողորմածն Աստուած զձեր մեղացն թողութիւն տացէ, եւ ձեր ննջեցելոցն
առքայութիւն պարգեւէ.
ամէն: Հա[յ]ր մեր, որ յերկինս:
313բ Զգրցօղ գրուս Ջուղայեցի Նազարէթս յիշեցէ՛ք,
բերան մի Հա[յ]ր մեղայ ինձ, հաւր եւ մաւրն ասացէ՛, մեր մեղացն թողութիւն խնդրեցէ՛ք,
Աստուած ձեր մեղկն թողոյ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
Աա (ԺԸ. դար)
Ձեռ փթի եւ հող դառնայ,
Գափրիլ դպիրս առ ձեզ
մնայ:
Ով որ կարդայ
մին մեն ողորմի ասասցուք,
Աստուած ձեզ
ողորմի ի մուսանգամ գալ[ու]ստնն. ամէն:
367բ (ԺԸ. դար)
Սայ գիրքս Ղուկաս վարդապետին
է:
Բբ (ԺԸ. դար)
Աստուծով հասցէ գիրս Բասրայ, հանգո:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ (ԺԸ. դ.) Աա
«Հասցէ գիրս Տէր Աստուածատուրենց լուսահուգի
Դաւթի որդի
սահիբ աղայ պատվիլի Փարսադանի»: «Հասցէ գիրս Տէր Աստուածատուրենց լուսահուգի»:
Աա, Աբ, Բբ` զանազան տառեր ու բառեր: Աա` վրացերեն. «მედიერის - երջանկայիշատակ»,
«ბებელნიესა - Բեբելնիեսի»:
Աա «Տէր Յիսուս քեզ օգնութիւն, Ամենասուրբ Երրորդութիւն ննջեցելոցս յարքայութիւն»:
1ա «Տէր Յիսուս Քրիստոսի, զի Կարապետ»: 31բ «Գրի այսպէս գաղափարց է»: 32ա
«Ձայն է ի մէջք եվղելին»: 146բ «Առ գիրքս»: 314բ «Քքքանինն քանի փօր է ոչ կարցի
գրել շօրան ինակ հաստտեսէ գունաքարիս»: Բա «ნათელას ძიჳეცი ჟავი ფულისატან - Նաթելային տուեցի սեւ դրամից»:
ՆՇՈՒՄ` Ա. կազմաստառին
սոսնձուած թերթիկին` «ԺԷ., Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
137բ (ստ. լս., սեւ թանաքով) «Շարունակութիւնը 140ա»: 140ա (վր. լս., սեւ թանաքով)
«Սկիզբ» 137բ:
1888
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
(Բաղկացած է երկու
տարբեր ձեռագրերից)
ԹԵՐԹ` 357: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի. միջուկը` տախտակ. աստառը` դեղին
թաւիշ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 1 (Ա) + 2 (Բ-Գ) թուղթ. չգրուած, ԺԹ. (Բ-Գ) եւ Ի (Ա)
դդ. յաւելում:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշուի եզրերը թեթեւակի մաշուածքներով, մէջքի կաշին մի քանի տեղից
ճեղքուած, ցեցակեր. 1697ին նորոգուած, որոշ թերթեր ամրացուած, թերին լրացուած,
Մատենադարանում 1970ականներին վերստին նորոգուած, թերթեզերքը լրացուած,
ամրացուած:
ՁԵՌԱԳԻՐ Ա.
|
ՈԾԶ. - 1207 |
ԹԵՐԹ` 129
(1-129). թ.
15ա-129ա ստորին լս-ում էջակալում` ԺԳ.-ՃԼԱ.: ՊՐԱԿ` 2+Ա-Իx12
(Բ 8, Ի 11): ՆԻՒԹ` թուղթ
(թ. 1-6, 23, 58` 1687 թ. յաւելում Զաքարիա Քանքառցու): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 25,5x16,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (21x12,5): ԳԻՐ` բոլորգիր 1207 թ. (նմուշ` 29բ), նոտրգիր
1687 թ. նորոգողի` 1ա-2ա, 3ա-6բ, 23աբ, 58աբ (նմուշ` 3ա): ՏՈՂ` 23:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. լուսանցներում խոնաւութեան
հետքեր, փոքր պատռուածքներ, սկզբից եւ վերջից պակասաւոր, 1697ին նորոգուած
եւ լրացուած թերին` թթ. 1-6, 23, 58:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-2ա [Հատուած ի Պատմութենէ Վարդանանց Եղիշէի] - Սորա իմասցին զմի եւ ոչ զերկուս... մինչեւ մահ ի յանձն
էառ, զի եւ...
1ա Ս.
վ. Ամատունու ծնթ. «Հմմտ. Եղիշէի Պատմութիւն Վարդանանց ըստ Անձեւացեացն
օրինակի, Թէոդոսիա, 1861, էջ 47-57»:
3ա-122բ Պատմութիւն սրբոյն Վարդանայ քաջի եւ հայոց սպարապետի եւ վկայի Քրիստոսի,
յԵղիշայէ սրբոյ` Դաւթայ երիցուէ հայցեալ գրեաց:
Տե՛ս
ձեռ. 573, 388բ-469բ: Նխ./3ա-4ա: ա/4ա-8բ: բ/8բ-30ա: գ/30ա-52ա: դ/52ա-7ա: ե/57ա-72ա:
զ/72ա-84ա: է/84ա-110ա: ը/110բ-6: թ/116բ-22բ:
122բ-9բ Սրբոյն Յովհաննու եպիսկոպոսի ասացեալ Յաղագս Սուրբ խաչին, որ ի
Վարագ երեւեցաւ - Տէր Աստուած, որ նա միայն ինքնութեամբ եւ ոչ ոք յառաջ քան
զնա... զՀայր եւ զՈրդի եւ զՀոգին Սուրբ, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտ[եանս. ամէն]///:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
3ա Օգնեա՛, Աստուա՛ծ:
122բ Բայց եւ
ինձ յայս ճառս պիտոյ է գալ, եթէ Տէր ինքն կամեսցի: Գրեցաւ յիշատակարանս այս
վասն սուրբ նահատակութեան նախարարացն Հայոց եւ սուրբ կանանցն,
ընդ որում եւ զմեզ արժանի արարսցէ սուրբ Երրորդութիւնն տաւնել զյիշատակս
նոցա: Զի որք հաւատով տաւնեն զյիշատակս նոցա, մասնակից արարսցէ սրբոց իւրոց
ի փառս ամենասուրբ Երրորդութեանն. այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս <յաւիտեանս>
յաւիտենից ամէն. ամէն, ամէն: Թու[ին] ՈԾԶ. (1207):
Տե՛ս
ԺԳ. դ. յիշ-ք, էջ 60, ուր կայ միայն այս. «[Գրեցաւ ի] թու[ին] ՈԾԶ. (1207)»:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1ա (1861ից յետոյ) Եղիշէից է սոյն արտագրութիւնը.
տե՛ս Անձեւացեաց օրինակ (1861, Թէոդոսիա) երես 47, տող
12. Սահակ
վարդապետ Ամատունի:
2ա Եղիշէից է սոյն արտագրութիւնը. տե՛ս
Անձեւացեաց օրինակ (1861, Թէոդոսիա) երես 56, տող 12. Սահակ վարդապետ Ամատունի:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 1ա ձուածիր, արաբատառ, անընթեռնելի,
2ա երիցս, ձուածիր, անընթեռնելի:
ՆՇՈՒՄ` 13բ (ստ. լս.)` «Տե՛ս 14ա» (սեւ մատիտով): 122բ (արտաքին
լս-ում)` «656/1207 թ.» (սեւ թանաքով):
ՁԵՌԱԳԻՐ
Բ.
|
ԺԲ. դար |
ԳՐԻՉ, ՍՏԱՑՈՂ` Անդրիաս:
ԹԵՐԹ` 228 (130-357). չգրուած` 356բ: ՊՐԱԿ` Ա-Սx8 (Ա 6, Բ 9, Մ 7, Ս 6): ՆԻՒԹ` թուղթ (յաւելում ԺԷ. դ.-ի` թ.
357, ԺԹ. դ.-ի` թ. 356): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
25,5x16,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (21x12): ԳԻՐ` բոլորգիր (նմուշ` 168բ): ՏՈՂ` 22-23:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ. Խորան` 270բ: Լուսանցազարդ` բուսական, թռչուն, տաճար: Զարդագիր`
երկրաչափական: Գոյներ` կարմիր, մուգ վարդագոյն, սեւ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
ցեցակեր, հնում նորոգուած, լուսանցային մասերն ամրացուած եւ կարկատուած
ԺԲ. դ. ձեռագրի մասունքներով, 130աբ` բնագիրն այլ ձեռքով թարմացուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 130ա-154բ Առաջաբանութիւն պատմութեանց, եթէ
որպէս կարդ(=գ)եալ է աղաւթից մերոց հայցուածք, զոր ասացեալ է տեառն Ստեփաննոսի
Սիւնեաց եպիսկոպոսի.
1. 130ա-131բ Առաջին ճառն յաղագս նախերգական աղաւթիցն...
2. 131բ-9ա Ա. Հարցումն առաջին - Զի՞նչ աւրինակ իմասցուք զմէջ գիշերոյ աղաւթիցն...
Պատասխանի. Յաստուածային ժամանեալ խաղաղութեան խորհուրդ ի չարին վրդովմանց...
3. 139աբ Հարցումն երկրորդ ժամուն - Եթէ զի՞նչ է առաւաւտուն աղաւթքն... Պատասխանի. Այս
խորհուրդ է, որ ի միւսանգամ գալստեանն Քրիստոսի լինելոց եմք...
4. 139բ-45ա Հարցումն երրորդ ժամուն - Թէ ո՞րպէս երրորդ ժամու աղաւթք խորհրդաբերին: Պատասխանի,
խորհրդաբերումս այս մեծին է խորհուրդ...
5. 145ա-6բ Հարցումն չորրորդ - Զի՞նչ է ժամն չորրորդ... Պատասխանի. Որովհետեւ ճանապարհ
գործեաց մեզ բանն...
6. 146բ-7բ Հարցումն Ե.երրորդ - Ընդէ՞ր զիններորդ ժամու աղաւթք բարձրագոյն տեսանեմք
պարզեալ: Պատասխանի. Մեծ է խորհուրդ աստուածապաշտութեան...
7. 147բ-51ա Հարցումն վեցերրորդ - Զի՞նչ է երեկոյին աղաւթքն, որ հանապազորդեան կատարեմք
ախորժելի: Պատասխանի. Զաստուածաւարտ տնաւրինական ներգործութեամբքն...
8. 151ա-4բ Հարցումն Է.երրորդ - Զի՞նչ է եւ հանգըստեանն ժամու աղաւթքն մեզ ցուցանի:
Պատասխանի. Եղիցի ասացեալ յԱստուածոյ լոյս... ամէն:
Բ. 154բ-248ա [Տօնապատճառ]
1. 154բ-8ա Բացայայտութիւն տաւնից սկիզբն - Ամենայն տաւնից տաւն Յայտութիւն է, վասն զի ճրագայլոյցն արտաքոյ թուոցն է...
2. 158ա-68բ Ծնընդեան եւ Յայտնութեան Տեառն առաջին
աւուրն - Այսաւր
տաւնէ եկեղեցի մեծայպէս ի կաթողիկէն...
Ունի
Ա-Ը. «աւուրք»-մասեր:
3. 168բ-79բ Պատճառ պահոցն Առաջաւորութեան - Յաղագս
առաջաւորացն բազում ինչ ասեն վարդայպետք...
ա. 170բ-9բ Այլ խորհուրդ - Զի հեթանոսաց հաւատացելոց աւրինակ էր Ննուէացիոց հաւատալն...
4. 179բ-193ա Յաղագս Դաւթի եւ Յակոբայ տաւնին - Զօր
աւրինակ յորժամ շինուած ոք կամիցի առնել, զհիմն ի վերայ հաստատուն վիմի դնէ...
ա. 184ա-5ա Յաղագս աւրհնութեանց որդոցն Յակոբայ - Յաւրհնել
Յակոբայ զորդիսն իւր...
բ. 185ա-93ա Յաղագս հարկանելոյ Դաւթի զԳողիաթ - Իսկ
Գողիաթ զաւուրս քառասուն...
5. 193ա-202բ Յաղագս Ծնընդեան Ը. աւուրն պատճառ: Այլ
խորհուրդ - Հարցողն
ասէ. Ընդէ՞ր առնէ եկեղեցին հոռոմոց զԾնունդն ի ԻԵ. դեկտեմբերի: Վարդապետն
ասէ. Իմացիր, հարցող, զի ամենայն երկիրն հռոմացիոց ի նախնումն ընդ կռոցն եւ արեգականն երկիր պագանէին...
ա. 193բ Այլ բան - Բայց ինն աւուրբք
տաւանայխմբութեան Յայտնութեանն հանդերձ
ճրագալուցիւն...
բ. 193բ [Ծնընդեան Ը. աւուրն] - Ութաւրեայ աւուրցն, որ համեմատի ընդ արարչութեան
աւուրցն...
6. 202բ-6բ Յաղագս տաւնին Տեառնընդառաջին - Արդ,
ծերունին Սիմէոն, որ ՅԽԴ. (344) տարի ապրեալ...
7. 206բ-31բ [Զանազանք]
ա. 206բ-7ա Այլ խորհուրդ սակս վասն Մովսէսի - Եւ տրտընջեաց ժողովուրդն զՄովսէսէ, թէ զի՞նչ արբցուք...
բ. 207ա Եւ եթէ վասն է՞ր միգաւ եւ մառախղաւ Աստուած
ի Սինայ երեւեցաւ - Զի զոր աւրինակ մեգ եւ մառախղուղ` ուր եւ իցէ, աներեւոյթ
եւ անտեսանելի է տեղին...
գ. 207աբ Այլ խորհուրդ - Եւ եդին ի գերեզմանի, զոր էր փորեալ ի վիմէ անտի...
դ. 207բ-8ա Այլ բան յԵսայիայ Մարգարէէ - Ուր
վաստակեցին տասն լուծք եզանց...
ե. 208ա Յաղագս Ադամայ ոսկերացն եւ Եւայի - Եբրայեցիոց պատմայգիրքն ասեն, եթէ զոսկերսն
Ադամայ եւ Եւայի նախայհարքն ունէին...
զ. 208ա-9ա Վասն ոսկոյն, զոր բերին մոգքն ընծայք,
ուստի՞ էին - Ասեն,
եթէ ոսկին ի տաճարեն էր...
է. 209ա-10ա Յաղագս չորեքկերպեան կենդանեացն, զոր
ետես Եզէկիէլ - Ի վերայ
Քոբար գետոյ տեսաներ զտեսիլն...
ը. 210աբ Այլ խորհուրդ - Խորանն Աբրահամու նշանակէ ր զեկեղեցի...
թ. 210բ-1ա Յաղագս երթալոյն Յակովբայ ի Միջագետս
Ասորոց - Գալն
Յակոբայ ի Միջագետս Ասորոց նշանակեր զխոնարհելն Քրիստոսի...
ժ. 211ա Այլ բան Յոբայ - Ո խոնարհեցուծանէ զլերինս, նշանակե զսատանայ...
ժա. 211աբ Այլ բան ի յԵսուայ - Տէր յԵսովայ ի դաշտին սուսերամերկ երեւեցաւ...
ժբ. 211բ Այլ բան - Թէ վասն էր Եղիայի սիք նուրբ, երեւեցաւ...
ժգ. 211բ-2բ Այլ խորհուրդ - Ընդէ՞ր, ասեր Մովսէս ցԱստուած, թէ ընդ մեզ ոչ եկեսցես...
ժդ. 212բ Ի Ժողովողէն - Ծագէ արեգակն եւ մտանէ արեգակն...
ժե. 212բ-3ա Այլ բան յԵսուայ - Ը. ոգի ընդ ամրեայ քարկոծ եղեւ...
ժզ. 213ա-4ա Յաղագս մոգուցն եւ ազգաց եւ թագաւորաց - Ուլ` հնդիկք, ինձն` պարսիկք, առիւծ` թագաւորն արեւելից...
ժէ. 214բ-6ա Այլ բան ի Դանիելէ - Երազ եւ տեսիլ գլխոյ քոյ...
ժը. 216ա-8բ [Հարցմունք եւ պատասխանիք] Գրած է Արիստոտէլին - Կիրք բաժանայբար ի Քրիստոս երեք ասի, իսկ միաւորութեամբն
մի...
ժթ. 218բ-9ա Հարցումն Հ[ի]պողիտեայ - Վասն
զի եթէ մի երեսպարտից է իմանալ սրբոյ Երրորդութեանն...
ի. 219ա Սակս վասն խաչեցարին - Սուրբ Աստուած, որ խաչեցար, զի թէպէտ եւ տեսաք զնայ մարդ...
իա. 219աբ Գրիգորի Աստուածայբանի - Փոխեցան ի Վաղինտիանոսէ...
իբ. 219բ-20բ Այլ բան - Արդ, նզովեալն Արտեմոն այսպէս ասաց...
իգ. 220բ-1ա Այլ բան սակս ծնընդեանն եւ սատանաի անկմանն - Իսկ սատանայի բարձրայմտեալն անկաներ ի փառաց...
իդ. 221ա Հաւր Անանիայի անյաղթ փիլիսոյփայի
եւ իմաստայսիրի գիտնականի Բանք եւ խաւսք ընդդիմայդրութեան առ այնոսիկ, որ
զյաւնսն ի վեր պռստել կռկռալով գունակ տառեղ անուն այնց պանձալով, որ եւ ոչ կարող
գոլ զոք խորտակել...
իե. 221ա-6ա Յաղագս իւղոյն, զոր Մովսես կազմեաց ի
նիւթոյ - Խաւսեցաւ
Տէր ընդ Մովսեսի եւ ասէ. Առ դու քեզ խունկս անուշունս...
իզ. 226ա Տեառն Եփրեմի ի մարգրտին ճառն, որ ի Քրիստոս
հաւատքն - Եւ
արքն առաքեալ յԱբգարէ, պատուական ընծայս մատուցին Տեառն...
իէ. 226ա-7ա Ի նոյն գրոց Յաղագս պատմուճանին Տեառն - Որ ըստ գրեցելոյն արկին վիճակս, եւ ելաներ վիճակն Ղունգիանոսի...
իը. 226բ-7ա Այլ բան - Կաքաւէր Դաւիթ առաջի տապանակին...
իթ. 227ա Այլ բան - Թէ ուստի ունէին զաւանդութիւնս զայս, որ հուր այրեն...
լ. 227աբ Նահապետացն - Մի՛ պակասեսցի իշխան եւ մի՛ պետ յերանացն Յուդայ...
լա. 227բ-31բ Այլ խորհուրդ - Տէր, Տէր, իւ՞ գիտացից ոչ, եթէ ոչ հաւատայ...
8. 231բ-48ա Բացայայտութիւն Յաղագս Առաջաւորացն:
ա. 231բ-34ա Ընդդիմայբանութիւն այնոցիկ, որ հակառակին
եւ ասեն եթէ չունի հաստատութիւն, վասն զի ի գրոց ստոյգ եւ ճշմարտապէս գիտեմք
- Յորժամ կամեցաւ Աստուած այց առնել ժողովրդեանն ի ձեռն
Մով[ս]եսի...
բ. 234ա-5բ Արդ, Առաջաւորացն բազում պատճառք են
ասելոյն, բայց սակաւ ինչ նշանակեցից ի բազմաց լսելիս եւ ընթերցումն ուսումնայսիրաց - Արդ,
նախ եւ առաջին երանելին Բարսեղ ասէ...
գ. 235բ-8ա Այլ բան - Աստուած, որ է բնութիւնն անտեսանելի եւ անշաւշափելի...
դ. 238ա-42բ - Մեկնութիւն յԵսայիայ բազմադիմի կարճառաւտ - Եւ բնակեսցեն ի նմա ցինք եւ ոզնիք եւ ագռաւք...
ե. 242բ-3բ Մեկնութիւն գիշերաց - Ի գիշերաց կանխէ հոգի իմ...
զ. 243բ-4բ Կիւրղի Աղեկսանդրացոյ - Քանզի ի խաչեցելումն եւ ի մեռելումն մարմնի...
է. 244բ-7ա Մեկնութիւն Յոբայ - Վասն է՞ր ասէ,
եթէ` Ո՞վ է դա, որ թագուցանէ յինէն...
ը. 247ա-8ա Այլ մեկնութիւն Յոբայ կարճառաւտի ասէ - Վէմ անգեան` զորդոյ ասէ. աստեղս ծերս...
Գ. 248ա-334բ [Գրրիգորիսի Արշարունւոյ Մեկնութիւն
ընթերցուածոց, թէ յումմէ՞ եդաւ եւ կամ որպէ՞ս եւ կամ զի՞նչ խորհրդեամբ մի ըստ
միոջէ. ձեռ.
2757, 394բ]
1. 248ա-51ա Արդ, երանելի եղբայր Տեառն Յակոբոս,
զառաջի շաբաթն...
բ. 249բ Այլ խորհուրդ - Արեգակն էր Ադամ, եւ լուսին էր Եւայ...
գ. 249բ-50ա Յաղագս խնդրոյ ընթերցուածին - Առաքեաց Կիւրիւղ յԱղեքսանդր քաղաք առ Պետրոս...
դ. 250ա-1ա Ընթերցուած ի գիր անկելոյն - Զի՞նչ է գիր անգելոյն. առ սուրբն Կիրիւղ ժողովեալք էին
ի հրէից եւ ի հեթանոսաց...
2. 251ա-65ա Հարցումն
ա. 251ա-257բ Յաղագս ընթերցուածին առաջին շաբաթին
եւ երկրորդ շաբաթին բազմախուռն ընթերցուածոցն եւ ողբաձայն սաղմոսացն - Կիւրեղ
ընթերցուածն գրեաց է՞ր աղագաւ յերկրորդ շաբաթու պահոցն...
բ. 257բ-9բ Եւ դարձեալ անդրէն սկիզբն առնէ ընթերցուածոցն
ի Թագաւորութենէն - Եւ նստաւ կինն եւ սնոյց զորդի իւր...
գ. 59բ-61ա Եւ ի նմին կարգէ Թագաւորութենէն - Եւ
Հեղի ծերացեալ էր յոյժ, եւ որդիք նորա...
դ. 261ա-5ա յԵլից կարգէ եւ կատարումն յԵլից - Եւ արդ, միտ դի՛ր. եւ երեւեցաւ Աստուած Մովսեսի...
3. 265ա-6ա Մեկնութիւն ընթերցուածոցն Աղուհացիցն - Ընթերցուած
յելից զԵւայի ունի զխորհուրդ...
4. 266ա-7բ Հինգշաբաթն աւուրն ընթերցուածն - Եւ Հեղի ծերացեալ էր յոյժ, իսկ առումն...
5. 267բ-8բ Զ. [աւուր] ուրբաթուն. Յաղագս Ադամայ
ճաշակմանն եւ հրաժարմանն ի դրախտէն - Նմին իրի իսկ եւ Տէր յուրբաթու խաչի եւ ճաշակ հակառակ...
6. 268բ-9բ Իսկ երրորդ շաբաթին չորեքշաբաթն աւր
ընթերցուած, որ յԵլից - Բազում անկամ ասացաք,
եթէ յաղագս Ադամայ եւ Եւայի...
7. 269բ-70ա, 271ա-72բ Ընթերցուած նոր յԵրրրորդ աւրինացն - Յելիցն յԵգիպտոսէ մինչեւ ի մտանելն յերկիր...
8. 272բ-4ա Ընթերցուածն Երկրորդ աւրինացն - Զխոստումն եւ զաւետիսն ունի երկրին պարգեւաց հրեիցն...
9. 274ա-6ա Ընթերցուածն յԵլից, որ ասէ. Զի՞նչ այդ
է ի ձեռին քում - Եւ
նա ասէ. Գաւազան, եւ ասէ. Ընկեա՛յ զայդ ի գետինն...
10. 276ա Իսկ ընթերցուածն Յովելայ, որ ասէ - Քարոզ կարդացէք զայդ յազգս...
11. 276աբ Ընթերցուածն յԵրկրորդ աւրինացն - Ամբաստանութիւն ունի զԱդամա մեղացն...
12. 276բ-7բ Իսկ ասելն Յոբայ. Բամբասէք զիս եւ ոչ
ամաչէք - Այսինքն` զհրեիցն նշանակէ, որ ոչ միայն մոլորեցուցիչ...
13. 277բ-8ա Երթալդ քում եւ ի դառնալ ի հայրական փառսն - Զառաջի
գալուստ եւ զերկրորդն...
14. 278աբ Իսկ ուրախ լե՛ր յոյժ դուստր Սիովնի - Իսկ թագաւորին գալն ի քաղաքն...
15. 278բ Վեցհազարեան դարսն նշանակէ - Եւ զի՞նչ խորհուրդ է...
ա. 278բ-9ա Իսկ Կիւրեղայ դի՛ր ընթերցուածքս - Երախայիցն այս եղեւ պատճառ...
16. 279ա-82ա Յաղագս Ղազարու, որ զնախաստեղծին բերէ
զաւրինակ եւ զնմանութիւն - Մեռելութիւն եւ նեխութիւն, զոր եւ Դաւիթ ի սաղմոսին
ասէ...
17. 282ա-3բ Գալըստեան փրկչին մերոյ յԵրուսաղէմ - Աւուրս
տաւնայխմբութիւնս զերկուցունց բարձրայգոյն
եւ հրաշալի իրաց խորհուրդս...
18. 283բ-7ա Յաւուր մեծի երկուշաբաթուն - Յորժամ երթայր Յիսուս ընդ առաւաւտն, քաղցեաւ...
19. 287ա-92բ Մեծի երեքշաբաթին - Եւ այս են ծնունդք Նոյի...
20. 292բ-6բ Մեծի աւուր չորեքշաբաթին - Իսկ ի չորրորդում աւուրն լուսաւորքն եղեն...
21. 296բ-303բ Մեծի աւուր Ե.շաբաթոջն - Իսկ յաւուր Ե.շաբաթոջ, յորում ամենայն լուղղակք...
22. 303բ-5ա Մեծի ուրբաթին գիշերն - Իսկ Յիսուս յայնժամ ել աշակերտաւքն հանդերձ ի լեառն
Ձիթենեաց...
ա. 305աբ Այլ բան - Բայց եթէ զի՞նչ է, որ ի Ծնընդեան ճրագայլուցին երեկունն
ժամ սկսանիմք...
23. 305բ-8բ Յաղագս Զատկին, եթէ զի՞նչ է Զատիկն - Յակոբ յորժամ կամեցաւ զխաշինսն զատել...
24. 308բ-11ա Այլ խորհուրդ Յինա[ն]ցն ասացեալ - Եթէ
զի՞նչ է, որ Ծ. աւր պահք եւ սուգ...
25. 311ա-2ա Յաղագս Նոր կիւրակէին - Եթէ ընդէ՞ր ասի Նոր կիւրակէ. եւ դարձեալ նաւակատիք...
26. 312ա-5բ Պենդեկոստէին խորհուրդ - Տաւն առաջի բաղարջակերացն, զի խոստովան եղիցին այնմիկ...
27. 315բ-0բ Յաղագս տապանակին Աստուծոյ - Եթէ զի՞նչ աւրինակ էր տապանակն կամ որպիսի՞ ձեւով...
28. 320բ-4ա Յաղագս Վարդէվարին տաւնին - Բայց արդարեւ ասեմ ձեզ, են ոմանք որ աստ կան...
29. 324ա-5բ Եփրեմի Յաղագս Վարդէվարինն - Իցեն ոմանք, որ աստ կան...
30. 325բ-7բ Այլ խորհուրդ Վարդէվարին - Հարցումն. Զի՞նչ է մեզ խորհուրդս, որ Վարդէվարի տաւնեմք
ի Թափոր լերինն...
31. 327բ-33ա Յոհաննու Ոսկեբերանի - Յետ Զ. աւուր առնու զՊետրոս...
Դ. 333բ-53բ [Բանք զանազանք]
1. 333բ-4բ Խոստովանութիւն ի սուրբ Երրորդութիւն - Հաւատամք
ի մի յԱստուած, ի Տէր եւ ի Հայր, որ ի վերայ ամենայնի...
2. 334բ-7բ Սրբոյն Յակոբայ Ուռհայւոյ եպիսկոպոսի
ասացեալ ընդդէմ ապականացու ախտիցն Ն[ե]ստորի նզովելոյ - Հարց ընդ երկայբանակսն, եթէ այս երկուս բնութիւնս զոր
խոստովանիս ի Քրիստոս, երկոքեան երկրպագելի են, եթէ ոչ...
ա. 335բ-7բ Տեառն Եփրեմի ասացեալ - Բայց լեառն,
որ ասի ի մարգարեէն, պատառեալ...
3. 337բ-8բ Ի Քրիստոս եւ ի Խաչն ասացեալ - Արդ,
նոյնպէս Բեսելիէլ եւ Եղիաբ զնկարակերտ եւ զասղնագոր[ծ] խորանն...
4. 338բ-40ա [Խրատ] - Եւ դարձին ամք զկնի անձրեւոյ: Դարձեալ այսուհետեւ յանձն
իմ եկեալ ի միտս իմաստից, ո՛վ անձն, ծանի՛ր...
5. 340ա-1ա Մովսէսի ասացեալ Խորինացո - Արարիչ անվախճան, տէրութիւն անփոփոխելի, եւ զթագաւորութեանն
զարդարեր...
6. 341ա-2ա Յաղագս Աստուածայծնին - Վասն զի առաջին կոյսն, այսինքն` Եւայ, յղացաւ զցաւս եւ
ծնաւ զանաւրէնութիւն...
7. 342բ-3ա Յաղագս սրբոյ Խաչին - Հեղինէ յորժամ եգիտ զԽաչն, գզրոց արար արծաթի...
8. 343բ-53բ Սրբոյն Եպիփանու եպիսկոպոսի Կիպրացւոյ
ասացեալ - Պարտ
եւ արժան է մեզ զթարգմանութիւն Հին կտակարանացն յայտնել ձեզ... ցայս վայր բաւական
լիցի կարգաւորութիւն թարգմանչացն:
Սրբագրուած,
լրացուած եւ երբեմն մեկնուած է տողամիջերում եւ լուսանցներում:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
264բ (ստ. լս., թանաքագծով ջնջած) Յայս
կարգէս տետր մի ղալատ շարուեցաւ, գնա՛ ի Նոր կիրակէի կարգն գտի՛ր, ի հաւն այլ
գրած է, եւ այո որ ի դէմն է, չէ հետ այտոր, զայն Ը. թուղթն յայս մէջ///: |265ա| Այս
տետր ղալատ շարուեցաւ, այս յ[Ա]ղուհացից կարգն է, Ը. թուղթ շրջէ՛, որ ի կարգն
ընկնի` ի ն[որ] Կիրակէի կարգն զայս տետրս տա՛ր յԱղուհացից կարգն:
265բ (ստ. լս)
Յետոյ կտրեցի եւ յիւր կարգն բերի, դրի, որ է այս տետրս:
353բ Փառք ամէնայսուրբ Երրորդութեանն, որ արժանի
արար զմեզ հանդերձեալ երբեմն մտանել յաստուածային ծաղկաւետ փայլեալ բուրաստանս` ամէնայլի զանայզան
եւ գունակ-գունակ ամէնառատ մրգաբեր, ծառայխիտ, գեղեցկայզան տնկաւք:
Որք ցանկան յաւէտ բաղձանաւք հայեցեալ որումն իշխանութիւնն հաւատացեալ
է, /354ա/ իսկ որ Տէրն պարգեւին շնորհեայ արժանեացն ըստ հանդիսի
ճգանցն, նմանայպէս եւ զմայլեցուցեալ
զճաշակելէացն ընդունարանսն, կամ եթէ փոքր
մի յափուցանեալ զկոկորդացն զպասքումն, կամ եթէ զովացուցանել յաստուածային
աղբերացն առատայբուխ հոսմամբ իջանելով ի վերուստ տուեցելոց շնորհաց Հոգւոյն
Սրբոյ, զոր յոքունք առթեցին, սիրայլիր սիրով
սրբայսնեալ ըստ աստուածայհաճոյ վարեաւք,
զբանն աստուածային խոհեմայգոյն լրացուցին իմաստիւք զգիտնականաց եւ զհանճարեղաց
միտս, առ որս եւ խնդիր ելեալ առ ի հաւաքեալ, սակս այնորիկ յոքնակի եւ մեծ ջանիւ,
աշխատութեամբ եւ գունագործել ոգւով չափ` իբրեւ զխրձնեալ ծաղիկս հովտաց եւ
ի լերանց զանուշարարս եւ զզուարճացուցիչս, հաւաքեցաք ի գիրքս յայս, որով
անըշփոյթ դրութեամբ զ[յ]իշատակ տէրունական
/354բ/ տաւնից տարեկանաց տաւնայխ[մ]բութեանբ,
սկսեալ ի Դաւթէ, Յակովբայ եղբաւրն Տեառն,
մինչեւ ցտաւնս սրբոյ Խաչին: Դարձեալ եւ Ընթերցուածոց Մեկնութիւն բոլոր Աղուհացիցն
եւ այլ եւս հարցմուն զանազան եւ պատասխանիք բան առ բան, նմանայպէս եւ անուշ
եղոցն խառնուածն, զոր Մովսէսն կազմեաց ի հրամանէ Աստուծոյ`
քահանայական եւ թագաւորական աւծման: Եւ այս է ցնծութիւն հոգւոյ եւ զուարճութիւն
մարմնոյ եւ ուրախութիւն սրտի, եւ բերկրութիւն մտաց, ոչ միայն ասողին, այլ եւ
լսաւղացն, որք յաւժարութեամբ փափաքանաւք լսեն, նոցայ է պարգեւքն եւ շնորհքն:
Արդ, սայ պարծանք եւ պսակ պարծանաց սրբոյ եկեղեցւոյ, ախոյեան ընդդէմ չարին,
սրբիչ եւ մաքրիչ ուղ[ղ]այփառ հաւատոյս ամէնեցուն, բղխեալ յորդառատ աղբիւրէն, զամէնիսեան յորդորէրն, Աստուծոյ
ուրախարար բաժակաւն լնոյր զսիրտս քրիստոսասիրացն: Որպէս Քրիստոս յայնձն
/355ա/ [է]առ զմահ խաչին, նոյնպէս սորայ
յանձն առեալ զտարժանումն եւ հաւաքեալ զգեղեցկայզան բուրաստանս, զսա ստացեալ
պաշար ճանապարհին կենաց: Այլ որ զսա ունի, չիք նմայ կարաւտանալ գիտութեան:
Արդ, շնորհիւն Աստուծոյ եւ ողորմութեամբ նորին էութեան, ես` մեղաւորս եւ
անպիտանիս ի կրաւնաւորս, որ անուամբ միայն ճանաչի եւ ոչ գործով, ստացուած
ստացայ ինձ հոգեւոր: Արդ, որք կարդայք կամ ընդաւրինակէք, մեղաւորի եւ տգիտի
եւ անարժանի բարոյ, վասն զի ոգով կուարցեալ եմ եւ մտաւք, որպէս ջուր [հ]որդայհօս
ոչ ունի դադարումն, նոյնպէս եւ ես ոչ ունիմ յագումն ի գործելոյ զմեղս: Արդ,
զընթերձողս աղաչեմ եւ առ ոտս անկանիմ,
Անդրիասի եւ ծնաւղաց
իւրոց եւ եղբարց ըստ մարմ[ն]ոյ եւ ըստ հոգոյ մեղաց թողութիւն խնդրեցէ՛ք յԱստուծոյ,
որում փառք յաւտեանս. ամէն:
Միայն
այս` 353բ էջինը տե՛ս Ե-ԺԲ. դդ. յիշ-ք, էջ 309-10:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 270բ (1192 թ.) ԶԴաւիթ եւ զանարժան
քահ[անայ] յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս: Դաւիթ:
ԶԹորոս վարդապետ,
որդի Ալամի, ստացող
սուրբ մատենիս, յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս, մանգո՛ւնք սուրբ առագաստի, յորժամ հանդիպիք բանի պիտանացուի,
կամ աւրինակ առնել, որ կարիք, թէ հանդիպիք, եւ զվարդայպետն իմ զԱռաքելն,
զԳրիգորէս, զՎարդան, զի յամենես
եղեւ մեզ աւգտիլ:
ԶԱլամն եւ Դմլուճ մայրս յիշման
արժանի արարէ՛ք, ով սուրբ ընթերցո՛ղ, վասն սիրոյն Քրիստոսի ասա՛յ լի բերանով,
թէ, Քրիստոս Աստուա՛ծ, ջնջեա՛յ զձեռայգիր յանցանաց նոցայ: Եւ զԲարսեղ վարդայպետին
եւ զՊապ սարգաւագին, զՀայրապետ վարդայպետին,
զհայր Կոստանդեայ եւ զազգայինս
մեր զամենեսեանն, զՇարերն` իւր զաւակաւքն, զՎահրմաւր` իւր զաւակաւքն,
զՃոխն` իւր
զաւակաւքն, զՊաղտատն եւ զՓսիմիկուանք, եւ զսուրբ հաւրեղբա[յր]քն
իմ` զՄարկոս եւ Սիմէոն եւ զն[ն]ջեցե[ա]լ
եւ զկենդանի ազգս մեր, յիշէ՛: Քրիստոս Աստուա՛ծ, գթեա՛յ եւ ողորմեա՛յ անսպառ յաւիտենին:
2. 355բ (1192 թ.,
այլ ձեռքով վրայից անցած եւ թարմացրած) Արդ,
որք ընթեռնոյք կամ աւրինակէք զաստուածաշունչ կտակս զայս, մեղաց թողութիւն
շնորհեցէ՛ք Յոհաննիսի նու[աստ] քահանայի եւ հաւրն իւրոյ` Կարարպետի, եւ
մաւրն իւր` Վահանաւրէ, եւ եղբարց իւրոց` Կեփասի եւ Բանարգի, եւ առաւել`
զհայրն իւր յիշեսջիք, զի էր լցեալ աւուրբք ծերութեան, եւ յորժամ փոխեցաւ պատուական
քահանայն մեր` Խաչուկն, բարի խոստովանութեամբ ի Քրիստոս,
նա շատ աշխատեցաւ ի վճար (թարմացողի` «վերայ»)
սորա, զի էր յոյժ խոշմտեալ, եւ աւուրք չարութեան, սովու եւ փախըստեան, յորժամ
Աղըտտին
Սուրխակն զԹիլն էառ, եւ էր թուոյն հ[այ]ոց ՈԽԱ. (1192), եւ մեք առաք զգիրքս
զայս ի յիշատակ հոգոցն սուրբ քահանային Խաչկուն եւ իւր էրիցկնոչն,
եւ արարել ենք վճար դորա ժամ Լ. եւ Ե. (35), զորս եւ ընգալցի Քրիստոս յիւրում
արքայութեան եւ ողորմեսցի նոցա, եւ ամենայն քրիստոսասէր քահանայիցտ եւ ընթերցողացտ, որք ընթեռնոյք, եւ յիշէք զմեզ
յարժանաւոր յաղաւթս ձեր, յիշողացտ ողորմեսցի Քրիստոս Աստուած. ամէն:
Նոյնը`
Ս. Ամատանու ձեռքով օրինակուած`
356ա: 270բ եւ 355բ տե՛ս նաեւ Ե-ԺԲ. դդ. յիշ-ք, էջ 268-9:
357ա Յիշատակարան գրոցս. 0րհնութիւն,
գոհութիւն, բարեբանութիւն եւ փառատրութիւն ամենասուրբ Երրորդութեանն`
Հօր եւ Որդւոյ եւ ամենազօր Սուրբ Հոգւոյն, այժմ եւ յաւիտեանս յաւիտենից.
ամէն: Որոյ ամենակարօղ զօրութեամբն եղեւ նորոգումն գրոցս, որ կոչին Եղիշէ եւ Աղօթից
Լուծմունք եւ Տօնապատճառ եւ այլ ժողովածուք, ի թուիս հայոց Ռ. եւ Ճ. եւ ԼԶ.
(1687), ի յերկիրս Արարատեան, ի գաւառս Կարբւոյ, ի հրաշափառ
եւ աստուածաբնակ սուրբ մենաստանս ի Սիւղի վանաց, որ կոչի
Յօհաննու վանք,
ընդ հովանեաւ մեծի Ամլորդւոյն` Յովաննու Կարապետին, եւ
Մատթէոսի աւետարանչի,
եւ այլ միաեղէն սրբոցս, որք կան աստէն, ի թագաւորութեանն Պարսից շահ Սուլէմանի եւ յիշխանութեան
տանս Արարատեան
Ղալխանի, եւ ի կաթողիկոսութեանն Սուրբ Էջմիածնի տեառ[ն]
Եղիազարու, եւ
առաջնորդութեան սուրբ ուխտիս Սարգիս վարդապետի,
/357բ/ ձեռամբ Զաքարիա սարկաւագի
Քանաքեռցւոյ, աղկաղկի
եւ տրպի, որ եւ ստացայ զսա ստացուածովք եւ հոգաբարձութեամբ եղբօրորդւոյն
իմոյ Կիւրեղ սարկաւագի`
ի Իզմիւռին քաղաքի,
եւ բերեալ ի սուրբ եւ գերափառ մենաստանս Յօհաննու վանից եւ կազմեալ
նորոգեցի տխեղծ մատամբ իմով եւ ընծայեցի առ դրունս Սուրբ Կարապետիս եւ ի
վայելումն բնակչաց սորին: Արդ, որք օգտիք ի սմանէ, յիշեցէ՛ք զմեզ յերկնաչու
եւ աստուածընկալ յաղօթս ձեր, մանաւանդ առաջնորդ սուրբ ուխտիս զՍարգիս վարդապետ,
հանդերձ ամենայն միաբանօք` զԳրիգոր վարդապետն, զծերունի տէր Սարգիսն, զնորընծայ
տէր Կարապետն, զտէր
Յովաննէսն, զտէր
Յօհաննէսն, զտէր
Ոսկանն, զԶաքարիայն, զփակակալ
Կարապետն, զԱրկադէոսն, զԱստուածատուրն, զԲ.
(2) Մարգարէսն եւ այլ
միայեղէն մանկունք սորա, հանդերձ գործակալօք միաբանք Լ. (30): Նա եւ զեղբօրորդին
իմ զԿիւրեղն, որ զ///:
ՆՇՈՒՄ` 153ա (արտք. լս-ում, սեւ մատիտով) «Տե՛ս 141բ»: 355բ (արտք.
լս-ում, սեւ թանաքով) «641/119[2]»: 357ա (արտք. լս-ում, սեւ թանաքով)
«1136/1687 թ.»: 365ա (արտք. լս-ում, սեւ մատիտով) «Տե՛ս 1454, 2. 152ա»:
1889
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ՆՈՐ ՋՈՒՂԱ (Շաւշ, Իսպահան) |
ՌՃԻԴ. - 1675 |
ԳՐԻՉ` Մարկոս (2ա-114բ, 268ա-370բ), Հայրապետ (126ա - 266բ): ՍՏԱՑՈՂ` Մարկոս (գրիչը):
ԹԵՐԹ` 380. չգրուած` 1աբ, 68բ, 115ա-25բ, 195ա-218բ, 267աբ, 371ա-380բ:
ՊՐԱԿ` Ա-Ժx12
(Բ 16)+ Ա-ԺԲx12 (Գ 10)+Ա-Ժx12 (Թ 6): ՆԻՒԹ` թուղթ, թ.
195-218` այլ թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով. թագ, տակը` բոլորշու մէջ
A, քառաթերթ ծաղիկ եւ F, որի տակ շեղանկիւն խաղողի ողկոյզ, թ. 303-14` այլ
թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով (անընկալելի): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 24.3x19: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն
(18.5x13.5, թ. 126-266` 21x13.5): ԳԻՐ` բոլորգիր (նմուշ` 32բ, 139ա), նոտրգիր` թ. 303-14, (նմուշ`
303ա): ՏՈՂ` 30
(թ.` 1ա-114բ, 268ա-370բ), 38-40 (թ.` 126ա-266բ): ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ
դարչնագոյն կաշի, դռնակով. միջուկը` տախտակ. աստառը` ծաղկադրոշմ կտաւ: Լուսանցակողերը
նարնջի:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - (գծանկարային)
Ճակատազարդ`
337բ: Լուսանցազարդ` բուսական, թռչուն: Զարդագիր` հանգուցագիր, թռչնագիր,
բուսական, հանգուցագիր` մարդու դեմքով, կենդանագիր: Գոյներ` կարմիր:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի կաշին եզրանմաշ,
թեթեւ քերծուածքներով, դռնակը կորացած, երեք կապիչներն ու գամերն ընկած,
թ. 1-8, 372-80` ցեցի անցքեր, թ. 303-14` աւելացուած ԺԸ. դարի առաջին կէսին,
թ. 243` ընդլայնակի պատռուած, արտաքին լս-ը կարկատանով ամրացրած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2ա-67բ Պատմութիւն սրբոյն Վարդանայ քաջի եւ Հայոց սպարապետի
եւ վկայի Քրիստոսի` յԵղիշայէ, Դաւթեայ երիցու հայցեալ գրեաց
Տե՛ս
ձեռ. 573, 388բ-469բ: Նխ./2աբ: ա/2բ-5բ: բ/5բ-18բ: գ/18բ-31բ: դ/31բ-4ա: ե/34ա-41բ:
զ/41բ-7ա: է/47բ-60բ: ը/60բ-3բ: թ/64ա-7բ:
Տե՛ս
տպ., Երեւան, 1957, ձեռ. Ի (19):
Բ. 67բ-8ա Ի պատմութենէ Թովմայի վարդապետի [Արծրունւոյ]
1. 67բ Բայց իբրեւ եղեւ մեծ պատերազմն... քում ուսումնասեր
քաջութեանդ:
2. 67բ-8ա Վասն արիւնահեղին Բարծումայի - Ընդ ժամանակս
Պերոզի արքային... ի սադրելոյ Բարծումայի ամբարիշտ:
Տե՛ս
Թովմայի վարդապետի Արծրունւոյ Պատմութիւն Տանն Արծրունեաց, Բ. դպրութիւն,
գլ. Ա., Ս. Պետերբուրգ, 1887, էջ 79-82:
Գ. 69ա-114բ Պատմութիւն Ղեւոնդեայ մեծի վարդապետի Հայոց, որ յաղագս երեւելոյն
Մահմետի եւ զկնի նորին, թէ որպէս եւ կամ որով օրինակաւ տիրեցին տիեզերաց
եւս առաւել թէ Հայոց ազգիս
ա. 69աբ [Ա.] - [Նախ եւ առաջին]. որք եւ Ամիրըլմումնիք անուանեցան... եւ Իսմայէլի տիրեաց ի վերայ Հրեաստանի:
բ. 69բ-70բ [Բ.] Յաղագս ասպատակելոյ Իսմայէլի յաշխարհս
Հայոց եւ հարկանելոյ զզօրսն Հայոց - [Ի]սկ ի գալ միւսոյ ամին խրոխտալ սկսան... Հայոց ամս երիս:
գ. 70բ-1բ [Գ.] - Ապա ի Ի. եւ ի Զ. ամի նոցին իշխանութեանն... եւ Ամրի յաւուրս իւրեանց վախճանեցան:
դ. 71բ-2ա
[Դ.] Յետ նորա ունի զիշխանութիւնն Մաւի ոմն ամս ԺԹ. եւ
ամիսս Դ. եւ վախճանի. Եւ եթէ զիարդ յաւուրս նորա էր իշխանն Գրիգոր, եւ որ ինչ
անցք անցին ընդ աշխարհս Հայոց, եւ մահուան իշխանացն - [Ի] սորա յառաջնում ամի իշխանութեանն... եւ
այս վարք նորա:
ե. 72աբ
[Ե.] - Նա էր այր ժանտ եւ գոռ պատերազմաւ... գնացին յաշխարհն իւրեանց:
զ. 72բ
[Զ.] Վասն Աշոտի իշխանութեանն, եւ այրեցածին Հոռոմի,
եւ մահուանն Աշոտի - [Ի]սկ ապա յետ մահուանն Գրիգորի...
եւ մեծի սասանութեան:
է. 72բ-3ա
[Է.] - Եւ յերկրորդում ամի թագաւորութեանն Յուստիանու... ի գիւղն Դարիւնս:
ը. 73ա
[Ը.] Վասն Մօրին կռուին - [Յ]ետ այնորիկ, զոր պատմեցաք... եւ զօրքն դարձան
յաշխարհն իւրեանց:
թ. 73ա-4ա
[Թ.] Ճառեցից դարձեալ վասն անհնարին աղետիցն... եւ այլոց նախարարաց եւ նոցին հեծելոց:
ժ. 74ա-5ա
[Ժ.] Իսկ իբրեւ զգայր զդաւաճանութիւնն... եւ զգուշանայր յորդւոցն Իսմալէլի:
ժա. 75աբ
[ԺԱ.] Զայնու ժամանակաւ դարձեալ այլ հէն գայր... եւ սփռէին յիւրաքանչիւր տեղիս:
ժբ. 75բ-6բ
[ԺԲ.] Եւ եղեւ յետ այնորիկ իբրեւ լուաւ... եւ ծառայեցին յայնմ հետէ իսմայէլացւոցն ի ծառայութիւն ստրկի:
ժգ. 76բ
[ԺԳ.] Իսկ Մահմետն զօրավար երկրորդ անգամ ելեալ... այսպիսի վարուք վախճանէր:
ժդ. 76բ-7բ
[ԺԴ.] Եւ յետ նորա փոխանորդէ որդի նորա Վլիթ իշխան Իսմայէլի
ամս Ժ. եւ ամիսս Ը. եւ վախճանի. եւ այս վարք նորա - [Ս]ա յառաջնում ամի իշխանութեանն... եւ բնակեցան
ի նմա ամս Զ.:
ժե. 77բ-8ա
[ԺԵ.]
Իսկ Մահմետն կատարեալ զայս ամենայն... պատմել զինքենէ:
ժզ. 78ա-9ա
[ԺԶ.] Զայնու ժամանակաւ դարձեալ գրգռէր... ամս Ժ. եւ ամիսս Ը. կեցեալ վախճանի:
ժէ. 79աբ
[ԺԷ.] Յետ նորա փոխանորդէ զիշխանութիւնն Սուլէման ամս Բ. եւ ամիսս
Ը. եւ վախճանի. եւ այս վարք նորա - [Ս]ա յերկրորդ ամի իշխանութեանն իւրոյ... վախճանեցաւ
Մսլիման:
ժը. 79բ-80ա
[ԺԸ.] Եւ յետ նորա փոխանորդէ զիշխանութիւնն Ոմառ ամս
Բ. եւ ամիսս Ե. եւ վախճանի - Զսա ասեն ազնուականագոյն քան զամենայն... առ թագաւորն
Լեւոն:
ժթ. 80ա-94բ
[ԺԹ.]
Վասն որոյ հարկաւորի կայսրն Լեւոն գրել պատասխանի օրինակ
զայս - Փլաբիոն Լեւոն կայսր հաւատացեալ ի Յիսուս Քրիստոս...
եւ ետ այսր ամենայնի եղելոյ վախճանէր:
ի. 94բ-5ա
[Ի.] Իսկ ապա յետ նորա Յեզկիրտ ոմն տիրեալ... դառնութեամբ սատակիւր ի կենացն:
իա. 95ա
[ԻԱ.] Տիրէ դարձեալ փոխանակ նորա Շամ... ձեռն նորա ի վերայ աշխարհիս Հայոց:
իբ. 95աբ
[ԻԲ.] Զայնու ժամանակաւ դարձեալ ամբոխ... եւ դառնայր առ իշխանն Իսմայելի:
իգ. 95բ-6ա
[ԻԳ.] Եւ յետ այսորիկ սկսաւ գոռալ... եւ հանգստեամբ դադարէր յամին յայնմիկ:
իդ. 96աբ
[ԻԴ.] Իսկ ի գալ միւսոյ ամին դարձեալ... կատարէր զուխտ աղօթիցն:
իե. 96բ-7բ
[ԻԵ.] Իսկ յետ այսորիկ գրէ հրովարտակ առ Մսլիմ... աւելի քան զԾ. բիւր արանց:
իզ. 97բ-8ա
[ԻԶ.] Իսկ որ ի վտանգաւոր նեղութենէն զերծան... մինչեւ զօր մահուան իւրոյ:
իէ. 98աբ
[ԻԷ.] Յայնմ ժամանակի առաքէ իշխանն Իսմայէլի... սակ արծաթոյն յամենայն հեծելոցն:
իը. 98բ-9ա
[ԻԸ.] Յետ այսորիկ զօր բազում գումարէր Մրվան... Հեշմայ վախճանէր:
իթ. 99ա
[ԻԹ.] Եւ տիրէ փոխանակ նորա Վլիթ... եւ սպանին զնա սրով:
լ. 99աբ
[Լ.] Եւ փոխանակ նորա կացուցին զՍլեման... առ ցասումն ամբարշտութեանցն:
լա. 99բ-100բ
[ԼԱ.] Եւ մինչդեռ ամբոխ աղմկին զօրացեալ... յորում հասանէր կամացն խորհրդի:
լբ.
100բ-1բ [ԼԲ.] Եւ մինչդեռ տակաւին յերկարէր... ի գիւղն Դարիւնս:
լգ.
101բ-2ա [ԼԳ.] Կայ եւս մեզ դառնալ յառաջին շար... զհողմունս արեանց կատարեալ ամս վեց եւ վախճանէր:
լդ.
102աբ [ԼԴ.] Եւ տիրէ ընդ նորա Աբդլայ... եւ Աբդլայն լցեալ զԳ. ամ իշխանութեանն վախճանէր:
լե.
102բ-3ա [ԼԵ.] - Եւ առնոյր զիշխանութիւն նորա... եւ կարգեաց նոցա
պատրաստութիւն կերակրոց յաշխարհես Հայոց:
լզ. 103աբ
[ԼԶ.] - Յայնմ ժամանակի ոչ դադարէր ամբոխ... եւ սպանաւ
Սուլեմանն եւ բազումք ընդ նմա:
լէ. 103բ
[ԼԷ.]
Եւ մինչդեռ ունէր զհրամանատարութիւն... մերձ ի դրունս Աղուանից:
լը. 103բ-4ա
[ԼԸ.] Ասացից դարձեալ եւ վասն ապստամբին այնմիկ... եւ առաքէր յերկիրս Հայոց:
լթ.
104աբ [ԼԹ.] Զսոյն ժամանակս ի հրամանատարութեանն Եզիտի... բարկութեան ի վերայ մեր:
խ.
104բ-5ա [Խ.] Իսկ իբրեւ եկն Հասան որդի Կահաբդայ... ոչ կարեմք զաղետիցն պատմութիւն:
խա. 105ա-7ա [ԽԱ.] Յայսմ վայրի ճառեցից զվայրենամիտ... զբազումս դիաթաւալ կացուցանէին:
խբ. 107ա-9բ [ԽԲ.] Իսկ ի գալ գարնանոյն գունդ... եւ ոչ տալ զգերեզմանի զվախճանեալսն:
խգ. 109բ-10ա [ԽԳ.] Իսկ թշնամեացն սփռեալ զփսպատակ (=զասպատակ)... ընդունել հատուցումն յարդար դատողէն:
խդ. 110աբ [ԽԴ.] Եւ յետ այսորիկ յաջորդէ զիշխանութիւն... եւ դադարէին յամին այնմիկ:
խե. 110բ-1ա [ԽԵ.] Իսկ ի գալ միւսոյ ամին յղէր դեսպանս... եւ գնացին յաշխարհս բնութեան իւրեանց:
խզ. 111ա-2ա [ԽԶ.] Կայ եւս մեզ պատմել զառաջի արկեալ... զՌոհ ոմն իշխան եւ հրամանատար ի վերայ աշխարհիս Հայոց:
խէ. 112ա-3բ [ԽԷ.] Եւ կալեալ զիշխանութիւնն Մահմետ
ամս Ը. եւ ընդ գալն Ռոհա վախճանեցաւ - Ապա յետ նորա Մուսէ փոխանորդէ... յետ ամի միոջ
սատակիւր ի փառս սատանայի:
խը. 113բ-4ա [ԽԸ.] Յետ սորա կացեալ Ահարոն որդի Մահմետի... առ ի չարաշուք դահճէն:
խթ. 114աբ [ԽԹ.] Իսկ ապա ի գալ միւսոյ ամին... եւ պարտուց եւ ապա կատարած:
Գլուխները
չսահմանազատուած եւ չգլխակարգուած են:
Տե՛ս
«Մատենագիրք Հայոց», հատ. Զ., Անթիլիս, 2007, էջ 735-851, Առաջաբանը եւ գիտական
բնագիրը Գէորգ Տէր-Վարդանեանի. ձեռ. Դ.:
Դ. 126ա-266բ Երկրորդ հատոր Մեկնութեան սրբոյ Աւետարանին Մարկոսի, ասացեալ Բարսեղի
վարդապետի [Մաշկեւորցւոյ]
Տե՛ս
ձեռ. 1314, 1բ-308բ: Ցանկ/չիք: ա/126ա-7բ: բ/127բ-30ա: գ/130ա-2ա: դ/132ա-4բ: ե/134բ-5բ:
զ/135բ-7ա: է/137ա-40ա: ը/140ա-1բ: թ/141բ-3բ: ժ/143բ-4բ: ժա/144բ-7ա: ժբ/147ա-50ա:
ժգ/150ա-3բ: ժդ/153բ-7ա: ժե/157ա-61ա: ժզ/161ա-6բ: ժէ/166բ-8բ: ժը/168բ-73բ: ժթ/173բ-7ա:
ի/177ա-82ա: իա/182ա-5ա: իբ/185ա-7բ: իգ/187բ-8բ: իդ/188բ-90ա: իե/190ա-2ա: իզ/192ա-3բ:
իէ/193բ-4բ (Իբրեւ զփայլակն, նոյն է եւ կոչի [Որդի մարդոյ] ///, շար. թափուած):
իը-լա/չիք: լբ/219ա-20ա (սկ. թափուած, /// [երկեւղի մարդկային մահու], զայն,
որ մեծագոյնն է...): լգ/220ա-4բ: լդ/224բ-9բ: լե/229բ-35բ: լզ/235բ-40ա: լէ/240ա-4բ:
լը/244բ-52ա: լթ/252ա-7ա: խ/257ա-66բ. (... Ադամ ահա վերստին կոչեցաւ ի փառս եւ
ի պատիւս... Վայել է փառք, իշխանութիւն եւ պատիւ, այժմ: ///` չշարունակուած:
խա-խգ/չիք: Յիշ. հեղ./չիք:
Տե՛ս
տպ. Կոստանդնուպօլիս, 1826:
Ե. 268ա-368բ Հայոց պատմութիւն յերիս հատուածս, ասացեալ Մովսէսի Խորենացւոյ,
ի խնդրոյ Սահակայ Բագրատունոյ
Տե՛ս
ձեռ. 1459, 4ա-167ա: ա/268ա-92ա: բ/292բ-335բ: գ/336ա-68բ:
Տե՛ս
տպ. Տփխիս, 1913, ձեռ. e:
Զ. 369ա-370բ Պատմութիւն եւ թուղթ սիրոյ եւ միաբանութեան Մեծի կայսերն Կոստանդիանոսի
եւ սուրբ պապուն Սեղբեստրոսի եւ Տրդատայ Հայոց արքայի եւ սրբոյ Գրիգորի Հայոց
Լուսաւորչի [Թուղթ դաշանց] - [Կ]ամօք եւ ողորմութեամբ
համագոյ Սուրբ Երրորդութեանն ... Եւ չքնաղագեղ օրիօրդն Հայոց Մե[ծաց զԽոսրովիդուխտ...]///
(թափուած, տե՛ս ձեռ. 1863, 415ա-29բ, տպ.` Վենետիկ, 1695, էջ 12):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՆԱԽԱԳԱՂԱՓԱՐ ՕՐԻՆԱԿԻ
114բ (790 թ.) Կատարեցաւ վարդապետութիւն Ղեւոնդի վասն ժամանակագրաց
տանս Թորգոմայ, ի հրամանէ
տեառն Շապհոյ
Բագրատունոյ, ի փառս եւ ի գովեստ ամենասուրբ Երրորդութեանն, որ է
օրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. Մարկոս գրչի
41բ Զառածեալս մեղօք զՄարկոս բանի սպասաւոր`
ծրօղ սորին, սրտի մտօք յիշեսջիք ի Տէր, ո՜վ ընթերցօղ եղբա՛րք:
47ա Գրեցաւ յիշատակարանս այս վասն նորա առ ի կշտամբանս
յանդիմանս յանդիմանութեան մեղաց նորա, զի ամենայն, որ զայս լուեալ, գիտասցէ
նզովս, զհետ արկցէ եւ մի՛ լիցի ցանկացօղ գործոց նորա:
60բ Տէր Յիսո՛ւս, բարեխօսութեամբ սուրբ վկայից քոց ողորմեա՛
ստացողի եւ ծրողի սորին Մարկոսի` ամենավրէպ քոյ պաշտօնեի, եւ
հօր եւ մօր իմոյ. ամէն:
63բ Զբէյնուայ Մարկոս գրիչս յիշեցէ՛ք
ի Տէր:
68ա Կատարեցաւ բան պատմագրութեանց սրբոյ Եղիշայի Հայոց վարդապետի,
ձեռամբ ամենաթշուառ Մարկոսի` բանի սպասաւորի:
114բ Գրեցաւ ձեռամբ ամենավրէպ եւ բէյնուայ Մարկոսի` բանի սպասաւորի,
ի ՌՃԻԴ. (1675) թուոջ:
292ա Աղաչեմ զբօսնօղսդ այսմ ծաղկաւէտ բուրաստանի, սրտի
մտօք յիշել ի Տէրն բնաւից, զիս` զծրօղս սորին զՄարկոս իբրու բանի
սպասաւոր, հանդերձ իմովք ծնօղօք, եւ որք յիշէք, յիշեալ լինիք յաւուրն աներեկի.
ամէն:
335բ Զսակաւ աշխատօղս ի սմա` զՄարկոս բանիս սպասաւոր,
յիշել աղաչեմ ի Տէր:
368բ Աւրհնեալ է մարդասէրն Աստուած, որ յաւարտ գրոյս զմեզ
ժամանեցոյց` զծրօղ Մարկոս:
2. Հայրապետ գրչի
266բ Գրեցաւ եւ աւարտեցաւ սուրբ Աստուածաշունչ գիրս
ի Շաւշ քաղաքն,
որ կոչի Իսպահան, ի գեղն
Ջուղայ, ի դրունս
Սուրբ
Ստեփանոսին, ի հայրապետութիւն տէր Խաչատուր արի եւ քաջ
վարդապետին: Եւ սուտանուն Հայրապետ գրչիս յիշեա՛, որ զանունս միայն
ունիմ եւ զգործս ոչ:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 2ա, 194ա,
370բ` ութանկիւն. «ԳԻՐՔՍ ՍՈՒՐԲ ԷՋՄԻԱԾՆԱ Է»:
ՆՇՈՒՄ` 1ա` «ՌՃԻԴ.
- 1675 . Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1890
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԿՈՇԱՎԱՆՔ |
ՈԻԱ. - 1172 |
ԳՐԻՉ, ՍՏԱՑՈՂ, Դաւիթ
կրօնաւոր:
ԹԵՐԹ` 256.
չգրուած` 1ա-2բ, 235ա-7բ, 248աբ, 254ա-6բ: ՊՐԱԿ` Ա-Մx12
(Մ 8) +12+8: ՆԻՒԹ` թուղթ,
արեւելեան: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
25x16,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(թ. 238-47` 18x11, 249-53` 20x12.5): ԳԻՐ` բոլորգիր,
13ա-229բ, 232ա-4բ (նմուշ` 110ա), այլ ձեռքեր` (ԺԳ. դար) 1. 230ա-231բ (նմուշ` 30ա),
2. 238ա-47բ, 249ա-53բ (նմուշ` 238ա), 3. (ԺԷ. դ. լրացում) 3ա-12բ (նմուշ` 3ա): ՏՈՂ` 20, թ. 238-47, 22-3` թ. 249-53: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ, դարչնագոյն կաշի, դռնակով. միջուկը`
տախտակ. աստառը` նախշազարդ կտաւ, դռնակինը` վանդակազարդ կտաւ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Կիսախորան-գլխազարդ`
3ա: Ճակատազարդ` 99բ, 142ա: Լուսանցազարդ` բուսական: Զարդագիր` հանգուցագիր,
բուսական: Գոյներ` կարմիր, կապոյտ, դեղին, կանաչ, սեւ:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 1 (Ա)
+ 1 (Բ):
1. Աւետարան Ղուկասու, ԻԲ. 39-55: ԺԱ. դ.: Ստացուած
1 թերթի ընդլայնակի հատումով: Մագաղաթ (17x24.3), երկսիւն, տող` 9, ուղղագիծ
երկաթագիր (նմուշ` Աա): «ձիթենեաց. գնացին զհետ նորա եւ աշ[ակ]երտքն.../// եւ
Պետրոս եր[թայր զ]կնի նորա///»: Ունի լուսանցային համաբարբառ` 3-6 տող: Կարդալ`
Աբ-Աա:
2. Կիւրղի Երուսաղեմացոյ Կոչումն ընծայութեան
(՞): Ժ. դ., Ստացուած եզրահատուած մէկ թերթից: Մագաղաթ (23.5x18), երկսիւն,
տող` 20, ուղղագիծ երկաթագիր (նմուշ` Բա): «Ի սրբութիւն սրբութեանցն ընդ երրորդութեանն
լինել... նուիրեալն Աստուծոյ եւ ծնեալ քահանայ վաղվաղակի///»: Կարդալ` Բա-Բբ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի կաշին թեթեւակի քերծուած, մէջքը
կիսամաշ, երեք կապիչներն ու գամերն ընկած, Ա. պհպ-ի կէսն անկիւնագծով ընկած, գրադաշտը վնասուած,
ցեցակեր եւ խունացած, թերթերը խոնաւութիւնից գունափոխուած, թանաքի
հետքեր. ԺԷ. դարում նորոգուած, լրացուած
(թ. 1-12) եւ վերակազմուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 3ա-206բ Պատմութիւն սրբոյն Վարդանա
քաջի եւ Հայոց սպարապետի եւ վկայի Քրիստոսի յԵղիշայէ, սրբոյ Դաւթայ երիցու
հայցեալ գրեաց
Տե՛ս
ձեռ. 573, 388բ-469բ: Նախերգան/3ա-5ա: ա/5ա-13ա: բ/13ա-54ա: գ/54ա-91ա: դ/91բ-9բ:
ե/99բ-123բ: զ/123բ-42ա: է/142ա-206բ:
Տե՛ս
Երուանդ Տէր Մինասեան, Եղիշէի վասն Վարդանայ եւ Հայոց պատերազմին, Ե.
1957, Ձեռ. Ա.:
Բ. 206բ-9բ Ի պատմութենէ Թովմաի վարդապետի [Արծրունւոյ] - Բայց իբրեւ եղեւ մեծ պատերազմն սրբոյն Վարդանա... ընդ
տունն Արծրունեաց ի սադրելոյ Բարծումաի ամպարշտի:
Գ. ա. 211ա-3բ Ստորագրութիւն պատմութեան սրբոյն Սարգսի
զաւրավարի, թէ ուր վկաեալ, կամ որպէս թարգմանեալ բերաւ ի մեզ: Թուղթ Ներսիսի
եպիսկոպոսի` եղբաւր Գրիգորի եւ կաթողիկոսի Հայոց` պատասխանի թղթոյն
Գեորգա արեւելեան եպիսկոպոսի, առաջնորդի սրբոյ ուխտին Հաղբատայ` Յաղագս
հետազաւտելոյ առ ի ստուգութիւն զպատմութիւնս երանելոյ նահատակին սրբոյն
Սարգսի - Որոյ բաղձալի է ճշմարտութիւնն յիրս եւ ի բանս նոցուն...
սրբոյ ուխտին սպասաւորաց, որ է այսպէս:
բ. 213բ-34բ Վկայութիւն սրբոյն Սարգսի զաւրավարի
եւ որդւոյ նորա, որոյ անուն Մարտիրոս, որ կոչի վկայ, եւ այլոց զինուորաց,
որք ընդ նոսա վկայեցին յաւուրս ամպարիշտ թագաւորացն Յունաց եւ Պարսից Յուլիանոսի
եւ Շապուհոյ - Ի ժամանակս
թագաւորութեանն Հռոմաեցւոց մեծին Կոստանտիանոսի... յայնժամ ոմանք ի հաւատացելոցն
եկեալ ի գիշերի:
Դ. 238ա-53բ Պատմութիւն վարուց սրբոյն Յակովբա, զոր
գրեաց Մելիքէ աշակերտ Մարուգէի միայնակեցի - Մովսէս աստուածային աւրենսդիրն, որ էհերձ զխորս ծովուն
եւ եհան զժողովուրդ... ի բարեխաւսութիւն ամենայն հաւատացելոց ի Քրիստոս
Յիսուս, ի Տէր մեր, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
91ա Զգծող գրոյս զԴաւիթ` նուաստ եւ յետին
կրաւնաւոր եւ զծնողս իմ յիշեսջիք ի Տէր Յիսուս, աղաչեմ:
123բ Ո՜վ եղբարք, յիշեցե՛ք զանարժան գրիչս:
184բ Զստացող սորին եւ զգծողս զԴաւիթ յիշեսջիք,
զի թերեւս ողորմեսցի Տէր բարեխաւսութեամբ սրբոցս. ամէն:
209բ Փառք փրկչին եւ յիշատակ գրչիս` Դաւիթ կոչեցեալ:
Փառք հզաւրի եւ ահաւորի, վէհի եւ
մեծի, անհասի եւ անճառի, անսահմանի եւ անպատմի, անպարագրի եւ անորակի,
անքանակի եւ անձեւի, անչափի եւ անժամանականի, փառաց փառաւորի եւ անմահի,
եզակի եւ եռանձնեա, պարզ եւ անշարունակ, սուրբ եւ վճիտ, յստակ եւ մաքուր, համագո
սուրբ Երրորդութեանն, յաւիտեանս. ամէն, ամէն: /210ա/ Ի Հայկազեան թուականիս
վեցհարիւրերորդի եւ երկուց տասանց, եզակաւ միով առաւելեալ (1172) եւ ըստ
նորում շրջանիս միոյ յոբելենի եւ երից տասանց եւ քառից երկուց (1172) եւ ըստ
ծննդեան կենարարին եւ մերոյ ազատութեան ի մահուանէ յանմահութիւն` են ամք
ՌՃՀԴ. (1174): Արդ, յայսմ ամի գրեցաւ գիրքս այս Եղիշէի պատմագրի եւ
ընտիր վարդապետի, որ եւ տեղեակ եւ հմուտ էր ամենայն պատարազմաց Վարդանանց եւ նեղութեանց,
որ անցին ընդ աշխարհս Հայոց, որ եւ այլ գիրս ստացեալ կանոնականս զգուշաւորս
սրբոյ եկեղեցւոց եւ առաւելեալ ի վարս արդարութեան, հաճոյ լինէր Աստուծոյ
եւ մարդկան, եւ յետ այսր վարս կրաւնաւորութեան յանձն առնոյր եւ զխստամբերութիւն
ճգնութեան պահաւք եւ աղաւթիւք հանդիսանայր, եւ որպէս յալ/210բ/եաց ծովուի
նաւահանգիստ` փութացեալ յանապատ, ի բաց լքեալ զերկնաւորս, զհետ երթայր երկնաւորին
եւ զամենայն առաքինութիւն յանձին կատարելով, զամայութիւն սիրելով եւ
խոտաբուտ կենաւք անցուցանելով զառաւրեա կենցաղս, սուրբս այս Եղիշէ իբրեւ զանմարմինս
ի մարմնի կեցեալ, եւ զդիւացն մարտս վանեալ, եւ յանապատի ուրումն յայրի վախճանեալ,
բարի խոստովանութեամբ ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր. ամէն:
Արդ, ես` Դաւիթ զանկացող եղե այսմ գրոց եւ գծեցի զսա ի սակս
յիշատակի հոգւոյ իմոյ` մեղաւք վարկելոյ, եւ ծնողաց իմոց եւ եղբաւր իմոյ
հարազատի Մխիթար կոչեցեալ, որ սպասաւորեաց ինձ ի գրելս: Եւ գրեցի զսա
ի վանս Կոշա, ընդ
հովանեաւ Սրբոյ Ստեփաննոսի, ի մէջ սիրելի եղբայրութեանց: Արդ, հայցեմ յիշել ի Քրիստոս,
եւ Քրիստոս յիշողացդ ողորմեսցի. ամէն:
Տե՛ս
Ե-ԺԲ. դդ. յիշ-ք, Ե. 1988, էջ 202-3:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 142ա (ԺԶ. դար)
Քրիստոս, ամենայն բարեխոսութեամբ սուրբ նահատակ, ողորմեա՛ գրողի սմա:
2. 253բ (ԺԶ. դար) Ա. Կապայ, Բ. Երեսք,
Ա. Կաւշիկ, Ա. Գթաք, Բ. ղաւլաջ վալայ կոխած: Բ. ղաւլաջ ջվալցու: Դ. գազալա:
3. 130ա (ԺԸ. դար, ստ. լս.) Անդրէաս մեղաւոր:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 1ա` «Ասպատակ ա», մէկ տող խազանշաններ:
253բ` «աաաաաասվա»:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 3ա` երկիցս, 121բ, 247բ. ութանկիւն.
«ԳԻՐՔՍ ՍՈՒՐԲ ԷՋՄԻԱԾՆԱ
Է»:
ՆՇՈՒՄ` Ա. կազմաստառին փակցուած թղթին` «ՈԻԱ.-1172. Մ[եսրոպ]
եպիս[կոպոս]»:
1891
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԷՋՄԻԱԾԻՆ |
ՌԲՃԻԳ. - 1774 |
ՍՏԱՑՈՂ` Սիմէօն
կաթողիկոս Երեւանցի:
ԹԵՐԹ`
188-4 (տե՛ս Պահպանակ). չգրուած` 1ա-2բ, 3բ, 159բ-70բ, 187ա-8բ: ՊՐԱԿ` Ա-ԻԳx8: ՆԻՒԹ` թուղթ,
լուսագծերով եւ լուսադրոշմով` մահիկ (թ. 166-7), եռամահիկ (թ. 1-2) եւ M
(թ. 187): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
22,4x15: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(16,2x10,2): ԳԻՐ` նոտրգիր
(նմուշ` 11ա): ՏՈՂ` 26: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ բաց շագանակագոյն կաշի*. միջուկը`
տախտակ. աստառը` դրոշմազարդ կտաւ. լուսանցակողերը` կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 2+2, թուղթ, չգրուած, հաշուած թերթաքանակի մէջ
(թ. 1-2, 187-8):
* Կազմի դրոշմազարդերը նման են Էջմիածնի տպարանի
գրքերի կազմերին. հմմտ. Պատմագիրք արարեալ Յովսեպոսի Եբրայեցւոյ Յաղագս
պատերազմին Հրէից ընդ Հռօվմայեցիս, և աւերմանն Երուսաղէմի և տաճարին
հնոյ... ի լուսակառոյց Աթոռոս Սուրբ Էջմիածին..., ի թուոջ փրկչին 1787 և ի
մերում թուականիս ՌՄԼԶ.:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Կիսախորան`
4ա: Լուսանցազարդ` բուսական: Զարդագիր` կենդանագիր, թռչնագիր (միայն` 4ա
եւ 171ա). մնացեալ տեղերում կարմիր երկաթագիր սկզբնատառեր): Գոյներ` կարմիր,
կապոյտ, կանաչ, մանուշակագոյն, ծիրանի:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի կաշին թեթեւակի քերծուած, մէջքի
վերին եզրը պատռուած. տեղ-տեղ խոնաւութեան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 4ա-159ա Պատմագրութիւն Ղազարայ
Փարպեցւոյ, արարեալ ի խնդրոյ զօրավարին Հայոց եւ մարզպանին տեառն Վահանայ
Մամիկոնոյ.
1. 4ա-34ա [Դրուագ Ա.]
4ա-9ա [Նախերգանք]
- Սկիզբն առաջին գրոց
պատմութեանն Հայոց, որում սկիզբն արարեալ պատմեաց ստուգիւ... բարեխոսութեամբ
սրբոց յանալէկոծ
եւ յապահով նաւահանգիստն. օրհնեալ է Աստուած:
ա. 9ա-27ա Եւ ի բաժանելն զթագաւորութիւնն
Արշակունոյն յերկուս...
ի սուրբ եկեղեցւոջն, ի Վաղարշապատ քաղաքի:
բ. 27ա-9ա Տե՛սիլ սրբոյն Սահակայ
Պարթեւի, զոր ետես ի Վաղարշապատ քաղաքի, յորժամ նստէր ի սուրբ եկեղեցւոջն,
ի վերայ բեմբին, մերձ առ սեղանն Աստուծոյ, ի Սուրբ Կաթողիկէին: Արդ, գրեսցուք
զտեսիլն, որ են բանք Հօր եւ Յիսուսի Քրիստոսի Աստուծոյ եւ Հոգւոյն սրբոյ
- Եւ ահա յանկարծակի
բացաւ հաստատութիւնն երկնի[ց]... թողցես հաւատացեալ ժողո|29ա|վրդոց անսղալ մինչեւ ի վախճան աշխարհի:
գ. 29ա-32բ Մեկնութիւն տեսլեան սրբոյն
Սահակայ ի հրեշտակէ Աստուծոյ, զոր եցոյց յայտնի ըստ իւրաքանչիւր գլխոց եւ
միոյ միոյ տանց` վասն կենաց մարդկան եւ կատարածի աշխարհի: Տեսիլ սրբոյն Սահակայ - Ի բանալ հաստատութեան երկնի,
զոր տեսեր... յաղագս այսպիսի բանից խօսել ընդ նմա:
դ. 33ա-4ա Մահն Սահակայ եւ Մեսրոյպայ
- Եւ այնուհետեւ ոչ
ոք ինչ իշխէր յաղագս այսպիսի բանից ասել ինչ... Յազկերտի արքային Պարսից,
որդւոյ Վռամա. վերջ բանիս այս:
2. 34ա-95ա [Դրուագ Բ.]
- Եւ էր Յազկերտի արքային
հազարապետ մի Միհրներսեհ անուն... եւ վախճանէր ի նմին կարգի, ի բարւոք ծերութեան...
ամէն:
3. 95ա-159ա [Դրուագ Գ.]
- Արդ, դարձեալք անդէն
յառաջին դրուակն`
գրեսցուք ի կարգի... փա՜ռք, իշխանութիւն եւ պատիւ այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս
յաւիտենից. ամէն:
Տե՛ս
Ղազարայ Փարպեցւոյ Պատմութիւն Հայոց եւ Թուղթ առ Վահան Մամիկոնեան, Աշխատասիրութեամբ
Գ. Տէր-Մկրտչեան եւ Ստ. Մալխասեան, Տփխիս, 1904, էջ Զ., (ձեռ. ԲՁ) Գ. Տէր-Մկրտչեան,
Ղազար Փարպեցու ձեռագրերը.- Արարատ, 1901, էջ 542-9 (ձեռ. E. ենթադրում է,
որ ըրինակուած է Հմր 2639 ձ-ից, ապա` սրա չգրուած 159բ-70բ մասը
նախատեսուած է եղել առ Վահան Մամիկոնեան թղթի համար): Հմմտ. «Ղազարայ Փարպեցւոյ
արարեալ Պատմագրութիւն», Վենետիկ, 1793:
Բ. 171ա-86բ Պատմութիւն վարուց եւ մահուան առն երանելւոյ
սրբոյն Մեսրօպայ վարդապետի մերոյ թարգմանչի, արարեցեալ ի Կորիւն վարդապետէ`
յաշակերտէ նորին - Զազքանազեան ազգին եւ Հայաստան աշխարհին զաստուածապարգեւ
գրոյն... եւ դպրութեանն Հայոց, յութերորդ ամէ Յազկերտի առեալ սկիզբն: Եւ Քրիստոսի
մարդասիրին փառք յաւիտեանս. ամէն:
Տե՛ս
ձեռ. 131, թ 41ա-58բ, նաեւ` Կորիւն, Վարք Մաշտոցի..., Երեւան, 1941, c օրինակ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
3ա Պատմութիւն
Ղազարու
Փարպեցւոյ, զոր արարեալ է վասն անցից Հայաստան աշխարհիս` առ ժամանակօք
երանելի եւ սուրբ հայրապետացն մերոց եւ թարգմանչաց Սահակայ եւ Մեսրովբայ, մինչեւ ցօր
մարզպանութեան Վահանայ Մամիկոնոյ: Արտագրեցեալ
ի սրբագիր օրինակէ, ի Սուրբ աթոռս Էջմիածին, հրամանաւ գերընտիր գահակալի
սորին տեառն Սիմէօնի սրբազան կաթողիկոսի, ի թուոջ փրկչին ՌԷՃՀԴ. (1774), իսկ
մեր թուականիս ՌԲՃԻԳ. (1774):
ՆՇՈՒՄ` 1ա «ՌՄԻԳ.
- 1774. . Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»
1892
ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ ԴՐԱՍԽԱՆԱԿԵՐՏՑԻ, ՊԱՏՄՈՒԹԻՒՆ ՀԱՅՈՑ
|
ԺԸ.
դար |
ԹԵՐԹ` 63 (գրչի արած էջակալում`
1-123, որ է` 1ա-62ա). չգրուած` 62բ-3բ: ՊՐԱԿ` Ա-Ըx8 (Ը 7): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով`
Al Masso, կամ ոճաւորուած շրջանակ` մէջը GM: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 25x17,7: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն (21x14): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 1ա): ՏՈՂ` 37: ԿԱԶՄ` ծաղկաթուղթ, մէջքը եւ անկիւնները` դարչնագոյն կաշի. միջուկը`
ստուարարթուղթ. աստառը` սպիտակ թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 1 (Ա), սկզբից, թուղթ, չգրուած, մաս կազմաստառի:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի եզրերը եւ մէջքի կաշին մաշուած. խոնաւութիւնից գրադաշտը գունափոխուած,
տեղ-տեղ բծեր եւ թանաքի հետքեր, որոշ թերթերի կարը թուլացած, Ը. պրակից
1 թերթ կտրուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-62ա Յովհաննու Հայոց կաթուղիկոսի [Պատմութիւն], Յառաջաբան Պատմութեան - [Զ]դադարումն դարուց, ժամուց եւ ժամանակաց թեպէտ
եւ իսկապէս զՀօրէ ասաց բանն... - 2ա Յետ յերկնասահանացն հեղեղաց... - 61բ
Բանք ինքնուրոյն սակս յիշատակի անուան իւրոյ... Արդ, այսքան բան ձեզ յինէն
բաւականասցէ, բայց անարժանս ես եւ հեղգ ապաշաւս Յովհաննէս նուաստ կաթողիկոսս
Հայոց, աղաչեմ:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 62բ «Ձերդ բարձր
գերազանցութիւն, ողորմածագոյն տէր»:
ՆՇՈՒՄ` Պահպանակ
Աա` «ԺԸ. - Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1893
ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ ԴՐԱՍԽԱՆԱԿԵՐՏՑԻ, ՊԱՏՄՈՒԹԻՒՆ
ՀԱՅՈՑ
ԿՈՍՏԱՆԴՆՈՒՊՈԼԻ՞Ս |
ՌՄՀ. - 1821 |
ՍՏԱՑՈՂ` Յօհաննէս
սարկաւագ [Շահխաթունեանց]:
ԹԵՐԹ` 133 (գրչի էջակալում` 5-239, որ է` 10ա-127ա). չգրուած`
1բ, 4բ-7ա, 8բ-9ա, 12բ, 128ա-133բ: ՊՐԱԿ`
4+10x14 (1, 3, 5, 7, 9` 10)+4+1: ՆԻՒԹ` թուղթ,
լուսագծերով եւ լուսադրոշմով` Al Masso եւ աշտարակաձեւ
շինութեան վրայ կանգնած թագակիր, թեւատարած արծուով զինանշան, որի տակ`
NICOLO POLLERI, կամ արծիւ, կամ AFG: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 23,2x16,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(17x12): ԳԻՐ` նոտրգիր
(նմուշ` 10ա): ՏՈՂ`
25-27: ԿԱԶՄ` տպարանային,
շագնակագոյն կաշի, Ա. եւ Բ. փեղկերին ոսկեզօծ բուսական շրջանակի կենտրոնում`
Խաչելութիւն. միջուկը` ստուարարթուղթ. աստառը` ծաղկաթուղթ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
- 9բ տպագիր նկար` Մեսրոպ Մաշտոց. տեսիլն Այբուբենի (կրծքին` ձայնաւորները,
ուսից վեր` յյբուբենի տախտակը` վրան Աստծու աջը, աւելի վեր` ճաճանչների
մէջ եռանկիւնի, որի մէջ` «Է», խորքում` Էջմիածնի Մայր տաճարը, ցածում` վարդապետական
գաւազան եւ գիրք, որի տակ` բուսական շրջանակի մէջ. «Հոգին Սուրբ մատամբ` զգիր
մեր նշմարէ, / Զոր սուրբն Մեսրովբ` տեսեալ հնարէ»:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
տեղ-տեղ խոնաւութեան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1.
2ա-4ա Ծանօթութիւն
զհանգամանաց պատմաբան մատենիս - Ոչ ի՛նչ գործ է առանց հեղինակի
եւ ոչ ի՛նչ գործ ունի զարժանաւորութիւն... ի դիւրութիւն ուսումնասէր պարապելոցն
ի սմին, որոց ազնուականութեանն իմ եւ եղէց: Խոնարհ ծառայ Յովհաննէս եպիսկոպոս
Շահխաթունեանց:
2.
8ա Պատմութիւն Հայոց,
արարել տեառն Յօհաննիսի գերիմաստ եւ երջանիկ կաթուղիկոսի Ամենայն Հայոց,
աշակերտի եւ ազգականի երանելոյն Մաշտոցի սրբոյ հայրապետի հայոցս ազգի,
որ եւ ըստ իւրում իսկ յօրինողի անուանն կոչի Յօհաննէս Պատմագիր
- Սկիզբն առնէ սա ի ծննդոցն Յաբեթի եւ ի Հայկայ նախնոյն մերմէ... զթագաւորութեան
ցեղեն Բագրատունեաց եւ զայլոց այսպիսեաց:
3.
10ա-127բ Յօհաննու
Հայոց կաթուղիկոսի յառաջաբան պատմութեան
- Զդադարումն դարուց
ժամուց եւ ժամանակաց, թեպէտեւ իսկապէս զՀօրէ ասաց բանն... -13ա Յետ յերկնասահանացն
հեղեղաց... -125բ Բան ինքնուրոյն սակս յիշատակի անուան իւրոյ... Արդ, այսքան
բան ձեզ յինէն բաւականասցի, բայց անարժանս ես եւ հեղգ ապաշաւս Յովհաննէս
նուաստ կաթողիկոսս Հայոց աղաչանս առաջի մատուցանեմ... աւուր այցելութեան
նորա, որ է օրհնեալ միշտ եւ փառաւորեալ յամենայն արարածոց, յաւիտենից
յաւիտեանս. ամէն:
Լուսանցքներում
նշուած են Հմր 1896 ձեռագրի տարընթերցումները:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՆԱԽԱԳԱՂԱՓԱՐ ՕՐԻՆԱԿԻ
127բ (1689 թ.)
Յետնագրութիւն
ընդ սմա բաղդատեալ օրինակի. Արդ, այսմ փափաքող եղեալ գերերջանիկ
եւ աստուածարեալ եւ մեծ րաբունապետն տէր Վարդան Բաղիշեցի, եդ
գրել զսոյն Յօհաննէս պատմագիրքս ի յիշատակ իւր եւ ի վայելումն ուսումնասէր
աշակերտաց իւրոց, եւ ի փրկութիւն հոգւոյն ծնողացն իւրոց` հօրն Եղիային եւ մօրն` Ղարիպին, եւ եղբարցն`
Խաչատուրին` փոխեցելոյն
ի Քրիստոս, եւ Խօշխապարին, եւ որդւոյ նորին` Նե[ր]սէս սարկաւագին
եւ այլ ամենայն արեանառու զարմից նորին, եւ հոգեւոր ուսուցչին իւրոյ` Խաչատուր վարդապետին:
Գրեցաւ պատմագիրքս ի քաղաքն Բաղէշ, ի վանս Ամրդօլու, ընդ հովանեաւ
Սրբոյն
Յոհաննու Մկրկչին, Սրբուհւոյ Աստուածածնին եւ Սրբոյն Ստեփաննոսի Նախավկային, ի թուականիս
Հայոց ՌՃԼԸ. (1689), Օգոստոսի ԻԴ. (24) եղեւ աւարտ սորին, օրն շաբաթ, ձեռամբ
Յակոբ երիցու`
գծագրողի սորին: Յորմէ ապա եւ սա օրինակեցաւ ի Մեծն Հայաստան` ձեռամբ
Գէորգայ դպրի
Կոստանդնուպօլսեցւոյ, ի թուականիս
հայոց ՌՄԼ. (1781):
Հմմտ.
ձեռ. 1896, 138բ-9ա:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
8ա Ի 1821, Փետրվար
ամսոյ 12, ի Պօլիս քա[ղաք] ընդօրինակեալ յումեմնէ բանասիրէ, ի վայելս
Յօհաննու նուաստ
սարկաւագի եւ ձեռնասուն աշակերտի Սրբոյ Մայր Աթոռոյն Էջմիածնի տեառն
Աստուածատուր արքեպիսկոպոս
ծայրագոյն նուիրակի:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1ա (ԺԹ. դ.) ԼրՑՏՐՌ՛ ԸՐՎ՛վրՍՌւՕ ծՈՓՌռ, հՏփՌվվպվվՈ՛ ԼՏՈվվպրՏՎՕ
կՈՑՐՌՈՐւՏՎՕ ԺՐՈրւՈվՈՍպՐՑրՍՌՎՕ ՉՕ 10չՏ րՑՏսպՑՌռ.
7բ (ԺԹ. դ.) Ի գրեանց Յովհաննու եպիսկոպոսի Շահխաթունեանց, եւ
ի նմանէ սրբագրեալն ընդ 15 օրինակս ի Կոստանդինուպօլիս եւ յԷջմիածին:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 8ա ձուածիր,
աջ մասում` եռագմբէթ եկեղեցի. «ՅՕՀԱՆՆԷՍ ՍԱՐԿԱՒԱԳ ՎԱՐԴԱԶԱՐՄԵԱՆ, 1820»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` «133աբ
239-192=47/23,5, 239-203=36... 239-182=157»:
ՆՇՈՒՄ` 1ա` ՌՄՀ.
1821. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1894
ՍՏԵՓԱՆՆՈՍ ԱՍՈՂԻԿ, ՊԱՏՄՈՒԹԻՒՆ ԺԱՄԱՆԱԿԱՑ
ԷՋՄԻԱԾԻՆ |
ՌՄԼԱ. - 1782 |
ԳՐԻՉ` Գէորգ Կոստանդնուպոլսեցի: ՍՏԱՑՈՂ` Միքայէլ Ալթունեանց:
ԹԵՐԹ` 108+1 (կրկն.` թ. 31.). չգրուած` 1ա-3ա, 40ա-1բ,
101ա-108բ: ՊՐԱԿ` 3+Ա-ԺԳx8
(Ա 7, Դ 9)+2: ՆԻՒԹ` թուղթ,
լուսագծերով եւ լուսադրոշմով` «VG», կամ առիւծ, կամ «SW», կամ FL` պսակուած
ոճաւորուած թագով, կամ տերեւանման երեք զարդ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 24x17: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(20x 12.5): ԳԻՐ` նոտրգիր
(նմուշ` 26ա): ՏՈՂ` 29: ԿԱԶՄ` մուգ կարմիր կաշի, Ա. եւ Բ. փեղկերի կենտրոնում
բրոնզագոյն ձուաձեւ ծաղկադրոշմ. միջուկը` ստուարարթուղթ. աստառը` մոխրագոյն
թուղթ, ոսկեգոյն եւ արծաթագոյն բծերով:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշին քերծուած, թանաքից գրադաշտը գունափոխուած, թ. 1-5` ցեցի անցք:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
3բ-100բ
Պատմութիւն ժամանակաց,
արարեալ Ստեփաննոսի Տարօնեցւոյ` Ասողնիկ կոչեցեալ
1.
3բ-19բ [Ստեփաննոսի
Տարօնացւոյ Պատմութիւն բանի ի պատմագրական տառից: Առաջին հանդէս: Ա-Ե.]:
ա.
3բ Ցանգ
- Ա. Յաղագս զարմիցն
Սեմայ... Ե. Յաղագս թագաւորաց Հայոց Արշակունեաց:
բ.
4ա-19բ Յաղագս
թէ ոյք եղեն պատմագիրք յայլ ազգաց եւ նախասացութիւն բանի
- Որք յաստուածային
պատուեալ շնորհէ պիետիկոսք եւ հռետորք... մահն Խոսրովայ Հայոց արքայի:
2.
19բ-53բ Ստեփաննոսի
Տարօնացւոյ Պատմութիւն բանի ի պատմագրական տառից: Երկրորդ հանդէս [Ա-Զ.]:
ա.
19բ Ցանգ երկրորդ գլխոյ
գրոցս -
Ա. Յաղագս թագաւորութեանն Տրդատայ... Զ. Կայսերք Յունաց, անուանք եւ ժամանակք
նոցա ի Կոստանդիանոսէ եւ այսր:
բ.
20ա-53բ Յաղագս
թագաւորութեանն Տրդատայ եւ որ ի նմանէ թագաւորք Արշակունիք, եւ լուսաւորութեանս
Հայոց ի ձեռն սրբոյն Գրիգորի, եւ որ ի նմանէ հայրապետք Հայաստանեայց
- Ա. Սկիզբն սկզբան պատմութեանս
ի նախաստեղծ մարդոյն... Ը.երրորդ նորոգման թագաւորութեանս Հայոց, ի նոյն
դառնալով գիրս:
Դ. պրակի
թ. 30-31ի միջեւ հետագայում աւելացուած է 31աբ կիսաէջը, հետեւեալ ծանօթագրութեամբ
«ՅԲ. հատոր Բ. գլուխ պատկանի չորից թղթոց: Յայսմ յաջորդ երեսի եւ ապա վիշապն
ապստամբեն ստուգէ լինել անհեղինակ գրոցն Սէբեոս եպիսկոպոսի, որ ասի Պատմութիւն
Հերակլի ի Սեբէոս եպիսկոպոսէ»:
3. 54ա-99բ [Ստեփանոսի Տարօնացւոյ Պատմութիւն ժամանակաց ինքնախօսութեան:
Երրորդ հանդէս Ա-ԽԸ.]
ա. 54ա-55բ Ցանգ Ստեփաննոսի Տարօնացւոյ Պատմութեան: Երրորդ հանդէս - Ա. Բան նախասացութեան եւ յաղագս թագաւորելոյն Աշոտի
Բագրատունւոյ... ԽԸ. Յաղագս վճարելոյ մահուամբ իշխանացն Փառիսոսոյ:
բ. 55ա-99բ ա Ստեփաննոսի Տարօնացւոյ Բան նախասաց եւ յաղագս թագաւորելոյն Աշոտի
Բագրատունւոյ - Զմիշտ եւ զանսպառ խաղացմունս ի մեզ աստուածայնոյ շնորհաց...
արքայն Հայոց Գագիկ եւ Փալտուն ամիրայն
Գանձակայ:
4. 100աբ Բան վախճանի փառատրական սպառուած յիշատակարանիս - ԽԹ. Անբաւ
են խորք հրաշից... օրհնութեան եռանձնեան եւ միասնական սուրբ Երրորդութեանն,
որ է օրհնեալ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Տե՛ս
Ստեփաննոսի Ասողիկայ Պատմութիւն տիեզերական, Փարիզ, 1859, էջ 12-277:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
100բ Գրեցաւ գիրքս պատմութեան Ստեփաննոսի Տարօնացւոյ հայոց
վարդապետի ի լուսաձեւեալ Սուրբ Կաթուղիկէն` յատկապէս
Էջմիածին յորջորջեալ,
որ է հայրապետական աթոռ ազգին Հայկազունեաց, ի թուականին ՌՄԼԱ.
(1782), Յունվարի ամսեան սկսեալ եւ աւարտեալ, ի հովուապետութեան ազքանազեան
ազգիս տեառն Ղուկասու գերընտիր հայրապետին, ըստ խնդրոյ հայցման Կամարկապցի Ալթունենց Միքայէլ ամիրային,
գրչութեամբ Գէորգայ ուրումն նուաստի Կոստանդինուպօլսեցւոյ, որդւոյ
Յոհաննու քահանայի:
ՆՇՈՒՄ` Ա. կազմաստառին փակցրած թղթին` «ՌՄԼԱ. - 1781. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1895
ԱՐԻՍՏԱԿԷՍ ԼԱՍՏԻՎԵՐՑԻ, ՎԱՍՆ ԱՆՑԻՑՆ ԱՆՑԵԼՈՑ
|
ԺԹ. դար |
ԹԵՐԹ` 72 (գրչի էջակալում` 1-135, որ է` 4ա-71ա). չգրուած`
1ա-3բ, 71բ-2բ: ՊՐԱԿ` Ա-Թx8:
ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով` N 2: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 20x14,7: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(16x10.3): ԳԻՐ` նոտրգիր
(նմուշ` 45ա): ՏՈՂ` 24: ԿԱԶՄ` շագանակագոյն կաշի, երկրաչափական դրոշմագծերով.
միջուկը` ստուարարթուղթ. աստառը` ծիրանագոյն ծաղկաթուղթ. լուսանցակողերը`
կապոյտ ցօղուած:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշին քերծուածքներով, եզրերը եւ մէջքը մաշուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
4ա-71ա Պատմագիր Արիստակիսի
վարդապետի Լաստիվերտցւոյ, Վասն անցիցն անցելոց ի յայլասեռն ազգաց, որք
շուրջ զմեօք են: Անց ընդ աշխարհ Հայոց:
Տե՛ս
ձեռ. 1482, 90ա-111ա: ա*/4ա-6բ: բ/6բ-10ա: գ/10ա-2ա: դ/12ա-4բ: ե/14բ-5բ: զ/15բ-6բ:
է/16բ-7ա: ը/17աբ: թ/17բ-20բ: ժ/20բ-7բ: ժա/27բ-32ա: ժբ/32բ-5ա: ժգ/35ա-6ա: ժդ/36բ-7ա:
ժե/37աբ: ժզ/37բ-43ա: ժէ/43բ-6բ: ժը/46բ-51բ: ժթ/52աբ: ի/52բ-3ա: իա/53ա-6ա: իբ/56բ-9բ:
իգ/59բ-64ա: իդ/64ա-6ա: իե/66ա-8բ: իզ/69ա-71ա:
*Ա. գլուխը
բաժանուած է երկու մասի. երկրորդ մաս` 3ա «Յաղագս գալստեան Վասիլ կայսեր
ի Հայս. Գլուխ Ա. - Եւ եղեւ յետ մահուան Դաւթի...»:
Բնագիրը
համեմատուած է այլ ձեռագրերի հետ. տարբերութիւնները նշուած են լուսանցներում:
Տե՛ս Կ. Ն. Իւզբաշեան, Պատմութիւն Արիստակիսի Լաստիվերտցւոյ, Երեւան,
1963, ձեռ. H:
ՆՇՈՒՄ` 1ա` «ԺԹ. դ . Մ[եսրոպ]
եպիս[կոպոս]»:
1896
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԱՄՐԴՕԼՈՒ վանք
(ԲԱՂԷՇ) |
ՌՃԼԸ. - 1689 |
ԳՐԻՉ` Յակոբ
երէց: ՍՏԱՑՈՂ` Վարդան
վ. Բաղիշեցի:
ԹԵՐԹ` 276:
ՊՐԱԿ` Ա-ԻԳx12 (Ա, Բ 11, Ե, ԻԳ 13, ԺԲ 10, ԻԲ 14): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով` թագ, տակը`
բոլորշու մէջ, շրջանակներ, որոնց տակ` շեղանկիւն խաղողի ողկոյզ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 21,5x16: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն
(11.5x15.5): ԳԻՐ` նոտրգիր
(նմուշ` 115ա): ՏՈՂ` 32: ԿԱԶՄ` մուգ կարմիր դրոշմազարդ կաշի. միջուկը` տախտակ.
աստառը` կարմիր կտաւ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշին քերծուածքներով, եզրերը մաշուած, մէջքի վերին եզրի կաշին,
դռնակը, երեք կապիչներն ու գամերն ընկած. խոնաւութիւն տեսած, թերթեր ընկած
(տե՛ս Պրակ), թ. 251-74 թերթերի արտաքին եզրին այրուածքի հետք, նորոգուած
եւ թերթերն ամրացուած Ի. դարում:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-138բ Պատմագրութիւն արարեալ
Մատթէոսի մեծի քահանայի Ուրհայեցւոյ, վասն Բագրատունեաց թագաւորացն
եւ այլոց բազմաց, ի ԴՃ. թվականէն սկսեալ մինչ ի Ո. եւ ի ԺԱ. թիւն աւարետալ
Տե՛ս
ձեռ. 1731, 77ա-273բ: ա/1բ-35ա: բ/35ա-85ա: գ/85ա-117ա: դ/117ա-38բ:
Ստորին
լս-ում` «Մատթէոս պատմագիրք», բնագիրը սրբագրուած գրչի կողմից:
ա. 1աբ [Վասն կաթողիկոսաց հայոց] - Ի սրբոյն Գրիգորէ մեր Լուսաւորչէն մինչեւ ի սուրբն Իսահակ
հայրապետն... եւ նստի կաթողիկոսք, այլ եւ ի Սիս եւս:
Այս բնագիրն
օրինակուած է Ուռհայեցու Պատմութեան վերնագրից յետոյ:
Բ. 140ա-250բ [Յովհաննու Հայոց կաթողիկոսի Դրասխանակերտցւոյ
Պատմութիւն Հայոց] - /// սուղ ինչ շարայարեցից եւ թէ ոյք ի նոցանէ շինութեան
պարապեալ... եւ աներկեւան սիրով պաշտպանել հանդերձ եղբարբն իւրով ///(անաւարտ):
Սկզբից
եւ վերջից թերի, ստորին լս-ում` «Յովանէս կաթողիկոսի պատմագիրք», բնագիրը
սրբագրուած գրչի կողմից:
Գ. ա. 251ա-271ա Շարագրութիւն հոմերական վիպասանութեամբ
Սակս Պալհաւունեացն զարմի եւ Մամիկոնեանցն սեռի, ի սկզբանէ մինչեւ ցվախճան,
որդի զհարսն փոխանակելով: Ասացեալ բանիւ բարառնական նուսխաօրէն, պիտակ
անուն Սիմէօն վարդապետի Ապարանցւոյ, ի վիպասանութէանն Ղազարու Փարպեցւոյն:
Աւգնեա հոգիդ սուրբ Աստուած ճշմարիտ, ի խնդրոյ երկուց աշակերտացն` Կիրակոսի
Այրարատեցւոյ եւ Անանիայի Նախավկայեցւոյ - Ի սկզբանէ
բանըն բարձրեալ, / Ի յոչ էից զգոյս հաստատեալ... Շինօղ ըզնա յորջյորջեցին,
/ Կացեալ երկրորդ ըզկնի Եզրին:
Ստորին
լս-ում «Սիմէօնէ րաբունապետէ ոգեալ ոտանաւոր»:
բ. 1. 271ա-75բ Յիշատակարան շարագրութեանս եւ պատմութիւն
Ապարանից Սուրբ նշանին, ընդ սոսա ողբ ցաւագին հեծեծանաց ի վերայ Մեծոփոյ
սուրբ ուխտին, զոր ամենայն հասակի պարտ է վեր առնուլ եւ հանապազ երգել - Ի թիւ հազար եռհարիւրոց / կատարեցաւ բանս պատմագրոց...
/ առնուլ հրաման քարոզելոյ / եւ գաւազան իշխանութեանց:
2. 275բ Ըստ անուան երգողին - Սուրբ, երջանիկ կաթողիկէ, / Երկնահանգէտ խորան յերկրէ...
/ Հօր եւ Որդւոյ եւ Սուրբ Հոգւոյն, / Յանցեալն յայժմոյս եւ յապառնեայս:
Հակառակ
խորագրի` ծայրակապ չունի:
3. 276աբ Ի վերա առմանն Թաւրիզու, որ առաւ ի յՕսմանէ,
եւ այլ ողբ ի վերա տառապեալ ազգիս հայոց, ասացեալ ի Սիմէովն վարդապետէ - Արդ,
ի թվին Ռ. 'ւ երսուն, / Դ. ընդ նըմին քծէ անկուն... Ըզբանական աղօթս խօսուն, / Հօր եւ Որդւոյ
եւ Սուրբ Հոգւոյն. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՆԱԽԱԳԱՂԱՓԱՐ 0ՐԻՆԱԿԻ
138բ (1689ից
առաջ) Աւրհնութիւն, գոհութիւն եւ փառք ամենասուրբ Երրորդութեանն, որ ետ զօրութիւն
տկարաութեանս իմոյ գրել զգիրս զայս պատմութեան ժամանակաց անցելոց, զի թէպէտ
եւ յերիս բաժանի թիւս ժամանակաց` անցեալն եւ ներկայն եւ ապառնին, սակայն
ըղձալի է մարդկան ներհուն լինել անցելոյն եւ ապառնեացն, որում ի խնդիր եղեալ
սքանչելի եւ խոհական եւ կորովաբան Մաթէոս քահանայ, հրամանաւ
/139ա/ մեծ իշխանին Հայոց Վասլին յՈւռհայ քաղաք, ոչ ինչ
անընդհատ եղեալ յառաջնոց ճշմարտապատում ժամանակագրացն, որ է ստուգութեամբ
զկնի այլոց իմաստայեղծ պատմագրացն, զթիւս ժամանակաց եւ զպատահումն գործոցն,
որ ի նոսա զազգիս հայոց եւ զայլոց ազգաց` զխախաղութեան եւ զխռովութեան, զպատերազմաց
եւ զգերութեանց, զսովոյ եւ զորոյ եւ զայլոց իրաց բազմաց ի վերա եկելոց ժամանակաց:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
116բ (ստ. լս.)
Յայսմէ տեղւոջէս ի վեր այլ ոք է ասացեալ, զի այլազգ զրոյց տայ:
139ա Արդ, այսմ
մատենագրի փափաքող եղեալ գերերջանիկ եւ աստուածարեալ եւ մեծ րաբունապետն`
տէր Վարդան
Բաղիշեցի, որ յայսմ ժամանակի սա միայն երեւեալ աշխատող եւ հոգաբարձու
ծածկեալ եւ անյայտ պատմագրաց: Եւ սա բազում աշխատութեամբ եւ ջերմեռանդն սիրով
ժողովեաց եւ ի լոյս էած` զոմանս ի հեռաստանէ բազում ծախիւք բերելով եւ զոմանս
գրել տալով գրագրաց հմուտ եւ արագագիր գրչաց: Եւ զայն որ ոչ էր յայտնի` շարագրով
կարգեալ ի մի տփի, մեծաւ աշխատութեամբ հանեալ ի գրոց յիշատակարանաց, ինքն
ժողովեալ հաւաքեաց զթիւս ժամուց եւ ժամանակաց, զանյայտ եւ զխափանեալ թիւս
եւ զպատմու[թիւն]ս, որ ի ծուլութենէ ուսումնասիրաց եւ յանհոգութենէ վարդապետաց
խափանեալ էր: Որ եւ վարձահատոյց լիցի նմա վարձատուն ամենայնի Տէրն մեր Յիսուս
Քրիստոս. ամէն:
Որ եւ զայս պատմագիրքս
Մաթէոսի տեսեալ
եւ ի բազում ժամանակաց հետէ փափաքեալ սորայ, ետ գրել զսա յիշատակ իւր եւ
ի վայելումն ուսումնասէր աշակերտաց իւրոց, եւ ի փրկութիւն հոգւոյ ծնօղաց
իւրոց. հօրն` Եղիային, եւ մօրն` Ղարիպին, եւ եղբարցն`
Խաչատուրին` փոխեցելոյն
ի Քրիստոս, եւ Խօշխապարին, եւ որդւոյ նորին` Ներսէս սարկաւագին,
եւ այլ ամենայն արեանառու զարմից նորին, եւ հոգեւոր ուսուցչին իւրոյ` Խաչատուր վարդապետին:
Այլ եւ յետնեալս ի կարգաւորաց եւ առաջինս ի մեղաւորաց Յակոբ էրէցս` գծագրող
սորին, աղաչեմ զպատահողքդ եւ զընթերցողքդ սորին յիշել ի Տէր |139բ| զիս եւ
զուսուցիչն իմ եւ զծնօղսն եւ զազգականսն մեր, եւ դուք յիշեալ լիջիք յանբաւ գութն
Քրիստոսի Աստուծոյ, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
Գրեցաւ պատմագիրքս ի քաղաղքն Բաղէշ, ի վանքն Ամիրդօլու, ընդ
հովանեաւ Սրբոյն Յովհաննու Մկրտչին, Սրբուհւոյ Աստուածածնին եւ Սրբոյն Ստեփաննոսի Նախավկային, եւ
ամենայն սրբոց, որք աստ կան հաւաքեալ, որ եւ ձեզ եւ մեզ լիցին բարեխօս առաջի
Աստուծոյ: Ի թվականիս հայոց ՌՃԼԸ. (1689), Օգոստոս ի ԻԴ. (24) եղեւ աւարտ
սորին, օրն շաբաթ. եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
276ա (ԺԹ. դ.,
ստ. լս.) ՅԻսրայելէ կոչիմ ըզսոյն,
Որք են հմուտ
գերոյ սըգոյն:
Երամք կանանց
եւ դասք զայլից,
Եկա՛յք կացէ՛ք
գլուխ պարոյն:
Ողորմ լացէ՛ք
զմեզ արտասուօք,
Հանց որ հաւնի
ձեզ իմաստուն:
/276բ/ Այլ յոյս
առնուլ զմանկունս հրոյն
Եւ ողբացուք
զերգըս նոցուն,
Մի՛թէ կարէ ըզչափք
չարին,
Փրկէ ըզմեզ ի
յապառնոյն:
Ասէ հաշտեալ
իմըն խախտեալդ,
Քակտել շինուածդ
ոչ յաւելում:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 1ա (եղծուած),
139բ, 276բ` ութանկիւն. «ՔՐԻՍՏՈՍ ԾԱՌԱՅ, ԱԼԻԽԱՆ»:
ՆՇՈՒՄ` 116բ (ստ. լս.
ԺԹ. դ., Յովհաննէս Շահխաթունեանցի` տե՛ս
ձեռ. 1893). «Գուցէ Մեսրովբա երէց պատմագիր», 119բ «Ողբ Բարսեղ կաթողիկոսի,
ողբ»:
1897
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
|
ԺԳ. դար |
ԳՐԻՉ` Հայրապետ
վրդ.:
ԹԵՐԹ` 283.
չգրուած` 77բ, 262աբ: ՊՐԱԿ` Ա-Ոx12
(Ա, Ն 11, Ո 9): ՆԻՒԹ` թուղթ:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 25,5-25x16,5-17: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(20x13): ԳԻՐ` բոլորգիր
(նմուշ` 135ա): ՏՈՂ` 25: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ սեւ կաշի. միջուկը` տախտակ. աստառը`
ծաղկազարդ դրոշմատիպ կտաւ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 3 (Ա-Գ)+3
(Ե-Է), թուղթ, չգրուած. Ա, Բ, Զ, Է` աւելացուած 1974 թ. նորոգման ժամանակ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Ճակատազարդ`
79ա, 108ա: Լուսանցազարդ` բուսական, երկրաչափական, թռչուն: Գոյներ` կապոյտ,
կանաչ, սեւ:
ՊԱՀԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - Մաշտոց:
ԺԱ. դ. 1 (Դ), սկզբից: Ստացուած մէկ թերթի եզրահատումով, Դա` լուացուած,
գրէթէ անընթեռնելի: Մագաղաթ, 24.5x 15.5, երկսիւն (19x14.5), 20 տող, ուղղագիծ
երկաթագիր (նմուշ` Դբ): «///Քարոզ///Վասն առաքման շնորհաց Աստուած /// Վասն
կնքելոյ զգերեզմանս նշանաւ սրբոյ խաչի է/// Վասն///»:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
թերթերը խոնաւութիւնց գունափոխուած եւ խունացած, մի քանի անգամ նորոգուած.
հին նորոգումներից մէկը ԺԸ. դ., վերջին նորոգումը` վերակազմումով հանդերձ,
1974 թ.:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1. 1ա-75բ [Սամուէլի քահանայի
Անեցւոյ Հաւաքմունք ի գրոց պատմագրաց` Յաղագս գիւտի ժամանակաց անցելոց
մինչեւ ի ներկայս ծայրաքաղ արարեալ]
Տե՛ս
ձեռ. 481, 19ա-59ա: Նխ./ 1ա-2ա (սկիզբը թերի): ա/2ա-29ա: բ/29բ-75բ:
2. 76ա-7ա Ժամանակագրութիւն ի սկզբանէ արարածոց`
զարանց անուանեաց, թէ ո՛ քանի ամս եկաց եւ ո՛ զո ծնաւ, մինչեւ առ մեզ - Եւ արդ, սկիզբն ժամանակագրութեանս զայն աւուրս պատմէ,
որ ըստ մերոյ... եւ անտի մինչեւ ի Դաւիթ ամք ՆԾ. կամ ՆԽԵ. կամ ՆՁԵ.:
Սա Անեցու
Ժամանակագրութեան համապատասխան հատուածում բերուած տեղեկութիւնների
լրացում է, սկզբում ունի ծանուցում` «Եւ արդ վասն զի աստանաւր սահմանեցաւ...»:
Բ. 78աբ Պատճառ Սահմանաց գրոցն [Դաւթի] - Այսպէս պարտ է իմանալ զպատճառ գրոցս. յորժամ գնաց մեծ
փիլիսոփան Դաւիթ... ապա թէ ոչ, իմաստուն էր առաւել քան զառաւել:
Գ. 79ա-107բ [Պատճառք գրեանցն Գրիգորի Աստուածաբանի]
ա. 79ա-80բ Սկիզբն եւ պատճառ Յաղթեցայ գրոցն Աստուածաբանի - Սկիզբն ամենայն առաքինութեան է խոնարհութիւն...
բ. 80բ-81ա Տեսութիւն եւ պատճառ երկրորդ ճառին - Այս ճառս յառաջ ասացեալ է քան զՅաղթեցայն...
գ. 81աբ Պատճառ ճառին երրորդի, որ ասին ձեռնադրիլ
եպիսկոպոս Գրիգորի Աստուածաբանի - Արդ, ասի, թէ յետ գալոյն միւսանգամ ի քաղաքն Գրիգորի
Աստուածաբանի...
դ. 81բ-5բ Պատճառ ճառին, որ առ Աթանաս Աղեքսանդրացի - Յորժամ
փախեցաւ առ Քրիստոս սիւնն եկեղեցւոյ Աթանասիոս...
ե. 85բ-8ա Պատճառ ճառին, որ առ Կեսարիոս, եղբայրն
Գրիգորի Աստուածաբանին - Այսպէս գրեալ է ի պատմութիւն վարուցն Գրիգորի Աստուածաբանի...
զ. 88աբ Պատճառ ճառին, որ առ Գորգոնիա քոյրն Աստուածաբանի - Սրբոցն ամենայն գրեալքն գովութեամբ են, թեպետ ըստ մարմնոյ...
է. 88բ-9բ Պատճառ ճառին, զոր ասացեալ է Աստուածաբանի
վասն մահուան հաւրն իւրոյ, յիշելով եւ զմայրն, Բարսղի մերձ գոլով, որ պատեհաբար
զնա սկիզբն դնէ ի բանս ճառիս - Իբր ասաց Գրիգոր Աստուածաբան
բան գովեստի ի թաղումն եղբաւր իւրոյ եւ քեռն...
ը. 89բ-92բ Պատճառ ճառին, զոր ասացեալ է Գրիգորի
Աստուածաբանի վասն մահուանն Բարսղի Կեսարացւոյ` ուսմնակցի իւրոյ - Սովորութիւն է սրբոց վարդապետաց զարժանիսն յիշատակի
արձանագրութեամբ պատուել...
թ. 92բ-4ա Պատճառ եւ թելադրութիւն Որք յԵգիպտոսէ
գրոցն Աստուածաբանի առաջի ճառին - Ի թագաւորութեան մեծին Թեոդոսի, յորժամ գնայր Գրիգոր
Աստուածաբան...
ժ. 94ա-5ա Պատճառ ճառին, որ առ Մեղիտոս Անդիոքացի,
զոր ոմանք Գրիգորի Նիւսացոյ ասեն ասացեալ եւ ո՛չ Գրիգորի Աստուածաբանի:
Այլ ես Աստուածաբանի ասեմ, զի թէ չէր սորա, ի սորա գիրքս ո՛չ էր եդեալ - Իսկ որք Գրիգորի Նիւսացւոյ ասացին զայս ճառ, այսպէս
հաստատեն...
ժա. 95աբ Գրիգորի Աստուածաբանի ի գալ եպիսկոպոսացն
երկրորդ խաւսք - Հարքն,
որ եկին յԵգիպտոսէ, իբրեւ առին յառաջին աւուրն...
ժբ. 95բ-6բ Նորին առ Գրիգոր Նիւսացի` մերձ կացելոյ
Բարսղի, եւ ի վկայսն - Յորժամ բռնադատեցին զԳրիգոր Աստուածաբան հայրն եւ
մայրն իւր...
ժգ. 96բ-7ա Նորին առ կոչեցեալսն ի սկզբանն եւ ոչ հանդիպեալս
յերիցութեանն - Այս
ճառս յառաջ է ասացեալ, քան զայդ, որ նախ քան զայս գրեալ է...
ժդ. 97ա-9ա Նորին առ Մաքսիմիանոս իմաստասէր, որ
եկն յարտաքս սահմանելոյն առ նա - Իմաստասիրութիւն պատուեալ էր յառաջնոցն մինչ ի ժամանակսն
Գրիգորի Աստուածաբանի...
ժե. 99ա-101ա Պատճառ այնր ճառի, որ ասէ նորին ի բանսն
եւ ի հաւասարեցուցիչն - Այսր ճառի այլ եւ այլս լուաք ի կենդանի ձայնից...
ժզ. 101ա-4ա Պատճառ Յուլիանոսի ճառին, զոր արարեալ
է արձանական զնմանէ Գրիգոր Աստուածաբան - Նախ առաջին տեսցուք, թէ որոց ազգաց ծնունդ էր չարն...
ժէ. 104ա-5ա Պատճառ ի նոր զկնի արձանականացն Յուլիանոսի - Սովորութիւն
էր սրբոց վարդապետաց, զի յորժամ նեղեին...
ժը. 105աբ Պատճառ երկրորդ ճառին, որ յետ դառնալոյն
յանապատէն, որ է վերջին քան զամենայն եդեալ - Յայսմ ճառի երկրորդէ առ ժողովուրդն եւ առ եկեղեցականսն...
ժթ. 105բ-7բ Պատճառ յաղագս երկնայնոցն դասուց եւ եթե
որպիսիք են փառաբանութիւնքն նոցա, եւ ոյք առաջինք, եւ ոյք միջինք եւ կամ
վերջինք - Իսկական
էութիւն եւ գերաբուն աստուածութիւն ամենասուրբ Երրորդութեանն... որով
նուաճեն զհաւատացեալս ի պաշտաւն եւ ի փառաբանութիւն Աստուծոյ... ամէն:
Դ. 108ա-124բ [Պատճառք ճառիցն սրբոյն Գրիգորի Նիւսացոյ
գրոցն]
108աբ [Յառաջաբան] Պատճառք Նիւսացւոյ գրենացն` հնգիցն ի միասին շարագրեալ - Ես` նուաստս յորդիս եկեղեցւոյ Խաչատուր, բազում փութով
հարցանէի` խնդրելով զպատճառս գրենաց սրբոյն Գրիգորի Նիւսացւոյ գտանել,
եւ յոլովս լուայ ի կենդանի ձայնից պատճառս այլ եւ այլս առանձին ամենայն
գրենացն Նիւսացւոյ: Իսկ
վարդապետն իմ Վարդան եցոյց ինձ գրեալ յիւրում Տաւնապատճառին, զոր
ինքն իսկ հաստատեալ էր ի տէր Ներսիսէ Հայոց կաթուղիկոսէ եւ զնոյն
գտեալ յաւրինակի եւ գրեալ այսպէս, թէ Գրիգոր Աստուածաբան զերկոտասան
ամ եկաց ի Բիւզանդիայ եւ մաքրեաց զքաղաքն յամենայն հերձուածողացն, եւ յետ
նորա Նեքտառիոս ձեռնադրեցաւ
Կոստանդիանուպաւլիսի եպիսկոպոս,
եւ յետ Նեքտառիոսի`
Յոհան Ոսկեբերան, այլ բովանդակ զվարս Գրիգորի Աստուածաբանի հրեշտակաց
հազիւ է իմանալ, հանգեաւ խաղաղութեամբ ի յութն Յունուարի ամսոյ եւ փոխեցաւ
յանանց ուրախութիւնսն, եւ յետ փոքր ինչ աւուրց բերաւ նշխարքն ի Կոստանդինուպաւլիս մեծաւ
պատուով եւ եդաւ ի մեծ եկեղեցւոջն Պետրոսի եւ Պաւղոսի, ի նոյն տեղւ|108բ|ոջ
եդաւ եւ Յոհաննու
Ոսկեբերանի նշխարքն` երկու լուսաւորացն աշխարհի, զի որպէս Պետրոս եւ Պաւղոս առաքելոցն,
նոյնպէս եւ սոքա ի վարդապետաց եղեն երեւելիք եւ գովելիք. եւ որպէս նոքաւք
Հռոմ պսակի, նոյնպէս եւ սոքաւք` Կոստանդինուպաւլիս: Ասի դարձեալ, թէ սուրբն
Գրիգոր
Նիւսացի, լցեալ Հոգւով Սրբով, մեկնեաց զԻնն երանութիւնն Քրիստոսի
եւ զՀայր մեր որ յերկինսն, եւ զԱռակսն Սողովմոնի, զԺողովողն եւ զԵրգս երգոցն
եւ զԲնութեան գիրսն, որ է վասն մարդոյ, բանիւ եւ հրամանաւ մեծին Գրիգորի Աստուածաբանի, յորժամ
գնաց ի ժողովն Կոստանդիանուպաւլսի` մինչեւ ի հաւաքումն եւ ի գալուստ
հարցն, եւ, որպէս ասի, նմա տային զնախապատըւութիւնն ի խաւսսն, եւ բազում ճառս
վասն ուղղափառութեան գրեաց, եւ քաղցրագոյն է նորա վարդապետութիւնն եւ խաւսքն
քան զմեղու խորիսխ, հանգեաւ Յունուարի ի տասն եւ եւթն. մեզ բարեխաւս առ Տէրն
եւ Աստուած: Այս հինգ գրոցս Վարդան վարդապետն զայս հաստատէր պատճառ,
բայց եւ զայլոց վարդապետացն ասացից, զոր ցուցին առանձնապէս իւրաքանչիւր
գրոց զպատճառսն:
ա. 108բ-9բ Պատճառ ճառից Ժողովողին, զոր բացայայտեալ
է սուրբն Գրիգորի Նիւսացի` եղբայր անդրանիկ սրբոյն Բարսղի Կեսարու, ի Դաւիթ
վարդապետէ ասացեալ - Սակս անյայտութեան մտաց Առակացն Սողովմոնի, զոր ասէ...
բ. 109բ-12բ Յաղագս Երգոյ երգոցն տեսութիւն փառաբանութեան - Իսկ յաղագս Երգոյ երգոցն այսպէս լուաք զպատճառն...
գ. 112բ-4ա Պատճառ Ինն երանութեանց եւ Հայր մեր որ
յերկինս - Յաղագս
Ինունց երանութեանցն այսպէս լուաք զպատճառն...
դ. 114ա-5ա Սկիզբն ի Հայր մեր որ յերկինս, ըստ կարգի
այլոցն` Ժողովողին, Երգ երգոցին եւ Ինն երանութեանն: Հայր մեր որ յերկինս
ասացաւ ի Գրիգորէ Նիւսացոյ լի իմաստութեամբ - Ամուր զէն են եւ խաւսակցութիւն ընդ Աստուծոյ աղաւթք...
ե. 115ա-7ա Պատճառ վերջին ճառին ի Դաւթա հոգացեալ,
զոր ասէ. Եկն եւ ի մեզ հոգեւոր խրախճանութիւն - Եկն եւ ի մեզ
հոգեւոր խրախճանութեան սպասաւորութիւն...
զ. 117ա-8բ Պատճառ Յաղագս կուսութեան գրոցն - Այսպէս
ասի, թե սուրբն Բարսեղ եւ սուրբն Գրիգոր Աստուածաբան կուսանք գոլով...
է. 118բ-21ա Սկիզբն եւ պատճառ ըստ կարգի այլոցդ` Յաղագս
կզմութեան մարդոյն լիակատար բանիւք - Այսպէս լուաք ի հոգեւոր վարժապետաց ի կենդանի նոցուն
ձայնիցն...
ը. 121ա-4բ Պատճառ Յաղագս բնութեան գրոցն - Կարծեցին ոմանք զԿազմութեանն գիրս յառաջ գրեալ Գրիգորի...
բանական ի բնութեանս, ի փառս Քրիստոսի, յաւիտեանս. ամէն:
Ե. 124բ-51ա [Պատճառք Պահոց գրոցն ի Բարսղէ Կեսարացւոյ]
ա. 124բ-6բ Դաւթա վարդապետի Պատճառ Պահոցն գրոց`
ի Բարսղէ կարգելոցն, ասացեալ ի հմտութիւն վարժողաց - Սրբոց
արանց աստուածազգեստից սովորութեամբ առեալ ի միմեանց...
բ. 126բ-7բ Պատճառ եւ տեսութիւն երկրորդ ճառին ասացեալ - Վարդապետութիւնս,
որ կարգեալ է սրբոյն Բարսղի...
գ. 127բ-9ա Պատճառ երրորդ ճառին, որ վասն արբեցողաց - Զառաջին ճառն եւ զերկրորդն ասացեալ է սրբոյն Բարսղի...
դ. 129ա-30ա Պատճառ չորրորդ ճառին` ի Հայեացն ի քեզ
ասացեալ - Թեպէտ եւ ամենայն
խրատք վարդապետութեան...
ե. 130ա-1բ Պատճառ հինգերորդ ճառին, որ առ Նաւատիանոսքն`
սրբոյն Բարսղի ասացեալ վասն ապաշխարութեան - Մեծն եւ առաջինն ամենայն եպիսկոպոսաց սուրբն Բասիլիոս...
զ. 131բ-2բ Պատճառ վեցերորդ ճառին ի յայրն, որ ասաց.
Քակեցից զշտեմարանս իմ եւ մեծամեծս շինեցից - Սովորութիւն
է սրբոց վարդապետաց յոքնակի ջանիւ...
է. 132բ-3ա Պատճառ եւթներորդ ճառին վասն աւրինականին
հարցման առ Տէր, Դաւթա հոգացեալ, սկիզբն - Երանելին
Բասիլիոս առնու ի խրատ մարդկային...
ը. 133աբ Պատճառ ութերորդ ճառին, որ վասն վաշխառուաց - Որպէս յառաջասացեալ երկու ճառիցդ է տեսութիւնդ...
թ. 133բ-4ա Պատճառ իններորդ ճառին, որ վասն բարկացաւղաց - Գազանային եւ սողնական ցուցանէ...
ժ. 134աբ Պատճառ Ժ. ճառին, որ վասն մախանաց ասացեալ
է - Վարդապետս սուրբ զայս դնէ սկիզբն ճառիս...
ժա. 134բ-5բ Պատճառ մետասան ճառին, որ ի Սաղմոսն
առաջին - Այսպէս կարծի յոմանց, թէ ամենայն Սաղմոսացն Դաւթի...
ժբ. 135բ-7ա Պատճառ ԲԺ. ճառին, ԾԹ. սաղմոսէն - Մեծի եկեղեցւոյն Կեսարու, որում առաջնորդ էր սուրբն
Բասիլիոս...
ժգ. 137աբ Պատճառ երեքտասան ճառին, որ ի վաթսուն
եւ մի սաղմոսն - Վերնագիր
սաղմոսիս Իդիթովմա ասի, Իդիթոմ երգիչ միայն...
ժդ. 137բ-8բ Պատճառ չորեքտասան ճառին, որ ի հարիւր
եւ չորս սաղմո[սն] - Հոգաբարձրութիւն էր առաջնորդաց եկեղեցւոյ Քրիստոսի...
ժե. 138բ-9ա Պատճառ հնգետասան ճառին, որ յամենասուրբ
Երրորդութիւնն - ԶԱստուած
հանապազ յիշել բարեպաշտութիւն մեծ է, ասէ...
ժզ. 139աբ Պատճառ ԺԶ. ճառին յսկիզբն Աւետարանին
Յովհաննու, զոր ասէ. Ի սկզբանէ էր բանն - Որ նախ քան զայս ճառ աստուածաբանութիւնն յամենասուրբ
Երրորդութիւնն...
ժէ. 139բ-40բ Պատճառ ԺԷ. ճառին, որ ի ծնունդն փրկական - Քրիստոսի
ծնունդն իւրականն եւ յատուկ առ ի Հաւրէ...
ժը. 140բ-1ա Պատճառ ԺԸ. ճառին, Վասն հարցման Բարսղի
առ Ապողինար - Եւ
ի վերնագրէն ուսանիս, զի յետոյ թարգմանեցաւ ճառս ի Դաւթէ թարգմանչէ եւ եդաւ
յայսր մատենի...
ժթ. 141աբ Պատճառ ԺԹ. ճառին, Հարցումն Բարսղի առ
Աստուածաբան - Այսպիսի հարցուածքս եւ պատասխանիքս արանցն աստուածազգեստից...
ի. 141բ-2ա Պատճառ Ի.երորդ ճառին, որ առ Ոպտիմէոս
եպիսկոպոս - Ոպտիմէոս
եպիսկոպոս վիճակակալ ընդ իշխանութեամբ Բասիլիոսի...
իա. 142ա-3ա Պատճառ ԻԱ. ճառին, որ առ Սեբիոս եպիսկոպոս
Կեսարու ասացեալ - Եւսեբիոսս այս առաջնորդ էր Կեսարու...
իբ. 143աբ Պատճառ ԻԲ. ճառին, որ ի Բարսեղէ առ Գրիգոր
Աստուածաբան վասն հաւատարիմ վարուց - Սուրբն Բասիլիոս եւ Գրիգոր Աստուածաբան երկոքին ընտրեալք...
իգ. 143բ-4ա Պատճառ ԻԳ. ճառին` ի Բարսղէ առ նոյն Գրիգոր
Աստուածաբան, վասն կանոնական սահմանադրութեան ասացեալ - Գովելով
եւ լուռ լինելով ասէ. Ունիմք ի սիրտս մեր...
իդ. 144աբ Պատճառ ԻԴ. ճառին, որ առ Դէոդորոս երէց Անտիոքացի - Դէոդորոսս այս ի լաւաց եւ ի պիտանեաց էր, եւ ի գոլ...
իե. 144բ-5ա Պատճառ ԻԵ. ճառին, որ Յաղագս գոհութեան - Յայսմ ճառի զառաքեալականն յարգէ պատուիրան...
իզ. 145աբ Պատճառ ԻԶ. ճառին, որ ի Յուղիտեա վկայն - Սուրբ եւ երջանիկն Բասիլիոս վկայասէր գրէ...
իէ. 145բ-6բ Պատճառ ԻԷ. ճառին, որ ի սուրբն Ստեփանոս
ներբողական բան գովեստի, ի սրբոյն Բարսղէ - Զհրաշալի նահատակութիւն սրբոյն Ստեփաննոսի...
իը. 146բ-7ա Պատճառ ԻԸ. ճառին, որ ի քառասունսն Սեբաստիոյ - Սուրբ եւ սքանչելի վկայիցն յիշատակ, որ ի Սեբաստիայ
կատարեցան...
իթ. 147բ-8բ Պատճառ ԻԹ. ճառին, որ ի սուրբ վկայն Գորդիոս - Մեծն
ամենայն հայրապետաց եւ վկայասերն Բասիլիոս...
լ. 148բ-9ա Պատճառ Լ. ճառին, որ վասն մկրտութեան - Սուրբ եւ երանելի հայրապետն ասաց ի քառաստնորդսն աղուհացից...
լա. 149աբ Պատճառ ԼԱ. ճառին ընդդէմ այնոցիկ, որ
յանդգնին չարեաց պատճառ ասել զԱստուած - Սովորութիւն էր սրբոց վարդապետացն հանապազ որոնել...
լբ. 149բ-51ա Պատճառ ԼԲ. ճառին, որ վասն ողորմածութեան
եւ աղաւթից պատուիրէ, ի գլուխ այլոցն ամենեցուն - Զոր
աւրինակ ճարտարք ի բժշկաց...
լգ. 151ա-3ա Սկիզբն եւ պատճառ Հարցողաց գրոցն սրբոյն
Բարսղի - Այսպէս
լուաք ի գրոց եւ յուսուցչացն մերոց, թե ի ժամանակին...
լդ. 153ա-5ա Այլ պատճառ Հարցողաց Բարսղի - Այսպէս
լուաք ի հարանցն սրբոց...
լե. 155ա-7բ Սկիզբն եւ պատճառ Վեցաւրեա գրոցն` ի սրբոյն
Բարսղէ ասացեալ - Սուրբն եւ սքանչելին Բասիլիոս մեծատան եւ բարեպաշտ
ծնաւղաց զաւակ... զվեցաւրէս ի զատկի շաբաթուն ի փառս Աստուծոյ, Հաւր եւ Որդւոյ
եւ Սուրբ Հոգւոյն:
Զ. 157բ-83ա [Պատճառք Եւագրի գրոցն]
ա. 157բ-9բ Սկիզբն եւ պատճառ Եւագրին եւ նախաշաւիղ,
որ ասէ, թէ նշանակ յԵզեկիէլ - Երանելին Եւագրիոս, թե որպիսի վարուք ճգնեցաւ...
բ. 159բ-65բ Պատճառ եւ տեսութիւն ի գիտնականն եւ
յարդիւնաւորն - Գիտնական, զտեսական առաքինութիւնսն ասէ եւ արդիւնաւոր...
գ. 165բ-6բ Այլ պատճառ Եւագրի, Եւագրեա նշանակ
յԵզեկիէլ - Եւագրիոս այր Պոնտացի, ի քաղաքէ Բերիայ...
դ. 166բ-8ա Գիտնական եւ արդիւն - Գործնականք ճառից խելամուտ լիցին...
ե. 168ա-9ա Քանզի յառաջագոյն - Այն քուսիթայն նշանակէ, շնորհաց փրկչին մերոյ Աստուծոյ...
զ. 169ա-70ա Առ ութ խորհուրդսն - Եւ մեկնութիւն յաշխարհէ ասէ...
է. 170ա Վասն քնոյ ցնորից - Այլ յորժամ դարձեալ ի սրտնութիւն ինչ խռովին...
ը. 170աբ Վասն հաստատու[թեան] - Երկրորդ նոր խուսափելոյ դիւացն. յորժամ դիւացն յաղթէ...
թ. 170բ-1բ Վասն անցաւ[որաց] - Միտք սկսեալ զիւր լոյսն...
ժ. 171բ-3ա Ճառ Սեքստեայ - Անհնար է անցից անցիցն...
ժա. 173աբ Վասն ընդուն[ելութեան] - Զի մինն յերեսաց փախչի, պոռնկութիւն է...
ժբ. 173բ Վասն պաշտաման - Որ զպիտոյսն երթան խնդրել յաշխարհէ...
ժգ. 174ա-5բ Նոր[ին] - Ժառա՛նգք Աստուծոյ, լուարո՛ւք զպատգամս...
ժդ. 175բ-83ա Դարձեալ յԵւագրեն, ի բանից վարդապետին
Սարկաւագ կոչեցելոյ - Եգիպտացւոց սուրբ վարդապետն Աթանաս ասէ... եւ խափանումն
աղաւթիցն քոց լինի:
Է. 183ա-98ա [Պատճառք գրեանցն Փիլիոնի իմաստասիրի]
183ա-4բ [Յառաջաբան] Սկիզբն եւ պատճառ գրոց, զոր արարեալ է բազմախորհուրդ սքանչելոյն
Փիլոնի լի իմաստութեամբ - Մեծիմաստն եւ սքանչելին Փիլոն էր ազգաւ իսրաեղացի,
բայց ոչ երեւի, թե յորոց ցեղից էր...
ա. 184բ-6ա Պատճառ Նախախնամութեան գրոցն - Արարչին Աստուծոյ ի բարի սահմանադրեալ զեղականացս
գոյացութիւն...
բ. 186ա-7բ Փիլիոնի` Այնոցիկ, որ ի լինելութեան
խնդրոց եւ լուծմանց, յաղագս ծննդոցն գրոց պատճառ տեսութեան - Սքանչելին
Փիլոն ազգաւ իսրաէղացի, վասն զի յորդւոց գերութեանն...
գ. 187բ-8ա Սկիզբն եւ պատճառ Փիլոնի գրոցն, որ կոչի
Տեսականին, այսինքն` նահապետացն - Մեծիմաստն
Փիլոն առնու յանուանէ զնահապետացն անուն...
դ. 188ա-9ա Յաղագս Այլաբանութեան Փիլոնին, սկիզբն
տեսութեան - Արդ,
գիտելի է, թէ որպիսի իմն պատճառաւ եկն սքանչելին...
ե. 189ա-90ա Սկիզբն եւ պատճառ գրոցն Փիլոնի այնմ որ
ասի, թե Երեւեցաւ Աստուած Աբրահամու առ կաղնեաւն Մամբրէի - Անպարիմանալին Աստուած, որ նախախնամէ առհասարակ...
զ. 190ա-1բ Սկիզբն եւ պատճառ Ելից գրոցն` ի Փիլոնէ
ասացեալ - Մեծ է առ եբրայեցիսն Ելիցն գիրք, քան զամենայն հին
պատմութիւնսն...
է. 191բ-3ա Տեսութիւն գրոցն Փիլոնի, որ Տեսական
անուանի, այսինքն` Միակեցաց - Արդ, այս եւթներորդ շարագրութիւն ի Փիլոնէ արարաւ,
որ է վերջին...
ը. 193ա-7բ Փիլոնի` Այնոցիկ, որ ի լինելիութեան
խնդրոց եւ լուծմանց, ասացեալ սկիզբն միահամուռ Է. գրոցն Դաւթի վարդապետի - Մեծիմաստն Փիլոն իսրաէղացի գոլով, այլ ոչ երեւի թե
յորոց ցեղից...
թ. 197բ-8ա Փիլոնի Յաղագս նախախնամութեան բան
առաջին առ Աղեքսանդրոս, Գոշին ասացեալ պատճառ - Անզեղջ է Աստուած ի ձիրս, եւ զոր պարգեւէ, այլ ոչ նախանձի...
յորժամ զնախախնամութեան բան:
Ը. 198ա-283բ [Սկիզբն եւ պատճառ Առ որս գրոցն]
ա. 198ա-209ա Պատճառք համառաւտ Առ որս բանիւն են պաճուճեալք
Գրիգորի Աստուածաբանի առ Եւնոմիանոսսն - Յետ մահուան Մեծին Կոստանդիանոսի բաժանի թագաւորութիւն
նորին...
բ. 209ա-220ա Նորին Յաղագս հաւատոյ - Յառաջնում ճառին հանդիսացաւ ընդդէմ չարափառացն...
գ. 220ա-45բ Նորին Յաղագս Որդւոյ, բան առաջին - Յառաջնումն ճառին ելոյծ զընդդիմաբանիցն վիճմունս
իրաւաբանութեամբ եւ սիրով...
դ. 245բ-8բ Առ այնոսիկ, որ ասեն, եթէ մեծ է Հայր
քան զՈրդի - Ի ճառիս
յայասմիկ բազմադիմի նշանակաւ ցուցանէ զհաւասարութիւնն Որդւոյ...
ե. 248բ-67ա Նորին Յաղագս Որդւոյ, բան երրորդ - Ճառս
այս թեպէտ եւ երրորդ է ի կարգի շարադասութեան,
սակայն երկրորդ է յետ առաջնոյն...
զ. 267ա-83բ Նորին Յաղագս Սրբոյ Հոգւոյն - Արդ, որ յաղագս Որդւոյ բանն է, այսքան կարգաւորաբար
դնէ եւ զայս ճառ... յաղագս աստուածութեան Հոգւոյն, եթե ոչ յոյժ///:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
92բ Զմեղաւք
մեռեալս` Հայրապետս, որ
շարագրեցի զսոսա ի շահ եւ ի յաւգուտ մանկանց եկեղեցւոյ, յիշեսջիք ի Տէր,
ո՜վ արժանաւոր ընթերցողք, եւ զծնաւղսն իմ եւ զեղբարսն, եւ Աստուած ձեզ եւ մեզ
առհասարակ ողորմեսցի. ամէն:
105բ Զմեղուցեալ
Հայրապետս յիշեա՛յ,
ո՜վ եղբայր սիրելի, եւ Աստուած զքեզ յիշէ:
107բ Զբազմամեղ
անձն իմ Հայրապետիս եւ եղբարց
իմոց` Կարապետին եւ զԽաչատրին, յիշեա՛յ, ո՜վ
պատուական վերծանող եղբայր, ի Քրիստոս, զի ողորմեսցի քեզ եւ մեզ:
147ա ԶՀայրապետ գրիչ յիշեսջիք
ի Տէր, աղաչեմ զամենեսին` որ աւգտիք:
151ա Զբազմամեղ
եւ զեղկելի անձն իմ Հայրապետ վարդապետիս յիշեսջիք ի Քրիստոս`
որք աւգտիք ի սմանէ:
183ա Հայրապետ վարդապետ եւ
մեղապարտ գրիչ յիշեսջիք ի Քրիստոս, ո՜վ աստուածասէր ընթերցող ուսմամբ:
Միայն`
92բ, 107բ, 183ա էջերինը տե՛ս ԺԳ. դ. յիշ-ք, էջ 905:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ*
168ա (#, ստ.
լս.) Հայրապետ վարդապետ
ողորմեսցի Քրիստոս եւ տացե արքայութիւն յաներեկ աւուրն:
191բ (ստ. լս.)
Նորոգեա՛, Քրիստո՛ս, զհոգի Հայրապետ վարդապետի ի նորոգմանն:
*Հնարաւոր
է լինեն նոյն գրչինը` գրուած արդէն կազմուած ձեռագրի լուսանցներում:
ՆՇՈՒՄ` Գա` «ՈԻԷ.
- 1178ից յետոյ, ԺԳ., Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»: Զբ-ին
սոսնձուած թերթիկի վրայ, մեքենագիր` «Վերակազմուած է հին ու նոր կաշուով,
հին կազմաստառով: Գլխաւոր վերականգնիչ Ա. Խաչատրեան,
Երեւան 1974 թ.»:
1898
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
[ԿԻԼԻԿԱՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆ] |
ԺԳ. դար |
ԳՐԻՉ` [Վասիլ]: ՍՏԱՑՈՂ` Յովասափ
վրդ:
ԹԵՐԹ` 280
(լրացուած ԺԸ. դ.). չգրուած` 1բ, 5աբ, 97ա-122բ, 183աբ, 192աբ, 205ա-8բ, 226բ-9բ,
258ա-9բ, 275բ, 277աբ: ՊՐԱԿ` 4+1+Ա-ԺԱx8
(Գ 10) +10 + 6+10+ԺԲ-ԺԹx8 (ԺԲ 5, ԺԹ 7)+1+Իx8+1+ ԻԱ-ԻԲx8 (ԻԱ 7, ԻԲ 5)+4+ԻԳ-ԻԵx8
(ԻԳ 7, ԻԵ 3)+3+ԻԶ-ԼԱx8 (ԻԹ 6+2` թ. 258-9, ԼԱ 7)+1+ԼԲx2 +1: ՆԻՒԹ` մագաղաթ, թուղթ, թ. 1-5, 71-2, 77, 90, 97-122,
183, 192, 205-8, 227-9, 258-9, 277, 280. լուսագծերով եւ լուսադրոշմով` եռամահիկ,
կամ IS, կամ թագ, որի տակ խաղողի
ողկոյզ յիշեցնող շեղանկիւն, կամ թագ` տակը բոլորշու մէջ երկու F, որից մէկը հայելային անրադարձով, իսկ բոլորշու
տակ` խաղողի ողկոյզի նմանուող շեղանկիւն: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
23,6x18: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(18.5x 13.5): ԳԻՐ` բոլորգիր
(նմուշ` 145ա): ՏՈՂ` 27: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ մուգ կարմիր կաշի. միջուկը` տախտակ.
աստառը` զարդանախշ կտաւ. լուսանցակողերը` կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Ճակատազարդ`
123ա, 168ա, 172ա, 176ա, 218ա, 230ա: Լուսանցազարդ` բուսական, թռչուն: Զարդագիր`
հանգուցագիր, թռչնագիր, երկաթագիր` մարդու դեմքով: Գոյներ` կարմիր, դեղին,
շագանակագոյն, սեւ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի եզրերը մաշուած. 1747 թ. ստացող Յակոբ Շամախեցին վերստին նորոգել
եւ վերակազմել է. մագաղաթէ պակասաւոր պրակները լրացրել թղթէ թերթերով.
առանձին մագաղաթէ թերթեր գունափոխուած, խունացած եւ ցեցակեր (թ. 27,
33բ-4բ, 35բ-6ա, 37ա-8ա, 40բ-1ա, 51բ-2ա, 67բ-8ա, 78ա, 79բ-80ա, 86ա), թ. 88, 270`
թուլացած, թ. 24` վերին լս-ը վնասուած, թ. 123, 127, 141, 152, 154, 165,
213, 220` ստորին լս-ում փոքրիկ վնասուածքներ, թ. 172ի ճակատազարդը ջնջուած,
թ. 260-76` խոնաւութիւնից ծալք տուած:
Գրչութեան
տեղի եւ գրչի անուան համար տե՛ս Կ. Մաթեւոսեան, Հեթում Կոռիկոսցու լրացումները Սամուէլ
Անեցու Ժամանակագրութեան մէջ.- «Էջմիածին», 2010, Թ., էջ 50-51:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2ա-4ա Բովանդակութիւն մատենիս - Ա. Սամուէլի քահանայի Հաւաքմունք ի գրոց պատմագրաց...
ԻԷ. Յիշատակարան ստացողի մատենիս Յակոբ եպիսկոպոս Շամախեցւոյ, գրեալ
յամի տեառն 1747 (ՌՃՂԶ.)... Յիշատակարան ընթերցողի մատենիս... Մեսրովբ եպիսկոպոսի
Սմբատեանց
Նախիջեւանցւոյ, յամի տեառն 1885 եւ Հայոց ՌՅԼԵ. (1885)... Ալէքսանդր Ալէքսանդրօվկի (կազմուած
1885ին):
Բ. 6ա-96բ Սամուէլի քահանայի Համաքմունք ի գրոց
պատմագրաց յաղագս գիւտի ժամանակաց անցելոց մինչ ի ներկայս ծայրաքաղ արարեալ.
Տե՛ս
ձեռ. 481, 19ա-59ա: Նխրգ./6ա-7բ: ա/7բ-31բ: բ/32ա-96բ (աղիւսակ ժամանակագրականը
պակասաւոր, վերջից թերի, թ. 71ա-2բ, 75ա-8ա, 83ա-84բ, 90աբ լրացուած ԺԸ. դ.
նորոգողի կողմից, 89բ. նոյն ձեռքով, «Սամուէլ Անեցի, գրիչ պատմութեանս»:
Ունի յետագայ շարայարութիւն` ՈԻԳ.-ՉԽԹ. թթ.:
Մ. Սմբատեանի
ձեռքով` 96բ. «1300.-749, Գրիգոր է. Անաւարզեցի կաթողիկոս, Հերթում Բ. թագաւոր
Հայոց` վերստին»:
Գ. 1. 123ա-67բ Պատմութիւն խրոնիկոնին, զոր նըւաստ
ծառայս Քրիստոսի Հեթումս տէր Կուռիկաւսոյ փոխեցի ի ֆռանգ գրոց ի թուին Հայոց
ՉԽԵ. - Յառաջին
ամի ծնընդանն Քրիստոսի եղեւ գալ մոգուցն յերկրպագութիւն... եւ շահեցաւ ի
նոցանէ ԻԴ., ընդ դարիտ եւ ընդ ղալէ:
136ա.
ստ. լս., ջնջած, կարդացուողը` «///եղեալ վեղվորացն ի մաքր/// ծնունդ մաւրմե
տէր որ ոչ///»:
2. 168ա-72ա Պատմութիւն ազգին Ռովբինանց, թէ որպէս
տիրեցին Կիլիկիո - Ռովբէն Մեծն` ազգական ոմն եւ իշխան թագաւորին Հայոց
Գագկա... եւ որդոյ թագաւորին Կիպրոսի, վերոյ ասացելոյ Կտլըզինին:
3. 172ա-5բ Ազգաբանութիւն թագաւորացն Երուսաղէմի
եւ թագաւորացն Կիպրոսի - Սուրբ քաղաքն Երուսաղէմ թափուեցաւ յանաւրինաց...
եւ այս եղեւ ռե Քուռաթն, հայր Քուռատնին:
- 173բ Թագաւորք Կիպրոսի - Երկու ձիաւոր եկին ծովուն ի յան դիհէն, որ էին եղբարք
Ճաւֆրե Տլըզինին... եւ ծնաւ ի նմանէ որդի մի Լեւոն անուն:
- 174բ Ազգաբանութիւն բրընձնոյ Անտիոքա - Պեմունտն` երորդ ի Ռաւպերտ կի Ջարդին եւ յորժամ առաւ
քաղաքն Անտիոք... այլ ոչ ոք կալաւ զպայլութիւն բրնձութեանն:
4. 176ա-217բ Պատմութիւն արարեալ պատրիարգին Ասորոց
Միխայէլի, զոր Վարդան վարդապետ Արեւելցին փոխեալ էր յասորի գրոց - Ի թուին Հայոց Հ. երեւեցաւ Մահմէտ, որդի Աբդլայի...
եւ ամենակալ թագաւորին անմահի Տեառն եւ Աստուծոյ մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի,
որ է աւրհնեալ յաւիտենս... ամէն:
Չգրուած
183, 192, 205-8 թերթերը դրուած են բնագրի ընկած թերթերի փոխարէն:
Հմմտ.
Ժամանակագրութիւն Տեառն Միխայէլի, Երուսաղէմ, 1871, էջ 293-507:
Դ. [Բանք զանազանք]
1. 218ա-21ա Վասն տիեզերական սիւնհոդոսացն, թէ երբ
եւ վասն որոյ եւ յորում տեղւոջ ժողովեցան եւ զով ոք նզովեցին: Պարտ է գիտել,
եթէ Է.երորդ ժողովք եղեն - Առաջինն սուրբ եւ տիեզերակալն սինհոդոսն եղեւ ի Նիկիա...
դատապարտեցաւ շաղախեալ հայհոյութիւնքն: Եւ Յիսուսի Քրիստոսի փառք այժմ
եւ յաւիտեան:
2. 221բ-2ա Այս են քաղաք եւ շինաւղք նոցին - Ամասիա թագաւորն զՄսիս շինեաց... Կոստանդիանոս զԿոստանդինուպաւլիս
շինեաց, որ է ըՍտամբօլ:
3. 222աբ Չորս գետք են - Փիսոն` ի Հնդկաց եւ յԵթիաւպաց Գանկէս կոչի... եւ Կարնոյ
լերանց մաւտ ի յԱրծն քաղաք:
4. 222բ-3բ Գետք եւ գնացք նոցա. մեծ եւ անուանիք
ԽԲ. - Նաբանայ եւ Փարփայ ի Դամասկոս ելանեն... եւ մայրն
իւրեանց համատարած ծովն... ամէն:
5. 224ա-6ա Անուանք քաղաքացն Հնդկացն եւ Պարսիցն - Պանիան քաղաք` Ը. աւուրց ճանապարհ... Սկունդրի այս քաղաքք
են Հնդկաց եւ Պարսից... յաւիտեանից յաւիտեանս:
6. 230ա-40ա [Եպիփանու Կիպրացւոյ] Կարգադրութիւն Աստուծով սրբոց մայրաքաղաքաց
եւ մետրապաւլտաց եւ արհեպիսկոպոսաց, սահմանեալ ըստ առաքելական եւ պատրիարգական
աթոռոց, եւ եդաւ այս կարգ աստիճանացս քահանայապետից ըստ տիեզերական ժողովոց
աւրինաց - Առաջին
աթոռ` երեցն Հռոմ, գլխաւոր եւ նախապատիւ
առաքելոյն Պետրոսի... Կիթրի, Տրիմիթուս, Կարպաթին:
- 231ա Եպիփանու եպիսկոպոսի Կիպրացոյ վասն
նախապատիւ եկեղեցեաց իւրաքանչիւր աթոռոց մայրաքաղաքաց - Նախ առաջին պատրիարգ Հռովմա, պատրիարգ Կոստանդնուպոլսի...
ընդ կողմանս արեւմտից աշխարհաւքն իւրովք:
- 234ա Կարգ մետրոպաւլտաց առաքելական եւ պատրիարգութեան
աթոռոց աստուածապահ թագաւորական քաղաքին Կոստանդինուպաւլսի, որ սահմանեցաւ
ի թագաւորական ժողովն յայտնի իրաւամբք եւ գրեալ պահեցաւ որպէս այսաւր գտաւ
յարկեղս սուրբ եկեղեցոյն եդեալ - Կեսարիա` Ա.,
Եփեսոս` Բ., Եռակլիաս Գ. ... մետասաներորդն առաջներորդ` Կարպասին:
7. 240ա-50ա Գիր, որ եղեւ առ ի Նեղոսէ կրաւնաւորէ մակակոչեցեալ Դուքսապատիռ,
ի խնդրոյ եւ հրամանաւ բարեպաշտ մեծի թագաւորին Ֆռանկաց, ի Սիկիլիա կղզին
Ռաւճերի` Վասն հինգ պատրիարգացն աթոռոց եւ որ նոցունց են արքեպիսկոսոսք
ի մայրաքաղաքսն, եւ մայրաքաղաքացն եպիսկոպոսք, եւ որք ինքնագլուխք են արքեպիսկոպոսք,
եւ իւրաքանչիւրոցն վիճակք ըստ պատրիարգացն աթոռոց սահմանեալ, նայ թէ եւ
ե՛րբ կամ որպէ՛ս հաստեցաւ իւրաքանչիւր պատրիարգացն աթոռ եւ վասն կարգացն
նոցա եւ յատկական իւրաքանչիւրոցն անուանց. եւ գծագրեցաւ ի թուին ՑՈԾԱ. - Ամենամեծատոհմն տէր իմ, վասն պատճառին... քաղաքք եւ
իշխանութիւնք Կոստանդինուպաւլսի: Եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն:
8. ա. 250բ-2ա Արժանապատւութիւն ի կաթողիկէ եկեղեցոջ, զոր կալցին ժառանգաւոր
սարկ[աւագք] եպիտաւն աւրխաւնդաւս - Ա. Սա զպատիւ անուանն միայն ունի... ԻԶ. Այս իշխանքս
ոչ լինին քահանայ, այլ սարկաւագք... եւ մեք աղաւթից եւ բանին հպատակ լիցուք:
բ. 252աբ Կարգ երգողացն, որք ոչ լինին սարկաւագք, այլ կէս սարկ[աւագ]աց եւ երգողաց
եւ ընթերցողաց եւ զայլ, որ հանգոյն սոցին աստիճանաց կալցին ձեռնադրութիւնս - Դէմէլսիկոս լադին է, ինքն կա ի մէջն... Տեառն Ներսիսի
է թարգմանեալ` եպիսկոպոսի Տարսոնի, այսոսիկ կարգաւորութիւնք:
9. 252բ Յաղագս կշըռոց - Քանքարն ԹՌ. դահեկան է... իսկ կենդինարն հարոյըր լիտր
է, որ լինի Բ. լիտրն ՀԲ. դահեկան: Եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն:
10. 253ա Այլուստ - Մատթան
քահանայի, որ ի ցեղեն Ղեւա... թէ ահա Եղիսաբեթ ազգական քո եւ նա յղի է:
11. 253ա Այլուստ - Առաջին
դարուն Ենովք յերկինս փոխեցաւ... ի կատարումն եկեալ Քրիստոս ծնաւ:
12. 253աբ Տեառն Ներսեսի գտեալ հարցմամբ ի յԱպուսատ իմաստասիրէն - Սելեւկիոս թագաւոր հետ Աղեքսանդրի շինեաց զՍելեւկիա...
այլ պահել զբազում կանայս:
13. 253բ Այլուստ [Անուանք աշակերտացն Սահակայ եւ Մեսրոպայ] - Երանելոյն Սահակայ եւ Մաշտոցի աշակերտք, որ եւ թարգմանիչք...
քարոզութեանց եւ աղաւթից:
Ստ. լս.`
«Միխայլ պատմագիրն ասէ, թէ Մեսրոպ որ զհայոց գիրն եգիտ, նա ինքն է Մաշտոց»:
14. 253բ-4ա Ըստ Եսայի գրին ժամանակագրի - Ի յԱդամա մինչեւ ի ջրհեղեղն ամս Ս., երկերիւր քառասուն
եւ երկու... ըստ եբրականին ամք ՐՊԻԳ.:
15. 254աբ Գտիչք չարեաց կուռքն հեթանոսաց` սրբոյն Եղիշայի - Ափրոդիտես պոռնկութիւն բազմացոյց... Ս. (2.000) սայլի,
յերիվարն Ի. (20) այր մուծին:
16. 254բ Յաղագս Արիստոստէլի - Ստագիրացի էր Արիստոտէլ... եւ գտեալ ամենեցուն պատմել
անհնար է:
17. 254բ-5բ Սրբոյն Եպիփանու Վասն ականց պատուականաց, զանուանս նոցա պատմէ - Առաջին ակն
սարդիոն... նա եւ գործով ըստ կար իւր:
18. 255բ-7ա Մխիթար իմաստուն բժըշկապետի Վասն քարանց եւ յատկութեանց նոցա եւ
բժըշկութեան նոցա - Յիշենք զպատրաճն եւ զմրուխտն... աւկտէ թիւնաւորաց վիրի:
Եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեան:
19. 257բ [Վասն Է. հերձուածոց հրէից] - Ի ժամանակս Տեառն մերոյ գտաւ ի հրեայսն Է. հերձուածս...
եւ պահեն զատենսն:
20. 260ա-1ա Բան պիտանի` Գրիգորիսի կաթողիկոսի - Զի՞նչ լոյս
եւ լոյս, զի՞նչ լոյս եւ անլոյս, զի՞նչ դարձեալ խաւար... եւ տվելոյդ ի վերուստ կարող էք իմանալ
եւ զմեզ յիշել ի բարին:
21. 261ա [Անանիայի Շիրակացւոյ] Գիտութիւն Յաղագս կշռոց - Տաղանդն
ինն հազար դահեկան է... ողոմպիայ նահանջ մի են:
22. 261ա Այս են անուանք ԲԺ.ան լերանց անուանեաց - Լիբանան, Կաւկասոս... Ուղիմպոս:
23. 261աբ Գետք մեծամեծք եւ անուանիք Խ. - Ինդոս, որ
է Փիսոն... Պետենիոս:
24. 261բ-74բ [Մովսեսի Խորենացւոյ Աշխարհացոյց] Աշխարհագրութիւնք հատած Բ. - Քանզի յունականաւն եւ զկազբիականաւն եւ մերոց եւս...
շուրջ լինել զնոքաւք եւ ճշմարիտ է:
25. 274բ-5ա Վասն յեաւթն հրաշիցն, որք եւ այսոքիկ - Յիլեթիոն,
Ելիսպաւլիս, որ է երեք քարն Պաղլպաքոյ... Մոզինաթոլ Վշտասպեա կոչեցաւ:
26. 276աբ Սահմանք մասանց պէսպէս շարժմանց եւ կրից - Բնութիւն է սկիզբն շարժման եւ դադարման... նորոգումն
է արծարծումն հնացելոյն:
27. 278աբ Անուանք առաքելոց եւ աշակերտաց - Երկոտասան առաքելոցն անուանքն յԱւետարանէն յայտնի
են... եւ յԱպրիելի ԻԹ. ի փառս Քրիստոսի, եւ նմա փառք յաւիտեանս:
28. 279ա Յաղագս, թէ ոյք յառաքելոցն ամուսնացեալ էին եւ կամ ոյք ոչ - Պետրոս, եւ անուն կնոջ իւրոյ Գուգիա... եւ որդի մի Կալիստրատոս:
29. 279աբ Յաղագս Աւետարանացն գրութեան - Մատթէոս
աւետարանիչ ի կողմանէ փրկչին... աւետարանս գլխաւորս ՍՅ.:
30. 279բ-80բ Կարգաւորութիւնք ցուցմանց աւրհնութիւնաբեր ցուցակիդ, եթէ ով ոք
կամ յորում ժամանակաց հայրապետացն են արարել զկարգս աւրհնութիւնաբեր ցուցակիդ
եւ եթէ ով ոք եբեր ի Հայաստան աշխարհս, եւ որոց հրամանաւ կամ կարգաւ տառեցին - Երանելի
Մովսէսի Խորենացոյ թարգմանիչ... զՄաշտոցին զքերեալսդ նախ գծեսցես. եւ Քրիստոսի
Աստուծոյ մերոյ, որ է օրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
257բ Շնորհաւք
Սուրբ Հոգւոյն եւ հրամանաւ Տեառն իմոյ` Յովասափ քրիստոսաքարոզ
վարդապետի:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 280բ (1747 թ.) Յիշատակարան ստացողի մատենիս. Յիշեա՛,
բազումողորմ եւ ամենագութ Տէ՛ր, յողորմութիւնս եւ ի գթութիւնս քո զՅակոբ եպիսկոպոսն
Շամախեցի` զմիաբանն
Սրբոյ
Էջմիածնի, որ ստացեալ է զսա վերստին եւ նորոգեալ կամեցողութեամբդ
քոյ, առ ի վայելումն անձին իւրոյ ի կեանս իւրում, իսկ յետ վախճանին իւրոյ`
առ մեզ յիշել ի բարի իւրոյ ինքեան, նա եւ հոգեւոր եւ մարմնաւոր ծնողացն եւ
երախտաւորացն եւ ամենից արիւնակցացն իւրոյ: Արդ, զսոսա զնա եւ զմեզ, որք
խնդրեցաք, ահա կրկին աղաչեմք զմարդասէր Աստուածդ մեր յիշել եւ մեղաց մերոց
զթողութիւն շնորհել յաւուր մեծի գալստեանդ քում եւ հրաւիրել յանտրտում ուրախութեան
քոյ, յորում օրհնեսցուք զքեզ հանդերձ Հարբ եւ Հոգւովդ Սրբով ի յաւիտենից յաւիտեանս.
ամէն: Արդ, վերստին նորոգեալ կազմեցաւ գիրքս եւ գրեցաւ յիշատակարանս ի ՌՃՂ.
եւ Զ. (1747) թուականիս մերում, եւ յաւուրս տեառն Ղազարու* կաթուղիկոսի
եւ հայրապետի Սրբոյ Էջմիածնի, եւ ընդ հովանեաւ
սորին: Որ վասըն մեր զթողութիւն բանիւ հայցէ, նա ընկալցի արդեամբ զնոյն ի
Քրիստոսէ:
*Գրուած
է ջնջած` «Պետրոսի» անուան փոխարէն. Պետրոսը Քիւթիւր Հռոմկլայեցին է:
2. 16բ (ԺԸ. դ., ստ. լս.) Գրիգոր /17ա/ վարդապետին
է (նման` 80բ, 124ա, 135ա):
3. 1ա (1885 թ.) Պատմութիւն Սամուէլ քահանայի
Անեցւոյ, գրեալ յամի Տեառն 1151 եւ հայոց Ո. (1151), ի Խ.րդ ամի կաթողիկոսութեան
Գրիգորի
Գ. Պահլաւունւոյ եւ ի թագաւորութեան Հայոց Թորոսի Բ. (Նման` 31բ):
280բ (1885 թ.)
Ընթերցո՛ղք, յիշեցէ՛ք նաեւ զժողովողս ազգային սրբութեանց եւ յիշատակարանաց
զմիաբանս Սրբոյ
Էջմիածնի ի 1850 ամէ զՄեսրովբ եպիսկոպոս
Սմբատեանց
Նախիջեւանցի, որ յաւուրս երից կաթուղիկոսացն` Ե. Ներսիսի, Ա. Մատթէոսի եւ Դ. Գէորգայ:
Քերելով
եւ թանաքագծերով ջնջած:
172ա (1885 թ.,
ճակատազարդի մէջ, ջնջած) Մեսրոպ եպիսկոպոս. 1885:
ՆՇՈՒՄ` 1ա
1696/1898 (սեւ մատիտով): 1ա` «ԺԳ.-ԺԴ. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
280բ (արտ. լս.) «Խոզակերպ եւ նման աչախ» (՞):
1899
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԱՄԻՐԴՕԼՈՒ վանք |
ՌՃԻԵ.-ՌՃԻԶ. - 1676-1677 |
ԳՐԻՉ` Պօղոս
Գաւառցի: ՍՏԱՑՈՂ` Վարդան
Բաղիշեցի:
ԹԵՐԹ` 447+2
(կրկն.` թ. 77-8). չգրուած` 74բ-85բ, 256ա-62բ, 368բ-76բ, 441բ, 447բ: ՊՐԱԿ` Ա-ԼԲx12 (Ա, Զ 11, Գ 10, Է 18` կրկն. թ.
77-78), Ի 9` 228-9 թերթերի միջեւ 3 թերթ կտրած, ԻԸ 13, ԻԹ 5)+Ա-Զx12: ՆԻՒԹ` թուղթ, արեւելեան: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 23x17: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն (17.5x12), միասիւն` 29ա-74ա
(17.5x11.5): ԳԻՐ` բոլորգիր
(նմուշ` 255ա): ՏՈՂ`
26-29: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ
շագանակագոյն կաշի, դռնակով, երեք վարդեակազարդ մետաղէ գամերով. միջուկը`
տախտակ. աստառը` բաց վարդագոյն մետաքս: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 2 (Գ,
Դ) + 2 (Ե, Զ), թուղթ, չգրուած:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Կիսախորան`
1ա: Կիսախորան-գլխազարդ` 86ա: Ճակատազարդ` 263ա, 377ա: Լուսանցզարդ` բուսական,
թռչնային, յուշկապարիկ: Զարդագիր` բուսական, հանգուցագիր, թռչնագիր, երկրաչափական:
Գոյներ` կարմիր, կապոյտ, կանաչ, նարնջի, վարդագոյն:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - 2 (Ա-Բ)
+ 1 (Է): Ա-Բ` ստացուծ մէկ թերթի ընդլայնակի ծալմամբ եւ վերին լուսանցի եզրահատմամբ,
ԺԱ. դ., մագաղաթ, 31x22, երկսիւն, բոլորգիծ երկաթագիր (նմուշ` Աա), 18 տող,
ունի լուսանցային համաբարբառ: Աւետարան Ղուկասու, ԻԴ. 4-19, «[Հա]սին առ
նոսա... եւ ասէ ցնոսա, զի՞նչ»: Կարդալ Բա1, Աբ1, Բա2, Աբ1, Բբ2, Աա2, Աա1, Բբ2:
Է` ստացուած մէկ թերթի երկայնակի երկտակումով, եզրահատուած, ԺԲ. դ., մագաղաթ,
16x22, երկսիւն, բոլորգիծ երկաթագիր, 11 տող, ունի լուսանցային համաբարբառ:
Աւետարան Ղուկասու, Ի. 36 - ԻԱ. 4 «որդիք Աստուծոյ. քանզի յարութեան...
զԱստուծոյ Յակովբայ/// բարւոք ասացեր... նիստ ընդ աջմէ իմմէ/// Զգոյշ լերուք
ի դպրացն... զբարձերէցս յընթրիս///արկանէին զտուրս իւրեանց ի գանձանակն...
աւելի արկ քան զամենեսին: Ամե[նեքին նոքա]»: Կարդալ Գա, Գբ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշին քերծուած, դռնակը վնասուած, երեք կապիչներն ընկած. խոնաւութիւնից
գունափոխուած, տեղ-տեղ ցեցակեր, որոշ թերթեր կարկատուած, եզրերը մաշուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-59ա Սամուէլի քահանայի
Հաւաքմունք ի գրոց պատմագրաց, յաղագս գիւտի ժամանակաց անցելոց մինչեւ ի
ներկայս ծայրաքաղ արարեալ: 0գնեա իսկ եւ Բան եւ Է:
Տե՛ս
ձեռ. 481, 19ա-59ա: Նախերգ./1ա-3ա: ա/3ա-26բ: բ/27ա-68բ: Ունի յետագայ շարայարութիւն`
ՈԼԴ.-ՉՁԴ. (1185-1336). տե՛ս ստորեւ Բ.:
Բ. 68բ-74ա [Ժամանակագրութիւն` ՈԼԴ.-ՉՁԴ.] - Ի ՈԼԴ. (1185) թվին բրինծն Անտաքու
Պէմունտն... Ի ՉՁԴ. (1336) ի լընուլ չափոյ մեղաց մերոց... տարան յաշխարհն իւրեանց:
Գ. 86ա-255բ Համառօտ պատմութիւնք ժամանակաց ի սրբոյն
Գրիգորէ յինչեւ յետին աւուրս թըւացեալ, ասացեալ Կիրակոսի մեծ եւ ընտրեալ
վարդապետի, ի մեծահռչակ սուրբ ուխտն Գետկայ
Տե՛ս
ձեռ. թ. 1518, 181ա-260բ: Նախերգ./86ա-88բ: ա/88բ-130ա: բ/130ա-46ա: գ/146ա-9ա: դ/149ա-50բ:
ե/150բ-55բ: զ/155բ-7ա: է/157ա-8բ: ը/158բ-9ա: թ/159ա-61ա: ժ/161ա-5ա: ժա/165ա-6բ:
ժբ/166բ-7բ: ժգ/167բ-9բ: ժդ/169բ-72բ: ժե/172բ-3ա: ժզ/173ա-4բ: ժէ/174ա-5ա: ժը/175ա-7ա:
ժթ/177ա-8ա: ի/178ա-80ա: իա/180ա-1ա: իբ/181ա-3ա: իգ/183ա-4ա: իդ/184ա-8բ: իե/188բ-9ա:
իզ/189ա-90բ: իէ/190բ-2ա: իը/192ա-3ա: իթ/193ա-5ա: լ/195ա-6ա: լա/196աբ: լբ/196բ-8բ:
լգ/198բ-200ա: լդ/200ա-1ա: լե/201ա-2բ: լզ/202բ-3ա: լէ/203ա-4բ: լը/204բ-5ա: լթ/205ա-6ա:
խ/206ա-7ա: խա/207աբ: խբ/207բ-210ա: խգ/210ա-6ա: խդ/216ա-7ա: խե/217ա-8ա: խզ/218աբ:
խէ/218բ-20ա: խը/220ա-3բ: խթ/223բ-4ա: ծ/224ա-6ա: ծա/226ա-8բ: ծբ/228բ-9ա (միջից թերի`
3 թերթ կտրուած): ծգ/229ա-31ա: ծդ/231բ-5ա: ծե/235ա-7ա: ծզ/237աբ: ծէ/237բ-8բ: ծը/238բ-42բ:
ծթ/242բ-4բ: կ/244բ-8ա: կա/248ա-9բ: կբ/249բ-50բ: կգ/250բ-2ա: կդ/252աբ: կե/252բ-5բ:
Դ. 263ա-368ա Բազմերջանիկ եւ երանաշնորհ սուրբ հօրն`
անյաղթ փիլիսոփայի եւ լուսաւոր վարդապետի Վարդանայ սուրբ թարգմանչի եւ
կրկին լուսաւորչին հայոց Բան պատմագրութեան համառօտ վիպասանեալ յԱդամայ
հետէ մինչեւ ՉԺԶ. թուականն հայոց, յոյժ պիտանի շարագրութեամբ եւ գեղեցիկ
պիտառութեամբ - Նախ
քան զամենայն խնդիրս հայցեսցուք եղեալք զԷն եւ սկսեալքս զանսկիզբն եւ ստորինքս...
զոր տեսեալ Յիսուսին իւրոյ եւ Աստուծոյ` ընդ Ղազարու հանէ արտաքոյ այնքան
դժնդակ կրիցս յանապատումն փառս:
Հմմտ.
ձեռ. 1518, թ. 115ա-62ա:
331աբ
էջերում` բնագրում դատարկ տողեր, 331ա ստորին լս-ում գրչի նշում` «Օրինակն պակաս
էր, մեք այլ թողաք տեղ»:
Ե. 1. 377ա-426բ Պատմութիւն համառօտաբար վասն արեւելեան
թագաւորացն պղծոյն եւ չար գազանին Լանկ Թամուրայ եւ այլոցն, զոր արարեալ
է քաջ վարժապետին Թումայ վարդապետին - Պարտ է գիտել ուսումնասիրաց եւ բանասիրաց անձանց,
զի ժամանակն բաժանի յանցեալն... հայկազեան սեռից կարգաւորաց եւ աշխարհականաց.
ամէն:
Հմմտ.
ձեռ. թ. 1768, 291բ-338բ:
2. ա. 427ա-31ա Վասն միաբանութեան Հայոց եւ ձեռնադրութեան
կաթուղիկոսին տեառն Կիրակոսի - Ի ՊՂ. թուականիս մեր, ազդեցութեամբ Հոգւոյն Սրբոյ եւ
հրաշագործութեամբ բարերարին Աստուծոյ... եւ վասն ասացեալ պատճառացս թողի
եւ փախեա:
բ. 431ա-436ա Յաղագս Էջմիածնի օրհնութեան եւ ձեռնադրութեան - Դարձեալ եւ այս գիտելի է, թէ վասն էր ի խնդիր... մի՛ անփոյթ
լինիք յետ մեր, աղաչեմ, ՊՂԲ. (1443) թուականին գրեցաւ:
գ. 436բ-41ա Վասն աքսորման Կիրակոս կաթուղիկոսին - Դարձեալ եւ այս գիտելի է ամենայն սրբազան եւ իմաստուն
մանկանց եկեղեցւոյ... ասասցեն երկինք եւ երկիր` եղիցի, եղիցի:
դ. 442ա-47ա Պատմութիւն մեծի րաբունապետին Թօմայի,
զոր արարեալ է Կիրակոսի Բանասէր վարդապետի - Ի թուականութեանս Հայոց մեծաց Պ.երրորդի, Ղ.երրորդի,
Ե.երրորդի (1446) եղեւ վախճան մեծ վարժապետին... եւ ազատեսցէ զմեզ ի դժոխոց
բարեխօսութեամբ ամենայն սրբոց. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
34բ Արդ, յիշեցէ՛ք
ի Քրիստոս զստացող գրոցս` զՎարդան րաբունապետն զԲաղիշեցին եւ զծնօղսն
իւր, եւ զՊօղոս մեղաւոր
գրիչս:
55բ Ո՜վ վըսամք
հանդիսասիրաց / եւ խումբք կոչեցեալ րաբունապետաց, / յորժամ պատահիք այսըմ
գըրենացս / եւ քաղցրանայք ի բանս ճաշակացս, / մաղթեմ ես ի ձէնջ յիշել անմոռաց
յաղօթըս ձեր սուրբ` / ըզտրուպ Պօղոս Գաւառցի գըրչակս, /
նաեւ զվարդապետն իմ վարդապետաց` / Վարդան անուանեալ
պետ քարոզողաց, / եւ զԱբրահամ` գլուխ աշակերտաց, / Տիգրանակերտցի վարդապետ
գոված, / զի եւ ձեզ լիցի մասըն պարգեւաց, / յանյաչաղ ձըրից ի Տեառնէն կենաց:
63ա Յիշեցէ՛ք
ի մաքրափայլ յաղօթս ձեր, ո՜վ դասք ընթերցասիրաց, զՎարդան վարդապետն
եւ զՊօղոս
Գաւառցի գրչակս:
180ա Քրիստոս
Աստուա՛ծ մեր, որ մարդասիրութեամբ քով իջեր ի յերկնից եւ բեւեռեցար ի խաչին
եւ փրկեցեր ի ձեռացն սատանայի, դու` նոյն ողորմած, փրկեա՛ ի ձեռաց չար անօրինաց
զՎարդան րաբունին`
գլուխ վարդապետաց, եւ զՊօղոս անգէտս ի յարհեստ գրչաց:
231ա (ստ. լս.)
Ո՜վ եղբարք, զՊօղոս գրիչս մի՛ մոռանայք յաղօթից. ՌՃԻԶ. (1677) թվին:
426բ Այլ եւ Վարդանայ մեծի հռետորի
Բաղիշեցւոյ վարդապետի,
որ ետ գրել զսա յիշատակ իւր եւ ծնօղաց իւրոց եւ աշակերտեալ մանկանց` Աբրահամու վարդապետի
Համթեցւոյ, որ
է ընտիր կարդացօղ եւ խորին փիլիսոփայ` տեղեակ Հնոց եւ Նորոց կտակարանաց,
այլեւ արտաքնոց եւ նրբից եւ քերականութեան տեղեակ, եւ տէր Մարգար եւ տէր Գրիգոր կուսակրօն
աբեղայից, եւ Ներսէսի եպիսկոպոսի, որ է ընտիր հեզահոգի,
եւ Բ. (2) Սարգիս սարկաւագաց
եւ Բ. (2) Ներսէս սարկաւագաց,
եւ այլոցն ամէնեցունց, որք
են թուով Խ. (40) կարդացօղք` վարդապետ եւ եպիսկոպոս, կուսակրօն աբեղայ,
եւ Դ. (4) աշխարհի քահանայ, այլ եւ տնտես մի եւ Բ. (2) սպասաւոր կանայք առաջի
ձեռաց նորա, եւ Բ. (2) մշակ, որք լինին Խ. եւ Ե. (45) միաբան, Խ. (40) կարդացօղ
եւ Ե. (5) տնտես եւ մշակ: Խնդրեմք ի բարերարէ Տեառնէ մերմէ յԵրուսաղէմ քաղաքէ,
որ այսպիսի կարգաւորութեամբ պահեսցէ զսուրբ ուխտս Յովաննու, որ մականուամբ
Ամիրդօլու Սուրբ Յովաննէս ասի,
վարդապետօք եւ եպիսկոպոսօք, քահանայիւք եւ սարկաւագօք եւ հաւատացեալ
ժողովրդօք. ամէն: Գրեցաւ ի մերում թվականութեանս ՌՃ. եւ ԻԵ. (1676) ամին,
ձեռամբ տէր Պօղոսի Գաւառցոյ:
436ա Այլ եւ կրկին
անգամ յիշեցէ՛ք զՎարդան րաբունապետն զԲաղիշեցին, որ
ետ գրել զգիրս յիշատակ հոգւոյ իւրոյ եւ ի վայելումն աշակերտեալ մանկանց,
եւ է այժմ վարդապետն յերկիրն Մշու` ի սպասաւորութիւն Սուրբ Էջմիածնայ, այսինքն`
նուիրակ, հրամանաւ տեառն Յակօբայ, թվին ՌՃ. եւ ԻԵ. (1676):
441ա Արդ, յերես
անկեալ աղաչեմ զհանդիպօղքդ այսմ տառիս` յիշել յաղօթս ձեր զերիցս երանեալ,
զհեզահոգի եւ զքաջ րաբունապետն մեր` զՎարդան Բաղիշեցին, որ
ի մթնացեալ եւ ի վերջի ժամանակիս իբրեւ զարեգակն փայլէ ի մէջ հայոց ազգիս`
ուսմամբն եւ վարուքն եւ ուղղադաւանութեամբն, եւ է յոյժ ողորմած եւ աղքատասէր
եւ արտասուեղ, այլ եւ հաստատօղ ամենայն կարգաց եկեղեցւոյ Հայաստանեայց, զի
մինչ ի սա անխտիր էր գինըմպութիւն եւ ամուսնացելոցն անընտրողաբար եւ առանց
խղճմտանաց առնուլ զազգականսն. սա յամենայն տեղիս զայսպիսի գործ խափանեաց
եւ զուղիղն հաստատեաց:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 1ա` ութանկիւն.
«ՅՈՎԱՆՆԷՍ ՎԱՐԴԱՊԵՏ», ութանկին
«ԳԷՈՐԳ»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` Բբ «Ոչ էր ոչ
գոյ, ոչ եղիցի նըման իմաստն Սողոմոնի»:
ՆՇՈՒՄ` Պհպ. Գա «ՌՃԻԵ.
- 1676. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1900
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԷՋՄԻԱԾԻՆ |
ՌՄՀԴ. - 1826 |
ԳՐԻՉ` Յովհաննէս Գէորգեան:
ԹԵՐԹ` 62. չգրուած` 1աբ, 2բ, 62աբ: ՊՐԱԿ`
1+8x8 (8` 5): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով`
թ. 1` անըկալելի պատկեր, թ. 2-4, 7-9, 18-25, 27-32, 34, 37-8, 41-2, 45-6,
49-50, 57, «P¡F», որի տակ` «1816», թ. 5-6, 10-7, 26, 33, 35-6, 39-40, 43-4,
47-8, 51-6` առիւծ, թ. 58-9` բուսական ոճաւորուած շրջանակի մէջ` ինչ որ կենդանի,
թ. 60-2, կազմաստառ Բ.` թեւատարած թագակիր առծիւ, տակը` «GFA»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
23x16,7. ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (19x13): ԳԻՐ`
շղագիր (նմուշ` 17ա): ՏՈՂ` 21-26: ԿԱԶՄ`
ծաղկաթուղթ, անկիւնները եւ մէջքը` դարչնագոյն կէտերով կաշի. միջուկը`
ստուարաթուղթ. աստառը` Ա. փեղկ` թուղթ, Բ. փեղկ` այլ թուղթ (տե՛ս Նիւթ): ՊԱՀՊԱՆԱԿ`
1 (Ա), սկզբից, թուղթ, չգրուած:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի եզրերը եւ մէջքը
մաշուած, Բ. փեղկին` քերծուածքներ. տեղ-տեղ խոնաւութեան հետքեր, լուսանցներում
փոքրիկ պատռուածքներ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2ա-56ա Սմբատ պատմագիրք:
2ա [Տիտղոսաթերթ] Սմբատ
պատմագիրք: Սոյն այս Սմբատ էր սպարապետ Լեւոնի
Դ. արքայի,
տանն Կիւլիկիոյ` Գունդուստապլ անուանեալ: Սկիզբն առնէ սա ի չորս
հարիւր թուականէն Հայոց ի Գագկայ
թագաւորէն` որդւոյ Աշոտայ Բագրատունւոյ, շարակարգելով հասուցանէ մինչեւ
ցթուականն ՉՀԸ. (1329), ցօծումն նոյն Լեւոնի
Դ., որոյ էր սպարապետ:
Ապա օրինակեցաւ ի Սուրբ Էջմիածին,
գրչութեամբ Յովհաննու աբեղայի Գէորքեան,
ի 1826, յամսեանն Սեպտեմբերի:
1. 3ա-53ա Ի ժամանակս թագաւորութեանն
Յունաց Ռամանոսի, որդւոյ Կոստանդիա եւ ի հայրապետութեանն Հայոց
տեառն Անանիայի... Ի թուականին ՉԻԳ. (1274) Պնտուխտար
սուլտանն աւերեաց զՄոսակայն դարայն ու գնաց մինչ ի Կօռիկոս:
Ընդօրինակուած
է Մատենադարանի Հմր 4584 ձեռագրից եւ 1856 թ. Մոսկովեան հրատարակութեան
հիմքն է:
2. 53ա-6ա [Շարունակութիւն յայլմէ] - Ի
թուականի ՉԼԵ. (1286) մեռաւ տէր Յակոբ կաթողիկոսն...
Ի թուականին ՉՁ. (1331) եբեր թագաւորն հայոց Լեւոն զդուստր թագաւորին
Սիճիլոյ զըՌէֆըտըր իւր
թագուհի...
Բ. 56ա-61ա [Բանք պատմագրականք]
1. 56ա-8ա Մեծին Անտիոքա հրամանաւ պատրիարքին
աթոռոյն են այս վիճակնիս - Կաթողիկոսք եւ մետրապօլտեր եւ առաջին եպիսկոպօսք...
2. 58աբ Անուանք են պարոնաց եւ թագաւորացն
Հայոց - Պարոն
Կոստանդին ամս ԺԴ. ...
3. 58բ Սպարապետքն են Հայոց ի Լեւոն թագաւորէն
ընդ այս - Պարոն
Պաղտին, Պարոն Ապլղարիպ...
4. 58բ Մարջախքն են - Պարոն Վասիլ Վաներոյն տէրն...
5. 58բ-9բ Առ տէր Գրիգոր այրն Աստուծոյ, եպիսկոպոսն
Անաւարզոյ գրեցաւ նամակս հոգալոյ առ ի յ0շնէ տեառն Կանչոյ - Պարծանք իմ ի Քրիստոս, յուսոյ տեղի հոգւոյս նուաստ,
գլուխ պատկառելի... |59բ| Մատանի յղարկեաց տէր Գրիգորի ի հետ թղթին եւ գրեաց
այսպէս - Մատանիս այս շնորհաւոր ձեզ...
6. 59բ-60ա Կայսերք Հռոմայ են - Յուլիոս թագաւորն շինեաց զՀոռոմ...
7. 60աբ Անուանք կայսերացն - Գայիոս ամս Գ., Աւգոստոս ամս ԾԶ. եւ կէս...
8. 60բ Կոստանդինուպօլսի պատրարգներն են,
յորժամ Կոստանդիանոս հաւատաց մինչ ի չորրորդ ժողովն - Մետրոփանէս,
Աղէքսանդրոս... սուրբ Գերմանոս:
9. 60բ-1ա [Ժամանակագրութիւն ի Հռոմայ շինութենէն
մինչ ի տէր Սահակ] - Ի Հռոմայ շինութենէն մինչ ի մեծն Կոստանդիանոս ամս
ՇԺօ. (510)... եւ կաթողիկոս տէր Սահակ, որ ի Խառան մեռաւ:
10. 61աբ [Ժամանակագրութիւն ի յԱդամայ մինչ
ի տէր Կոստանդին կաթողիկոսն] - Ի յԱդամայ մինչ ի ծնունդն Քրիստոսի ամք ԵՌԵՃ.
(5.500) ... գոհութիւն տուին Աստուծոյ օրհնելոյն յաւիտեանս. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
2ա Տե՛ս տիտղոսաթերթ:
ՆՇՈՒՄ 2ա` «Մ[եսրոպ]
եպիս[կոպոս]»:
1901
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԿԱՐԻՆ |
ՌՃԿԵ. - 1716, ՌՃԿԸ. - 1720 |
ԳՐԻՉ` Թէոդոս նօտար: ՍՏԱՑՈՂ`
Մակար վրդ. 0ձնեցի:
ԹԵՐԹ` 286. չգրուած` 1աբ, 88բ, 137ա-43բ,
217ա-8բ, 234բ-77ա, 228ա-31բ, 232բ-3ա, 277բ-85ա: ՊՐԱԿ` Ա-ԺԲx12 (ԺԲ 8)+Ա-Եx12+16+11+Ա-Եx12
(Ե 11): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով`
թագ, տակը բոլորշի, որի մէջ սրտիկ, որից ցած խաղողի շեղանկիւն ողկոյք, կամ` IM (գրեթէ բոլոր էջերին): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
21,6x16: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (14x10), երկսիւն` 213ա-6բ,
234բ-77ա (13,5x10). գրադաշտի սահմանները կարմիր: ԳԻՐ`
բոլորգիր (նմուշ` 75ա): ՏՈՂ` 21-25: ԿԱԶՄ`
դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով. միջուկը` տախտակ. աստառը` կարմիր
կտաւ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Կիրակոս Գանձակեցի` 2ա: Ճակատազարդ`
2ա: Լուսանցազարդ` բուսական, թռչնային: Զարդագիր` հանգուցագիր, թռչնագիր:
Գոյներ` կարմիր, կանաչ, կապոյտ, դեղին, ճերմակ, մանուշակագոյն սեւ, ոսկի
(232ա, 234ա):
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի մէջքը ճաքած,
գամերն ու վերին կապիչն ընկած. խոնաւութիւն տեսած, որի հետեւանքով մանրանկարներն
արտատպուած հանդիպակաց էջին` 1բ, գրադաշտը թեթեւակի գունափոխուած, զարդագրերն
անաւարտ (239բ, 244բ, 249ա, 253բ, 259ա, 263ա, 268բ, 273բ, 277ա)` ուրուագծուած
սեւ մատիտով:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա.
2ա-136բ Համառօտ Պատմութիւն ժամանակաց ի սրբոյն Գրիգորէ մինչեւ
ցյետին աւուրս թեւացեալ` արարեալ Կիւրակոսի ընտրեալ վարդապետի ի մեծահռչակ
ուխտն Գետկա:
Տե՛ս
ձեռ. 1518, 181ա-260բ: [Նախերգան] 2ա-4բ: ա/4բ-41բ: բ/41բ-54բ: գ/54բ-6բ: դ/56բ-8ա:
ե/58ա-61բ: զ/62ա-3ա: է/63ա-4ա: ը/64աբ: թ/64բ-6ա: ժ/66ա-9բ: ժա/69բ-70ա: ժբ/70ա-1ա:
ժգ/71ա-2բ: ժդ/72բ-4բ: ժե/74բ-5ա: ժզ/75ա-6ա: ժէ/76ա-7ա: ժը/77ա-8ա: ժթ/78ա-9ա: ի/79ա-80բ:
իա/80բ-1բ: իբ/81բ-2բ: իգ/82բ-3բ: իդ/83բ-6բ: իե/86բ-7ա: իզ/87ա-8ա (Վջ.` սուրբ կենդանեաց`
մեր զենեալ եւ գին /// (շար ընդհատուած, մինչեւ ԻԷ. գլխի [արբ]եալ երկիրն...):
իէ/89ա: իը/89աբ: իթ/89բ-91ա: լ/91ա-2ա: լա/92աբ: լբ/92բ-4ա: լգ/94ա-5ա: լդ/95աբ: լե/96ա-7ա:
լզ/97աբ: լէ/97բ-8բ: լը/98բ-9ա: լթ/99աբ: խ/99բ-100ա: խա/100ա-1ա: խբ/101ա-3ա: խգ/103ա-6բ:
խդ/106բ-7բ: խե/107բ-8բ: խզ/108բ: խէ/108բ-9բ: խը/109բ-12ա: խթ/112աբ: ծ/112բ-4ա: ծա/114ա-6ա:
ծբ/116ա-8բ: ծգ/118բ-20ա: ծդ/120ա-2բ: ծե/122բ-3բ: ծզ/124աբ: ծէ/124բ-5ա: ծը/125ա-7բ:
ծթ/127բ-9ա: կ/129ա-31բ: կա/131բ-2բ: կբ/132բ-3ա: կգ/133ա-4բ: կդ/134բ: կե/134բ-6բ:
Տե՛ս
Կիրակոս Գանձակեցի, Պատմութիւն Հայոց, Աշխատասիրութեամբ Կ. Ա. Մելիք-Օհանջանեանի,
Երեւան, 1961, էջ ՂԸ., ձեռ. e:
Բ. 144ա-200բ Խրատք գեղեցկայարմարք սուրբ եւ երանելի
հարցն մերոց կրօնաւորաց
1. 144ա-6բ Յաղագս կատարեալ առաքինութեանց. Գլուխ
առաջին - Էհարց
եղբայր ոմն զհայրն Անտոնիոս...
2. 146բ-8ա Գլուխ երկրորդ. Խրատք հոգեւորք սուրբ հարցն
մերոց, եթէ պարտ է մեզ հետեւիլ հանդարտութեամբ միայնակեցութեան - Նստէր երբեմն սուրբ հայրն Անտոնիոս...
3. 148բ-51ա Գլուխ երրորդ. Բանք սուրբ հարցն Յաղագս
զղջութեան եւ քաղցրութեան արտասուաց - Ասաց հայրն Անտոն. Առաջի աչաց քոց...
4. 151բ-3բ Գլուխ չորրորդ. Վասն պահոց - Ունէր երբեմն հայրն Աղաթոն
երկու աշակերտ...
5. 153բ-8ա Գլուխ հինգերորդ. Բանք խրատուց սուրբ հարցն
ամենեցուն վասն զգուշանալոյ մեզ ի պատերազմաց պոռնկութեան - Էր ոմն միայնակեաց, որ բնակեր ի լեառն...
6. 158ա-9բ Գլուխ վեցերորդ. Վասն անընչութեան եւ
ոչ ագահելոյ ստացուածոց եւ վասն այլոց առաքինութեանց իւրաքանչիւր խրատ
սուրբ հարցն - Հրաժարեալ ոմն յաշխարհէ եղբայր եւ զինչս իւր...
7. 159բ-63ա Գլուխ եօթներորդ. Բանք սուրբ հարցն ամենից,
որ յարուցանէ զմեզ ի քաջութիւն արիութեան եւ համբերութիւնս եւ ի ճգնութիւնս
կրօնաւորականս - Գնացին երբեմն եղբարք առ հայրն Անտոնիոս...
8. 163ա-4ա Գլուխ ութերորդ, թէ պարտ է զգուշանալ
յամենայն զօրութենէ մերմէ, ի դատելոյ եւ բամբասելոյ զեղբայրն - Արդ, ասաց ոմն ի ծերոցն, եթէ. Ոչ ինչ է...
9. 164ա-70բ Գլուխ իններորդ. Վասն Աստուածական
դատաստանաց եւ ընտրելոց զբարին ի չարէն եւ ոչ ակնառութեամբ ինչ առնել - Ասէին զծերոյ ումեմնէ` եկաց զամս Ծ. ի յարգելանի...
10. 171ա-2ա Գլուխ տասներորդ. Իբրեւ թէ պարտ է մեզ
միշտ արթուն եւ զգաստ լինել - Եւ ասացին ծերքն, եթէ երեք
են զօրութիւնք դիւաց...
11. 172ա-84ա Գլուխ մետասաներորդ. Եւ պարտ է մեզ օտարասէր
լինել եւ ողորմութիւն առնել խնդութեամբ եւ լրջմտութեամբ - Եւ երբեմն հայրն Դանիել եւ աշակերտ
իւր...
12. 184ա-5ա Գլուխ ԲԺ.աներորդ. Եթէ պարտ իցէ առ հոգեւոր
հայրն եւ վարդապետս ստանալ հնազանդութիւնն - Եւ վասն հօրն
Յոհաննու Կարճահասակին պատմէին...
13. 185ա-7ա Գլուխ երեքտասաներրորդ. Վասն սիրելոյն
զԱստուած եւ զ[ը]նկերն - Գնաց երբեմն հայրն Աղաթոն ի քաղաքն...
14. 187ա-99ա Գլուխ չորեքտասաներորդ. Վասն հոգէտես
հարցն եւ աստուածազարդ մտաց նոցա - Ասաց հայրն
Դանիէլ, եթէ պատմեր...
15. 199ա-200բ Գլուխ հնգետասաներորդ. Վասն քաղաքավարութեան
նոցին, որք զամենայն վարս ուղղեցին առաքինութեամբ - Աղօթէր երբեմն հայրն Անտոնիոս ի խցի... եւ ոչ արգելու
ամենեւին:
Գ. 201աբ Ընդդէմ երկբնակացն, որք ասեն մի անձն
զՔրիստոս եւ Բ. բնութիւն - Նախ զի անհատ է Քրիստոս... որով եւ յատկասցի մի անձն
գոլ:
Դ. 201բ-4ա Նորին Մատթէոս [Ջուղայեցի] վարդապետի
ի Բան ծագեցից երկիւղածաց իմոց արեգակն արդարութեան - Եւ զի Տեառն մերոյ նմանի արեգակն... այսքան էր օրինակն:
Ե. 204ա-12բ Քարոզ վասն Է. մահու չափ մեղացն ի բանն.
Եւ նշան երեւեցաւ յերկինս - Պօղոս ասէ. Նախանձու բանսարկուին եմուտ մահ յաշխարհս...
ոչ տայ հանգիստ մարդոյն, թէ բազում ինչք ունի:
Զ. 213ա-6բ [Գրիգորի Տաթեւացւոյ] Դարձեալ քարոզ
Լուսաւորչին ի բանն. Եդին զիս ի գբի... (Ամարան. ՃԺ.) - Նախատես
գիտութիւն Աստուծոյ... զուգական Երրորդութեանն լուսոյ. Հօր եւ Որդւոյ եւ
Հոգւոյն Սրբոյ. ամէն:
Է. 219ա-26ա Գրիգորի [Տաթեւացւոյ] եռամեծի եւ
տիեզերալոյս վարդապետի [հ]աւաքեալ քաղուածոյ Մեկնութեան սուրբ Աւետարանին
Մա[տ]թէոսի, նախերգաբար բաղդատութիւն չորից գետոցն եդեմաբուխ չորից աւետարանչացն
հոգէբուխ - [Ա]րդ, չորս գետն նմանի չորից աւետարանչացն... ամենայն
աւետարանչաց ըստ տեղոյն:
Գրչից`
226աբ «Եւ ողորմութեամբն Աստուծոյ, աղօթիւք տեարցտ իմոց եւ եղբարցդ եւ բարեխօսութեամբ
ամենայն սրբոց, եւս առաւել սրբուհւոյն Աստուածածնի եւ դարձեալ Սրբոյ Լուսաւորչայ տաճարին, որ ընդ հովանեաւն
եւ Սրբոյն
Սարգսի Զօր[ա]գլխոյն
եւ նոցին միջի եղեալ միաբանից մաղթանաւքն սկսանելոց եմ քաղուածոյս:
Ը. 227աբ [Քաղուածոյ] - Աւետարանիս հեւեսցուք սակաւիւք իմասցուք քերթութեանց...
մարդեղութիւն Բանին եւ զայղ տնաւրէնութիւնսն:
Թ. Մատթէոս Ջուղայեցի
1. 232ա, 234ա-73բ Մա[տ]թէոս [Ջուղայեցւոյ] վարդապետի աշխատասիրեալ Վասն քարոզութեանն
բանի ի վարդապետութենէ սուրբ հօրն Եւագրի եւ ի նորին հետեւողի սրբոյն Նեղոսի,
ի բանն Պօղոսի, որ ասէ. Մի ոք խաբեսցէ զձեզ ուտելով կամ ըմպելով
Տե՛ս
ձեռ. 1401, 323ա-58ա: ա/234ա-9բ: բ/239բ-44բ: գ/244բ-9ա: դ/249ա-53ա: ե/253ա-9ա: զ/259ա-63ա:
է/263ա-8բ: ը/268բ-73բ: Յիշատակարան հեղինակի/չիք:
2. 273բ-6բ Նորին Մատթէոս վարդապետի. Զոր սկսաւ
Յիսուս առնել եւ ուսուցանել - Գիտելի է, զի փիլիսոփայն բաժանէ զիմաստասիրութիւնն...
զի բազում որդիս ի փառս ածէ/// (չշարունակուած):
Ժ. 277ա [Անուանք ականց] - Սարդիոն
ակն ապա աղիւսակ, մէջը` «Սարդիոն... բիւրեղն»):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
2ա (ստ. լս.) Հոգի սուրբ,
Աստուած ճշմարիտ, զսկսեալն իմ հասո՛ աւարտ:
136բ Շնորհօք
եւ առատ գթութեամբ մարդասիրին Աստուծոյ` Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ,
յանգ ելեալ աւարտեցաւ պատմական գիրս, որ կոչի Կիրակոս Պատմագիրք,
ի լաւ եւ ստոյգ օրինակէ, ի թուականիս հայոց ՌՃԿԹ.ին (1720) եւ ի նամսեանն
Նոյեմբերի ԺԵ.ումն (15), ի քաղաքս Կարնոյ, որ է Արզրում, ի վայելումն
Մակար աստուածաբան
վարդապետին, եւ է սա Արզրումայ, ի գիւղէն 0ծնու, որ այժմ մակաձայնի
0զնի, որ
ըստացաւ զսա յիշատակ իւր եւ ծնօղաց իւրոց. հօրն` տէր Գրիգորին, որ է հանգուցեալ
առ Քրիստոս, եւ ամենայն արեան մերձաւորացն. ամէն:
Արդ, ով ոք որ
հանդիպիք սմա կարդալով կամ յօրինակելով, յիշեսցիք ի մաքրափայլ յաղօթս
ձեր զհեզահոգի Մակար աստուածաբան վարդապետն եւ
իւր ննջեցեալքն, եւ դուք յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ յոյսոյն մերոյ. ամէն: Ծրօղ
սորին փանաք Թէոդոս գրիչս յիշել:
219ա (նոտրգիր,
ստ. լս.) Աւգնեա՛ ինձ, Հոգի Սուրբ:
227ա (նոտրգիր,
ստ. լս.) Ձեռս երթայ, գիրս մնա: Տէ՛ր Աստուած, տո՛ւր կարողութիւն ծառայիս քո:
232ա Եղեւ սկիզբն
Քարոզգրքիս թվին ՌՃԿԵ. (1716), Մարտի ԺԲ. (12), ձեռամբ Թէոդոսի նօտարի, ի
վայելումն տէր Մակար սրբասէր եւ հեզահոգի վարդապետին.
Աստուած բարով վայելել տացէ նմա. ամէն:
234ա (նոտրգիր,
ստ. լս.) Օգնեա՛, Հոգի՛ Սուրբ, Աստուա՛ծ ճշմարիտ, եւ զսկսեալն իմ հասո՛ յաւարտ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 233բ (ԺԸ. դ., նոտրգիր) Աստուած օ[ր]հնէ զՍիմոն եւ ողորմի
իւր եղբայր Յակոբջանին, Էդգարին, Գրիգորին, Գալուստին, Յարութէնին, Մելիքին, որ
ետուն մէկ լաւ խալի ի դուռն Սուրբ Աստուածածնին յիշատակ: Թորոս տվաւ յիշատակ մէկ խալի'մ. Աստուած
օ[ր]հնէ զիրեանքն:
2. 233բ (ԺԸ. դ., նոտրգիր) Աստուած օրհնէ Գուլվարդն եւ իւր որդին`
տէր Ահարօն. տվին Սուրբ Աստուած[ածնին] լաւ
խալի մի յիշատակ. սուրբ Աստուածածին իւրեանց օգնական լիցի. ամէն:
3. 286ա (ԺԸ. դ., շղագրանման նոտրգիր) Ամէն (կապգիր) Ղազարին է:
4. 286բ (ԺԸ. դ., նոտրգիր) Համայձոր տէր Պէտրոսին քովն կողօպուրդ
ԻԲ. (22) կտոր զատկայ Բ. (2) խալի, Ա. (1) կա[ր]պե[ր]տ, ԻԷ. (27) կողոպուրդ Պաշգեղունէ:
Այս է արտուտ
լուայ հոգէբաժին Վարդան, Պե[տ]րոսն, Սիմոն, Այվազ, Համբար,
Սիմոն, Թորոսն, Մինասն: Ղիսիլջու հոգէբաժին Խչոն, ՞Մարոսն, Ուզուն ջուլհակն` լուսպարոն
Զաքարն:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 285բ այբուբեն:
286բ «Այսօր անճառ լոսոյն ծագում: Գրչափորձ է, թանակայփորձ է», առանձին տառեր:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ` 286ա:
ՆՇՈՒՄ` 1ա` «ՌՃԿԹ.
- 1720. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1902
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
[ՅՈՎՀԱՆՆԱՎԱՆՔ] |
ԺԳ. դար
(1279-1311 թթ. միջեւ) |
ԳՐԻՉ` Սարգիս:
ՍՏԱՑՈՂ` Համազասպ Մամիկոնեան (Հաղբատեցի՞): Նորոգող
եւ կազմող` Շմաւոն վրդ. Լօռեցի (1664 թ.):
ԹԵՐԹ` 315
(հին էջակալում` Ա-ՅԵ, որ է` 4ա-309ա). չգրուած` 1ա-3ա, 310բ-5բ: ՊՐԱԿ` 10+Գ-Ջx12 (Հ 11, Ձ 16, Չ, Ջ 10)+6: ՆԻՒԹ` թուղթ (թ. 1-3, 8-10, 310-5` յաւելում 1664 թ.): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 24,4x16,4: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(19,5x11,5): ԳԻՐ` խոշոր
բոլորգիր (նմուշ` 120ա, լրացման` 8ա): ՏՈՂ`
19-20, 26-30` 214բ-7բ: ԿԱԶՄ` կարմիր
դրոշմազարդ կաշի, դռնակով. միջուկը` տախտակ. աստառը` շերտաւոր բազմագունի
կտաւ:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - Մեկնութիւն
Յովհաննու Աւետարանին: Ժ. դ.: 1 (Ա.) թերթ վերջից, մասունք: Մագաղաթ, երկսիւն,
ուղղագիծ երկաթագիր, 7 տող: Կարդալ` Աա «///մաւտին ի նա, զոր այժմ [իս]կ լուիցես...
|299բ-300ա-ի միջեւ| Ո՛չ միւս Մարիամ Յակովբեանց եւ ո՛չ Կղէովպեանց»:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի եզրերը մաշուած, Բ. փեղկը եւ կազմաստառը` ցեցակեր, կապիչներն ու
փայտէ գամերն ընկած. տեղ-տեղ խիստ ցեցակեր` թ. 4-5, խոնաւութիւն տեսած, թ.
299-300` դրադաշտը գունափոխուած, 130ի եզրը պատռուած, 309-310ի միջեւ մէկ
թերթ մկրտուած:
Գրչութեան
տեղի, թուականի եւ այլ ճշտումների համար տե՛ս Մատենագիրք Հայոց, հ. Զ.,
Ը. դար, Ղեւոնդ երէց, առաջաբանը եւ քննական բնագիրը Գ. Տեր-Վարդանեանի,
Անթիլիաս-Լիբանան, 2007, էջ 713-4 (Ղեւոնդի բնագրի ձեռագիր Ա.):
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 3բ-130բ Պատմաբանութիւն Ղեւոնդեա մեծի վարդապետի
Հայոց, որ յաղագս երեւելոյն Մահմետի եւ զկնի նորին, թէ որպէս եւ կամ որով
օրինակաւ տիրեցին տիեզերաց, եւս առաւել թէ Հայոց ազգիս - Նախ եւ առաջին, որք եւ Ամիրըլմումնիք անուանեցան...
ծառայից եւ պարտուց եւ ապա` կատարած:
Ամէն
առանձին պրակի աւարտին ստ. լս.` «Ղեւոնդ» (22բ-23ա, 34բ-5ա, 46բ-7ա, 53բ-4ա,
70բ-1ա, 82բ-3ա եւ այլն):
Բ. 131ա-77բ Եւագրեա հարիւրաւորքն վեցերորդք
Տե՛ս
ձեռ. 1666, էջ 200ա-50բ, ա/131ա-8ա: բ/138ա-44բ: գ/144բ-51ա: դ/151ա-7բ: ե/157բ-63բ:
զ/163բ-70բ: է/170բ-7բ:
Գ. 177բ-212բ [Մնացորդք գրոցն Եւագրեայ եւ թուղթք]
Տե՛ս
ձեռ. 1735, 299ա-322բ: 1/177բ-8բ: 2/178բ-9բ: 3/179բ-80ա: 4/180ա-4բ: 5 /185ա-6ա: բ/186ա-7ա:
գ/187ա: դ/187ա-9ա: ե/189աբ: զ/189բ-91ա: է/191ա-2ա: ը/192աբ: թ/192բ-3ա: ժ/193ա: ժա/193ա-4ա:
ժբ/194աբ: ժգ/194բ-5ա: ժդ/195ա: ժե/195աբ: ժզ/195բ-6բ: ժէ/196բ-7ա: ժը/197աբ: ժթ/197բ-8ա:
ի/198աբ: իա/198բ-9ա: իբ/199ա-201ա: իգ/201ա-2բ: իդ/202բ-4ա: իե/204ա-5ա: իզ/205ա-7ա:
իէ/207ա-8բ: իը/208բ-10ա: իթ/210ա-1բ: լ/211բ-2բ:
Դ. 213ա-7բ Լուծմունք, զոր արարեալ է ումեմն կատարելոյ
ի լեռնէն Ննւէի ի խնդրոյ եղբարց - Առաջի Ճ. ի վերա Աստուծոյ
եւ առ մեզ միաւորելոյն Քրիստոսի... հուրն յաւիտենից տացի նոցա:
Ե. 218ա-309բ Պատմութիւն Վրաց - Յիշատակ արասցուք այսմ, զի Հայոց եւ Վրաց... Յունւարի
ամսեան ի ԻԵ.ն նստուց /// (շար. մկրատուած):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
130բ Կատարեցաւ
Վարդապետութիւն Ղեւոնդի վասն ժամանակագրաց տանս Թորգոմայ ի հրամանէ
տեառն Շապհոյ
Բագրատունոյ, որ եւ ցանկացող եղեալ սորին տէր Համազասպ, ի պատուաւոր
յազգէն Մամիկոնեանց, ի հալալ
արդեանց ետ հրաման ծրել փծուն գրչի Սարգ[ս]ի, աղաչեմ յիշեցէ՛ք
յողորմածն Աստուած. եւ նմա փառք յաւիտեանս. ամէն:
217բ Արդ, աղաչեմ
զամենեսեան, որք ընթեռնոյք, լսէք եւ կամ աւրինակէք զմեծավաստակ ճգնաւորին
Եւագրեայ զհոգիայշահ
հրամանքս, յիշեսջիք զարժանին բարի յիշատակաց եւ բազմաց վկայեալն ի լաւն
զտէր Համազասպ: Թէ յիշէք զփծուն գրիչ զՍարգիս, որ եմ սովեալ
ի հոգեւոր կերակրոց, ողորմածն Աստուած ամենեցուն ողորմեսցի յաւրն կարեաց,
զի նմա վա[յ]ել է փառք եւ երկրպագութիւն, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից.
ամէն:
Տե՛ս
ԺԳ. դ. յիշ-ք, էջ 635:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 30բ-1ա (1368 թ., ստ. լս) Ի թվ[ին] ՊԺԷ. (1368) մեղուցեալ
Մարտիրոս ձեռնայ|31ա|դրեցաւ
յամենեցուն աշայկերտ. ամէն: Որ եւ Աստուած հատուց|30ա|անէ վարձս նորայ Ռ.
(1000) աստ եւ ի հանդերձելումն աստ անդեսն |30բ| եւ անդ խաղաղութիւն, աստ զանանց
կե[ա]նս եւ անդ |31ա| զանթառամ պսակն, աստ զկեն[դ]անութիւն եւ անդ |30բ| զանմահութիւն:
Ըն. ըն. ըը. չպ՛՛ծներովտ (այսպէս) զմեր
զայսչափ գիրս ջնջէ, Աստուած, որ ամենայն աշխարհի ջնջաւղ է, զիւրն ջնջէ անխափան,
Աստուած ողորմի ասայ եւ զիւր ձեռացայգիրն ջնջէ եւ Աստուած ձեր ջնջէ անխափան:
2. 4ա (1664 թ.) Ղեւոնդ պատմագիրք Յոհան Կարճաւանցիու է գիրքս
այս:
3. 43ա Ի թվոյս ՌՃԺԳ. (1664) նորոգեցաւ:
4. 293բ-4ա (1664 թ., ստ. լս) Պատմութիւնս Ղեւոնդեայ եւ գիրքս Եւագրեա եւ |294ա| վերջին
Պատմութիւնս Վրացեաց յիշատակ է Յոհան|293բ|նու Կարճաւանցւոյ, որ
փտեալ կայր, վերստին |294ա| նորոգեցի եւ կազմել ետու սիրեցելոյն իմոյ Շմաւոն վար|293բ|դապետի
Լօռեցւոյ ի թվիս
ՌՃԺԳ. (1664), ի փառս Քրիստոսի, |294ա| որք վայելէք` յիշեսջիք ի Քրիստոս:
5. 310ա (1690 թ.) Զստացօղ գրոցս, որ կոչի Ղեւոնդ պատմագիր եւ
Վրաց պատմագիր եւ սուրբ հօրն անապատաւորացն Եւագրի բանք եւ խրատք
բազում, որ եւ Վարդան վարդապետս Բաղիշեցի ստացայ ի հալալ
արդեանց իմոց եւ ետու յիշատակ ի դուռն Սուրբ Էջմիածնի` ի փրկութիւն
հոգւոյ իմոյ. որք ընթեռնուք եւ օգտիք ի սուրբ գրոյս, յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս զԲաղիշեցի Վարդան վարդապետն
եւ զծնօղսն իւր. ամէն: Ի թվին ՌՃԼԹ. (1690):
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 3բ, 196բ,
310ա «ԳԻՐՔՍ
ՍՈՒՐԲ ԷՋՄԻԱԾՆԱ Է»: 23բ «ՅԻՍՈՒՍԻ ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ ԱՆԴՐԷԱՍ ՎԱՐԴԱՊԵՏ»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 10ա, 32,
96ա, 270ա, 312բ. այբուբեն:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ` 312բ եկեղեցի:
ՆՇՈՒՄ` 1ա «ԺԳ. դ., Մ[եսրոպ]
եպիս[կոպոս]»:
1903
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԽԻԶԱՆ |
ՌԽԹ.
- 1600 |
ԳՐԻՉ` Գրիգորիս, Աւետիս Թացուէցի
(223ա-92բ): ՍՏԱՑՈՂ` Ազարիա կթղ.:
ԹԵՐԹ` 294. չգրուած` 1բ-2բ, 12աբ, 121բ,
220աբ, 222աբ, 293բ-4բ: ՊՐԱԿ` Ա-ԻԵx12 (ԺԹ 6): ՆԻՒԹ`
թուղթ, լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 25,8x18,8: ԳՐՈՒԹԻՒՆ`
երկսիւն (18,5x13): ԳԻՐ` բոլորգիր (նմուշ` 45ա, 276բ): ՏՈՂ`
29: ԿԱԶՄ`
դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով. միջուկը` տախտակ. աստառը` բազմագունի
դրոշմուած կտաւ. լուսանցակողերը` կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - 3բ` Եւսեբիոս Կեսարացի: Կիսախորան`
4ա: Ճակատազարդ` 3ա, 24ա, 45ա, 74ա, 98բ, 127բ, 158բ, 185ա, 202բ, 216ա: Լուսանցազարդ`
բուսական: Զարդագիր` մարդ` 4ա, թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ` կարմիր, կապոյտ,
կանաչ, դեղին, ոսկի, սեւ, մանուշակագոյն:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - Աւետարան Մարկոսի, Ա.
1-33: Ժ. դ.: 2 (Ա-Բ)+2 (Գ-Դ): Ստացուած մէկական թերթի ընդլայնակի ծալումով:
Մագաղաթ, երկսիւն բոլորգիծ երկաթագիր: 21 տող: Ունի ստ. լս. համաբարբառ`
2-4 տող: Կարդալ` Բա, Աբ, Բբ, Աա, Դա, Գբ, Դբ, Գա. «Աւետարան ըստ Մարկոսի - Սկիզբն
Աւետարանի Յիսուսի Քրիստոսի... ամենայն քաղաքն ժողովեալ առ դուրս»:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի կաշին, աստառը
եւ պատառիկ-պահպանակը ցեցակեր, եզրերը` մաշուած, մէջքը` ճաքած, կապիչներն
ու գամերն ընկած. գրադաշտը գունափոխուած, վերին լուսանցային մասը խոնաւութիւն
տեսած (1-59), ստորին լս.` վառուածի հետքեր (27-9), Աւետիս Թացուեցու գրած
հատուածն (223ա-92բ) ունի նաեւ այլ պրակակալում` Ա-Զ., պատառիկ-պահպանակը
կարկատած, Գ.` պատռուածքներով:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-219բ Պատմութիւն եկեղեցական,
արարեալ Եւսեբի եպիսկոպոսի Պամփիուլացւոց. ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ.
ամէն
Տե՛ս
ձեռ. 1726, 2բ-151ա: Ցանկ առաջին/3ա: 1/4ա-23 (11բ... զի արժանի եղեն անուանն
(շար. ընդհատուած)/// |13ա| զի աղքատ էր: Իբրեւ առեաց...): Ցանկ երկրորդ/23բ-4ա:
2/24ա-44բ: Ցանկ երրորդ/44բ-5ա: 3/45ա-73ա: Ցանկ չորրորդ/73ա-4ա: 4/74ա-97բ: Ցանկ
հինգերորդ/97բ-8բ: 5/98բ-121ա, 122բ-127ա (ծնթ. գրչի` 121ա` «Յայսմ վայրի թուղթ
է անկեալ յօրինակէն, եւ զորքանն, ոչ գիտեմ»): Ցանկ վեցերորդ/127աբ: 6/127բ-57բ:
Ցանկ եօթերորդ/157բ-8ա: 7/158բ-84բ: Ցանկ ութերորդ/184բ-5ա: 8/185ա-202ա: Ցանկ
իններորդ/202ա: 9/202բ-15բ: Ցանկ տասներորդ/215բ-6ա: 10/216ա-9բ (219ա ...զսրտմտութիւն
բարկութեան զվրի|219բ|ժուն հատուցման /// (չշարունակուած):
Բ. 223ա-63ա Պատմութիւն Տարօնոյ, զոր թարգմանեաց
Զենոբ ասորի եպիսկոպոսն
Տե՛ս
ձեռ. 1328, 242ա-333բ: ա/223աբ: բ/223բ-9ա: գ/229ա-38ա: դ/238ա-42բ: ե/242բ-5բ: զ/245բ-52ա:
է/252ա-8բ: ը/258բ-61ա: թ/261ա-3ա:
Հմմտ.
Յովհան Մամիկոնեան, Պատմութիւն Տարօնոյ, աշխտ. Ա. Աբրահամեանի, Երեւան,
1941, էջ ԺԵ-ԺԶ.:
Գ. 263ա-73բ Պատմութիւն Յաղակս Սրբոյ Խաչին, որ Հացունեաց
կոչի, թէ որպէս դարձաւ ի Պարսից յաշխարհէն խաչն աստուածընկալ եւ մասն ընկալեալ
տիկնոջն Սիւնեաց - Եւ եղեւ յետ թագաւորելոյն Մօրկա արքային Հոռոմոց...
եւ էր թուական հայոց Ճ. եւ Բ., եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն:
Դ. 273բ-5բ [Յաղագս նշանագրաց] - Ա,
Բ, Գ, Դ, Զ, Թ, Ժ. Ադաջական են ամենայն իրս... խռչակն է:
Ե. 275բ Զգրոց մեկնութիւն յաւրինակէդ իմասցիս - Ո՞վ եհան գիր Հայոց: Յորժամ սուրբ Սահակ հայրապետ էր...
Հռափանիոսի եւ հելլենացոյ գրչի, ճարտար Սամարացոյ:
Զ. 275բ-6բ Յաղակս ձայնից, թէ ուստի գտաւ - Երանելոյն Բարսեղի յաղակս ձայնից, թէ... եւ Մովսէս
եւ Դիթում տաւղիւք երգէին:
Է. 276բ-81ա Վասն աշխարհագրութեան [Մովսէսի Խորենացւոյ] - Յաղակս
աշխարհագրութեան ոչ ինչ գտանեմք... մինն կոչի Աղէքսանդրոյ եւ միւսն` Կեսարոյ:
Ը. 281աբ [Քաղաքք եւ շինողք նոցին] - Ամասիայ թագաւորն զՄսիս շինեաց... զԿոստանդնուպօլիս
նորոգեաց:
Թ. 282ա-92ա [Վարդանայ] Աշխարհացոյց է այս
Տե՛ս
ձեռ. 20, 251ա-7ա: ա/282ա-3ա: բ/283աբ: գ/283բ-8ա: դ/288ա-92ա:
Հեղինակի`
այստեղից առած յիշ. տե՛ս ԺԳ. դ. յիշ-ք, էջ 401:
Ժ. 292աբ [Մաղթանք] - Այլ եւ հոգեւոր դասս կրաւնաւորական եղբարցս... եւ անվեհեր
խոստմանցն ի Քրիստոսէ Աստուծոյ մերոյ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. (Գրիգորիս գրչի) 4ա (ստ. լս.) Աստուած բարով վայելել
տացէ Ազարիայ քաջ
րաբունապետին, Հայոց հայրապետին:
5ա (ստ. լս.)
Յիշատակ Ազարիայ կաթողիկոսին
(նման` 26ա):
7ա (ստ. լս.)
Ազարիայ սրբազան
հայրապետին է:
10բ (ստ. լս.)
Տեառն տէր Ազարիայ
կաթողիկոսին:
16ա (ստ. լս.)
Յիշատակ է Ազարիայ վարդապետին (նման` 28բ):
18ա (ստ. լս.)
ԶԱզարիայ վարդապետն
յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս (նման` 55բ-6ա):
24ա Զերջանիկ
հայրապետն եւ զառաքինի Հայոց վարդապետն եւ զԱզարիայ մեծ րաբունապետն
յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս Աստուած, եւ զգծողս, նորա հետ եւ զծընօղս նորա, եւ զայլս
նոցա հետ ի դասս արդարոց, եւ զիմս նոցա հետ ի դժոխոցն ի զատ, 'ւ յարքայութիւնն
պետ:
34բ (ստ. լս.)
Զերջանիկ Ազարիայ |35ա| վարդապետն յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս Աստուած:
39բ (ստ. լս.)
Յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս |40ա| զԱզարիայ կաթուղիկոսն:
45ա (ստ. լս.)
Զտէր Ազարիայ սրբազան
հայրապետն յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս (նոյնը` 98բ, 127բ, 158բ-9ա, 202բ-3ա):
52ա (ստ. լս.)
Զտէր Ազարիայ կաթողիկոսն
յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս Աստուած:
62ա (ստ. լս.)
Զտէր Ազարիայ կաթողիկոսն
յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս (նոյնը` 106բ-7ա, 119ա, 136ա, 165բ-6ա):
71բ (ստ. լս.)
ԶԱզարիայ րաբունապետն
|72ա| յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս Աստուած (նոյնը` 172ա):
74ա (ստ. լս.)
Զտէր Ազարիայ քաջ
րաբունապետն յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս Աստուած (նոյնը` 196բ-7ա):
90բ (ստ. լս.)
ԶԱզարիայ քաջ
վարդապետն |91ա| յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս Աստուած (նոյնը` 141ա):
112ա (ստ. լս.)
ԶԱզարիայ մեծ
վարդապետն յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս (նոյնը` 153բ-4ա):
121ա (ստ. լս.)
Յայսմ վայրի թուղթ է անկեալ յօրինակէն եւ զորքանն, ոչ գիտեմ:
126ա (ստ. լս.)
ԶԱզարիայ րաբունապետն
յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս Աստուած (նոյնը` 171բ-2ա, 196բ-7ա):
127ա Զըստացող
սուրբ գրոցս զԱզարիայ քաջ րաբունապետն եւ զհայրապետն յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս
եւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք, եւ ինձ` անարժան Գրիգորիս գծողի եւ ծնաւղաց
իմոց. ամէն:
149ա ԶԱզարիայ շնորհալից
վարդապետն յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս:
157բ Զստացող
լուսազարդ սուրբ տառիս, զերանեալն եւ զերանաշնորհ վարդապետն` զտէր Ազարիայ կաթողիկոսն,
զլուսատուն ամենայն Հայոց յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս Աստուածն ամենայնի. ամէն:
177բ-8ա ԶԱզարիայ քաջ վարդապետն
յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս:
184բ Զերանեալն
եւ զզարդարեալն ամենայն առաքինութեամբ եւ պէսպէս աստուածազարդ շնորհօք
լցեալն զտէր Ազարիայ կաթողիկոսն ամենայն Հայոց` զստացող աստուածախօս
տառիս յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս Աստուածն ամենայնի. ամէն: Եւս առաւել` անարժան
Գրիգորիս գծողի
Աստուած ողորմի ասացէ՛ք ինձ եւ ծնողաց իմոց` տէր Մարտիրոս վարդապետին
եւ Աղաբէկուն. ամէն:
189բ (ստ. լս.)
Զտէր Ազարիայ հայրապետն
|190ա| յիշեց՛էք ի Քրիստոս:
215բ Զըստացօղ
աստուածախօս սուրբ տառիս զԱզարիայ քաջ րաբունապետ կաթողիկոսն
յիշեցէ)ք ի Քրիստոս Աստուած:
221աբ Փառք եւանձնէա, եռահիւսակ եւ միաթագ աստուածութեանն` Հօր եւ Որդւոյ
եւ Հոգւոյ Սրբոյ, որ է անճառ միութիւն, անըշփոյթ աստուածութիւն, ինքնիշխան բնութիւն, անվախճան թագաւորութիւն,
անվայրափակ եւ անբովանդակելի մեծութիւն: Յառաջ քան զամենայն անեղ եւ
անսկիզբն եւ ամենայն եղականացս սկիզբն եւ արարիչ կեանք, եւ անվախճան եւ կենդանարար
ամենայնի: Լոյս անշիջանելի եւ լուսաւորիչ ամենեցուն, անսպառ բարի եւ
ամենայն բարութեանց պատճառ, աղբեւր կենաց եւ անմահութեան. նմա աւրհնութիւն
փառք, պատիւ եւ երկրպագութիւն, որ է աւրհնեալ հանապազորդ տէրութեամբ յերկնաւորաց
եւ երկրաւորաց, այսինքն` ի հրեշտակաց եւ ի մարդկանէ եւ յամենայն գոյից արարածոց.
ամէն:
Առ որ յուսամ
եւ առաջի անկեալ աղաչեմ, որ զօրացոյց զիմ տկարութիւնս եւ զանարժանութիւնս
եւ հասոյց առանց վտանկի յաւարտ այս սուրբ տառիս: Արդ, գրեցաւ կտակս Եկեղեցական
պատմութիւն ձեռամբ անարհեստ եւ փծուն գրչի` սուտանուն Գրիգորիսի, ի վայելումն
երջանիկ եւ երանաշնորհ քաջ փ[ի]լիսոփայ վարդապետին տէր Ազարիայ կաթողիկոսի
ամենայն Հայոց, յիշատակ
իւրն եւ ծնողացն (8 տող չգրած):
Շնորհիւ Տեառն
սկսայ եւ ողորմութեամբ նորին կատարեցի զսուրբ գիրքս ի թվականիս հայոց ի Ռ.
եւ ի ԽԹ. (1600), ի քաղաքս, որ կոչի Խիզան, ընդ հովանեաւ
Սուրբ Է. (7) Խորանացս` Սուրբ Յարութեան եւ Սուրբ Աստուածածնին, Սուրբ Յովանիսի եւ Սուրբ Ստեփաննոսին, Սուրբ Գրիգորի, Սուրբ Սարգսի զօրավարին
եւ որդոյ նորա Մարտիրոսին, ի դառն եւ ի
նեղ ժամանակիս, յորում նեղիմք ի յանօրինաց, եւս առաւել ի սովոյ, որ ԹՃ.
(900) դրամ ալիւր ի յԹ. (9) փարայ գ|221բ|նեցինք, ու յետոյ հետ այս նեղութեանցս
այլ չար յարեաւ ի վերայ մեր, որ չար ազգն այլազգաց Սուղթից եկին ի վերայ նորաշէն
եկեղեցեաց (6 տող չգրած):
Արդ, աղաչեմ
զամենեսեանսդ` զդասս վարդապետաց եւ զաշակերտեալ մանկունս ձեր, զի որք հանդիպիք
տեսութեան սուրբ գրոցս եւ կարդալով կամ օրինակելով եւ կամ հարեւանցի տեսան[ել]ով,
զաւելորդն բառնայք եւ զպակասութիւնն լնոյք, եւ սըղալանացս անմեղադիր լերուք
եւ անարժան Գրիգորիսիս Աստուած ողորմի ասացէ՛ք` ինձ եւ ծնողաց իմոց` տէր Մարտիրոս քաջ քարտողարին
եւ Աղաբէկուն, եւ
եղբօրն իմոյ` Իգնատոսին, եւ քըւերցն իմ` Աննային, Եղիսաբեթին եւ Եփրոսինին, եւ
կենակցին իմոյ եւ տղայոցն իմ` Սահակուն եւ Ներսէսին, եւ հօրեղբօրն
իմո[յ]` տէր Սարգիս վար[դա]պետին, եւ որդոցն` Յովանիսին եւ Կիրակոսին, եւ
յամենայն արեան մերձաւորաց մերոց. ամէն: Եւ որ ասէ զԱստուած ողորմին,
նա Աստուած իւրն ողորմեսցի. ամէն:
2. 292բ (Աւետիս Թացուեցի գրչի) Զամենամեղ,
չարագործ, փանաք եւ անիմաստ, անարհեստ սուտանուն Աւետիս Թացուէցի յիշեցէ՛ք
յաղօթս, որ զայս Զ. տետրս գրեցի:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. Աբ (ԺԹ. դ., շղագիր) Պատկանի Եկեղեցական պատմութիւնս
ի սինօդի Սրբոյ Էջմիածնի:
2. 1ա (ԺԹ. դ. վջ., մատիտով, շղագիր) Յիշատակարան 220ա - «Գրեցաւ
կտակս, որ կոչի Եկեղեցական պատմութիւն, ձեռամբ անարհեստ եւ փծուն գրչի` սուտանուն
Գրիգորիսի, ի վայելումն
երջանիկ եւ երանաշնորհ քաջ փիլիսոփայ վարդապետին` տէր Ազարիայ կաթողիկոսի
ամենայն Հայոց... կատարեցի
զսուրբ գիրքս ի թվականի Հայոց ի Ռ. եւ ի ԽԹ. (1600) ի քաղաքս, որ կոչի Խիզան», իսկ վերջից
վեց տետրակ գրողն է Աւետիս Թացուեցի, որի յիշատակարանը
տե՛ս 292բ: Սահակ վարդապետ Ամատունի»:
3. 293ա (ԺԹ.
դ., մատիտով, շղագիր) «Գրիչ Աւետիս Թացուեցի էջ
222-292»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` Աա «Անուն
յամէնք»: Աբ «Այսօր, Այսօր գոլով ի Բեթղ, Ձայն բարբառոյ յանապատի»: 1ա «Պատմութիւն
եկեղեցական արարեալ Եւսեբի եպիսկոպոսի Կեսարու ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ.
ամէն» (կրկն.): «Լաւ է անուն բարի քան զ, Տսակ ցանկալ, պատութիւն եկեղեցուց:
Պատմութիւն Եւսեբի եւ Ազարիս: Պիտոյ մեզ»` կարմրագիր, զանազան
տառակապակցութիւնք: 289ա ստ. լս.` մատիտով. «Յելլադա է Կրիտէս»: 292ա մատիտով,
լս-ներում` այբուբեն: 294բ կարմրով` «նմանեալ Մովսէս[ի] տէր վարդ[ապետ]:
Տէր վարդապետ արի եւ քաջ: Ըստ, ըստ այնմ, որ ասէ. Լաւ է անուն//»/ (մնացեալը` ջնջած): Գա «Եւ դարձեալ
իմաստուն յելս ճանապարհաց գովի եւ դարձեալ ասէ առաքեալն Պօղ[ոս]»: Գբ «Առաւօտ
խաղաղութեան: Վարդ[ան]»` ջնջուած, «Պիտ, փա»: Դա «Վարդան»: Դբ «Հայրապետաց
հանուրց ազգին: Տէր Աստուած: Տաճա»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ` 294բ թռչուն:
ՆՇՈՒՄ` 1ա «ՌԽԹ. -
1600. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
«Կար[ինեան] ցուցակ 1682»:
1904
ԵՒՍԵԲԻՈՍ ԿԵՍԱՐԱՑԻ, ՔՐՈՆԻԿՈՆ
|
ԺԳ. դար |
ԹԵՐԹ` 90 (սրբագրողի էջք` 2-181, որ է`
1ա-90բ): ՊՐԱԿ` Ա-Թx12 (Ե, Զ 4, Է 10): ՆԻՒԹ` մագաղաթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
24x15,8: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (19,5x 13), երկսիւն`
11բ, 30ա, 34ա-8բ, 40բ, 51ա-4բ (19,5x 12,5): ԳԻՐ` բոլորգիր (նմուշ` 44բ): ՏՈՂ`
35-6: ԿԱԶՄ` ծաղկաթուղթ, մէջքը` սեւ կաշի.
միջուկը` ստուարաթուղթ, մասն ձեռագրի. աստառը` թուղթ. լուսանցակողերը`
կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 1 թ. (վջ.) թուղթ, չգրուած, մաս
կազմաստառի:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի եզրերը մաշուած,
մէջքը եւ Ա. կազմաստառը` ցեցակեր. գրադաշտը` թեթեւակի գունափոխուած,
խոնաւութիւն տեսած, տեղ-տեղ զանազան բծեր եւ հետքեր, լուսանցային մասերը
նորոգուած (թ. 83-90). յետագայ սրբագրումներ` 8բ, 17բ, 40ա եւ թերթակալում:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-90բ Եւսեբի ժամանակագրութիւնն
է (խորագիրը
յետագայի)
Ա. 1ա-54բ [Գիրք առաջին]
- 1ա-2ա [Նախադրութիւն]
- Ընդ պէսպէս մատեանս
առաջնոց պատմութեանց անցի...
1. 2ա-9բ (ստ. լս.` Քաղդէացւոց պատմութիւն)
Որպէս քաղդեայք
ժամանակագրեն ի Բազմավէպն Աղէքսանդրեայ. Վասն գրոց քաղդէացւոց եւ վասն առաջին
թագաւորութեան նոցա - Զայս Բերոսոս յառաջնում մատենին պատմեաց...
ա. 2բ-4ա Վասն քաղդէական անվաւերական պատմութեանն, անդստին ի Բազմավէպն
Աղեքսանդրի զնոյն քաղդէացւոց մատենէն - Բերեսոս բայ ասէ յառաջնում... զորմէ եւ Բազմավիպին
գիրք տան ծանաւթս, քանզի գրէ զնմանէ այսպիսի ինչ:
բ. 4աբ Աղէքսանդրի Բազմավիպի Վասն ջրհեղեղին, ի նմին գրոց` զորմէ
ասացաւն - Ի
վախճանել ասէ Ոտիարտեայ, նորին որդւոյ... զայս ձեւ աւրինակ մինչեւ ցՍիղոբայս
անգամ:
գ. 4բ-5ա Աղէքսանդրի Բազմավիպի Վասն աշտարակագործութեանն - Սիբիղղա ասէ, միաբանեալ ամենայն
մարդիկ... որպէս այսր յիշատակեալ ճառս է, գրեալ զնոցանէ այսպիսի բանիւք:
դ. 5ա-6ա Նորին Աղէքսանդրի Վասն Սենեքերիբայ եւ վասն Նաբուքոդոնոսորայ
եւ վասն նոցին գործոց եւ արութեանց - Յետ թագաւորելոյ եղբաւրն Սենիքարիբայ եւ յետ
տիրելոյ... քանզի եւ նա հանգոյն Բազմավիպին` պատմէ զայս:
ե. 6ա Աբիդէնեայ Վասն առաջին թագաւորութեանն քաղդէացւոց - Քաղդէացւոց իմաստութեանն աղագաւ
այսչափ ինչ... եւ ջրհեղեղէն սոյն աւրինակ գրէ:
զ. 6աբ Աբիդենեայ Վասն ջրհեղեղին - Յետ որոյ այլք տիրեցին, եւ Քսիսութրոս...
Մովսիսի պատմութեանն գրէ զայս ձեւ աւրինակի:
է. 6բ Աբիւդենեայ Վասն աշտարակագործութեանն - Յորում ասեն դիպեալ առաջնոցն`
զաւրութեամբ եւ յաղթանդամութեամբ... յիշատակէ պէս զայս աւրինակ:
ը. 6բ-7ա Աբիւդենեայ Վասն Սինեքերիմայ
- Յայնմ ժամանակի քսաներորդ եւ հինգերորդ եւ Սինեքերիբ... եբրայեցւոց
գրոցն յաւրինեալ կարգէ` պէս զայս աւրինակ:
թ. 7աբ Աբիդենեայ վասն Նաբուքոդոնոսորայ - Նաբուկոդոնոսորայ առեալ զիշխանութիւնն...
միաբան սոցին յիշատակեալ գրէ` ձեւ զայս աւրինակ:
ժ. 7բ-9բ Ի Յովսեպայ յառաջին նախնեացն Պատմութենէ զՆաբուքոդոնոսորայ - Ճառեցից, ասէ, այժմիկ... թագաւորսն
կարգ ըստ կարգէ համարի այս ձեւ աւրինակի:
2. 9բ-12ա (ստ. լս.` «Ասորեստանեաց
պատմութիւն») Աբիդենեայ վասն Ասորեստանեաց
թագաւորութեանն
- Այսպէս քաղդէացիք զաշխարհին թագաւորս Յաղովրայ...
ա. 9բ-10ա Ի Կաստովրայ համառաւտ մատենէն Վասն Ասորեստանեաց թագաւորութեանն - Բեղոս էր, ասէ, Ասորեստանեաց
թագաւոր... Դիոդորոս Սիկեղացի զսոյն ձեւ, եւ նա զսոյն բանս գրէ:
բ. 10աբ Ի Դիոդորի մատենիցն Վասն Ասորեստանեաց թագաւորութեանն - Զառաջինն յասիացւոց աշխարհին...
Առ սոյնս յիշատակէ զասորեստանեաց իշխանութենէն, եւ Կեփաղիոն եւ ասէ այսպէս:
գ. 10բ-1բ Կեփաղիոնի վիպագրի Վասն Ասորեստանեաց թագաւորութեանն - Սկսանիմ գրել յորոց եւ այլք յիշատակեցին...
թագաւորք Ասորեստանեաց ըստ ստոյգ մատենից այսոքիկ են:
դ. 11բ-2ա Ասորեստանեաց թագաւորք (Ա.` Նինոս - ԼԶ.` Սարդանապաղղէս) - Նինոս,
զորմէ նախ ասեն... իշխանութիւնն, որ ձգեցաւ զայսչափ ժամանակ:
3. 12ա Մարաց թագաւորք (Ա.` Վարբակէս - Ը.` Աժդահակ) - Ա. Վարբուկէս ամս ԻԸ. ... մարաց
հարկանեն ի մատենի:
4. 12ա Լիդացւոց թագաւորք (Ա.` Արդիոս Աղիտտա - Թ.` Կրիսոս) - Ա. Արդիոս Աղիտտա ամս ԼԶ.
... եբարձ զլիդացւոց իշխանութիւնն:
5. 12ա Պարսից թագաւորք (Ա.` Կիւրոս - ԺԱ.` Դարեհ) - Ա. Կիւրոս ամս ԼԱ. ... Բայց փոխեսցուք
աստի եւ յեբ[ր]այեցւոց ժամանակագրութիւնն:
6. 12ա-23ա (ստ. լս.` «Եբրայեցւոց
ժամանակագրութիւնք») Թէ
որպէս առ ի յեբրայեցւոց աւանդեցաւ ժամանակագրութիւն - Զեբրայեցւոցն առընթեր կարգեցաք
ի Մովսիսէ եւ որ յետ նորա...
ա. 14ա Հ.իցն
(=Եօթանասնիցն, Ա.-Ժ.) - Ա. Նախնի մարդն Ադամ` լեալ ամաց ՄԼ. ... Այս ըստ Իւթանասնից թարգմանութեանն:
բ. 14աբ Հրէիցն. Իսկ ի հրէից եբրայականին այսպէս (Ա.-Ժ.) - Ա. Ադամ լեալ ամաց ՃԼ.ից
ծնանի զՍեթ... լինէր նմանաւղ նախանձաւոր:
գ. 14բ-5ա Շամարտացւոց. Ըստ առ ի շամարտացւոց եբրայականին (Ա.-Ժ.) - Ա. Ադամ լեալ ամաց ՃՂ.ից
ծնանի զՍեթ... Բայց մեք երթիցուք ի յաջորդսն:
դ. 15աբ Հ.իցն. Յետ ջրհեղեղին
ըստ Եւթանասնիցն թարգմանութեան յերկրորդում ամին
(Ա.-Ժ.) - Ա. Սէմ` որդի
Նոյի ծնանի... եւ ընդ ամենայն միանգամայն լինին ՎՃՁԴ. (3184):
ե. 15բ Հրէիցն. Բայց ըստ հրէական եբրայեցւոցն` յերկրորդ ամին յետ ջրհեղեղին
(Ա.-Ժ.) - Ա. Սէմ` ոդի
Նոյի ծնանի զԱրփաքսադ... Երկբան է յՀ.(70)իցն թարգմանութենէն ամաւք ՌՄԼԵ.իւք
(1235):
զ. 15բ-7բ Շամրտացւոց. Իսկ ըստ շամրտացւոց
եբրայականին` յերկրորդ ամին յետ ջրհեղեղին
(Ա.-Ժ.) - Ա. Սէմ` որդի
Նոյի ծնանի զԱրփաքսադ... քանզի կայ եւ անդ մի ըստ միոջէ այսպէս:
է. 18ա-9ա Ի Դատաւորացն գրոց
- Յետ Յեսովայ տիրեցին
այլազգիքն... որ առաջիս կայ ձեւ աւրինակի:
ը. 19աբ Ի Մովսիսէ մինչեւ ցՍողոմովն
- Մովսէս ամք Խ.
(40) ... ճառեալ զպատմութիւնն զայս ձեւ աւրինակի:
թ. 19բ-21ա Ի Յովսեպպայ Փիւնիկեցւոց
վկայութենէն զԵրուսաղէմեան տաճարէն - Կամիմ այսուհետեւ յայսցանէ
փոխել ի փիւնիկեցւոց... յառաջնում ստրոմատին գրեալ զայս ձեւ աւրինակի:
ժ. 21ա-3ա Կղեմայ
- Եւ եկաց մնաց գերութիւնն
Հ. (70) ամ... Այսպիսի իմն ըստ եբրայեցւոցն թիւ ժամանակացն գտանի:
7. 23ա-30ա (ստ. լս.` «Եգիպտացւոց
ժամանակագրութիւնք», «Եգիպտացւոց հարստութիւն») Թէ զիարդ եւ յեգիպտացւոց
ժամանակագրութեանն կայ, եթւովպացւոց, պտղոմեանք զԵգիպտոս եւ զԱղեքսանդրիա
կալան: Որպէս եգիպտացիք ժամանակագրեն
- Յետ քադէացւոց եւ
ասորեստանեաց եւ եբրայեցւոց ժամանակագրութեանն ժամանակ է ընդ եգիպտացւոց
ճառեալսն անցանել: Դիոդորոս յառաջնումն ի պատմական մատենադարանին...
ա. 23բ-5ա Ի մանէթեանց յեգիպտական
յիշատակացն, որ յերիս տոմարս արար մատենագրութիւնս, զդից եւ զդիւցազանց
եւ զուրուականաց եւ զմահկանացուաց թագաւորաց, որ եգիպտացւոց թագաւորեցին
մինչեւ ցԴարեհ արքայ Պարսից - Առաջին մարդ առ ի յեգիպտացւոց...
միանգամայն թագաւորք ՃՂԲ. (192), ամք ՍՅ. (2300):
բ. 25աբ Երկրորդ տաւմարին Մանէթովսի
(ԺԲ.-ԺԹ.) - Երկոտասաներորդ
հարստութիւն դիոպաւղիտացւոց Է. թագաւորաց... ի միասին յերկրորդ տաւմարէն
Մանեթովսի ՂԲ. (92) թագաւորաց ամք ՍՃԻԱ. (2121):
գ. 25բ-6ա Յերրորդ տաւմարէն Մանէթովսի
(Ի.-ԼԱ.) - Քսաներորդ
հարստութիւն դիոպաւղիտացւոց ԲԺ. թագաւորաց... հրէիցն նախնեացն պատմութեան
դնէ պէս զայս աւրինակ:
դ. 26ա-8ա Յովսէպայ ի Մանէթովսի
գրոցն -
Սկիզբն արարից նախ գրոյն եգիպտացւոց դպրութեանցն... որոց ժամանակ թագաւորութեանն
ունի զայս ձեւ աւրինակի:
ե. 28ա-9բ Որք յետ Աղէքսանդրի Մակեդոնացւոյ
թագաւորեցին Եգիպտոսի եւ Աղէքսանդրիայ քաղաքի, ի Պորփիւրի գրոցն
- Զայս Աղէքսանդրոոս
Մակեդոն ի ՃԺԴ. (114) ողոմպիադին... թագաւորացն մինչեւ ցվախճան Կղէոպատրայ:
8. 29բ-30ա (ստ. լս.` «Եգիպտ՛՛, Պտղոմ՛՛,
Կղէոպատր՛՛») Են
այսուհետեւ ժամանակք Պտղոմեանցն այսչափ ինչ
- Աղէքսանդրոս Մակեդոն`
յառաջնում ամի ՃԺԱ. (111) ողիմպիադին... եբարձ զիշխանութիւն պտղոմեանցն,
որք թագաւորեցին ամս ՄՂԵ. (295):
9. 30ա-44բ Յունաց. Որպէս յոյնք գրեն
զնախնեացն պատմութիւնս - Աթենացւոց թագաւորք. Արգիացւոց թագաւորք...
Թէսաղացւոց թագաւորք:
ա. 30աբ Յունաց ժամանակք
- Քան զամենեսին հինք
ժամանակաւք... բայց կարգաւ մի ըստ միոջէ թագաւորութիւնն սիկոնացւոց այս
ձեւ աւրինակի ունի յարմար:
բ. 30բ-1ա (ստ. լս.` «Յունաց ժամանակագրութիւնք.
Սիկոնացւոց») - Առաջին` Եգիաղեւս, ամս ԾԲ. (52), ուստի... Յիշատակէ
զնոցանէ եւ Կաստովր` գրեալ զայս ձեւ աւրինակի:
գ. 31ա (ստ. լս.` «Յունաց. Արգիաց՛՛»)
Կաստովրի Վասն Արգիացւոց
թագաւորութեանն
- Կարգաւ առ սոսին դրոշմեսցուք... եւ իւրաքանչիւր արգիացւոց թագաւորացն
են ժամանակքն այսպէս:
դ. 31ա-2ա Թագաւորք Արգիացւոց
- Առաջին Ինաքոս,
ուստի Ինաքիա աշխարհն կոչէր... Նշանակէ եւ Կաստովր զսոյն ձեւ աւրինակի ի
պատմութեանն համառաւտս:
ե. 32ա (ստ. լս.` «Յունաց. Աթեն՛՛»)
Կաստովրի Վասն աթէնացւոց
թագաւորութեանն
- Կարգեսցուք առընթեր եւ զաթէնացւոց թագաւորսն... Բայց մեք զթագաւորացն
մի ըստ միոջէ կարգեսցուք զհամար:
զ. 32աբ Աթենացւոց թագաւորք
- Առաջին Կէկրովփս
Դիփիէս. ամս Ե. ... յԱթէնս փախստական անկան:
է. 32բ-3ա Իշխանք աթենացւոց մինչեւ
ցկեանս -
ՈւթուԺ.երորդ Մեդոն Կոդրեաց տիրեաց... զայս ձեւ աւրինակի:
ը. 33ա Պորփիւրի յառաջին փիլիսոփայական
պատմութենէն
- Յեղիոնի առնլոյն մինչ ի... յարել ի ճառիս:
թ. 33ա Ողիմպիադք Յունաց
(ստ. լս.` «Ողիմպիադ»)
- Ա. Ողիմպիաս, յորում յաղթէր... վճիռ տային:
ժ. 33աբ Վասն Ագոնին դնելոյ,
որ են մրցութեան հրահանգք - Սակաւ ինչ հարկ է վասն... չորից
ամաց ի միջի կատարելոց:
ժա. 33բ-7ա Յունաց Ողիմպիադք: Յառաջընմէն
մինչեւ յերկերիւրորդ քառասներորդ եւթներորդն, յորում թագաւորեաց հռոմայեցւոց
Անտոնիոս որդի Սեւերեայ (Ա.-ՄԽԸ.) - Ա. Ողիմպիաս. Յորում
յաղթէր Կուռիբոս... զսոցա պատմութիւնն պատմէ:
ժբ. 37աբ (ստ. լս.` «Կորնթա՛՛ թագաւ՛՛»)
Ի Դիոդորի մատենից
վասն կորնթացւոց թագաւորաց - Յետ զայս բարւոք ընտրելոյ... յորմէ
եւ վախճանեցան իսկ:
ժգ. 37բ Եւ արդ, են թագաւորք կորնթացւոց
այսոքիկ (Ա.`
Աղէտէս - ԺԲ.` Աւտոմենէս) - Ա. Աղէտէս ամս ԼԵ. ... որ նահապետք կային:
ժդ. 37բ (ստ. լս.` «Ղակեդեմոնացւոց»)
Թագաւորք Ղակեդեմոնացւոց
ի Դիոդորի մատենից - Բայց մեք, քանզի դէպ այնպէս եղեւ... ցՀերակղեանց
ասպատակն ամք. Ձ. (80):
ժե. 37բ-8ա Յետ որոց թագաւորք Ղակեդեմոնացւոց (Ա.` Եւռիւսթեւս - Թ.` Աղկամէնէս)
- Ա. Եւռիսթեւս ամս ԽԲ. (42) ... ընդ ամենայն ամք ՅԻԵ. (325):
ժզ. 38ա Եւ ի միւս միւսմէ տանէն
թագաւորեցին (Ա.` Պրոկղէս - Զ.` Թեւոպոմպոս) - Ա. Պրոկղէս ամս
ԾԱ. (51)... ընդ ամենայն ամք ՄՂ. (290):
ժէ. 38ա Անդստին ի Դիոդորի գրոցն
համառաւտիւք ժամանակաց ծովակալացն, որք ծովուցն ունէին: Յետ տրովական
պատերազմին ծովակալեցին
- (Ա.` Ղիդացիք եւ Մէովնացիք - ԺԷ.` Եգինացիք) - Ա. Ղիդացիք եւ Մէովնացիք
ամս ՂԲ. ... Մակեդոնացւոց թագաւորութիւնն գալ:
ժը. 38աբ (ստ. լս.` «Մակեդոն՛՛ թագաւորք»)
Մակեդոնացւոց
թագաւորք -
Ի վախճանել ասորեստանեաց հարստութեանն... եւ չորք թագաւորք:
ժթ. 38բ Եւ են մի ըստ միոջէ այսոքիկ
(Ա.` Կարանոս - ԻԴ.`
Աղէքսանդրոս Փիղիպեայ) - Ա.` Կարանոս թագաւորեցաւ ամս Լ. (30)... ԻԴ.` Աղէքսանդրոս
փիղիպեայ ամս ԺԲ. (12):
ի. 38բ-40բ Պորփիւրի, որ առ մեւք
հակառակ մեզ փիղիսոփոս էր
- Յետ Աղէքսանդրի Փիղիպեայ... ամք երկու, եւ ընդ բնաւ ամք ՃՀԴ. (174):
իա. 40բ Եւ լինի յետ Աղէքսանդրի
Փիղիպեայ` թագաւոր Մակեդոնացւոց այսոքիկ (Ա.` Արիդէս - ԺԸ.` Սուտ Փիղիպոս)
- Ա. Արիդէս, որ եւ Փիղիպոս ամս Է. (7)... Յետ որոց հռովմայեցիք:
իբ. 40բ-1բ (ստ. լս.` «Թետաղաց թագաւորք
յետ Աղէքսանդրի») Թետաղացւոց թագաւորք
- Թետաղացւոց եւ Եպիրաստանի...
եւ լինին ամք ՃԽԴ. (144) եւ ամիսք Ե. (5):
իգ. 41բ Միանգամայն Թետաղացւոց
թագաւորք (Ա.`
Արիդէոս - ԺԶ.` Փիղիպպոս) - Ա. Արիդէոս, որ եւ Փիղիպոս ամս Է. (7)... ԺԶ. Փիղիպպոս,
ամս ԻԳ. (23) եւ ամիսս Թ. (9):
իդ. 41բ Եւ յետ այսորիկ զաւրավարք
այսոքիկ -
Պաւսանիաս... Փիղիպպոս:
իե. 41բ-4բ (ստ. լս.` «Ասիացւ՛՛ եւ ասորացւ՛՛
թագաւորք յետ Աղէքսանդի») Ասիացւոց եւ Ասորւոց թագաւորք
- Փիղիպոսի Արիդեայ
վեցերորդ... եհաս եւ վախճանեցաւ:
իզ. 44բ Եւ են մի ըստ միոջէ ասիացւոց
եւ ասորւոց թագաւորք այսոքիկ (Ա.` Ասիացւոց թագաւորեաց Անտիգոնոս
- ԺԹ.` Փիղիպոս Գռիպեայ) - Ա.` Ասիացւոց թագաւորեաց Անտիգոնոս ամս ԺԸ.
(18)... իսկ ասորւոց վախճանեցաւ:
10. 44բ-50բ (ստ. լս.` «Հռոմայեցւոց
պատմութիւն») Յետ
որոց Հռոմայեցիք - Հռովմայեցւոց, որ յՌոմեղեայ թագաւորք...
ա. 45ա Հռոմայեցւոց ժամանակք
- Ժամ է եւ ի հռոմայեցւոց
թագաւորութենէն... կարգեցից զնոյն ձեւ աւրինակի:
բ. 45ա-6ա Դիոնիսի Աղիկառնացւոյ
Յառաջին հռոմայական պատմութենէն - Զտիրեալ քաղաքէն երկրի եւ ծովու... ի տրովական
քաղաքաց:
գ. 46ա-7ա Ի նմին գրոց` զԺամանակէն
Էնեայ յԻտաղիա երթալն - Իղիոն ասէ. առաւ իսկ եւ իսկ... յայտ արարեալ զհռոմայեցւաց
քաղաքէն պատմութեանց:
դ. 47ա-8բ Վասն շինուածոյ Հռոմ
քաղաքի -
Բազում խնդիր վասն շինութեան քաղաքին լինելոյ... գրէ զայս ձեւ աւրինակի բանից:
ե. 48բ-50ա (ստ. լս.` «Հռոմայեցւոց նախնեաց
թագաւորք»)
- Յեւթներորդ գրոցն Դիոդորի Վասն հռոմայեցւոց նախնեաց ազգականութեան...
որ զՀռոմ շինեցին, մեռանէր:
զ. 50ա (ստ. լս.` «Հռոմայեցւոց թագաւորք»)
Եւ են մի ըստ միոջէ
հռոմայեցւոց թագաւորք այսոքիկ (Ա.` Էնիաս - ԺԵ.` Ամիղոս Սիղուաս)
- Ա. Էնիաս յետ չորրորդ ամի... Յիղոնի առնլոյն ամք ՆԼԱ. (431):
է. 50ա Յռոմէղայ, որ զՀռոմ շինեաց,
թագաւորք թուին այսոքիկ (Ա.` Ռոմիղոս - Է.` Տարկինոս)
- Ա.` Յռոմեղայ ամս ԼԸ. (38)... գրեալ զայս ձեւ աւրինակի:
ը. 50աբ Դիոնիսի Աղիկառնասեցւոյ
Վասն թագաւորացն, որ յետ Ռոմիղայ կացին ի Հռոմ
- Բայց եւ ցանկ ելանելոյ...
գրեալ զայս ձեւ աւրինակի զսոյն բանս:
թ. 50բ Կաստովրի վասն հռոմայեցւոց
թագաւորութենէն
- Զհռոմայեցւոց թագաւորս կարգեցաք մի ըստ միոջէ... զողոմպիադսն ի միջի կատարեալս:
11. 51ա-4բ [Անուանք կայսերաց]
Առ Որով Իղիոն առաւ յամի Պ.որդի, Լ.որդի առաջնորդի
(831) - Թ. Եսէբոն ամս
Է. (7)... Պուպինիոս եւ Բաղբինիոս սպա /// (չշարունակուած):
ա. 51ա Թագաւորք Յուդայ
(Ա.` Դաւիթ - ԻԲ.` Սեդէկիա)
- Ա.` Դաւիթ ամս Խ. (40)... ի Խ.որդի Է.երորդի (47) ողոմպիադին ամք ՆԵ.
(405), ամիսք Զ. (6):
բ. 51աբ Իսրայէղի թագաւորք
(Ա.` Յերոբովամ - ԺԹ.`
Ովսէ) - Ա. Յերոբովամ ամս ԻԲ. (22)... կացեալ ամս ՄԽԹ. (249) եւ աւուրս ԻԸ.
(28):
գ. 51բ Բաբէղացւոց թագաւորք
(Ա.` Փուա - Ժ.` Դարեհ
Արշաւիր) - Փուա ի ՌՄԻԵ. (1225) ամէն... ի Ծ.որդի, Ե.որդի (55) ողիմպիադին:
դ. 51բ Սիկոնացւոց թագաւորք
(Ա.` Էգիաղեւս - ԻԶ.`
Զեւքսիպոս) - Նինեայ թագաւորի Ասորեստանեաց... Սիկոնացւոց թագաւորք
դադարեցին յամի Պ.որդի, Ձ.որդի., Ը.որդի (888):
ե. 51բ-2ա Եգիպտացւոց թագաւորք
- Առ Նինեաւ թագաւորութեամբ
ասորեստանեաց... եւ դժուարին առ հասանելէ:
զ. 52բ Արգիացւոց թագաւորք
(Ա.` Ինաքոս - ԺԴ.`
Ակրիսիոս) - Ի թագաւորութեանն երկրորդի թագաւորին եգիպտացւոց... դադարեցին
յՉ.որդում, Ե.որդում ամին (705):
է. 52բ Աթենացւոց թագաւորք
(Ա.` Կեկրոփսդւփւէս
- ԺԷ.` Կոգրոս) - Յերեսներորդում երկրորդում ամի... ԺԷ. Կոգրոս ամս ԻԱ.
(21):
ը. 52բ (ստ. լս.` «Իշխանք») Մինչեւ ցկեանս իշխանք (Ա.` Մակեդոն Կոդրեայ - Ի.` Էռիքսիաս)
- Ա. Մակեդոն Կոդրեայ ամս Ի. (20)... դադարեցին ի Ի.որդում, Դ.ում (24) ողոմպիադին:
թ. 53ա Ղատինացւոց թագաւորք - Յետ Զեղիոն առնլոյ... Սկսեալք
ՊԼԹ. (839) ամին ամք ՈԿԶ. (666):
ժ. 53ա Ղակեդեմոնացւոց թագաւորք
(Ա.` Եւռիսթեւս - Թ.`
Աղկեմէնոս) - Յութերորդում ամի Սիղուեանն... Սկսեալք ի ՋԺԶ.երորդէ
(916) ամէն դադարեցին յառաջնորդում ողոմպիադին:
ժա. 53ա Կորնթացւոց թագաւորք
(Ա.` Աղէտէս - ԺԲ.`
Աւտոմէնէս) - Յերկոտասաներորդում ամին Եւռիսթեայ արքայի... դադարեցին
ի Ռ.որդում (1000), ՄԼԹ. (239) ամին:
ժբ. 53բ Մակեդոնացւոց թագաւորք
(Ա.` Կարանոս - ԼԹ.`
Պերսեւս) - Յերրորդում ամի թագաւորութեանն Աղէքսանդրի... դադարեցին ի
Ճ.որդի, յիսներորդի (150) ողոմպիադին:
ժգ. 53բ Ղիդիացւոց թագաւորք
(Ա.` Արդիսաղիտտա
- Թ.` Կրոյիսոս) - Ի թագաւորել մակեդոնացւոց Կոյինդոյ... դադարեցին ի
Ծ.որդի, երկրորդի (52) ողոմպիադին:
ժդ. 53բ-4ա Մարաց թագաւորք
(Ա.` Վարբակոս - Ը.`
Աժդահակ) - Սկսեալք ի Ռ.որդի ՃՂԶ.որդի (1196) ամին... ամք ՄԾԹ. (259):
ժե. 54ա Պարսից թագաւորք
(Ա.` Կիւրոս - ԺԵ.` Աղէքսանդրոս)
- Ի բառնալ Մարաց թագաւորութեանն... հանգեան ի Ճ.որդ ԳԺ.որդն (113):
ժզ. 54ա (ստ. լս.` «Պտղոմէո՛՛ եգիպտ՛՛
թագաւորք») Եգիպտոսի
եւ Աղէք[ս]անդրու թագաւորք
(Ա.` Պտղոմէոս Ղագոսեայ - ԺԲ.` Կղէոպատրա) Պտղոմէանք ի Ճ.որդում (100)... ընդ
հոռոմովք նուաճեցան ի ՃՁԸ. (188) ողոմպիադին:
ժէ. 54աբ Ասորւոց եւ Բաբէղոնի
եւ Ասիացւոց թագաւորք (Ա.` Սեղեւկոս Նիկանովր - ԺԶ.` Փիղիպոս) - Յետ Աղէքսանդրի
Մակեդոնացւայ յԳԺ.երորդում (13) ամի... վախճանեցան ի ՃՀԱ. (171) ողոմպիադին:
ժը.
54բ Հրէից քահանայապետք,
որք նոքին եւ թագաւորք - Յերրորդում ամի թագաւորութեանն Դէմէտրի... աւերն
կրեն առ Ադրիանոսիւ յՄԻԸ. (228) ողոմպիադին:
ժթ.
54բ (ստ. լս.` «Մահ կայսերաց») - Գայիոս կայսր սպանաւ ի Նովղայ...
Պուպինոս եւ Բաղբինոս սպա/// (թափուած):
Հմմտ.
տպ.` Եւսեբի Պամփիլեայ Կեսարացւոյ Ժամանակականք երկմասնեայ. Մասն Ա.,
Վենետիկ, 1818, լրացումը` Մասն Բ. էջ 37-8:
Բ. 55ա-90բ [Գիրք երկրորդ] - /// (սկ. պակասաւոր` չիք «Ասորեաստանեայց առաջին
թագաւոր... Ղ.եորդ (90) ամ Յովսեփայ», հմմտ. տպ, Մասն Բ., էջ 63-90) ՄՀ.որդ
(230) ամ առ Աբրահամ Աստուծոյ աւետեացն... Երուսաղէմի եկեղեցւոյն ԼԹ.
եպիսկո՛՛ եկաց Հերմոն /// (թափուած):
Հմմտ.
տպ., Մասն Բ., էջ 303-5:
ՆՇՈՒՄ` Ա. Կազմաստառ`
«Բաղդատեցի Աւգերեանի հրատ. հետ. 1894ին Գ. Տ[էր]-Մկրտչեան», «ԺԳ., Մ[եսրոպ]
եպիս[կոպոս]»:
1905
ՊԱՏՄՈՒԹԻՒՆ
ՔԱՌԻՑ ԺՈՂՈՎՈՑՆ, ՈՐՔ Ի ՆԻԿԻԱՅ, Ի ՍԱՐԴԻԿԻԱՅ, Ի ԿՈՍՏԱՆԴՆՈՒՊՈԼԻՍ ԵՒ ՅԵՓԵՍՈՍ
|
ՌՃՂ. - 1743 |
ԳՐԻՉ`
Պօղոս դպիր, Ստեփան տիրացու: ՍՏԱՑՈՂ` Յօհաննէս Ագուլեցի արքեպիսկոպոս,
վանահայր Ս. Թովմայի:
ԹԵՐԹ`
529+1 (կրկն.` թ. 137, էջակալուած` 1-1028, որ է` 3ա-516բ). չգրուած` 1ա-2բ,
45բ, 77բ, 517աբ, 525բ-9բ: ՊՐԱԿ` 2+1+1-44x12 (21` 11, 22` 4, 23`
14, 24` 8, 25` 11, 26` 13, 44` 12+8)+2: ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով`
«LMC»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 26x18,6: ԳՐՈՒԹԻՒՆ`
միասիւն (19,5x12): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 243ա, յաւելագրութեան`
519ա): ՏՈՂ` 27, յաւելեալ թերթերինը`
30-1: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ բաց դարչնագոյն կաշի.
միջուկը` տախտակ. աստառը` թուղթ. լուսանցակողերը` ոսկեպատ, ճնշազարդերով:
ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 2+2, թուղթ, չգրուած, հաշուած
թերթաքանակի մէջ (թ. 1-2, 528-9):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Կիսախորան` 3ա: Ճակատազարդ` 46ա, 78ա, 101ա,
286ա, 291ա, 293բ, 300ա, 315ա, 377ա, 385ա: Զարդագիր` թռչնագիր, մարդ: Գոյներ կանաչի
բոլոր երանգները, կարմիր, կապոյտ, մանուշակագոյն սեւ, սպիտակ, դեղին նարնջի,
ոսկի:
ՎԻՃԱԿ`
բաւարար. Ա. կազմաստառին ցեցի անքեր. տեղ-տեղ խոնաւութեան հետքեր եւ զանազան
բծեր, քերծուած, եզրերը մաշուած, վերջին պրակի մէջտեղում յաւելում` թ.
518-25, այբբենական ցանկը, որի կազմողը նաեւ էջակալման հեղինակն է:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 3ա-516բ [Պատմութիւն քառից ժողովոցն,
որ ի Նիկիայ, ի Սարդիկայ, ի Կոստանդնուպօլիս եւ յԵփեսոս]
Տե՛ս
ձեռ. 1776, 4ա-327ա: Ա/3ա-45ա: Բ/46ա-77ա: Գ/78ա-100բ: Դ/101ա-516բ: Նախ. պտմ./101ա-11բ:
1/112ա-89բ: 2/190ա-384բ: ա/190ա-285բ: բ/286ա-90բ: գ/291ա-3ա: դ/293բ-9բ: ե/300ա-314բ:
զ/315ա-76բ: է/377ա-84բ: 3/385ա-516բ:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ,
ԺԹ. դ. սկ.
Բ. 518ա-25ա [Այբբենական ցանկ] - Աթանաս եւ սորին ընկերքն
վերստին բարձրացեալք եղեն... օրինակ հրովարտակին, որ յղեաց առ Յովհաննու
եպիսկոպոսապետին:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
516բ Կարողութեամբն
Աստուծոյ յանգ եղեալ աւարտեցաւ սուրբ գիրքս երից սրբազան ժողովոց ձեռամբ
տէր Պետանի որդի`
անուամբ եւեթ դպիր Պողոս եւ տիրացու Ստեփան նօտարացս,
ի վայելումն տեառն տեառն Յօհաննու արհիապատիւ եպիսկոպոսի եւ
դիտի վանից Սրբոյն Թօմայի առաքելոյն, ի փառս Աստուծոյ եւ ի յօգուտ Հայկազունէից,
թուին ՌՃՂԲ.ն (1743), ամսեանն Մարտի ԻԶ. ին (26):
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 3ա, 516բ «ԳԻՐՔՍ ՍՈՒՐԲ ԷՋՄԻԱԾՆԻ Է»:
1906
ՊԱՏՄՈՒԹԻՒՆ ՔԱՌԻՑ ԺՈՂՈՎՈՑՆ, ՈՐ ՆԻԿԱՅ, Ի ՍԱՐԴԻԿԱՅ, Ի ԿՈՍՏԱՆԴՆՈՒՊ0ԼԻՍ
ԵՒ ՅԵՓԵՍՈՍ
ԿՈՍՏԱՆԴՆՈՒՊՈԼԻ՞Ս |
ԺԸ. դար |
ԹԵՐԹ` 384. չգրուած` 1ա-3բ, 187աբ,
382ա-4բ: ՊՐԱԿ` 3+Ա-ԼԳx12+1 (ԺԶ 4, ԻԴ, ԻԶ 11, ԼԳ
6): ՆԻՒԹ`
թուղթ, լուսադրոշմով (թերթի մէջտեղի մասում եռամահիկ` 281) եւ լուսագծերով:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
26x18,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն (19,5x14,5): ԳԻՐ`
նոտրգիր (նմուշ` 111ա): ՏՈՂ` 27: ԿԱԶՄ`
տպարանային, երկուական կապիչով եւ մետաղէ ագուցիչ գամով (զարդաոճ գլխիկներով)
ոսկեզօծ դրոշմազարդ կարմիր կաշի. միջուկը` տախտակ. աստառը` թուղթ. լուսանցակողերը`
ոսկեգոյն, բուսական ճնշադրոշմով: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 3+1, թուղթ, չգրուած, հաշուած թերթաքանակի
մէջ (թ. 1-3, 384):
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի եզրերը մաշուած,
ստորին կապիչը եւ վերինի մի մասն ընկած, Ա. փեղկի մետաղէ գամերը վարդեակահիմք,
Բ. փեղկի կապիչների հիմքերը հետագայում ամրացուած կոպիտ գամերով. կարմիր
թանաքի բիծ` 22բ, 67աբ, 117ա, 139բ-41բ` խոնաւ շորո՞վ ճնշելով եւ շարժելով
գրադաշտը սեւացրած, տեղ-տեղ զանազան բծեր եւ հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
4ա-381բ Պատմութիւն սուրբ Ժողովոյն
Եփեսոսի, որ է երրորդ տիեզերական ժողով
Տե՛ս
ձեռ. 1776, 4ա-327ա: Ա-Գ/չիք: Դ/4ա-235ա: Նախապտմ./4ա-12բ: 1/12բ-73ա: 2.ա/73բ-150ա:
բ/150ա-54բ: գ/154բ-6ա: դ/156ա-61բ: ե/161բ-74ա: զ/174ա-228ա: է/228ա-35ա: 3/235ա-381բ:
1907
ՊԱՏՄՈՒԹԻՒՆ
ԵՐԿՐՈՐԴ ԺՈՂՈՎՈՅՆ ԵՓԵՍՈՍԻ
|
ՌՄԳ. - 1754 |
ԹԵՐԹ` 130. չգրուած` 1աբ, 126ա-30բ: ՊՐԱԿ`
1+Ա-Թx12 (Թ 10)+12+11: ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
25x18,3: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (20x13): ԳԻՐ`
նոտրգիր (նմուշ` 39ա): ՏՈՂ` 30: ԿԱԶՄ`
տպարանային, շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի, սեւ բծերով. միջուկը` ստուարաթուղթ.
աստառը` թուղթ. լուսանցակողերը` մելանի ցայտեր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ`
1, թուղթ, չգրուած, մաս կազմաստառի, հաշուած թերթաքանակի մէջ (թ. 1):
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմը քերծուած, եզրերը
մաշուած եւ ցեցի անցքերով (նաեւ Բ. կազմաստառին). տեղ-տեղ զանազան բծեր եւ
հետքեր, թթուայնութեան պատճառով թանաքը տարածուած, թ. 125-130` ցեցակեր,
107-8ի միջեւ 2 թ. մկրատուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2ա-125բ
Սուրբ եւ տիեզերականագումար
երկրորդ ժողովն Եփեսոսի` ընդդէմ Փլաբիանոսի երկաբնակ պատրիարգին Կոստանդնուպօլսոյ
արարեալ ի մեծ վկայէն Քրիստոսի` սրբոյն Դէոսկորոսէ հայրապետէն Աղէքսանդրիայու,
արտահանեալ ի գործոց գրքէն Քաղկէդոնի ժողովոյն եւ թարգմանեալ ի հելլենացւոց
լեզուէն ի հայ բարբառ ի Կոստանդնուպօլսեցի Գէորգ վարդապետէն, ի մէջ դպրատանն
Փարիզու` մայրաքաղաքին Ֆըռանսայու, թուին Քրիստոսի ՌՉԺ. (1710) եւ հայոց
ՌՃԾԵ.ին (1706): Եւ ի նկարագրութեան վերստին 1754ին, ի Հոկտեմբերի 26ին եւ հայոց
ՌՄԳ.ին (1754) ի փառս Աստուծոյ
եւ հաւատոյ ուղղափառութեան
1. 3ա-18բ
Գործ երկրորդ ժողովոյն
Եփեսոսի -
Յետ բդեշխութեան Զենոնի եւ Բոսդումիանոսի գերապայծառ իշխանացն...
2.
19ա-21բ Գործք
գործեցեալ յըՍտամպօլ` ի Փլաբիանոսէ ընդդէմ Եւտիքէսի. Առաջին գործ Կոստանդնուպօլսոյ
- Ի ռամկական թուականին
լաթինացւոց
448...
3. 21բ-33ա Երկրորդ գործ գործեցեալ
յՍտամպօլ` ի Փլաբիանոսէ ընդդէմ Եւտիքէսի
- Ի ռամկական թուականին
լատինացւոց 448...
4. 33ա-8ա Երրորդ գործ գործեցեալ
Ստամպօլ` ի Փլաբիանոսէ ընդդէմ Եւտիքէսի
- Ի ռամկական թուականին
լատինացւոց ՆԽԸ. (448) (իսկ ի ճշմարիտ թուականին Քրիստոսի ՆԾԲ.) եւ ի բդեշխութեան
վերոյգրեալ իշխանացն...
5. 38բ-9բ Չորրորդ գործ գործեցեալ
յՍտամպօլ` ի Փլաբիանոսէ ընդդէմ Եւտիքէսի
- Ի միւս օրն, որ է օր
երեքշաբաթոյ...
6. 39բ-42բ Հինգերորդ գործ գործեցեալ
յՍտամպօլ` ի Փլաբիանոսէ ընդդէմ Եւտիքէսի
- Ի միւս օրն, որ էր նոյեմբերի
ԺԷ. (17)...
7. 42բ-4ա Վեցերորդ գործ գործեցեալ
յՍտամպօլ` ի Փլաբիանոսէ ընդդէմ Եւտիքէսի
- Ի շաբաթ օրն, որ է
Նոյեմբերի Ի. (20)...
8. 44ա-73բ Եօթներորդ գործ գործեցեալ
յՍտամպօլ` ի Փլաբիանոսէ ընդդէմ Եւտիքէսի
- Ի յերկուշաբթի օրն,
որ էր Նոյեմբերի Ի. (20)...
9. 74ա-125բ Այլ գործ քննութեան գործեցեալ
յՍտամպօլ, յետ դատապարտութեան Եւտիքէսի - Ի թուականին լատինացւոց ՆԽԲ.
(442) եւ ի բդեշխութեան...
- 95ա-107բ, 111ա-124բ Նիկիայու ժողովն զայս
հաւատս շարադրեաց - Հաւատամք ի մի Աստուած...
- 108ա-111ա Պիղծ եւ մոլական վարդապետութիւնքն
Նեստորի սոքա են
- Արդ, երբ Աստուածաշունչ գիրն...
- 125աբ Վկայութիւնք Այսմաւուրքին
վասն երկրորդ ժողովոյն Եփեսոսի - Իսկ յետ վախճանելոյն սքանչելագործ...
եւ սատակեալ եղեւ ի կենաց: Վերջ:
Կից`
ժողովական հայրապետների ցանկեր` 3ա-5ա, 50ա-3բ, 90ա, 122ա-4բ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Տե՛ս տիտղ.`
2ա.
2բ Գեղեցիկ
շառաւիղ յարմատոյ սրբոց հարցն վերաբուսեալ ծաղիկ հաւատոյ, մեծ վկայն Քրիստոսի,
սուրբն Դէոսկորոս ո՛չ
հաւանեալ անօրէն ժողովոյն, նըզովեաց ըզԼէոն եւ զտօմարն
իւր պիղծ: Մի՛ ոք զարմասցի, որ զթուականն Քրիստոսի չորս տարի աւելի եդաք
քան զթուականն լատինացւոյ, քանզի
այժմ ամենայն իմաստուն լատինացւոց այնպէս համարեն: Տե՛ս զԳալմէթ մեկնիչն ի յեկեղեցին
ճիզւիթաց:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 130բ «Աստուած»:
1908
ՊԱՏՄՈՒԹԻՒՆ
ԵՐԿՐՈՐԴ ԺՈՂՈՎՈՅՆ ԵՓԵՍՈՍԻ
|
ԺԸ. դ. վերջ |
ԹԵՐԹ` 152 (գրչի թերթակալում`
1-300). չգրուած` 1աբ, 151բ-2բ: ՊՐԱԿ` 1+Ա-ԺԵx12 (Ա, ԺԴ 9, Բ, Գ, ԺԱ, ԺԲ,
ԺԳ 10, Ժ 8, ԺԵ 3): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
23x16,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (18x12): ԳԻՐ` նոտրգիր
(նմուշ` 10ա): ՏՈՂ` 26: ԿԱԶՄ` ծաղկաթուղթ, մէջքը` կաշի. միջուկը`
ստուարաթուղթ. աստառը` թուղթ. լուսանցակողերը` կանաչ մելանի ցայտեր:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի եզրերը մաշուած.
ստորին մասում խոնաւութիւն տեսած, թանաքաբիծ` 60ա, 79ա:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2ա-145ա Սուրբ եւ տիեզերականագումար
երկրորդ ժողովն Եփեսոսի ընդդէմ Փլաբիանոսի երկաբնակ պատրիարգին Կոստան[դն]ուպօլսոյ,
արարեալ ի մեծ վկայէն Քրիստոսի` սրբոյն Դէոսկորոսէ հայրապետէն Աղէքսանդրիայու,
արտահանեալ ի Գործոց գրքէն Քաղկեդոնի ժողովոյն եւ թարգմանեալ ի հելլենացւոց
լեզուէն ի հայ բարբառ ի Կոստանդնուպօլսեցի Գէորք վարդապետէն, ի մէջ դպրատանն
Փարիզու` մայրաքաղաքին Ֆրանձայու, թուին Քրիստոսի ՌՉԺ. (1710) եւ հայոց
ՌՃԾԵ.ին (1706) եւ ի նկարագրութիւն վերստին 1754ին, Հոկտեմբերի 26ին եւ հայոց
ՌՄԳ.ին (1754), ի փառս Աստուծոյ եւ հաւատոյ ուղղափառութեան
Տե՛ս
ձեռ. 1907, 2ա-125բ: 1/3ա-23ա: 2/23ա-6ա: 3/26ա-40ա: 4/40բ-46բ: 5/46բ-8ա: 6/48ա-51բ:
7/51բ-3բ: 8/53բ-87ա: 9/87ա-145ա:
Բ. 145աբ Վկայութիւն սրբոյն երկրորդ Ստեփաննոսի
Սիւնեցւոյն ի ձեռնարկն մետասաներրորդ - Դարձեալ յետ առաջնոյ ժողովոյն Եփեսոսի... զհաստատելն
յերից սուրբ ժողովոյն: Վերջ:
Գ. 145բ-51ա Եզրակացութիւն թարգմանողին - Հռօմայեցիք,
ֆռանսըզք եւ վէնէտիկք... Վերջ գրքիս:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳԱՂԱՓԱՐ ՕՐԻՆԱԿԻ
2բ (1710 թ.)
տե՛ս ձեռ. 1907, 2բ
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 2ա.
հիւսկէն խաչ:
1909
ՅՈՎՍԷՓ ՓԼԱԲԻՈՍ, ՊԱՏՄՈՒԹԻՒՆ ՊԱՏԵՐԱԶՄԻՆ ՀՐԷԻՑ
ԷՋՄԻԱԾԻՆ |
ՌՃԹ. - 1660 |
ԳՐԻՉ` Ստեփաննոս
Լեհացի (թարգմանիչը): ՍՏԱՑՈՂ` Յօհան
Կարճաւանացի:
ԹԵՐԹ` 219.
չգրուած` 1ա, 2ա-4բ, 212բ-4բ, 215բ-8ա, 219ա: ՊՐԱԿ` 4+Ա-ԺԸx12
(Ա 6)+5: ՆԻՒԹ` թուղթ,
լուսագծերով (1-4, 215-9` լուսագծերով եւ խեղկատակի լուսադրոշմով): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 23,6x 20,4: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(18,5x15): ԳԻՐ` նոտրգիր
(նմուշ` 99ա): ՏՈՂ`
23-33: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ
շագանակագոյն կաշի. միջուկը` տախտակ. աստառը` դրոշմազարդ կտաւ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի եզրերը մաշուած, Ա. փեղկի վերին աջ անկիւնի մօտ այրուածի հետք, Ա.
կազմաստառը եւ թ. 1-38` ցեցակեր. գրադաշտը գունափոխուած, ցեցի անցքեր,
տեղ-տեղ զանազան բծեր եւ հետքեր, թ. 1-4, 215-9` աւելացուած կազմելու ժամանակ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 5բ-211բ Յովսէպոսի Եբրայեցւոյ
արարեալ Պատմութիւն յաղագս պատերազմի հրէից ընդ հռովմայեցիս եւ աւերման
Երուսաղէմին, թարգմանեալ ի լատինացւոց բարբառոյ ի հայոց լեզու, ի ձեռն
ուրումն Իլովացւոյ Ստեփաննոսի բանին Աստուծոյ սպասաւորի, ի փառս Քրիստոսի
Աստուծոյ յուսոյն բնաւից
Տե՛ս
ձեռ. 1728, 2ա-250բ: Ա. Ցանկ/6ա-10ա: Յռջբն./11ա-3ա: 1/13ա-55ա: 2/55ա-88բ: 3/89ա-110ա:
4/110ա-23ա (110ա` Գրչից` «Ի տեղս յառաջ գրէ զցանգն չորրորդ դպրութեան»): 5/123բ-36բ
(123ա` Գրչից` «Ի տեղս յառաջ գրեա զցանգն հինգերորդ դպրութեան»): 6/136բ-63ա:
7/163ա-86ա (186ա Գրչից` «Ի տեղս նախ գրեա զցանգն ութերորդ դպրութեան»): 8/186բ-210բ:
Յիշ. թրգմ./210բ-11ա: Բ/211աբ:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ` ԺԸ. դ.
Բ. 215ա [Վասն երակ առնելոյ] - Լուսնին Ա.
օրն չէ բարի բորոտութիւն... թէ այր եւ թէ կին:
Գ. 218բ [Մանունք] (Ա.-Ը., ԺԶ., ԺԲ.) - Ա. Թէ շատ կաֆայ
չափես ի յաջ, գտցես ի ձախ... քարացաւ աւատ ցաւօք:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
210բ Յիշատակարան թարգմանողի Պատմութեանս
Յովսէպոսի Եբրայեցւոյ. Շնորհիւ եւ գիտութեամբ բարերարին Աստուծոյ ես` Ստեփաննոս Լեհացի, յետին
ի մանկանց եկեղեցւոյ եւ կրտսեր ի սպասաւորացն բանին Աստուծոյ, բազում անգամ
յառաջագոյն հարկեալ ի հրամանէ երիցս երանեալ տեառն Փիլիպպոսի կաթողիկոսի
եւ ապա աղաչեցեալ ի թախանձանաց եղբարցն, որք կային ի հրահանգս դեգերանաց
իմաստից ի Սուրբ աթոռս Էջմիածին, ի թուաբանութեան Հայոց ՌՃԹ.
(1660) եւ ի հայրապետութեան սրբազան տեառն Յակոբայ զայս պատմութիւն
Յովսէպոսի թարգմանեցի
ի լատինացւոց բարբառոյ ի հայոց լեզու: Բայց գիտելի է, զի արտաքոյ այս պատմութեանս,
զոր գրեաց յաղագս պատերազմի հրէիցն ընդ հռոմայեցիս, այլ մատեանս սորա ունիմք,
որ ասի Պատմութիւն առաջնոցն հրէից` ի քսան դպրութիւնս պարունակեալ, յորս ճառէ
սկսեալ յաշխարհաստեղծութենէն մինեւ ի վերջին աւերումն Էրուսաղէմի: Են
եւ այլ խօսք սորին, որ ասի Մաքառումն ընդդէմ Ապիոնի` յերկուս գլուխս
բաժանեալ, նա եւ` Բան գովեստի ի նահատակութիւն եօթն մանկանցն Մակաբայեցւոց, իսկ
ես միայն զայս գիրս ի մեր լեզու փոխարկեցի, զի է յոյժ պիտանի եւ օգտակար ուսումնասիրացն,
մանաւանդ որք ցանկան գիտել զժամանակն անցեալ` ի Յուդայէ Մակաբայեցւոյ մինչեւ
յաւերումն Երուսաղէմի, զոր յառաջագոյն կանխաւ գուշակեաց Տէրն մեր ի սուրբ Աւետարանն
Ղուկասու:
Արդ, աղաչեմ,
զի |211ա| որք օրինակէք զայս ժամանակագրութիւնս, զայս եւ դուզնաքեայ յիշատակարանս
ընդ սմին գրեսջիք, զի եւ դուք եղիջիք գրեալ ի մատեանս կենաց վերին դպրութեանն:
Եւ եթէ ինչ պակասութիւն գտանիցի ընդդէմ ուղղաշաւիղ թարգմանութեան, ինձ
թողութիւն շնորհեսջիք, զի այսչափ էր կարողութիւնս, քանզի ի յայս ձեռնարկել
համարձակեցայ այսու պատճառաւ միայն, զի գտայց նման ծառային, որ զքանքարն
Տեառն իւրոյ ի վարշամակն ծրարեաց, եւ մանաւանդ զի յայսմիկ փառաւորեսցի
տուողն ամենայն շնորհաց, որ է օրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
5ա (ստացողի)
Յիշատակ է գիրս Պատմութեան Յոհան վարդապետին, ի Սուրբ Կարապետն որ յԵրնջակ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 219բ (1679 թ.) Մեծահրաշի կիրակէն յետ Դ.շաբաթի շարժ
եկաւ, Երեւանայ երկիրն կործանեցաւ թվին ՌՃԻԸ. (1679), Յունիսի ամսոյ չորսն:
2. 10ա (1753 թ.) Յիշեա՛, Տէ՛ր, ողորմութեամբ յաւուր մեծի
գալստեանդ քում զՅակոբ վարդապետն Շամախեցի` զստացօղն մատենիս,
հանդերձ երկակի ծնողօք եւ արիւնակից ընտանեօք նորին, որ ստացաւ զսայ ի ՌԲՃԲ.
(1753) թուականիս, ի Մայիսի Զ.ումն եւ ի դղեակն Բայազիդ: Որ վասըն իմ
զողորմութիւն բանիւ հայցէ, նա ընկալցի արդեամբ զնոյն ի Քրիստոսէ:
3. 212ա (1753 թ.) Յիշեա՛, Տէ՛ր, ողորմութեամբ յաւուր մեծի
գալստեանդ քում զՅակոբ վարդապետն Շամախեցի` զկրկին ստացօղն
մատենիս այսորիկ, հանդերձ ըստ հոգւոյ եւ ըստ մարմնոյ ծնողօք, նա եւ ամենայն
արիւնակից ընտանեօք նորա, որ ստացա զսա ի ՌԲՃԲ. (1753) թուոջս մերում, յաւուր
վեցերորդի ամսոյն Մայիսի եւ ի դղեակն Բայազիդ: Որ վասըն իմ
ըզթողութիւն բանիւ հայցէ, նա ընկալցի արդեամբ ըզնոյն ի Քրիստոսէ:
Գրչի
եւ յետագայի յիշատակարանները տպ. Հայերէն ձեռագրերի հիշատակարաններ
(1641-1660 թթ.), հ. Գ., կազմեց Վազգեն Յակոբեան, 1984, էջ 932-33:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 10ա, 110ա
«ՅԻՍՈՒՍԻ ԾԱՌԱՅ
ՅԱԿՈԲ ՎԱՐԴԱՊԵՏ ՌՃՀԷ. (1748)»: 212ա «ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ ՅԱԿՈԲ ՎԱՐԴԱՊԵՏ ՌՃՁԴ.
(1735)»: 211բ «ՅԻՍՈՒՍԻ ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ ՅՈՎՀԱՆ ՎԱՐԴԱՊԵՏ ԿԱՐՃԱՒՆԵՑԻ
ԹՎԻն ՌՃԲ. (1653)»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 1բ «Այսպէս
ասէ մարգարէ ոմն. Լսելիք ոչ արդարացուցանեն այլ առնելիք: Մարգարայէն
գաւառի ուրում, որ ոչ իւրում»: 10բ «աաաւեեր, աաւենե, աաւէ»: 212ա «մասն բանի.
Մասն»: 218բ «Ա. դպրութիւն սխալ` Փերարոս, Փերուրոս: Զ. դպրութիւն Բ. գլուխ սխալ`
վերջ նստեալ, վերջ նստեալ: Ծանրաբեռնեալ», այբուբեն: 219բ «Վեհանձձ»:
ՆՇՈՒՄ` Կազմաստառին
փակցուած թերթիկին` «ՌՃԹ. 1660. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1910
ՄԱՐԻՆՈՍ ՄՈՌՈՆ, ՊԱՏՄՈՒԹԻՒՆ ԵՐԿՐԻՆ ԱՒԵՏԵԱՑ
|
ՌՄԾ. - 1801 |
ՍՏԱՑՈՂ` Մանուկ
դպիր:
ԹԵՐԹ` 439:
ՊՐԱԿ` Ա-ԼԷx12 (ԺԴ, ԺԹ, ԻԶ 10, ԼԷ 13): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 22x16,3: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(19,5x 12,5): ԳԻՐ` շղագրանման
նոտրգիր (նմուշ` 192ա). գրչափոխութիւն 165բ-6բ, 439բ (նմուշ` 166ա): ՏՈՂ` 22-29: ԿԱԶՄ` ծաղկաթուղթ,
մէջքը` շագանակագոյն կաշի. միջուկը` ստուարաթուղթ. աստառը` թուղթ, հակառակ
երեսին արաբերէն գրութեամբ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի եզրերը մաշուած, Բ. փեղկին զանազան հետքեր, մէջքի եզրերը մաշուած.
խոնաւութեան հետեւանքով թանաքը տեղ-տեղ տարածուած, զանազան բծեր եւ հետքեր,
գրադաշտը թեթեւակի գունափոխուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա Սուրբ երկիրն նորապէս ի լոյս ածեալ, ի կրօնաւոր հօրէ Մօռօնէ
Մարիանոսէ Մալէացւոյ ընթերցօղէ, ընդհանրական քարոզչէ, ի կարգէն կոչեցեալ
Պահպանողաց, առաքելական վարդապետէ եւ պահապանէ նոյնոյ աւետեաց երկրին
եւ վերատեսչէ սրբազան լերինն Սիոնի, յորում տրամաբանի զժառանգողաց, զբնակչաց,
զբարուց նոցին եւ զիշխանութեանց: Մասն երկրորդ: Տպեալ յամի Տեառն 1670
1. 1ա-37բ Գիրք իններորդ Սրբոյ երկրին,
այսինքն` Աւետեաց - Ոյք իցեն իւր ժառանգօղքն...
Ունի`
ա/1ա-3բ Գլուխ առաջին: բ/3բ-6բ Գլուխ երկրորդ: գ/6բ-9ա: Գլուխ Գ.: դ/9ա-11բ Գլուխ
Դ.: ե/11բ-2բ Գլուխ Ե.: զ/13ա-4բ Գլուխ Զ.: է/14բ-8ա Գլուխ Է.: ը/18ա-20ա Գլուխ Ը.:
թ/20բ-4ա: Գլուխ Թ.: ժ/ 24ա-7ա Գլուխ Ժ.: ժա/27ա-30բ Գլուխ ԺԱ.: ժբ/30բ-4ա: Գլուխ
ԺԲ.: ժգ/34ա-7բ Գլուխ ԺԳ.:
2. 37բ-78ա Գիրք տասներորդ Սրբոյ երկրին. Յաղագս
ճշմարտի Մէսիային Տեառն եւ բնակչին Սրբոյ երկրին եւ սրբագունեղի մօր իւրոյ - Թէ ասացեալ
Մէսիայն էր ճշմարիտ...
ա/38ա-40ա
Գլուխ Ա.: բ/40ա-2բ: Գլուխ Բ.: գ/42բ-5ա: Գլուխ Գ.: դ/45բ-50ա Գլուխ Դ.: ե/50ա-3բ Գլուխ
Ե.: զ/53բ-5բ Գլուխ Զ.: է/55բ-8բ Գլուխ Է.: ը/58բ-62բ: Գլուխ Ը.: թ/62բ-6ա Գլուխ
Թ.: ժ/66ա-8ա Գլուխ Ժ.: ժա/ 68ա-71ա Գլուխ ԺԱ.: ժբ/71բ-3բ Գլուխ ԺԲ.: ժգ/73բ-5բ Գլուխ
ԺԳ.: ժդ/75բ-8ա: Գլուխ ԺԴ.:
3. 78ա-134ա Գիրգ մետասաներորդ Սրբոյ Երկրին. Յաղագս
ժառանգողաց եւ բնակչացն սրբոց երկրին ի հինկ առաջին դարսն զկնի Քրիստոսի:
Յաղագս Մարոնիթաց - Յառաջին երեք դարսն...
ա/78ա-80բ
Գլուխ Ա.: բ/80բ-2ա գլուխ Բ.: գ/82ա-4բ Գլուխ Գ.: դ/85ա-8ա Գլուխ Դ.: ե/88ա-90ա Գլուխ
Ե.: զ/90ա-2ա Գլուխ Զ.: է /92ա-4բ Գլուխ Է.: ը/94բ-9ա Գլուխ Ը.: թ/99ա-102ա Գլուխ
Թ.: ժ/102ա-4բ Գլուխ Ժ.: ժա/104բ-7բ Գլուխ ԺԱ.: ժբ/108ա-10բ Գլուխ ԺԲ.: ժգ/110բ-3բ
Գլուխ ԺԳ.: ժդ/113բ-6ա Գլուխ ԺԴ.: ժե/116ա-8ա Գլուխ ԺԵ.: ժզ/118բ-20բ Գլուխ ԺԵ.
(ԺԶ.): ժէ /120բ-2բ. Գլուխ ԺԷ.: ժը/122բ-4ա Գլուխ ԺԸ.: ժթ/ 124ա-5բ Գլուխ ԺԹ.: ի/125բ-8ա:
իա/128ա-31ա Գլուխ ԻԱ.: իբ/131ա-4 Գլուխ ԻԲ.:
4. 134ա-90բ Գիրգ երկոտասաներորդ Սրբոյ երկրի - Յաղագս
մահմետականացն...
ա/134-7ա
Գլուխ Ա.: բ/137ա-9բ Գլուխ Բ.: գ/139բ-43բ Գլուխ Գ.: դ/143բ-6ա Գլուխ Դ.: ե/146ա-9ա
Գլուխ Ե.: զ/149ա-51բ Գլուխ Զ.: է/151բ-5ա
Գլուխ Ը. (Է.): ը/155ա-8բ Գլուխ Ը.: թ/159ա-62բ Գլուխ Թ.: ժ/163ա-5բ Գլուխ Ժ.: ժա/165բ-8բ
Գլուխ ԺԱ.: ժբ/168բ-71 Գլուխ ԺԲ.: ժգ/171ա-3ա Գլուխ ԺԳ.: ժդ/173ա-7ա: ժե/ 177ա-80ա
Գլուխ ԺԵ.: ժզ/180ա-1բ Գլուխ ժԶ.: Ժէ/181բ-5ա Գլուխ ԺԷ.: ժը/185ա-7բ Գլուխ ԺԸ.: ժթ/187բ-90բ
Գլուխ ԺԹ.:
5. 190բ-230բ Գիրգ երեքտասաներրորդ Սրբոյ Երկրին - Յաղագս ժառանգողացն եւ...
ա/190բ-3ա
Գլուխ Ա.: բ/193ա-4բ Գլուխ Բ.: գ/195ա-7ա Գլուխ Գ.: դ/197ա-201ա Գլուխ Դ.: ե/201ա-3ա
Գլուխ Ե.: զ/203բ-5ա Գլուխ Զ.: է/205ա-6բ Գլուխ Է.: ը/206բ-8բ Գլուխ Ը.: թ/208բ-13ա
Գլուխ Թ.: ժ/213ա-5բ Գլուխ Ժ.: ժա/215բ-6բ Գլուխ ԺԱ.: ժբ/216բ-9բ Գլուխ ԺԲ.: ժգ/219բ-21ա
Գլուխ ԺԳ.: ժդ/221ա-4բ Գլուխ ԺԴ: ժե/224բ-5բ Գլուխ ԺԵ.: ժզ/226ա-7բ Գլուխ ԺԶ.: ժէ
/227բ-30բ Գլուխ ԺԷ.:
6. 230բ-309ա Գիրգ չորեքտասաներորդ Սրբոյ երկրին - Յաղագս
վերջին բնակողացն...
ա/230բ-3ա
Գլուխ Ա.: բ/233ա-6ա Գլուխ Բ.: գ/236ա-7բ Գլուխ Գ.: դ/237բ-9բ Գլուխ Դ.: ե/239բ-42բ
Գլուխ Ե.: զ/242բ-4ա Գլուխ Զ.: է /244ա-7ա Գլուխ Է.: ը/247ա-50ա Գլուխ Ը.: թ/250ա-3ա
Գլուխ Թ.: ժ/253ա-6ա Գլուխ Ժ.: ժա/256ա-9ա Գլուխ ԺԱ.: ժբ/259ա-62բ Գլուխ ԺԲ.: ժգ/262բ-5ա
Գլուխ ԺԳ.: ժդ/265ա-7ա Գլուխ ԺԴ.: ժե/267ա-9ա: Գլուխ ԺԵ.: ժզ/269ա-71ա Գլուխ ԺԶ.: ժէ/271բ-3բ
Գլուխ ԺԷ.: ժը/273բ-5բ Գլուխ ԺԸ.: ժթ 275բ-7ա Գլուխ ԺԹ.: ի/277ա-8բ Գլուխ Ի.: իա/278բ-81ա
Գլուխ ԻԱ.: իբ/281ա-3բ Գլուխ ԻԲ.: իգ/283բ-6ա Գլուխ ԻԳ.: իդ/286բ-8ա Գլուխ ԻԴ.: իե/288ա-9բ
Գլուխ ԻԵ.: իզ/289բ-92բ Գլուխ ԻԶ.: իէ /292բ-5ա Գլուխ ԻԷ.: իը/295ա-7ա Գլուխ ԻԸ.:
իթ/297ա-300բ Գլուխ ԻԹ.: լ/300բ-3բ Գլուխ Լ.: լա/303բ-6ա Գլուխ ԼԱ.: լբ/306ա-9ա Գլուխ
ԼԲ.:
7. 309ա-97ա Գիրգ հնկետասաներրորդ Սրբոյ Երկրին - Յաղագս մեծաւորին Երուսաղէմի...
ա/309ա-11ա
Գլուխ Ա.: բ/311ա-3ա Գլուխ Բ.: գ/313ա-4բ Գլուխ Գ.: դ/314բ-5բ Գլուխ Դ.: ե/315բ-7ա
Գլուխ Ե.: զ/317ա-9ա Գլուխ Զ.: է /319բ-23ա Գլուխ Է.: ը/323ա-6բ Գլուխ Ը.: թ/326բ-9բ
Գլուխ 9: ժ/329բ-31բ Գլուխ Ժ.: ժա/331բ-5ա Գլուխ ԺԱ.: ժբ/335ա-6բ Գլուխ ԺԲ.: ժգ/336բ-8ա
Գլուխ ԺԳ.: ժդ/338ա-40ա Գլուխ ԺԴ.: ժե/340ա-3բ Գլուխ ԺԵ.: ժզ/343բ-6ա Գլուխ ԺԶ.: ժէ/346ա-50ա
Գլուխ ԺԷ.: ժը/350ա-2բ Գլուխ ԺԸ.: ժթ/ 353ա-5բ Գլուխ ԺԹ.: ի/356ա-8բ Գլուխ Ի.: իա/358բ-61բ
Գլուխ Իա.: իբ/361բ-5ա Գլուխ ԻԲ.: իգ/365ա-8բ Գլուխ ԻԳ.: իդ/368բ-71ա Գլուխ ԻԴ.:
իե/371ա-3ա Գլուխ ԻԵ.: իզ/373բ-4բ Գլուխ ԻԶ.: իէ/374բ-5բ Գլուխ ԻԷ.: իը/376ա-8բ Գլուխ
ԻԸ.: իթ/378բ-9ա Գլուխ ԻԹ.: լ/379ա-83ա Գլուխ Լ.: լա/383ա-4բ Գլուխ ԼԱ.: լբ/384բ-7բ
Գլուխ ԼԲ.: լգ/387բ-91ա Գլուխ ԼԳ.: լդ/391ա-4ա Գլուխ ԼԴ.: լե/394ա-7ա Գլուխ ԼԵ.:
8. 397ա-433բ Գիրգ վեշտասաներ[որ]դ Սրբոյ երկրին - Յաղագս վերջնոյ բնակողացն... ամենայն իւրոյ սպասաւորի.
ամէն: Վերջն գրգոյս:
ա/397ա-8բ
Գլուխ Ա.: բ/399ա-400ա Գլուխ Գ.: դ/401բ-3բ Գլուխ Դ.: ե/403բ-5բ Գլուխ Ե.: զ/405բ-8ա
Գլուխ Զ.: է/408բ-10ա Գլուխ Է.: ը/410ա-1ա Գլուխ Ը.: թ/411ա-2ա Գլուխ Թ.: ժ/412ա-3բ
Գլուխ Ժ.: ժա/413բ-5բ Գլուխ ԺԱ.: ժբ/415-7ա Գլուխ ԺԳ.: ժդ/418ա-9բ Գլուխ ԺԵ.: ժզ/421բ-4ա
Գլուխ ԺԶ.: ժէ/424ա-6բ Գլուխ ԺԷ.: ժը/426բ-9բ Գլուխ ԺԸ.: ժթ/430ա-1բ Գլուխ ԺԹ.:
ի/431բ-3բ Գլուխ Ի.:
- 433բ-9ա Ցանկ. Յաղագս գլխոյն այսորիկ երկրորդի մասիս: Գիրք իններորդ...
դարձմանն ի հայրենիս:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
439բ Այս գիրքս Մարինոս պատմիչ Մարսվանու առաջնորդ Կեսարացի տեառն շնորհափայլ
վարդապետի է <ի> մօտ գրագիր Մանուկ դպրի, Է. մանէթ
տուեալ է, թէ ումէք ձեռս անկանի, պարտաւոր լիցի ատենին Քրիստոսի, թէ ի տեղն
չի հասուցանէ, զի որովհետեւ նորա է այս գիրքս: Ի թուին հայոց ՌՄԾ.
(1801), Մարտի:
ՆՇՈՒՄ` Կազմաստառին`
«ՌՄԾ. - 1801 . Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1911
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
|
ՌՄՀ. - 1821 |
ԹԵՐԹ` 48. չգրուած`
1ա-2բ, 3բ, 30բ, 31բ, 46ա-8բ: ՊՐԱԿ` 2+Ա-Զx8
(Ա, Զ 7): ՆԻՒԹ` թուղթ,
լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով (թ. 1` Al Masso, 2` զինանշան` կենտրոնում
արծիւ, ստորին մասում` ամրոցի աշտարակ, եզերքին զրադագծեր, Nikolo
Polleri, մնացած թերթերի հիմքում, ծալուածքի մասում` առիւծ): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 23x17: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(19x12,5): ԳԻՐ` նոտրգիր
(նմուշ` 9ա): ՏՈՂ`
29-32: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ
մուգ շագանակագոյն կաշի. միջուկը` ստուարաթուղթ. աստառը` դեղնաւուն թուղթ.
լուսանցակողերը` կանաչ մելանի ցայտեր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 2 (սկ.)`
հաշուած թերթաքանակի մէջ (թ. 1-2):
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի Բ. փեղկին քերծուածք, եզրերը` մաշուած. գրադաշտը գունափոխուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 3ա-30ա Գիրք պատմութեան ընդդէմ
փափապաշտից, շարադրեալ յումեմնէ բանասէր կարտինալէ, տպագրեցեալ Յայայ
քաղաքի Ֆիլեմենկու, յամի Տեառն 1646, թարգմանեցեալ ի լատինականէ ի բարբառ
հայոց ի խօճա Իսխաք Ապենսալ Եբրայեցւոյ, ըստ խնդրոյ նուաստ մանկավարժ եւ
նօտար Մաթէոս տպագրչի, ի թուականիս մերոյ ՌՄԼԴ. (1785)
- Մալիւմ օլսուն քի
պիզ պու քիթապը... օքուրսըն վե ինշալլահ Հազզետերսին (հայատառ թուրքերէն):
Ունի
տօմարական պատկերներ` 18աբ, 19բ, 20բ:
Բ. 31ա-43բ Գիրք Հրէից, որ կոչի Մաթէտան, շարադրեցեալ
ի Տաւիթնէթօ Խախամէ եւ տպեալ ի Լօնտրա քաղաքի, յամի Տեառն 1720, հրամանաւ
երից Լօթերական առաջնորդաց, թարգմանեցեալ ի խօճա Ապէնսալէ, ըստ խնդրոյ
մանկավարժ եւ նօտար Մաթէոս դպրի, ի ՌՄԻԵ. (1776) թուականի տօմարի մերոյ:
Հարցումն առաջնորդին ի չորրորդ աւուրն - Պու կեճէ
ույքում հեչ կեօթիւրմէտի... եօյրէթւին քի կեօրէմ:
Գ. 44ա-45բ Ջերոնիմոս Աստուածաշնչի նախադրութեան
ասէ. Պետրոս ասէ վասն Պաւղոսի ի Հռօմ ել երկրորդ անգամ ամի Կղոդէի եւ 14 ամի
Ներոնի գլխատեցաւ ի նոյն ամ եմուտ եւ 25 ամ զաթոռ քահանայութեան կալաւ.
անդ մինչեւ ի 14 ամն Ներոնի եւ ի գիրն, որ ասէ վասն Պաւղոսի ի 37րդ ամի Տեառն
նահատակեցաւ եւ ի նոյն ամի եմուտ Պաւղոս ի Հռօմ - Հարցումն
աշակերտին. Հա՛յր պատուական, զի՞նչ է, որ ասեն... պարտ էր ողջունել զՊետրոս:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
30ա Օրինակեցաւ
ի ջնջին դպրէ միոջէ յամի փրկչին 1821ին:
1912
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
(Բաղկացած
է 2 տարբեր ձեռագրերից)
ԹԵՐԹ` 324+2-1 (կրկն.` 1, 159, թռիչք`
180): ԿԱԶՄ` սեւ կաշի. միջուկը` ստուարարթուղթ. աստառը`
թուղթ. լուսանցակողերը` կարմիր (ԺԸ. դ.): ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 1+1, Ա. դեղին թուղթ, Բ.` սպիտակ թուղթ, չգրուած:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - Շարակնոց (վրացերէն): ԺԴ-ԺԵ. դ.: 2 (Ա-Բ., վջ.), ստացուած 2 թերթից:
Թուղթ, միասիւն, նուսխուրի (բոլորգիր), տների սկիզբը` ասոմթաւրուլի (երկաթագիր):
Կարդալ` Աա-Բբ: Բբ` կարմրագրով «Ապաշխարութեան շարականներ» (վերծանեց`
Պարոյր Մուրադեանը):
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշին` քերծուած, կարերը թուլացած. պատառիկ-պահպանակը, Բ. կազմի
մէջքը, պահպանակը եւ կազմաստառը` ցեցակեր, նորոգուած` ԺԸ. դ. եւ Ի. դ.:
ՁԵՌԱԳԻՐ Ա.
[ՀԱՂԲԱ՞Տ] |
ՈԿԹ. - 1220 |
ԳՐԻՉ` Մխիթար: ԿԱԶՄՈՂ` Խաչատուր երէց (ԺԵ. դ.` 318բ):
ԹԵՐԹ` 203+2-1 (կրկն.` 1, 159 թռիչք` 180): ՊՐԱԿ` Գ-ԻԶx8 (Գ, ԺԸ 10, Ը 11, ԺԱ
12, ԻԳ 9): ՆԻՒԹ` թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 25,5x16,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (18,5x11,5): ԳԻՐ` խոշոր բոլորգիր (նմուշ`
133ա): ՏՈՂ` 19:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Լուսանցազարդ` բուսական:
Գոյներ` կարմիր, կապոյտ, դեղին, կանաչ, շագանակագոյն:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. վերջից պակասաւոր, խոնաւութիւն տեսած, որի հետեւանքով
սկզբի էջերում բնագիրը խաթարուած, գրադաշտը վնասուած` թթ. 1-3, գրադադաշտի
որոշ հատուածներ լրացուած հետագայում` 179ա, 202բ, 203ա եւ այլն, Ա-Բ. պրակներն
ընկած, նորոգուած Ի. դարում:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-45բ [Յովհաննու Ոսկեբերանի ներբողեան
ասացեալ Յաղագս վարուց եւ նահատակութեան սրբոյն Գրիգորի Հայոց մեծաց հայրապետի] - ///(սկ. թերի) ի բնութենէն ի կերպարանս... եւ ամենասուրբ
Հոգովն այժմ եւ միշտ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Ստ. լս.
վերնագրեր` «Սուրբ Գրիգոր», «Լուսաւորիչ», «Սուրբ հայր»:
3ա Ստ.
լս. նօտրգրով ԺԸ. դ. յաւելում` «Պատմութիւն Լուսաւորչին եւ այլ ժողովածու
բանք»: Տե՛ս տպ. Սոփերք հայկականք, հ. Դ., Վենետիկ, 1853, էջ 5-157:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳԱՂԱՓԱՐ ՕՐԻՆԱԿԻ
45բ-6ա Ի թուականիս
ՇՂ. (1141) թարգմանեցաւ ճառս ի յունականէն ի մերս, ի ձեռն Աբրահամու Վ(=Ղ)ռամատիկոսի, ի հին
եւ յեղծած աւրինակաց: Իսկ յարմարեցաւ ըստ բանից դրութեան եւ բառի յիմոյ
նուաստութենէ Ներսէսի, հրամանաւ տեառն իմոյ եւ հարազատի
Գրիգորիսի
Հայոց կաթողիկոսի, եւ գրեցաւ Ստեփաննոսի գրչի:
Արդ, որք ընթեռնուք կամ ընդաւրինակէք, յիշեսջիք զվերագրեալ աշխատաւորսս
ի սմայ, ըստ իւրաքանչիւր անուան ի Քրիստոս Յիսուս, եւ զսակաւս զայս յիշատակի
բան գրեսջիք յիւրաքանչիւր փոխարկութեան, զի դուք գրեալ լինիջիք ի կենդանի
|46ա| տախտակսն Քրիստոսի անջինջ յիշատակաւ:
Տե՛ս
Ե.-ԺԲ. դդ. յիշ-ք, էջ 161:
Բ. 46ա-8բ Պատմութիւն սրբոյն Գրիգորի ծնընդեան
եւ սնընդեան [«Հինգերորդ շաբաթուն շաբաթ աւրն յիշատակ է որբոյն Գրիգորի
հայոց Լուսաւորչին, ասացեալ Մովսէսի Խորենացւոյ», ձեռ. 993, 375ա] - Արդ, ի գալն Անակա ի Հայս... այլ պատիւն
զհետ նոցա ընթանայր:
Գ. 48բ-164բ Վկայութիւն սրբոյն Գրիգորի Հայոց Լուսաւորչի - Յառաջին ամին Տրդատայ արքայութեան... թաղեալ ի սէրն
Քրիստոսի, լուսաւորէր շնորհաւք Հաւր բարերարի եւ Որդոյ միածնի եւ ամենայսուրբ
Հոգոյն, որում փառք յաւիտեանս [յ]աւիտենից. ամէն:
- 85բ-99բ Յայնմ ժամանակի տեսիլ երեւեալ յԱստուծոյ...
- 100ա-33ա Յաղագս հիմնարկութեան սուրբ եկեղեցւոյ, զոր ետես սուրբ Լուսաւորիչն...
- 133ա-42բ Պատճեն հրովարտակին, որ գրեցին ի Կեսարիա - Ի
վաղընջուց հետէ կորուսեալք...
- 143ա-64բ Պատճեն թղթոյն պատասխանի - Գանեալքդ եւ խրատեալքդ, հարուածեալքդ եւ... Հոգոյն,
որում փառք յաւիտեանս [յ]աւիտենից. ամէն:
Ստ. լս.
վերնագրեր` «Լուսաւորիչ», «Սուրբ Գրիգոր», «Տեսիլ»:
Տպ. Ագաթանգեղայ
Պատմութիւն Հայոց, Տփղիս, 1909, էջ 30-72, 114-130, 379-469:
Դ. 165ա-7ա [Յ]աղագս մահուան եւ գիւտ նշխարաց սրբոյն
Գրիգորի Լուսաւորչին մերոյ - Ի յեւթն եւ ի տասն ամի թագաւորութեանն Տրդատա... բարեխաւսութեամբ,
Տէր Յիսո՛ւս, ողորմեա՛յ մեզ, եւ զմեզ յիշեն. ամէն:
Ե. 167բ-75բ Պատմութիւն յաղագս գիւտի նշխարաց սրբոյն
Գրիգորի Հայոց Լուսաւորչի ի Կոստանդինուպաւլիս - Ի ժամանակին յորում... զանոխակալ զերկայնամիտ Տէրն.
ամէն:
Զ. 175բ-8ա Գիւտ նշխարաց սրբոյն Հռիփսիմեայ - Եւ եղեւ յամի քսաներրորդի ութերրորդի... փառաւորելով
զՀայր եւ զՈրդի եւ զՍուրբ Հոգին այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Է. 179ա-93ա Վկայաբանութիւն սրբոց Քառասնիցն - Ընդ ժամանակս Լիկիանէ թագաւորի... թողին ի փրկութեան
ամենայն հաւատացելոց ի Հայր, յՈրդի եւ ի Հոգին Սուրբ, որում փառք յաւիտեանս
յաւիտենից. ամէն, ամէն:
Ստ. լս.
վերնագիր` «Քառասնիցն»:
Ը. 193բ-203բ Ի մեծի աւուր գալստեան Տեառն մերոյ Յիսուսի
Քրիստոսի յԵրուսաղէմ, երանելոյն Աբբայ Եփրեմի Խորին Ասորոյ ասացեալ,
որ է սուրբ տաւնն բարեբանութեան - Ի տաւնս տաւնից լի ընտրողութեամբ...
հարսնութիւն քո /// (թափուած):
Ստ. լս.
վերնագրեր` «Գալստեան Տեառնն», «Գալստեան Տեառնն յԵրուսաղէմ»: 203բ (կազմողի
ձեռքով, ստ. լս., նօտրգրով) «Պակաս է, աւրինակ չկայ»:
Տե՛ս
Մատենագրութիւն Եփրեմի, Հ., Դ., Վենետիկ, Ս. Ղազար, 1836, էջ 45-60:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
46ա Աղաչեմ
վասն սիրոյն Քրիստոսի եւ սուրբ հաւրս ասասջիք. Տէր Աստուա՛ծ, սուրբ հաւրս բարեխաւսութեամբ
եւ ամենայն սրբոց քոց ողորմեա՛յ Մխիթարա գրչի եւ ծնաւղաց
իւրոց, եւ դուք յիշեալ լիջիք յԱստուծոյ. ամէն, ամէն:
85բ Ո՜վ Քրիստոսի
արեամբն փրկեալ նոր ժողովուրդք, մեծ հաւատով հայցեմ` ասասջիք. Տէր Յիսո՛ւս,
սուրբ հաւրս բարեխաւսութեամբ ողորմեա՛ աշխատողի եւ գրողի սորա ի քում գալստեանդ,
եւ նոյն Տէրն ձեզ ողորմեսցի, որ զմեզ յիշէքդ. ամէն:
100ա Ով ասասցէ
սրտի մտաւք` Տէր Աստուած, սուրբ հաւրս բարեխաւսութեամբ ողորմեա՛ գրողի սորա
եւ իւրայոց ննջ[ցե]լոցն, Քրիստոս Աստուած զինքն սուրբ Գրիգորոյ մասնակից արասցէ.
ամէն:
131ա (ստ. լս)
Սուրբ հայր, խնայեա՛ յիս:
133ա Եղբա՛րք,
աղաչեմ, վասն սիրոյն Քրիստոսի ասասջիք. Տէր Աստուա՛ծ, սուրբ հաւրս բարեխաւսութեամբ
եւ ամենայն սրբոց ի քում գալստեանն ողորմեա՛ Մխիթարայ գրաւղի սորա,
Աստուած զինքն իւր սուրբ առաքելոցն մասնակից արասցէ:
138բ Ո՜վ նոր
ժողովուրդք Քրիստոսի, աղաչեմ` յիշեսջիք զՍարգիս քահանայ, եւ
զՄկրտիչն եւ զԲռնաւորն ի Քրիստոս,
քանզի մեծ հաւատով յիշել հայցեմ, որ Աստուած զձեզ յիշէ իւրում գալստեանն:
154բ (ստ. լս.)
Սուրբ Գրիգոր, լուսաւորեա՛
զիս:
142բ Ով զգրողս
յիշէ ի Տէր Յիսուս, Աստուած զինքն յիշէ. ամէն:
167ա Սրբոյս բարէխաւսութեամբ,
Տէր Յիսուս, ողորմեայ մեզ, եւ` որ զմեզ յիշեն. ամէն:
175բ Մեղաք մեռեալս
անգեալ յոտս քո, ո՛վ հայր սուրբ, բարեխաւսեա՛ Քրիստոսի, զի զերծուսցէ զմեզ
եւ զծնաւղսն մեր եւ զայնոսիկ, որ զմեզ յիշեն յանշիջանելի գեհենէն եւ փառաւորեսցուք
զանոխակալ, զերկայնամիտ Տէրն. ամէն:
178ա Որք ընթեռնուք,
յիշելոյ արժանի համարեսջիք զտառապեալ եւ զտարեակուսեալս մեղաւք` զանպիտան գրիչս, զի աստի եւ անդի գրեցի
յաղագս սիրոյ սրբոցս, որ Աստուած զձեզ յիշէ: |178բ| Կատարեցաւ Պատմութիւն
եւ գովասանութիւն եւ սքանչելիք եւ վարք սուրբ հաւրն մերոյ եւ Լուսաւորչի արեւելեան
աշխարհիս սրբոյն Գրիգորի յամի վեցհարիւրերրորդի վաթսներրորդի
իններրորդի (1220), ձեռամբ անպիտան եւ տխմար գրչի, որոյ զանունն գրեսցէ Քրիստոս
ի գիրն կենդանի, աղաւթիւք եւ բարեխաւսութեամբ սուրբ Լուսաւորչիս եւ սրբոց
Հռիփսեմեանց եւ աղաւթիւք
ձերովք, որք կարդայք եւ յիշելոյ արժանի առնէք: Եղբա՛րք, մեծ հաւատով հայցեմ,
յիշեսջիք զանպիտան գրիչս եւ զծնաւղսն իմ, որ Աստուած զձեզ յիշէ. ամէն:
193ա Սքանչելագործ
Աստուած, բարեխաւսութեամբ սրբոց Քառասնից զգիր յանցանաց մեր եւ ծնաւղաց
մերոց ջնջեա՛յ եւ պատառեա՛, եւ զայնոցիկ, որք լի բերանով ամէն ասեն, քանզի
ամենեքեան կարաւտ եմք ողորմութեան քո` յորժամ գաս ի նորոգել զերկիր:
Տե՛ս
ԺԳ. դ. յիշ-ք, էջ 122-3:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
2ա (1620 թ.,
տե՛ս ձեռ. Բ. պհպ. Աբ) Ովանէս, շատ ապրես, ոչ եթէ գնաս ամ:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 5բ, 178բ «ԳԻՐՔՍ ՍՈՒՐԲ ԷՋՄԻԱԾՆԱ Է»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 2ա «Ովանէս»:
ՁԵՌԱԳԻՐ Բ.
[ՀԱՂԲԱ՞Տ] |
ԺԱ. դար |
ԳՐԻՉ` Մարտիրոս
(204ա-73բ), Կիրակոս (274ա-324բ): ՍՏԱՑՈՂ` Յովաննէս
արքեպս, առաջնորդ ուխտի:
ԹԵՐԹ` 121
(204-324): ՊՐԱԿ` Դ-Զ,
Թ-Ղx8 (Դ, Ժ, Ի, Լ 10, Ե 11, Թ, Ճ 7)+7: ՆԻՒԹ` թուղթ.
տարբեր: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
25,5x16,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(19,5x12,5): ԳԻՐ` բոլորգրանման
երկաթագիր (նմուշ` 265ա, յաւելագրութեան` 318ա). 318աբ` յաւելագրութիւն
կազմողի, նոտրգիր (ԺԵ. դ.):
ՏՈՂ` 21-25, 23` յաւելագրութեան:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Լուսանցազարդ`
բուսական: Զարդագիր` թռչնային` 320բ: Գոյներ` կարմիր, կապոյտ, դեղին, կանաչ:
ՎԻՃԱԿ բաւարար.
սկզբից եւ վերջից պակասաւոր` Ա-Գ., Է-Ը. պրակներն ընկած, խոնաւութիւն տեսած,
որի հետեւանքով լուսանցազարդերն արտատպուած հանդիպակաց էջերին`
258ա, 295ա, 272ա եւ այլն, տեղ-տեղ բնագիրը մաշուած` դժուարընթեռնելի, գրադաշտը
վնասուած` թթ. 213, 216, 233-6: Նորոգուել են` թ. 213, 215, 241, 251, 296-7.
տեղ-տեղ բնագիրը յետագայում վերականգնուած այլ մելանով` սրբագրողի ձեռքով`
թ. 324: Ընկած թերթեր` 1` 238-9ի, 10ական` 224-5ի, 232-3ի, 32 թ. 203-4ի միջեւ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 204ա-40բ [Պատմութիւն Տարաւնոյ,
զոր թարքմանեալ է Զենոբայ Ասորոց եպիսկոպոսի]
- /// (սկ. թափուած)
պատուեր տուեալ նմա, եթէ... Արդ, աղաւթիւք ձերովք պահեսցէ Տէր զհաւտս մեր
եւ զձերդ ի խաղաղութիւն` շնորհիւն Տեառն: Ողջ լերուք ի Տէր մեր Յիսուս Քրիստոս
այժմ եւ յաւիտեանս. ամէն:
Տե՛ս
ձեռ. 1328, 242ա-333բ:
Սրբագրողի
ծնթ.` ստ. լս. նոտրգրով` 203բ «[Պ]ակաս է. աւրինակ չկայ»:
Հմմտ.
Յովհան Մամիկոնեան, Պատմութիւն Տարօնոյ, աշխտ. Ա. Աբրահամեանի, Երեւան,
1941, էջ ԺԱ-ԺԲ., ձեռ. Բ.:
1. 213բ-35բ Այս են հարք վանացն Գլակայ - Զենոբ եկաց հայր վանիցն ամս քսան... ի պարսիկս լինել
զրուցատարս:
Տե՛ս
ձեռ. 1328, (ե-թ) 242ա-333բ: ե/213բ-23ա, զ/223ա-4բ, 225ա-8ա, է/228ա-32բ. վջ.` Վստահ
եմ յԱստուած, թէ որով[հետեւ] /// (թափուած): ը/233ա ///[հազ]ար եւ ու հարիւր,
թ/233ա-5բ:
2. ա. 235ա-8ա, 239աբ [Պատմութիւն Վասն գիտելոյ զպատճառս]
Ծիծռն[էոյ խաչին, թէ ումմէ բերաւ եւ կամ] որպէս կա ի Ծիծ[առնէ, կամ յոր ժամանակի
գործեց]աւ այս (հմմտ. ձեռ. 1482, 259ա) - [Ընդ ժամանակս] թագաւորութեան Հեր[ակլէ, զօրացաւ
Խոսրով] Պարսից արքայ...
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳԱՂԱՓԱՐ ՕՐԻՆԱԿԻ
- 237բ-8ա Արդ,
զայս պատմութիւնս գրեալ եդին յեկեղեցին Ծիծռնեոյ, եւ եղեւ այս
ի թուականութեան հայոց ի ՃԼ. (681) եւ Հոռոմին ՆԻԷ. (427+248=675), զոր ստուգիւ
գրեալ է զեղեալ պատմութիւնն, եդին ի Գլակա վանսն` ի Սուրբ Կարապետն, հրամանաւ
Ներսիսի Հայոց կաթողիկոսի,
որ քսան եւ իններորդ էր ի սրբոյ Գրիգորէ, եւ իշխանութեանն
Վահանա
Մամիկոնէից` երեսուն եւ երկու իշխան նստեալ ի Մուշեղա Մամիկոնեից եղէ:
Սա եկաց իշխան ի Տարաւն ամս Լ. եւ |238ա| մարզպան ամս Ժ.,
ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ, որում փառք յաւիտեանս. ամէ[ն]:
բ. 238ա-9ա Վասն մահուան Տիրանա` որդոյ Վահանա եւ պատերազմին, որ յեզրերս Աղի
ծովուն եղեւ - Յետ այսքան պատմեալ
զրուցատրութեանց, սուգ ժամանեաց... ի Պորպ քաղաքի ի փառս Քրիստոսի Ասուծոյ,
որում փառք յաւիտեանս:
- 239ա-40բ [Յիշատակարան հեղինակի] Ժամանակագրութիւնս
այս սկսեալ առ սրբոյն Գրիգորով Զենոբա Ասորոյ վասն որ ինչ յիւրեան տեղիսն...
զթաքուցանող եւ զշլացող շնորհացն Քրիստոսի. ամէն:
Հմմտ. ձեռ. 1482, 259ա-77ա: Սրբագրողի ծնթ., ստ. լս., նոտրով. 204ա «Չորս տետր պակաս է առաջս»: 224բ «Ժ. թուղտ այս մէջս պակաս է, թէ աւրինակեր նայ լաւ էր, որ նոր գրվեր, թէ լինի նայ գրէ, ով ոք հանդիպիք»: 232բ «Այս մէջս Ժ. թուխտ պակաս է: Կտրած է. Աստուած զինքն կտրէ ի արքայութենէ»:
Տպ. Յովհան
Մամիկոնեան, Պատմութիւն Տարօնոյ, զոր թարգմանեաց Զենոբ Ասորի, Պատճեն
երկրորդ, Վասն պատերազմին, որ յԱրձանն եղեւ, Աշխատութեամբ եւ առաջաբանով
Աշ. Աբրահամեանի, Երեւան, 1941, էջ 120-287, ձեռ. Բ.:
Գ. 240բ-320ա Յաղագս զարմից սրբոյն Գրիգորի, Հայոց
Լուսաւորչի եւ տեսիլ սրբոյն Ներսէսի եւ [բովանդակ ազգին Մամիկոնէից մինչեւ
ցսուրբն Վարդան եւ մինչեւ ցելս ար]իական ազգին հռոմաեցւոց, որ իբրեւ զ[արեգակն]
եւ լոյս եւ փրկութիւն ծագեցան ամենայն տիեզերաց [արարեալ Մեսրոպայ երիցուէ
Վայոցձորեցւոյ] (հմմտ. ձեռ. 1458, 193ա) - Յութ եւ ի տասն ամին մեծի Տրդատայ...
1. 241ա-5բ [Յաղագս զարմից սրբոյն Գրիգորի Հայոց
Լուսաւորչին] - Յութ
եւ ի տասն ամին մեծի Տրդատայ...
2. 245բ-51բ Յաղագս ձեռնադրութեան սրբոյն Ներսիսի
ի Կեսարիա ի սրբոյն Եւսեբեա, մեծ եւ սքանչելի տեսլեամբ - Իսկ բռնութեամբ յառաջ ածեալ...
3. 251բ-7բ Վասն գիտելոյ, եթէ վասն է՞ր առնուին
հայք ձեռնարդրութիւն ի Կեսարիա, եւ զայս եւս պատմեց ի կարգի - Յորժամ վիճակեցաւ աշխարհս Հայոց Թադէոսի առաքելոյն...
4. 257բ-66բ Յաղագս սպանմանն Գնելոյ - Յետ այսր ամենայնի զայղոց բանից...
5. 266բ-71բ Յաղագս դեսպանութեան սրբոյն Ներսիսի
առ Վաղես թագաւորին Յունաց - Իբրեւ ետես թագաւորն Հայոց Արշակ...
6. 271բ-6բ Յաղագս շինելոյ Արշակուան քաղաքին,
զոր կործանեաց սուրբն Ներսէս - Յետ այսորիկ թագաւորեաց մեծն Թէոդոս, որ էր...
7. 276բ-82ա Յաղագս մահուանն Արշակա եւ Վասակայ
զաւրայվարին - Յետ
այսորիկ երթեալ Արշակ արքայն...
8. 282ա-7բ Յաղագս պատերազմին քաջին Մուշեղայ
ընդ[դէմ Շապհոյ արքայից արքային, հմմտ. ձեռ.
702] - Արդ, յառաջ քան զայս...
9. 288ա-94բ Յաղագս աղաւթից սրբոյն Ներսիսի[ի քահանայապետին Աստուծոյ] - Յայնժամ սրբոյն Ներսիսի ի ձայն արկեալ...
10. 294բ-301բ Վասն գեղ (=դեղ) մահուան տալոյ սրբոյ Ներսէսի - Յայնժամ մեծն Ներսէս շրջէր ընդ աշխարհն Հայոց...
11. 301բ-20ա Յաղագս ազգին նետողաց տիրելոյ ամենայն
աշխարհի եւ յաջողելոյ մինչեւ ի սպառ - Իբրեւ արբոյց Պապ արքայն Հայոց... զաւրութեամբ Քրիստոսի,
զի նմա վաել է փառք եւ պատիւ ընդ Հաւր եւ ընդ Սուրբ Հոգւոյն այժմ եւ միշտ յաւիտեանս
յաւիտենից. ամէն:
317բ (այլ ձեռք, նոտրգիր, ԺԷ. դ. ի ստ. լս) «Ա.
թուխտ պակաս է»:
12. 320բ-4բ Յաղագս պեղծ նեռին յայտնելոյ ընդ ամին
(=նմին) եւ կործանմանն - Արդ, իբրեւ պատմեաց երանելին Ներսէս... ի չար ժամանակէն:
Արդ, լիրբ անձն /// (թափուած):
324բ (այլ ձեռքով ի ստ. լս., նոտրգիր, ԺԶ. դար). «Էստից
ի դես պակաս է, նոր գիր պիտել»: ԺԸ. դար, նոտրգիր. «Էլ չէ պակաս հիմիկ»:
Բնագրիս
վերջին` Գ. Տէր-Վարդանեանի պատրաստած հրատարակութիւնը տե՛ս Մատենագիրք Հայոց, հտ.
ԺԱ., Անթիլիաս-Լիբանան, 2010, էջ 667-743. այս ձեռագրի եւ նրա պարունակած բնագրի այլ
խմբագրութեան պատկանելու մասին տե՛ս նոյն տեղում, էջ 639-40:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 228ա Զտէր Յովանէս զարհեպիսկոպոս
եւ զԿիրակոս անյաղթ
փիլիսոփայ եւ զհաւրեղբարն իմ զՍահակ յիշեսջիք յաղաւթս ձեր:
235բ /// [Յովա]նէս ստացող:
240բ Քրիստոս
Աստուա՛ծ, ողորմեա՛ տեառն Յովհաննէսի` սրբոյ ուխտին
առաջնորդի եւ բարոք հովուապետի. ամէն: Ընդ նմին [ս]որին տրուպ եւ անհեդեդ
գրչի Մարտիրոսի. ամէն:
2. 276բ ԶԿիրակոս փիլիսոփայն
յիշեսջիք ի յաղաւթս ձեր:
287բ Քրիստոս
Աստուա՛ծ, ողորմեա՛յ տէր Յովնաննէսի եւ եղբաւրն
իւրոյ Վարդայպետին. ամէն,
ամէն:
320ա Քրիստոս
Աստուած ողորմի Կէրիոյնի եւ ծնողաց իւրոց. ամէն:
Տե՛ս
Յովս., Յիշ-ք, էջ 29-32, 807-12. ձեռագրիս գրչութեան հնարաւոր վայր է համարում
Հաղբատը: Տե՛ս նաեւ ԺԳ. դ. յիշ-ք, էջ 123-4:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 275բ (ԺԵ. դ.) Զմեղապա[ր]տ Յոհանէս յիշեցէ՛ք ի
Քրիստոս, ով սուրբ քահա[նա]յք Քրիստոսի, աղաչեմ, եւ Քրիստոս զձեզ [յ]իշէ
իւր մի[ւ]սանգամ գալըստեան. ամէն:
2. Պհպ. Աբ (բոլորգիր) Թ[ուին] ՌԿԹ. (1620) Կամք ի մահս նոցա
եւ մեռանիմք զկեանս նոցա:
3. Պհպ.Բբ (բոլորգիր, 1620 թ.) Յիշեցէ՛ք անարաժան զմեղաւք
լցեալ դժինտակ: Ծով կենաց մե[ղաց]. վայ ինձ:
4. 318բ (ստ. լս. այլ ձեռքով, նոտրգիր ԺԸ. դ.). Զսակաւ աշխատողս`
զԽաչատուր երէցս
յիշեցէ՛ք ի Քրստոս, եւ Աստուած զձեզ յիշէ: Յառաջին գիրք` Լուսաւորչին է. խոջա
Աստուածատուրն երետ
Չարախաբան
Աստուածածնին, եւ յետի Պատմութիւն Հայոց պակաս է տէր Ներսիսի պատմութիւն
եւ անդարձ լման բոլոր հին եւ նոր գրածովն, յետի պատմութիւն գիրքս ի մեր մէկ գրքով
էր, վասն այն մի տեղ կազմեցի եւ պակասն գրեցի եւ այլ աւ[ր]ինակ չկեր:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 314բ «ԳԻՐՔՍ ՍՈՒՐԲ ԷՋՄԻԱԾՆԱ Է»:
ՆՇՈՒՄ` Ա. կազմաստառին`
«թիւ 1753»: 319բ` վրացերէ՞ն անկապակից խզբզոց:
1913
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ՍԻԼԻՍՏՐԷ |
ՌՃԿԳ.-ՌՃԿԶ. - 1714-1717 |
ԳՐԻՉ` Պրօխորոն
աբեղայ (թ. 3-391բ, 393ա-5ա, 487ա-8բ), Աբրահամ արքեպիսկոպոս Կրետացի (թ.
392ա-3ա, 397ա-485ա): ՍՏԱՑՈՂ` Աբրահամ
արքեպիսկոպոս (գրիչը):
ԹԵՐԹ` 491.
չգրուած` 1ա-2ա, 9ա, 182բ-7բ, 199բ, 395բ-6բ, 485բ-6բ, 489ա-91բ: ՊՐԱԿ` Ա-Ղx10 (Ա, Բ 12)+Ա-Ձx12 (Բ 13)+4+3+Ա-Ըx12 (Ա 11):
ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով (տարբեր` թթ. 177-182): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 22x16: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն
(3բ-182ա, 397բ-488բ), միասիւն` 188ա-395ա: ԳԻՐ` նոտրգիր
(նմուշ` 18բ, 191բ): ՏՈՂ`
27-29: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ
շագանակագոյն կաշի, դռնակով, 3ական կապիչով եւ վարդեկահիմք գամերով,
Ա. եւ Բ. փեղկերի չորս անկիւններում վարդեկանման կոստղեր. միջուկը` տախտակ.
աստառը` ծաղկաթուղթ, դռնակինը` երկնագոյն մետաքս. լուսանցակողերը` կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Յովհան Ոսկեբերան եւ Աբրահամ եպս.` 2բ: Կիսախորան` 3ա, 188ա,
397ա: Լուսանցազարդ` բուսական: Զարդագիր` կենդանագիր, թռչնագիր, հանգուցագիր:
Գոյներ` կարմիր, կապոյտ, կանաչ, նարնջի, վարդագոյն, մանուշակագոյն, շագանակագոյն,
սեւ, ոսկի:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
գրադաշտը տեղ-տեղ խիստ գունափոխուած, զանազան բծեր եւ հետքեր, որոշ զարդագրեր
անաւարտ` 398բ, 400բ եւ այլն, կազմի կապիչներն ու գամերը նորոգուած եւ դռնակի
ընկած մասերը լրացուած 2000 թ.ից յետոյ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 3ա-181բ [Յովհաննու Ոսկեբերանի Գիրք Անդրեայ]
1. 3ա-8ա [Ա.] Յովհաննու պատմութիւն. Եւ եպիսկոպոսն եւ ասելն յառաջին
ժողովոցն. օգնեա՛, Տէր Յիսո՛ւս, զսկսեալս իմ - Ճըշմարիտ արդեօք իցէ հանդիպեալս...
2. 8ա-13բ Յովհաննու Ոսկեբերանի առ Թէոդորոս,
որ անկանել հանդերձեալ էր ի վանականութենէ. Եւ ի սուրբ վարուցն. գլուխ Բ. - Եթէ զարտասուս եւ զհառաչանս` գոյր... ծախեալ լինէին
եւ /// (9աբ` թերի` չլրացուած) մասն զիշխանութեանն...
Տպ. Յովհաննու
Ոսկեբերանի Կոստանդնուպօլսի եպիսկոպոսապետի ճառք. հ. Բ., Վենետիկ,
1818, էջ 17-26:
3. 13բ-6ա Խրատ, որ կրօնաւորիլ կամին զփրկական
կրօնաւորութիւնն գլուխ Գ. - Զերկիւղ ընկա՛լ զԱստուծոյ եւ...
4. 16ա-8բ Խրատք, որ ի բաց մերժեն յապականացուացն
եւ մերձեցուցանեն յանապական կեանսն զմարդն. գլուխ Դ. - Ճանապարհք յառաքինութիւն յաշխարհէ...
5. 18բ-24ա Ե. Հանդերձեալ մտանել ի սուրբ քառասներրեակսն
յաղագս պահոցն եւ ի Յովնան - Պայծառ մեզ այսօր տօնս եւ պայծառագոյն...
6. 24ա-8բ Զ. Իսկ զբանք քառասնորդացն ասացաւ. Յաղագս պահոցն եւ վասն
է՞ր յերկնէ սկսաւ զպատմութիւնն Մովսէս. յիշեա՛ - Հեշտալի է նաւաւարացն գարունն...
7. 28բ-31ա Է. Ընդէ՞ր յաղագս արեգական եւ լուսնի,
երկնի եւ երկրի եւ այլոցն ասաց. Եղիցին, իսկ վասն մարդոյն. Արասցուք եւ զինչ
ըստ պատկերին - Յիշեցէ՛ք զխնդիրն որ յառաջագոյնն...
8. 31ա-3ա Ը. Զի՞նչ է ըստ նմանութեանն, եւ ընդէ՞ր է
ասացեալ Աստուծոյ մեզ` իշխեսցեն գազանաց, եւ ո՛չ իշխեմք, եւ զի բազում խնամակալութիւն
է այս - Զոր օրինակ սերմանողացն օգուտ ոչ ինչ է...
9. 33ա-6բ Թ. Առ լուսաւորեալսն ասացելովն լուսացմամբ
Մարիամայ - Աւրհնեալ
է Աստուած, ահա եւ յերկրէ...
10. 37ա-44ա Ժ. Առ որս թողին զժողովս, եւ յաղագս ոչ զանց
առնելոյ զվերագիր աստուածային գրոց եւ ի գիր մեհենին եւ ի նոր լուսաւորեալսըն - Զի՞նչ այս`
որքա՞ն յառաջէ մեզ տօնս...
11. 44ա-51բ ԺԱ. Ի վերագիր գործոց առաքելոցն, եւ եթէ պատուականագոյն են առաքինի
վարք քան զնշանս եւ զսքանչելիս առնել եւ ունել, եւ ի զանազանի առաքինութիւնք
ի նշանաց - Յետ բազում ժամանակի առ մայրս մեր...
12. 51բ-8ա [ԺԲ.] Ի սակաւութիւն ժողովեցելւոցն, եւ յամրութիւն Պօղոսի կոչմանն, եւ
զի օգտակարագոյն է զկնի յարութեանն - Արդեաւք այսոքիկ ներելի...
13. 58ա-68ա ԺԳ. Զկնի կաղանդացն. Յաղագս սրբեցութեան
եւ յողորմութեան եւ ի Ղազարոս եւ որ առ նովաւ ընչեղն, որ է ոմն հեթանոսաց - Երեկեան օրս տօնս սատանայական արարաք, տօն հոգեւոր
առ ի մէնջ...
14. 68ա-76ա [ԺԴ.] Նորին առ Ղազարոս - Սքանչացայ ընդ սէրն ձեր, յորժամ յաղագս Ղազարու...
15. 76ա-87ա ԺԵ. Նորին ի Ղազարոս - Ոչ դուզնաքեայ ինչ օգտեաց զՂազարու...
16. 87բ-95ա [ԺԶ.] Նորին ի Ղազարու - ԶՂազարու
զառակիս զկատարած հարկաւոր է...
17. 95ա-102բ ԺԷ. Յասացուածս Պօղոսի յաղագս նընջեցելոցն. Ոչ կամիմ զձեզ անգիտանալ
եղբարք որպէս եւ այլքն - Աւուրս չորս ծախեցաք, որ ըստ Ղազարու...
18. 102բ-8բ ԺԸ. Ի բանն Մնացորդացն, որ ասէ. Եթէ բարձրացաւ
սիրտն Ոզիայ: Եւ յաղագս խոնարհութեանն եւ եթէ պարտ է ոչ վստահանալ առաքինութիւն,
եւ որքան չար է ամբարտաւանութիւն - Աւրհնեալ
է Աստուած, եւ ազգիս մերում ընծայեցան վկայք արժանաւորք...
19. 108բ-12ա ԺԹ. Եւ մարգարէական բանն. Եւ եղեւ ի տարւոջն... - Զուարճանամք
ի միասին ընթացեալս...
20. 112ա-6ա Ի. Ի մնացեալն յաղագս Ոզիայ - Բե՛ր այսօր, որ յաղագս Ոզիայ...
21. 116բ-24ա ԻԱ. Յաղագս ոչ հրապարակագոյժ առնելոյ զմեղանս
եղբարց եւ ոչ հակառակ աղօթել թշնամեաց - Երանեմ զձեր փոյթդդ, սիրելի՛ք...
22. 124ա-7բ [ԻԲ.] Յաղագս քնարանին եւ ի խաչն - Բազում անգամ խնդրեցի յիս...
23. 127բ-32ա [ԻԳ.] Առ այնոսիկ, որք խնդրենն. ընդէ՞ր ոչ ի
միջոյ ի բաց եղեւ սատանայ, եւ եթէ ոչ ինչ զմեզ վատնէ նորա չարութիւնն, եթէ
զգուշանայցեմք եւ յաղագս ապաշաւանաց - Իսահակ ցանկացաւ
երբեմն ճաշ ի ձեռաց...
24. 132ա-6ա [ԻԴ.] Եթէ ոչ յաղագս Ադամայ պատժիմք եւ եթէ մեծագոյն քան որ վասն նորա ի
ներքս եմուտ տրտմութիւն քաղցրութիւն, եւ եթէ յանձինս հայիցիմք, եւ ընդդէմ
այնոցիկ, որք զանց առնեն զաղքատովք - Դուք թերեւս կարծիցէք արդեօք, թէ որ...
25. 136ա-8բ [ԻԵ.] Եթէ նախ քան զուտելն ի փայտէն գիտէր Ադամ`
զի՞նչ բարի եւ զի՞նչ չար, եւ եթէ պարտ է ի տան կրթել զասացեալսըն յեկեղեցւոջ - |136բ| Սիրեմք զպահս, զի մայր է ողջախոհութեան...
26. 138բ-43բ [ԻԶ.] Ընդէ՞ր փայտ ճանաչելւոյ բարւոյ եւ չարի կոչի փայտն, եւ զի՞նչ արդեօք`
Այսօր ընդ իս իցես ի դրախտըն - Յաւէտ աղաչեցի երեկ զձեր սէրդ...
27. 143բ-6ա ԻԷ. Յօրն ձմեռնային եւ ի ժողովս եպիսկոպոսացն,
եւ ի տուրս օրինացն Ադամայ, եւ եթէ յոլով խնամակալութեան էր զօրէնս առնուլ - Ամպոյ
խուռնընթացք զօրս մեզ...
28. 146ա-52բ [ԻԸ.] Առ հանդերձեալսն լուսաւորիլ, եւ ընդէր աւազանն վերստին Ծննդեանն եւ
ոչ թողութեան ասի, եւ եթէ վտանգաւոր է, ոչ է սուտն միայն երդնուլ, այլ երդնուլ,
թէպէտ եւ արդար երդնուցումք - Իբրեւ զի ցանկալի եւ փափագելի է մեզ...
29. 152բ-7բ ԻԹ. Յառաջնում աւուր վարդապետութեանն խօսելով,
յաղագս երդմանցն զայս ասաց ի նոյն պատճառ դարձեալ ուսուցանելով, եթէ ոչ երդնուլն
միայն, այլ եւ բարւոք երդնլովն պատիժս ունիմք. եւ եթէ այցելապէս Քրիստոս յերրորդում
աւուրն յարեաւ - Հալածեցէք արդեօք ի բաց բերանոց ձերոց...
30. 157բ-60բ [Լ.] Նորին քարոզ ի կինն մեղաւոր - Զերկրպագեա եկեղեցի
փրկչին մերոյ...
31. 160բ-2բ [ԼԱ.] Ի Զաքէոս մաքսաւոր - Որք բարեացն են ցանկացօղք...
32. 162բ-8բ [ԼԲ.] Երկշաբաթին` երկրորդ կիւրակէին ասացաւ - Կատարեցաք զպահոց նաւարկութիւն...
33. 168բ-75ա ԼԳ. Ընդ[դ]էմ արբեցութեան յառաջնում աւուր Պենդակոստէին - |169ա| Ի բաց եդաք զպահոցն բեռն...
34. 175ա-81բ ԼԴ. Ի Յովսէփ եւ ի Շուշան - Որք ի մեծի խորս նաւարկեն... |175բ| ի բարետոհմիկ ազգէն
լեալ /// (չշարունակուած մինչեւ 176ա)
|176ա| եւ ոչ ուրանամ... փառք յաւիտեանս. ամէն:
Բ. 188ա-378բ, 382ա-5ա [Այլ ճառք Յովհաննու Ոսկեբերանի]
1. 188ա-9բ [Ճառ ի վերայ Աղօթից] - Զօր օրինակ վարդապետ այր ախորժիցէ...
2. 189բ-91բ Տեառն Յովհաննու Ոսկեբերանի Յաղագս
համբերութեան` օրինակելով զՅօբ (=Մեկնութիւն Մատթէի, ճառ ԼԳ.) - Արդ, ով սիրելի՛ք, առաքինութեամբ
խորհրդոցդ...
3. 191բ-4բ Նորին տեառն Յովհաննու Ոսկեբերանի
Յաղագս չար նախանձու - Արդ, վասն զի այսպիսի հեռ նախանձուն...
4. 194բ-6ա Նորին տեառն Յովհաննու Ոսկեբերանի
Յաղագս բարեկեցութեան եւ որկրամոլութեան (=Մեկնութիւն Մատթէի, Ճառ ԽԴ.) - Արդ, զայս ամենայն լուեալ,
յամենայն կողմանց պարսպեսցուք...
5. 196ա-7բ Նորին տեառն Յովհաննու Ոսկեբերանի
Յաղագս ողորմածութեան (=Մեկնութիւն Մատթէի, Ճառ ԽԵ.) - Եւ արդ, դու եթէ չկարիցես
կուսութիւն պահել...
6. 197բ-200բ Նորին տեառն Յովհաննու Ոսկեբերանի
դարձեալ Յաղագս ողորմածութեան - Եւ զայն ինչ մի՛ ասիցես, եթէ ողորմութիւնս արարին...
եւ կոտորեալս տեսանեմք եւ վըշտան |199բ` չգրուած| |200ա| իւր
ամք եւ սգաւորս...
7. 201ա-3ա Նորին Տեառն Յովհաննու Ոսկեբերանի
Յաղագս ոչ համարել փոքր զյանցանս, այլ եւ փոքունցն զգուշանալ - Վասն որոյ աղաչեմ ամենայն հնարիւք հնարել...
8. 203ա-5ա Տեառն Յովհաննու Ոսկեբերանի Յաղագս
ոչ բարկանալոյ - Ո՞
ոք ոչ զարմանայցէ ընդ այն...
9. 205ա-7ա Նորին տեառն Յովհաննու Ոսկեբերանի
Յաղագս ոչ բարկանալոյ. ամէն - Ուսցուք այսուհետեւ մեք, եթէ զի՞նչ իցէ զմարդն...
10. 207բ-10ա Նորին տեառն Յովհաննու Ոսկեբերանի
Յաղագս ճանաչելոյ զմեր բնութիւն, եւ ոչ ցանկանալ գեղեցիկ կնոջ - Եւ էր, ասէ, ամենայն երկիր...
11. 210բ-2բ Նորին Յովհաննու Ոսկեբերանի Յաղագս
թէ ոչ ի հարկէ ինչ մեղք լինիցի, այլ ի չար կամացն - Եւ արդ, օ՜ն,
առ ի մէջ զայն քննեսցուք...
12. 212բ-4բ Տեառն Յովհաննու Ոսկեբերանի Յաղագս
արժանաւորութեամբ մերձենալ ի սուրբ խորհուրդն եւ ոչ ժամանակաւ - Եւ բազում վայրապար եւ անխտիր...
13. 214բ-7ա Տեառն Յոհաննու Ոսկեբերանի Յաղագս,
թէ մինչ յառաքինութեանցն լուծանել բաւական է հանել յարքայութենէն, եւ
վասն տանջանացն այլ եւ այլ մեղաց, որ շատ եւ որ սակաւ - Որ քրիստոնեայ իցէ եւ աստուածապաշտ...
14. 217բ-9ա Տեառն Յովհաննու Ոսկեբերանի Յաղագս
առաջնոցն պնդութեան յառաքինութիւնսն, եւ մեր` ծուլութիւն - Իսկ
այժմ չունիմք ինչ այսպիսի...
15. 219ա-20ա Տեառն Յովհաննու Ոսկեբերանի Յաղագըս
դառնալոյ ի չարեաց օրինակաւ Նինուէացոցն - Յորժամ ոտքն, որ զշինուածն ի վեր ունի, անկանիցի...
16. 220բ-3ա Տեառն Յովհաննու Ոսկեբերանի Յաղագս
սիրոյն Քրիստոսի - Մի՛, արդ, զամենայն զայն ի բաց ընկեսցուք...
17. 223ա-5բ Նորին տեառն Յովհաննու Ոսկեբերանի
Յաղագս գուսանական խեղկատակութեան - Աղէ, ասա՛
ընդ դերձականս եւ զթագագործսն...
18. 225բ-9բ Նորին տեառն Յովհաննու Ոսկեբերանի
Յաղագս ագահութեան, որ է կռապաշտութեան - Ի բաց լերո՛ւք ի մեղացս...
19. 229բ-34բ Նորին տեառն Յովհաննու Ոսկեբերանի
Յաղագս առն սիրելոյ զկին, եւ կնոջ` զայրըն - Եւ արդ, բազում
հոգաբարձութիւն յանձինս...
20. 234բ-6ա Նորին Յոհաննու Ոսկեբերանի Յաղագս
ծնողաց զորդիս խրատու Տեառն սընուցանելոյ (= Ի մեկնութենէ
թղթոյն Եփեսցւոց ԻԱ.) - Վասն այնորիկ եւ մեք նախ վայելեմք ի պտղոյ Նոցա...
21. 236ա-7բ Նորին տեառն Յոհաննու Ոսկեբերանի Յաղագս
միշտ զԱստուած յիշել - Լուիցուք այսուհետեւ եւ մե՛ք մոռասցուք...
22. 237բ-9բ Տեառն Յոհաննու Ոսկեբերանի Յաղագս
ագահից եւ անարգ ծնողաց - Եւ արդ, մի՛ ոք որ մեռելոտի գործս ունիցի...
23. 240ա-1բ Տեառն Յովհաննու Ոսկեբերանի Յաղագս
արդարութեամբ կեալ, եւ չարաչար գեհենին տանջանաց - Եւ
քանզի սրբութիւն արար զնա...
24. 241բ-3բ Նորին տեառն Յոհաննու Ոսկեբերանի Յաղագս
ի չափու ունել զանձն - Եւ արդ, զայս ամենայն իմացեալ...
25. 243բ-5ա Տեառն Յոհաննու Ոսկեբերանի Յաղագս
սիրոյ եւ զընկերն շահելոյ - Եւ եթէ զսակաւդ չար համարիցես...
26. 245ա-8ա Նորին տեառն Յոհաննու Ոսկեբերանի Յաղագս
ոչ ողբալոյ զմեռեալս - Զի որ ի մահուանէ չերկնչիս...
27. 248ա-50ա Տեառն Յոհաննու Ոսկեբերանի Յաղագս
ոչ մատնելոյ անձամբ զանձինս ի փորձութիւն, այլ միշտ ի բարիսն կիրթ կալ - Եւ արդ, ընդէր խռովիցիմք, մի ոք յորժամ տեսանիցէ...
28. 250ա-1բ Նորին տեառն Յոհաննու Ոսկեբերանի Յաղագս
հանդերձեալ բարութեանցն. ամէն |250բ| - Եւ արդարեւ այն իսկ է...
29. 251բ-4բ Նորին տեառն Յոհաննու Ոսկեբերանի Յաղագս
ծերոց եւ մանկտոյց զգաստանալոյ - Եւ մեզ այսուհետեւ ժամանակ ի դէպ է ասել...
30. 254բ-6բ Նորին տեառն Յոհաննու Ոսկեբերանի Յաղագս
ստոյգ ապաշխարութեանն - Եւ արդ, աղէ ասա՛, եթէ արքունիստ ուրեք մտանէիր...
31. 256բ-9բ Նորին տեառն Յոհաննու Ոսկեբերանի Յաղագս
ողորմածութեան եւ ոչ քննելոյ զարժանն - Այնպիսի պատարագ մատուսցուք եւ մեք...
32. 259բ-61ա Տեառն Յովհաննու Ոսկեբերանի Յաղագս
ընտրութեան արքայութեանն եւ յորդորելով զբարին - Յորժամ զինուոր յորում կեցցէ, եւ գործ ինչ բարի...
33. 261ա-5ա Տեառն Յովհաննու Ոսկեբերանի Յաղագս ոչ սիրել զաշխարհս եւ որ ինչ աշխարհի
է` օրինակաւ սրբոցն - Առաջին առաքինութիւն եւ գլխաւոր...
34. 265բ-70ա Նորին տեառն Յովհաննու Ոսկեբերանի Յաղագս ի չափու ունել զանձն, եւ
առ զարդասէր կանայս - Այն ամենայն ածցուք զմտաւ, սիրելի՛ք, զայն ամենայն կալցուք...
35. 270ա-3ա Տեառն Յոհաննու Ոսկեբերանի Յաղագս ապաշխարութեան - Զգուշ լերո՛ւք` մի՛ գլորիցիմք...
36. 273ա-5ա Տեառն Յովհաննու Ոսկեբերանի Յաղագս հանդերձեալ տանջանացն ըստուգութեան,
եւ ոչ խօսել չար զումեքէ, այլ զանձնէ - Եւ մեք առ վհատեալս նոյն ասասցուք...
37. 275ա-7բ Նորին տեառն Յովհաննու Ոսկեբերանի` Որք յաղագս մեղուցելոցն եւ ոչ
ապաշխարել - Որք յերկնիցն անկանիցի եւ անտի բարութեանցն աշխարհի...
38. 277բ-9ա Տեառն Յոհաննու Ոսկեբերանի Յաղագս աւելորդ ցանկութեանցն - Քանզի այսպիսի իսկ են Աստուծոյ...
39. 279բ-81բ Տեառն Յոհաննու Ոսկեբերանի Յաղագս սատանայի եւ ահեղ խորհրդոց,
եւ ոչ անարժանութեամբ հաղորդել - Եւ արդ զայս լուեալ` մի ինչ գարշեսցուք...
40. 281բ-4ա Նորին տեառն Յովհաննու Ոսկեբերանի Յաղագս կանանց աւելորդ պաճուճանաց
եւ պչրանաց աշխարհականաց եւ կուսանաց հաւատաւորաց, այսինքն - Եւ վասն այնորիկ` կանանց աւելի
ցածութիւնս պահանջէ Պօղոս...
Լս-ում,
մատիտով. «Ա. Տիմ. Թ. 9»:
41. 284ա-5բ Նորին տեառն Յոհան Ոսկեբերանի Յաղագս
զորդիս եւ զդըստերս խրատելոյ հարց եւ մարց` ըստ կամացն Տեառն - |284բ| Լուարո՛ւք զայս, հա՛րք եւ մա՛րք...
42. 286ա-91ա Տեառն Յովհաննու Ոսկեբերանի Յաղագս
անձամբ տալ աղքատին, եւ վասն միայնակեցաց սրբոց - Արս անցաւո[ր]ս իբրեւ ճանապարհորդս...
43. 291ա-4ա Նորին տեառն Յովհաննու Ոսկեբերանի
Յաղագս հնազանդ լինել առաջնորդաց եւ ոչ բամպասել - Անսացէ՛ք, ասէ, առաջնորդաց ձերոց...
44. 294ա-5ա Տեառն Յովհաննու Ոսկեբերանի Յաղագս
սակաւ գողութեան եւ յափշտակութեան ընդ բազմի համարեալ ի չար կամացն - Երկայնամիտ լինի Աստուած, զի զմեզ յապաշխարութիւն
ածիցէ...
45. 295բ-6ա Նորին տեառն Յովհաննու Ոսկեբերանի
Յաղագս ոչ հաւատալ հմայից եւ հատնգեաց եւ որ ինչ սոցին նման են, զի ընդ կռապաշտութեան
համարեալ է - Որ ասեն այս անդն գողացաւ, եւ այս անուն զգողաւսն...
46. 296ա-9ա Նորին տեառն Յովհաննու Ոսկեբերանի
Յաղագս որք զանարժան ոք յեպիսկոպոսութիւն կոչէ, եւ որք բամբասենն զառաջնորդն
|296բ| - Եւ դու տե՛ս վասն որոյ աշակերտացն...
47. 299-300ա Նորին տեառն Յովհաննու Ոսկեբերանի
Յաղագս չար համարելոյ զառաջնորդն - Այլ լուարուք յետ այնր զի՛նչ ասէ Քրիստոս...
48. 300բ-2բ Նորին տեառն Յովհաննու Ոսկեբերանի
Յաղագս ոչ տանելոյ զմանուկն խօթացեալ ի բժշկութիւն` բժշկաց սատանայի - Եթէ
մանուկ ուրուք...
49. 302բ-9ա Նորին տեառն Յովհաննու Ոսկեբերանի
Յաղագս Պօղոսի արտասուացն, եւ ոչ մտանել ի հարսանիս կաքաւչաց եւ սատանայական
երգոց - Եւ արդ, մի՛ տրտմեսցուք ընդ նեղութեանս...
50. 309ա-10բ Տեառն Յովհաննու Ոսկեբերանի Յաղագս
անձամբ աղօթել եւ ո՛չ ի սրբոցն միայն յաղօթսն ապաստան լինել - Մի՛ ոք այսուհետեւ զանգիտասցէ...
51. 311ա-4ա Նորին տեառն Յովհաննու Ոսկեբերանի
Յաղագս որ ընչիցն կորստեան ոչ երթան ի հարցուկս եւ ի գէտս, ընդ մարտիրոսացն
առնուն վարձս - Բանսարկուն
եկեալ հասեալ կայ ի վերայ...
52. 314ա-5բ Նորին տեառն Յովհաննու Ոսկեբերանի
Յաղագս ամենայն արդարութեան որ ընդդէմ մեղաց - Հաւատով Երրորդութեանն լինիցի կատարումն ամենայն...
53. 315բ-9ա Նորին տեառն Յովհաննու Ոսկեբերանի
Յաղագս գեհենին տանջանաց` հաստատեալ օրինակի ջրհեղեղեաց եւ Սոդոմայ հրոյն... - Յորժամ զձայն փողոցն լսիցեմք...
54. 319ա-21ա Տեառն Յովհաննու Ոսկեբերանի Յաղագս
զգուշութեամբ գնալ ընդ նեղ ճանապարհն եւ մի՛ ծուլալ |319բ| - Վասն որոյ աղաչեմ զամենայն հնարս...
55. 321ա-5ա Նորին տեառն Յովհաննու Ոսկեբերանի
Յաղագս չար մարդոյ նմանեալ գազանի եւ ոչ մարդոյ - Արդ, աղէ,
ասա՛, ուստի՞ կարիցեմ ճանաչել զքեզ...
56. 325բ-8բ [Ն]որին Յոհաննու Ոսկեբերանի Յաղագս
մոգուցն նմանեալ եւ պահել զանձն ի գիջութենէ - Զիա՞րդ ստէպ երթիցուք զհետ մոգուցն զվայրենական...
57. 328բ-30բ [Ն]որին տեառն Յոհաննու Ոսկեբերանի
Յաղաքս դարձի խոստովանութեան եւ ապաշխարութեան - Եւ
մի՛ նախանձաւորք լիցուք եւ մեք...
58. 330բ-2բ Նորին տեառն Յոհաննու Ոսկեբերանի Յաղագս
ամենայն առաքինութեան կրթութեանց - Մի՛ այսուհետեւ
ծուլասցուք եւ մի՛յամենայն հողմոց շարժեսցուք...
59. 332բ-5բ [Ն]որին տեառն Յոհաննու Ոսկեբերանի
Յաղաքս նշանի Սուրբ Խաչին եւ մարդասիրութեանն Աստուծոյ |333ա| - Մի՛ ոք այսուհետեւ ամաւթ համարեսցի...
60. 335բ-7բ Տեառն Յոհաննու Ոսկեբերանի Յաղաքս
վաշխից -
|336ա| - Քանզի դժնակ է, սիրելի՛ք, եւ կարի իսկ դժնակ...
61. 337բ-40ա Տեառն Յոհաննու Ոսկեբերանի Յաղաքս
պահոց եւ աղօթից, եւ բարեկեցութեան եւ արբեցութեան - Այս ազգ, ասէ, ո՛չ ելանէ, եթէ ոչ պահօք եւ աղօթիւք...
62. 340աբ Նորին Տեառն Յոհաննու Ոսկէբերանի Յաղաքս
հպարտիցն - Քանզի
իբրեւ զծառա մի չար եւ զգերի...
63. 340բ-3բ Նորին տեառն Յոհաննու Ոսկեբերանի Յաղաքս
խնամ տանելոյ ընկերաց փրկութեան եւ որդոց - Նըմին նմանօղք
լիցուք եւ մեք...
62. 343բ-5բ Տեառն Յոհաննու Ոսկեբերանի Յաղաքս
յաճախ երախտեացն Աստուծոյ անչափ, եւ մեր յաճախ մեղքն
|344ա| - Եւ արդ, ասացից եւ եդից զմեղան...
63. 345բ-6բ [Ն]որին տեառն Յոհաննու Ոսկեբերանի
Յաղաքս կուսութեան` օրինակաւ ներգինեացն |346ա| - Եւ
քանզի վասն կուսութեան ճառել ծանր թուէր...
64. 346բ-8բ Նորին տեառն Յոհաննու Ոսկէբերանի Յաղաքս
առաւել քան տասանորդովք տալ աղքատաց |347ա| - Եւ
զինչ ասիցեմ զբնաւ իսկ զառաքինութիւնն...
65. 348բ-50բ Տեառն Յոհաննու Ոսկէբերանի Յաղաքս
ոչ լինելոյ անյոյս ի փրկութենէ` եթէ՛ պոռնիկ իցէ եւ եթէ՛ այլ մեղաւոր |349ա| - [Յ]այնմանէ առաւել եւս յաճախեն չարիք...
66. 350բ-4բ Նորին տեառն Յոհաննու Ոսկեբերանի Յաղաքս
սրբոցն միայնակեցացն |351ա| - Լուարո՛ւք զայս, որք...
67. 354բ-6ա [Տ]եառն Յոհաննու Ոսկէբերանի Յաղաքս
մեռելոցն առնել աղօթս եւ տուրս տալ, եւ վասն այնոցիկ, որ անկնունքն գնացին
|355ա| - Եւ արդ, մի՛ վասն մեռելոց ինչ սուգ ունիցիմք վայրապար...
68. 356բ-9ա [Ն]որին տեառն Յոհաննու Ոսկեբերանի
Յաղաքս ոչ բարամամտել իւիք, այլ խոնարհ լինել - Հաւատասցուք այսուհետեւ նորա փառսն...
69. 359ա-62բ Նորին տեառն Յոհաննու Ոսկէբերանի Յաղաքս
ոչ բամբասելոյ զքահանայս |359բ| - Քանզի եւ պարտս իսկ պարտիմ սրբոցն...
70. 362բ-5բ Նորին տեառն Յովհաննու Ոսկէբերանի
Յաղաքս աւելորդ ծախոց ոսկւոյ եւ հանդերձից, եւ ամենայն զգայութեամբ ծառայել
Տեառն |363ա|
- Ո՛չ ապաքէն բազում վնաս է աւելորդն...
71. 365բ-7ա [Ն]որին տեառն Յոհաննու Ոսկեբերանի
Յաղաքս Աստուծոյ մարդասիրութեանն եւ յորդորելով յառաքինութիւնսն |366ա| - Զիա՞րդ չիցէ այս ողբոց արժանի...
72. 367ա-9ա [Ն]որին տեառն Յոհաննու Ոսկէբերանի
Յաղաքս եթէ չիք ինչ, որ զառաքինութիւնն վնասիցէ` օրինակաւ սրբոցն - Բազում պատկերք կան ի գիրս առաքինի...
73. 369ա-70ա [Ն]որին տեառն Յովհաննու Ոսկէբերանի
Յաղաքս ահաւոր գալստեանն Քրիստոսի - Միտ դի՛ք, եթէ որդի առն թագաւորի երթեալ...
74. 370ա-2ա Նորին տեառն Յովհաննու Ոսկէբերանի
Յաղաքս տուրս տալոյ առաջնորդաց եւ սրբոց - Յորժամ ելի
ես ի կողմանս...
75. 372բ-4բ Նորին տեառն Յովհաննու Ոսկէբերանի Յաղագս թէ բազում
հոգովք եւ փորձութեամբք պաշարեալ են թագաւորք եւ իշխանք, այլ երկնային արքայութիւնն
կեանք եւ խնդրութիւնք - Լո՛ւր Դաւթի` Բարի է ինձ, զի խոնարհ արարեր...
76. 374բ-5ա Յոհաննու Ոսկեբերանի Յաղաքս ամենեւին
ոչ երդնուլ - Լուարո՛ւք, զի ասացաւ առաջնոցն, թէ մի՛ երդնուցուս
սուտ...
77. 375ա-6բ [Ն]որին տեառն Յովհաննու Ոսկեբերանի
Յաղաքս ողորմածութեան եւ ոչ գանձելոյ միայն որդոց եւ շինել եւ տնկել, եւ այլ
զկատարածն զմտաւ ածել եւ զմահն |375բ| - Նայեցարուք այսուհետեւ մտադիւրութեամբ...
78. 376բ-8բ Նորին Յովհաննու Ոսկեբերանի ի բան
մարգարէին - Բե՛ր
այժմ, սիրելի՛, ի Դաւթեան երգացն...
80. 382ա-5ա Յոհանու Ոսկէբերանի ասացեալ ի Վեցօրեա
գրոց մեկնութենէ - Եւ էին երկոքեան մերկ, եւ ո՛չ ամաչէին...
Գ. 392ա-3ա, 397ա-485ա [Պատմութիւն Յովհաննու Ոսկեբերանի]
-392ա-3ա Ցանկ Պատմութեան սրբոյն Յոհաննու Ոսկեբերանի Կոստանդինուպօլսոյ
եպիսկոպոսի եւ տիեզերաց լուսաւորչի, ծննդեանն եւ սննդեանն եւ գեղեցիկ քաղաքավարութեանն (Ա.-ԿԱ.) - Ա. Յաղագս նախերգանի գրոցս... ԿԱ. Յաղագս յիշատակարանի
գրոյս եւ թարգմանութեան սորին:
1. 397ա-8բ Ա. Պատմութիւն սրբոյն Յոհաննու Ոսկեբերանի
Կոստանդնուպօլսի եպիսկոպոսի եւ տիեզերաց լուսաւորչի, ծննդեան եւ սննդեանն
եւ գեղեցիկ քաղաքավարութեանն. Յաղագս նախերգանի գրոյս - Ամենեքեան, որք ի հնումն գրողք եղեն պատմութեանց...
2. 398բ-400բ Յաղագս բարի քաղաքավարութեան Յովհաննու
ի մանութենէ, եւ յուսման. գլուխ Բ. - Արդ, սկիզբն արարից նորա աստուածային վարուցն...
3. 400բ-5բ Յաղագս ըստ դիմութեան եւ Անթիմա եւ դարձին
Աթինացւոց. Գլուխ. Գ. - Եւ էր այր մի Աթենացւոցն, որում անունն էր Անթէոմէոս...
4. 405բ-6բ Յաղագս դառնալոյն Յոհաննու յԱթենայ
Անտիոք` ի քաղաք իւր. Գլուխ Դ. - Եւ յորժամ լու[ր] եղեւ գալուստ նորա քաղաքին...
5. 406բ-7ա Յաղագս բաշխելոյն զինչս ծնօղացն եւ սիրել
զսուրբ վարս. Գլուխ Ե. - Յետ այսորիկ Զենոնիոս եպիսկոպոս...
6. 407ա-8ա Յաղագս գնալոյն յանապատ եւ առաքինանալն.
Գլուխ Զ. - Այնուհետեւ հեռանայր յազգականաց իւրոց...
7. 408ա-9բ Յաղագս տեսլեան Եւսիգիոսի վասն Յոհաննու,
որ եկին առաքեալքն Քրիստոսի Պետրոս եւ Յոհաննէս. Գլուխ Է. - Որ ոմն ճգնաւոր բնակեալ ի վանսն, յազգէ ասորի...
8. 409բ-10ա Յաղագս բժշկութեան աչաց առնն, որ ի բաց
ոստեալ էր ի տեղոյն. Գլուխ Ը. - Այր ոմն էր յԱնտիոք քաղաքի` մեծատուն...
9. 410ա-1բ Յաղագս բժշկութեան Արքէոսի ի բորոտութենէն.
Գլուխ Թ. - Դարձեալ
այլ ոմն այր ի նմին քաղաքի...
10. 411բ-2ա Յաղագս բարեկարգութեան վանորէից ի
ձեռն Յոհաննու. Գլուխ Ժ. - Այր ոմն ի նմին քաղաքէ, որում անունն էր...
11. 412ա Յաղագս կուրացեալ աչաց Եւսկէլիոսի.
Գլուխ ԺԱ. - Ասացից
այսուհետեւ այլ եւս սքանչելիս...
12. 412ա-3ա Յաղագս բժշկութեան տեռատես կնոջն Քրիստինէ.
Գլուխ ԺԲ. - Դարձեալ
կին մի որում անունն էր Քրիստինեայ...
13. 413ա-4բ Յաղագս սատակման առիւծուն` աղօթիւք Յոհաննու. Գլուխ ԺԳ. - Արդ, լուարո՛ւք եւ այլ եւս սքանչելիս, զոր արար...
14. 414բ-8բ Յաղագս քահանայութեան սրբոյն Յոհաննու.
Գլուխ ԺԴ. - Յայնմ
ժամանակի վաղճանէր սուրբն Մելիտոս...
15. 418բ-9բ Յաղագս բժշկութեան մանկանն ի ձեռն Յոհաննու.
Գլուխ ԺԵ. - Պատմեցից եւ այլ եւս սքանչելիս...
16. 419բ-22ա Յաղագս բժշկութեան Մարկիանցի կնոջն. Գլուխ
ԺԶ. - Ասացից
եւ այլ սքանչելիս...
17. 422ա-4բ Յաղագս բռնութեամբ տանելոյն զՅովհաննէս
ի Կոստանդնուպօլիս. Գլուխ ԺԷ. - Յայնմ ժամանակի Նեքտառիոս եպիսկոպոսն...
18. 424բ-6բ Յաղագս ձեռնադրելոյ զՅոհաննէս յաթոռ
Կոստանդնուպօլսի. Գլուխ. ԺԸ. - Արդ, ձեռնադրեցաւ իմաստունն Յոհաննէս...
19. 426բ-7ա Յաղագս զգուշացուցանելոյն Յոհաննու
զթագաւորն ամենայն մեծամեծօքն. Գլուխ ԺԹ. - Եւ մինչդեռ
նա զայս խօսէր...
20. 427ա-8բ Յաղագս ո՛չ ի բաց կալ ի խրատու վարդապետութեան
գրոց. Գլուխ Ի. - Իսկ
երանելին դարձեալ...
21. 428բ-30ա Յաղագս խրատու հասարակաց ի սրբոյն Յոհաննու.
Գլուխ ԻԱ. - Զկնի այսր ամենայնի աղաչէր...
22. 430բ-3բ Յաղագս Մեկնութեան բանիցն Պաւղոսի առաքելոյն.
Գլուխ ԻԲ. - [Ե]ւ ինքն` իմաստունն Յոհաննէս...
23. 433բ-5բ Յաղագս Թէոդորիքոսի, որ խնդրէր թագուհին
զինչս նորա յափշտակել. Գլուխ ԻԳ. - Եւ էր այր մի ի Կոստանդնուպօլիս...
24. 435բ-6բ Յաղագս Տրոպիլոսի սենեկապանի թագաւորին.
Գլուխ ԻԴ. - Արդ,
այսպէս մեծն Յոհաննէս...
25. 436բ-8բ Յաղագս Արիանոսացն ընդդիմանութեան
երգոյն Իգնատիոսի. Գլուխ ԻԵ. - Յայնմ ժամանակի
հարցեալ եւ գտեալ...
26. 438բ Յաղագս սքանչելեաց մարմնոյ եւ արեան
Տեառն. Գլուխ ԻԶ. - Արդ,
լուարո՛ւք եւ այլ եւս սքանչելիս...
27. 438բ-9բ Յաղագս ապստամբութեան Գալիանոսի. Գլուխ.
ԻԷ. - Արժան
է եւ ո՛չ զանց առնել...
28. 439բ-42բ Յաղագս իրաւանցն Յովհաննու` վասն Անտոնի
եպիսկոպոսի. Գլուխ ԻԸ. |440ա| - Պատմեցից եւ յաղագս այլոց իրաց...
29. 442բ-4ա Յաղագս իրաւանց Բաբլակիոսի եւ կնոջն
այրւոյ. Գլուխ ԻԹ. - Մին ոմն, որում անունն էր Կալիստրապիոս...
30. 444ա-5բ Յաղագս յանդիմանութեան Եւդոքսիա թագուհոյն.
Գլուխ Լ. - Եւ ինքն երանելին դարձեալ ի նոյն...
31. 445բ-7ա Յաղագս զրպարտութեան Իսդորոսի քահանայի
եւ այլոցն, զոր արար Թէոփիլոս. Գլուխ ԼԱ. - Յայնժամ Ակակիոս եպիսկոպոս...
32. 447ա-50բ Յաղագս զանազան չարչարանացն Թէոփիլոսի
ընդ կրօնաւորսն Նիգրիոյս. Գլուխ. ԼԲ. |447բ| - Բայց մեզ արժան է կարգաւ տանել...
33. 451ա-3ա Յաղագս կնոջ յայգոյն եւ հակառակութիւն
ընդ թագուհոյն. Գլուխ ԼԳ. - Եւ էր այր մի ի Կոստանդնուպօլիս...
34. 453բ-5ա Յաղագս գալոյն Եպիփանու ի Կոստանդնուպօլիս,
եւ գռգռութիւն թագուհոյն. Գլուխ ԼԴ. - Յետ սակաւ ինչ ժամանակի մեծն Եպիփան...
35. 455ա-8բ Յաղագս առաջին արտասահմանութեանն
Յոհաննու ի Կոստանդնուպօլիս. Գլուխ. ԼԵ. - Յետ սակաւ
ժամանակի Թէոփիլոս...
36. 458բ-9բ Յաղագս գալստեանն Թէոփիլոսի, եւ փրգութիւն
նորին. Գլուխ ԼԶ. - Յետ սակաւ ինչ աւուրց դարձեալ...
37. 459բ-60ա Յաղագս դառնալոյն Յոհաննու առաջի աքսորանացն
ի Կոստանդնուպօլիս. Գլուխ. Լէ. - Իսկ թագաւորն
Ոնորիոս...
38. 460ա-1ա Յաղագս Ոլոմպիեայ` յազգէ թագաւորին,
կոյս եւ կրօնաւոր. Գլուխ ԼԸ. - Ի ժամանակին
յայնմիկ էր...
39. 461ա-2ա Յաղագս պատկերին, զոր կանգնեաց Եւդոքսիա.
Գլուխ ԼԹ. - Յայնժամ թագուհին Եւդոքսիա...
40. 462բ-3բ Յաղագս գրգռութեան ոսոխաց Յոհաննու
ի տօնի Զատկին. [Գլուխ] Խ. - Եկն եհաս
օր տօնի Ծննդեանն...
41. 463բ-5ա Յաղագս երկրորդ արտասահմանութեանն
Յոհաննու ի Կոստանդնուպօլսէ ի Կոկիսոն Հայոց. Գլուխ ԽԱ. |464ա| - Իսկ ի կատարել սրբոյ Պէնտէկոստէին...
42. 465բ-6բ Յաղագս թէ որպէս լուսաւորեաց Յոհաննէս
քրիստոսական հաւատովն զերկիրն Կոկիսոնի. Գլուխ ԽԲ. - Իսկ
զինուորքն առեալ զճգնազգեաց...
43. 466բ-7ա Յաղագս թէ որպէս տանջանօք նեղեցին զայնոսիկ,
որք հաղորդք էին Յովհաննու. Գլուխ ԽԳ. - Իսկ զկնի աքսորանացն սրբոյն...
44. 467աբ Յաղագս ձեռնադրութեան Արուակիոսի`
զկնի արտասահմանութեան Յովհաննու. Գլուխ ԽԴ. - Իսկ ապա այսոցիկ...
45. 467բ-8բ Յաղագս ձեռնադրութեան Երակլիդոսի
եւ անկարգ շփոթմանն. Գլուխ ԽԵ. |468ա| - Յայնժամ
Սեւերիանոսքն ժողով առնէին...
46. 468բ-70ա Յաղագս թխթոյն Ոնորիոսի թագաւորին,
եւ չարութիւնք Եւդոքսայ. Գլուխ ԽԶ. - Յայնժամ եպիսկոպոսք,
որ չարանախանձք էին...
47. 470ա-1բ Յաղագս, թէ որպէս չարչարանօք դարձուցին
զեկեալ եպիսկոպոսունսն ի Հռոմայ` դաւաճանութեամբ թագուհոյն. Գլուխ ԽԷ. - Դարձցուք, արդ, ի կարգն, որ զկնի...
48. 471բ-2բ Թուղթք Ոնորիոսի թագաւորի առ Արկադէոս
թագաւոր. Գլուխ ԽԸ. - Արդ, առեալ զթուխթ թագաւորին...
49. 472բ-3ա Յաղագս տանելոյն զհայրապետն Յոհանն
Արապուս յաքսորս, եւ երեւիլ վկային Քրիստոսի Բասիլիսկոսի, եւ տալ զաւետիս
վասն նորա. Գլուխ ԽԹ. - Իսկ երանելին Յոհաննէս բնակէր...
50. 473ա-4բ Արտաքսելն զՅովհան ի Կոմանայ, եւ վաղճան
նորա. Գլուխ Ծ. |473բ|
- Յայնժամ պատրաստեցին դաւօղքն...
51. 474բ-5ա Յաղագս վաղճանի սրբոյն Յոհաննու ի Կոմոնայ.
Գլուխ ԾԱ. - Յայնժամ գիտացեալ երանելոյն զօր հանգըստեանն իւրոյ...
52. 475ա-6ա Յաղագս ընդ բանիւ առնելոյն Հռոմայ հայրապետին
զթագաւորն եւ զթագուհին, զԹէոփիլոս եւ զհամախոհս. Գլուխ ԾԲ. - Եւ վասն զի քահանայքն, զոր յառաջագոյն...
53. 476ա-7ա Յաղագս հատուցանելոյն վրէժ չարախօսացն
Յոհանու հայրապետին թագաւորին Արկադիոս, եւ թուղթ զղջման առ հայրապետն Ինեւկենդիոս.
Գլուխ ԾԳ. - Արդ,
իբրեւ ընկալաւ զթուղթս...
54. 477ա-9ա Յաղագս հրամանի հայրապետին վասն Ինովկենդիոսի,
վասն ժողովոյն եւ վաղճանի նորին. Գլուխ ԾԴ. |477բ| - Արդ, իբրեւ ընկալան երկոքեան...
55. 479աբ Յաղագս տեսլեանն Ադելփիոսի եպիսկոպոսի
վասն Յոհանու, զոր լուաւ, թէ ընդ սերովբէսն դասաւորեալ. Գլուխ ԾԵ. - Եւ արդ, պարտ
է մեզ անդրէն...
56. 479բ-80բ Յաղագս չարաչար պատժոցն, զոր կրեցին
դաւաճանողքն Յոհաննու եւ ապա դառն մահուամբ ելին յաշխարհէ. Գլուխ ԾԶ. - Եւ արդ, չէ՛ պարտ եւ արժան...
57. 480բ-1բ Յաղագս կամելոյն հանելոյ զնշխարն Յոհաննու,
եւ ո՛չ տալ թոյլ բանալ գերեզմանին. [Գլուխ] ԾԷ. - Եւ արդ, հասեալ մինչեւ ցայս վայր...
58. 481բ-2բ Յաղագս, թէ զիա՞րդ անկաւ թագաւորն Թէոդոս
ի վերա լանջացն Յոհաննու, եւ մաղթանսն զոր մատոյց ի դիմաց մօրն, եւ թէ որպէս |482ա| դադարեաց գերեզման Եւդոքսիայ յերերմանէն.
Գլուխ ԾԸ. - Եւ
վաղվաղակի առեալ թագաւորն քարտէզ, գրեաց...
59. 482բ-4ա Յաղագս սքանչելեացն, որ եղեւ ի գալ նշխարաց
սրբոյն Յոհաննու ի Կոստանդնուպօլիս. Գլուխ ԾԹ. - Եւ յորժամ
այգ եղեւ, ամենեքեան առհասարակ...
60. 484ա-5ա Յաղագս բերելոյ նշխարաց սրբոյն Յոհաննու
ի Կոստանդնուպօլիս. Գլուխ Կ. - Եւ ժողովուրդն իբրեւ արձակեցաւ...
61. 485ա Յաղագս յիշատակարանի գրոյս եւ թարգմանութեան սորին. Յամի Ռ.երորդի
Ճ.երորդի [երկրորդի] (1102) Աստուծոյ մերոյ եւ Տեառն Յիսուսի Քրիստոսի
գալստեանն, եւ ԵՃ.երորդի յիսներորդի (1101) ի մերում թվականութեանս, եւ Է.
եւ ի Ժ.րդ (17) ամի թագաւորութեանն Կոմոնոսի Ալէքսի բռնակալի,
ես` Գրիգորիս, որդի
Գրիգորի
Մագիստրոսի Հայկազնոյ, ըստ աշխարհի Պարթեւի, ըստ ժառանգութեան
Պահլաւիկ, ըստ
գեղընտիրն լինելոյ յազգէ Արշակունի, որ եւ ողորմութեամբն Աստուծոյ
կոչեցայ ի դիտապետութիւն Ազգանազ[ե]անս` ի բնիկ աթոռ հայրապետութեան նախանեացն
իմոց: Եւ բազում նեղութիւն կրեալ մեր յայլասեռ ազգաց հեթանոսաց եւ բնակաց,
եւ ապա ի յառաջ ասացեալ ամսդ հասաք ի սուրբ լեառն, զոր Սեաւն կոչեն, ի մեր
սեփական պարգեւական եկեղեցիքն` յուխտն սուրբ, զոր ըստ ասորի բարբառոյ Պալհաւոյ [= Պառլահոյ] կոչի,
որ թարգմանի Դրախտ Աստուծոյ, եւ անդ ԼԶ. (36) ամի մերոյ աթոռակալութեանս թարքմանեցի
զՎարս ճգնութեան մեծ եւ սքանչելի առնն Աստուծոյ Յովհաննու Ոսկեբերանի Կոստանդնուպօլսի եպիսկոպոսի,
ի ձեռն առն միո, որում անուն էր Թէոփիստեա` ազգութեամբ
յոյն, եւ ապա ետու վերստին արծարծել զսա ի տարաբան եւ յաստարաձայն բայից եւ բառից առաջին
թարքմանութեանն, ըստ քերթողացն իմաստից` միաշար տողելով ի ձեռն Մատթէոսի եպիսկոսպոսի,
որ սնեալ եւ վարժեալ էր ընդ մերով ձեռամբ:
Արդ, որք մտադիւրութեամբ
ընթեռնուք զվարս սրբոյն եւ կամ ընդօրինակէք գրչութեամբ, աղօթից մասին արժանաւորեցէ՛ք
զառհասարակ աշխատողքս, որպէս զի աղօթիւք սուրբ հայրապետին ընկալցուք մասն
ի յարութեան նորին: Արդ, աղաչեմ զօրինակագիծ գծողսդ, այլ եւ հրաման պատուիրանի
աւանդեմ. մի՛ ոք իշխեսցէ հատանել զյիշատակարանս աշխատողացս, զի մի՛ եւ
ինքն ջնջեսցի ի դպրութենէն կենաց:
Ըստ Երուսաղէմի
Հմր 787 Ճառընտրի (ԺԳ. դ.) տպ.` Յովս., Յիշ-ք, էջ 285, որից վերատպ.`
Ե-ԺԲ. դդ. յիշ-ք, էջ 135-6:
- 487ա-8բ Ցանկ Անդրիանդրեա գրոց սրբոյն Յոհաննու
Ոսկեբերանին (Ա.-ՁԳ.)
- Ա. Վասն արդարապէս աղօթելոյ... ՁԳ. Եւ վասն աւազակին, որ գնաց ի դրախտն:
Դ. 378բ-81բ Տեառն Եղիշայի վասն յիշատակաց մեռելոց ի Կանոնաց գրոց - Յայտնի են օրէնք, եւ հաստատեն ի ձեռն... մասն ի Քրիստոսէ
լիցի, ամէն. Հայր մեր:
Ե. 385բ-91բ,
393ա-5ա Սրբոյն Յակոբա Սրճոյ եպիսկոպոսի ասացեալ յաւուր Մեծի
յոռբաթոյն չարչարանաց Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի յիններորդ ժամոյն,
եւ յաւազակն, որ հրամայեցաւ գնալ ի դրախտն, եւ ի սերովբէն, որ պահէր զճանապարհ
ծառոյն կենաց. օգնեա Սուրբ Հոգի - Անծանօթից ծնունդ ծոցոյ Հօր Միածին Որդի... իշխանութիւն
եւ պատիւ. այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՆԱԽԱԳԱՂԱՓԱՐ 0ՐԻՆԱԿԻ
168բ Զտէր Ներսէս յիշեսջիք ի
Քրիստոս, որ ի սոյն ամի հանգեաւ ի Քրիստոս:
181բ-2ա (1191 թ.) Փառք քեզ, Երրորդութի՛ւն Սուրբ, համապատիւ
եւ համագոյ բնութիւն, աստուածութիւն. այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից.
ամէն: Շնորհիւ ամենակալին Աստուծոյ Հօր եւ կամօք բարերարի Որդւոյ եւ ելողին
ի նոցունց էութենէ Հոգւոյն Սրբոյ սկսայ եւ կատարեցի զլուսաժողով ամենանոյշ
վարդապետութիւնս տեառն Յոհաննու Ոսկեբերանի ի շրջաբերութեան
թուածին անուիս Հայկազնեան տոհմիս ի ՈԽ. (1191) եւ եօթեանց ի տասներորդում
ամի գերութեան քաղաքին սրբոյ Տեառն իմոյ Յիսուսի, եւ ի թագաւորութե[ան]
Հայոց բարեպաշտ
եւ քրիստոսապսակ արքային Լեւոնի, որ է յաղթօղ եւ ահարկու ի վերայ
թշնամեաց խաչին Յիսուսի, ի հայրապետութեանն տեառն Գրիգորիսի հայոց
հեղինակի, եւ յարհիեպիսկոպոսութեան մայրաքաղաքիս Տարսոնի տեառն Ներսիսի` որդւոյ 0շնին Սեբաստօսի, եւ
իշխանութեանս անառիկ տղեկիս
Լամբրօնի աստուածասէր եւ բարեպաշտ իշխանաց իշխանի Հեթմոյ Սեբաստոսի` ունելով
իշխանակիցս իւր եղբարս հարազատս զԱպիրատ |182ա| եւ զՇահնշահ. յարտաքին
գաւառս տիրօղք, որ ունի եւ ծաղկեալ զաւակս զ0շին անդրանիկ իւր
եւ զԿոստանդին: Զսոսա
աղօթեցէ՛ք առ Քրիստոս, զի յաճախութեամբ փառաց տացէ ի մեծապատիւ իշխանութիւնս,
եւ յետ աստի փոխմանն` իբրեւ զազնիւ ծառայ եւ զհաւատարիմ ի վերայ բազմաց կացուսցէ
թագաւոր յերկնից արքայութեանն:
Եւ գրեցաւ յեղբայրանոցս, որ ի գաւառիս Լամբրոնի, որ
գեղջուկ բարբառով ի հին սովորութենէ Գէմըռձըգէր յորջորջի,
ընդ հովանեաւ Սուրբ Աստուածածնիս եւ յառաջնորդութեան սրբասէր
եւ հարազատ եղբարց Աւետեաց եւ Յոհաննիսի:
Արդ, որ վայելիցէք հոգէշնորհ վարդապետութենէս եւ ի
բարի նախանձ բանիցս վարդապետին Բերան ոսկի կոչեցեալ,
յիշեցէ՛ք աղօթիւք զստացօղ գրոյս յայսմիկ զտէր Ներսէս աստուածային
շնորհօքն զարդարեալ եւ գիտութեամբ լցեալ, որ ի սոյն ամի հանգեաւ ի Քրիստոս,
զոր Տէր Աստուած հանգուսցէ ընդ սուրբս իւր, նա եւ զծնօղս իւր եւ զազգականս եւ
զբարեկամս իւր, որ մեծափափագ ըղձիւք գրել ետ սա ի պայծառութիւն եւ ի զարդ
եկեղեցւոյ իւրոյ. ամէն:
Յիշատակարանս
չիք ի Գ. կթղ. Յովս., Յիշ-ք, եւ Ե-ԺԲ. դդ. յիշ-ք:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
182ա Արդ, գրեցաւ Յոհան Ոսկեբերանի արարեալ
Անդրիանդրեայ գիրքս
ի թուականութեանս մերում ՌՃԿԳ.ին (1714), ի վայելումն տեառն Աբրահամ վարդապետին,
զոր Տէր Աստուած բարով վայելել տացէ մինչեւ ի կէտ կոչմանն իւրոյ, զոր ըստացաւ
ի հէլալ ընչացն եւ ի արդար վաստակոցն. մեծաւ փափագանօք ետ գրել զգեղեցիկ
գիրքս անձին իւրում: Եւ ես` ապշահ եւ տգէտ, խելագար յաբեղա Պրօխորոնս, որ եմ աշակերտ
Կրետացի տեառն
Աբրահամ աստուածաբանութեան
վարդապետին, եւ ի նմանէ առի զաշտիճան քահայանութեան, Աստուած զինքն իւր աթոռին վերայ հաստատ պահեսցէ,
ով ոք կարդայ` մու Հայր մերիւ յիշեսցի. ամէն:
200բ Մեղայ Աստուծոյ Բանին:
236ա (խորագրի
մէջ` կարմրագիր) ԶՊրաւխորոն գրչակս Սիլիստրացին յիշեցէ՛ք,
ի վայելումն աստուածաբան Աբրահամ վարդապետի:
254բ Զաստուածապատիւ եւ զգերապայծառ սուրբ դիտապետն
զտեառնն Աբրահամ աստուածաբանութեանց
զարքիեպիսկոպոսն` զփափաքող գրոցս դասեա՛, Տէ՛ր, ընդ սրբոյն Յոհաննու Ոսկիաբանի, եւ
զքարտուղար նորին Պրօխորոն սըքաւորն ընդ մասն արժանի ընկալցիս:
275ա ԶՍիլիստրացի Պրօխոր գրչակս յիշեցէ՛ք:
319ա Զըստացօղ տառիս` տէր Աբրահամ արքիեպիսկոպոսին:
332բ Զմեղսամած Աբրահամ պիտակս յիշեսջիք:
337բ 0գնեա՛, Սուրբ
Հոգի Աստուա՛ծ, եւ զօրացո՛ զիս:
343բ Զմեղօք տառապեալ եւ պէսպէս ախտիւ պաշարեալ ծառայս
ամենեցունց` զտխմար գրչիս զԱբրահամ անարժան պիտակս կատարեցի
(կրտց՛՛ի), եւ զծնողս իմ յիշեսջիք ի Քրիստոս ի Տէր, ո՛վ սուրբ եղբայրք, եւ Քրիստոս
զձեզ յիշէ ի միւսանգամ գալստեան իւրոյ յիւր փառսն հայրենի. ամէն: Գրեցաւ ճառս
թվին Յաբեթեանն տոմարիս ՌՃԿԴ. (1715), Նոյեմբերի Ի. (20):
346բ 0գնեա՛, Տէ՛ր իմ Յիսուս գրչկիս:
348բ (Ծայրակապ` ԱԲՐԱՀԱՄ)
Առ քեզ մաղթեմ իմ սիրելի,
Բղխեմ զբանս իմ մաղթելի,
Րոտինս պիկար եմ հեքնելի,
Ախտիւք խոցեալ եմ ցաւալի,
Հիանամ ես ողորմելի,
Արար զի յորս չարն եղկելի:
Մայր Միածնի գորովալի,
Յիշման առնես զիս արժանի,
Ողորմեաց ինձ անարժանի,
Հոգիս մարմնոյս որ բաժանի,
Լե՛ր ձեռնտու որ բաժանի,
Դատաստանին որ տուժանի,
Որպէս զհաւ վարուժանի,
Զե՛րծ զիս տապոյն չար դաժանի:
359ա Ո՜հ, զանարժանս տառապեալ եմ, որ զայս գրեցի, յորժամ
զՏաւութ աղային
ԲՃԽ. (240) ղուռուշն վճարէցի, որ
յաղաքս Մալղարացի չիրիցուն
աքսորմանն էր, ի թվին ՌՃԿԴ. (1715), Նոյեմբերի ԻԹ. (29), ի գիւղաքաղաքս Թէքիրտաղի, ձեռամբ
Աբրահամ պիտակի
Կրիտեցւոյ, որ
է առաջնորդ այսմ նահանգի:
395ա Զմեղօք զառածեալս եւ յոքնակի զբաղմամբ պաշարեալս`
զԱբրահամ լոկ
անուն պիտակս յիշել աղաչեմ. գրեցաւ թվին հայոց ՌՃԿԶ.ի (1717), ի Սիլիստրէ քաղաք, ընդ
հովանեաւ Սուրբ Աստուածածնայ եկեղեցւոյ, ի ժամանակս որում
ունէյին մեծ պատերազմ իսմայիլացիք
ընդ արիականաց, քանզի թուրքաց առաջի ամին յաղթվեցան եւ կրկին այսմ ամի զօրաժողով եղեալ գնացին ի վերա
նէմցին` Յունիսի ԺԳ. (13), օրն` բօթ:
ՆՇՈՒՄ` կազմաստառին
փակցուած թերթիկին` «ՌՃԿԳ. - 1714 . Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1914
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
|
ԺԴ.-ԺԵ. դարեր |
ԳՐԻՉ` Գասպար երէց (թ. 1-145), Մկրտիչ
(թ. 146- 210): ԹՈՒՂԹ ԿՈԿՈՂ` Յովանէս միակեց:
ԹԵՐԹ` 217. չգրուած` 1բ, 15բ: ՊՐԱԿ` Ա-ԺԸx12 (Ա 13): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 26,5x18,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(18,5x12), երկսիւն` 170ա-216ա (20,5x14): ԳԻՐ` բոլորգիր (նմուշ` 104ա, 179բ), նոտրգիր` 211ա-6ա (նմուշ` 212բ): ՏՈՂ` 22-27: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ շագանակագոյն
կաշի, դռնակով. միջուկը` տախտակ. աստառը` դրոշմազարդ մուգ կանաչ կտաւ. լուսանցակողերը`
կանաչ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Կիսախորան` 2ա: Ճակատազարդ` 80ա: Լուսանցազարդ` բուսական: Զարդագիր`
մարդ, թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ` կարմիր:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - Աւետարան Յովհաննու, Ժ. 6-26, ԺԲ. 36-50, ԺԳ. 1-2: Ժ. դ.: 2 (Ա-Բ)+2
(Գ-Դ), ստացուած 33x24 սմ չափի երկու թերթի ընդլայնակի ծալումով: Մագաղաթ,
երկսիւն (25,5x18), ուղղագիծ երկաթագիր: Տող` 22: Ունի լուսանցազարդ. խաչ`
Աբ, վարդեակ` Բբ: Գոյներ` Կարմիր: Կարդալ` Բա, Աբ, Բբ, Աա, «[խօսւ]սէր ընդ նոսա:
Դարձեալ... այլ դուք ոչ հաւա[տայք]», Գբ, Դա, Գա, Դբ «[հաւա]տացէք ի լոյսն, զի...
եւ ի լինել ընթրեացն սատանայիս»:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի մէջքը խոնաւութիւն տեսած, երեք կապիչներն ու գամերն ընկած. խոնաւութեան
հետեւանքով հետեւանքով մանրանկարներն արտատպուած հանդիպակաց էջին`
1բ, սկիզբը եւ վերջը ցեցակեր, գրադաշտը գունափոխուած, տեղ-տեղ թանաքի բծեր
եւ հետքեր, հիմքի ստորին մասում ցեցակեր, որոշ գրչափորձեր ջնջուած` 146ա-51ա
եւ այլն. պատառիկ-պահպանակի (Բ.) ստորին ձախ եւ վերին աջ (Գ.) անկիւններն
ընկած` գրադաշտը վնասելով:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2ա-154բ Վարք Եվագրեա երանելոյ: Աւգնեա՛յ Հոգի
Աստուա՛ծ ճշմարիտ
Տե՛ս
ձեռ. 1666, 1ա-250բ: 1/2ա-6ա: 2/6բ-8ա: 3/80ա-6բ: 4/86բ-106ա: 5/106ա-12ա (անխորագիր):
6/112ա-33բ: 7/133բ-47ա: 8/չիք: 9/147ա-52բ: 10/152բ-4բ: 11/74աբ: 12/74բ-5ա:
13/75ա-7ա: 14/77ա-80ա: 15/80ա-74ա:
Բ. 154բ-204ա [Բանք Նեղոսի]
1. 154բ-68ա Երանելոյ սուրբ հաւրն Նեղոսի ճգնաւորի Յաղագս աղաւթից.
գլուխս ՃԾ. - Որ ոք կամիցի անուշահոտ խունկս կազմել...
2. 168ա-75բ Նորին Նեղոսի սուրբ հաւր եւ ճգնաւորի Քրիստոսի Խրատք ոգէշահք միանձանց,
մինչ նստէր առանձինն ի լերինն Սինեա - Սկիզբն հրաժարելոյ աշխարհէս
երկիւղ Տեառն...
3. 175բ-9բ Տունք ՃՂԳ. Սրբոյն Նեղոսի խօսք ոգէշահք - Ճանապարհ յառաքինութեան
հրաժարումն...
ա. 179բ-81ա Սրբոյն Նեղոսի ճգնաւորի եւ սուրբ հաւրն Յաղագս ութ խորհրդոց. Առաջին.
Յաղագս որովայնամոլութեան - Սկիզբն պտղաբերութեան ծաղիկ է, եւ սկիզբն առաքինութեան...
բ. 181ա-3ա. Նեղոսի սուրբ հաւրն Յաղագս պոռնկութեան. Ճառ երկրորդ - Զգաստութիւն ծնանի զժուժկալութիւն, իսկ որովայնամոլութիւն
է մայր զեխութեան...
գ. 183ա-4ա Նորին Նեղոսի սրբոյ Յաղագս արծաթասիրութեան. Ճառ երրորդ - Արծաթասիրութիւն է արմատ ամենայն չարեաց...
դ. 184ա-5բ Նորին Նեղոսի սուրբ հաւրն Յաղագս տրտմութեան. Ճառ չորրորդ - Տրտմութիւն է տխրութիւն անձին եւ բաղկանայ սա ի խորհրդոց
բարկութեան...
ե. 185բ-6բ Նորին Նեղոսի սուրբ հաւրն Յա[ղա]գս բարկութեան. Ճառ հինգերորդ - Բարկութիւն է ախտ զայրական...
զ. 186բ-7բ Նորին Նեղոսի սուրբ հաւրն Յաղագս ձանձրութեան. Ճառ վեցերորդ - Ձանձրութենէ լքումն անձին, եւ լքանի...
է. 187բ-9ա Նորին Նեղոսի հաւրն Յաղագս սնափառութեան. Ճառ եւթներորդ - Սնափառութիւնն ախտ է անբանական...
ը. 189ա-92ա Նորին Նեղոսի Յաղագս ամբարտաւանութեան.
Ճառ ութերրորդ - Ամբարտաւանութիւն
ախտ է զայրացեալ...
4. 192ա-3ա ԺԲ. Նորին Նեղոսի սուրբ հաւրն ճգնաւորին Քրիստոսի - Սկիզբն բարեաց երկիւղ Տեառն է...
5. 193ա-5բ ԺԳ. Նորին Նեղոսի Խրատք ոգէշահք եւ վիճակք
արդարութեան - Զերկիւղն
Աստուծոյ ունիջիր...
6. 195բ-6բ ԺԴ. Նորին Նեղոսի խրատ վերակացուաց, այսինքն`
հաւրն եթէ լսես` ապրիս - Նաւավար տգէտ պատրաստ է ի կորուստ...
7. 196բ-8ա ԺԵ. Նորին Նեղոսի Պատուէր առ մանկունս - Պարտ է մանկանց ճգնել եւ կրթել զմարմինս ի հնազանդութիւն...
8. 198ա-201բ ԺԶ. Նորին Նեղոսի խրատ ոգէշահք - Որ
շինել սկսանի, պարտ է կատարել...
9. 201բ-2ա Նորին - Չանկանել
յիրս երկաւորս եւ զբաղել...
10. 202ա-4ա Նեղոսի Խրատ վարդապետութեան առ կոյս
անդր - Սիրեա՛
զՏէր, եւ սիրեսցէ զքեզ... հաւանեցուսցէ զքեզ:
Գ. 1. 204ա-8ա Տեսիլ Բենիկ վարդապետին Վանանդացու,
մինչ էր ի Գանձակ Հա[յ]աստանի եւ ամենայն վերին աշխարհին - Ես էի, եղբա՛յրք, հասեալ յատակս մոլորութեան...
2. 208ա-14բ Աղաւթք Բենիկ վարդապետի - Տէր Աստուա՛ծ, ահաւոր եւ սքանչելի... փառք եւ իշխանութիւն
եւ պատիւ. այժմ եւ միշտ եւ յաւտեանս յաւիտենից. ամէն:
Դ. 214բ-6ա Սրբոյն Եբրեմի ասացեալ Յաղագս պահոց - Ազդոյ եւ աւգտակար եւ կարեւոր են պահոց պնդութիւնք...
յանձինս իւրեանց կրեալ հաճոյացան Աստուծոյ:
217ա Տաղ Ղուկայ ասացեալ/// (8 տող, ջնջած):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ
ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 12բ (ստ. լս.,
Գասպար գրչի, նօտրգրանման բոլորգիր)
Վայ է ինձ սխալագրիս,
Դառն եւ դժար սխալագրիս,
Դառն եւ դժար եկաւ տարիս,
Խիստ յոյժ եղաւ վարուցանիս,
Այս անարժան սուտ Քասբարիս
Ոգիս մնացել է լալիս,
Ապա ինչ լինի իմ ճարս, ո՜վ սուրբք:
80ա Ո՜վ սուրբդ Աստուծոյ միայնակեա՛ց, աղաչեմ զքեզ եւ
մեծ պաղպատանաւք հայցեմք ի քէն, յիշեա՛յ զմեղաւոր եւ զանարժան գրիչս ի սրբոյ
յաղաւթս քո:
106ա Ո՜վ հաճոյական անձն Աստուծոյ, ճգնաւոր եւ միայնացեա՛լդ,
մեծ աղերսանաւք եւ պաղատանաւք հայցեմ ի խորհոց սրտից, հայցեա՛յ ի Քրիստոսէ
մեղաց իմ թողութիւնն` մեղաւոր գրչիս սորայ Գասբար անարժան իրիցուս
եւ ծնաւղացն իմոց եւ ձեզ յիշողացդ. [ա]մեն` եղիցի, եղիցի:
2. 179բ (Մկրտիչ
գրչի) Տէր Աստուա՛ծ, ողորմեա՛ Մկրտիչ գրչիս, թուղթս կոկողի` Յովանէս միակեցին:
204ա Կատարեցաւ վարդապետութիւն սուրբ հաւրն Նեղոսի:
216ա Փառք Ամենասուրբ Երրորդութեանն, այժմ եւ միշտ եւ
այլքն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 216ա (1619 թ.)
Արդ, գրեցաւ գիրքս ի թվին ՌԿԸ. (1619). ստացող սորա Թումայ եպիսկոպոսին
եւ այլ միաբանքն իւր յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս, եւ Աստուած զձեզ յիշէ. ամէն: Խիստ
պիտանի է միանձանց, որք հաւատով ընթեռնուն եւ ամենայն քրիստոնէից:
Վր. լս-ում,
ԺԹ. դ., շղագիր. «Անհարազատ է սա»:
Տե՛ս
ԺԷ. դ. յիշ-ք, Ա., էջ 683-4, ծ. 19:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 2ա, 216ա «ԳԻՐՔՍ ՍՈՒՐԲ ԷՋՄԻԱԾՆԱ Է»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 1ա «Գիրք Եւագրեա եւ Խրատ Նեղոսի» (կրկնուած):
«Հա՛րք, բարեխօսեցէ՛ք վասն մեր: Ձայնիւ մաղտանօք զյիշատակս ձեր տօնեմ: Թիւ
է քանակ, լե՛ր խորագէտ / Եւ տարորոշ զատեալ անկետ»: 2ա «այսօր, այսօր, բա,
բաս»: 64ա «Յիսուս Քրիստոս, Սուրբ խաչ»: 216բ «ասաց անզգամն»: 217բ «Յիշատակ
է գիրքս ի դուռն: Եփրեմ Մանասէհ»: Աա «Գեղամա երկրին», Աբ
«թաղեալք»: Ագ «ասաց անզգամն ի սրտի իւրում, շառ ծառայ»: 2ա, 146ա-151բ, 168ա,
169բ-70ա, 171ա, 195բ, 207ա, Բաբ` զանազան բառեր եւ արտայայտութիւններ:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ` 168ա, 195բ:
1915
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
(Բաղկացած
2 տարբեր ձեռագրերից)
ԹԵՐԹ` 280: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, երեք կապիչով. միջուկը` տախտակ.
աստառը` բազմագունի ծաղկադրոշմ կտաւ. լուսանցակողերը` կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 2 (սկ.) չգրուած դեղին թուղթ, չգրուած, հաշուած թերթաքանակի մէջ
(1-2).
ՎԻՃԱԿ` կազմի
կաշիի ստորին մասոը քերծուած, Բ. կազմաստառը ցեցակեր, կան կապիչների միայն
հիմքի մասերը:
ՁԵՌԱԳԻՐ Ա.
|
ՌՃՂԹ. - 1750 |
ԳՐԻՉ` Յոհանէս որդի Բունիաթի:
ԹԵՐԹ` 157 (1-157). չգրուած` 1բ-2ա,
133ա, 134բ-5բ, 156ա-7բ: ՊՐԱԿ` 2+Ա-ԺԳx12 (Ա 9)+2: ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսանցագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 23,8x16,8: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն
(17,5x13): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 83բ): ՏՈՂ` 28: ԳՈՅՆԵՐ` կանաչ, կարմիր:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
խոնաւութիւն տեսած. գրադաշտը գունափոխուած, գրեթէ բոլոր թերթերին զանազան
բծեր եւ հետքեր, 4ա1` 5 տողի չափ չգրուած, երեւի թողնուած ճակատազարդի
համար:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 3ա-134ա Առագաստ ամբողջութեան.
պարփակօղ վարուց եւ բարեհամբաւութեանց երանուհեաց ոմանց եւ նազելուհեաց`
ի ստունկանողաց զկենաց իւրեանց առօրէից ի փառս անուանն Յիսուսի, թարգմանեցեալ
ի Յոհաննիսէ վարդապետէ Կոստանդնուպօլսեցւոյ, ի փառս մեծագոյնս Աստուծոյ
եւ ի զուարճութիւն հայկազունեաց
- 3աբ Նախերգութիւնք առ երանուհիս
եւ գերամաքուրս սրբուհիս, որոց զբարեհամբաւութեանցն վերաճառէ առագաստ
ամբ[ողջ]ութեանն - Ո՜վ համեստագունեղք հարսունք... որոց եմ ես յաւիտեան
անարդիւն ծառայ Յոհաննէս Բուզանդեան չնչին քահանայս:
1. 4ա-8բ Գլուխ առաջին. Յաղագս
վարուց եւ ելից սրբուհոյն Մարիամու Մագդաղենեայ, որոյ զտօնախմբութիւնն
սրբազան հռչակէ եկեղեցի յաւուր քսան եւ երկուերորդում Յուլիսի ամսոյն - Ծնաւ ազնուապէս սրբուհիս այս...
2. 9ա-14բ Գլուխ երկրորդ. Յաղագ[ս]
վարուց եւ ելից սրբուհւոյն Թեկղեայ` աշակերտուհւոյն Պօղոսի առաքելոյն,
որոյ տօնախմբութիւնն հռչակի յաւուր քսան եւ երեքերորդում Սեպտեմբերի ամսոյն
- Մինչ առաքեալն Պօղոս
գնայր... |11բ|` որով մարմնացար ի սրբոյ կուսէն /// (1
թերթ ընկած) |12ա|` քան
զայլս եկեալ...
3. 14բ-8ա Գլուխ երրորդ. Յաղագս
վարուց եւ ելից սրբուհւոյն Քօլօմպայի, որոյ տօնախմբութիւն հռչակի յաւուր
յառաջնում Յունվարի ամսոյն -
Թշնամին ճշմարտութեան յարահսկու հալածիչն...
4. 18ա-21ա Գլուխ չորրորդ. Յաղագս
վարուց եւ ելից սրբուհւոյն Ագաթեայ, որոյ տօնախմբութիւնն հռչակի յաւուր
հինգերորդում Փետրվարի ամսոյն
- Կայսրն Դեկոս խուզէր մեծաւ...
5. 21բ-4բ Գլուխ հինգերորդ. Յաղագս
վարուց եւ ելից սրբուհոյն Լուկիայ, որոյ տօնախմբութիւնն հռչակի յաւուր երեքտասաներորդում
Դեկտեմբերի ամսոյն
- Ընթեռնանի ընպատմութեան սրբոյն Հիփոլիտոսի...
6. 24բ-8բ Գլուխ վեցերորդ. Յաղագս
վարուց եւ ելից սրբուհւոյն Ուրսուլայի, որոյ տօնախմութիւնն հռչակի յաւուր
քսան եւ միերորդում Հոկտեմբերի ամսոյն - Ի ժամանակս Մարկիանոսի կայսեր...
7. 28բ-33բ Գլուխ եօթներորդ. Յաղագս
վարուց եւ ելից սրբուհւոյն Մարգարտի, որոյ տօնախմբութիւնն հռչակի յաւուր
քսաներորդում Յուլիսի ամսոյն
- Էր յԱնտիոք տոհմապետ ոմն...
8. 33բ-6ա Գլուխ ութերորդ. Յաղագս
վարուց եւ ելից սրբուհւոյն Տօրօթեայ, որոյ տօնախմբութիւնն հռչակի յաւուր
վեցերորդում Փետրվարի ամսոյն
- Ի գաւառին Կապադովկացւոց, ի Կեսարիայ քաղաքի...
9. 36ա-8բ Գլուխ իններորդ. Յաղագս
վարուց եւ ելից սրբուհւոյն Ապօղինեայ, որոյ տօնախմբութիւն հռչակի յաւուր
իններորդում Փետրվարի ամսոյն - Էր ի քաղաքին Աղէքսանդ[ր]իոյ...
10. 38բ-43բ Գլուխ տասներորդ. Յաղագս
վարուց եւ ելից սրբուհւոյ Մեսթիլեայ, որոյ տօնախմբութիւնն հռչակի յաւուր
երրորդում Յուլիսի ամսոյն
- Ի ժամանակս Վաղերիանոսի կայսեր...
11. 43բ-8բ Գլուխ մետասաներորդ.
Յաղագս վարուց եւ ելից սրբուհւոյ Եֆրազինեայ, որոյ տօնախմբութիւն հռչակի
յաւուր երեքտասաներորդում Մարտի ամսոյն
- Ի ժամանակիս Թէոդոսի
կայսեր...
12. 48բ-51ա Գլուխ երկոտասաներորդ.
Յաղագս վարուց եւ ելից սրբուհւոյն Անաստասիայ, որոյ տօնախմբութիւնն հռչակի
քսան եւ հինկերորդում Դեկտեմբերի ամսոյն - Ի ժամանակս Դէոկղետիանոսի
կայսեր...
13. 51ա-4բ Գլուխ երեքտասաներորդ.
Յաղագս վարուց եւ ելից սրբուհւոյն Մարթայի, որոյ տօնախմբութիւնն հռչակի
յաւուր քսանեւիններրորդում Յուլիսի ամսոյն
- Ի ժամանակս մարգարէի
ուրումն...
14. 54բ-6ա Գլուխ չորեքտասաներորդ.
Յաղագս վարուց եւ ելից սրբուհւոյն Եֆէմիայ, որոյ տօնախմբութիւն հռչակի յաւուր
երրորդում Յուլիսի ամսոյն - Ի ժամանակս Դէոկղէտիանոսի կայսեր
էր կոյս ոմն...
15. 56ա-8բ Գլուխ հնգէտասաներորդ.
Յաղագս վարուց եւ ելից սրբուհւոյն Տիկնամերիթեայ, որոյ տօնախմբութիւնն
հռչակի յաւուր չորեքտասաներորդում Փետրվարի ամսոյն -
Սրբուհի կոյսս այս չքնաղագեղ եւ համեստագունեղ...
16. 58բ-62բ Գլուխ վեշտասաներորդ.
Յաղագս վարուց եւ ելից սրբուհւոյն Ակնիսեայ, որոյ տօնախմբութիւնն հռչակի
յաւուր քսան եւ միերորդում Յուվարի ամսոյն
- Էր ի Հռոմ քաղաքի
կոյս ոմն...
17. 62բ-4ա Գլուխ եօթն եւ տասներորդ. Յաղագս վարուց եւ ելից սրբուհւոյն
Քրիսթինեայ, որոյ տօնախմբութիւն հռչակի յաւուր քսան եւ չորսերորդում Յուլիսի
ամսոյն - Սրբուհի
կոյսս այս Քրիստինէ...
18. 64ա-5բ Գլուխ ութ եւ տասներորդ.
Յաղագս վարուց եւ ելից սրբուհւոյ Ռէփարաթեայ, որոյ տօնախմբութիւնն հռչակի
յաւուր ութերորդում Հոգդեմբերի ամսոյն - Էր ի Կեսարիայ քաղաքի...
19. 65բ-8բ Գլուխ ինն եւ տասներորդ.
Յաղագս վարուց եւ ելից սրբուհւոյ Վարվառեայ, որոյ տօնախմբութիւնն հռչակի
յաւուր չորրորդում Դեկտեմբերի ամսոյն - Ի ժամանակս Մաքսիմիանոսի կայսեր...
20. 68բ-77բ Գլուխ քսաներորդ. Յաղագս
վարուց եւ ելից սրբուհւոյն Կատարինեայ, որոյ տօնախմբութիւնն հռչակի յաւուր
քսան եւ հինգերորդում Նոյեմբեր ամսոյն - Էր Աղէքսանդրի քաղաքի թագաւոր
ոմն...
21. 77բ-8բ Գլուխ քսան եւ միերորդ.
Յաղագս վարուց եւ ելից սրբուհւոյն Պետրոնիկեայ, որոյ տօնախմբութիւնն հռչակի
յաւուր Լ. եւ երորդում Մայիսի ամսոյն - Էր ի Հռոմ քաղաքի կոյս ոմն...
22. 78բ-9բ Գլուխ քսան եւ երկուերորդ.
Յաղագս վարուց եւ ելից սրբուհւոյն Պէաթրիքսեայ, որոյ տօնախմբութիւն հռչակի
յաւուր քսան եւ հինգերորդում Յուլիսի ամսոյն -
Էր ի Հռոմ քաղաքի ոմն ազնուական Պէաթրիքսէ...
23. 79բ-82բ Գլուխ քսան եւ Գ.երորդ.
Յաղագս վարուց եւ ելից սրբուհւոյն Կոսթանցիեայ, որոյ տօնախմբութիւնն հռչակի
յաւուր քսան եւ վեցերորդում Յուլիսի ամսոյն
- Ի ժամանակս մեծին
Կոստանդիանոսի...
24. 82բ-8բ Գլուխ քսան եւ չորսերորդ.
Յաղագս վարուց եւ ելից սրբուհւոյն Եֆրազինայ, որոյ տօնախմբութիւնն հռչակի
յաւուր քսան եւ հինգերորդում Յուլիսի ամսոյն
- Ի քաղաքին Աղէքսանդրիա
էր քրիստոնեայ ոմն....
25. 88բ-92բ Գլուխ քսան եւ հինգերորդ.
Յաղագս վարուց եւ ելից սրբուհւոյն Կիկլիեայ, որոյ տօնախմբութիւնն հռչակի
յաւուր քսան եւ երկուերորդում Նոյեմբերի - Էր ի Հռոմ քաղաքի կոյս ոմն...
26. 92բ-104բ Գլուխ քսան եւ վեցերորդ.
Յաղագս վարուց եւ ելից սրբուհւոյն Եւգենեայ, որոյ տօնախմբութիւնն հռչակի
յաւուր քսան եւ հիգերորդում Դեկտեմբերի ամսոյն - Էր ի ժամանակս Գոմոտոսի կայսեր
ի Հռոմ...
27. 104բ-6ա Գլուխ քսան եւ ութերորդ.
Յաղագս վարուց եւ ելից սրբուհւոյն Մարթինեայ, որոյ տօնախմբութիւնն հռչակի
յաւուր երեսներորդում Յունվարի ամսոյն - Ծնաւ սրբուհին Մարթինէ ի Հռոմ...
28. 106ա-8բ Գլուխ քսան եւ ութերորդ.
Յաղագս վարուց եւ ելից սրբուհւոյն Թէոդոսիեայ, որոյ տօնախմբութիւնն հռչակի
յաւուր քսան եւ երկուերորդում Դեկտեմբերի ամսոյն
- Ի ժամանակս Ուրբանոսի
խստաբարոյի քաղաքապետին...
29. 108բ-11ա Գլուխ քսան եւ իններորդ.
Յաղագս վարուց եւ ելից սրբուհւոյն Ֆէլիչիթեայ եւ եօթն որդւոց նորա, որոց
տօնախմբութիւնն հռչակի յաւուր տասներորդում Յուլիսի ամսոյն - Ի ժամանակս Անդոնինոսի չարափառի
կայսերն...
30. 111ա-7ա Գլուխ երեսներորդ. Յաղագս
վարուց եւ ելից սրբուհւոյն Հերինեայ, որոյ տօնախմբութիւնն հռչակի յաւուր
չորրորդում Մայիսի ամսոյն
- Էին ի Հռոմ քաղաքի եղբարք...
31. 117ա-9բ Գլուխ երեսուն եւ միերորդ.
Յաղագս վարուց եւ ելից սրբուհւոյ կուսին Յուստինեայ, որոյ տօնախմբութիւնն
հռչակի յաւուր ութերորդում Հոկտեմբերի ամսոյն
- Էր սրբուհին Յուստինէ
դուստր...
32. 120ա-1ա Գլուխ երեսնեւերկուերորդ.
Յաղագս վարուց եւ ելից սրբուհւոյն Յուլիանեայ, որոյ տօնախմբութիւնն հռչակի
յաւուր վեց եւ տասներորդում Փետրվարի ամսոյն
- Գոլով խօսեցեալ սրբուհի
կոյսն...
33. 122բ-6բ Գլուխ երեսուն եւ երեքերորդ.
Յաղագս վարուց եւ ելից սրբուհւոյն Ֆրանչիսքեայ, որոյ տօնախմութիւնն հռչակի
յաւուր իններորդում Մարտի ամսոյն - Ծնաւ սրբուհին Ֆրանչիսքէ...
34. 126բ-7բ Գլուխ երեսուն եւ չորսերորդ.
Յաղագս վարուց եւ ելից սրբուհւոյն Յուլիանեայ Ֆօլքօնունւոյ - Սրբուհին Յուլիանէ ծնաւ...
35. 128ա-31բ Գլուխ երեսուն եւ հինգերորդ.
Յաղագս վարուց եւ ելից սրբուհւոյն Հռիփսիմեայ եւ ընկերաց նորին -
Կայսր Դեոկղետիանոս կամէր ամուսնանալ...
36. 132աբ Գլուխ երեսուն եւ վեցերորդ.
Յաղագս վարուց եւ ելից սրբուհւոյն Գայիանեայ
- Դարձեալ անողորմի
եւ խստասրտի...
-133բ-4ա Ցանկ գրոյս
- Ա. Նախ յաղագս վարուց
եւ ելից սրբուհւոյ Մարիամու Մագդաղինւոյ... ԼԵ. Երեսեւվեցերորդ. Յաղագս
վարուց եւ ելից սրբուհւոյն Գայիանեայ:
Բ. 136ա-55բ [Զրոյցք անանունք]
1. 136ա-40ա Յամի մարդեղութեանն
Քրիստոսի...
2. 140բ-1բ Այր ոմն ճգնաւոր եգիպտացի...
3. 141բ Էր ոմն քահանայ...
4. 141բ-2ա Աշխարհական ոմն աղօթասէր...
5. 142աբ Քահանայ ոմն աշխարհասէր...
6. 142բ-3ա Սուրբն Ոհան Ոսկէբերան...
7. 143ա Էր ոմն այր քարասիրտ...
8. 143աբ Վասն պատկերի Աստուածածնին
- Ծեր ոմն անապատական...
9. 143բ Երկու աբեղայք ի գիշերի...
10. 144ա Վասն կուսանց - Կոյս ոմն կրօնաւոր...
11. 144աբ Ի մէջ Երուսաղէմի...
12. 144բ-5ա Ի վանս ուրէք...
13. 145ա Էր ոմն կոյս կրօնաւոր...
14. 145աբ Երեք կուսանք մտին յեկեղեցի...
15. 145բ-6ա Վասն հիւանդութեան
- Կոյս ոմն տեսլեամբ
գեղեցիկ...
16. 146աբ Էր ոմն անապատաւոր...
17. 146բ Զօրական ոմն վազելով...
18. 146բ-7բ Երկու կրօնաւորք երբեմն...
19. 147բ Յաղագս շուայտութեան
եւ որկրամոլութեանն
- Աշխարհակալ խաւարիս այսորիկ...
20. 147բ-8ա Ի վանս ուրէք էր երեք աբեղայք...
21. 148բ Գլուխ ԺԲ. Վասն առաջնորդաց
- Ի քաղաքի ուրէք մեծ...:
22. 148բ-9ա Էր ոմն արհեպիսկոպոս...
23. 149ա Սուրբ առաքեալն Պետրոս...
24. 149աբ Էր ոմն եպիսկոպոս յոյժ մեծապատիւ...
25. 150ա Էր ոմն կրօնաւոր զգեստիւք...
26. 150աբ Վարդապետ ոմն սովորութիւն
ունէր...
27. 150բ Դատաւոր ոմն ի ժամանակի...
28. 150բ-1ա Ի վանս միաբանեակեցաց...
29. 151աբ Ոմն քարոզատու սրբասէր...
30. 151բ Երկու ծերք ճանապարհոր[դ]ք...
31. 151բ-2ա Աբեղայ ոմն ցանկայր...
32. 152աբ Էր ոմն կրօնաւոր...
33. 152բ Սուրբ հայրն Պամպոյս...
34. 152բ Դարձեալ նոյն հայրն...
35. 152բ-3ա Ոմն հայր վանուց...
36. 153աբ Երկու եղբարք կրօնաւորք...
37. 153բ Ի վանս, ուրէք ոմն կրօնաւոր...
38. 153բ-4ա Յաղագս
սովորութեան - Գրեալ
է ի վարս..
39. 154-5ա Ոմն հրէայ բնակէր...
40. 155աբ Ամէնօրհնեալ սրբուհի... զկեանս վճարեցին:
Վերջ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ
ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
2բ Յիսուս Քրիստոսի ծառայ Յոհ[աննէս]:
3բ Թվին ՌՃՂԷ.ին (1748), Յուլիսի
ԺԴ.ին (14) արեգակն բռնվավ. ես` Բունիաթի
որդի Օհանէսս գրեցի. ամէն:
133ա Յիսուսի ծառայ 0հանէսս
գրեցի ՌՃՂԹ.ին (1750):
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ`
1ա (կարկինով) բոլորակք-վարդեակ:
ՁԵՌԱԳԻՐ
Բ.
|
ԺԵ.-ԺԶ. դարեր |
ԳՐԻՉ` Աբրահամ
դպիր:
ԹԵՐԹ` 123
(158-280): ՊՐԱԿ` Ա-Ժx12+3:
ՆԻՒԹ` թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
23,8x16,8, թ. 158-173` 22,5x 16,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն
(12,5x10), 158ա-69բ` միասիւն (13x9-10): ԳԻՐ` բոլորգիր
(նմուշ` 165ա, 204ա): ՏՈՂ`
18-22:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Զարդագիր`
մարդ, հանգուցային:
ՎԻՃԱԿ` գրադաշտը`
տեղ-տեղ գունափոխուած, թ. 280` կէսից ընդերկայնակի պատռուած, տեղ-տեղ զանազան
բծեր եւ հետքեր. թ. 278-280` ցեցակեր, 228բ-9ա` խորագիրն ու գրադաշտի վնասուած
մասերը լրացուած հետագայում:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 158ա-239ա [Աղօթագիրք. Վարդանայ
Աղերս մաղթանաց]
1. Տե՛ս
ձեռ. 84, 2ա-67ա: ա/158ա-61ա (158ա Յետագայ ձեռքով որպէս խորագիր` «Յաղագս աւետեաց
սրբոյ Կուսին ի տեղին Նազարէթ, առաջի Յիսուսի Քրիստոսի. Աղերս մաղթանաց
ի խորոց սրտէ վարդապետին եւ մեծին Վարդանայ եւ ամենայն մեղաւորաց»): բ/161բ-4բ:
գ/164բ-7ա: դ/167բ-71ա: ե/171ա-5բ: զ/175բ-80ա: է/180ա-4բ: ը/184բ-9բ: թ/189բ-92բ:
ժ/192բ-5ա: ժա/195ա-8բ: ժբ/198բ-203ա: ժգ/203ա-7բ: ժդ/207բ-12բ: ժե/212բ-7բ: ժզ/217բ-24ա:
ժէ/224ա-8բ: ժը/228բ-32ա: ժթ/232ա-5ա: ի/235ա-9ա:
2. 239ա-41ա Վարդանայ վարդապետի ասացեալ է յաղօթքս
վասն կենդանեաց եւ մեռելոց - Անըսկիզբն Աստուած, որ վասն մեր...
3. 241ա-2բ Աղօթք Մովսէսի Քերթողի սուրբ հօրն - Աղաչեմ զքեզ, Տէ՛ր, թո՛ղ ինձ...
4. 242բ-3բ Աղօթք սրբոյն Կիւրղի Աղեքսանդրացո ասացեալ
վասն զղջման - Ամենակալ
Տէ՛ր, արարիչ եւ ըստեղծիչ...
5. 243բ-5ա Աղօթք սրբոյն Մեսրոպայ վարդապետին ասացեալ
Յաղագս զղջման եւ արտասուաց, ի խորոց սրտէ - 0վ որ անեղդ ես եւ անստեղծ...
6. 245ա-6ա Աղօթք [աս]ացեալ սուրբ հօրն Յօհաննու - Ի քեզ յուսամ Քրիստոս Աստուած յոյս իմ...
7. 246աբ Աղօթք ի ժամ պատարագին. յորժամ ընթանայ
առ դուռս տաճարին ասասջիր - Տաճար Աստուծոյ եւ բնակարան...
8. 246բ-7ա Եւ մտեալ ասասցէ զաղօթս սրբոյն Յոհաննու
Ոսկիբերանին - Տէ՛ր,
մի՛ պակասեցուցաներ զիս...
9. 247աբ Աղօթք առ սուրբ խաչն կենսակիր աստուածընկալ - Իս[կ]ական,
հասական գլխոյն...
10. 247բ-9ա Յոհաննու Գառնեց[ւ]ոյ ասացեալ աղօթք
առ Տէր Աստուած - Տէ՛ր,
Տէ՛ր Հա՛յր եւ Աստուած, Աստուա՛ծ կենաց իմոց...
11. 249ա-50ա Նորին աղօթք առ Տէրն մեր Յիսուս Քրիստոս - Գառն Աստուծոյ, Տէ՛ր իմ եւ Աստուա՛ծ իմ...
12. 250բ-1բ Նորին աղօթք առ սուրբ կոյսն Մարիամ Աստուածածնին - Աստուածածի՛ն, մա՛յր Քրիստոսի եւ ծնօղ...
13. 251բ-2ա Նորին աղօթք ի Տէր մեր Յիսուս Քրիստոս - Ջահ
լուսոյ եւ ճշմարիտ...
14. 252աբ Նորին աղօթք առ Տէր Աստուած մեր - Նայեա՛, Տէ՛ր, քաղցրութեամբ...
15. 252բ-3ա Նորին աղօթք առ Տէր Աստուած մեր - Երկնաւոր թագաւո՛ր, որ վասն միոյ...
16. 253ա-64ա Աղօթք եւ մաղթանք առ Տէր Աստուած, Սրբոյն
Եփրեմի ասացեալ - Ես` անարժան եւ մեղուցեալ ծառայս քո...
17. 264ա-77ա Աղօթք սրբոյն Անաստասայ ասացեալ ի բանն
սրբոյն Դաւթի մարգարէին - Տէ՛ր, մի սրտմտութեամբ քով յանդիմաներ զիս...
18. 277ա-8ա Յորժամ յորոգայթ անկանիցի ոք, ասասցէ
զաղօթս սրբոյն Գրիգորի Լուսաւորչին - 0րհնեալ է մարդասիրութիւն քո...
19. 278ա-9ա Նորին աղօթք սրբոյն Գրիգորի Լուսաւորչին - Աղաչեմ զքեզ, փրկի՛չ աշխարհի Քրիստոս...
20. 279աբ Աղօթք վասն ճանապարհի, սրբոյն Նարեկայ
ասացեալ - Առաջնո՛րդ
կենաց եւ ճանապարհ ճշմարտութեան... եւ քեզ վայել է փառք, իշխանութիւն եւ պատիւ,
այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս. ամէն:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ,
ԺԷ. դ.
172ա (ստ. լս.)
- Գերտեալ գմպէթ բարձրայգոյն / Ազնիւ եւ մեծ զանկակատուն... փարատիչ եւ տեղ
լուսագեղ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
217բ (ստ. լս.)
Նաեւ մեղաւոր գրչի Աբրահամ դպիրս եւ ծնողաց իմոց:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
280բ ՌՃՀԲ. (1723) թուին, Հոգտեմբերի Ի. եւ Թ.ին (29),
թագաւորն շահ Թահմազ եմուտ ի քաղաքն Նախչաւան, է բազում զօրօք եւ յոյժ փառաւորութեամբ:
Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ Մեսրոպ վարդապետ, սպասաւոր եւ առաջնորդ,
Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ Մ[եսրոպ]/// (ջնջուած):
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 280բ «Ես վայելուչ
սիրոյ» (կրկնուած): «Բան երեք է, ասէ Դաւիթ սաղմոսարանէն,
Աստուած է: Ես վայ///», «Զայս բան երեք է, ասէ Դաւիթ, Սաղմոսարան.
Էն Աստուած է»:
1916
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԼՎՈՎ |
ՌՁԲ. - 1633 |
ԳՐԻՉ, ՍՏԱՑՈՂ` Զաքարիա աւագերէց
Լովա:
ԹԵՐԹ` 467. չգրուած` 1ա-5ա, 422ա, 462ա-7բ: ՊՐԱԿ` 4+Ա-ԼԹx12
(Ա 11, ԼԹ 8): ՆԻՒԹ` թուղթ,
լուսագծերով եւ լուսադրոշմով (թագով պասակուած շրջանի մէջ ոճաւորուած
շուշան): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
22,8x16,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(14,5x10): ԳԻՐ` բոլորգիր
(նմուշ` 55ա): ՏՈՂ`
26: ԿԱԶՄ` շագանակագոյն
ճնշագծերով կաշի, մէջքը` ԺԸ. դ. բաց շագանակագոյն կաշի, Ա. փեղկին կապիչների
մետաղէ երկու ծխնի. միջուկը` տախտակ. աստառը` կապոյտ կտաւ. լուսանցակողերը`
կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Ճակատազարդ`
6ա, 19բ, 318ա: Լուսանցազարդ` բուսական: Զարդագիր` թռչնագիր, հանգուցագիր:
Գոյներ` կարմիր, շագանակագոյն:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - լատինատառ
ձայնանիշեր: Լեհաստան ԺԵ. դդ.: 2 (Ա-Բ)+1 (Գ): Ստացուած 22,7x16,5 չափսի երկու
թերթի ընդլայնակի ծալումով եւ եզրահատումով: Մագաղաթ: Գրութիւն` միասիւն,
հնգագիծ տողերի վրայ ձայնանիշեր եւ լատիներէն բառեր: Խորագրերն ու տողերը`
կարմիր: Գոյներ` կարմիր, կապոյտ, դարչնագոյն: Կարդալ` Բբ, Բա, Աբ, Աա, Գա-Գբ,
Բբ-Աա` Dominica, ps., Ofertorium. In die
Ernerii, Ofertorium, Գա-բ` versus
tractus:
Տե՛ս Л. Киселева, Каталог рукописей и фрагментов латинского алфавита хранящиеся в Матенадаране, Ер., 1980, ст.
101-2.
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի եզրերը եւ փեղկերը թեթեւակի մաշուած, մէջքը ԺԸ. դ. նորոգուած, ցեցակեր եւ տեղ-տեղ պատռուած, կապիչներն ընկած. գրադաշտը թեթեւակի գունափոխուած, խոնաւութիւն տեսած, որից ստորին մասի արտաքին անկիւնը քրքրուած` թ. 356-466, պրականիշերը կտրուած, պատառիկ-պահպանակը ցեցակեր, եզրահատուած, որոշ էջեր գունաթափուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 5բ-19ա Ներածութիւն Պորփիւրի [Ստորոգութեանցն
Արիստոտելի]
Տե՛ս
ձեռ. 718/Ա., 138ա-170բ: Ներածութիւն Պորփիւրի/5բ-6բ: ա/6բ-7բ: բ/7բ-10բ: գ/10բ-3ա:
դ/13աբ: ե/13բ: զ/13բ-4ա: է/14աբ: ը/14բ-5ա: թ/15ա: ժ/15աբ: ժա/15բ: ժբ/15բ: ժգ/15բ-6ա:
ժդ/16աբ: ժե/16բ: ժզ/16բ-7ա: ժէ/17աբ: ժը/17բ: ժթ/17բ: ի/17բ-8ա: իա/18ա: իբ/18ա: իգ/18աբ:
իդ/18բ: իե/18բ: իզ/19ա:
Զ. գլխից
նոր համարակալում` ա-իա.:
Բ. 19բ-84ա Դաւթի փիլիսոփայի Ներգինացւոյ Վերլուծութիւն
ներածութեանն Պորփիւրի. աւգնեա՛ Հոգիդ Սուրբ Աստուած
Տե՛ս
ձեռ. 1688, 1ա-151ա: ա/19բ-21ա: բ/21ա-3ա: գ/23ա-6ա: դ/26ա-7ա: ե/27ա-9բ: զ/29բ-32բ:
է/32բ-4ա: ը/34ա-5բ: թ/35բ-6բ: ժ/36բ-8ա: ժա/38ա-40ա: ժբ/40ա-1ա: ժգ/41ա-2բ: ժդ/42բ-5ա:
ժե/45ա-7ա: ժզ/47ա-8բ: ժէ/48բ-51ա: ժը/51ա-3ա: ժթ/53ա-5բ: ի/55բ-8ա: իա/58ա-60բ: իբ/60բ-2ա:
իգ/62ա-3ա: իդ/63ա-6ա: իե/66ա-8բ: իզ/68բ-9բ: իէ/69բ-72ա: իը/72ա-5բ: իթ/75բ-8ա: լ/78ա-80ա:
լա/80ա-1ա: լբ/81ա-2բ: լգ/82բ-3ա: լդ/83աբ: լե/83բ-4ա: լզ-խ/չիք:
Կից` 84ա Հեղինացւոց եւ Հայոց բառք են այսոքիկ - Կատաղաւրիաս` Ստորոգութիւն... թ. Պրաւֆասիս` նախադասութիւն:
Ստ. լս.
խորագրեր. օր.` «Նախերգան», «Յաղագս սեռի», «Յաղագս տեսակի», «Յաղագս տարբերութեան»,
«Յաղագս յատկի», «Յաղագս պատահման»:
Գ. 84բ-177ա Ստորոգութիւնք Արիստոտելի, որ ասի
ըստ հելենացւոց Կատաղաւրիա
Տե՛ս
ձեռ. 926, 191ա-201բ: Նախաբան/84բ-90բ: ա/90բ-106ա: բ/106ա-19բ: գ/119բ-35ա: դ/135ա-51ա:
ե/151ա-2բ: զ/156բ-69ա: է/169ա-71ա: ը/171ա-2բ: թ/173ա-5բ: ժ/175բ-7ա:
- 152բ-6ա Մովսէսի Քերթողի Յաղագս ստորոգութեան Արիստոտելի. վերլուծութիւն - Ստորոգութիւնք` ներքեւասութիւնք անուանին... իմաստութիւն
ինչ կամ քերականութիւն:
Դ. 177բ-244բ Սկիզբն եւ նախադրութիւն գրոց, որ ասի,
ըստ յունաց, Պերիա[ր]մենիաս եւ հայերէն Յաղագս մեկնութեան, արտադրեալ ի
հելենացոց մեծ իմաստասիրէն Արիստոտէլէ եւ թարգմանեալ եւ մեկնեալ ի Դաւթէ
Անյաղթ փիլիսոփայէ
Տե՛ս
ձեռ. 926, 201ա-7ա: Նախաբան/177բ-82ա: ա/182ա-6ա: բ/186ա-8բ: գ/188բ-244բ:
Ե. 245ա-70բ Սկիզբն եւ նախադրութիւն գրոց, որ ասի
ըստ յունաց Անալաւտիկի, եւ հայերէն` Յաղագս վերլուծութեան, արտադրեալ
ի մեծ իմաստասիրաց հելենացւոց Արիստոտէլէ եւ թարքմանեալ եւ մեկնեալ ի
Դաւթէ փիլիսոփայէ
Տե՛ս
ձեռ. 464, 150բ-83բ: ա/245ա-7ա: բ/247ա-9ա: գ/249ա-50բ: դ/250բ-2բ: ե/252բ-4բ: զ/254բ-5բ:
է/255բ-7ա: ը/257ա-8ա: թ/258ա-61ա: ժ/261ա-3ա: ժա/263ա-4բ: ժբ/264բ-7բ: ժգ/267բ-9ա:
ժդ/269ա-70բ:
Զ. 271ա-85ա Դաւթի փիլիսոփայի Էակաց գիրք - Ի քանիս բաժանի էակն կամ յորս երկակի... եւ նմա միայն
տալոյ է պաշտաւն:
Է. 285ա-8բ Դաւթի փիլիսոփայի Առածք հինգ
Տե՛ս
ձեռ. 464, 184ա-7բ: ա/285ա-6ա: բ/286աբ: գ/286բ: դ/286բ-8ա: ե/288աբ:
Ը. 288բ-9բ Նորին վասն բաժանման - Ամենայն որ միանգամ բաժանեալ գոյ... ըստ որում բոլորն
որպէս բոլոր բնաւորեցաւ պահիլ:
Թ. 290ա-5բ Մասունք ի ճարտասանական գրոց
1. 290ա-4բ [Մովսիսի Քերթողի Պիտոյից գիրք]
Տե՛ս
ձեռ. 539, 262ա-72բ: ա/290աբ: բ/290բ-1ա: գ/291աբ: դ/291բ: ե/291բ-2ա: զ/292աբ: է/292բ-3ա:
ը/293ա-4ա: թ/294ա: ժ/294աբ:
Տե՛ս
Գիրք պիտոյից, Երեւան, 1993, էջ 28, ձեռ. N5:
2. 294բ-5բ [Բանք իմաստնոց] - Արիստոտել ասաց. Սկիզբն աշխարհի տեսակ... ի փոխարկութենէ
մարմնոյ:
Ժ. 296ա-312բ Արիստոտէլի իմաստասիրի թուղթ առ Աղեքսանդրոս
թագաւոր. Պատմութիւն յաղագս աշխարհի - Իսկ բազում անգամ ինձ աստուածային... ի նմանէ ընդունի
զշնորհս:
ԺԱ. 313ա-7ա Արիստոտէլի Յաղագս առաքինութեանց
առ Աղեքսանդրոս թագաւոր - Գովելի են գեղեցիկքն եւ պարսաւելի գարշելիքն... եւ
միտք էր անուանեալ ի նմանէ:
ԺԲ. 317բ Պատճառս Սահմանաց գրոց - Մեծն Դաւիթ եւ Եզնակ Կողբացի չոգան յԱթենս... հաստատէ
զկարն յայտնել:
ԺԳ. 318ա-77բ Սահմանք իմաստասիրութեան, ասացեալ
Դաւթի Ներգինացոյ եռամեծի Անհաղթ փիլիսոփայի
Տե՛ս
ձեռ. 464, 95ա-149բ: [Նախերգան]/318ա-9բ: ա/319բ-24բ: բ/324բ-7ա: գ/327ա-31ա: դ/331ա-6ա:
ե/336ա-8բ: զ/338բ-41ա: է/341ա-2բ: ը/342բ-5բ: թ/345բ-7բ: ժ/347բ-52ա: ժա/352ա-4բ:
ժբ/354բ-7բ: ժգ/357բ-9բ: ժդ/359բ-60բ: ժե/360բ-2բ: ժզ/362բ-4բ: ժէ/364բ-8բ: ժը/368բ-70ա:
ժթ/370ա-3բ: ի/373բ-5ա: իա/375ա-7բ:
ԺԴ. 377բ-8ա Ընդ այսոսիկ եւ առաջիկա բան իմաստնոյս - Ամենայն չար տանջելի... եւ որ ոչն մեղանչէ, ոչ է ընդ
բամբասանաւք, եւ ընդ բամբասանաւք է սատանայ, ապա ուրեմն ոչ է անեղ:
ԺԵ. 378բ-89ա Բանք իմաստասիրաց
1. 378բ-405ա ա. Բանք իմաստասիրացն պիտանի ամենայն մարդոյ - Պղատոն ասէ. Որք մեծամեծաց առաջի կան...
բ. 380աբ Բանք իմաստասիրաց. Յաղագս իշխանաց - Արիստոտէլ ասէ. Որք ի վերա բազմաց ահեղք են...
գ. 380բ Յաղագս երդման - Սոկրատէս ասէ. Պարտ է մարդոյ...
դ. 380բ-1բ Յաղագս խրատու - Պղատոն ասէ. Ամենայն մակացութիւն որոշեալ...
ե. 381բ-2ա Յաղագս բախտի - Իրոն ասաց. Ո՛չ հիւանդաց...
զ. 382ա Յաղագս խոստովանութեան - Արիստոտէլ ասէ. Ո՛չ արտաքոյ անմեղին...
է. 382աբ Յաղագս կանանց - Դիմոկրատէս ասէ. Ընդ իշխանութեամբ կանանց գրաւել...
ը. 382բ-3ա Յաղագս աւրինաց - Որպէս մարմին առանց հոգոյ մեռեալ է...
թ. 383ա Յաղագս հարստաց - Եպիկուրոս ասէ. Շնորհ երանելի...
ժ. 383աբ Յաղագս ընչից - Ոչ զերիվար չարագլուխս առանց սանձանց...
ժա. 383բ Յաղագս արբեցութեան - Պողիտարքոս ասէ. Ապականի աշխարհս հրով եւ ջրով...
ժբ. 383բ-4ա Յաղագս պատուոյ հարց - Պարտ է որդոց պատուել զհայրս առաւել...
ժգ. 384աբ Յաղագս շոգմոգաց - Պղիտարքոս ասէ. Փայտ ի հրոյ մաշի....
ժդ. 384բ-5ա Յաղագս լաւազգութեան - Դիմոսթենէս ասէ. Որպէս ցորեան ոչ ի գեղեցիկ....
ժե. 385աբ Յաղագս լռութեան - Պղիտարքոս ասէ. Զոր լռեալ խորհիցիս...
ժզ. 385բ Յաղագս լռութեան - Ելեւկիոս ասէ. Որպէս պատուիրեցաւ...
ժէ. 385բ Յաղագս փառաց - Պղիտարքոս ասէ. Տունկք արմատոց աճեն...
ժը. 385բ-6բ Յաղագս մահու - Արիստոտէլ ասէ. Ի կենաց աշխարհիս...
ժթ. 386բ-7ա Յաղագս իշխանաց - Դիոգինէս ասէ. Ընդ իշխանի պարտ է կալ որպէս ընդ կրակի...
ի. 387ա-8բ Յաղագս Աստուածութեան - Հոմերոս նշանաւոր փիլիսոփոս ասէ. Գ. զօրութիւնք
երկնից...
իա. 388բ-9ա Յաղագս դատաւորաց - Վեց իրք պիտոյ են դատաւորաց... որ լինի լեզուն յստակ,
որ կարէ յստակ խօսել զբանն:
Սոյն
բնագիրը խմբագրուած է, ընդարձակ տարբերակը տե՛ս ձեռ. 464, 9ա-30ա:
2. 389ա-421բ Բանք իմաստասիրաց ասացեալ կարճառաւտ
ի յաւգուտ ուսումնասիրաց [թարգմանեալ ի Զաքարիայէ աւագիրիցու Լովացւոյ. տե՛ս
յիշ.` 421բ].
Ա. ա. 389ա-90բ Սոկրատէս - Սոկրատէս էր ծնեալ յԱթէնս...
բ. 390բ-3ա Պղատոն - Հարցեալ եղեւ, թէ որպիսի՞ յիշատակ...
գ. 393աբ Անդիսթէնէս - Անդիստէնէս
իմաստասէր, աշակերտ Սոկրատա...
դ. 393բ-4բ Արիստոտէլ - Արիստոտէլ Ի. (20) ամ Պղատոնի աշակերտեցաւ...
ե. 394բ Քսէնոքրադէս - Քսէնոքրադէս` աշակերտ Պղատոնի...
զ. 394բ-7բ Դիոգինէս - Դիոգինէս երբեմն վառեաց ջահ...
է. 397բ-8ա Դաղէս - Հարցեալ եղեւ. Զի՞նչ իցէ դժուարագոյն...
ը. 398ա-9ա Սողոն - Երբ զնա հարցանէր...
թ. 399աբ Բաբիաս - Բաբիաս
իմասիասիրի երբեմն պատահեցաւ...
ժ. 399բ Պիտակ - Պիտակ իմաստասէր Միդիլէացի...
ժա. 399բ-400ա Պիոն - Պիոն իմաստասէր
զգեղեցկութիւնն անուանէր...
ժբ. 400աբ Անագսագորաս - Քլազոմէնդացի իմաստասէրն...
ժգ. 400բ Թէոփրաստոս - Թէոփրաստոս բազում անգամ ասէր...
ժդ. 400բ-1բ Քրադէս - Քրադէս իմաստասէր, երբ ի նմանէ...
ժե. 401աբ Զենոն - Զենոն իմաստասէր տեսեալ զոմն...
ժզ. 401բ Մէնտէմոս - Երբ զնա Նիքրէոս թագաւոր...
ժէ. 402ա Սդիլպոնոս - Սդիլպոնոս իմաստասէրն, երբ...
ժը. 402աբ Տիմոնաքս - Տիմոնաքս իմաստասէր ասէր. Ո՛չ է պարտ...
ժթ. 402բ Պիթագորաս - Պիթագորաս ասէր, թէ ի մէջ...
ի. 402բ Արգեսիլաոս - Արգեսիլաոս իմաստասէր, երբեմն զնա...
իա. 402բ-3ա Կղէանդէս - Նմա ոմն ասաց սաստիւք, թէ երկնչոտ ես...
իբ. 403ա Ղերակլէս - Ղերակլէս Եփեսացի ասէր...
իգ. 403ա Քսէնոբոն - Քսենոբոն ասէր, թէ` Յայնժամ առաւել...
իդ. 403ա Էպիքդէթոս - Էպիքդէթոս իմաստասէր ասաց...
իե. 403աբ Անաքսիմէնէս - Անաքսիմէնէս տեսեալ, զի...
իզ. 403բ-4ա Խիլո - Խիլո իմաստասէր
Լակեթոմնացւոց...
իէ. 404ա Քրիսիբոսէ - Քրիսիբոսէ
երբեմն կամէին զպատճառն գիտել...
իը. 404ա Կղէպուլոս - Կղէպուլոս իմաստուն ասաց, թէ...
իթ. 404աբ Պէրէանդոս - Պէրէանդոս իմաստուն սովոր էր ասել...
լ. 404բ Սիմոնիտես - Սիմոնիտէս յորժամ եկն առ Հեռոն թագաւորն...
լա. 404բ Գէորգիոս - Գէորգիոս իմաստուն հարցեալ եղեւ...
լբ. 405ա Զանախարսէս - Երբեմն ոմն զնա եհարց...
լգ. 405ա Էպիկուրաս - Էպիկուրաս ասէր, եթէ ըստ բնութեան...
լդ. 405ա Ապողինարոս - Ապողինարոս լաւ իմաստասէր էր...
լե. 405ա Դէմէտրիոս - Դէմէտրիոս իմաստասէր Պտղոմեա թագաւորին... մինչ ցփոշետեսակսն:
Գլուխների
խորագրերը` լուսանցներում:
Բ. 405ա-14բ Ի յերկրորդ հատորի բանք եդեալ են կայսերաց,
թագաւորաց, իշխանաց, զաւրավարաց եւ այլ իշխեցողաց
ա. 405աբ Ուլիոս - Ուլիոս կայսր
Հռովմայ...
բ. 405բ-6բ Աւգոստոս - Աւգոստոս կայսերն, երբ բերին զրոյց...
գ. 406բ Տիբերոս - Տիբերոս կայսրն ինքն յայնչափ...
դ. 406բ-7ա Տիտոս - Տիտոս կայսրն
ունէր զայս սովորութիւն...
ե. 407ա Վէսբէզիյեան կայսրն - Երնեմն Բ. իշխանք...
զ. 407ա Տրայիանոս - Տրայիանես կայսր ունէր...
է. 407աբ Անդրիանոս - Անդրիանոս կայսրն տեսեալ էր...
ը. 407բ Անտոնիոս - Անտոնիոս կայսր զայս սովորութիւն ունէր...
թ. 407բ-8ա Փիլիպոս - Փիլիպոս
թագաւոր Մակեթոնացի` հայր Աղեքսանդրու...
ժ. 408ա-9բ Աղեքսանդր Մակեթոնացի - Ի ժամանակի մանկութեան իւրոյ...
ժա. 409բ Անդիկոնոս - Անդիկոնոս թագաւորն Մակեդոնացի, երբ այնմ իրաց...
ժբ. 409բ-10ա Անդիկոնոս - Անդիկոնոս Երկրորդ թագաւոր Մակեդոնացի, երբ կամէր...
ժգ. 410ա Կիւրոս - Կիւրոս Առաջին`
Պարսից թագաւոր, ասէր...
ժդ. 410ա Կիւրոս Երկրորդ - Պարսից թագաւոր, յորժամ մեծ պատերազմ...
ժե. 410աբ Քսերքսես - Քսերքսես թագաւոր Պարսից կամելով պատերազմ առնել...
ժզ. 410բ Արտաշիր - Արտաշիր
Պարսից թագաւոր երբ զնա նորա սենեկապետն...
ժէ. 410բ Ամասէս - Ամասէս թագաւորն եգիպտացի լուաւ, զի...
ժը. 410բ-1ա Թէոնէսիոս - Թէոնէսիոս թագաւորն կիլիկեցւոց, երբ մտաւ...
ժթ. 411ա Թէոնէսիոս Փոքր - Թէոնէսիոս
Փոքր յոյժ սիրէր զիմաստասէրս...
ի. 411աբ Ակաթոքս - Ակաթոքս էր աղքատ, որդի...
իա. 411բ Արգեղայոս - Արգեղայոս
թագաւոր Մակեթոնավւոց, երբ ոմն յուրախութեան...
իբ. 411բ Պովրոս - Պովրոս թագաւորն
Հնդկաց...
իգ. 411բ-2ա Դէմիսթոկղէս - Դէմիսթոկղէս իշխանն աթենացւոց ունէր դուստր մի...
իդ. 412աբ Էբամինունտաւս - Էբամինունտաւս իշխանն Դեպանացւոց երբեմն...
իե. 412բ Աննիպաղիոս - Աննիպաղիոս իշխանն Քարթակինոյ երբ էր...
իզ. 412բ Թէրէսոս - Թէրէսոս իշխանն Կելդիկեացոց...
իէ. 412բ-3ա Սկիբիոս - Սկիբիոս Մեծն`
հազարապետ Հռովմայ, իբրեւ եառ...
իը. 413ա Սկիբիոս - Սկիբիոս Փոքր
տեսեալ զոմն...
իթ. 413աբ Պոմպէոս Մեծն - Երբ թագաւորն Պարթեւաց կամէր...
լ. 413բ Բարմէնիոս - Բարմէնիոս` սպառապետ Փիլիպոսի թագաւորի Մակեդոնացւոց...
լա. 413բ Կաթոս Ուդիկենսացի - Երբ դմա մեղադրէր...
լբ. 413բ-4ա Պողոս - Պողոս Էմիլիոս` ընտիր սպարապետ Հռովմայ...
լգ. 414ա Մարկոս Կիկերոս - Մարկոս
Կիկերոս ճարտասանն Հռովմայ...
լդ. 414ա Մարկոս Լիվիոս - Երբ յաղթեաց զԱզտրուպալոս իշխանն...
լե. 414աբ Մանիլոս Գորքվադոս - Երբ զնա ամենայն հռոմայեցիք... ընդ իմում լինել իշխանութեանս:
Գ. 414բ-9բ Երրորդ հատոր կարճառօտ բանից Լեակեդոմնացոց
-414բ Համառօտ առաջաբանութիւն - Լեակեդոմնացիք, որ քան յունաց...
ա. 414բ-5ա Լիքուրկոս - Լիքուրկոս, որ զդատաստանագիրք Լեակեդոմնացոց արար...
բ. 415ա-6ա Ակակիոս - Թագաւորն Լեակեդոմնացոց, երբեմն զնա հարցին...
գ. 416ա Ակիս - Ակիս թագաւոր, երբ պատերազմ տալոց էր...
դ. 416ա Ալքամէնէս - Ալքամէնէս հարցեալ եղեւ, թէ...
ե. 416աբ Անաքսանտրիոս - Երբ կամէին գիտել ի նմանէ, թէ...
զ. 416բ Անդալքիտոս - Զդա երբ հարցանէին, թէ...
է. 416բ Արխիտամիտէս - Լուաւ զոմն, զի բանբասէր...
ը. 416բ-7ա Արխիտաս - Որդի Ակէսիլամայ, երբ նմա...
թ. 417ա Դէոմպոմպոս - Լուեալ զոմն, որ...
ժ. 417աբ Կղէոմէնէս - Երբ առ նա եկին նուիրակք...
ժա. 417բ Լէոն - Երբ զնա հարցանէին...
ժբ. 417բ Լիսանտրոս - Երբ ի նմանէ կամէին գիտել...
ժգ. 417բ Նամերթոս - Նամերթոս
հարցեալ եղեւ, թէ որպիսի...
ժդ. 417բ-8ա Պոուսանդէս - Երբ ոմանք, զի աքսորեալք էին...
ժե. 418ա Պէտարէտոս - Երբ դա խնդրէր լինել...
ժզ. 418ա-9բ Թէլէքրոս - Թէլէքրոս հարցեալ եղեւ... ընտրել փոքրագոյն ինչ չար:
Դ. 419բ-21բ Չորրորդ հատոր. Կարճառաւտ գրեալ բանք,
որ եդեալ են ի սմա կնոջ ազգի իմաստուն ասացեալ բանքն
ա. 419բ Աւլոմպիա - Մայր Աղեքսանդրու թագաւորի Մակեթոնացոյն...
բ. 419բ Ուլիա - Դուստր Աւգոստոս
կայսրի, զարդարեալ մեծագին...
գ. 419բ-20ա Զէնոպիա - Թագուհի Բաղմիրէնսացու, անձամբ մեծաշուք...
դ. 420ա Թէանոյ - Կինն Պիթագորաս իմաստասիրի հարցեալ եղեւ...
ե. 420ա Պիդիաս - Դուստր Արիստոտելի
իմաստասիրի...
զ. 420աբ Ղուքրէկիա - Հռոմայեցի պատուաւոր կինն...
է. 420բ Մարդիա - Դուստր Քաթոնա, երբ զնա հարցանէին...
ը. 420բ Վաղէրիա - Վողէրիա Հռոմայեցի հարցեալ եղեւ...
թ. 420բ Աննիա - Տիկին մի, երբ որբեւայրի մնաց...
ժ. 420բ-1ա Քորնէլիա - Սքիբիոնի
պատուաւորի սպառապետի հռոմայեցոյ
դուստր, երբ զնա մարդիկ...
ժա. 421ա Փիլոնա - Ոմն առն կինն,
երբ հարցանէին...
ժբ. 421աբ Ղիմէռա - Սիռագուզանու ծեր պառաւ... վասն այն հայցեմ յԱստուծոյ,
զի ողջ լինիցիս:
ԺԶ. 422բ-35ա [Դիոնիսիոսի Թրակացւոյ Արուեստ քերականութեան]
Տե՛ս
ձեռ. 267, 229ա-42բ: ա/422բ-4ա: բ/424աբ: գ/424բ: դ/424բ: ե/424բ: զ/424բ-6ա: է/426ա:
ը/426աբ: թ/426բ: ժ/426բ: ժա/426բ: ժբ/426բ: ժգ/427ա-9բ: ժդ/429բ-30ա: ժե/430աբ: ժզ/430բ:
ժէ/430բ: ժը/430բ-1բ: ժթ/431բ: ի/431բ-2բ: իա/432բ-3ա: իբ/433ա: իգ/433ա-5ա: իդ/չիք:
ԺԷ. 435բ-61բ Զքերականին Ը. մասունս բանին ի գործ
ածել ի սմա հմտանիս յուսումնասէրս ստուգագոյն
ա. 435բ-6ա [Յաղագս Բանի] - Հարցումն. Զի՞նչ է բան: Պատասխանի. Բան է հետեւակ բառի...
բ. 435բ Յաղագս անուան - Հարցումն. Զի՞նչ է անուն: Պատասխանի. Անուն է մասն բանի...
գ. 436ա Յաղագս սեռի - Հարցումն. Սեռք անուան քանի՞ են...
դ. 436աբ Յաղագս տեսակի - Հարցումն. Անուան տեսակ քանի՞ են...
ե. 436բ-7ա Յաղագս հայրանունականացն - Տու՛ր գաղափար սոցին...
զ. 437ա-8ա Յաղագս ձեւք անուանց - Հարցումն. Քանի՞
են ձեւք անուանց...
է. 438աբ Յաղագս թիւք անուանց - Հարցումն.
Թիւք անուանց քանի՞ են...
ը. 438բ-40բ Յաղագս հոլովք անուանց - Հարցումն.. Որք են, կամ քանի՞ են...
թ. 441ա-4բ Յաղագս բայի - [Հարցումն]. Զինչ է բա[յ]...
ժ. 444բ-9բ Յաղագս լծորդութեանց - Հարցումն. Է՞ր ասէ` լծորդութիւն է կարգավոր...
ժա. 449բ-51ա Յաղագս ընդունելութեան - [Հարցումն]. Զի՞նչ է ընդունելութիւն: Պատասխանի. Ընդունելութիւն
է բառ...
ժբ. 451ա-2ա Յաղագս յաւդի - [Հարցումն].
Զինչ է յաւդ: Պատասխանի. Յաւդ է մասն բանի...
ժգ. 452ա-3բ Յաղագս դերանունութեան - Զի՞նչ է դերանունութիւն: Պատասխանի. Դերանունութիւն
է...
ժդ. 454ա Յաղագս նախադրութեան - [Հարցումն]. Զի՞նչ է, որ ասէ, նախադրութիւն է...
ժե. 455ա-9ա Յաղագս մակբայի - [Հարցումն]. Զի՞նչ է մակբայ: Պատասխանի. Մակբայ է...
ժզ. 459ա-61բ Յաղագս շաղկապի - [Հարցումն]. Զի՞նչ է շաղկապ: Պատասխանի. Շաղկապ է...
պարզ մեկնութիւն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
421բ Թարգմանեցաւ
այս Իմաստասիրաց ասացեալ կարճառաւտ բանքս ի հայ բարբառ ի ձեռն Զաքարիա Լովա աւագիրիցուն,
թվին ՌՁԲ. (1633), Յուլիս ամսոյ ԻԲ. (22), ի հալածական ժամանակս մեր, որ վասն
ուղղափառ հաւատոյ: Եւ զաւրինակողքս խնդրեմ, զի զայս սակաւ զյիշատակարանս
գրէք եւ զմեզ` մեղաւք տառապեալս, սրբափայլ յաղաւթս ձեր մի՛ մոռանայք, նոյնպէս
եւ դուք առաջի Քրիստոսի յիշեալ լիջիք:
440բ (ի ստ. լս.)
Զստացող սորա զտէր Զաքարիա Լովա աւագէրէցն
յիշեցէ՛ք յաղօթս:
Տե՛ս
ԺԷ. դ. յիշ-ք, Բ., էջ 505:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 5ա «արտագինք»:
52բ «հազար իսկ զկատարեալ»: Գա «Զանապական կոյսն Մարիամ զանապական
Աստուածածին խօս[տ]ովանի: Ժ. ստակի 0=10=0»: Գբ «ձայնաւոր է»:
1917
ՍԻՄԷՈՆ ԵՐԵՒԱՆՑԻ, ԼՈՒԾՄՈՒՆՔ ԱՐՏԱՔՆՈՑՆ
ԷՋՄԻԱԾԻՆ |
ՌՄԺԹ.-ՌՄԻԵ.
- 1770-1776, ՌՄԻԹ. - 1780 |
ԳՐԻՉ` Յովհաննէս վարդապետ: ՍՐԲԱԳՐՈՂ, ՍՏԱՑՈՂ եւ ԿԱԶՄԵԼ
ՏՈՒՈՂ` Իսահակ
եպս. Գեղամացի:
ԹԵՐԹ` 170 (գրչի էջակալումներ` Ա-ՅԼԱ.
եւ 1-331). չգրուած` 1աբ, 2բ, 167բ, 169բ-70բ: ՊՐԱԿ` 1+1+15x12 (Ա, Բ 10, ԺԵ 2)+1: ՆԻՒԹ` թուղթ (1, 170` կապտաւուն), լուսագծերով
եւ լուսադրոշմով (բուսական շրջանակ` թ. 1, զինուորական): ԳՐՈՒԹԻՒՆ`
միասիւն (16x10,5): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 47ա): ՏՈՂ`
29: ԿԱԶՄ`
դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի. միջուկը` տախտակ. աստառը` կապտաւուն թուղթ.
լուսանցակողերը` կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 1+1, թուղթ, հաշուած թերթաքանակի
մէջ (թ. 1, 170):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Կիսախորան` 6ա, 35ա, 40ա, 50ա,
117ա: Ճակատազարդ` 3ա, 47ա: Լուսանցազարդ` բուսական, թռչնային, եկեղեցի`
5ա: Զարդագիր` թռչնագիր, կենդանական: Գոյներ` բաց եւ մուգ կարմիր, բաց եւ մուգ
կապոյտ, կանաչ, մանուշակագոյն, նարնջի, դեղին:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. գրադաշտը` գունափոխուած,
թանաքն արտատպուած հակառակ եւ հանդիպակաց էջերին:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2ա-167ա Լուծմունք արտաքնոց,
այսինքն` Պորփիւրի հինգ ձայնիցն եւ Դաւթի Անյաղթ փիլիսոփայի Ե. առածիցն.
Արիստոտէլի Ժ. ստորոգութեանցն, եւ Պէրիարմէնիասին: Ընդ բնաբանիցն Լուծմանց`
նաեւ Լուծմունք դժուարիմաց բանից Մեկնութեանն Դաւթի, որ ի գիրսն արտաքնոց,
արարեալ ի Սիմէօնէ գերերջանիկ սրբազան կաթուղիկոսէ ամենայն Հայոց Երեւանցւոյ,
ի վարդապետութեանն իւրում
Ա. 6ա-39բ
Համառօտ լուծմունք
գրոցն Պորփիւրի, ծաղկաքաղ արարեալ ի բանից գերիմաստիցն սրբոց Դաւիթ Անյաղթ
փիլիսոփային եւ երիցս երանելւոյ Գրիգորի Տաթեւացւոյն, ուրումն Սիմէօնի
վարդապետի Երեւանցւոյ
Տե՛ս
ձեռ. 1818, 2ա-36ա: Յառաջաբանութիւն, Բան առ ընթերցող 3ա-4բ: Առ Սուրբ Էջմիածին`
5ա: Ձօն առ Պորփիւր` 5բ: -6աբ, ա/7ա-8ա, բ/8աբ, գ/8բ-9ա, դ/9ա-10բ, ե/10բ-1բ, զ/11բ-2բ,
է/12բ-3ա, ը/13ա-4բ, թ/14բ, ժ/14բ-5ա, ժա/15բ, ժբ/16ա-7բ, ժգ/17բ-9ա, ժդ/19բ-20ա, ժե/20ա-1ա,
ժզ/21ա-2բ, ժէ/22բ-4ա, ժը/24աբ, ժթ/24բ, ի/24բ-6բ, իա/26բ-7ա, իբ/27ա-9ա, իգ/29ա-30բ,
իդ/30բ-2ա, իե/32ա-3բ, իզ/33բ-4բ, իէ/35աբ, իը/35բ-6ա, իթ/36ա, լ/36աբ, լա/36բ-7ա,
լբ/37ա, լգ/37բ-8ա, լդ/38ա-39բ:
Բ. 40ա-6բ Համառօտ լուծմունք գրոցն Դաւթի Անյաղթ
փիլիսոփային, որ «Ե. Առածք» կոչի արարեալ ի նոյնոյ Սիմէօն վարդապետի Երեւանցւոյ,
ի փառս Աստուծոյ
Տե՛ս
ձեռ. 1818, 127բ-132բ: -40ա, ա/40բ-2բ, բ/42բ, գ/42բ-3ա, դ/43բ-5բ, ե/46բ:
Գ. 47ա-9ա Համառօտ լուծմունք գրոցն Դաւթի, որ կոչի
գոյից բաժանումն, նոյնոյ Սիմէօնի վարդապետի Երեւանցւոյ
Տե՛ս
ձեռ. 1818, 132ա-4ա:
Դ. 49բ-116ա Համառօտ լուծմունք գրոցն Արիստոտէլի
Ժ.նց ստորոգութեանցն, ծաղկաքաղ արարեալ ի բանից գերիմաստիցն սրբոց Դաւթի
անյաղթ փիլիսոփային եւ երիցս երանեալ Գրիգորի Տաթեւացւոյն, նոյնոյ Սիմէօն
վարդապետի Երեւանցւոյ, ի փառս Աստուծոյ
Տե՛ս
ձեռ. 1818, 37ա-95ա: -49բ [Ձօն առ Արիստոտէլ], -50ա-60ա, ա/60ա-9ա (ԺԴ. պրակք),
բ/69ա-77բ (ԺԱ. պրակք), գ/77բ-86բ (ԺԳ. պրակք), դ/86բ-100ա (ԺԲ. պրակք), ե/100ա-1ա,
զ/101ա-9ա (Թ. պրակք), է/109ա-11ա, ը/111ա-2ա, թ/112բ-5ա (Բ. պրակք), թ/115ա-6ա:
Ե. 117ա-60բ Համառօտ լուծմունք Պէրիարմէնիաս գրոցն
Արիստոտէլի, իբրու ծաղկաքաղ արարեալ ի բանից սրբոցն գերիմաստից Դաւթի
ԱՆյաղթ փիլիսոփային եւ երիցս երանելւոյ Գրիգորի Տաթեւացւոյն, նոյնոյ
Սիմէօնի Երեւանցւոյ սրբազան կաթուղիկոսի Ամենայն Հայոց, ի վարդապետութեան
իւրում
Տե՛ս ձեռ. 1818, 95բ-127բ: -117ա-9ա, ա/119ա-20բ (Բ. պրակք), բ/121աբ, գ/122ա-60բ (ԼԳ. պրակք):
Զ. 161ա Բաժանմունք սեռօրէն ամենայն գոյից
Տե՛ս ձեռ. 1818, 127բ:
- 161բ-3ա Յիշատակարան այսր մատենիս
- 163բ-7ա Ցանկ մատենիս լուծմանց գլխաւոր եւ նշանաւոր բանից, հաւաքեցեալ ի
նոյնոյ շարահիւսողէ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՆԱԽԱԳԱՂԱՓԱՐ 0ՐԻՆԱԿԻ
116ա (1747 թ.)
Ժամանիլն ձեր յայսր, խնդրեմ, զի յիշեսջիք զշարահիւսօղ սորին զՍիմէօն վարդապետս
Երեւանցի, զհոգեւոր
ծնօղն իմ` զՇամախեցի Յակոբ վարդապետն եւ զմարմնաւոր ծնօղսն իմ` զԿարապետն, զԳայիանէն, զեղբարսն իմ`
զՄելիքսեթեկն, զՅարութիւնն եւ զՂազարն, զի եւ դուք
յիշեսջիք ի Քրիստոսէ յԱստուծոյ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 2ա (1770 թ.) Եւ օրինակեցեալ ի բուն ձեռագիր հեղինակէ
նորին, ի Յովհաննիսէ բարեջան
եւ իմաստատենչ վարդապետէ, յաշակերտէ եւ ի շնորհածին զաւակէ նոյն սրբազնակատար
վեհապետին մեծի` արարողին լուծմանցս ի Սուրբ եւ ի քրիստոսահիմն
աթոռս Էջմիածին, ի թուոջ
փրկչին ՌՉՀ. (1770) եւ ի մերում թուոջ ՌՄԺԹ. (1770):
2. 168ա-9ա (ստացողի, 1780 թ.) Յիշատակարան. Որպէս
ի սկզբան անդ ի դրան գրոցս գրեցաք, զգեղեցիկ Լուծմունքս արտաքնոց գրեաց վասն
իւր օրհնածին որդին արարողին լուծմանցս` գերերջանիկ եւ երանելի հայրապետին
Սիմէօնի եւ աշակերտակիցն
մեր` Յովհաննէս բարեջան
վարդապետն: Իսկ մինչ աւարտեաց զգրութիւն սորին, փոխեցաւ առ Քրիստոս յոյսն
մեր ամենեցուն ի ՌՄԻԵ. (1776) թուոջ մերում եւ յամսեանն Յուլիսի, եւ մնաց գիրքս
այս առանց սրբագրութեան եւ կազմելոյ մինչեւ ցվախճանումն հոգելոյս ծնողին
մերոյ` նոյն երիցս երանեալ սրբազան կաթուղիկոսին Սիմէօնի, որոյ փոխումն
առ Քրիստոս եղեւ ի ՌՄԻԹ. (1780) թուոջ մերում եւ ի Յուլիսի ԻԶ. (26): Իսկ ապա
մինչ յաջորդեաց զԱթոռ հայրապետութեանն ընտրութեամբ եւ հրաւիրմամբ Հոգւոյն
Սրբոյ երջանկազարդ եւ սրբազան կաթուղիկոսն տէր Ղուկաս (որում տացէ
Տէր զերկարութիւնս կենաց, խաղաղութեամբ եւ անդորրութեամբ), խնդրեցի ի նորին
աստուածարեալ սրբազանէն շնորհել ինձ զգիրքս զայս, որ եւ լուաւ աղերսանացս
եւ շնորհեաց ինձ, որում վարձահատոյց եղիցի Տէր յերկակի կեանս իւր, զի, յիրաւի,
լցոյց զերկոսին փափագս եւ զտենչանս սրտի իմոյ, որոց առաջինն էր այս, զի որովհետեւ
գիրք այս իմ լուսահոգի ծնողի եւ երախտաւորի շարադրեալն է, փափագէի ունիլ
եւ զմխիթարութիւն նորին ի սմանէ առնուլ` վայելելով զսա: Զի զիւր ձեռագիր
հեղինակն ոչ կամեցայ ու|168բ|նիլ ընդ իս, այլ` մնալ ի գրատանն Սրբոյ Աթոռոյս արձան,
զի անկորուստ կացցէ ընդ այլ եւս նորին ձեռագիր հեղինակ գրեանցն, այսինքն`
Քարոզգրքոյն, Պրոկղին եւ Տօմարին: Վասնորոյ զայս, որ անմիջապէս ի ձեռագիր
հեղինակէն էր օրինակեցեալ, բաղձանօք խնդրեցի եւ ստացայ: Երկրորդ` զի գրող
սորին` լուսահոգի Յովհաննէս վարդապետն, ի մանկութենէ եղբայր
իմ էր հոգեկից եւ սիրակից, յետոյ եղեւ եւս ընդ իս ծառայակից ի ծառայութեան
նոյն երջանիկ հայրապետին Սիմէօնի, նա եւ աշակերտակից իմ եւ համշիրակ,
զի ի միասին առնուաք զդաս Արտաքին գրեանց եւ սրբոյն Դիոնէսիոսի գրոցն
եւ այլոց ի նոյն սրբազան ծնողէն մերմէ: Եւ, զի նա առ Աստուած փոխեցաւ, ցանկացայ
ունիլ առ իս զվաստակն ձեռաց նորին` զսոյն գիրքս իմաստալի, եւ մխիթարիլ սովաւ`
իբրեւ նոյն հարազատ եւ սերակից քաղցր եղբօր բան, որ առ Տէր գնաց, եւ միշտ յիշել
զնա:
Զոր ի դասս սրբոց
վարդապետացն դասեսցէ Քրիստոս յաւուր մեծի գալստեանն իւրոյ, շնորհելով զթողութիւն
մարդակօրէն սխալանացն: Արդ, ուրեմն, որք յետ մեր վայելիցէք զսա, յիշեսջիք
ի մաքրափայլ աղօթս ձեր զհեղինակն սորին` զհոգելոյս ծնօղն մեր հոգեւոր` զտէր
Սիմէօն երջանկափայլ
կաթուղիկոսն, ընդ նմին յիշեսջիք եւ զնորոգ հայրապետն մեր` աստուածընտիր
զտէր Ղուկաս սրբազան
կաթուղիկոսն, որ շնորհեաց ինձ զսոյն գիրքս: Ապա յիշեսջիք զաշխատօղն ի վերա
սորին եւ օրինակօղն` զնոյն յիշեալ համշիրակ եղբայրն իմ, զհոգելոյս Յովհաննէս վարդապետն,
հանդերձ երկակի ծնողօք իւրով եւ ամենայն ննջեցելովք:
Հուսկ յետոյ
եւ զիս` զյետնեալս յամենայնի ի ծնունդս լուածին մօրս մերոյ Սրբոյ աթոռոյս Էջմիածնի, զնուաստ եւ
զմեղսամած Իսահակ եպիսկոպոսս Գեղամացի, զաշակերտս
հեղինակին գրոցս եւ զեղբայրակիցս օրինակողի սորին, որ եղէ սմա ստացօղ,
եւ ծաղկեցուցի, կազմել ետու, սրբագրեցի ի վայելս իմոյ նուաստութեան եւ
իմայնոց հարազատից, որոց եւ դէպ լիցի զկնի անցման իմոյ: Զոր վայելելով
ուրեմն` անմոռանալի յիշմամբ յիշեսջիք զանարժանս բարւոյ յիշատակի եւ զերկակի
ծնօղսն իմ եւ զամենայն ննջեցեալս եւ զկենդանիս մեր, եւ դուք յիշեալ լիջիք յանճառ
ողորմութիւնս եւ ի գթութիւնս Տեառն Աստուծոյ յամենայն ժամ աստ եւ յանանց կեանս.
ամէն:
1918
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ՔԱՐԹԻՄԱՆ գիւղ
(ԱՍՊԱՀԱՆ) |
ՌՃԷ.
- 1658 |
ԳՐԻՉ` Թուման
դպիր: ՍՏԱՑՈՂ` Աւետիք
Ջուղայեցի:
ԹԵՐԹ` 216.
չգրուած` 1ա-7ա, 216աբ: ՊՐԱԿ` 7+4+Է-ԻԳx12+1:
ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով (զինանշան,
ստ. մասում` «G B F», թ. 6` լատիներէն` «OLANDA»՞): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 19,1x15: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն
(13,5x10): ԳԻՐ` բոլորգիր
(նմուշ` 20ա): ՏՈՂ` 31: ԿԱԶՄ` տպարանային, դրոշմազարդ բաց շագանակագոյն կաշի,
զարդաշրջանակներ, փեղկերի կենտրոններում ճնշազարդեր. միջուկը` տախտակ.
աստառը` թուղթ. լուսանցակողերը` կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ 1+1, թուղթ,
մաս կազմաստառի, հաշուած թերթաքանակի մէջ (թ. 1, 216):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Զարդագիր`
թռչնային, հանգուցային:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի եզրերը մաշուած, ստորին մետաղէ գամն ընկած. խոնաւութիւն տեսած` թ.
61-66, տեղ-տեղ` զանազան բծեր եւ հետքեր. ճակազարդերի տեղերը բաց, չնկարած`
8ա, 177ա, 132ա եւ այլն, Ա-Ե. պրակը եւ Զ-ի 8 թերթը տե՛ս ձեռ. 1964, ունի Է-ԺԶ.
պրականիշերը, միւսները` ստ. լուսանցի եզրահատումով` կտրուած, որոշ պրականիշեր
աւելացուած սրբագրիչի ձեռքով (12ա, 24ա, 36ա եւ այլն):
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 8ա-131բ [Սիմէոնի Ջուղայեցւոյ
Մատենագրութիւն]
1. 8ա-125բ Պրոկղի Դիադոխոսի Պղատոնականի
իմաստասիրի Շաղկապք աստուածաբանականք. հատորք ՄԺԱ. (211)
Տե՛ս
ձեռ. 874, 12բ-118ա: ա/8ա-13ա: բ/13ա-4ա: գ/14ա-9ա: դ/19ա-24բ: ե/24բ-36ա: զ/36ա-40բ:
է/40բ-4ա: ը/44ա-9ա: թ/49ա-54բ: ժ/54բ-5բ: ժա/55բ-7բ: ժբ/57բ-9բ: ժգ/59բ-60ա: ժդ/60բ-1բ:
ժե/61բ-2բ: ժզ/62բ-7ա: ժէ/67ա-71ա: ժը/71ա-2բ: ժթ/72բ-3ա: ի/73աբ: իա/73բ-8բ: իբ/78բ-81ա:
իգ/81ա-5ա: իդ/85ա-6բ: իե/86բ-9ա: իզ/89ա-97ա: իէ/97ա-106ա: իը/106ա-21ա: իթ/121ա-5ա:
Յիշատակարան թարքմանողի գրոցս/125աբ:
2. 126ա-31ա [Սիմէոն Ջուղայեցւոյ] Յաղագս զանազան
նշանակութեանց բառից
Տե՛ս
ձեռ. 1994, 98բ-105բ:
3. 131աբ [Սիմէօնի Ջուղայեցւոյ] Համառօտ հաւաքումն
վասն մարմնոյ եւ հոգոյ եւ յորոց բաղկանայ մարմին - Հասարակաց մտաց ըղձալի ճշմարտութիւնն... դիտաւորութիւն
առաջադրութեանս է. եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն:
Բ. 132ա-77ա [Յովհաննու Անգլոսի] Համառօտ հաւաքումն
Յաղագս հոգւոյ եւ զօրութեանց նորին
Տե՛ս
ձեռ. 868, 193ա-244ա: [Նախադրութիւն]/132ա: ա/132աբ: բ/132բ-3ա (Խորագրի տեղը
բաց թողած` հետագայում լրացնելու համար): գ/133աբ (Խորագրի տեղը բաց թողած):
դ/133բ-4ա: ե/134աբ: զ/134բ-5ա: է/135աբ: ը/135բ-6ա: թ/136ա-7ա: ժ/137աբ: ժա/137բ-8ա
(խորագրի տեղը բաց, չգրած): ժբ/138աբ: ժգ/138բ-9ա (Սկ. այլ.` «Երեւի թէ այո՛,
զի այն որոյ...»: ժդ/139ա-40ա: ժե/140աբ: ժզ/140բ-1ա (Սկ. այլ` «Երեւի, թէ զի իմացական
հոգին...»): ժէ/141աբ: ժը/141բ-2բ: ժթ/142բ-3ա: ի/143աբ (Խորագրի տեղը բաց, չգրած):
իա/143բ-6ա: իբ/146ա-7ա: իգ/147ա-9ա: իդ/149ա-51բ: իե/151բ-3բ: իզ/153բ-5բ: իէ/155բ-6ա:
իը/156աբ: իթ/156բ-7ա: լ/157աբ: լա/157բ-9ա: լբ/159աբ: լգ/159բ-60բ: լդ/160բ-1ա: լե/161աբ:
լզ/161-2ա: լէ/162բ-3բ: լը/163բ-5ա: լթ/165ա-6ա: խ/166ա-7ա: խա/167աբ: խբ/167բ-9ա:
խգ/169ա-70բ: խդ/170բ-1բ: խե/171բ-2ա: խզ/172աբ: խէ/172բ-3բ: խը/173բ-5ա: խթ/175ա-6բ:
ծ/176բ-7ա:
Գ. 177ա-215ա Յաղագս առաքինութեանց հոգւոյն (հին թրգմ.)
Տե՛ս
ձեռ. 930, 256բ-76ա: [Նախադրութիւն]/177ա-8ա: ա/178աբ: բ/178բ-9ա: գ/179ա-80բ: դ/180բ-1ա:
ե/181ա-2ա: զ/182ա-3ա: է/183ա-4բ: ը/184բ-7ա: թ/187ա-8ա: ժ/188աբ: ժա/188բ-90բ: ժբ/190բ-2բ:
ժգ/193ա-4բ: ժդ/194բ-5բ: ժե/195բ-9ա: ժզ/199ա-201բ: ժէ/201բ-3ա: ժը/203ա-4բ: ժթ/204բ-6բ:
ի/206բ-8ա: իա/208ա-12բ: իբ/212բ-4բ: իգ/214բ-5ա (215ա «Կատարեցաւ գիրքս, որ Յաղագս
հոգւոյ եւ զօրութեանց նորին եւ առաքինութեանց»):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
125բ Փառք ամենասուրբ
երրորդութեանն` Հօր եւ Որդոյ եւ Հոգոյն Սրբոյ այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից.
ամէն: Որոյ խնամօքն եւ ողորմութեամբն Աստուծոյ աւարտեցաւ աստուածախօս
կտակս, որ կոչի Պրոկղ, ձեռամբ անարժան եւ սուտանուն Թուման դպիրս: Որք հանդիպիք
սմա, ով եղբա՛րք, կարդալով կամ օրինակելով, սղալանացն եւ խոշորութեանն
անմեղադիր լերո՛ւք, քանզի կար մեր այս է, միոյ ողորմայիւ զմեղաւորս յիշմամբ
արժան առնէք, աղաչեմ զձեզ, եւ դուք յիշեալ լիջիք Յիսուսէ Քրիստոսէ:
Աւարտեցաք
զսա ի յերկիրս Պարսկաստանի, ի մայրաքաղաքն Շօշ, յոր եւ Ասպահան յորջորջի,
ի գիւղն Քարթիմանու: Եւ
ըստացաւ սա Ջուղայեցի հեզահոգի
եւ բարեմիտ իմաստասիրի զպարոն խօջա Աւետիքն` յիշատակ հոգոյ իւրոյ եւ ծնողացն իւրոց եւ որդոցն` զպարոն
Սահակն եւ զպարոն
Մարտիրոսն, եւ որ յիշէ` յիշեալ լիջի ի Քրիստոսէ Յիսուսէ. ամէն:
Ի թուականիս Հայոց ՌՃԷ. (1658):
Տպ. ԺԷ.
դ. յիշ-ք, Գ., էջ 813:
177ա Արդ, անկեալ
աղաչեմ զձեզ, եղբարք, որք հանդիպիք այսմ տառիս կարդալով կամ օրինակ առնելով,
յիշեսջիք զսուտանուն Թուման գցօղս եւ դուք յի՛՛:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 215բ (1767 թ.) Աստուծով թիվն փոքր ԱՃԾԱ. (1767), Նիրհան
ամսին մէկումն եւ թիվն մեծ մեն հ[ա]զար ԲՃԺԶ. (1767) Սրբոյ Աթոռէն սրբազ[ա]ն
եւ սրբայնուէր Ռաթէոս վարդայպետն հանդերձ ուր քուրոչ որդի Գրիգոր վարդայպետն
նվիրակ եկին Ջուղայ շատ մեծ շնոր[հ]ակալամբ սրբազան էրեցս, որ շատ օրհնութիւն տվին մեզ եւ մեր ծնողացն, մեծ եւ մեծ շնոր[հ]ակալամք բարերար
Աստուածն մեղավորէրիս բերանովն աղաջեմք, որ
մեր Սրբոյ
Աթոռին հավատարիմքն
անփուտ եւ անվնաս առ ըս[տ] ուրէնց կարքին հաստատ եւ խաղաղութեան թաշբիֆ տոնեն
ուրէնց աթոռ եւ հա[յ]րենիքն: Նա եւ ես` մեղավոր եւ չանարժան մեղկելի Մարկոսս, չուն արժանավորութեան ըստ [կ]արկին սրբազանացն
կատարելապէս ղուլուղ չարարի, ապայ այս գիրքս հիշատակարան տվի սրբազանանցս, որ կարդալ ժամանակումն
հիշեն 1 պարի փողն էլ ինձ երա աւելայ ապայ
չուն սրբազանցն շատ ղուլուղ ար[ա]րէլ ի վասն իմ ծնող Մարիամի եւ իմ ընդանեաց
շահդ է աղաջանք արարի, որ կարդալ ժամանակուն հիշեն մեղավորիս
եւ իմ ծնողացն, հիշեալն լինեն առաջի Քրիստոսի.
ամէն:
Չուն գր[ա]ծը
բանդայ գրեցի, խնդրում ամ սրբազան ըզմեզ նուիրակ Ռաթէոս վարդայպետէն
եւ սրբազան Գրիգոր վարդայպետէն,
որ ինչ վախտ գիրքս կարդան, մին բերան ողորմի տան իմ ծնողացն, որ է Ամիրեան եւ Կատն, եւըս ուրենք
հեշեալ լինեն առաջի Քրիստոսի:
Սուրբ Աթոռին ծառայ Գու[ր]քեն Դիւմիրեան:
2. 7բ (1791 թ.) Զաքարիա վարդապետ յ0շականցի:
3. 125բ (ստ. լս.) Ստացող գրոյս զԶաքարիա վար[դապետ]
յ0շականցի եւս յիշեսջիք ի Քրիստոս, ՌՄԽ.
(1791):
4. 215բ Զաքարիա վարդապետ յ0շականցի 1265 (1816):
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 7բ, 215բ «ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ ԶԱՔԱՐԻԱ ՎԱՐԴԱՊԵՏ
1255 (1806)»:
ՆՇՈՒՄ` 1ա «ՌՃԷ. -
1658. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1919
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
(Բաղկացած
է 2 տարբեր ձեռագրերից)
ԹԵՐԹ` 189: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով. միջուկը` տախտակ. աստառը`
մանուշակագոյն մետաքս:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - 1. Աւետարան Մատթէոսի, Ե. 46 - Զ. 5: ԺԱ. դ.: 2 (Ա-Բ, սկ.), ստացուած
1 ամբողջական թերթի ծալումով: Մագաղաթ: Երկսիւն, բոլորագիծ երկաթագիր:
ՏՈՂ` 17 տող: Ունի բազմագոյն զարդագիր եւ ոսկեգիր գլխագրեր: Կարդալ` Աա1-Բբ1,
Աա2-Բբ2, Աբ1-Բա1, Աբ2-Բա2
«որ սիրենն... կալ յաղ[աւթս]»:
2. Աւետարան Մատթէոսի, Թ.
24-38: Թ.-Ժ. դդ.: 1 (Գ, վջ.), ստացուած ընդլայնակի հատուած թերթի վերին կէսից:
Մագաղաթ, երկսիւն, բոլորագիծ երկաթագիր: Կարդալ` Գբ1-Գա1,
Գբ2-Գա2 «այղ ն[ն]ջէ... զի հանցէ»:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի մէջքի կաշին ճաքճքած, 3 կապիչից 2ն ընկած, պատառիկ-պահպանակը
(1) ցեցակեր:
ՁԵՌԱԳԻՐ Ա.
ՌՃԼԲ. - 1683
ԳՐԻՉ` Վարդան Յունանեան: ՍՏԱՑՈՂ` Նահապետ վրդ.:
ԹԵՐԹ` 97 (1-97). չգրուած` 1ա-2ա,
81ա-97բ: ՊՐԱԿ` Ա-Էx12 (Զ 11, Է 13)+13: ՆԻՒԹ` թուղթ, արեւելեան` 1-71, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով (թ. 37բ,
72ա-97բ` զինանշան` զոյգ կենդաներով, խաչով եւ թագով): ԳԻՐ` նոտրգիր` 2բ-71բ, ենթագլուխների սկզբնատողերը` բոլորգրով (նմուշ`
19ա) յաւելագրութիւն (Սուքիաս` 72ա)` 72ա-80բ (ԺԷ. դ., նմուշ` 76ա): ՏՈՂ` 38 (2բ-71բ), 37 (72ա-80բ):
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
խոնաւութիւն տեսած, ցեցակեր` թթ. 1-12, 84 եւ 85 թերթերի միջից մի շարք չգրուած
թերթեր կտրուած հանուած, լրացուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2բ-51ա, 72ա-80բ [Յովհաննու Կլեմաքսի (Սինացւոյ) Սանդուղք Գիրք]
- 2բ Յոհաննու առ Յոհաննէս ուրախ լինել - Ընկալաք զվայելուչն ազնուական եւ անախտ վարուցդ...
եւ սէր է Աստուած, եւ Աստուած սէր է, որում փառք եւ կարողութիւն այժմ եւ միշտ
եւ յաւիտեանս. ամէն:
1. 3ա-5ա Սկիզբն հոգեւոր տախտակիս գրոյ հռետորական
գեղեցկութեամբ հանդերձեցաւ գոյութիւն ճշմարիտ վարուց: Բան կրօնաւորական
սրբոյ Յոհաննու` հօր Սինեայ լերինն միանձանց, զոր հրամանաւ հօր Յոհաննու Ռայիթու
լերինն գրեաց եւ առ նոյն առաքեաց - Բարւոյ եւ գերագոյն բարւոյ, ամենաբարւոյ Աստուծոյ
մերոյ...
ա. 5աբ Ա. Աստիճան առաջին. յոր հեծեալն ոչ դարձցի
յետս: Վասն ցաւօք եւ տրտմութեամբ հրաժարման յաշխարհէ - Որք ճշմարտութեամբ զՏէր սիրեսցեն...
բ. 5բ-7ա Բ. Երկրորդ Աստիճան. ըստ ընթացօղն Ղովտայ
եւ ոչ կնոջն նմանեսցի. Վասն օտարութեան եւ վասն երազոց - 0տարութիւն
է թողուլն անդարձ...
-6բ-7ա Վասն երազոց, որ զկնի օտարութեանն - Որ մերս է գիտութեան միտք...
գ. 7ա-14ա Գ. Երրորդ Աստիճանս երրորդութիւն է համաթիւ.
Յերրորդ ընթացս հեծեալդ. մի՛ հայեսցիս յաջ կամ յահեակ. Վկայութիւն վասն երանութեամբ
յիշատակեալ արւութեանն եւ ունկնդրութեան - Առ որս բանս
մեր յաջողի...
դ. 14ա-7ա Դ. Համաթիւ է աւետարանչաց աստիճանս ճգնաւորաց
ընթացի՛ր աներկիւղ... Վասն ապաշխարութեան հոգւոյ եւ ճշմարիտ քննութիւն վարուց
սուրբ դատապարտելոցն - Ապաշխարութիւնն վերաբազմեալ է մկրտութեանն...
ե. 17ա-8ա Ե. Հինգերորդ աստիճանս, զորս ապաշխարեն
ըստ Ե. զգայարանցն, մաքրէ պայծառացուցեալ... Վասն խոկման մահու - Ամենայն բանի եւ մտածութեան նախապատիւ է խոկումն
մահու...
զ. 18ա-20ա Զ. Վեց աստիճանաւս, որ ելանէ, այնուհետեւ
ոչ մեղանչէ... Վասն ուրախարար սգոյ - Սուգ, որ Աստուած իցէ...
է. 20ա-1բ Է. Աստիճան Է., յոր արժանացեալն ինձ օգնեսցէ
եւ ինքն օգնեալ եղիցի... Նորին Յաղագս անբարկութեան եւ հեզութեան - Զոր օրինակ զջուր...
ը. 21բ-2ա Ը. Յութն աստիճանս, անբարկութեան կայ պսակս...
Վասն յիշաչարութեան - Քանզի սուրբ առաքինութիւնն...
թ. 22աբ Թ. Աստիճան ինն, որոյ ստացողքն համարձակ
զլուծումն... Նորին Վասն մատնութեան - Ոչ ոք յիմաստնոց
այսմ հակառակ ասել...
ժ. 22բ-3ա Ժ. Աստիճան Ժ., որով յաղթողն հաստատի ի
գործ սգոյ եւ կամ սիրոյ. Վասն շատախօսութեան - Ասացաւ ի
մէնջ դուզնաքեայ...
ժա. 23ա. ԺԱ. Աստիճան մետասան, որ յաղթէ բազում չարեաց...
Վասն ստութեան - Ծնունդ
երկաթի եւ քարի` հուր...
ժբ. 23աբ ԺԲ. Աստիճան երկոտասան, յոր հեծեալն արմատ
գեղեցիկ ստացաւ. Վասն ձանձրութեան - Զի եւ այս պատատի ի բազում իրս...
ժգ. 23բ-5ա ԺԳ. Յաղթութիւն, զոր որք ստացան ճշտութեամբ,
յամենայնի անփորձ մնասցեն. Վասն չարահամբաւ տիկնոջն որովայնի - Հանդերձեալ եմ վասն որովայնի ասել...
ժդ. 25ա-8բ ԺԴ. Արւութեամբ յաղթութիւնն, որ յայտ առնէ
զանախտութիւն... Նորին Վասն ապականութեան վաստակոյ ի յապակունեան քրտունք
սրբութեան եւ իմաստութեան - Սրբութիւն իցէ անմարմնոցն բնութեան...
ժե. 28բ-9ա ԺԵ. Պարգեւք, զորս որք ի մարմնի մեռան, առին
եւ յարեան... Վասն արծաթասիրութեան - Բազումք,
որք զիմաստասիրականն վարդապետեցին...
ժզ. 29ա ԺԶ. Դարձեալ յաղթահարէ... Վասն անստացուածութեան - Անստացուածութիւն
է Հոգոց ի բաց ընկեցումն...
ժէ. 29ա-30ա ԺԷ. Թոշակն, որով ընթացաք յերկնային մշտնջենաւոր...
Նորին Վասն անզգայութեան եւ մեռելութեան հոգւոյ եւ մտաց նախ քան մեռանել - Անզգայութիւն
է ի մարմին եւ ի հոգի...
ժը. 30աբ ԺԸ. Վասն քնոյ եւ արթնութեան եւ ի ժողովս սաղմոսերգութեան - Քուն է էութիւն բնութեանս հաստատութիւն...
ժթ. 30բ-1ա ԺԹ. Վասն մարմնական արթնութեան եւ թէ որպէս
ի նմա մտանել - Երկրաւոր
թագաւորաց նիւթեղէն սպասաւորք զանազան տեսակօք կան...
ի. 31ա Ի. Ելօղն յաստիճանս առնու զպայծառութիւն
լուսոյ... Վասն ծուլութեան եւ անարւութեան - Ծուլութիւն
է տղայական սովորութիւն...
իա. 31ա-2ա Իա. Վասն բազմակերպ սնափառութեան - Ոմանք ի կարգի
անդ զսնափառութիւն եւ զամբարտաւանութիւն ինքնահաճութիւն կամին սահմանել...
իբ. 32ա-3ա ԻԲ. Նորին Վասն ամբարտաւանութեան - Ամբարտաւանութիւն
է դիւաց գիւտ...
իգ. 33աբ ԻԳ. Աստիճան, յոր հեծեալն զօրացաւ եւ ի վերայ
ելեալ բարձրացեալ. Վասն անճառ խորհրդոցն հայհոյութեան... - Դժնդակ արմատոյ դժնդակ սաղարթ...
իդ. 33բ-4բ ԻԴ. Վասն Հեզութեան եւ պարզութեան եւ անչարութեան - Նախընթաց արեգական առաւօտ...
իե. 34բ-6բ ԻԵ. Նորին Վասն ախտիցն կորստեան եւ բարձր խոնարհութեամբ. աներեւոյթ
զգայութեամբ - Ի սիրոյն
Աստուծոյ ուղղապէս եւ խոնարհութեան վայելչութեան...
իզ. 36բ-7բ ԻԶ. Աղբիւր եւ մայր, խոր քննութիւն սուրբ բղխման
խոնարհութեան. Յաղագս քննութեան խորհրդոց եւ ախտից եւ առաքինութեան - Քննութիւն
պարապեալ եւ ի նոյն դեգերեալ... որ կարօտի վարդապետութեան:
37բ (ստ. լս,
Նահապետ վարդապետի)`
«Պակաս է ճառս ԻԶ., ի վերջն Սանդխոց մանր գրով գրեալ է, եւ խորագիրն սեւ նշանակեալ
եմ, զայն ամենայն մինչեւ ի վերջն աստ գրեա՛ եւ ապա` ԻԷ. ճառն սկսի՛ր»:
-72ա-80բ (Յաւելագրութիւն (Սարգիս գրչի) ԻԶ. գլխի Ի Սանդխոց գրոցն Յոհաննու Կլիմաքսի` ի քսան եւ վեց ճառէն պակաս
մնացեալ կայր, ոչ գիտեմ, թէ ի թարգմանչէ՞ն էր մնացեալ կամ թէ՞ ի յօրինակաց,
կամ թէ ի գրագրաց ուստի՞ իցէ, թէ եւ յորմէ՞ գտեալ եւ յոյժ օգտեալ: Գրեցի յայսմ
տեղւոջ, եթէ ընկալցիս ի կարգ շաւղաց նոյն ճառին քսան եւ վեցի, յորում վասն
քննութեան խորհրդոց եւ ախտից եւ առաքինութեան գրեալ կա համաձայն պատասխանք,
յորում եւ զիս զտառապեալ Սուքիասս յիշեսցես - Յանդիման
կայցէ ամենեցուն որք կամին ուսանել զգիրս, եթէ ո՞րք են նոր եկելոցն...
- 72ա (Նահապետ վարդապետի, ստ. լս.) «Զայս սկսի՛ր գրել ԻԶ. ճառի վերջն, զոր նշանակել եմ` մինչեւ
ի վերջն, որ հասանի Քարոզ Յովակիմա եւ Աննայի, եւ ապա` զԻԷ.
գլուխն գրեա՛»: 80բ «Մինչեւ աստ գրեա՛ եւ այլ ոչ, զի աստի յետ քարոզ է, եւ ո՛չ Սանդխոցն»:
իէ. 37բ-8բ ԻԷ. Նորին Վասն քահանայականին այն հանդարտութեան
հոգոյ եւ մարմնոյ միայնակեաց ասէ յայն հանդարտելն է - Մեք, որ միշտ վաճառեալ եւ ծառայ եղեալ...
իը. 39ա-41բ ԻԸ. Վասն իւրաքանչիւր հանդարտելոցն զանազանութեան եւ դատողութեան
եւ բացորոշողութեան - Եւ այլ եւս յայտնի ամենեցուն է...
իթ. 41բ-3բ (ԻԸ.
համարը կրկն., պէտք է լինի ԻԹ.) Նորին Վասն քահանայականի եւ մօր ամենայն
առաքինութեանց երանելի աղօթիցն, որ ի նմա մտօք եւ զգայարանօք յառաջ կալոյ - Աղօթք է բնութեամբ իւրով միաւորութիւն մարդկան եւ Աստուծոյ...
լ. 44աբ ԻԹ. (Լ.). Նորին Վասն ի վերայ երկրի երկինք աստուածանման
անախտութեան... - Ահաւասիկ մեք ստուգապէս եղեալք...
լա. 44բ-6ա Լ. (ԼԱ.) Վարուցն է յերկրէ յերկինս... Նորին Կապակցութիւն առաքինութեանց,
երրորդութեան առաքինութեանց, որին Հաւատ, Յոյս եւ Սէր - Իսկ
արդ, ստուգապէս զկնի յառաջ ասելոցն ամենեցուն...
- 46ա-51ա Յառաջաբան Յոհաննու առ Յոհաննէս - Յերկրաւոր
եւ ի Ներքին յայս գիր, ես զքեզ, ով սքանչելի քան զամենեսեան յետոյ կարգեցի...
եւ Աստուած սէր է: Որում փա՜ռք... ամէն: Վերջ գրոցս Սանդղոց Յոհաննու Սինացւոյ:
2. 51բ-3ա Կեանք քաղաքավարութիւն երանելի սուրբ
հօրն մերոյ Յոհաննու հօրն Սինայ, որ կոչի Քլէմաքս, զոր գրեաց Դանիէլ կրօնաւորն`
միակեաց Ռութայ լերինն - Ոչ է կարող բանք իմ, ո՜վ սիրելի եղբարք, պատմել, թէ ո՞
է քաղաքն, յորում ծնաւ եւ սնեալ եղեւ ախոյեան զօրականս այս... ի ներքոյ խրատք
տեսութեան, ի փառս անեղին Աստուծոյ, որում փառք այժմ եւ յաւիտեանս յաւիտեանց:
Բ. 1. 53ա-66բ Խնամքն Աստուծոյ մարդասիրին եւ ի նախախնամութիւն
սրբոյ Երրորդութեանն, որ է գոյացուցիչ Հայր եւ Որդի եւ Սուրբ Հոգի: Այս են
բանք ճշտութեան սուրբ հօրն Յոհաննու Աստուածաբանի, զոր ասացեալ է վասն միանձանց
եւ անապատականաց, զոր ազդեաց ի նմա Հոգին Սուրբ - Թողութիւն շնորհեա՛, եղբա՛յր, զի եդի ի մտի իմում սկսանիլ
ի գիրս յայս... որ է աղօթք մարմնաւոր եւ բանաւորական գիտութեամբքն, որ են
դարմանք հոգոյ, եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն:
ա. 53բ-4բ Յաղագս պատրաստութեան պատուիրանահութեան
յամենայն չար ախտից - Որ արգելու զբերան իւր ի բազում բանից...
բ. 54բ Յաղագս օգնականութեան Հոգոյն Սրբոյ,
որ տայ ուրախութիւն հնարաւորացն երրորդ ի չափ հասեցելոցն - Լոյս ի լուսոյ` լուսաւորիչ աշխարհի...
գ. 54բ-5բ Յաղագս պոռնկական խորհրդոց եւ փոփխումն
պատասխանի եւ փորձութեանց եւ չար եւ ատելի ախտից - Փառաւոր ճառագայթ, որ յայտնեցար մեզ...
դ. 55բ-6ս Յաղագս մոլութեան բանի դիւացն, որ բազում
եղբարս անյոյս ցուցանեն եւ մոլորեցուցանեն ի ճշմարտութենէն - Արարիչ ամենայնի եւ Հիմն հաստատութեան եղելոց...
ե. 56ա Վասն բարկացողաց եւ հպարտից - Բարերար Աստուած եւ գթած, որ ոչ բարկանաս...
զ. 56աբ Վասն պարգեւատուութեանց, որ կատարի
յաղագս միանձանցս երրորդ չափահասութիւն - Քրիստոս զգեցեալ զՀայր...
է. 56բ Վասն գործակցութեանն առաջին կողմանն - Եւ
ոմանք որ զխոնարհութիւն զգեցեալ են...
ը. 56բ Այս է չափահասութիւն երկրորդ հոգեւոր - Այսուհետեւ փոփոխէ Հոգին Սուրբ զգործս...
թ. 56բ-8բ Չափահասութիւն կատարման - Արդ, մերձ եմք մտանել ի սենեակ գանձուց...
ժ. 58բ-9բ Վասն սիրոյ, զոր ցուցանեն սուրբ հրեշտակքն
առ ճգնաւորսն... - Յորժամ խափանի ոք ի ծուլութենէ...
ժա. 59բ-61ա Ցոյցք ներգործութեան ժամանելոցն ի չափ
հոգեւոր տեսութեան աստուածարելոցն - Յորժամ լոյս աստուածութեանն ծագէ յոգւոջն...
ժբ. 61ա-4ա Յաղագս պատուիրականապահութեան գիտութեանցն
արտաքին եւ խորին - Որ ոք ցանկասցի լինել որդի Աստուծոյ...
ժգ. 64աբ Յորդորումն կրօնաւորաց բարի օրինակօք - Հոգի միայնակեցին դրախտ է կենաց...
ժդ. 64բ-5բ Յաղագս ժամանելոյ յանխռով նաւահանգիստ
խաղաղութեան երկնաւորի - Խաղաղութիւն հոգւոյ այն է, յորժամ...
ժե. 65բ-6ա Ի նոյն իմաստութիւն հոգեւոր գիտութեանն - Որպէս պատուական է ուղեղն քան զամենայն անդամս մարմնոյն...
ժզ. 66աբ Երրորդ բան իմաստութեան - Երեք են տիպք մտաց... որ է աղօթք մարմնաւոր եւ բանաւորական
գիտութեամբքն, որին դարմանք հոգոյ. եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն:
2. 66բ-71բ Սուրբ հօրն մերոյ Յոհաննու Աստուածաբանի
ասացեալ Յաղագս պատրաստութեան միաշաբաթուն - Սիրելի՛ք մեր, պարտ է զգուշանալ վասն խորհրդոյ միաշաբաթուն...
զի նմա վայել է փառք եւ իշխանութիւն եւ պատիւ այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից.
ամէն: Վերջ:
- Նահապետ վարդապետի`
71բ «Աստ է վերջ գրոցս, եւ այլ մի՛ գրեր. վերջ է, բայց տողն եւ գիրն եւ ծաղիկն նման
Եւագրեա լիցի, որ մէկ կազմեսցի»:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 71բ (ստ. լս) Յամի մարդեղութեան Բանին ՌՈՁԳ. (1683) եւ
ի համաթուութեանն հայոց ՌՃԼԲ. (1683), յ0գոստոսի ԺԵ. աւարտեցաւ գիրգս Սանդղոց եւ որ զկնի նորին, ի վայելումն
տեառն Նահապետի վարդապետի,
ձեռամբ Վարդանայ
Յունանեան Սպոբա:
2. 2բ (Նահապետ
վրդ.ի պատուէրը այս ձեռագրից ընդօրինակող գրչին) Պատւով խիստ
չգրես, որպէս զօրինակն (տե՛ս
նաեւ կից բնագրերին` 37բ, 71բ, 72ա, 80բ):
25ա (արտ. լս.,
յաւելագրողի) Յայլմէ օրինակէ գտաք զսկիզբն ճառիս եղեալ զայդ, որ ի ներքոյ
լուսանցին գրեցաք:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ 2բ, 71բ «ՆԱՀԱՊԵՏ ՎԱՐԴԱՊԵՏ»: 37բ «Ք[ՐԻՍՏՈՍԻ
ԾԱՌԱՅ] ԿԱ[ՐԱՊԵ]Տ. 1246 (1797)»:
ՁԵՌԱԳԻՐ Բ.
ԺԵ. դար
ԳՐԻՉ` Պետրոս վրդ., Ղուկաս վրդ.
(156ա-88բ): ՍՏԱՑՈՂ` Բարսեղ եպս.:
ԹԵՐԹ` 92 (98-189, հետագայ էջակալում`
Ա-ԾԱ). չգրուած` 140ա, 182աբ, 189աբ: ՊՐԱԿ` 1-8x12 (5, 8` 10): ՆԻՒԹ` թուղթ (թ. 182, 189` ԺԷ. դ. նորոգողի յաւելում, թագի, վեցաթեւ աստղի
եւ մահկի լուսադրոշմով): ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(20,5x14): ԳԻՐ` բոլորգիր (նմուշ` 127բ, 163ա): ՏՈՂ` 31-40:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
սկզբից, միջից եւ վերջից պակասաւոր, խոնաւութիւնից գունափոխուած. ԺԷ. դ.
նորոգուած, ստ. լուսանցային մասերը կտրած, կարկատուած եւ միացուած Ա. ձեռագրին:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 98ա-118ա [Եսայեայ վարդապետի Նչեցւոյ] Համառաւտ
լուծ[ութիւն Դի]ոնէսիոսի - [Բան. Ամենայն տ]ուրք բարիք: Լուծմունք. Զհոգեւոր բարիսն
ասէ... եւ յանդողդոջ գիտութիւնն առաջնորդեալ (խորագիրը եղծուած. հմմտ.
ձեռ. 57, 1ա):
Բ. 118ա-22ա ՅԱթանասի գրոցն քաղուածու Վասն մարդեղութեանն
Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ - [Ա]սէ սուրբն Աթանասի Ը. ճառն, որ առ Լիբէոս եպիսկոպոսապետ
խնդրեաց յԱթանասէ: Սա է, որ առնելով մարմին... եւ զինչս ի բաց ձգեն, եւ Քրիստոսի
Աստուծոյ փառք յաւիտեանս. ամէն:
Գ. 122ա-8ա [Լուծմունք գրոցն Փիլոնի]
1. 122աբ Առաջաբանութիւն Փիլոնի իմաստնոյ
օրինապահի - Հարցումն.
[Յ]որում կատարեցաւ Փիլոն: Պատասխանի. Պռոխորոն ի Պատմոս, ի Ջահաւոր
քաղաքի յիշելի է...
2. 122բ-3ա Երեւեաց Փիլոնն - Հարց. Բան չորրորդ: Պատախանի. Ի սկզբանն Բ. այս են ծնունդքն
Նոյի...
3. 123ա-4բ Ելիցն Փիլոնի - Հարց. [Ծ]նունդն եւ ապա ելքն: Պատասխանի. Ծնընդեամբ աստիս...
4. 124բ-5բ Սամսոն եւ Փիլոն - Հարց. Անպատրաստ ասի Սամսոն: Պատասխանի. Յաւուր շաբաթու
հարկեցի խաւսել...
5. 125բ-6ա [Ա]ստուածային օրինացն այլաբանութիւն -[Ն]ախախնամութիւն
է այս առաջ...
6. 126ա-8ա [Ն]ախախնամութիւն Փիլոնի - Հարցումն. [Ն]ախախնամութիւն: Պատասխանի. Նախահոգութիւն...
այն չափովն չէր լեալ:
Դ. 128ա-42բ Լուծմունք Կազմութեան գրոցն ի Վահրամայ - Զի թէ ընդ այնոսիկ: Լուծմունք. Զի թէ ընդ այնպիսեաց արանց,
որ մարմնական ստացուածովք զանազանեալք են... կամ որպէս վերոյ գրեալ է վասն
մկանացն:
Ե. 142բ-5բ Տեսութիւն ըստ մասին բնութեան մարդոյ,
որ ի Գրիգորէ Նիւսացոյ եպիսկոպոսէ ի պէտս մեր... [Նէմեսիոս] - [Զ]մարդն ի Հոգոյ իմանալոյ եւ ի մարմնոց գեղեցիկ կազմեալ:
Զայս կազմած պատշաճ գոլ գովեցին բարիք եւ իմաստունք ի մարդկանէ... զի եւ նոցա,
այսինքն` թունաւորացն իշխէ, բանն նոքումք/// (ընդհատուած):
Տե՛ս
ձեռ. 470, 2ա-115ա: ա/142բ-5բ (Սոյնը «Յաղագս բնութեան մարդոյ» Ա. գլխի մեկնութիւնն
է):
Զ. 146ա-55բ [Գ]րիգորի Նիւսացոյ Եւթն գրոց Լուծմունք,
արարեալ Յակոբայ Կրակցոյ վարդապետի - Բան. [Ո]՞վ
արդեօք: Լուծմունք. Ո՞վ է այժմ յայս ժողովս, որ այնպէս թողեալ է... ոչ պակասեաց,
այլ հաւասար, չափով էր ամէն մէկի:
Է. 156ա-181բ Մեկնութիւն Տօմարի, արարեալ Յակոբ
Վարդապետի Ղրիմեցւոյ - Հարց. Զի՞նչ է տաւմար: Պատասխանի. Տաւմար է նախ եւթն
մոլորակացն շաւղաց անսղալ գիտութիւն... եւ զԴ. եղանակ ժամանակաց չափեաց
ՂԱ. ամօք, առ ի զանազան նորա /// (թափուած):
Տե՛ս
ձեռ. 739, 58բ-171բ:
Ը. 183ա-8բ Պիտանի լուծմունք Սահմանացն եւ Պորփիւրին, տէր Ստեփանոսի Սիւնեաց
եպիսկոպոսի - Քերթողականն եւ ի ճարտասանականն: Բան. Եթէ տակաւին:
Յաղագս գործականին ոչինչ աս[ացաւ] - Բան. Իսկ Արիստոտէլ: Լուծմունք. Արիստոտէլ
զուսումնականն մասն իմաստասիրութեան ասէ... այսինքն` բազմաբար է փաղառեալ
/// (թափուած):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
118ա Զսակաւ աշխատողս յիշել աղաչեմ:
139բ Ով, սիրելի՛ եղբայր, զյաճախութիւն բանիցս չափաւորեա՛յ,
թէ պարապութիւն գտանես, որպէս համառաւտ բնագիրքդ, բայց զտեսութիւնքս ամբողջ
պահեա՛, աղաչեմ:
154բ (ստ. լս. սիւնակէտագիր ծածկագիր). |||::::: |::.
||||:: ||||::. |||::: ||||: ||||:. |. ||||::[.] |:: |. |||:::: |::. ||||:: («Պետրոս վարդապետ»):
155ա (ստ. լս. սիւնակէտագիր ծածկագիր) ||::::. |||:::
||||:::. ||::: |. ||||: ||||:. |. ||||::. |:: |. |||:. |||:::: |::. ||||:: |:::
||||: («Ղուկաս վարդապետըս»):
155բ (ստացողի, ստ. լս. սիւնակէտագիր ծածկագիր) |:
|. ||||::. ||||: |::. ||::::. |::. |||::::||: ||||: ||::: |. |||:::: |||:::
||||: («Բարսեղ եպիսկապոս»):
156բ (ստ. լս. սիւնակէտագիր ծածկագիր) կտրուած, անընթեռնելի:
Ստ. լս.` Մասամբ կտրուած եւ անընկալելի սիւնակէտագիր
ծածկագրեր (կարդացուում է այսչափ) 126ա` «ԱՎԲԱԱԾ ԼՆՍՏԱՃԱ»,
127ա` «ԱՑԳՏԾԻՔ»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` Բա «ՌՄՃԾԷ. (1808) թուկ.»: 109բ
«Այն, որ հզօրն է»: 188բ` այբուբէն, «Գ»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ` Գբ` դէմք, 125բ` խաչ:
ՆՇՈՒՄ` Ա. կազմաստառին փակցուած թերթիկին. 1ա` «1683-ԺԵ. Մ[եսրոպ]
եպիս[կոպոս]», «ՌՃԼԲ.», «Պահպանակը նման է հմր 867-ի պատառիկին.
Օ. Եգանեան»:
1920
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԲԱՂԷՇ |
ՌԺԸ.-ՌԺԹ.- 1569-1570 |
ԳՐԻՉ` Յակոբ
սրկ.: ԾԱՂԿՈՂ` Վարդան
Բաղիշեցի: ՍՏԱՑՈՂ` Ներսէս
րաբունապետ Ամկցի (հօրեղբայր գրչի):
ԹԵՐԹ` 353.
չգրուած` 3ա, 183ա, 232ա, 353ա: ՊՐԱԿ` Ա-Լx12
(Ա 9, ԻԴ, ԻԵ 14, Լ 4): ՆԻՒԹ` թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
27,4x18,3: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն
(21,5x13): ԳԻՐ` բոլորգիր
(նմուշ` 188ա): ՏՈՂ` 29: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի դռնակով, Բ. փեղկին
կապիչների մետաղէ երեք վարդեկազարդ գամ. միջուկը` տախտակ. աստառը` դեղին-կանաչ
շերտաւոր կտաւ. լուսանցակողերը` կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - 3բ
«Տրդատ թագաւորն եւ սուրբն Գրիգոր Լուսաւորիչն խնդրեն յԱգաթանգեղոսէ զՊատմութիւն
Հայոց հայրապետաց եւ թագաւորաց: Տրդատ, Ագաթանկղէ»: 27բ «Սուրբ Գրիգոր Լուսաւորիչն
է ի Խոր Վիրապին»: 46բ Խոզացեալ Տրդատը կենդանիների հետ: 55բ «Սուրբն Գրիգոր
Լուսաւորիչն քարոզէ դիւաբախեալ ռամին եւ բժշկէ: Խառնիճաղանջ ժողովուրդն
է»: 149բ «Լուսաւորիչն է: Հրեշտակն մեկնէ զտեսիլ սրբոյն Գրիգորի: Միածին Որդին
է ոսկի ուռն ի ձեռին եւ հարկ[ա]նէ զերկիր»: 183բ «Յաղագս գնալոյն սրբոյն Գրիգորի
Լուսաւորչին եւ Տրդատայ ի Հռոմ, առ պապն Սեղբեստրոս եւ առ Կոստ[ա]նդիանոս թագաւորն:
Լուսաւորիչն է, Սեղբեստրոս է, Տրդատ է, Կոստանդիանոս է»: 193բ «Վասն մեկնութեան
տեսլեան սրբոյն Ներսէսի հայրապետին, զոր ետես մինչ էրն ի կղզին, զոր էարկ Վաղէս
չարն: Մուշեղ մանուկ»: 232բ «Հրեշտակն է, զոր մեկնէ զտեսիլն Սահակայ: Տեսիլ
սրբոյն Սահակայ Հայոց կաթուղիկոսին: Բեմն է` մագաղատ թուխտն ի վերա»:
250բ «Նահատակութիւն սրբոց Վարդանաց, զօրացն Հայոց: Սեւագունդ զօրն Պարսիցն
է: Սուրբ Վարդան է եւ իւր զօրքն»: Կիսախորան` 4ա, 56ա, 150ա, 184ա, 194ա, 233ա,
251ա: Ճակատազարդ` 1ա, 30բ, 47ա: Լուսանցազարդ` բուսական, խաչ` 4ա, Կոյս Հռոփսիմէ`
30բ, գազան` 250ա, եղնիկ` 340բ: Զարդագիր` կենդանագիր` 47ա, թռչուն, հանգուցագիր:
Գոյներ` կարմիր, կապոյտ, կանաչ, նարնջի, շագնակագոյն, դեղին, սպիտակ, սեւ,
ոսկի:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - Աւետարան
Ղուկասու, Զ. 29-42, Է. 6-33: Թ.-Ժ. դդ.: 2 (Ա-Բ)+1 (Գ), ստացուած Ա, Բ` երկու
թերթի ընդերկայնակի ծալումով, Ա` ընդերկայնակի եզրահատումով, Գ` մէկ
թերթից: Մագաղաթ: Երկսիւն, ուղղագիծ երկաթագիր: Լուսանցազարդ` Գա: Գոյներ`
կարմիր, կապոյտ: Կարդալ Աա1-Աա2, Աբ1-Աբ2`
«[Որ]հարկան է զծն[աւտս] քո... յականէ քում է, եւ դու ի քում»: Գա1-Գա2,
Գբ1-Գբ2, Բա1-Բա2, Բբ1-Բբ2`
«զբարեկամակսն եւ ասէ... Յովհանէս Մկրտիչ ոչ ուտէր»: Ունի լուսանցային համաբարբառ`
1-3 տող:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
մէջքը ճաքճքած, կապիչներն ընկած, կազմի եզրերը մաշուած, դռնակը պատռտուած,
թափուած` պահպանուած 1/3ը. նորոգուած Ի. դարում:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-182ա Ագաթանկեղ [Պատմութիւն
Հայոց]
Տե՛ս
ձեռ. 1458, 2ա-183ա: Յառաջաբան/1ա-2բ: ա/4ա-30բ: բ/30բ-55ա: գ/56ա-148բ: դ/150ա-82ա:
Հմմտ.
«Պատմագիրք Հայոց. Ագաթանգեղոս», Տփղիս, 1909, ձեռ. Ա.:
Բ. 184ա-93ա Թուխթ սիրոյ եւ միաբանութեան Մեծի կայսերն
Կոստանդիանոսի եւ սուրբ պապոյն Սեղբեստրոսի եւ Տրդատայ Հայոց արքայի եւ
սուրբ Լուսաւորչին Գրիգորի [Դշանց թուղթ] - Կամաւք եւ ի կարողութեամբ համագոյ Սուրբ Երրորդութեան...
ի փառս Աստուծոյ, որ է աւրհնեալ յօիտեանս. ամէն:
Գ. 194ա-231ա [Մեսրոպայ երիցու Վայոցձորեցւոյ]
Յաղագս զարմից սրբոյն Գրիգորի եւ տեսիլ սրբոյն Ներսիսի եւ բովանդակ պատմութիւն
ազգին Մամիկոնէից մինչեւ ցսուրբն Վարդան եւ մինչեւ ցելս արիական ազգին հռոմայեցւոց,
որ իբրեւ զարեգակն եւ լոյս եւ փրկութիւն ծագեցան տիեզերաց
Տե՛ս
ձեռ. 1458, 193բ-228բ: ա/194ա-7բ: բ/197բ-201բ: գ/201բ-17ա: դ/217բ-31ա:
Դ. 233ա-50ա [Պատմութիւն սրբոյն Սահակայ (խորագիրը` ստ. լս.)] Յառաջաբան տեսլեան սրբոյն Սահակայ Պարթեւի
Հայոց կաթողիկոսի, զոր եցոյց նմա բարձրեալն անբաւ մարդասիրութեամբն իւրով
Տե՛ս
ձեռ. 1458, 229ա-45բ: ա/233ա-41բ: բ/241բ-2բ: գ/242բ-4բ: դ/244բ-8բ: ե/248բ: զ/248բ-50ա:
է/250ա:
Ե. 251ա-350բ Պատմութիւն սրբոյն Վարդանա քաջի եւ հայոց
սպարապետի եւ վկայի Քրիստոսի` յԵղիշայէ սրբոյ, Դաւթայ երիցու հայցեալ
գրեաց
Տե՛ս
ձեռ. 573, 388բ-469բ: Նխդր/251ա-2բ: ա/252բ-6ա: բ/256ա-75ա: գ/275ա-93ա: դ/293ա-7ա:
ե/297բ-309բ: զ/309բ-19բ: է/319բ-40բ: ը/340բ-5բ: թ/345բ-50բ (350բ` Իբրեւ այրիք
սգաւորք եւ չարչարեալք /// (թերթ ընկած):
Հմմտ.
Եղիշէի Վասն Վարդանայ եւ Հայոց պատերազմին, Երեւան, 1957, ձեռ. Ե.:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. (Գրչի) 1ա Աւգնեայ Յիսուս Քրիստո՛ս, Աստուած իմ եւ Տէ՛ր,
ի գործս բարին առաջնորդեա՛յ. ամէն:
46ա Զքաջ հռետոր
եւ զանյաղթ փըլիսոփայն զՆերսէս րաբունապետն, որ բազում ջանիւ
ետ գծագրել զսա` յիշատակ բարի հոգոյ իւր եւ ծնօղացն իւրոյ եւ ամենայն զարմիցն,
որք օգտիք ի սմանէ, յիշման արժանի արարէ՛ք, ով սուրբ ընթերցո՛ղք եւ լսո՛ղք,
եւ դուք յիշեալ լիցիք ի Քրիստոսէ Աստուծոյ մերոյ, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս.
ամէն:
124բ Աստուած
աւրհնէ զտէր Զաքարէն, որ ձմերուկ եբեր, որ կերանք:
148բ Քրիստոս
Աստուա՛ծ, բարեխօսութեամբ եւ աղօթիւք սրբոյն Գրիգորի Լուսօորչին ողորմեա՛յ
Ներսէս քաջ
րաբունապետին եւ ծնօղաց նորին հաւր` Մեհերին եւ մաւր` Քնքուշին, եւ եղբաւր`
Վարդանեսին, եւ փոխեցեալն ի Քրիստոս Յոհանիսին. ամէն:
Աղաչեմք զհանդիպողքդ սուրբ տառիս` ինչ կերպիւ եւ իցէ յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս
զգծող գրոցս եւ զծնօղսն իմ` զՄրրմաթ եւ զհայրն իմ` զՎարդանէս եւ զքուրերն
իմ, եւ զհաւրեղբա[յ]րն իմ` զՆերսէս քաջ րաբունապետն, որ մեծաւ փափաքանօք
եւ բոլորով սրտիւ ետ գրել` յիշատակ իւր եւ ծնօղաց իւրոց, ապաւինելով ի բարեխաւսութիւն
Լուսաւորչին, զի թողութիւն լիցի մեղաց նոցին, եւ Աստուած յիշողացդ եւ յիշեցելոցս
առհասարակ ողորմեսցի, յորժամ ի մեծ բեմբին բազմի:
182աբ Փառք համապատիւ,
համագոյ, եռահիւսակ, զուգակշիռ, միասնական սուրբ Երրորդութեանն յաւիտենս
յաւիտենից` Հաւր անեղի, անըսկզբնականի, անմահի, անհասի, աներեւութի,
ամենակալի եւ արարիչ ամենայնի. եւ Որդւոյ ի Հօրէ ծնընդեամբ յառաջ քան
զյաւիտեանս, առանց սկզբան ժամանակաց, անճառ, անքննին, անքակ, անբաժանելի,
անմեկնելի. եւ Հոգւոյ Սրբոյ ի Հաւր յէութենէ` ո՛չ որդիաբար, այլ եղողաբար
եւ մշտընջենօր, եւ նովօ արար զամենայնս, որ է մի տէրութիւն, մի մեծութիւն,
մի իշխանութիւն, մի զօրութիւն, մի արարչութիւն, մի խորհուրդ, մի անսկզբնական
զօրութիւն, երեք կատարեալ անձինք եւ մի կատարեալ կամք` անպատում, անիմանալի,
միասնական. Սուրբ Երրորդութիւն` մի էութիւն, մի բնութիւն, մի իսկութիւն, մի
աստուածութիւն Հաւր եւ Որդոյ եւ Հոգւոյ Սրբոյ: Որ ետ կարողութիւն տըկար անձին
իմոյ եւ մեղսամած մատանցս ծրել զՊատմութիւն երիցս երանեալ եւ երջանիկ հօրն
մերոյ սրբոյն Գրիգորի Լուսաւորչին ի սուրբ ուխտս խնդակատար ի Բաղէշ քաղաքի, ի թվին ՌԺԸ. (1569): Ես` Յակոբս, գծագրեցի
ձեռամբ իմով, որ յետինս եմ ի շարս բանասիրաց անւամբ սարգօաք կոչի, յաղերս
անգեալ աղաչեմ զհանդիպողքտ առ իս, ինչ կերպիւ իցէ յիշել
ի պաղապանծ յաղօթս ձեր, զիս` զապիկար եւ զախմար եւ զանարհեստ եւ զփցուն գըրիչս`
զՅակոբս.
|182բ| եւ ծնաւղսն իմ` զՎարդանէս եւ զմայրն իմ, եւ զհօրեղբայրն`
զՆերսէս քաջ
րաբունապետն, որ ետ զսա գծագրել զգիրքս յիշատակ իւր եւ ծնաւղած իւրոց հօր` Մեհերին եւ մօր` Քնքուշին եւ եղբաւր Վարդանիսին:
Յաղերս անգեալ
աղաչեմ զհանդիպողք տառիս` ինչ կերպիւ եւ իցէ յիշել ի պաղապանծ յաղաւթս ձեր
զիս` զապիկար եւ զախմար եւ զանարհեստ եւ զփցուն գրիչս` զՅակոբ սարգաւաք եւ զծնօղսն իմ` զՎարդանէս եւ զմայրն իմ`
զՄրմաթ, եւ զհաւեղբայն իմ` զՆերսէս քաջ րաբունապետն,
որ ետ մեծօ փափաքանօք գծայգրել յիշատակ իւր եւ ծնօղաց իւրոց, եւ զայլ ամենայն
մերձօորս, որ մեզ կամարար եւ ձեռնտու են յամենայն գործս բարիս, այսինքն` ի
հոգեւորն եւ ի մարմնօորն. Քրիստոս Աստուած փոխաւրէն հատուսցէ սոցայ եւ ծնօղաց
իւրոց զանմահական կեանսն ի լուսեղէն առագաստին. ամէն:
231ա Որոց աղաւթիւք
եւ բարեխաւսութեամբ տացէ մասն եւ |231բ| բաժին ամենայն հաւատացելոց յարքայութեան
երկնից: Եւս առաւել Ներսէս րաբունապետին, որ ետ զսայ եռայփափաք
սիրով գծայգրել յիշատակ իւր եւ ծնօղաց իւրոց: Եւ նմա փառք եւ գոհութիւն յամենայն
եղական սեռից իմանալեաց եւ սգալեաց. ամէն: Զբազմավէր հոգիս եւ զաղքատս
ի բարեաց եւ զլրացեալս ի չարեաց զՅակոբ գրիչս` զտարտամեալս
եւ զտարագրեալս ի կենաց կըտակէն, պատահո՛ղք սմա, յիշման առնէք արժանի եւ
զիմսն ամենայն. եւ զյիշողքդ յիշեսցէ մարդասէրն Աստուած յանմոռաց գութն իւր:
Եւս եւ զստացաւղ տառիս` զՆերսէս քաջ րաբունայպետն եւ զծնօղս
իւր` զՔնքուշ եւ զհայր`
զՄեհէրն եւ զեղբայրն
իւր զՎարդանէս եւ զամենայն
արեան մերձաւորս նոցին յիշեցէ՛ք: Ես` Յակոբ սարգօաք, որ աշխատեցայ եւ ձեռամբ իմով գրեցի զսուրբ
գիրքս յիշատակ հաւրեղբաւր իմոյ Ներսէս րաբունապետին,
ի թվականիս Հայոց ՌԺԹ. (1570), ի հայրապետութեան հա[յ]կազան տոհմիս Միքա[յ]էլ կաթողիկոսին
Էջմիածնին եւ Գրիգորիս կաթողիկոսին Աղթամարացոյ, որ
յայսմ ամի էառ զԷջմիածնի թէմ: Եւ զուսուցիչն իմոյ գրիս` զշնորհազարդ եւ զբանիբուն
զԱստուածատուր վարպետն
Ամկցին եւ զտէր
Վարդան քահանայն,
որ աշխատեցաւ ի ծաղկել գրոցս եւ զկողակիցն իւր, որ հանապազ զմեզ կու կերակրէ.
զվարձքն յԱստուծոյ առցէ. ամէն: Եւ զիս` զթմբրեալս յամենայն տեսակս մեղաց, զանյիշելի
եւ զեղկելի գծողս` զՅակոբ սուտանուն եւ զծնօղսն իմ` զՄրմաթ եւ զհայր իմ`
զՎարդանէս եւ զամենայն արեան մերձաւորսն իմ լի բերանով Աստուած
ողորմի ասացէ՛ք, եւ Աստուած ձեզ ողորմեսցի. ամէն:
249բ Քրիստոս
Աստուա՛ծ, բարեխօսութեամբ եւ աղօթիւք սրբոյն Սահակայ հայրապետին
ողորմեա՛ ինձ` անպիտան եւ անարհեստ գրչի` Յակոբ սարգօաքին
եւ իմ հօրեղբօր` Ներսէս քաջ րաբունայպետ վարդապետին,
որ ետ եռափափաք սիրով գծագրել յիշատակ իւր եւ ծնօղացն եւ աշակերտեալ մանկանց`
տէր Մկրտիչն եւ տէր Յովանէսին, որ
բազում աշխատությամբ աշխատեցան ի կարդալ գրոց:
351ա Դարձեալ
յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս զիմ հաւրեղբայր` զՆերսէս քաջ րաբունապետն.
եւ եռափափագ սրտիւ եւ յօժար կամօք ետ գրել զսայ յիշատակ բարի հոգւոյ իւրոյ
եւ ծնօղաց իւրոց` հօրն` Մեհերին եւ մօրն` Քնքուշին եւ եղբարցն`
Վարդանիսին եւ հանգուցեալ
Յոհանիսին եւ քըւերն`
Դուրւանդին, եւ եղբօրորդոյն` Յակոբ սարգօագին,
որ զգիրքս գրեցի, եւ քըւերն իմ, որ ի տարաժամ հասակի ելին յաստի կենացս եւ
հասին անմահական կենացն: Այլ եւ ամենայն ազգականաց եւ ամենայն արեան մերձօորաց
իւրեանց` կենդանեաց եւ հանգուցելոց. ամէն:
Արդ, աղաչեմ
զամենեսեան` զմանկունսդ սուրբ եկեղեցւոյ, զի որք օգտիք ի սմանէ կարդալով
եւ կամ օրինակելով եւ կամ հարեւանցի տեսանելով, յիշեսջիք ի սուրբ եւ յերկնաթռիչ
յաղօթս ձեր առաջի անմահ գառինն Աստուծոյ` զՆերսես րաբունայպետն Ամկցին եւ զծնօղսն իւր`
զկենդանիսն եւ զհանգուցեալսն, եւ զամենայն վերոյգրեալսն ի սմայ, որք մասն ինչ
ունին ի սուրբ գիրքս, եւ թողութիւն մեղաց խնդրեցէ՛ք ի Քրիստոսէ, եւ բոլոր սրտիւ
եւ լի բերանով Աստուած ողորմի ասացէ՛ք ամենայն վերոյգրելոցս ի սմա, զի
ձեզ դիւրին է, եւ մեզ կարի եւ յոյժ պիտանի: Եւ ինքն, որ առատն է ի տուրս բարեաց,
ձեզ` յիշողացդ եւ մեզ` յիշեցելոց տացէ զիւր երկնաին արքա[յ]ութիւնն: Եւ նմա
փառք յաւիտեանս. ամէն:
Եւ ի հայրապետութեան
տեառն Միքաէլին, ի թագաւորութեան
աշխարհակալ արքա[յ]ին սօլթան Սէլիմ խոնդքարին,
ի յայսմ ամի գրեցաւ գիրքս ի դառն եւ ի չար ժամանակիս, զի յամէն դիմաց դառ|351բ|նութիւն
եւ վիշտն պատեր է ըզհայոց տառապեալ ազգս, զի յամէն տարի որիշ որիշ պատուհաս
կու գայ ի վերայ հայոց ազգիս` սով, սուր, գերութիւն, մահ, շարժ եւ տապալումն,
ժանկ, մարախ, թրթուր, ջորեակ, դալուկ, հեղեղ անթիւ եւ անհամար, որ ոչ կարեմ
ընդ գրով արկանել: Այս ամենայն եկն ի վերա մեր վասն մեղաց մերոց, բայց գոհանամք
զԱստուծոյ, թէ զայս կեանքս չունինք, զՔրիստոս ունիմք` յոյս եւ ապաւէն: Բարեխօսութեամբ
սուրբ Աստուածածնին եւ ամենայն ընդրելոց բարձցէ Տէր Աստուած զամենայն պատիժ
պատուհասի յարարածոցս, մանօանդ ի հայոց տառապեալ ազգէս, եւ հաշտեսցի ամենագութն
Աստուած. ամէն:
Արդ, յերես անգեալ
աղաչեմ կողկողագին պաղատանօք, զմանկունսդ սուրբ եկեղեցւոյ, զի յիշման
արժանի առնէք զսրբասէր եւ զհեզահոգի Ներսէս քաջ րաբունապետն
Ամկցի` ստացող
սորայ, եւ զծնօղսն իւր` զՄեհերն եւ զՔնքուշ եւ զայլ ամենայն
արեան մերձօորսն իւր:
Եւ զիս` զթըմբեալս
յամեն տեսակս մեղաց զանյիշելի եւ զեղկելի գծողս` զՅակոբ սուտանուն,
եւ զծնօղսն իմ` Վարդանէս եւ զՄրմաթ եւ զհոգեւոր հայրն իմ զԱմկցի Ներսէս քաջ
րաբունապետն, որ ետ գծագրել յիշատակ իւր եւ ծնօղաց իւրոց: Եւ զիս մեղօք մեռեալս
եւ զկողակիցն իմ եւ զայլ ամենայն արեան մերձօորսն իմ. եւ եւս առօել զայնոսիկ,
որ ի վերա մեր աշխատանք եւ երախտիք ունին` թէ՛ հոգեւոր եւ թէ՛ մարմնօոր, թողութիւն
մեղաց խնդրեցէ՛ք, եւ Աստուած ձեզ թողութիւն շնորհեսցէ. ամէն: Այլ եւ աղաչեմ
զձեզ անմեղադիր լի|352ա|նել խոշորութեանն եւ սխալանացս, զի տգետ եմ, եւ կար
մեր այս էր:
2. Ծաղկողի. 3բ (ստ. լս.` մանրանկարի տակ) Եղուկ Վարդանս Բաղիշեցի, / Որ ի Մարգորգ գեղջէն էի, / Յոյժ ցնորեալ եմ յաշխարհի,
/ Եղեռնագործ եւ զազրալի, / Մատամբ իմով մեղսամածի / ԶԱգաթանկեղըս ծաղկեցի.
/ Զձեզ աղաչեմ եղբա՛րք բարի, / Որ ինձ ասէք Տ՛էր ողորմի, / Զի Տէր Աստուածն
ամենայնի, /Որ է առատ ի շնորհս բարի / Մեզ եւ ձեզ ողորմեսցի /Եւ յիշողացն
տայ ձրի / Զարքայութիւն իւր երկնային. ամէն:
46բ (ստ. լս.`
մանրանկարի տակ) Նշան տգէտ մեղօք ի լին / Կազմեայ դու շամբ եղեգնային` / Գոլով
տեղի թագաւորին / Տրդատ Հայոց մեծ արքային, / Շինեա՛յ խոզեանս ի մէջ շամբին
/ ԶՏրդատ ահեղ կնջըթային / (մէկ
բառ ջնջուած)///եալ եղեւ ի մէջ խոզիցն / Վասն կուսին սուրբ Հռիփսիմին
/Այլ ընկերաց սրբոց [կուսին]/ (մէկ
բառ ջնջուած) ///զպատիժ պատուհասին, / Զոր Տէր Աստուած ամենայնի
/ Ազատեսցէ յախտէ/// (մի
քանի բառ ջնջուած):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 1ա (ԺԶ. դ.) [Գիրքս յիշատակ է Կարապե]տին, որ
մականունն Ձագ կոչի, ի դուռն Վարագայ Սուրբ Նշանին:
2. 47ա Գիրքս Կարապետ վարդապետին
է ի դուռն Սուրբ Նշանին:
3. 55բ Դարձեալ յիշեցէ՛ք յաղօթս ձեր զվերջին ըստացօղ Պատմագրոցս զԿարապետ րաբունապետն եւ զծնօղսն իւր,
որ ըստացաւ զսա վերըստին եւ եդ ի դուռն Վարագայ Սուրբ Նշանին` յիշատակ հոգոյ իւրոյ եւ ամենայն ազգայնոց իւրոց: Ընթերցողն
եւ խնամ տանողն վարձս առնու յԱստուծոյ:
4. 149բ-50ա Պատմագիրքս յիշատակ է Կարապետ վարդապետին
ի դուռ|150ա|ն Վարագա Սուրբ Նշանին, ո՛չ ոք իշխեսցէ հեռացուցանել,
եթէ ոք յանդգ[ն]եսցի, ամօթ կրեսցէ զյաւիտենիցն. ամէն:
5. 183բ-4ա` Գիրքս յիշատակ է Կարապետ վարդապետին
ի դուռն Վարագա
Սուրբ Նշանին (նման` 3բ-4ա, 30բ-1ա, 232բ-3ա, 250բ-1ա):
6. 193ա (ԺԶ. դ., լուացուած, ջնջուած` 20 տող) /// Հայրապետի, որ
է /// գրոցս, յիշեա՛:
7. 352բ (ԺԸ. դ.) Բանին Հօր փառաց լուսոյ Պետր, Պետրոս, Պետ (այսպէս):
8. 353բ (ԺԷ. դ.) Ես` Յովան, ես` Յովանէս:
9. 149ա (ԺԸ. դ., նոտրգիր, ստ. լս.) Այս Ագաթանգեղ գիրքս
յիշատակ եւ (այսպէս) Սուրբ Էջմիածնայ է, օվ ոք որ
իշխեսցէ, յանդգնելօվ զիւր
յանձին ունիլ զսա, նզօվեալ լիցի ամենայն սրբոց. ամէն:
10. 352ա (ԺԸ. դ.) Անմեղադիր լերուք զանարժան ծառա ձեր
Յակոբա:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 1ա, 211բ,
351բ «ԳԻՐՔՍ
ՍՈՒՐԲ ԷՋՄԻԱԾՆԱ Է»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` Աա «Անակ,
Ադամ եւ Եւայ Հ»: Բա «ծառա, ծնունդ լուսնի այգի, Սուրբ Էջմիածին եւ լոյս»:
56ա «Տէր Աստուած որն»: 190ա «ասաց»: 194ա «յութ եւ ի»: 222բ ստ. լս. «Ն, Ն, Ն».
ջնջուած: 352բ (ԺԸ. դ.) «Բանանայ, աղօթք գիշերա[յ]ին: Աստուած յաւիտենական
բարերար եւ ամենակալ ըստեղծիչ լուսոյ եւ»: 353բ (ԺԸ. դ.) «Բանին Հօր փս, չսբջմբլս»`
մատիտով: «Ով սուրբ Տիրամայր Աստուածածին, աղաչեա, պաղատեա, մաղդեա, աղերսեա,
առ Որդին քո Միածին, զի թողցէ զյանցանս մեղաց իմոց եւ պարգեւեսցէ ինձ երկնից
արքայութիւնն եւ տաւցէ ինձ սէր եւ իմաստութիւն», տարբեր, բառեր եւ բառակապակցութիւններ:
ՆՇՈՒՄ` Կազմաստառին
փակցուած թերթիկին` «ՌԺԸ. - 1569. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
182ա` 1018/1569 թ., 231բ` 1019/1570 թ.:
1921
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԱՄԱՍԻԱ |
ՋԽԱ.
- 1492 |
ԳՐԻՉ` Անդրէաս
երէց: ՍՏԱՑՈՂ` Ամիրտովլաթ
բժիշկ (Ամասիացի):
ԹԵՐԹ` 183:
ՊՐԱԿ` Ա-ԺԶx12 (Ա 10, ԺԶ 5): ՆԻՒԹ` մագաղաթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
24,8x17: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(18,5x12,5): ԳԻՐ` բոլորգիր
(նմուշ` 66բ): ՏՈՂ` 30: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի. միջուկը` տախտակ.
աստառը` կանաչ մետաքս. լուսանցակողերը` կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Ճակատազարդ`
1ա, 46բ, 113բ: Լուսանցազարդ` բուսական: Զարդագիր` թռչուն, հանգուցագիր:
Գոյներ` կարմիր, մանուշակագոյն, կապոյտ, շագանակագոյն:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - 1. Մամբրէի
Վերծանողի Ճառ Յարութեանն Ղազարու: ԺԱ.-ԺԲ. դդ.: 2 (Ա-Բ, սկ.) ստացուած մէկ
թերթի ընդլայնակի ծալումով: Մագաղաթ, երկսիւն (25x22), մանր ուղղագիծ երկաթագիր:
Տող` 34: Կարդալ` Աբ1-Բա1, Աբ2-Բա2,
Աա1-Բբ1, Աա2-Բբ2. «...յարութենէն
Ղազարու մինչեւ ի խաչելութիւնն... յայտնութիւն խորհրդոյն ցու[ցանել նոցա]»:
Տե՛ս
Մամբրէ Վերծանող, Ճառք [Դատումն քերդածայ...], Երանելոյն Մամբրէի Վարծանողի
ասացեալ ի Յարութիւնն Ղազարու, Մատենագիրք Հայոց, հ. Ա., Ե. դար, Անթիլիաս-Լիբանան,
2003, էջ 1095-7:
2. Աւետարան Մարկոսի: Ժ. դ:
2 (Գ-Դ., վջ.), ստացուած մէկ թերթի ընդլայնակի ծալումով եւ ընդերկայնակի
եզրահատումով: Մագաղաթ: Երկսիւն, բոլորգիծ երկաթագիր: Տող` 21: Ունի բուսական
եւ թռչնային լուսանցազարդեր` Դա: Գոյներ` կարմիր, կապոյտ, կանաչ: Ունի լուսանցային
համաբարբառ` 2-4 տող: Կարդալ` Դա1-Գբ1, Դա2-Գբ2,
Դբ1-Գա2, Դբ2-Գա1. «[ի] չքաւորութենէ
իւրմէ զամենայն ինչ... մի մտցէ բառնալ ինչ տանէ» (ԺԲ. 44 - ԺԳ. 15):
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի եզրերը մաշուած, մէջքը ճաքճքուած, ստորին եւ վերին անիւնների կաշին
պոկուած` երեւում են կարի թելերը, կապիչներն ու գամերն ընկած. խոնաւութիւն
տեսած, պհպ. Ա-Բ` գրադաշտը հիմքի մոտ գունաթափուած, պատռուած, ցեցակեր եւ
մկնկեր (նաեւ 1-7 թերթերը):
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-12ա Գրիգորի եռամեծի քաջ հռետորի եւ անյաղթ
փիլիսոփայի իմաստայեղ անձին, աշակերտի Յովհաննու Որոտնեցւոյ Համառաւտ
տեսութիւն եւ լուծմունք դժուարիմաց բանից Պորփիւրի, ի խնդրոյ ոմանց նորին
աշակերտաց բանից խնդրողաց, զոր ինքն իւրայնովքն հասցէ իւրոցըն բաղձանաց
յառատաձիրն շնորհաց
Տե՛ս
ձեռ. 623 Գ, 192բ-206բ: ա/1ա-2բ: բ/2բ-3բ: գ/3բ-5բ: դ/5բ-6ա: ե/6ա-7բ: զ/7բ-8ա: է/8ա-9ա:
ը/9ա-12ա:
Բ. 12ա-46ա Նորին եռամեծին Գրիգորի արարեալ Լուծմունք
համառաւտ ի տեսութիւն Դաւթի
Տե՛ս
ձեռ. 623 Գ, 206բ-47բ: ա/12ա-3ա: բ/13ա-4ա: գ/14ա-5ա: դ/15աբ: ե/15բ-6բ, զ/16բ-8ա:
է/18աբ: ը/18բ-9ա: թ/19աբ: ժ/19բ-21ա: ժա/21աբ: ժբ/21բ-2բ: ժգ/22բ-3բ: ժդ/23բ-4ա: ժե/24ա-5ա:
ժզ/25ա-6ա: ժէ/26ա-7ա: ժը/27ա-8բ: ժթ/28բ-9բ: ի/29բ-30բ: իա/30բ-1բ: իբ/31բ-2բ: իգ/32բ-3ա:
իդ/33ա-4բ: իե/34բ-6ա: իզ/36ա-7ա: իէ/37ա-8ա: իը/38ա-40ա: իթ/40ա-6ա:
Գ. 46բ-113ա Եռամեծի Յովհաննու Հայոց փիլիսոփայի
եւ վարդապետի ի Հաւաքումն համառաւտ վերծանութեան Ստորոգութեանցն Արիստոտէլի,
ի Գրիգորէ աշակերտէ
Տե՛ս
ձեռ. 1648, 4ա-85բ: [Յաղագս ստորոգութեան]/46բ-53բ: ա/53բ-62բ: բ/62բ-70ա: գ/70ա-7բ:
դ/77բ-88բ: ե/88բ-9ա: զ/89ա-103բ: է/103բ-106բ: ը/106բ-9ա: թ/109ա-11ա: ժ/111ա-3ա:
Կից` 113ա Բառ Պղատոնի իմաստասիրի... ըստ այսմ աւրինակի
ի մեզ:
Դ. 113բ-83ա Յովհաննու Որոտնեցւոյ համառաւտ Լուծմունք
Պէրիարմէնիաս գրոցն
Տե՛ս
ձեռ. 1648, 85բ-179բ: [Նախադրութիւն]/113բ-9ա: ա/119ա-22բ: բ/122բ-5բ: գ/125բ-183ա:
Յիշատակարան Գրիգորի վարդապետի, աշակերտի Յոհաննէս վարդապետի Որոտնեցոյ`
183ա (յաւելեալ` «Այլեւ զհամշիրակ եղբայրն իմ զԳէորգ վարդապետ Երզնկացի,
որ աշխատեցաւ սրբագրելով, եւ զնա յիշեսջիք ի Տէր, աղաչեմ, եւ Աստուած` պարգեւողն
բարեաց, յիշէ զձեզ եւ զմեզ. ամէն», տե՛ս ձեռ. 1694):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
183բ Փառք եւ
գոհութիւն արարչին ամենայն գոյից` յիմանալեաց եւ ի սգալեաց, յանմարմնոց
եւ ի մարմնաւորաց. ամէն: Շնորհիւ Տեառն կատարեցաւ գիրքս, որ է Արտաքին իմաստնասիրութեան
Լուծմունք, որ է իմաստք մեծ իմաստնասիրացն Պորփիւրի եւ Արիստ[ոտ]էլի` մեկնեալ
Մեծի եւ Անյաղթ փիլիսոփային
Դաւթի եւ լուծեալ
ի մեծ հռետորէ Յովհան[ն]իսէ վարդապետէ
Որոտնեցւոյ եւ ի
լուսաւոր րաբունապետէ Գրիգորէ եռամեծէ, ձեռամբ մեղսաներկ
եւ փցուն, սղալոտ եւ ծոյլ, դատարկ յամենայն բարեաց Անդրէաս անարժան երիցու,
կամաւք եւ յաւժարութեամբ խաւճայ Ամիրտովլաթ բժըշկին,
քանզի հմուտ գոլով ամենայն Աստուածաշունչ գրոց, այլ եւ ամենայն արտաքին
իմաստնասիրութեան հանճարոց, զոր եւ յայժմու ժամանակիս Երկրորդ Պտղոմէոս յայտնեալ` ըստ
գրասիրութեան, զի բազում գիրս թարքմանեաց ի յարապ եւ ի պարսիկ լեզուէ ի մեր
բարբառ, գիտելով քաջ եւ զնոցայն գիրն եւ զլեզու, որ եւ յարգեալ եւ պատուեալ
ի թագաւորացն իսմայէլացւոց, զի յառաջն բնակէր ի քաղաքս յԱմասիա եւ յետոյ գնացեալ
ի Կոստանդինուպաւլիս, առ թագաւորն, որ Մահամատ Խան կոչիւր: Եւ յետ մահուան նորա,
թոռն նորին` սուլտան Ահմատն, առաքեաց եւ էբեր առ ինքն ի քաղաքս
յԱմասիա` ի տեղի սնընդեան իւր եւ յոյժ սիրով ընկալաւ: Յորում ժամանակի գրեցի
զգիրքս ի վայելումն իմատնայեղ անձին իւրոյ եւ յիշատակ առ յապայսն:
Արդ, եղեւ զրաւ
գրոցս ի թվին ՋԽԱ. (1492): Աղաչեմ յիշել ի Տէր զվերոյգրեալսդ` զխոճա Ամիրտովլաթ բժիշկն`
զստացող սորա, եւ զամենամեղ գծողս, եւ դուք յիշեալ լիցիք առաջի Քրիստոսի:
Դարձեալ կրկին աղաչեմ յիշել ի Տէր զտէր Սարգիս քաջ րաբունին
եւ զտէր Թադէոս` գրոց
աշակերտ նորին, որին աւրինակէն գրեցի զգիրքս, զի աւրինակ սորա գրեալ էր
ձեռամբ տէր Թաթէոսին, ի յաշխարհն Հոնաց, ի քաղաքն Գազարիա, որ այժմ կոչի
Կաֆայ:
Տպ. ԺԵ.
դ. յիշ-ք, Գ., էջ 188-9:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` Բա «Գալստեան
Տեառն», 1ա «լուծմունք է բ /// ի նոյն»: Գբ «Ելեալ ի բանդէն կապեալն արձակել
խաւարելն»: Դբ` այբուբեն:
ՆՇՈՒՄ` կազմաստառի
թերթիկին` ՋԽԱ. - 1492. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1922
ԱՌԱՔԵԼ ՍԻՒՆԵՑԻ, ԼՈՒԾՄՈՒՆՔ ՍԱՀՄԱՆԱՑ ԳՐՈՑ
ԿՈՍՏԱՆԴՆՈՒՊՈԼԻՍ |
ՌՄԼԴ. - 1785 |
ՍՏԱՑՈՂ` Իսահակ
եպս. Գեղամացի:
ԹԵՐԹ` 146
(գրչի էջակալում` 1-286). չգրուած` 1ա, 2բ, 9բ, 145ա-6բ: ՊՐԱԿ` 1+Ա-ԺԳx12 (Ա 13, Բ, Գ, Դ, Ե 10, ԺԳ 8): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով (բուսական):
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 27x21: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն
(20x14,5): ԳԻՐ` նոտրգիր.
տարբեր (նմուշ` 15ա): ՏՈՂ` 28: ԿԱԶՄ` տպարանային, դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի,
զարդաշրջանակներ, փեղկերի կենտրոններում ճնշազարդեր. միջուկը` տախտակ.
աստառը` թուղթ. լուսանցակողերը` կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 1 (սկ.),
մաս կազմաստառի, հաշուած թերթաքանակի մէջ (թ. 1):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Ճակատազարդ`
3ա, 10ա: Լուսանցազարդ` բուսական: Զարդագիր` թռչուն, հանգուցագիր: Գոյներ`
կարմիր, կապոյտ, կանաչ, նարնջի, դեղին, մանուշակագոյն, շագանակագոյն,
սեւ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի անկիւնները մաշուած, քերծուած. թանաքի թթուայնութեան հետեւանքով
գրադաշտը գունափոխուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 3ա-132ա Սահմանաց քաղուածու,
արարեալ տէր Առաքելի եռամեծի եւ բանիբուն վարդապետի` աշակերտի սրբոյն
Գրիգորի Տաթեւացւոյ
Տե՛ս
ձեռ. 1234, 8ա-116ա: [Նախերգան]/3ա-9ա: Նորին տէր Առաքելի.../10ա-6բ: ա/16բ-24ա:
բ/24ա-31բ: գ/31բ-36ա: դ/36ա-43բ: ե/44ա-7բ: զ/47բ-61ա: է/61ա-5ա: ը/65ա-73ա: թ/73ա-8բ:
ժ/78բ-92բ: ժա/92բ-102բ: ժբ/103ա-12ա: ժգ/112ա-6ա: ժդ/116ա-7բ (Գրչից` 117բ «Հնգետասաներորդ
եւ վեշտասաներորդ պրակքն տե՛ս ի վերջն գրոյս»): ժե/143բ: ժզ/143բ-4ա: ժէ/117բ-24ա:
ժը/124ա-7ա: ժթ/127ա-31բ: ի/31բ-2ա:
Բ. 132ա-43ա Նորին տէր Առաքելի Սիւնեցւոյ եպիսկոպոսի
ի տեսութիւն բանին, որ ասէ. Ամենայն չար տանջելի - [Հարց]. Զի՞նչ է, որ ասէ` Ամենայն չար տանջելի է: Պատասխանի`
Վասն այսր... կատարեցաւ Քաղուածոյս Սահմանաց գրոյս ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ
մերոյ օրհնելոյն յաւիտեանս. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
2ա Զոր ստացայ
ի վայելս անձին իմոյ` նուաստ Իսահակ եպիսկոպոս Գեղամացի, որ եմ միաբան Սրբոյ Էջմիածնի Աթոռոյս լուսակերտի եւ աշակերտ եւ հօգեծին զաւակ տեառն Սիմէօնի գերերջանիկ
եւ գիտնական կաթուղիկոսի Ամենայն Հայոց` Երեւանեցւոյ փոխեցելոյ
առ Քրիստոս, զոր հանգուսցէ Քրիստոս ի դասս երջանիկ հայրապետացն սրբոց:
Ի Կոստանդնուպօլիս մայրաքաղաքի,
ի հայրապետութեան տեառն Ղուկասու երջանկափայլ եւ սրբազան կաթուղիկոսի
Ամենայն Հայոց Կարնեցւոյ, որում տացէ Տէր զխաղաղական
կեանս ընդ երկայն ժամանակս, յորմէ եւ առաքեցեալ իսկ էի ի գործ նուիրակութեան
նոյնոյ կայսերական քաղաքին: Ի թուոջ Փրկչին ՌՉՁԵ. (1785) եւ ի մերում թուոջ
ՌՄԼԴ. (1785):
144բ ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ. Յիշեսջիք ի սուրբ եւ հաճոյական
աղօթս ձեր զստացօղս իմաստալից գրոցս, այսինքն` Քաղուածուիս Սահմանաց Դաւթի
Անյաղթ փիլիսոփային, արարեցելոյս ի հոգէընկալ վարդապետէն Առաքելէ, զնուաստ եւ
զյոգնամեղ Իսահակ եպիսկոպոսս Գեղամացի եւ զհայրն իմ`
տէր Իսահակ
քահանայն եւ զմայրն իմ` Մահմազարն, զեղբայրն իմ`
զՍտեփաննոսն եւ զքորսն
իմ` զԵղիսաբեթն եւ զՀռիփսիմէն եւ զայլ եղբարս
եւ զքորս իմ եւ զհամայն ազգայինս` զհանգուցեալս եւ զկենդանիս: Եւ առաւել յիշեսջիք
ի Քրիստոս զհոգեւոր դաստիարակն եւ զուսուցիչն իմ եւ զհոգեծին ծնօղս` զտէր
Սիմէօն երջանկազարդ
կաթուղիկոսն` հանդերձ կրկնակի ծնողօք իւրովք եւ ամենայն ազգայնովք, եւ զայլ
ամենայն երախտաւորս իմ եւ զբարերարս, եւ դուք յիշեալ լիջիք յանճառ ողորմութիւնս
եւ ի գթութիւնս Տեառն Աստուծոյ, յերկակի կեանս ձեր. ամէն:
1923
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԳԱՆՁԱՍԱՐ |
ՌԻԵ. - 1576 |
ԳՐԻՉ` Կարապետ:
Ծաղկող` Աթանաս: ՍՏԱՑՈՂ` Յովանէս
կթղ. Աղուանից:
ԹԵՐԹ` 178.
չգրուած` 177ա: ՊՐԱԿ` Ա-ԺԶx12
(Ա 9, Դ 10, Զ 11, ԺԶ 4): ՆԻՒԹ` թուղթ:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 28,7x20: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն
(21,5x14), միասիւն (7ա): ԳԻՐ` բոլորգիր
(նմուշ` 14ա, միասիւն` 7ա): ՏՈՂ`
21-2: ԿԱԶՄ` մուգ
շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի . միջուկը` տախտակ. աստառը` կարմիր դրոշմազարդ
կտաւ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Դաւիթ
մարգարէ` 7բ: Կիսախորան` 8ա: Ճակատազարդ` 2ա, 25բ, 46ա, 67ա, 85ա, 105բ,
124ա, 142բ: Լուսանցազարդ` բուսական, թռչնային: Զարդագիր` թռչուն, հանգուցագիր:
Գոյներ` կարմիր, կապոյտ, մանիշակագոյն, սեւ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
խոնաւութիւն տեսած, որի հետեւանքով թանաքն արտատպուած հանդիպակաց էջերին
(7ա, 8ա), մանրանկարների ներկը խունացած, թ. 6-7ի միջեւ 3 թերթ ընկած. նորոգուած
նախ 1661ին, ապա 1963ին, որի ժամանակ եւ վերակազմուած հին եւ նոր կաշիների
միակցումով:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2ա-6բ Երանելոյն Եպիփանուն
եպիսկոպոսապետին Կիպրոսի արարեալ Պատճառս երգոց Սաղմոսարանին - Յամենայն ինչ, զոր ասաց հայրն մեր
Աթանաս... նուագարանաց սաղմոսին ի փառա Աստուծոյ, Հաւր եւ Որդոյ եւ Հոգոյն
Սրբոյ:
Կից` 6բ Եւ արդ գիտելի է, զի սաղմոսք
առանց վերնայգրի ԺԹ. ... ԺԵ. Աստիճանացն եւ չուոցն:
Բ. 6բ-7ա Բան ի Յովանէս Գառնեցւոյ
հոգէլի վարդապետի Վասն Դաւթեանն Սաղմոսի, որում [ոմանց] յերկբայս թուի/// (այսչափ,
3 թերթ ընկած):
Գ. 7ա [Իմաստութիւն Դաւթի
Քերողի. ձեռ.
2679, ԻԲ., էջ 154ա] - Ձեռք ամենակալ ստեղծ զիս... մարդիկ
իմանան:
Հանելուկի
համառօտումն է. հմմտ. Ա. Մնացականեան. Հայ միջնադարեան հանելուկներ, Եր.,
1980, էջ 36-47, 171-4:
Դ. 8ա-164բ [Սաղմոսարան]
Տե՛ս
ձեռ. 1642, 1ա-239ա: 1/8ա-25ա: ա/22ա-3բ: բ/23բ-5ա: 2/25բ-45բ: ա/42բ-4ա: բ/44ա-5բ:
3/46ա-66բ: ա/63ա-4բ: բ/64բ-5ա: գ/65ա-6բ: 4/67ա-84բ: ա/82բ-3բ: բ/83բ-4բ: 5/85ա-105ա:
ա/104ա-5ա: բ/105ա: 6/105բ-123բ: ա/122բ-3բ: բ/123բ: 7/124ա-42ա: ա/141աբ: բ/141բ-2ա:
գ/142ա: 8/142բ-64բ: ա/157ա-8ա: բ/161բ-3բ: գ/163բ-4ա: դ/164աբ: ե/164բ: զ/160ա-1ա:
է/161աբ (գլխակարգութիւնը` խախտուած):
Կից` 164բ-6բ [Ներբող Սաղմոսարանի] - Աստուածային այս բուրաստան
/ Սաղարթազարդ Սաղմոսարան ... Ոչ միայն յեղանակս գարնան / Այլ անթառամ ժամս.
ամենայն:
Դ. 166բ-73ա [ԺԱՄԱԳԻՐՔ]
Տե՛ս
ձեռ. 585, 1ա-64ա, 132ա-80ա: 1-3/չիք: 4/166բ-8բ: 5/168բ-70բ: 6/170բ-3ա:
Ունի
միայն Ճաշու երեք ժամեգութիւնները:
Ե. 173բ-4բ [Գրիգոր Նարեկացի, Մատեան ողբերգութեան] - Ընկա՛լ քաղցրութեամբ Տէր Աստուած... անճառից յերկինս
առաքել. ամէն (հատուած):
Տպ. Գրիգոր
Նարեկացի, Մատեան ողբերգութեան, աշխտ. Մ. Մ. Խաչատրեանի եւ Ա. Ա. Ղազինեանի,
Բանք Գ. եւ Դ., Երեւան, 1985, էջ 191-2:
Զ. 174բ-6բ [Ներսիսի Շնորհալւոյ] Աղաւթք իւրաքանչիւր
անձին հաւատացելոց ի Քրիստոս առ Սուրբ Երրորդութիւն եւ մի աստուածութիւնն - Հաւատով խոստովանիմ եւ երկիր պագանեմ քեզ... զխնդրուածս
իմ. բարեխ /// (շար. թափուած):
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ,
ԺԷ. դ.
1. 45բ Գիր գոզկապի - Թէ՛ մարդ, թէ՛ անասուն, թէ՛ ձի, թէ՛ ջուրի, գետնին վերայ հող մաղէ, մատեմբ գրի գրէ Է. անգամ, շուռ
անցոյ, ազատի Աստուծով (կից` հմայագրերի հայատառ աղիւսակ):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. (գրչի) 123բ Եւ զմեղաւոր Կարապետս յիշեա՛յ, եւ
Աստուած զձեզ իւր (այսչափ):
170բ Եւ զանարժան
Կարայպետս յիշեցէ՛ք,
եւ Աստուած զձեզ յիշէ իւր միւսանգամ գալըստեանն. ամէն:
173ա Աստուած
պարոնտիրին դատաստանն քաղցր առնէ, որ զսայ տուն երետ:
173բ Աստուած
ողորմի պարոնտէր Յոհանիսին
Գանձասարայ փակակալին,
Զգիրքս է դրել
ի յատենին`
Գանձասարայ
սուրբ Յովանիսին:
Քրիստոս հանգչի
ի յիւր հոգին
Եւ ողորմի իւր
ծնաւղին.
Եւ որ հիշէ զնայ
ի բարին,
Իւր գիր մեղացն
ջնջեսցին:
Ով պատուական
սուրբ քահանայ,
Թէ վարդապետ
ես կամ աբեղայ,
Կաթողիկոս
կամ մարհասայ,
Որք հանդիպիք
տառիս Դաւթեայ,
Եւ թէ սաղմոս
քեզ պիտենայ,
Եւ ասելոյ սիրտ
քո ցանկայ,
Գնա՛յ յատեան,
բա՛ց եւ ասա՛յ
Եւ զքո մեղաց
աղտըն լուա՛յ:
Եղբա՛յր, լսէ՛
զբանս ի սմա
Եւ ըզխրատս կատարեա՛յ.
Սաղմոսն գանձ
է, հաց չկայ`
Անմահութեան
աղբիւր է սայ:
Կացի՛ր յարթուն,
սաղմոս ասա՛յ,
Աստուած զքո
մուրատն տայ,
Գրագրիկս է քո
ծառայ,
Զմեզ ի յաղաւթքդ
քո յիշեա՛:
2. 7ա (ծաղկողի)
Ի թվիս Հայոց ՌԻԵ. (1576) ծաղկեցաւ եւ տան առաջն գ[րե]ցաւ ձ[եռ]ամբ ան[արժա]ն
եւ մեղսամած Աթանաս ձեր ծառայէ, ի խնդրոյ եւ ստացողի ած /// (մի քանի բառ ջնջուած) տառիս
ի տէր Յովհաննէս սրբասնեալ
եւ հեզահոգի, բարերար եւ աստուածասէր կաթողիկոսի ամենայն Հայոց եւ Աղուանից
եւ յառաջնորդ սուրբ ուխտիս Գանձասարա: Որք հ[ա]նդիպիք սմայ կարդալով
կամ աւրինակելով, յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս եւ լի բերանով Աստուած ողորմի ասաց[է՛ք]
/// (մի բառ անընթեռնելի): Եւ
Աստուածն ամենայնի, Տէրն մեր Յիսուս Քրիստոս ձեզ յիշողացդ եւ մեզ յիշեցելոցս
առհասարակ ողորմեսցի աստ եւ ի հանդերձեալն, բարեխաւսութեամբ Սուրբ Աստուածածնին. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 45բ Ուհանէս կաթողիկոս թվին ՌԽԶ. (1597) էր,
որ կաթողիկոսն աւրհնվեցաւ, ՌԽԷ. (1598) թվին մեռուն աւրհնեց Իսրայէլ (ստ. լս. կրկն.):
2. 45բ Աստուած ողորմեա՛յ Ս[ի]մէոն կաթողիկոսին.
թվին ՌԾԳ. (1604) Գենջոյ ղուլն երետ Թեռէտ (՞) աման խիստ
կոտորեց, դառն ժամանակ եղաւ:
Միայն
սա տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք, Ա., էջ 133:
3. 167բ (ստ. լս., 1604 թ.) Յիշէա՛, Տէ՛ր, ըզպաշտունս այս քո զծանողնս մեր զվարդայպետս,
զեղբարս, զընկերս, զկերակրիչս, զուխտայորս, զճանապ[արհ]որդս, ըզհա///րացիչս,
վաստակաւորս, զխրատով անողս, զաշխարհիս, զգերիս, զհիւանդս, զնեղեալ[ս], զնեղիչս,
զիշխանս, զչարաչարս, զբարերարս, զթշնամիս, զատելիս, զսիրելիս(՞) /// (2 բառ անընթեռնելի) իրեցին
մեզ հաւատով:
4. 1ա ԻԸ. (28) եպիսկոպոս. թվին ՌԿ. (1611):
5. 142ա (նորոգողի) Զվերջին զստացօղ սուրբ մատեանս Դաւթի, որ կոչի Սաղմոս,
զտէր Խաչատուրս, հայրն
իմ զՂունճան եւ մայրն
իմ զՊէկաղն, որ
են հանգուցեալ առ Տէրն ամենեցուն, զի յայս մատեանս կայր ցրուեալ այսր անդր, եւ
ժողովեցի եւ նորոգել տուի` յիշատակ ինձ եւ ծնօղաց իմոց հոգւոյ եւ մարմնոյ,
թվին ՌՃԺ. (1661) մէկին, ի հայրապետութեան տեառն Պետրոսի սրբազան կաթողիկոսի.
եւ մի բերան ողորմ[այ]իւ յիշեցէ՛ք զիս ի Քրիստոս, եւ զձեզ յիշէ իւր գալուստն,
եւ նմա փառք:
6. 177բ (ԺԷ. դ.) Գրեցաւ թվին (ջնջուած). Գրիգոր թվա /// (մի քանի բառ անընթեռնելի):
7. 177բ (ԺԷ. դ.) Աստուած հոգեւոր Տէր Ա. (1) աւրնդան (այսպէս)
ի համբիւր նայ Գիրիքոր (կրկն.):
8. 177բ (ԺԸ. դ.) Գիրիգոր եպիսկոպոս
աւրհնեցայ թուականիս Հայոց ՀԱ. (՞) Մահրապ պէկին Եսւան որդի Մելիք պէկին տղայ,
իշեա՛յ ի Տէր:
9. 178ա Ես Սարուպասս (՞) գրեցի թվին ՌՀ. /// (1621ից
յետոյ):
10. 178բ Ժամանակս ի /// (մի բառ անընթեռնելի) ի պարոնտէր
Թոմ ///
(ջնջուած) Գա[ն]ձասար
(մի քանի բառ ջնջուած) թվին
ՌԾ. (1601ից յետոյ):
11. 177բ (1648 թ.) Ես` [Սա]րքիս սարքաւակ,
գիրեցի թիվ Հայոց ՌՂԷ.ի (1648):
12. 178բ (ԺԸ. դ.) Ես` տէր Ովանէս, գիրեցի թվին
Ռ. (մնացեալը ջնջուած) [անար]ժան
Ովանէ[ս]:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 1ա, 177բ-8բ
զանազան բառեր, եւ բառակապակցութիւններ: 1բ «Գանձ անապական գիտար [Ս]ուրբ
Աստուածածին: Մեղայ Ամենասուրբ Երրորդութեանն Հաւր եւ Որդւոյ եւ Հաւգւ:
Երանելոյն Գոհանամ Բրզրենոգ(՞), որ գերակրեցեր զմեզ». զանազան բառեր եւ
նախադասութիւններ: 2ա ստ. լս. «Ի սուրբն ի սրբեան»: 24բ-5ա «ես Սարք»` այսչափ,
«ծեր»: 66բ այբուբեն, տարբեր տառեր, «Ծեր Սիմէոն Քրիստոսի տեսաւ տղացաւ կետ
Որդանան Եղիսապետ կանց առաջ Մարիամ յղացաւ» (կրկն.): «Անամօթ եղեցի ծառայ
Աստուծոյ եւ յամօթ եղեցի թշնամիք մեր յամենեքեան»: Այլ ձեռքով` «Ղուկաս,
Յարութիւն Ղազար աղքատ»: 177բ` «աղաչ»` կրկնուած վեց անգամ: «Նոր: Նշ»: 178ա
«նուաստ»: 178բ տարբեր տառեր:
ՆՇՈՒՄ` Պահպանակ`
Բա N 1923 (Էջ. N 1931), N 1923: Պահպանակին` «Վերակազմուած է հին եւ նոր կաշիների
միացումով, հին կազմաստառով: Սակայն այս կազմաստառը իրենը չէ: Գլխ. վերականգնիչ`
Ա. Խաչատրեան, 10/X/63 թ. Մատենադարան»:
1924
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
|
ՌՃԲ.
- 1653 |
ԳՐԻՉ` Աւետ
(3ա-139ա), Աբրահամ (146ա-349բ): ԾԱՂԿՈՂ` Յովհաննէ՞ս
(5ա):
ԹԵՐԹ` 351.
չգրուած` 1ա-2ա, 17բ, 139բ-45բ, 350ա-1բ: ՊՐԱԿ` Ա-Լx12
(Զ, Է, ԺԳ 8, Ը 11, Լ 16): ՆԻՒԹ` թուղթ,
լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
25x19,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն
(17,7x13): ԳԻՐ` բոլորգիր
(նմուշ` 38ա, 313ա): ՏՈՂ` 25: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով. միջուկը`
տախտակ. աստառը`, վանդակազարդ դեղին մետաքս. լուսանցակողերը` կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Կիսախորան`
18ա, 146ա: Ճակատազարդ` 336ա: Լուսանցազարդ` բուսական թռչնային: Զարդագիր`
թռչուն, հանգուցագիր: Գոյներ` մուգ եւ բաց կարմիր, կապոյտ, կանաչ, շագանակագոյն:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - Աւետարան
ըստ Մատթէոսի, ԺԶ. 26-28, ԺԷ. 1-14, ԺԸ. 18-35: Ժ.-ԺԱ. դդ.: 2 (Ա-Բ)+2 (Գ-Դ), ստացուած
երկու թերթի ընդլայնակի ծալումով: Մագաղաթ, երկսիւն (27,5x20), ուղղագիծ
երկաթագիր: Տող` 23: Լուսանցազարդ` բուսական` Բա, Բբ: Գոյներ` կանաչ, կապոյտ,
կարմիր, վարդագոյն, ոսկի: Ունի լուսանցային համաբարբառ` 2-3 տող: Կարդալ`
Աա1-Բբ1, Աա2-Բբ2, Աբ1-Բա1,
Աբ2-Բա2 «[ամե]նայն շահեսցի եւ զանձն իւր... ողորմեաց որդւոյ
իմոյ»: Գբ1-Դա1, Գբ2-Դա2, Գա1-Դբ1,
Գա2-Դբ2 «յերկրի եղիցի արձակեալ յերկինս... իւրաքանչիւր
եղբաւր իւրում»:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի Ա. փեղկը ցեցակեր, եզրերը մաշուած, մէջքի վերին եւ ստորին անկիւնները
պատռուած` երեւում են կարի թելերը. դռնակը ծալուած, եզրերը մաշուած եւ պատռուած.
խոնաւութիւն տեսած, ներկն արտատպուած հանդիպակաց էջին` 17բ, թթ. 1-3 ցեցակեր,
տեղ-տեղ` զանազան բծեր եւ հետքեր. Աբրահամ գրչի մասը (թ. 146-349) ունի նաեւ
ինքնուրոյն պրակահամարներ` Ա-ԺԷ., որոնք համապատասխանում են ընդհանուր
համարալման ԺԴ-Լ. տետրերին:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2բ-126բ [Հարցողաց Գիրք Բարսղի
Կեսարացւոյ] Սրբոյն Բարսղի եպիսկոպոսի Կեսարու Կապատովկացւոյ յառաջաբան
գրոցս յաղագս կրօնաւորաց (նոտրով
յաւելում)` Սանդուխտ
եւս
Տե՛ս
ձեռ. 436, 212ա-71ա: 1.ա/2բ-5բ: բ/5բ-9բ: -Ցանկ գրոցս ամենայն/9բ-17ա: 2/18ա-125բ:
3/125բ-6ա (Կանոնք սուրբ հօրս Բարսղի սահմանեալ): 4/126աբ:
Կից` 126բ-7ա Սրբոյն Բարսղի Թուխտ առ հաւատաւորս - Քոյրք
սուրբք եւ առաքինիք, ճգնաւորք... որ մտանէք ի յառագաստ հարսանեացն:
Բ. 127ա-38բ Երանելոյն Բարսղի արհեպիսկոպոսի
կապադովկացւոց ասացեալ Յաղագս պահոց
Տե՛ս
ձեռ. 436, 127ա-210ա: ա/127ա-34ա: բ/134ա-8բ: գ-իե/չիք:
Գ. 1. 146ա-283ա [Յովհաննու Կլեմաքսի Սանդուղք գիրք] - 146ա-8ա [Սանդուղք աստուածային ելիցն] - Ի գիրս կենաց յերկինս գրին... հաւանութեան գտցին: Այլ
հարկա /// (չշարունակուած, 147աբ արտաքին սիւնակները
չգրած) եւ հոգին յերկնից լեառնն բնակիւր եւ ոչ... նորին բնապատմութեանն:
Տե՛ս
ձեռ. 1919 Ա, 2բ-51ա: Յոհաննու առ Յոհաննես/148ա-9ա: 1/149ա-54ա: ա/154ա-6բ: բ/156բ-60ա:
գ/160ա-79բ: դ/179բ-87բ: ե/187բ-90ա: զ/190ա-7ա: է/197ա-200բ: ը/200բ-1բ: թ/201բ-3բ:
ժ/203բ-4բ: ժա/204բ-5բ: ժբ/205բ-6բ: ժգ/206բ-10բ: ժդ/210բ-20ա: ժե/220աբ: ժզ/221ա-2ա:
ժէ/222ա-3բ: ժը/223բ-4բ: ժթ/224բ-6ա: ի/226ա-7ա: իա/227ա-30բ: իբ/230բ-3ա: իգ/233ա-5ա:
իդ/235ա-7ա: իե/237ա-44ա: իզ/244ա-6բ: իէ/246բ-50ա: իը/250ա-7բ: իթ/257բ-63բ: լ/263բ-6ա:
լա/266ա-70ա: [Յառաջաբան]/270ա-83ա:
2. 283ա-7բ Կեանք եւ քաղաքավարութիւն երանելի
սուրբ հաւրն մերոյ Յոհաննու հաւր Սինեայ, որ կոչի Կլեմաքս, զոր գրեաց Դանիէլ
կրաւնաւորն` միակեաց Ռութայ լերինն - Ո՛չ է
կարաւղ բանք իմ, ով սիրելի եղբա՛րք, պատմել թէ ո՞ էր... եւ ի ներքոյ խրատք տեսութեան
ի փառս անեղին Աստուծոյ, որում փառք այժմ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն,
ամէն:
Դ. 287բ-32բ Լուծմունք դժուարիմաց եւ նուրբ բանից,
որ կան ի գիրքս յայս` կոչեցեալ Լկիմաքս (=Կլիմաքս), արարեալ Դանիելի կրաւնաւորի
Ռայիթեցւոյ
1. 287բ-9բ Վասն Ելիցն յաշխարհէ - Զի՞նչ է ուրացումն եւ ատելութիւն...
2. 289բ-91ա Վասն անհոգութեան - Զի ի բարեկրութիւն եւ ի չարակրութիւն...
3. 291ա-3ա Վասն հնազանդութեան - Հատողութեան ի բաց դրումն...
4. 293աբ Վասն ապաշխարութեան - Ինքն դատեալ եւ ինքն հոգացաւղ լինի...
5. 293բ Վասն յիշատակի մահուն - Մոռացումն Աստուծոյ պատուիրանաց...
6. 293բ Վասն սգոյ. Է. - Ինքնաշարժ եւ մշտաշարժ Աստուծոյ...
7. 293բ-4ա Վասն բամբասողութեան. Ժ. - Անպատկառելի
աղջիկք, որկրամոլութիւն...
8. 294ա Վասն ստութեան - Լսաւղք աշտիճան ինչ է, որոց
գան...
9. 294ա Վասն չար տիկնոջ որովայնին. ԺԴ. - Սպանդանոց
կոչի, ուր զանուշահամ...
10. 294ա-6ա Վասն անապականութեան. ԺԵ. - Հնազանդեցուցանէ
զանդամս մարմնոյն...
11. 296ա Վասն անմտութեան - Անզգայ է, որ անգործ ստացեալ ունի...
12. 296ա Վասն արթնութեան - Եթէ ի ձեռն արթնութեան անջիլ առնէ զհոգի...
13. 296աբ Վասն սնափառութեան - Առաջին ախտ, որկրամոլութիւն...
14. 296բ-7ա Վասն հայոյութեան - Յանհաւատութենէ
անհնազանդութենէ անհնազանդութիւն...
15. 297աբ Վասն խոնարհութեան - Ոչ անպատմելաբար անուն, այլ պատմելապէս...
16. 297բ-300ա Վասն դատողութեան խորհրդոց. ԻԶ. - Ութ են ազգային
խորհուրդք...
17. 300ա-1ա Վասն հանդարտելոցն - Ո[ր]պէս յամենայնի տեղիս այժմ ցուցանէ...
18. 301ա-2բ Վասն աղաւթից - [Մ]երկացուցանելի մանկունք են, որք նոր եկեալ...
19. 302բ Վասն անախտութեան. ԻԹ. - Վասն զի անախտք
առ ծայրագոյն... որում փառք այժմ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն, ամէն:
Ե. 302բ-349ա Ի կամս Աստուծոյ մարդասիրին եւ ի նախախնամութիւն
Սրբոյ Երրորդութեանն, որ է գոյացուցիչ Հայր եւ Որդի եւ Սուրբ Հոգի, այս են
բանք ճշմարտութեան սուրբ հաւրն Յոհաննու Աստուածաբանի, զոր ասացեալ է վասն
միանձանց եւ անապատականաց զոր ազդեաց ի նմա Հոգին Սուրբ
Տե՛ս
ձեռ. 1919 Ա., 53ա-71բ: 1/302բ-35բ: ա/303ա-6ա: բ/306աբ: գ/306բ-8ա: դ/308ա-9ա: ե/309ա-10բ:
զ/310բ: է/310բ-1ա: ը/311աբ: թ/311բ-6բ: ժ/316բ-8ա: ժա/318ա-21բ: ժբ/321բ-9բ: ժգ/329բ-31ա:
ժդ/331ա-33ա: ժե/333ա-4բ: ժզ/334բ-5բ: 2/335բ-49ա:
Զ. 349ա Դեղ ամենայն ցաւոց բժշկութեան յոգւոց
համայնց - Էհարց ոմն ի հարանց ընդ իմաստուն բժիշկ... այս դեղ է
ամենայն ցաւոց:
Է. 349աբ Ի պռաւխումէն ասա՛ ընդդէմ Սուրբ խորհրդոյն - Ողջունեմ զքեզ, փրկութի՛ւն աշխարհի... զմեղս աշխարհի:
Ը. 349բ Բանք գիտութեան եւ չափ անձին գիտելոյ - Չորք են կարգ գիտութեան... եւ այս յանդուգն
է:
Թ. 349բ Աղաւթք, զոր Յովաննէս ուսոյց իւր աշակերտացն - Հա՛յր սուրբ, տո՛ւր մեզ զբանդ քո... եւ զգայութիւնս. ա[մէն]:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
138բ-9ա (Աւետ գրչի) 0րհնեալ
է Աստուած յամենայն ժամ: Գիտութեամբ ընդ հրէիցն քաղաքաց եւ անգիտութեամբ
ընդ սոդոմայեցիսն, որոց ինձէն յոյժ վկայէի` անձին իմոյ բիւրապատիկ առնուլ
հատուցումն, թէ արդարութեամբ դատեցայց |139ա| այլ փրկեցայց ողորմութեամբ:
Այլ ակն ունելով, յուսով սպասեմ սուրբ ընթերցողացդ աղօթից յիշել զիս` անարժան
Աւետ գրչիս,
ընդ նմին եւ զծնօղսն իմ, եւ զյիշողքդ յիշեալ լիջիք ի քաղցրաձայնին, որ ասէ,
եթէ. Եկա՛յք աւրհնեալք Հօր իմոյ` ժառանգել անզրաւ յուրախութեան տեղին. ամէն:
335բ (Աբրահամ գրչի) Փառք ամենասուրբ
Երրորդութեան եւ մի աստուածութեան` Հաւր եւ Որդոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ այժմ եւ
միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն: Որոյ շնորհիւ եւ աւգնութեամբն յանկ ելեալ
կատարեցաւ գիրքս, որ կոչի Սանդուղք աստուածային ելից, եւ միւսն որ կոչի Յոհան Աստուածաբան, ձեռամբ
անարժան Աբրահամի, ՌՃ. եւ Բ. (1653) թվականի[ն], ի փառս Քրիստոսի աւրհնելոյն.
ամէն:
5բ Յիշեայ Յոհ[աննէ]ս:
Հաւանաբար
խորագրերը կարմագրողն է, գուցէ նաեւ ծաղկողը` ինչպէս կարծում է Վ. Յակոբեանը.
տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք, Գ., էջ 552, ծ. 27:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. Պհպ. Աա (1753 թ.) Գրեցաւ ձեռամբ եւեթ անուամբ Գաբրիէլ, որ եմ անուամբ
միայն քահանայ եւ գործովս յոյժ մեղաւոր, սեւերես, հող եւ մոխիր. ամենեցուն:
2. Պհպ. Բա Ո՜վ Գ[ա]բրիէլ, քանի կաս`
քուն մեղայ. ՌՄԲ. (1753). գի՛տ, ասա՛ եւ լե՛ր արթուն, մատո՛յ կուսին միշտ գոհութիւն:
3. Պհպ. Բա (ԺԷ. դ.) Քրիստոս Աստուա՛ծ, ողորմեա՛ Թամարին հոգւոյն եւ
Տիգրանայ եւ Թեւականն եւ Մխիթ[ա]րայ եւ Գրիգորոյ եւ Թագոյհէ եւ Յովանէսի եւ Թիկանն ծնաւղացն, Տիգրանայ ծնաւղացն եւ
Թամ[ա]րին ծողացացն
եւ Թագոսկէ տղայոցն
եւ Թագէ տղայոց
եւ Յովանի ծնաղացն
եւ Գրեգորոյ ծնաւղացն,
առհասարակ մեծի եւ փոքեր ողորմեսցէ:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 18ա, 349բ
«ԳԻՐՔՍ ՍՈՒՐԲ ԷՋՄԻԱԾՆԱ
ԳՐՔԱՏԱՆ Է. 1813»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` Բա «Ձեւ»` երկիցս,
«Գբրի»: 349բ «ա, այս որ է»:
ՆՇՈՒՄ` 1ա «ՌՃԲ. -
1653. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1925
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ՏԱՇՔԱՒԲՐՈՒ
(Դաշքօբրու) դղեակ (ՂՐԻՄ) |
ՊԾ.
- 1401 |
ԳՐԻՉ` Մարկոս:
ՍՏԱՑՈՂ` Հայրապետ աբեղայ:
ԹԵՐԹ` 273.
չգրուած` 2աբ, 180բ, 269բ-70ա, 271ա, 272ա-3ա: ՊՐԱԿ` Ա-ԻԳx12
(Ե, Է 14, ԺԳ, ԺԵ, ԻԲ, ԻԳ 10, ԺԹ 11)+2: ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով
(եռամահիկ): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
21,8x14,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն
(16,5x10,5), 221ա-69բ` միասիւն (16,5x9): ԳԻՐ` բոլորգիր
(նմուշ` 123բ, 242ա): ՏՈՂ`
24-28: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ
շագանակագոյն կաշի. միջուկը` տախտակ. աստառը` բազմագունի դրոշմազարդ
կտաւ. լուսանցակողերը` կարմիր:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - Աւետարան
Ղուկասու, ԺԹ. 31-43: Է.-Ը. դդ.: 2 (Ա-Բ)+2 (Ա-Բ) ստացուած մէկ թերթի ընդլայնակի
հատումով եւ ընդ երկայնակի ծալումով ու եզրահատումով: Մագաղաթ, երկսիւն,
բոլորգիծ երկաթագիր: Ունի բուսական լուսանցազարդ` Գբ: Գոյներ` կարմիր,
դեղին: Ունի լուսանցային համաբարբառ` 1-2 տող: Կարդալ` Գա, Բբ, Գա, Դբ, Բբ,
Աա, Դա, Աբ, Գբ, Բա «[Տեառն իւր]ում պիտոյ է... պատեսցեն զ[քեւ]»:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
տեղ-տեղ զանազան բծեր եւ հետքեր. Ճակատազարդերի տեղերը բաց` չլրացրած. նորոգուած
ԺԷ. դ., որին ժամանակակից է նաեւ կազմը:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1. 3ա-196բ [Յովհաննու Կլեմաքսի
Սանդուղք գիրք]
- 3ա-4ա Աբբա Յոհաննու թուղթ
հաւրն Ըռայիթու առ Յովհաննէս արժանագովն, հայրն եւ առաջնորդն Սինեա լերին,
վերագոյ բնութեան եւ հաւասար հրեշտակաց, հաւրդ հարց եւ վարդապետիդ յոյժ վերագունի
մեղաւորս Յոհանէսս առաջնորդ Ռայիթու ի Տէր ողջոյն
- Գիտացեալ մեր տգէտքս,
զոր առ ի Տէր քո...
- 4ա Սանտուխք աստուածային
ելիցն -
Ի գիրս կենաց յերկինս գրին...
- 4ա-5ա Ցանկ գրոցս է
- Ա. Վասն սնոտի կենցաղոյս
հրաժարել եւ մեկնել... ոչ անհաւատալի մնասցուք ապացուցին (Ունի Լ. միաւոր):
Տե՛ս
ձեռ. 1919, 2բ-51ա, 72ա-80բ: Յոհաննու առ Յովհաննէս/5ա-6բ (5ա Խորագիրը` Սկիզբն
արասցուք առ սակաւ մի ի բազմաց հռետորական գեղեցկութեամբ հանդերձ գովելի
վարիւք տախտակ հոգեւոր Յովհաննուէսս առ Յովհաննէս ուրախ լեր ի Տէր): 1/6բ-12բ:
ա/12բ-4բ (Խորագիրը ստ. լս.` 14բ): բ/15ա-8բ: գ/18բ-41բ (27բ ստ. լս.` գրչից` «Շատ
պակաս կայ»): դ/42ա-51ա: ե/51ա-4ա: զ/54ա-62ա: է/62ա-6ա: ը/66բ-8ա: թ/68ա-70ա: ժ/70ա-1բ:
ժա/71բ-2բ: ժբ/72բ-4ա: ժգ/74ա-9ա: ժդ/79ա-91բ: ժե/91բ-2բ: ժզ/92բ-3բ: ժէ/94ա-6ա: ժը/96ա-7ա:
ժթ/97ա-8բ:
98բ [Յիշատակարան թարգմանութեան] «Սրբասնեալ կրաւնաւոր Սիմէոն
թարգմանեցի ի ճառէն ի վեր ի վրաց լեզուէն»:
ի/99ա-100ա Նորին Վասն երկչոտութեան, որ է ծուլութիւն,
անիրաւութիւն - Երկընչոտութիւն մանկական
սովորութիւն է...
իա/100ա-5ա Նորին Վասն բազմակերպ սնափառութեան - Ոմանք երբեք ի բաժանման կարգ բանիցն զսնափառութիւն առաւել քան զբարձրամտութիւն
սահմանել սիրեցին...
իբ/105ա-8բ Նորին Վասն ամբարտաւանութեան - Ամբարտաւանութիւն ուրացումն Աստուծոյ է, գտեալ ի դիւաց...
իգ/108բ-10բ Նորին Վասն պատմելի խորհրդոցն հայհոյութեան - Ի չար արմատոյ եւ մաւրէ
չարագոյն...
իդ/110բ-3բ Նորին Վասն հեզութեան, պարզամտութեան,
անմեղութեան եւ չարութեան - Յառաջ ընթանայ արեգականն
լոյս առաւաւտուն...
իե/113բ-23բ Նորին Վասն ախտից կործանիչ բարձրական
խոնարհամտութեանն տեսանելի սգայութեամբ - Զսիրոյն Աստուծոյ բարեձեւութիւն եւ զխոնարհմտութեան սիրոյն զգեղեցկութիւն...
իզ/123բ-53բ Նորին Վասն դատողութեան խորհրդոց եւ
վասն ախտից եւ առաքինութեանց, այսինքն` դատողութիւն - Դատողութիւն ի վերայ նոր եկելոցն այս է...(149բ-53բ Նորին լուսաւոր եւ
համառաւտ բանք վասն յառաջ - Հաւատ հաստատուն մայր հրաժարման...):
Ի-ԻԶ.
գլուխները ձեռ. 1919ի համապատասխան հատուածներից տարբեր են:
իէ/153բ-7բ: իը/157բ-65բ
(165ա Այլ ձեռքով` «Զայս բանս յաւելորդ է եդեալ` հերձուածող երկաբնակ Սիմէօնի, ոչ է ընդունելի: |165բ| Բանքս եւս անյարմար երեւին): իթ(իը)/165բ-72բ:
լ(իթ)/172բ-5բ: լա(լ)/175բ-180ա: [Յառաջաբան]/181բ-96բ:
Կից` 181ա [Ցանկ աղիւսակ] - Լ. Վասն սիրոյ հաւատոյ
եւ յուսոյ... Ա. Վասն փախստեան յաշխարհէ առաջին ելք:
2. 196բ-201բ Կեանք եւ քաղաքավարութիւն երանելի
եւ սուրբ հաւրն մերոյ Յոհաննու հաւրն Սինէի, որ կոչիւր Կլեմաքս, զոր գրեաց Դանիէլ
կրաւնաւորն` միայնակեաց Ըռայիթու լերինն - Ո՛չ է կարող բանք իմ, սիրելի եղբարք... ի ներքոյ խրատք
տեսութեան, ի փառս անեղին Աստուծոյ, որում փառք այժմ եւ յաւիտեանս յաւիտեանց.
ամէն:
Բ. 201բ-19բ Լուծմունք դժուարիմաց եւ նուրբ բանից,
որք կան ի գիրքս յայս, կոչեցեալ Կլիմաքս, արարեալ Դանիէլ կրաւնաւորի Ռիթեցոյ
Տե՛ս
ձեռ. 1924, 287բ-302բ: ա/201բ-4բ (202բ Ի ստորին լուսանցս. Գրչից` «Երկրորդ չկայր
յաւրինակն, վասն այն զտեղն թողի պարապ»): բ/204բ-5բ (5աբ ունի Վասն աւտարութեան
- Մայր լինի յորժամ աւտարն...): գ/205բ-8ա: դ/208ա: ե/208աբ: զ/208բ: է/208բ-9ա:
ը/209ա: թ/209ա: ժ/209ա-11բ: ժա/211բ: ժբ/211բ: ժգ/211բ-2ա: ժդ/212աբ (212ա` Վասն հեզութեան):
ժե/212բ-3ա: ժզ/213ա-6բ: ժէ/216բ-8ա: ժը/218ա-9բ: ժթ/219բ:
Գ. 1. 221ա-31բ Յաղագս ծերոյն Մեծի Եգի[պ]տացւոյն - Ծեր
ոմն նըստէր ի դեհ երանելոյն Անտոնի... յորոց
փրկեսցէ զձեզ Քրիստոս որ է աւրհնեալ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Տե՛ս
Վարք հարանց, Բ., էջ 611:
2. 232աբ Ի թղթոյն Մով[ս]իսի Միայնակեցի Բան խրատու - Երկիւղն
Աստուծոյ մերժէ զամենայն չարախաւսութիւն... կարես ապրիլ շնորհաւքն Քրստոսի,
որ է աւրհնեալ յաւիտենս. ամէն:
3. 232բ-40բ Թուղթ մեծի հաւրն Մակարայ: Հայրն Մակար
գրէ ամենայն սիրելի որդւոց իւրոց աղաչելով եւ ողջունիւ - Զառաջինն եթէ սկսցի մարդ ոք տալ... եւ ըստ ճանապարհաց,
զոր գնացին ի վերայ երկրի, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
4. 241ա-52ա Սրբոյն Վասիլիոյ եպիսկոպոսի Կեսարոյ
ասացեալ ի բանն, որ ասէ Հայեաց ի քեզ - Բանիւ ետ մեզ զպէտսն... Արդ, հայեա՛ ի քեզ, զի հայեսցիս
յԱստուած. ամէն:
5. 252ա-60բ Այլ նորին Բարսեղի Յաղագս մախանաց - Բարի է Աստուած եւ բարեացն... ընդ որում Հաւր փառք հանդերձ
Սուրբ Հոգով յաւիտեանս. ամէն:
Դ. 261ա-2բ Տան սաղմոսաց մեկնութիւն, որ ասէ. Բարկանայք
եւ մի՛ մեղա՛՛՛. Յառաջագոյն եցոյց բանս. քուն զմեղսն... - Որդի՛ք մարդկան, մինչեւ յե՞րբ եք... գիտէ, զի նանիր է
եւ սուտ:
Ե. 263ա-9ա Դաւանութիւն հաւատոյ Հայկազ[ե]ան ազգիս
ի Հայրն անծին եւ ի յՈրդին ծնեալ եւ ի Հոգին Սուրբ բղխումն - Զի որպէս ի մասունս մարմնոյ... եւ մի էութեանց փառք յաւիտեան:
Զ. ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ, ԺԸ.
դ.
1. Պհպ. Ա, Բ, Գ, Դ [Քարոզ յումեմնէ ի վերա իշխանաց եւ
առաջնորաց] -
/// (սկիզբ թերի) Վասն այն ասէք. Մի՛ լինիր երաշխաւոր... զի զնոյն ինք///:
2. 270բ [Շարական Մինասայ եւ Գրաբոսայ] ԲԿ. - Որ է գտող
կորըստեան պատժող գողոցն յանդիման... (խազագրուած):
3. 1աբ [Քարոզ ի վերայ Նոյեան եւ Քրիստոսի] - /// (սկիզբ եւ վերջ թերի) ոչ
դարձաւ. սատայնայ անգաւ ի դժոխս... Քրիստոս միայն եմուտ ի դժոխսն բազում ելին///:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
12բ Զստացող
գրոցս զՀայրապետ կուսակրաւն
աբեղայ յիշեցէ՛ք ի Տէր, եւ Աստուած զձեզ [յիշէ]:
41բ Որպէս ցանկացաւ
այժմոյս այսմ տառի, որ կոչի Սանդուխդ գիրք երեսնամատեան, Հայրապետ կուսակրաւն
նորընծայ աբեղայ` յիշատակ իւր եւ ծնողաց եւ ամենայն արեան մերձաւորաց,
եւ որք հանդիպիք, յիշեցէ՛ք ի բարի մասին, եւ Տէր զձեզ [յիշէ]:
149բ Տէր Աստուա՛ծ,
ողորմեա՛ մեղապարտիս:
180ա Տէր Աստուա՛ծ,
ողորմեա՛ Պախումի մեղապարտի. ամէն: Քրիստոս Աստուա՛ծ, քոց սրբոց հարցն
միանձնացելոց ճգնաւորացն բարեխաւսութեամբ ողորմեա՛ ստացողի սուրբ գրոցս
Սանդխտի` Հայրապետ կուսակրաւն
աբեղի, վանաց Սուրբ Աւքսենդի հայրապետի եւ մարմնաւորաց
իւրեանց երկրորդաց եւ ամենայն ազգականաց, եւ ինձ` մեղապարտ գրչի, եւ քեզ
փառք եւ Տէր ամենայնի:
219բ Փառք համագոյական
եւ կենդանարար Երրորդութեանն` Հաւր անծնելութեանն եւ Որդւոյ ծնելութեան
եւ Սուրբ Հոգւոյն բըղխողութեան այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւ[իտենից]:
|220ա| Կատարեցաւ երկրորդ Կլիմաքս, այսինքն`
որ է Սանդուխտ, ձեռամբ մեղապարտ անձին Մարկոս գրչի, ի Տաշքաւբրու դղեակս, առ ոտս Սրբոյն Ստեփաննոսի, ի յաշխարհս
Հոնաց, ի յաշխարհի
բառ` Սուրխաթ եւ Ղրիմ կոչեցեալ, ի թվուականս մեծ յԱդամայ` վեց հազարերորդի
ութ հարիւրերորդի քսաներորդի Զ.երորդի (6826), ի ծննդէն Քրիստոսի` հազարերորդի
չորս հարիւրերորդի երորդի (1403)` Հայոց հաշուի, եւ ըստ Յունաց հաշուի` Ռ.երորդի
երեք հարիւրերորդի [ի]նըսներորդի երորդի (1393) եւ ըստ Ֆըռանգաց` հազարերորդի
[երեքհարիւրերորդի՞] [ի]նըսներորդի մին Թ.երորդի (1399), եւ ըստ Ասորոց`
Ռ.երորդի [երեքհարիւրերորդի՞] [ի]նսներորդի ութերորդի (1398) եւ ըստ
պատճէն Յաբեթական տումարիս Հայոց ՊԾ. (1401): Տանուտէր տարոյն` Առեւծն,
ի Մայիս ամսոյ ԻԱ. (21), ի կաթողիկոսութեան Հայոց Կարապետի եւ յեպիսկոպոսութեան
մերոյ նահանգիս ամենայն հիւսւսական կողմանց` տէր Ստեփանոսի, եւ վարդապետութեանն տեառն Խաչատրի, եւ յանբարի
ժամանակս, որ սղութիւն էր. հացն կապիճն Լ. (30) դրամ եղեւ:
Այս Սանդուխտ
գիրքս, որ Կլիմաքս կոչի,
վաղընջուց թարգմանեալ է յումեմնէ ի յԱնդիոք, ի Սուրբ Սիմեւոն, զառաջքն Ի.
(20) ճառ, ի յոյն լեզուէն. եւ ո՛չ ժամա|220բ|նեաց կատարեալ, քանզի վախճանեցաւ,
իսկ այլ ոմն յեղբարց մերոց, անուն Սիմէոն` <Սիմոն> կոչեցեալ, ի քսան ճառէն ի
վեր թարգմանեաց ի վըրաց լեզուէ, գլուխք երկոտասան եւ մեկնութիւնս` ՃԼԵ.-Զ:
Արդ, որք ընթեռնոյք
կամ աւրինակէք, յիշեցէ՛ք ի մաքրափայլ յաղաւթս ձեր զստացող գրոցս` զՀայրապետ կուսակրաւն
նորընծայ աբեղայ եւ զամենայն արեան մերձաւոր ազգականս իւր: Եւ կրկին յիշմամբ
յիշեցէ՛ք ի Տէր զՅոհանէս կուսակրաւն վճիտամիտ աբեղայ`
զհայր վանացն Սուրբ ուխտի Աւքսէնդիոսի, ամենայն ազգականաւքն
իւր: Եւ յիշեցէ՛ք ի սուրբ աղաւթս ձեր ի բարի մասին զթարմատար եւ զկարգընկէց
զՄարկոս
գրիչս, եւ սխալանաց եւ խոշբռուտ գրիս մի՛ մեղադրէք, զի
քարտէզս փառանգի էր, եւ աւրինակն դժար, եւ այդքան էր կար մեր եւ պէտս մեր:
Կորկոտ եւ թան,
/ Եւ փորս մեզ գուսան, / Որ է ծաղրական. / այլ ըստ շնորհաց ձեր ընթերցջիք. ի
փառս Աստուծոյ. ամէն:
Միայն
այս յիշ-ը տե՛ս ԺԵ. դ. յիշ-ք, Ա., էջ 19:
231բ Զստացող սուրբ գրոցս զՀայրապետ կուսակրաւն
աբեղայ, եւ զիս` զանպիտան Մարկոս գրիչս յիշեսջիք ի Տէր, եւ Քրիստոս
զձեզ [յիշէ] յիւր մարանաթայի:
240բ Քրիստոս Աստուա՛ծ, քոց սրբոց ճգնաւորաց բարեխաւսութեամբ
թողութիւն շնորհեա՛ Յոհաննէս հայրապետին վանաց Սուրբ Աւքսենդիոսի եւ ծնողաց
նորին, եւ ստացողի սուրբ գրոցս Հայրապետ կուսակրաւն
աբեղայի եւ ծնողաց նորին. եւ քեզ փառք յամենայնի: Եւ զանպիտան գրիչս` կարգընկէց
Մարկոսս թողութեան
յիշման արժանի արարէ՛ք, աղաչեմ զձեզ. վայ է ինձ:
260բ Տէր Աստուա՛ծ, ողորմեա՛ ստացողի գրոցս Հայրապետ աբեղի (այսպէս) եւ ծնողաց իւրոց. ամէն: Նոյնգունակ ողորմեսցի
Քրիստոս Աստուած եւ յիշման արժանի զմիաբան վանիցդ սուրբ տեղացդ զՅոհաննէս հայրպետն (այսպէս) եւ զեղբարսն
իւր զհնազանդեալսն` զԿարապետ աբեղայ եւ Ծերունն եւ զԿարապետ իրիցու զթոռներն
զնորընծայ տղայ աբեղայքն:
269ա Սուրբ Երրորդութի՛ւն անմահ, աղաւթիւք սրբոց քոց դաւանողաց
ուղղափառաց պահեա՛ զստացող սուրբ մատենիցս զՀայրապետ կուսակրաւն
արեղայ, եւ զառաջնորդ վանաց զՅոհաննէս, հանդերձ միաբանաւքն, ի յանստեղծիցն Աստուծոյ արկածից
յորոգայթէ. ամէն: Եւ զանպիտան գրիչս յիշեցէ՛ք ի բարի մասին, զի յոյժ մերաւոր
եմ եւ կարգընկէց, եւ Քրիստոս Աստուած զձեզ յիշէ ի յիւր միւսանգամ մարանաթայ.
ամէն: Աւարտ է գրոցս ՊԾ. (1401) թվականիս հայոց:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
269ա (ԺԷ. դ.)
Նա եւ թէ արժանի համարիք, ընդ վերոյ յիշատակեալսն եւ զանարժան կազմող գրոցս
եւ զիմսն ամենայն յիշեսջիք ի մաքրափայլ աղաւթս ձեր եւ թողութիւն մեղաց հայցեցէ՛ք,
զի յոյժ լերկ է անձն իմ յամենայն գործոց բարեաց (2 տող ջնջած):
270բ (ԺԸ. դ.)
Յիշատակ է սուրբ գիրքս Սարգիս մահդասին:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 93բ «Ով ընթերծողյիլ
(՞) էշ»` ԺԸ. դ.: 270բ «որ էգտո», տառեր, բառակապակցութիւններ: 273բ «Ա, Բ,
Գ, Դ, Ե» այլ գրեր:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ` 271բ մատիտանկար
հրեշտակ:
ՆՇՈՒՄ կազմաստառին
փակցուած թերթիկին. «ՊԾ.-1401. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1926
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ՏԱԹԵՒ |
ՌՃԹ. - 1660 |
ԳՐԻՉ` Գրիգոր
քհյ: ԾԱՂԿՈՂ` Յակոբ
երէց (՞):
ԹԵՐԹ` 371.
չգրուած` 1բ-2բ, 4բ, 6ա, 370բ-1բ: ՊՐԱԿ` Ա-ԼԱx12
(ԼԱ 11): ՆԻՒԹ` թուղթ,
լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
19,2x15,2: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(9x12,8): ԳԻՐ` բոլորգիր
(նմուշ` 31ա): ՏՈՂ` 19: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով. միջուկը`
տախտակ. աստառը` բազմագունի դրոշմազարդ կտաւ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 2 (Ա-Բ), սկ., չգրուած մագաղաթ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Կիսախորան`
5ա: Ճակատազարդ` 224ա: Լուսանցազարդ` բուսական, յուշկապարիկ` 67բ, 149ա,
292բ, թռչնային: Զարդագիր` թռչուն, հանգուցագիր: Գոյներ` կարմիր, նարնջի,
մանուշակագոյն, դեղին, կանաչ, կապոյտ, սեւ:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - Աւետարան
Մատթէոսի, ԻԷ. 34-47: ԺԱ. դ.: 2 (Գ-Դ), ստացուած մէկ թերթի ընդլայնակի երկտակումով,
ընդերկայնակի եւ ընդլայնակի եզրահատումով: Մագաղաթ, երկսիւն, բոլորգիծ
երկաթագիր: Ունի լուսանցային համաբարբառ (1-3 տող): Կարդալ` Գբ1-Դա1,
Գբ2-Դա2, Գա1-Դբ1, Գա2-Դբ2.
«ոչ կամէր [ըմպե]լ... [իբրեւ] լուան ասեն»:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի Բ. փեղկը կազմաստառով հանդերձ, մէջքի ստորին մասը եւ պահպանակը`
ցեցակեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1. 3ա-247ա [Յովհաննու Կլեմաքսի
Սանդուղք գիրք]
- 3ա-4ա [Ցանկ] [Գ]իրքս յայս սուրբ,
կոչեցեալ Սանդուխք աստուածային ելից -
Ի գիրս կենաց յերկինս գրին...
- 5աբ, 6բ-7ա [Նախերգան]
- Միտ դիր, թե որպէս
ճշմարտութեամբ զՔրիստոսի...
Տե՛ս
ձեռ. 1919 Ա., 2բ-51ա, 72ա-80բ: Յոհաննու առ Յոհաննէս/7ա-9ա: 9ա-18բ: ա/18բ-23ա:
բ/23ա-30ա (28բ-30ա` Վասն երազոց): գ/30ա-67ա: դ/67ա-82ա: ե/82ա-6ա: զ/86ա-98ա: է/98ա-104ա:
ը/104ա-6բ: թ/106բ-9բ: ժ/109բ-11բ: ժա/111բ-3ա:
ժբ/113ա-5բ: ժգ/115բ-22ա: ժդ/122ա-38բ: ժե/138բ-9բ: ժզ/139բ-41բ: ժէ/141բ-4բ: ժը/144բ-6ա:
ժթ/146բ-9ա: ի/149ա-50բ: իա/150բ-6ա: իբ/156ա-60բ: իգ/160բ-3բ: իդ/163բ-7ա: իե/167բ-79ա:
իզ/179ա-82բ: իէ/182բ-8ա: իը/188ա-200բ: իթ/200բ-12ա: լ/212ա-7ա: լա/217ա-23ա: Յառաջաբանութիւն/223ա-47ա
(224ա գրչից` «Ի հանդարտելոց ճառէն ի հետ նոր եղեւ գտեալ եւ այս ճառացոյց այսպէս
եդեալ զկնի յետուստ կուսէ սկսեալ: Եւ ես որպէս գտի, եդի, դու, որ փոխես, որպէս
կամիս, արա՛, կամք քո է»):
2. 247բ-55ա Կեանք եւ քաղաքավարութիւն երանելի
սուրբ հօրն մերոյ Յոհաննու` հօր Սինեայ, որ կոչի Կլէմաքս, զոր գրեաց Դանիէլ
կրօնաւորն` միակեաց Ռութա լերինն - Ո՛չ է կարող բանք իմ, ով սիրելի եղբա՛րք, պատմել... ի
ներքոյ խրատք տեսութեան, ի փառս անեղին Աստուծոյ, որում փառք այժմ եւ յաւիտեանս
յաւիտենից. ամէն. ամէն:
Բ. 255ա-84ա Լուծմունք դժուարիմաց եւ նուրբ բանից,
որ կան ի գիրքս յայս կոչեցեալ Կլիմաքս, արարեալ Դանիելի կրաւնաւորի Ռայիթեցւոյ
Տե՛ս
ձեռ. 1924, 287բ-302բ: ա/255ա-9ա: բ/259ա-61ա: գ/261ա-5ա: դ/265աբ: ե/265բ-6ա: զ/266աբ:
է/266բ: ը/266բ-7ա: թ/267աբ: ժ/267բ-7ա: ժա/271ա: ժբ/271աբ: ժգ/271բ-2ա: ժդ/272աբ:
ժե/272բ-3բ: ժզ/273բ-8բ: ժէ/278բ-81բ: ժը/281բ-3բ: ժթ/283բ-4ա:
Գ. 284բ-368բ Խնամն Աստուծոյ մարդասիրին եւ ի նախախնամութիւն
Սրբոյ Երրորդութեանն, որ է գոյացուցիչ Հայր եւ Որդ[ի] եւ Սուրբ Հոգի. Այս են
բանք ճշմարտութեան սուրբ հօրն Յոհաննու Աստուածաբանի, զոր ասացեալ է վասն
միանձանց եւ անապատականաց, զոր ազդեաց ի նմա Հոգին Սուրբ
Տե՛ս ձեռ. 1919, 53ա-71բ: 1/284բ-346բ: ա/285բ-91բ: բ/291բ-2բ: գ/292բ-5ա: դ/295ա-7ա: ե/297ա-9ա: զ/299աբ: է/299բ-300ա: ը/300ա-1ա: թ/301ա-10ա/ժ/310ա-3բ: ժա/313բ-20ա: ժբ/320ա-35բ: ժգ/335բ-8բ: ժդ/338բ-42ա: ժե/342ա-4ա: ժզ/344ա-6բ: 2/246բ-68բ:
Դ. 368բ-70ա [Մանունք]
1. 368բ Դեղ ամենայն ցաւոց բժշկութեան ոգւոց համայնց - Էհարց ոմն ի հարանց... դեղն ամենայն ցաւոց:
2. 368բ-9ա Ի Պռօսխօմէն ասա՛ ընդդէմ սուրբ խորհրդոյն - Ողջունեմ զքեզ, փրկութի՛ւն աշխարհի...
զմեղս աշխարհի:
3. 369աբ Բանք գիտութեան եւ զչափ անձին գիտելոյ - Չորք են կարգ գիտութեան... այս յանդուգն է:
4. 369բ Աղօթք զոր Յովհաննէս ուսուց իւր աշակերտացն - Հա՛յր սուրբ, տո՛ւր մեզ զԲանդ քո... զգայութիւնս:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
284ա ՌՃԹ.
(1660) թուին գրեցաւ սուրբ մատեանս այս ձեռամբ թշուառ մարդոյ` յոյժ վշտացեալ անձամբ,
յիրարեալ հոգւով, կուրացեալ մտօք եւ աղտով մեղաց ներկեալ մարմնով Գրիգոր քահանայ, որ անուամբս միայն եմ:
369բ-70ա Փառք
ամենասուրբ Երրորդութեանն եւ միոյ աստուածութեանն` Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն
սրբոյ: Ի թուիս Հայոց ՌՃԹ. (1660) ամին աւարտեցաւ գիրքս, որ կոչի Սանդուղք աստուածային
ելից, եւ միւս` Յոհան, որ կոչի Աստուածաբան: Գրեցաւ
ի գեւղս Տաթեւ, ի հայրապետութեան երից երանելոյ տեառն Յակոբա սրբազան կաթուղիկոսի
Հայոց
|370ա| եւ առաջնորդութեան սուրբ ուխտիս Ստաթէի Յոհաննէս արհեպիսկոպոսի,
եւ ձեռամբ մեղաւոր Գրիգոր քահանայի, որ անուամբս միայն
եմ եւ գործովս ունայն. եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն:
Տե՛ս
ԺԷ. դ. յիշ-ք, Գ., էջ 933-4:
1ա (ԺԷ. դ., ստ.
լս., կարմրով) Վա՛յ քեզ, սեւերես Յակոբ էրէց, մեղր
չտուի լեվ ոչում:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 5ա, 370ա «ԳԻՐՔՍ ՍՈՒՐԲ ԷՋՄԻԱԾՆԱՅ ԳՐՔԱՏԱՆ Է,
1813»: 7բ, 146ա, 370ա «ԳԻՐՔՍ ՍՈՒՐԲ ԷՋՄԻԱԾՆԱ Է»:
ՆՇՈՒՄ` 1ա «ՌՃԹ. -
1660. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1927
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
|
ՌՃԺԴ.
- 1665, ՌՃԺԶ. - 1667 |
ԳՐԻՉ` Անանուն
(1ա-267ա), Վարդենի (կոյս) (267բ-325բ):
ԹԵՐԹ` 324 (գրչի
էջակալում` 6-644). չգրուած` 1ա-2ա, 5աբ: ՊՐԱԿ` Ա-ԻԷx12:
ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 18,5x13: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(12,7x7,6): ԳԻՐ` բոլորգիր
(նմուշ` 156բ, 297ա): ՏՈՂ` 24: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի դռնակով. միջուկը`
տախտակ. աստառը` բազմագունի դրոշմազարդ կտաւ. լուսանցակողերը` կարմիր:
ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 2 (Ա-Բ, վրջ.) չգրուած թուղթ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ -
1667 թ., գծանկարային: Ճակատազարդ` 301ա: Լուսանցազարդ` բուսական` 278ա,
301ա, յուշկապարիկ` 291ա: Զարդագիր` հանգուցային: Գոյներ` կարմիր, կապոյտ,
սեւ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի եզրերը մաշուած, մէջքը ճաքած, վերին մասը պատռուած, կապիչներն ու
գամերն ընկած, կարերը թուլացած (յատկապէս` պրակ Ա-Գ.). գրադաշտը թեթեւակի
գունափոխուած, ունի յետագայ նորոգման հետքեր` թ. 203:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1. 2բ-214բ [Յովհաննու Կլեմաքսի
Սանդուղք գիրք]
- 2բ-6բ [Սանդուղք աստուածային
ելից եւ Ցանկ] - [Ի գիրս կե]նաց յերկինս գրին...
2բ (նոտրգրով) «Գիրք, որոյ անունն
ոչ գիտեմ, բայց այսքան միայն, զի յոյժ օգտակար խրատտու է մարդկան»:
Տե՛ս
ձեռ. 1919 Ա., 2բ-51ա, 72ա-80բ: Ցանկ/3ա-6բ: Յովհաննու առ Յովհաննէս/6բ-8ա: -8ա-15բ:
ա/16ա-9բ: բ/19բ-25ա (24ա-5ա` Վասն երազոց): գ/25բ-56ա: դ/56բ-68բ: ե/68բ-72ա: զ/72ա-82բ:
է/82բ-88ա: ը/88ա-90ա: թ/90ա-2բ: ժ/92բ-4բ: ժա/94բ-5բ: ժբ/95բ-8ա: ժգ/98ա-104ա: ժդ/104ա-19ա:
ժե/119աբ: ժզ/119բ-21բ: ժէ/121բ-4ա: ժը/124ա-5ա: ժթ/125ա-7բ: ի/127բ-8բ: իա/129ա-33բ:
իբ/134ա-7բ: իգ/137բ-40բ: իդ/140բ-3բ: իե/143բ-54ա: իզ/154ա-7բ: իէ/157բ-62բ: իը/162բ-73ա:
իթ/173ա-83ա: լ/183ա-7ա: լա/187ա-93ա: [Յառաջաբան]/ 193բ-214բ:
2. 214բ-22ա Կեանք եւ քաղաքավարութիւն երանելի
սուրբ հաւրն մերոյ Յոհաննու հաւր Սինեայ, որ կոչի Կլէմաքս, զոր գրեաց Դանիէլ
կրօնաւորն` միակեաց Ռութայ լերինն - Ո՛չ է կարաւղ բանք իմ, ով սիրելի եղբա՛րք... ի ներքոյ
խրատք տեսութեան, ի փառս անեղին Աստուծոյ, որում փառք այժմ եւ յաւիտեանս յաւիտենից:
Բ. 222ա-46բ Լուծմունք դժուարիմաց եւ նուրբ բանից,
որ կան ի գիրքս յայս կոչեցեալ Կլիմաքս` արարեալ Դանիելի կրաւնաւորի Ռայիթեցւոյ
Տե՛ս
ձեռ. 1924, 287բ-302բ: ա/222ա-5բ: բ/225բ-7ա: գ/227բ-31ա: դ/231աբ: ե/231բ: զ/231բ-2ա:
է/232ա: ը/232աբ: թ/232բ-3ա: ժ/233ա-5բ: ժա/235բ: ժբ/236ա: ժգ/236աբ: ժդ/236բ-7ա: ժե/237ա-8ա:
ժզ/238ա-42ա: ժէ/242ա-4բ: ժը/244բ-6ա: ժթ/246աբ:
Գ. 247բ-323բ Վասն Աստուծոյ մարդասիրին եւ ի նախախնամութիւն
Սրբոյ Երրորդութեանն, որ է գոյացուցիչ Հայր եւ Որդի եւ Սուրբ Հոգի, այս են
բանք ճշմարտութեան սուրբ հաւրն Յոհաննու Աստուածաբանի, զոր ասացեալ է վասն
միանձանց եւ անապատականաց, զոր ազդեաց ի նմա Հոգին Սուրբ
Տե՛ս
ձեռ. 1919, 53ա-71բ: 1/247բ-8բ: ա/248բ-53բ: բ/253բ-4ա: գ/254ա-6բ: դ/256բ-8ա: ե/258ա-60ա:
զ/260աբ: է/260բ-1ա: ը/261աբ: թ/261բ-70ա: ժ/270ա-2բ: ժա/272բ-8ա: ժբ/278ա-91ա: ժգ/291ա-4ա:
ժդ/294ա-7ա: ժե/297ա-9ա: ժզ/299ա-301ա: 2/301ա-23բ:
Դ. [Մանունք]
1. 323բ Դեղ ամենայն ցաւոց բժշկութեան ոգոց համայնաց - Ի հարցումն ի հարանց ընդ իմաստուն բժիշկ մի... դեղն ամենայն
ցաւոց:
2. 323բ-4ա Ի Պռօսխումէն ասա ընդդէմ սուրբ խորհրդոյն - Ողջունեմք զքեզ, փրկութի՛ւն աշխարհի... բառնաս զմեղս
աշխարհի:
3. 324աբ Բանք գիտութեան եւ զչափ անձին գիտելոյ - Չորք են կարգագիտութեան... այս յանդուգն է:
4. 324բ Աղօթք, զոր Յովհաննէս ուսոյց իւր աշակերտացն - Հա՛յր
Սուրբ, տո՛ւր մեզ զԲանդ քո... զմիտս մեր եւ ըզգայութիւնս:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
214բ Որք հանդիպիք
սմա կամ կարդալոյ, կամ աւրինակելոյ, աղաչեմ զձեզ, սո՛ւրբ ընթերցողք, վատթար
գծողիս մեղացն թողութիւն խնդրեցէ՛ք:
246բ [Ի] լրման
տառատպութեանս լիակատար գոհութիւն Աստուծոյ եւ ի կատարման ձեռակերտիս
անձեռագործ բարեբանութիւն Քրիստոսի: Եւ ի հանգստեան աւուրս անհանգիստ
բարբառով հանգստարար Հոգին Սուբր աւրհնեսցի ի ներկայս եւ որ գայն, եւ ի կատարեալն.
ամէն: Հայոց թուականիս գրեցաւ ՌՃԺԴ. (1665), զաւր այս մատեան յեռաթշուառ մարդոյ, յոյժ վշտացեալ անձամբ,
յիմարեալ հոգւով, կուրացեալ մտաւք եւ խաւարեալ աչաւք, եւ աղտով մեղաց ներկեալ
մարմնով, եւ որպէս ոք ցաւ սաստիկ եւ մահաբեր ի փորի ունելով եւ նեղեալ, դեղ
խնդրեսցէ եւ գտեալ ործացուցիչ (այսպէս) դեղ
յոյժ |247ա| զաւրաւոր ի բժշկել եւ առեալ, այլ ո՛չ ըմպիցէ, եւ ո՛չ ինչ աւգտի ի
ձեռին ունելն, նոյնպէս եւ ես գտի զայս դեղ հոգւոյ յոյժ զաւրաւոր, այլ ոչ ինչ
շահեցա յընթեռնուլս եւ ի գրելս, որովհետեւ ո՛չ կամեցայ ըմպել զսա գործովք,
այլ կամի կամակար մտաւք կորուստս, ո՜հ, վայ եւ վէրքս աւր ըստ աւրէ ճարակէ: Մատնեալ
իմ ի ձեռն չար ոսոխի մարմնոյս եւ լկտի եւ անառակ անպատկառ մտացս, եւ առաջնորդին
չարեաց, գտողին անաւրէնութեան, դիւին պղծոյ, եւ հասեալ եմ ի վիհս կորըստեան`
ինքնայաւժար դիմեալ, զոր Աստուծոյ միայն է դարձուցանել եւ կանգնել, որ կենդանի
առնէ զմեռեալս: Եւ դուք, ո՜վ մտառու ընթերցա՛ւղք, որք ի ձեռին կրէք եւ յակն
արկարէք զսա, յիշեսջիք աղաւթիւք եւ Աստուած ողորմայիւ զաշխատաւղ
սորա, ի կոկել թղթոցս յոյժ աշխատեցաւ գրիչս. մէկ էր, դեռ չէր փոխեալ սորա աշխատաւղ
գրիչս, մէկ այլ լինէր |247բ| այլվի կու գրէր. եւ զամենամեղ գրաւղս: Արդ, յիշաւղքդ
եւ յիշեցեալքս յիշեալ լիցուք ի Քրիստոսէ անմահ թագաւորէն եւ նմա փառք յաւիտեանս
յաւիտենից. ամէն:
300բ Գրեցաւ
թվին ՌՃԺԶ. (1667): Յայսմ ամի փոքր շահ Սէֆին նստաւ ի թախտ,
Աստուած իւրն տացէ բարի միտք եւ երկար կեանք. ամէն:
324բ (նոտրգիր)
Փառք պատիւ եւ գոհութիւն ամենասուրբ երրորդութեան` Հօր եւ Որդոյ եւ Սուրբ
Հոգոյն այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն: Որ ետ կարողութիւն տկար
անձինս` կոյս եւ ապաշխարօղ անուն Վարդենի, հասանել յաւարտ
սուրբ գրոցս ի թվին ՌՃ[Ժ]. եւ Զ.երորդումն (1667) /// (մի տող ջնջուած):
Տե՛ս
Հայերէն ձեռագրերի յիշատակարաններ, (1641-1660 թթ.), հատոր Գ., կազմեց`
Վազգեն Յակոբեան, Եր., 1984, էջ 760:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` ութանկիւն`
պատռուած, 193բ:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 324ա «արդարութիւն
եւ յիրա»:
ՆՇՈՒՄ Ա. կազմաստառի
թերթիկին. «Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1928
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԷՋՄԻԱԾԻՆ |
ՌՄԹ. - 1760 |
ԳՐԻՉ` Մարգարէ:
ԹԵՐԹ` 276+1 (կրկն.` 1). չգրուած` 1բ-1դ,
4բ: ՊՐԱԿ` 2+Ա-ԻԳx12 (ԻԲ 10, ԻԳ 13): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով (զինանշան): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 20,3x13,3: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (13x 7,5): ԳԻՐ` բոլորգիր (նմուշ` 75ա): ՏՈՂ` 25: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի. միջուկը` տախտակ. աստառը` բազմագունի
դրոշմազարդ կտաւ. լուսանցակողերը` կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Կիսախորան`
2ա: Ճակատազարդ` 258ա: Լուսանցազարդ` յուշկապարիկ` 140ա, 219բ, բուսական,
թռչնային: Զարդագիր` թռչուն, հանգուցագիր: Գոյներ` կարմիր, կանաչ, երկնագոյն,
շագանակագոյն:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի եզրերը մաշուած, Ա. եւ Բ. փեղկերին ցեցի հետքեր, կապիչները, գամերը
եւ դռնակն ընկած. խոնաւութիւն տեսած, գրադաշտը` թեթեւակի գունափոխուած,
թ. 274-6ին ցեցի անցքեր, վերջում` թ. 278ից յետոյ կան կտրուած երեք թերթի հիմքի
մասերը:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1. 2ա-186բ [Յովհաննու Կլեմաքսի
Սանդուղք Գիրք]
- 2ա-4բ, 5աբ [Սանդուղք աստուածային
ելիցն եւ Ցանկ - [Ի գիրս կե]նաց յերկինս գրին...
Տե՛ս
ձեռ. 1919 Ա., 2բ-51ա, 72ա-80բ: Յոհաննու առ Յովհաննէս/5բ-6բ: -6բ-13բ: ա/13բ-7ա:
բ/17ա-22ա: գ/22ա-50բ: դ/50բ-62ա: ե/62ա-5ա: զ/65ա-74ա: է/74ա-9ա: ը/79ա-80բ: թ/81ա-3ա:
ժ/83ա-4բ: ժա/84բ-6ա: ժբ/86ա-7բ: ժգ/87բ-93ա: ժդ/93ա-106բ: ժե/106բ-7ա: ժզ/107բ-7ա:
ժզ/107բ-9ա: ժէ/109ա-11ա: ժը/111ա-2բ: ժթ/112բ-4բ: ի/114բ-5բ: իա/115բ-20ա: իբ/120ա-3բ:
իգ/123բ-5բ: իդ/125բ-8բ: իե/128բ-37ա: իզ/137ա-9բ: իէ/140ա-4ա: իը/144ա-53ա: իթ/153ա-61ա:
լ/161ա-4բ: լա/164բ-69բ: [Յառաջաբան]/169բ-86բ:
2. 186բ-92բ Կ[ե]անք եւ քաղաքավարութիւն երանելի
սուրբ հօրն մերոյ Յոհաննու հօր Սինեա, որ կոչէ Կլիմաքս, զոր գրեաց Դանիէլ կրօնաւորն`
միակեաց Ռութայ լերինն - Ո՛չ է կարող բանք իմ, ով սիրելի եղբա՛րք, պատմել... ի
ներքոյ խրատք տեսութեան, ի փառս անեղին Աստուծոյ, որում փառք այժմ եւ յաւիտեանս
յաւիտենից:
Բ. 192բ-213բ Լուծմունք դժուարիմաց եւ նուրբ բանից,
որ կան ի գ[ի]րքս յայս կոչեցեալ Կլիմաքս` արարեալ Դանիէլի կրօնաւորի Ռայիթացւոյ
Տե՛ս
ձեռ. 1924, 287բ-302բ: ա/192բ-5ա: բ/195բ-7ա: գ/197ա-200ա: դ/200ա: ե/200բ: զ/200բ-1ա:
է/201ա: ը/201ա: թ/201աբ: ժ/201բ-4ա: ժա/204ա: ժբ/204աբ: ժգ/204բ-5ա: ժդ/205ա: ժե/205ա-6ա:
ժզ/206ա-9բ: ժէ/209բ-11բ: ժը/211բ-3ա: ժթ/213աբ:
Գ. 213բ-75բ Վասն Աստուծոյ մարդասիրին եւ նախախնամութիւն
Սրբոյ Երրորդութեանն, որ է գոյացուցիչ Հայր եւ Որդի եւ Սուրբ Հոգի. այս են
բանք ճշմարտութեան սուրբ հօրն Յոհաննու Աստուածաբանի, զոր ասացեալ է վասն
միանձանց եւ անապատականաց, զոր ազդեաց ի նմա Հոգին Սուրբ
Տե՛ս
ձեռ. 1919 Ա., 53ա-71բ: 1./213բ-4բ: ա/214բ-8բ: բ/219աբ: գ/219բ-21բ: դ/221բ-2բ: ե/223ա-4ա:
զ/224աբ: է/224բ-5ա: ը/225աբ: թ/225բ-32ա: ժ/232բ-4բ: ժա/234բ-9ա: ժբ/239ա-50ա: ժգ/250ա-2ա:
ժդ/252ա-4բ: ժե/255ա-6ա: ժզ/256բ-8ա: 2/258ա-75բ:
Դ. [Մանունք]
1. 275բ Տեղ ամենայն ցաւոց բժշկութեան հոգոց
համանաց (= համայնց) - Եհարց ոմն ի հարանց... դեղն ամենայն ցաւոց:
2. 275բ-6ա Ի Պռօսխումէն ասա ընդդէմ Սուրբ խորհրդոյն |276ա| - Ողջունեմք զքեզ փրկութիւն աշխարհի... բառնաս
զմեղս աշխարհ:
3. 276աբ Բանք գիտութեան եւ զչափ անձին գիտելոյ - Չորք են կարգագիտութեան... այս յանդուգն է:
4. 276բ Աղօթք, զոր [Յ]ովաննէս ուսուց իւր աշակերտացն - Հա՛յր
Սուրբ, տո՛ւր մեզ... եւ զգայութիւնս: Փառք պատիւ եւ գոհութիւն Ամենասուրբ Երրոր[դութեանն.
ամէն]:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
276բ (Շղագիր)
Փառք, պատիւ եւ գոհութիւն անեղին, անմահին եւ արարչագործօղին համայնից`
երկնաւորաց եւ երկրաւորաց եւ հոգեղինաց եւ շնչոց, որոյ ողորմութիւնն անքննելի
է, եւ գթութիւնն` անճառելի եւ անբաւելի, որում օրհնեալ է եւ օրհնեալ եղիցի
յաւիտեանս, որ ոչ իսպառ բարկանայ մեզ եւ ո՛չ յաւիտեան պահէ ոխս, ոչ ըստ մեղաց
արար եւ այլն: Վասն որոյ շնորհաց ունիմ մեղայ ի յամենասուրբ Երրորդութենէն եւ բիւրոց բիւր անգամ գոհութիւն, որ հասոյց աւարտ յառաջարկեալ
գործս, որում ոչ էի արժան ես` յեդնեալ
մեղսամած թշուառեալ ողորմելիս, իբրու Մարգարէ սեւաւորս`
գծագրել յայսմ տէրունական կտակս: Վասն որոյ ապաւինելով ի նոյնոյ առատ ողորմութիւնն`
գծագրեցի, եւ դուք` պարգեւող բարերարին հանդիպողքդ, միով ողորմեայիւ յիշեսջիք
ի սուրբ եւ ի մաքուր յաղօթս ձեր զտառապեալ եւ զխաւարամած հոգիս իմ, եւ դուք
յիշեալ լիջիք ի միւսանգամ գա[լստեանն]: Եւս զշղագրութեան գրոյս եւ զսղալանց
սորին ներել աղաչեմ, որ ոչ ըստ իմ կամացն էր, այլ ի շնչմանէ աղտեղի խորհրդոց:
Զի՞նչ կարեմ ասել, իմ անսահման անօրէնութենէս է: Եղեւ ի թվաբերուեանս մերոյ
ի ՌՄԹ. (1760) եւ ի յամսեանն Մայիսի` ի հայրապետութեանն տեառն Յակոբայ շնորհազարդ
կաթուղիկոսին եւ ի գերապայծառ երկնահանդէս մայրս մեր` Սուրբ Էջմիածին:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1ա (ԺԸ. դ.) Էջմի[ածին]. Սանդուխտ գիրքս է Սրբոյ Աթոռոյս, նորոգեցաք
եւ նոր ճանացաք: Գիրքս այս, որ անուանեալ կոչի
Սանդուխտ, է Սրբոյ Աթոռոյս Էջմիածնի, եւ ոչ ոք ունի հրաման եւ իշխանութիւն
ի յԱստուծոյ եւ ի մարդկանէ ի Սրբոյ Աթոռոյս յայլ տեղիս
տանելոյ եւ օտարացուցանելոյ:
4ա Այս Սանդուխտ
գիրքս, ես` Անտօն աբեղայս, եդի յիշատակ ի սուրբ վանս Սեւանու, ընդ որ խնդրի
ի միաբանութեանց ո՛չ ի վաճառ հանել եւ ո՛չ բաշխել ումեք եւ ո՛չ իւրացուցանել,
այլ ի հասարակութեան միջի պահպանել. 1835, 17 յուլիս: [Ա]նտօն աբեղայ:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 1բ «ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ ՊԵՏՐՈՍ ՎԱՐԴԱՊԵՏ ՌՃԻԴ. (՞)
(1675)»: 2ա, 276բ «ԳԻՐԳՍ ՍՈՒՐԲ ԷՋՄԻԱԾՆԱՅ ԳՐԱՏԱՆՆ Է 1813»: 2ա` կլոր,
կսախորանի կամարի տակ. «ՇԱՔԻԿԻՆ Է»: 4ա «ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ ՍՏԵՓԱՆՆՈՍ ՎԱՐԴԱՊԵՏ
1828»:
ՆՇՈՒՄ` 1ա «ԺԷ. Մ[եսրոպ]
եպիս[կոպոս]»:
1929
ԱՂԷՔՍԱՆԴՐ ԳԱԼԱՄԱԹ0, ԱՆՏԱՌ ՆՈՐԱԳՈՒՅՆ ՄՏԱԾՄԱՆՑ
|
ԺԸ. դար |
ԹԵՐԹ` 486
(գրչի թերթակալում` 1-423). չգրուած` 1ա-4բ, 479աբ, 481բ-6բ: ՊՐԱԿ` 4+Ա-Խx12 (Գ, ԺԵ, ԻԷ 10)+8: ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով
եւ լուսադրոշմով (բուսական զարդանախշով առիւծ, SA TOSCOLANO): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
22,5x17,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն
(16,3x12,5), 480ա-1ա` միասիւն (19,5x15): ԳԻՐ` նոտրգիր
(նմուշ` 214ա). 480ա-1ա` շղագիր (նմուշ` 481ա): ՏՈՂ` 31: ԿԱԶՄ` տպարանային դրոշմազարդ սեւ կաշի. միջուկը` ստուարաթուղթ.
աստառը` դեղին թուղթ, փեղկերի մէջտեղում ծաղկային ձուաձեւ ճնշադրոշմներ:
ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 4 (սկ.), թուղթ, հաշուած թերթաքանակի մէջ (թ.
1-4):
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի եզրերը, մէջքը եւ Ա. կազմաստառը ցեցակեր. խոնաւութիւն տեսած, թանաքը
տարածուած` 69ա, 93ա, 237ա, թանաքի թթուայնութեան հետեւանքով գրադաշտը
խիստ գունափոխուած` 277ա-300բ, թերթերի արտաքին աջ անկիւններում կան արաբական
թուերով պրականիշեր, որոնք կազմելու ժամանակ մասամբ կտրուել են:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
5ա-481ա [Աղէքսանդր Գալամաթօ, Անտառ
նորագոյն մտածմանց]
Տե՛ս
ձեռ. 90, 2ա-408ա: Խորագիրը` չիք: ա/5ա-18ա: բ(գ)/28ա-38բ: գ(դ)/39ա-44ա: դ(ե)/44ա-52ա:
ե(զ)/52ա-9բ: զ(է)/60ա-9ա: է(ը)/69ա-78բ: ը(թ)/78բ-90ա: թ(ժ)/90ա-6բ: ժ(ժա)/96բ-102ա:
ժա(ժբ)/102ա-9ա: ժբ(ժգ)/109ա-17ա: ժգ(ժդ)/117ա-22ա: ժդ(ժե)/122ա-30ա: ժե(ժզ)/130բ-6բ:
ժզ (ժէ)/136բ-42ա:
ժէ(ժը)/142բ-51բ: ժը(ժթ)/152ա-8ա: ժթ(ի)/158ա-65բ: ի(իա)/165բ-72բ: իա(իբ)/172բ-81բ:
իբ(իգ)/181բ-7բ: իգ(իգ` կրկնուած)/187բ-92բ: իդ/192բ-6բ: իե/196բ-200ա: իզ/200ա-5ա:
իէ/205ա -7բ:
իը(գլխահամար չունի` նախորդ գլխին կից) /207բ-9բ: իթ(իը)/209բ-17բ: լ (իթ)/217բ-24բ: լա (լ)/224բ-9բ: լբ(լը)/274ա-80բ:
լգ(լթ)/280բ-93ա: լդ (խ)/293ա-300բ:
լե(խա)/300բ-7ա: լզ(կե)/457ա-66բ: լէ (կզ)/466բ-70ա: լը(հ)/470ա-8բ: լթ(բ)/18բ-28ա:
խ(լէ)/263ա-74ա: խա(կդ)/437բ-46ա: խբ (խգ)/312բ-21բ: խգ (խէ)/336բ-43բ: խդ(խթ)/349բ-52ա:
խե(խբ)/307ա-12բ: խզ(ծբ)/358ա-64ա: խէ (ծգ)/364ա-72ա: խը(ծդ)/372ա-80բ: խթ(ծե)/380բ-6ա:
ծ(ծէ)/392ա-7բ: ծա(ծը)/397բ-403ա: ծբ(ծթ) /403ա-9ա: ծգ(կ)/409ա-13ա: ծդ(կա)/413ա-22ա:
ծե(կբ)/422ա-31բ: ծզ(խե)/321բ-9ա: ծէ (խզ)/329ա-36բ: ծը(խը)/344ա-9բ: ծթ(ծ)/352ա-6բ:
կ(ծա) /356բ-8ա:
կա(ծզ)/386ա-90բ: կբ(կգ)/431բ-37բ: կգ(կէ)/446ա-9բ: կդ(կը)/449բ-54ա: կե (կթ)/454ա-7ա: կզ (լա)/229բ-33բ: կէ(լբ)/234ա-8բ:
կը(լգ) /239ա-44ա:
կթ(լդ)/244ա-50ա: հ(լե)/250ա-7ա: հա (լզ)/257ա-63ա: Ցանկ/480ա-1ա:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
481ա (ԺԹ. դ.)
Վեհապետեան
Յովսէփ արքեպիսկոպոսս ժողովեալ շինեցի զայս ցանկ գրգոյս, ընթերցողաց ի դիւրութիւն (ստորագրութիւն):
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 5ա, 478բ «ԳԻՐՔ ԱՅՍ ՍՈՒՐԲ ԷՋՄԻԱԾՆԱ Է»:
1930
ՈԼԻՄՊԻՈԴՈՐՈՍ,
ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ՍՏՈՐՈԳՈՒԹԵԱՆՑՆ ԱՐԻՍՏՈՏԷԼԻ
|
ԺԳ. դար |
ԹԵՐԹ` 135:
ՊՐԱԿ` Ա-ԺԸx8
(Ա` 4, ԺԸ 3): ՆԻՒԹ` թուղթ:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
24x15,7: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (19,5x11,5): ԳԻՐ` բոլորգիր
(նմուշ` 95ա). 135աբ` այլ ձեռք (նմուշ` 135ա): ՏՈՂ` 20, ԺԶ.
դ. լրացման` 29 եւ 23: ԿԱԶՄ` ծաղկաթուղթ,
մէջքը` սեւ կաշի. միջուկը` ստուարաթուղթ. աստառը` թուղթ (ԺԹ. դ.): ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 2 (Ա-Բ)+2 (Գ-Դ). լուսանցակողերը` կարմիր:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի եզրերը մաշուած, մէջքը` խոնաւութիւն տեսած, մեծ մասամբ ցեցի անցքերով,
խոնաւութիւն տեսած, առաջին եւ վերջին թերթերը մաշուած, տեղ տեղ բնագիրը
քերուած, կան զանազան բծեր եւ հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-135բ Ոլիմպիոդորոսի Մեկնութիւն
Ստորոգութեանցն Արիստոտէլի
1. 1ա-3ա-/// (սկ.
թերի) անունութենէ,
եւ ապա եկեսցուք...
2. 3ա-6ա Գ. Տեսութիւն երրորդ
- Հոմանունք ասին,
հինգերրորդ յեղանակ իմաստասիրական...
3. 6ա-8բ Դ. Տեսութիւն չորրորդ
- Հոմանունք, եւթներրորդ
եւ վերջին յեղանակ հերձուածոցն...
4. 8բ-135բ Տեսութիւն հինգերորդ
ա. 8բ-10բ Տեսութիւն հինգերրորդ - Հոմանունք ասին. արդ, քանզի
ի բաժանմանէ վերաբերաք զքանակ...
բ. 10բ-4ա Ընդ այսոսիկ հանդերձ
Աստուծով եւ առաջիկա տեսութեանն, պրակք Բ.
- Առաջին գլուխ պարփակելոցն զԱրիստոտէլի...
գ. 14ա-8ա Ընդ այսոսիկ հանդերձ
Աստուծով եւ առաջիկա տեսութեանս, պրակք Գ.
- Հինգերրորդ յեղանակ էր հոմանունութեան...
դ. 18ա-21ա Ընդ այսոսիկ հանդերձ
Աստուծով եւ առաջիկա տեսութիւնս, պրակք Դ.
- Երկրորդ գլուխն է յառաջադրեցելոց...
ե. 21ա-4ա Ընդ այսոսիկ հանդերձ
Աստուծով եւ առաջիկա գործաւորութիւն, պրակք Ե.
- Բաժանումն ինքնադիմացն ըստ բաժանման...
զ. 24ա-30բ
Ընդ այսոսիկ հանդերձ
Աստուծոյվ եւ առաջիկա [պրակքս], պրակք. Զ. - Եւ արդ, վասն զի բազում գոլ զարիստոտէլական
շարագրածութիւնս...
27ա (մատիտով, շղագիր ի ստ. լս.)
«Շարունակութիւնը տե՛ս թ[երթ] 34ա, տող 3»:
է. 30բ-4բ Ընդ այսոսիկ հանդերձ
Աստուծով եւ առաջիկա պրակքս, պրակք Ժ.
- Տասներրորդ եւ վերջին գլուխ առաջադրեցելոցն...
ը. 34բ-8ա Ընդ այսոսիկ հանդերձ
Աստուծով եւ առաջիկա պրակքս, պրակք Է.
- Եւ վասն զի եցոյց մեզ բանս...
34բ Լս-ում
գրութիւն` պատռուած:
թ. 38ա-41ա Ընդ այսոսիկ հանդերձ Աստուծով եւ առաջիկա
պրակքս, պրակք Ը. - Յառաջիկայում գործաւորութեանս խնդրեմք զվեցերրորդ...
ժ. 41ա-4բ Ընդ այսոսիկ հանդերձ Աստուծով եւ առաջիկա
պրակքս, պրակք Թ. - Ութերորդ գլուխ առաջադրելոցն խնդրել...
42բ
(մատիտով` շղագիր ԺԹ.-Ի. դ.) «Շարունակութիւնը տե՛ս թերթ 27ա` տող 2»:
ժա. 44բ-6բ Ընդ այսոսիկ հանդերձ Աստուծով եւ առաջիկա
պրակքս, պրակք ԺԳ. - Վասն զի դիտաւորութիւն ստորոգութիւնք են...
ժբ. 46բ-51ա Ընդ այսոսիկ հանդերձ Աստուծով եւ առաջիկա
պրակքս, պրակք ԺԴ. - Հոմանունք ասին, որոց անուանքն...
ժգ. 51ա-3բ Ընդ այսոսիկ հանդերձ Աստուծով եւ առաջիկա
պրակքս. պրակք ԺԵ. - Սահմանեալ Արիստոտէլի զհոմանուանսն...
ժդ. 53բ-9ա Ընդ այսոսիկ հանդերձ Աստուծով եւ առաջիկա
պրակքս, պրակք ԺԶ. - Փաղանունք, որոց եւ անունն հասարակ...
ժե. 59ա-62ա Ընդ այսոսիկ հանդերձ Աստուծով եւ առաջիկա
պրակքս յասիցելոցն է, ինչ որ ըստ շարամանութեան ասի եւ է պրակք ԺԷ. - Յետ հոմանունցն
եւ փաղանունցն...
ժզ. 62ա-5ա Ընդ այսոսիկ հանդերձ Աստուծով եւ առաջիկա
պրակքս. պրակք ԺԸ. Էական է, ինչ որ զէնթայ (այսպէս) - Յետ բաժանման
ասիցելոցն...
ժէ. 65ա-8բ Ընդ այսոսիկ հանդերձ Աստուծով եւ առաջիկա
պրակքս. պրակք ԺԹ. Նենթակայում ասեմք, որ յումեք ոչ իբր
մասն գոլ - Չորից
բարբառոց անծանաւթից...
ժը. 68բ-72ա Ընդ այսոսիկ հանդերձ Աստուծով առաջիկա
տեսութիւնս նենթակայումն ասեմ, պրակքս Ի. - Եւ վասն զի
ուսաք զենթագրութիւնն...
ժթ. 72ա-6ա Ընդ այսոսիկ հանդերձ Աստուծով եւ առաջիկա
պրակքս. պրակքս ԻԱ. - Եւ վասն զի ստորոգութիւնքս եւ լայնութիւն ունին...
ի. 76ա-81բ Ընդ այսոսիկ հանդերձ Աստուծով եւ առաջիկա
պրակքս. պրակքս ԻԲ. - Յայլայսեռից եւ ոչ անդ միմեամբք...
իա. 81բ-8ա Ընդ այսոսիկ հանդերձ Աստուծով առաջիկա
պրակքս. պրակքս ԻԳ. - Յանցանէ
որք եւ ոչ ըստ միում շարամանութեան ասացեալ...
իբ. 88ա-90բ Ընդ այսոսիկ հանդերձ Աստուծով առաջիկա
պրակքս ԻԴ. - Իսկ
երկրորդ գոյացութեանցն յաւետ գոյացութիւն...
իգ. 90բ-2բ Ընդ այսոսիկ հանդերձ Աստուծով եւ նոցա
տեսականացն, որ միան (այսպէս). պրակք ԻԵ. - Բաղդատեալ
Արիստոտէլի զգոյացութիւնս ըստ խորութեան...
իդ. 92բ-5ա Ընդ այսոսիկ հանդերձ Աստուծով եւ առաջիկա
պրակքս ԻԶ. - Եւ
հասարակ զամենայն ցուցեալ Արիստոտէլի...
իե. 95ա-8ա Ընդ այսոսիկ հանդերձ Աստուծով եւ առաջիկա
պրակքս ԻԷ. - Բայց
ո՛չ ուրոյն է այս գոյացութեան...
95ա
(ի լս., գրչից) «Այսինքն` զապացոյցն, որ է արդար եւ հերմե[ա]կան մոլութիւն,
որո զինեալքն ոչ մեղկի եւ պարտին յուշկապարիկաց: Չէր գրոցս»:
իզ. 98ա-100ա Ընդ այսոսիկ հանդերձ Աստուծով եւ առաջիկա
պրակքս ԻԸ. - Եւ
է գոյացութեանցն եւ տարբերոյ...
իէ. 100ա-3բ Ընդ այսոսիկ հանդերձ Աստուծով եւ առաջիկա
պրակքս ԻԹ. - Բայց
ամենայն ի վերայ առաջնոց գոյացութեանցն...
իը. 103բ-8ա Ընդ այսոսիկ հանդերձ Աստուծով եւ առաջիկա
պրակքս Լ. - Բայց
է գոյացութեանց եւ ոչ ինչ, վասն զի երրորդ յատուկն զայս ինչ...
իթ. 108ա-10բ Ընդ այսոսիկ հանդերձ Աստուծով եւ առաջիկա
պրակքս ԼԱ. - Բայց
թուի գոյացութիւն...
լ. 110բ-6բ Ընդ այսոսիկ հանդերձ Աստուծով եւ առաջիկա
պրա[կ]քս ԼԲ. - Եւ
մանաւանդ զի ուրոյն գոյացութեան, որ միեւնոյն...
Ունի` 114ա Յաղագս քանակի. - Եւ քանակին է ինչ որ տարորոշէ, եւ է ինչ որ շարունակ...
լա. 116բ-20ա Ընդ այսոսիկ հանդերձ Աստուծով եւ առաջիկա
տեսութիւնս ԼԳ. - Եւ
քանակին է, ինչ որ տարորոշէ, եւ է ինչ որ շարունակ...
լբ. 120ա-7ա Ընդ այսոսիկ հանդերձ Աստուծով եւ առաջիկա
պրակքս, պրակք ԼԴ. - Եւ քանակին է, ինչ որ տարորոշէ` բաժանեալ Արիստոտէլի
զքանակն...
լգ. 127ա-30ա Ընդ այսոսիկ հանդերձ Աստուծով եւ առաջիկա
պրակքս. պրակք ԼԵ. - Եւ եւս դարձեա...
լդ. 130ա-2ա Յորս հանդերձ Աստուծով առաջիկա պրակքս,
ԼԶ. պրակք - Եւ այլ եւս քանակին ոչ ինչ է ներհական...
լե. 132ա-3բ Ընդ այսոսիկ հանդերձ Աստուծով եւ առաջիկայ
պրակքս, պրակք ԼԷ. - Մանաւանդ զի ներհակութիւն քանակին է... ներքին տեղւոյ
ներհական քան /// (թափուած):
լզ. 134ա-5բ Ընդ այսոսիկ հանդերձ Աստուծով եւ առաջիկա
պրակք. պրակք ԼԸ. - Եւ մանաւանդ զի ներհակութիւն քանակ` յանդիմանեալ
Արիստոտէլի զայնոսիկ, որք ասէին... քանակիս զչափիլն ստորոգին:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 135բ Գիրքս իմաստասիրական
սեփհական Սաղմոսավանիցն էր եւ այժմ եւս նորայ է. գրեցաւ թվականիս Հայոց ՌՁ. եւ
Ե. (1636):
2. 48աբ Թվին ՌՃՀԳ. (1724), որ փաշէն եկն ի վերա Երեւանայ, եւ գիրքս գերի
անկաւ ի ձեռն քուրթ 0սման աղա[յ]ին Ղիադինեցոյ:
|48բ| Ո՛վ, հա՛յր իմ հոգեւոր, խնդրեմ յիշել ի մաքրափայլ յաղօթս քոյ զհոգի ծնօղին
իմոյ զուստայ Սարգըսին եւ Աղութին, որ եղէ պատճառ ազատութեան
այս[ո]ւ գրքիս, որ էր ի ձեռն անօրինաց:
19ա (ԺԸ. դ.,
այլ ձեռք` նոտրգրով, ի ստ. լս) «Գիրք[ս] լաւ գիրք է, կարդացէ՛ք»:
ՆՇՈՒՄ` Աա «ԺԳ. դ., Մ[եսրոպ]
եպիս[կոպոս]»:
1931
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
|
ԺԵ. դար |
ԳՐԻՉ` Անանուն
(1ա-235ա), Գրիգոր եպս. (235ա-7բ):
ԹԵՐԹ` 237:
ՊՐԱԿ` Բ-ԺԲx12 (Գ 10, Է 6) + Ա-Ժx 12 (Ա 11,` Գ 14, Զ 10,
Ժ 6): ՆԻՒԹ` թուղթ,
լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
22x16: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն
(1ա-124բ, 174ա-237բ), 125ա-73բ միասիւն (18x 12,5): ԳԻՐ` բոլորգիր (նմուշ` 106բ). Գրիգոր եպիսկոպոսի
(նմուշ` 356բ): ՏՈՂ`
37-39: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ
շագանակագոյն կաշի դռնակով. միջուկը` տախտակ. աստառը` բազմագունի ծաղկազարդ
կտաւ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Ճակատազարդ`
1ա, 35բ, 49բ, 58ա, 88ա, 93ա, 97բ, 100բ, 112բ, 120ա, 125ա, 177բ, 195ա: Լուսանցազարդ`
բուսական, թռչնային: Զարդագիր` թռչուն, հանգուցագիր: Գոյներ` կարմիր:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - Գրիգոր
Աստուածաբան, Ճառ Պենտեկոստէի, ԺԱ.-ԺԲ. դդ.: 2 (Ա-Բ)+2 (Գ-Դ), ստացուած երկու
առանձին թերթերի ընդլայնակի երկտակումով: 30x21,5: Մագաղաթ, ուղղագիծ
երկաթագիր: Տող` 20: Կարդալ` Բա1-Աբ1, Բա2-Աբ2,
Բբ1-Աա1, Բբ2-Աա2 «Որպէս ասիյ. է ոք
արդեւք ընդ... առ Մովսէսիւ գիտելիալ, իսկ մեզ ի վեր///», Դա1-Գբ1,
Դա2-Գբ2, Դբ1-Գա1, Դբ2-Գա2:
«///ութիւնն, որ ի ձեռն իւր ելոյծ, բայց եւս... եւ այժմ եւ յաւիտեանս. ամէն»:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի եզրերը` մաշուած. աստառը` ցեցակեր, Ա. պրակն ընկած, խոնաւութիւն
տեսած, թերթերը տեղ-տեղ խունացած, գրադաշտը վնասուած` 3ա, 31ա-բ, 32ա եւ այլն,
որոշ վնասուած մասեր վերականգնուած` 5բ-6ա, թանաքը տարածուած` 1բ, նորոգուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-3ա [Պատճառ Սահմանացն Դաւթի]
- Աստուած անպատում
եւ անհասանելի գոլով բնութեամբ... այսպէս սկսանի` ասելով:
Բ. 3ա-12բ [Նախերգանք Սահմանաց
Դաւթի] -
Որք միանգամ իմաստասիրութեան տենչան... ապա կարեն կալ:
Գ. 12բ-4ա [Մեկնութիւն]. Ամենայն
չար տանջելի - Եւ արդ, խնդրելի է նախ, թէ է՞ր աղագաւ... այլ արտաքս:
Դ. 14բ-88բ [Վահրամայ Րաբունւոյ]
Լուծմունք Պորփիւրի
Տե՛ս
ձեռ. 59, 208ա-305բ: 1/14-22ա: 2/65ա-75ա: 3/75ա-88բ: 4/58ա-64բ: 5.ա/22ա-7բ: բ/27բ-35բ:
6/35բ-49բ: 7/49բ-58ա:
14բ (ստ. լս.)
«[Լուծ]մունքս եւ երկրորդ դ/// (պատռուած) կարճ
ի կարճոյ է, /// (պատռուած) որ է Վահրամա
/// (պատռուած) [արա]րեալ
լուծմունք»:
Ե. 1. 89ա-93ա Յաղագս քերականութեան լուծմունք. Աւգնեա՛
Տէր Յիսուս Քրիստոս եւ ողորմեա՛ - Ի գրականութեան արուեստս ասեն...
2. 90ա-1ա Յաղագս վերծանութեանն - Քերդած (այսպէս), այսինքն`
առաջին մարդիք իմաստասէրք...
3. 91ա Յաղագս ոլորակի - [Զ]ի՞նչ ասացուածք պատմութիւն եւ կամ որն է...
4. 91ա Յաղագս կիտից - [Գ]տանես հայնց գիրք հին...
5. 91ա Յաղագս հանգերգութեան - [Կատակ], որ զբանն հեգնեն եւ...
6. 91աբ Յաղագս տառից - [Բ]արբարիկոն` այսինքն շատ հաջել...
7. 91բ Յաղագս վանգի - Անձայն
գրերն բոլովին ձայնաւոր գրերին...
8. 91բ Յաղագս յերկար փաղառութեան - [Վ]անգ է, որ Բ. կամ Գ. գիր...
9. 91բ Յաղագս սուղ փաղառութեան - Նախդիր եւ եզն Ա. ձայնաւոր...
10. 92ա Յաղագս շաղաշարաց - [Ո]ր բազում բառ եւ վանգ յիրար շարին...
11. 92ա Յաղագս բառի - Ասացուած,
որ յիւրմէ ասումն...
12. 92ա Յաղագս բանի - Անուն Պօղոս, Պետրոս...
13. 92ա Յաղագս անուան - Շինել,
գծել բայ է...
14. 92ա Յաղագս բայի - Խոնարհմունք բա[յ]ի, որ զԳ. ժամանակն...
15. 92ա Յաղագս լծորդութեան - Թէ բանն ղորդ չգա, հա՛ն եւ մին գիր...
16. 92աբ Յաղագս ընդունելութեան եւ յաղագս ի
յօդ - Դաստակ` թրի կոթ...
17. 92բ Յաղագս դերանուան - Փոխանակ անուան` այլ անուն...
18. 92բ Յաղագս նախադրութեան - Զի թէ ըստ մասին խնդրես ելք...
19. 92բ Յաղագս մակբայի - Հոմերոս քերդողն ի վերա այս...
20. 92բ Յաղագս շաղկապի - Ջօջ աման, բուլակ-բուլակ...
21. 92բ-3ա Յաղագս առոգանութեան - Ժ. (10) սգայութիւն, Ե. (5) մարմնո[յ]...
22. 93ա Յաղագս ոտին - Իմաստասէրքն
ԲԺ.ն (12) կենդանակերպէն... սատանայ:
Զ. 93ա-97ա [Մեկնութիւն Սահմանացն Դաւթի]
Տե՛ս
ձեռ. 55, 396ա-405ա: ա/93ա: բ/93ա-7ա:
Է. 97աբ Ոմանք զչարն անեղ ասացին եւ բնութիւն
ունողացն գրեցին, եւ յԱստուծոյ ասացին ազդել ի սիրտս մարդկան զչարն որպէս
զբարին, վասն այսորիկ հարկ եղեւ իմաստասիրին Դաւթի, որ ցուցանէ, թէ ոչ է
անեղ եւ ոչ բնութիւն կամ հարկ մարդո եւ ոչ յԱստուծոյ տուեալ մարդկան - Ամենայն չար տանջելի, այսինքն չարն ի սատանայէ...
եւ ընդ բամբասանօք որպէս սատանայ:
Ը. 97բ-100բ Ներածութիւն Պորփիւրի գրոցն. Նախերգան - Պորփիւրոս եւ Ամղիքոս եւ Քրիսաւորիէ...
Թ. 100բ-2բ Ստորոգութիւն Արիստոտէլի
1. Նախերգան. Աւգնեա՛ Յիսուս Քրիստոս - Արիստոտէլ Ստագիրացի
էր ի Քամշիթ գաւառէ...
2. 104ա-5բ Յաղագս քանակի ճառ է - Ասաց ցգո[յ]ացութիւն, թէ քանի բաժանի...
3. 105բ-7բ Յաղագս առընչի - Առինչ, որ Բ. իրք առինչ գոլ...
4. 107բ-9բ Յաղագս որակի եւ որակութեան - Որպէս յայլսն, նոյնպէս աստ...
5. 109բ-10ա Յաղագս առնելո եւ կրելոյ - Այս իւրոց հետեւանք եւ իւրոց ուրոյն...
6. 110ա-1ա Յաղագս հակակայից - Հակակայք Բ. ազգ հակառակք...
7. 111ա Յաղագս նախկնի - Թէ ոնց իրք քան զիրք նախ եւ յառաջ ասի...
8. 111ա-2ա Յաղագս համանգայն (այսպէս) - Մէկ
ժամ Բ. աչք, Բ. ականջ...
9. 112աբ Յաղագս ունելոյ - Բազում իրաց ասութիւն որպէս հոգւո ունել...
Ժ. 112բ-20ա Նախերգան յաղագս Պերիարմէնիաս հոռոմ
լեզու եւ հայերէն
112բ-3ա Յաղագս մեկնութեան - Թէ ուստի՞ էր Արիստոտէլ կամ յորմէ՞ նահանգէ...
2. 113աբ Յաղագս անուան - [Ս]ահմանէ զանուն, զձայն սեռ դնէ...
3. 113բ Յաղագս բա[յ]ի - Սահման է բայ ենթակա[յ]ից...
4. 113բ-20ա Յաղագս բանի - Բանն սահմանէ ասութիւն, ասացուածք... որ հեշտ հասկանան:
ԺԱ. 120ա-4ա Նախերգան Յաղագս աշխարհաց գրոցն Արիստոտէլ - Աղէքսանդր թագաւոր, որդի էր բնութեամբ... եւ լօ բախտի հանդիպի...
ԺԲ. 124աբ Արիստոտէլի. Յաղագս առաքինութեան
գրոց. Նախերգան - Ի խնդրոյ
Աղէքսանդր թագաւորի... թէպէտ աշխարհի գանջ ///
124բ (ստ. լս.,
գրչի ձեռքով) «Դ. տող գրելոյ մնաց Լուծմանցս, եւ այլ չեղաւ ժամանակ գրելո»:
ԺԳ. 125ա-31ա Հաւաքումն յայտնաբանութեան ի Փիլոնէ
իմաստնոյ - Յաղագս նախախնամութեան. յառաջին բանէ յերկասիրութեանց Յոհաննու
Որոտնեցոյ լուսաւոր րաբունապետի` տեառն իմոյ - Որք ի բաղբաղանս անբաղայս... ցամաքայնոցս:
ԺԴ. 131ա-73բ Գրիգորի աշակերտի Յովհաննու Որոտնեցոյ
եռամեծի, աշխատասիրել ի լուծումն պարապմանց սրբոյն Կիւրղի, ի խնդրոյ ումեմն
բանասիրի Գէորգեայ [Երզնկացւոյ] նորին հարազատի - Բան
պատճէն, լուծմունք պատմութիւն կամ օրինակ... - 131աբ Ցանգն է լուծմանցս - Առաջին
ճառ. Վասն օծման... եւ ընդ մարդկան շրջեալ, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
Կից` 173բ-7բ
Արտաքոյ թուոց բազում ճառս գտանին ուր ուրեք, գրեալ ի նոյն
գիրս Պարապմանց, յորոց մի է մեկնութիւն Հաւատոյն, որ ի Նիկիայ ի խնդրոյ սուրբ
հարց - Հարցումն.
Զի՞նչ թարգմանի միայնակեացն: Պատասխանի. Նախ կոչի միայնակեաց... առցեն զզաւրութիւն
ի մտածութեանն:
- 177ա [Յիշատակարան Գրիգորի Տաթեւացւոյ] - Այլ,
ով քաջդ հռետորաց, համշիրակ հարազատդ Գէորգիէ, ընկալայ զհարկեցուցիչ հրաման քումդ եղբայրութեան եւ
աշխատասիրեալ ընդ կարի եւ տկարութեան ի լուծումն խնդրոյն, որ վասն Պարապմանց
գրոցս, |177բ| ո՛չ ամենեւին ընդ անկոխն ընթացեալ ուղի, այլ սակաւ ինչ հաւաքեալ
ի քրտանց առաջնոց հարց, եւ իր ինչ ի լուսաւոր բանից Լուսաւորչին մերոյ (=
Յովհաննու
Որոտնեցւոյ), եւ բովանդակն իսկ` յառատաձիրն շնորհաց: Այլ եւ է ուրեք
յերկարեալ բանից ի թիւս գլխոց, ի պէտս բեմասացութեան եւ ի կարգս զրուցատրութեան,
եւ բազում ուրեք համառօտ անցեալ, ոչ այլ ինչ հոգացեալ բաց միայն զուղղափառ
տեսութիւնն: Եւ զայս ոչ վարկպարազի, այլ բազմաշխատ ամօք ի սոյն դեգերեալ`
ընծայեցի եկեղեցեացդ Հայաստանեաց: Արդ, եթէ գտանիցի
ինչ ի սմա ըստ ախորժելեաց ձերոց անշնաւրհք եւ նուազն, սխալակիրս անօթոյ, որ
եւ եղբայրասէր կամօք աղերսեմ զպակասն լնուլ, զաւելիսն կշռել եւ չափաւորին
աժխոյժ մտօք հանդիպել, եւ մի՛ հարեւանցի տեսութեամբ եւ բանիւ արշաւել, որպէս
զոչն մտերիմ կամ զրախօս զլացօղ եւ բասրասէր դսրովող: Եւ դարձեալ պաղատիմ`
առ երեսս անկեալ, զի ընդ ներել սխալանաց բանից ներումն հայցել եւ սխալանաց
գործոց յանյիշաչար Տեառնէ, զի թերեւս ցաւղ քաղցրութեան ձերոյ իջցէ ի գերեզման
մահու մեռելոյս եւ լուացեալ բուժեսցէ զբազմազան շարաւալիր վերս հոգւոյ եւ մարմնոյ ամենաթշուառս
անձին: Այլեւ լիցի ժառանգ բարեաց եւ յիշատակ օրհնութեան լուսաւոր վարժապետին
հանուրց Յոհաննու
Որոտնեցոյ, որոյ եղէ ի վերջին ժամու վերջացեալ սպասաւոր նմա:
Ոչ գոլով ներբաղդատ (այսպէս) իրօք
կամ մտօք, թէեւ համաձայն կամ առընչական աշակերտեալ պետ անուանեցայ: Որ եւ
եղեւ զրաւ Վերլուծութեանս ի թուականութեան հայկա[կական տում]արի կրկին հարիւրից
չորից [եւ տասա]նց քառից (2x100x4+10x4+551=1391), ի նեղ եւ ի ստորա[սուզեալ]
ամանակաց, յորում սակաւ ինչ յ[առաջ] հէնք այլասեռ զօրաց զերկիրս մեր տապալեաց,
գերեաց եւ աւարեաց: Եւ այլ բազմավէպ պատիժ յանցանաց զմեզ շրջապատեաց: Եւ
այժմ խնամ վերնական նայելով ի տառ[ապ]անս մեր` սակաւ ինչ թոյլ ետ շունչ կլանելոյ,
թէ եւ տատաւին եւս ձեռն բարձր է ի հարկանել, զոր, ի ձեռն ձերոյդ սրբանուէր մաղթանաց
դարձեալ դարձուսցէ զպատուհաս մեղաց եւ կրկին պարգեւեսցէ զխաղաղութիւն ըստ
իւրոյն խոստման, զոր ի միասին վայելեսցուք դուք եւ մեք անզրաւ կենօք ի Քրիստոս
Յիսուս ի Տէր մեր, որ է օրհնեալ յաւիտեանս. ամէն: Եւ որք ընդօրինակէք, գրեսջիք
եւ զսակաւ յիշատակս մեր, եւ դուք գրեալ լիջիք ի դպրութեանն կենաց. ամէն:
Հմմտ.
ձեռ. 476, 449բ-50ա, որից եւ այստեղ առնուած են եղծուած առանձին բառերը: Ձեռ.
Հմր 2497` 142բ-3բ. առել եւ հրատ. է ԺԴ. դ. յիշ-ք, էջ590-1:
ԺԵ. 177բ-95ա Համառօտ լուծումն Աստուածաբանի ի լուսաւոր
բանից արդիւնական վարժապետի Յովաննէ Որոտնեցոյ, հաւաքեալ աշխատասիրութեամբ
աշակերտի նորին Գէորգեայ Եզնկացւոյ - Առ որս բանիւ
են պաճուճեալ բանս. Լուծմունք. Առ Եւնոմիանոսսն եւ Այէտիոսն, որ...
Տե՛ս
ձեռ. 61, 209ա-75բ: ա/177բ-9ա: բ/179ա-180բ: գ/180բ-1ա (Ի յՈրդոյ ճառն Աստուածաբանին
Գրիգորի - Որ զբարձրագոյն գործս...): գ/181ա-4բ (Նորին Գրիգորի Լուծմունքն
Գ. ճառին - Ի բանն, որ ասէ. բարեմտացն զաստուածավայելուչ ձայնսն...): դ/184բ-8ա:
ե/188ա-92բ: զ/192բ-5ա (Յաւելեալ ունի` Եւ մեք սաղմոսաբանեսցուք լուծմունք,
թէ ոք յայնպիսի պաճուճեալ ձայնից պարտի առ մեզ եկեսցէ, եւ մեք հոգոյն շնորհօք
առնեմք նմայ զխնդրելին ի Քրիստոս Յիսուս Տէր մեր, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս.
ամէն):
ԺԶ. 195ա-2բ Պատճառ համառաւտ Առ որս բանիւն են պաճուճեալք
Գրիգորի Աստուածաբանի առ Եւնոմիանոսն - Յետ մահուան
մեծի Կոստանդիանոսի...
Տե՛ս
ձեռ. 61, 3ա-205բ: ա/195բ-200բ: բ/200բ-6ա: գ/206ա-18բ (Սկ. յաւելեալ` Յառաջնումն
ճառի... վերակացու է ճշմարտութեանն եւ սկսանի այսպէս. Զորս ինչ ոք...): դ/218բ-20ա
(Սկ. յաւելեալ` Ի ճառիս յայս[միկ]...): ե/220ա-30ա (Սկ. յաւելեալ` Ճառս այս թէպէտ
եւ երրորդ է, ի կարգի շարադասութեանս, սակայն... անդ եկեղեցոյ սրբոյ): զ/230ա-3բ:
է/233բ-5ա (Սկ. յաւելեալ` [Յ]առաջնում ճառին եւ յերկրորդին... պատճառ տալով
կատարելոցն յիմաստութիւն: Եւ արդ...): ը/235ա-6ա (Սկ. յաւելեալ` Ի ժամանակի
յորում կոչեցե[ա]լ եղեւ նա...): թ/236ա-7ա Նորիին առ Կլոդիանոս - Կլոդիոնոս
քորեպիսկոպոս էր ընդ ձեռամբ Աստուածաբանի... եւ ասէ գնայ ի Գէորգեայ. լուծմունք
(այսչափ):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. (Անանուն գրչի, ստ. լս.) 14բ Կաքաւն ի տանիսն կա ձագերովն,
եւ ես գրեմ, վա՜յ միոյս յանբնակ տեղիս:
38ա (ստ. լս.)
Վա՜յ յայս ցօուս, որ ի գլուխս արիւն ի քիմս դառ՛՛:
125ա (ստ. լս.)
Ի սկիզբն արարի գրոցս եւ հիւանդացայ յոյժ:
195ա (ստ. լս.)
Ո՜վ, պատուական ընթերցողք եւ օրինակօղք, զանարժան գրիչս յիշեցէ՛ք յաղօթս:
2. 236բ (ստ. լս., Գրիգոր եպս. գրչի) Զայբն
մէկ ճղի եմ արել, թողութիւն արայ, իմ պակասութիւն շատ է, ոչ կարեմ ընդ թուով
արկանել. կապած էր գիրքս, երբ զայս ծրեցի, ողորմութեան արժան արարէ՛ք, զոչ
յիշեալ Գրիգոր եպիսկոպոսս,
եւ դուք յիշիք իս դպրութիւն կենաց. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 88բ (ջնջուած):
2. 237բ Զամ[ս]եան (՞), որ թագայ[ւ]որս լրան մորմատ պաճամի
(՞) թագաւոր փիաբ (՞) Կարո, որ Լալայ փաշին զինեց:
Ես անարժան Խաչայտուր եպիսկոպոսս, որ վանք շինեցի թվին ՌԼԳ. (1584): Ով որ կարդայ,
զիս յ[ի]շ[ե]ա՛յ, Աստուած զինք[ն] յիշիայ աւուր դատաստանին:
3. 89ա (ԺԸ. դ.) Տվի ի դուռն Միլտենան (՞) Սուրբ Աստուածած[ն]ի, կողայկից
իմ Անայխաթուն:
4. 230ա (ԺԹ. դ.) Գրիգոր վարդապետն
է գիր:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 1ա, 237բ «ԳԻՐՔՍ ՍՈՒՐԲ ԷՋՄԻԱԾՆԱ Է»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 49բ վր. լս.
«Մի՛ գրի զայս զի ///»` ջնջած: 237բ «Աւգնեա՛ Հոգի Սուրբ Աստուած», զանազան տառեր:
Պհպ. Աա, Բա, Գաբ, Դա «Լուծմունք արտաքնոց, արարեալ ի Վահրամայ վարդապետէ,
այլեւ լուծմունք եւ ի անախոնց (՞) ԹԺ.ան (19) վարդապետաց»` ջնջուած, զանազան
տառեր: Գբ. կարմրով` «Հաւատով պատարագս մա ///»` ջնջած:
ՆՇՈՒՄ` Ա. կազմաստառին
փակցուած թերթիկին. «ԺԵ.-ԺԶ. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1932
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԼՈՒՍԱՒՈՐՉԻ
ԱՆԱՊԱՏ |
ՌՃՂԵ.
- 1746 |
ԳՐԻՉ` Անանուն
(11ա-28բ), Յովհաննէս երէց (28բ-159ա): ՍՏԱՑՈՂ` Անտոն
վարդապետ:
ԹԵՐԹ` 161. չգրուած`
1ա, 2աբ, 159բ-61բ: ՊՐԱԿ` 2+8+Ա-ԺԳx12
(ԺԲ 10, ԺԳ 9): ՆԻՒԹ` թուղթ,
լուսագծերով եւ լուսադրոշմով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
21,2x 15,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն
(11բ-159բ), 1բ, 3ա-11ա` միասիւն (17x12,5): ԳԻՐ` նոտրգիր
(նմուշ` 108ա, յաւելագրութեան` 9ա): ՏՈՂ` 27,
23: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի. միջուկը` տախտակ.
աստառը` թուղթ. լուսանցակողերը` կարմիր, բուսազարդով:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի եզրերը մաշուած, մէջքը ճաքած, ներքեւի մասը` պատռուած, գամերն ու
կապիչներն ընկած. լուսանցակողերի եզրահատումից տառերը վնասուած, գրադաշտը
խիստ գունափոխուած` թթ. 11-30, տեղ-տեղ զանազան բծեր, խոնաւութեան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 11ա-81ա Եռամեծի Յովհաննու
Հայոց փիլիսոփայի եւ վարդապետի ի Հաւաքումն համառօտ վերծանութեան Ստորոգութեանցն
Արիստոտէլի ի Գրիգորէ աշակերտէ
Տե՛ս
ձեռ. 1648, 4ա-85բ: Ցանկ/չիք: Նխ./11ա-8ա: ա/18ա-27ա: բ/27ա-35բ: գ/35բ-43բ: դ/43բ-56ա:
ե/56աբ: զ/56բ-71ա: է/71ա-4ա: ը/74ա-6ա: թ/76ա-8բ: ժ/78բ-80բ: Ստորոգութիւնքն ասացեալ
է յեռամեծէն Արիստոտէլի/80բ: Նորին Գրիգորի աշակերտի յայլմէ հարց/80բ-1ա:
Բ. 81ա-159ա Նորին Յոհաննու Որոտնեցոյ Համառօտ
լուծմունք Պերիարմենաս գրոցն, ի Գրիգորէ աշակերտէ
Տե՛ս
ձեռ. 1648, 85բ-179բ: Նխ./81ա-6բ: ա/86բ-90բ: բ/90բ-3ա: գ/93ա-159ա: Յիշատակարան/չիք:
Գ. ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ ԺԹ.
դ.
1. 1բ [Մասն քարոզի իմն] - ///հինգ` երդնու
Սուրբ խաչիս... մ[ար]գ[արէ]ն Դաւիթ տնանկ եւ վատ /// (սկիզբ եւ վերջ թերի):
2. 3ա-10բ Նորին Գրիգորի Նարեկացո [= Տաթեւացւոյ՝ Ձմռ. ԽԴ.] Քարոզ վասն պահոց եւ փորձութեան սատանայի,
ի բանն, որ ասէ Մատթէոս. Յայնժամ վարեցաւ Յիսուս ի Հոգւո[յ]ն` փորձել ի սատանայէ եւ մատուցեալ... [Մտթ. Դ. 1-2] - Վարդապետք
ասեն, թէ հաւատացէ՛ք, որք ապաշխարեն... քեզ փառք յաւիտեան. ամէն:
3ա Խորագրին
կից` «Վարդան վարդապետինն է»:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
11ա 0գնեա՛ ինձ,
Սուրբ Հոգի Աստուա՛ծ, եւ հա՛ս ի թիկունս տկարութեան իմոյ:
22բ «Ա. (1) տետր,
աւրհնեալ է Աստուած»:
159ա Գրեցաւ
ՌՃՂԵ. (1746) թվին, ի Սուրբ յանապատն Լուսաւորչի, ի ձեռամբ
մեղսամածեալ եւ պատժապարտ, փտեալ հոգի Յովհաննէս իրիցու. անուամբ
միայն եմ եւ գործով` ոչ, ի վայելումն սորա խոհեմազարդ եւ շնորհազարդ Անտոն վարդապետի
եւ սուրբ յանապատիս վերատեսուչ առաջնորդի: Հաւաքեցաւ Լուծմունքս սակաւ
ինչ Ստորոգութեանց եւ Պերիարմէնիոս գրոցս, հերհուն հսկօղի բանին խնդրօղի, ի լուսաւոր բանից մեծ վարդապետն
իմ Յովհաննու
Որոտնեցւոյ, առ ի վարժումն ախորժ մտաց ուսումնասիրաց: Արդ, եթէ
գտցի ինչ ի սմա ըստ կամաց ձերոց` Տեառն շնորհք եւ վարժապետին իմ, իսկ նուազն`
մերումս տկարութեան, զի փոյթ ունէի ոչ թաքչել բառ ինչ կամ բան, այլ եւ զպակասն
լնուլ եւ զաւելորդն կշռել եւ սխալանաց մերոցն պարտեաց թողութիւն խնդրել աղաչեմ
յեղբայրասէր կամաց ձեր ի Տէր: Որ եւ երեսս անկեալ աղաչեմ զքեզ` ընթերձօղսդ. ով ոք հանդիպի սմա կարդալով կամ օրինակելով, յիշեցէ՛ք
ննջեցելովք իմովք զգծօղ սորա` վատաբախտ, անպիտան եւ ապիկար Յովհաննէս մեղսամածեալ
էրէցս առ Քրիստոս, եւ դուք յիշեալ լիջիք անմահ գառին յԱստուծոյ ի միւսանգամ
գալստեանն իւր. ամէն, Հայր մեր որ՛՛:
ՆՇՈՒՄ` Ա. կազմաստառին
փակցուած թերթիկին. «ՌՃՂԵ. - 1746. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1933
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
|
ԺԸ. դար |
ԹԵՐԹ` 106. չգրուած` 1ա-2ա, 59բ-60բ, 89ա, 106աբ: ՊՐԱԿ` 2+Ա-Ժx12 (Ե 10, Ը, Ժ 5): ՆԻՒԹ` թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
21,2x16: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(17x11,5): ԳԻՐ` նոտրգիր
(նմուշ` 28ա, յաւելագրութեան` 90ա): ՏՈՂ` 20
(3ա-88ա), 30 (90ա-105ա): ԿԱԶՄ` տպարանային
շագանակագոյն կաշի. միջուկը` ստուարաթուղթ. աստառը` թուղթ, Բ. կազմաստառը`
տպագիր գրքի թերթ 174` «Քանզի /// Ինքնին պատշաճ... բազում անգամ առնէի զայն»:
163` «///առն ճանապարհին... որում եւ դոքա ակն ունին»: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 2 (սկ.), սպիտակ, չգրուած թուղթ, հաշուած թերթաքանակի
մէջ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշին ճաքճքած, եզրերը մաշուած, Բ. փեղկի աստառը պոկած` երեւում
է կազմին ամրացրած տպագիր գրքի թերթ, մէջքի ստորին մասին ցեցի անցքեր. խոնաւութիւն
տեսած, գրադաշտը` տեղ-տեղ խիստ գունափոխուած, կան զանազան բծեր եւ հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 3ա-59ա [Համառօտ պարզաբանութիւն գրոցն պատճառաց, արարեալ ի տառապեալ
Մեսրոպայ Գանձակեցւոյ, ձեռ. 3186, 40ա]
- 3աբ Առ բարեսէր ընթերցօղսդ
- Յայտ լիցի ուսումնասիրացդ,
զի ասէ մեծն Դաւիթ Անյաղթ փիլիսոփայն ի մեկնութեան Փորփիւրի Զ. գլուխն, թէ պղատոնական տեսաւորութիւնքն
դժուարք եւ խորինք եւ յամենայն կարծիս հուպ անկեալք: Եւ զի այսպէս գոյ, յայտ
է, զի ամենայն մեկնօղ ըստ իւրում կարծեաց ձեւացուցանէ, նոյնպէս եւ մեք ըստ
կարողութեան մերոյ այսպէս ձեւացուցաք զմեկնութիւն սորա, յառաջնորդութեամբ
սուրբ եւ ուղղափառ վարդապետացն մերոց հայկազեան, վասն զի ի թուին հայոց ՌՄ.
մէկին (1752) եկի ես` տառապեալս, ի մեծ քաղաքն Կոստանդնուպօլիս եւ տեսի զԳիրքս զայս Պատճառաց տպագրեալ,
բայց յաղագս նրբութեանն եւ դժուարիմաց գոլոյն սակաւ թէ ոք ստանայր զսա, վասն
որոյ ստիպեալ եղէ եղբարց յոմանց ուսումնասիրաց դիւրացուցանել զտեսութիւն
սորա ընթերցողաց, սակս որոյ երես անկեալ աղաչեմ զմաքրափայլ անձինսդ, որք
ընթերցմամբ սմին պատահիք, ներել իմում անարժանութեան, քանզի են բիւր կերակուրք ի վերա յերկրի,
եւ ոչ ոք ի նոցանէ |3բ| բռնութեամբ մտանեն ի բերան, ասէ մերն Վանական վարդապետ: Նմանապէս եւ սա՛ կամողացն
է. եւ թէ գտցի ինչ ի սմա ըստ կամացն ձերոց, Տեառն շնորհք եւ աշխատաւորացն մերոց,
իսկ պակասն եւ անյարմարն իմում տկարութեանս է, ներել մաղթեմ զայն եղբայրասէր
կամաց ձեր ի Տէր, որ եւ ձեզ յիշողացդ եւ մեզ յուսացողացդ առ հասարակ ողորմեսցի
Տէրն մեր Յիսուս Քրիստոս, որ է օրհնեալ ընդ Հօր եւ Սուրբ Հոգոյն. ամէն:
Միակ` Հայր,
Որդի, Հոգի,
Էակ` աթոռք,
քերոբէք, սերոբէք,
Գոյացութիւն`
տէրութիւնք, զօրութիւնք, իշխանութիւնք,
Կենդանի`
պետութիւնք,
Բանական`
հրեշտակապետք,
Մարդ` հրեշտակք,
Պետրոս`
աշխարհս:
1. 4ա-7ա սկ. 4աբ`
[Յիշատակարան]
- Գիրքս այս թարգմանեաց
մեզ
Իլովացի Ստեփաննոս վարդապետն, ի գահն Սուրբ Էջմիածին, ընդ սմին եւ զայլս, որ է Դիոնէսիոսն, Հոգեացն, Հայելի
վարուցն եւ այլն, իսկ մակագիրն որ ասէ` ի Գրոցն Պատճառաց, յայտ է, թէ սա մասն
է Պատճառաց Գրոց եւ ո՛չ բոլորն, զոր չէ թարգմանեալ ի լեզուս մեր, զի որ ասէ Արիստոտէլի եւ կամ որպէս ոմանց թուի, Պրոկղի, բայց շարագրութիւն սորա յաւէտ Պրոկղի յարմար երեւի, քան թէ Արիստոտէլի եւ զի որպէս յայտ է ի շարագրութեանցն Արիստոտէլի, որ այժմ ասէ մեզ գտանի, քանզի Արիստոտէլ զանհատսն կոչէ նախկին գոյացութիւն...
մինչեւ յանհատսն կատարէ, զբանս վարդապետութեան իւրոյ:
2. 7բ-9բ Յաղագս գոլոյն, որ ի վեր
է, քան զյաւիտենականութիւն. առարկութիւն երկրորդ -
Գոլն
աստ զերիս կամ զվերնագոյն քան...
3. 9բ-11բ Յաղագս ազնուական հոգոյ
մարդոյ. առարկութիւն երրորդ - Ազնուական հոգին
աստ զբնական...
4. 11բ-4ա
Յաղագս նախկին գոլոյն,
որ է աթոռոց դասքն. առարկութիւն չորրորդ
- Բանս այս առաւել
յարմար երեւի ի վերայ անմարմին հրեշտակաց...
5. 14ա-6ա Յաղագս սեռից եւ տեսակաց.
առարկութիւն հինգերորդ - Եմացութիւնք վերնագոյնք
առաջինք սեռականագոյնք...
6. 16ա-8ա
Յաղագս անհասութեանն
Աստուծոյ. առարկութիւն վեցերորդ - Զարմանալի է աստուածաբանութիւն
պրակիս պատճառ նախկին...
7. 18ա-20բ Յաղագս, թէ հրեշտակք անմարմին
գոյացութիւնք են. առարկութիւն եօթներորդ
- Եւ իբրեւ ճառեաց
զանհասութիւնն Աստուծոյ...
8. 21ա-3բ Դարձեալ վասն հրեշտակաց
եւ սեռից եւ տեսակաց. առարկութիւն ութերորդ
- Տակաւին զնոյն առնէ
վարդապետութիւն...
9. 23բ-5բ Յաղագս իմացութեան,
որ է հրեշտակաց. առարկութիւն իններորդ
- Իմացութիւն աստ
ի վերայ...
10. 25բ-7ա Յաղագս ըստորոգութեանց
եւ են[թ]ակայից. առարկութիւն տասներորդ
- Պղատոնականքն ոչ
որոշեն զհոմանունութիւնն...
11. 27աբ Յաղագս մշտնջենաւորաց
եւ փոփոխականաց. առարկութիւն մետասաներորդ - Իմացութիւն աստ
զէակն կոչէ...
12. 28ա-30ա Յաղագս ստորոգութեանց
եւ ենթակայից. առարկութիւն երկոտասաներորդ
- Աստ զեղանակ համեմատութեանն
ծանուցանէ...
13. 30ա-1ա Յաղագս ըստորոգութեանց
եւ ենթակայից. առարկութիւն երեքտասաներորդ
- Իմացութիւն աստ
ընդհանրիցն ասէ...
14. 31ա-3ա Յաղագս հոգւոյն մարդոյ.
առարկութիւն չորեքտասաներորդ - Հոգի աստ զմեր հոգին
ասէ...
15. 33ա-4բ Յաղագս դարձեալ բանական
հոգւոյ. առարկութիւն հնգետասաներորդ - Գիտօղ աստ մեր հոգւոյս
առաւել յարմար երեւի...
16. 34բ-6բ Յաղագս զանազան անհնութեան.
առարկութիւն վեշտասաներորդ - Բարակ է պրակս այս
եւ դժուարիմաց...
17. 36բ-7բ Յաղագս ստորոգութեանց
եւ ենթակայից. առարկութիւն եօթն եւ տասներորդ - Միացեալ զօրութիւն
կոչէ զընդհանուրսն...
18. 37բ-9ա Յաղագս զանազան պատճառաց. առարկութիւն ութն եւ տասներորդն - Պատճառք իրացն հինգ է, որպէս ասէ մեկնիչն Պրոկղի...
19. 39ա-40ա Յաղագս հրեշտակաց եւ հոգւոց եւ մարմնոց. առարկութիւն ինն եւ տասներորդ - Իմաստութիւնք
աստ թուի, թէ հրեշտակաց ասէ...
20. 40ա-2բ Յաղագս նախկին պատճառին Աստուծոյ. առակութիւն
քսաներորդ - Նախկին պատճառ
աստ Աստուծոյ ասէ, թէպէտ ի վերա էակին...
21. 42բ-3բ Յաղագս դարձեալ նախկին պատճառին. առարկութիւն
քսան եւ միերորդ - Աստ դարձեալ
զԱստուծոյ ասէ, թէ նախկինն հարուստ է ինքեամբ...
22. 43բ-4բ Յաղագս ստորակութեանց եւ ենթակայից:
Դարձեալ նախկին պատճառին. առարկութիւն քսան եւ երկուերորդ - Նախկին պատճառն
թէպէտ իսկապէս նշանակէ զԱստուած...
23. 44բ-5բ Յաղագս առաջին քահանայապետութեանն
հրեշտակաց. առարկութիւն քսան եւ երեքերորդ - Իմացութիւն
աստ առաջին քահանայապետութեանն ասէ...
24. 45բ-6բ Յաղագս ստորոգութեանց եւ ենթակայից.
առարկութիւն քսան եւ չորսերորդ - Աստ վասն էակին
ասէ պատճառն նախկին...
25. 46բ-7բ Յաղագս անմարմին գոյութեան. առարկութիւն
քսան եւ հինգերորդ - Այսուհետեւ
զանազանէ ի միմեանց զանմարմին գոյացութիւնն...
26. 48ա-9ա Յաղագս ինքնակայ եւ անապական գոյացութեան.
առարկութիւն քսան եւ վեցերորդ - Ինքնակայ կոչէ
զանմարմին եւ զանապական գոյացութիւնսն...
27. 49աբ Յաղագս մարմնական գոյացութեան. առարկութիւն
քսան եւ Է.երորդ - Գոյացութիւն
ապականելի ոչ մշտնջենաւոր կոչէ...
28. 49բ-51ա Յաղագս դարձեալ անմարմին գոյացութեան.
առարկութիւն ԻԸ.երորդ - Գոյացութիւն
կայուն եւ հաստատուն էութեամբ կոչէ զանմամին...
29. 51աբ Յաղագս թէ անփոփոխքն ոչ են ընդ ժամանակաւ.
առարկութիւն քսան եւ իններորդ - Ինքնակայ գոյացութիւն
պարզ եւ անմարմին...
30. 51բ-5բ Յաղագս մշտնջենաւոր գոյացութեանց եւ
ժամանակաւորաց. առարկութիւն երեսուներորդ - Գոյացութիւն
ստեղծեալք ի ժամանակի...
31. 55բ-7ա Յաղագս ստորոգութեանց եւ ենթակայից.
առարկութիւն երեսուն եւ Ա.երորդ - Այն իրն ասէ,
որ գոյացութիւն եւ գործն են ի ներքոյ չափու ժամանակի...
32. 57ա-9ա Յաղագս դարձեալ կամ ստորոգութեանց եւ
ենթակայից. առարկութիւն ԼԲ.երորդ - Քանզի եթէ լինիցի
գոյացութիւն, որ ի վերա ոմանց... եւ ինքն պարզ միակն ոչ ունի ըստացեալ զիւր
միութիւն, այլ է բնութեամբ... եւ Քրիստոսի Աստուծոյ յուսոյն մերոյ փառք եւ
գոհութիւն յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Քաղուածո, մեկնութիւն է, հմմտ. ձեռ. 2521, նման` ձեռ. 3186, 40ա-109բ:
Բ. 61ա-88ա Տասն ստորոգութիւնք Արիստոտէլի
Տե՛ս
ձեռ. 926, 191ա-201բ: 1/61ա-2բ: ա/63ա-7բ: բ/67բ-70բ: գ/70բ-5ա: դ/75ա-9բ: ե/79բ-80ա:
զ/80ա-5ա: է/85աբ: ը/85բ-6բ: թ/86բ-7բ: ժ/87բ-8ա (88ա «Կատարեցաւ Ժ. ստորոգութիւն
ասացեալ յեռամեծարէն Արիստոտէլէ, որ ասի ըստ յունարէն ձայնի` կատիզօրիաս
թարգմանեալ եւ մեկնեալ ի Դաւթէ Նարգինացւոյն»):
Լս-ներում.`
«Լուծմունք»:
Գ. ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ, ԺԸ.
դ.
1. 88աբ [Բանք իմաստնոց] - Թշուառական առնէ մեղքն զժողովուրդս... նմանեցոյց զմեղաւորս
ծննդոց իժից:
2. 90ա-105բ Կտակ Խաչելութեանն Քրիստոսի Աստուծոյ
մերոյ - Ո՛վ օր դառնութեան եւ սգոյ, ո՛վ գիշեր կսկծալի եւ ողբալի,
ո՛վ ժամ եւ ժամանակ տարակուսանաց եւ մորմոքման... Կտակ ի վերայ Քրիստոսի
Աստուծոյ մերոյ, ժողովեալ ի գրոց սրբոց եւ շարադրեալ ի Յակոբայ [Նալեան] աստուածաբան պատրիարգէ:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 3բ «ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ ՏԷՐ ԱԿՈԲ ՌՃԿԱ.
(1712)»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 2բ գլխատառեր:
88բ զանազան տառակապակցութիւններ եւ ծածկագրի փորձ: 89բ «Աստուած, տ»:
105բ` «դրել, Շարադրե»:
ՆՇՈՒՄ` Ա. կազմաստառին
փակցուած թերթիկին. «ԺԸ. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1934
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԷՋՄԻԱԾԻՆ |
ՌՄԽԱ.-ՌՄԽԲ.
- 1792-1793 |
ԳՐԻՉ` Անանուն
(5ա-94բ), Զաքարիա աբեղայ (4ա, 94բ-247ա):
ԹԵՐԹ` 250
(գրչի էջակալում` 1-485, որ է` 5ա-247ա). չգրուած` 1բ-3բ, 4բ, 247բ-50ա: ՊՐԱԿ` 3+1-22x12 (1, 3` 6, 2, 22` 8, 4, 10` 10, 21`
16)+3 (պրակահամարներ չունի): ՆԻՒԹ` թուղթ,
լուսագծերով եւ լուսադրոշմով` զինանշան, ստ. մասում` «G B F», թ. 2`
«OLANDA»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
18,3x16: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (14,5x10): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ Անանունի` 40ա. Զաքարիայի` խորագրերն
ու սկզբնամասերը` բոլորգրով. նմուշ` 4ա, նոտրգրի` 193ա): ՏՈՂ` 24-25: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ
բաց շագանակագոյն կաշի. միջուկը` տախտակ. աստառը` թուղթ. լուսանցակողերը`
դեղին: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 3 (սկ.)
+3 (վջ.), չգրուած սպիտակ թուղթ, հաշուած թերթաքանակի մէջ (թ. 1-3, 248-50),
թ. 3 եւ 248` մաս կազմաստառի:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Զարդագիր`
թռչուն` 159բ: Գոյներ` Կապոյտ, կարմիր, ոսկի:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի եզրերը` մաշուած. տեղ-տեղ զանազան բծեր եւ հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 4ա-217բ Գիրք, որ կոչի Լուծմունք
Արտաքնոց, ծաղկաքաղ արարեալ ի բանից գերիմաստիցն սրբոց Դաւթի Անյաղթ փիլիսոփային
եւ երիցս երանեալ Գրիգորի Տաթեւացւոյն, երկասիրութեամբ տեառն Սիմօնի
գիտնական կաթուղիկոսին եւ վեհագոյն պատրիարգին Ամենայն Հայոց եւ Սրբոյ
քրիստոսահիմն եւ լուսահեղ Աթոռոյս Էջմիածնի, ի վարդապետութեան իւրում,
ի փառս Քրիստոսի եւ ի յօգուտ մանկանց եկեղեցւոյ
Տե՛ս
ձեռ. 1818, 2ա-135բ: Բան առ ընթերցօղ/5ա-7բ: Առ Սուրբ Էջմիածին` 7բ-8ա:
1. 8բ-57բ Համառօտ լուծմունք գրոցն Պորփիւրի, ծաղկաքաղ
արարեալ ի բանից գերիմաստցն սրբոց Դաւթի Անյաղթ փիլիսոփային եւ երիցս երանեալ
Գրիգորի Տաթեւացւոյն, ուրումն Սիմէօնի շնորհապերճ վարդապետի Երեւանցւոյ
Տե՛ս
ձեռ. 1818, 4ա-36բ: [Ձօն առ Պորփիւր]` 8բ: Ներածութիւն/8բ-10ա: ա/10ա-1ա: բ/11ա-2բ:
գ/12բ-3բ: դ/13բ-5բ: ե/15բ-7ա: զ/17ա-9ա: է/19ա-20ա: ը/20ա-1բ: թ/21բ-2ա: ժ/22ա-3ա:
ժա/23ա-4ա: ժբ/24ա-6բ: ժգ/27ա-9բ: ժդ/29բ-31ա: ժե/31ա-2բ: ժզ/32բ-5բ: ժէ/35բ-7բ: ժը/37բ-8ա:
ժթ/38ա-40բ: ի/չիք: իա/40բ-1բ: իբ/41բ-4ա: իգ/44ա-5բ: իդ/45բ-8ա: իե/48ա-9բ: իզ/49բ-51բ:
իէ/51աբ: իը/51բ-2բ: իթ/52բ: լ/52բ-4ա: լա/53բ-4ա: լբ/54աբ: լգ/54բ-5բ: լդ/55բ-7բ:
2. 58ա-66ա Լուծմունք հնգից առածիցն (խորագիրը` վերին լս.)
Տե՛ս
ձեռ. 1818, 127բ-32բ: -58ա: ա/58ա-61ա: բ/61ա: գ/61ա-2ա: դ/62ա-5ա: ե/65ա-6ա:
3. 66ա-8բ Համառօտ լուծմունք գրոցն Դաւթի, որ կոչի
Գոյից բաժանումն` նոյնոյ տեառն Սիմէօնի սրբազան հայրապետի Ամենայն Հայոց
Տե՛ս
ձեռ. 1818, 132ա-4ա:
4. 68բ-158բ Համառօտ Լուծմունք գրոցն Արիստոտէլի
Տասանց ստորոգութեանցն, ծաղկաքաղ արարեալ ի բանից գերիմաստ սրբոց Դաւթի
Անյաղթ փիլիսոփային եւ երիցս երանեալ Գրիգորի Տաթեւացւոյն` նոյնոյ տեառն
Սիմէօնի Ամենայն Հայոց գերիմաստ հայրապետի Երեւանցւոյ, ի յօգուտ ուսումնասիրաց
եւ ի փառս Քրիստոսի
Տե՛ս
ձեռ. 1818, 37ա-95ա: -68բ-81բ: ա/81բ-94բ: բ/94բ-110բ: գ/111ա-23բ: դ/123բ-39բ: ե/139բ-40բ:
զ/141ա-50ա: զ/չիք: է/150բ-2բ: ը/152բ-4ա: թ/154ա-7բ: ժ/157բ-8բ:
5. 159ա-210ա Գիրք, որ կոչի Լուծմունք Պէրիարմէնիաս
գրոցն Արիստոտէլի, զոր ծաղկաքաղ արարեալ համառօտ ի բանից գերիմաստիցն
սրբոց Դաւթի Անյաղթ փիլիսոփային եւ երիցս երանեալ Գրիգորի Տաթեւացւոյն,
երկասրութեամբ տեառն Սիմէոնի յօգնիմաստ կաթուղիկոսին եւ վեհագոյն պատրիարգին
Ամենայն Հայոց եւ տիեզերաբաղձ եւ լուսանկար Աթոռոյս Սրբոյ Էջմիածնի
Տե՛ս
ձեռ. 1818, 95բ-127բ: [Բան առ ընթերցողս]/159ա-61բ: ա/161ա-3բ: բ/164ա-5ա: գ/165ա-210ա:
6. 210աբ Բաժանմունք սեռօրէն ամենայն գոյից
Տե՛ս
ձեռ. 1818, 127բ:
7. 211ա-2բ Յիշատակարան. տե՛ս ձեռ. 1818, 134բ-5բ:
8. 213ա-7բ Ցանկ մատենիս Լուծմանց գլխաւոր եւ նշանաւոր
բանից, հաւաքեցեալ ի նոյնոյ շարահիւսողէ - Աղէքսանդրոս, Ոլոմպիադորոս, եւ... Քառանկիւնի, անկատար,
կատարեալ եւ գերակատարութիւն ո՞յք, եւ որպէ՞ս:
Բ. 218ա-32բ Լուծմունք դժուարիմաց Բանիցն Պրոկղի
իմաստասիրի, արարեալ տեառն Սիմէօնի հոգեզարդ հայրապետին, որ թէպէտ ըստ
խնդրոյն իւրոյ գրիլ պարտ էր ընդ բանիցն Պրոկղի` ըստ գլխահամարոցն խաչիւ նշանեցելոց,
սակայն գոլով իմ անձեռնհաս գրել զբանս Պրոկղի` ընդ նոսին եւ զայս, վասն որոյ
միայն զլուծմունս զայս գրեցի աստէն ըստ գլխահամարոցն խաչիւ նշանեցելոց, ի
պէտս բանասիրաց - Այսինքն` եթէ
բազմութիւնն ոչ... վերջ լուծմանցս Պրոկղի արարեցելոյն տեառն Սիմէօնի հանգուցեալ
հայրապետի:
Ծաղկաքաղ
է` կան միայն լուծմունքները, ունի հետեւեալ գլուխները` Ե., Ը., Թ., ԺԳ., ԻԶ.,
ԻԷ., Լ., ԽԶ., ԾԷ., ԿԲ., ԿԷ., ՀԵ., ՀԷ., ՀԹ., ՁԷ., ՁԸ., Ղ., ՂԲ., ՃԺԱ., ՃԻ., ՃԻԱ.-ՃԻԵ.,
ՃԻԸ., ՃԼԱ., ՃԼԳ., ՃԼԴ., ՃԼԹ., ՃԽԱ., ՃԾԹ., ՃԿԵ.,ՃԿԷ., ՃԿԸ., ՃՀ., ՃՀԱ., ՃՀԵ., ՃՀԷ.,
ՃՁ., ՃՁԲ., ՃՂ., ՃՂԳ., Մ., ՄԱ.
Գ. 233ա-47ա Քարոզ մեծին Եսայիայ Նչեցւոյ, արարեալ
վասն Փոխման Սրբոյ Կուսին. Ահաւ՛ասիկ Տէր նստեալ ի վերայ թեթեւ ամպոյ` եկեսցէ
յԵգիպտոս - Պարտ է գիտել, զի Աստուծածին
կոյսն Մարիամ բազմանուն է... յորոց փրկեսցէ զմեզ Քրիստոս Աստուած, բարեխօսութեամբ
Սուրբ Աստուածածնին:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՀԵՂԻՆԱԿԻ
158բ Ի ժամանիլն
ձեր ցայսր, խնդրեմ, զի յիշեսջիք զշարահիւսօղ սորին` զՍիմէոն մեղսամած վարդապետս
Երեւանցի, զհոգեւոր
ծնօղն իմ զՇամախեցի
Յակոբ վարդապետն եւ զմարմնաւոր ծնօղսն իմ` զԿարապետն, զԳայիանէն, զեղբարս իմ`
զՄելքիսեդեկն, զՅարութիւնն եւ զՂազարն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
4ա Եւ այս յառաջնմէ
օրինակեցեալ էր յայլմէ, անշահ գրով` մինչեւ ցքանակն, եւ մնացեալն այժմ ի ՌՄԽԱ.
(1792) թուոջս ի ձեռն ապիմաստ Զաքարիա աբեղայիս օրինակեցաւ ի վայելս
եղբարց բանասիրաց, ի լուսակերտ եւ ի շնորհատու աթոռս Սուրբ Էջմիածին:
217բ Փառք, գոհութիւն
եւ երկրպագութիւն տէրութեանն Աստուծոյ ամենազօրի Սրբոյ Երրորդութեանն
անճառելւոյ` Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ. այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս: Որ
ամենակարօղ զօրութեամբն իւրով կարողացոյց զանկարութիւն Զաքարիա աբեղայիս
անիմաստի` յաւարտ հասուցանել զգրութիւն Լուծմանցս արտաքնոց, որ եւ աւարտեցաւ
իսկ ձեռամբ իմով ի ՌՄԽԱ. (1792) թուոջս եւ ի Նոյեմբերի ԺԵ., ի յերեքտասաներորդ
ամի հայրապետութեան տեառն Ղուկասու աստուածարարեալ կաթուղիկոսին
ամենայն Հայոց, ի Սուրբ աթոռս Էջմիածին:
247ա 0րինակեցաւ
Քարոզս այս ի ՌՄԽԲ. (1793) թուոջն մերում եւ ի Փետրուարի Ե., ի ձեռն Զաքարիա աբեղայիս,
ի լուսակերտ աթոռս Սուրբ Էջմիածին:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 1ա «Աստուած»`
կրկնուած վեց անգամ: 250բ «հավծանծեմ Է, ԱԲ»` առոգանակա՞ն նշաններով: Կազմաստառ
Բ. այբուբեն, «Աստուած իմ»:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 247բ «ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ ԶԱՔԱՐԻԱ ՎԱՐԴԱՊԵՏ
1242 (՞) (1793)»:
ՆՇՈՒՄ` 1ա «ՌՄԽԲ.
- 1793. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1935
ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ ՍՊԱՀԱՆՑԻ, ՍՐԲԱԶՆԱԳՈՐԾՈՒԹԻՒՆ
ՆՈՐ ՋՈՒՂԱ՞ |
ՌՃԽԵ.
- 1696 |
ԳՐԻՉ` հեղինակը:
ԹԵՐԹ` 447.
չգրուած 1ա-3բ, 446բ-7բ: ՊՐԱԿ` Ա-ԼԷx12
(Ա 14)+1: ՆԻՒԹ` թուղթ,
լուսագծերով եւ լուսադրոշմով` եռամահիկ կամ բոլորակ` կենտրոնում աստղանշա՞ն:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 21,5x15: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(16x11): ԳԻՐ` նոտրգիր
(նմուշ` 38ա): ՏՈՂ`
25-28: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ
շագանակագոյն կաշի, Ա. փեղկին` «ՇԻՆԵՑԱՒ
ԵՒ ԳՐԵՑԱՒ ՁԵՌԱՄԲ ՅՈՀԱՆՆԷՍ ՇՆՈՐՀԱԼԻՑ ՎԱՐԴԱՊԵՏԻ, ԹՎԻՆ. ՌՃԽԷ.
(1698)» դրոշմագրով. միջուկը` տախտակ. աստառը` բազմագունի զոլաւոր կտաւ.
լուսանցակողերը կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Ճակատազարդ`
4ա: Լուսանցազարդ` բուսական, թռչնային: Զարդագիր` թռչուն: Գոյներ` ոսկի,
կարմիր, կապոյտ, կանաչ, նարնջի, դեղին, մանուշակագոյն, սպիտակ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշին` ցեցակեր, դռնակը` մկնկեր, մէջքի ստորին մասում` փոքրիկ պատռուածք.
խոնաւութիւն տեսած, գրադաշտը տեղ-տեղ խիստ գունափոխուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 4ա-443բ [Յովհաննու Սպահանցւոյ
Սրբազնագործութիւն]
1. 4ա-5ա Յոքնամեղ եւ անարժանըս
յամենայնի` Յովհաննէս վարդապետի Իսպահանցւոյ արարեալ եւ յօրինակեալ
զգիրս, որ կոչի Սրբազնագործութիւն, ի թվին հայոց մեծաց հազար հարիւր եւ քառասուն
եւ հինգ (1695), եւ ըսկսեալ յամսեանն Յունվարի ի մինն, ի փառս մարմնոյ եւ արեան
Որդւոյն Աստուծոյ եւ ի խիստ ճաշակողացն զկենդանարար խորհուրդն եւ մերձեցելոցն
ի սոսկալի յաստուածաճաշակութիւնն. օգնեա՛ ամենազօր Սուրբ Հոգի Աստուած - Երջանիկ ի ջոկս եւ ի կաճառս...
2. 5ա-7ա Յաղագս, թէ Բանն Աստուծոյ
միայն մարմնացաւ - Զի յԵրրակաց Բանն Աստուած միայն մարմնացաւ...
3. 7ա-8բ Յաղագս, թէ անձն Բանին
կրէր զկիրս Երրակի բնութեանցն, այսինքն` մարմնոյն, Հոգոյն եւ Աստուծոյն - Եւ եւս որպէս անձն մարդոյ ենթակայանայ...
4. 8բ-12բ Յաղագս, թէ Բանն, որ մարմնացաւ`
հասարակ բնութեամբ աստուածութեանն մարմնացաւ եւ յատկութեամբ անձին Բանին -
Եւ դարձեալ զայս եւս իմաստասիրելի է...
5. 12բ-14ա Յաղագս, թէ կատարեալ
մարդկութիւնն աստուածացաւ ո՛չ փոփոխմամբ, այլ միաւորութեամբ
- Զի բնութեամբ է ըստորոգեալն...
6. 14ա-23բ Յաղագս, թէ ճաշակողքն
աստուածանան յանմահական խորհրդոյն - Քանզի բնութեամբ է, զի ամենայն
ներհակք յորժամ կամիցի ոք...
7. 23բ-5ա Յաղագս, թէ սրբազան ճաշակողքն
իսկոյն մերկանան ի թունից չարին - Եւ արդ, ամենագութ ըստեղծօղն...
8. 25բ-6բ Յաղագս, թէ Բանին Աստուծոյ
աջ ասի Հօր ի սրբազանիցն եւ ձեռն եւ բազուկ եւ մարդկութիւնն աջ եւ բազուկ եւ
ձեռն Բանին -
Զի աջ է Հօր էակից Որդին իւր էակից Բանն...
9. 26բ-8բ Յաղագս, թէ զանազանութիւն
է ի ճաշակողսն սրբազան հաղորդութեանն - Եւ, զի զանազանութիւն է ի ճաշակումն...
10. 28բ-31բ Յաղագս, թէ հի՞մ պարտ է
ճաշակել զսրբազան խորհուրդ - Իսկ թէ որպէս պարտ է ճաշակել...
Ունի`
30բ «Ընդդէմ սխալանացն Արիոսի»: «Ընդդէմ սխալմանն Մակեդոնի»: 31ա «Ընդդէմ
Նեստորի չարափառի»:
11. 31բ-7բ Յաղագս, թէ ժողովն Քաղկեդոնի յոյժ սխալեցան,
որ զարտադրելն Նեստորի զերկու բնութիւնն հաստատեցին, որ ընդդէմ է բանական
գիտութեան աստուածազանից արտադրութեան - Եւ հակառակ սմին ժողովն Քաղկեդոնի եղեալ...
12. 37բ-41բ Յաղագս, թէ զամենայն հերձուածս պարտ
է բառնալ սրբազան մատչօղն եւ ապա մատչիլ տինայ Արիոսի զհերձուածն - Դարձեալ հրամայեցաւ. անթլպատք այլազգիք եկամուտք...
Ունի`
38ա «Ընդդէմ Արիոսի եւ Եւտիքեայ չարափառաց»: 40ա «Ընդդէմ Մակեդոնի»:
40բ «Ընդդէմ Նեստորի»:
13. 41բ-2ա Յաղագս, թէ պարտ է մեղուցելոյն նախ ապաշխարել
եւ ապա ի սրբազան հաղորդութիւնն մատչիլ - Դարձեալ անթլփատ
է, անապաշխար մեղաւորն...
14. 42ա-4բ Թէ պարտ է խոստովանութեամբ մատչիլ ի
սրբազան հաղորդութիւնն |42բ| - Նախ պարտ է Աստուծոյ խոստովանել...
15. 44բ-6ա Թէ յետ խոստովանութեան պարտ է զգուշանալ,
զի մի՛ ի նոյն դարձցի - Եւ յետ խոստովանութեան, որ զմեղս...
16. 46ա-58բ Յաղագս, թէ ի սրբազնագործութիւնն գոյացութիւն
հացին եւ գինոյն փոխի ի գոյացութիւն մարմնոյ եւ արեանն Քրիստոսի - Դարձեալ անթլփատ է, որ անհաւատութեամբ...
Ունի`
53ա «Զի խաչն կենսատու աթոռ է Բանին Աստուծոյ, զոր ետես Եսայի»:
17. 58բ-60բ Յաղագս, թէ ոչ է պարտ յամել ի ճաշակումն
սրբազնութեանն - Եւ վասն այս խորհրդաւոր մարմնոյս...
18. 60բ-1բ Յաղագս նիւթոյն, որ ի հացէ եւ գինւոյ
կտրի - Նախ
պարտ է ի սրբազնագործութեան...
Ունի`
61բ Որք ջուր ի կիր առնուն, սխալին,
այլ գինի միայն պարտ է ի կիր առնուլ - Նոյնպէս եւ գինի ուրախ առնէ...
19. 63բ-4ա Յաղագս, թէ մատուցանողս պարտ է քահանայ
լինել - Երկրորդ,
զի մատուցանօղն պարտ է լինել քահանայ...
20. 64բ-6ա Յաղագս, թէ ի սրբազնագործութեանն պարտ
է Բանն տէրունական, առանց որոյ ոչ կատարի - Երրորդ` պարտ է լինել Բանն Տէրունական...
21. 66ա-8բ Յաղագս թէ է սրբազնագործութիւնն զդիտաւորութիւնն
հարկէ, առանց որոյ ոչ կատարի զիրագործութիւնն - Չորրոդ` պարտ է լինել ի խորհուրդս...
Ունի`
68բ-9բ Ընդդէմ Արիոսի, որ զՈորդի հաւասար Հօրն ոչ
հաւատայր:
22. 69բ-71ա Թէ հինաւորցն Բանն է Աստուծոյ եւ Որդի
մարդոյ մարմինն` միաւորեալ ընդ Բանին բազմեալ պատարագի ի վերայ սրբոյ սեղանոյն - Աստ տեսանի զհինաւուրցն...
23. 71ա-3բ Երրորդութիւնն Սուրբ ի սուրբ սեղանն պարտ
է տեսանել եւ սոսկալ - Աստ տեսանի պատրաստեալ սեղան անմահութեան...
24. 73բ-9բ Միեւնոյն Քրիստոս ընդ աջմէ Հօր եւ ի սրբազան
խորհուրդն տեսանել պարտ է - Արդ, որպէս Քրիստոս յերրակաց միացեալ տեսանի...
25. 79բ-81բ Յաղագս թէ ճաշակողացն թէ (=է) պարտ զերկիւղական
եւ ծառայական սէրն ի բաց ձգել եւ զորդիականն երերեւեցուցանել - Քանզի զգործօղս բարիս...
26. 81բ-108բ Յաղագս, թէ հպարտութիւնն պարտ է ի բաց
ձգել ճաշակողացն - Եւ ծառայական գործոյն գլուխ է հպարտութիւնն...
27. 108բ-16ա Յաղագս եպիսկոպոսաց, թէ որպէս պարտին
հնազանդիլ հայրապետին եւ ապա մատչիլ ի սոսկալի խորհուրդն - Արդ, եւ սրբազան եպիսկոպոսացն
պարտ է...
28. 116ա-55ա Յաղագս թագաւորաց, իշխանաց եւ մեծամեծաց`
ճաշակողաց եւ հաղորդողաց ի սոսկալի խորհրդոյս - Ասաց մարգարէն. Եւ բարբառեաց Հոգին Աստուած...
29. 155ա-60ա Եւ թէ պարտ է ճաշակողն ի սոսկալի խորհրդոյն
մաքրել եւ սրբել զհոգի, զմիտ եւ զխորհուրդս յամենայն նենգործութեանց եւ ոխակալութեանց
եւ ի չարութեանց նախանձու եւ ապա մերձիլ յԱստուածութիւնն - Եւ
յետ այնորիկ պարտ է ճաշակողն յանմահական...
30. 160բ-70բ Յաղագս եկեղեցականաց, թէ ոչ է պարտ
այսու ախտիւք վարելով հպել ի սոսկալի խորհուրդն - Ասէ ստեղծօղն ամենայն էից. Ես զփառսն...
31. 170բ-4ա Յաղագս, թէ քահանայապետ այն պարտ է առանց
ընչից մատակարարել, զոր ինչ տայ այլոց - Եւ այսպէս
զամենայն...
32. 174ա-89բ Յաղագս թէ ոչ է պարտ քահանայիցն եւ քահանայապետիցն
զոք բանադրել, վասն զի միայն հերձուածողաց հրամայեցաւ, որք վնասակարք են
եկեղեցոյ, ապա թէ ոչ, անէծքն յինքն դարձցի, ըստ այնմ, թէ` Սուրք նոցա մտցեն
ի սիրտս նոցա, եւ թէ` Որ սուր առնու, որով անկցի - Սապէս եւ եպիսկոպոսաց եւ քահանայից...
33. 189բ-93բ Յաղագս գարշելի նախանձու, որ ծնանի
ի պատուաւորս, ի մեծատունս եւ յիշխանս - Ըստ բնականացն նախանձ...
34. 193բ-203բ Յաղագս բամբասանաց - Բամբասանքն է այտուցեալ եւ սեւացեալ...
35. 203բ-23բ Յաղագս, թէ պարտ է ճաշակողացն յանմահական
խորհրդոյն մարքրել զանձինս յաղտեղացուցիչ գարշելի բարկութենէ - Աստուածայնոյն անհասանելի
արարչութիւնն...
36. 223բ-34ա Յաղագս գարշելի բարկութեանն, որ ծնանի
ի բարձրութենէ, ուստի լինի արգելումն ի սրբազնագոյն ճաշակումս - Ծանր առ ի բարկանալ...
37. 234ա-43ա Յաղագս գարշելի բարկութեան, որ ծնանի
յազնուատոհմութենէ եւ յիշխանութենէ, որ տա արգիլումն ճաշակման սոսկալի
խորհրդոյն - Լռեա՛
ի բարկութենէ, հրամայեաց աստուածային մարգարէն...
38. 243ա-57բ Յաղագս ի բաց բարձման ծուլութեան ախտի`
ի ճաշակումն կենդանար[ար] խորհրդոյն - Եւ յետ այսորիկ պարտ է ճաշակողացն...
39. 258ա-88բ Յաղագս թէ պարտ է ամենայն աստիճանաւորաց
արիութեամբ արիանալ եւ մի՛ իւիք ինչ ծուլանալ - Ըստ ամենայն նմանութեան արար եւ ըստեղծ...
40. 289ա-300ա Յաղագս թե ճաշակողացն զանմահ զխորհուրդն
պարտ է սրբել զինքն յախտէ ագահութեանն եւ ապա մերձենալ ի սոսկալի խորհուրդն - Որ կամի հաղորդիլ աստուածայնոյն ներգործութեան...
41. 300ա-10ա Յաղագս ագահութեան, որ արգելու զգթութիւն եւ զնախախնամութիւնն - Մի հոգայք, ասաց Տէրն, հայեցարո՛ւք...
42. 310ա-26բ Յաղագս, թէ պարտ է սրբազան ճաշակողացն
զմարմին եւ զարիւնն կենդանարար սրբել եւ մաքրել զանձն յորկորամոլութենէ
եւ ապա հպիլ եւ հաղորդիլ - Որք միանգամ կամին մերկանալ ի ճաշակմանէ հնոյն...
43. 326բ-36ա Դարձեալ յաղագս մաքրութեան ճաշակողացն,
որկորամոլութեան ախտակրութեանն եւ ապա հպել ի սոսկալի եւ յահաւոր խորհուրդն - Քանզի
բնութեամբ է, որոյ ոք եւ մերձեսցի...
44. 336ա-78ա Յաղագս, թէ եկեղեցականացն եւս պարտ
է զգուշանալ յախտէս յայսմանէ եւ ապա հպել ի սոսկալի եւ յահաւոր խորհուրդն
եւ զնոյնն արժանաւորապէս ճաշակել - Քանզի ամենայն
եկեղեցականք իբրեւ ճրագ...
45. 378ա-92բ Դարձեալ ի նոյն յաղագս հովուացն եւ առաջնորդացն
սրբազնացելոցն գլխաւորաց եկեղեցւոյ - Դարձեալ եւ
նաւ անուանեցար...
46. 393ա-443բ Յաղագս, թէ ճաշակողացն զսրբազան խորհուրդն
պարտ է զգուշանալ ի բղջախոհութենէ, որ է առաւելագոյն աղտեղացուցիչ ներքնոյ
եւ արտաքնոյ - Եւ
յորժամ սրբազան ճաշակողն յամենայն... անմահացուցիչ ճաշակս աստուածականս
այժմ եւ յանըսպառ յաւիտենիւ. ամէն:
Տպ. Գիրք,
որ կոչի Սրբազնագործութիւն, ժողովեալ ի գրոց աստուածայնոց եւ ի լուսաւոր
բանից սուրբ վարդապետաց, Աշխատասիրութեամբ Նոր Ջուղայու Սուրբ Ամենափրկչի
գերահռչակ վանից միաբան Յովհաննէս մեծիմաստ քաջ հռետորի եւ բանիբուն աստուածաբան
վարդապետի, Մադրաս, 1812 (ունի ձեռագրիս Ա-ԼԲ. գլուխները, այլ գլխակարգութեամբ
եւ կառուցուածքա-բովանդակային փոքրտարբերութիւններով):
Տե՛ս
Հ. Ղ. Միրզոյեան, Յովհաննես Մրքուզ Ջուղայեցի, Երեւան, 2001, էջ 67-84,
98-110, 116-7, 123-4 եւ այլն: Նոյնի` «Յովհաննէս Ջուղայեցու «Գիրք սրբազնագործութեան»
երկի տպագրութեան շուրջ».- «Բանբեր Երեւանի համալսարանի», 1980, N 3:
Բ. ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ, ԺԸ.
դ.
445բ-6ա
(1711 թ.) [Ոտանաւոր] (ծայրակապ` «ԳԷՈՐԳԻ Է ՎԱՅ») - Գոջեմ մեղայ հայր սրբազան / Շրջեմ անհագ որպէս գազան... Եմ
մեղայ[ւ]որ աշխարհական, / Իմ օթեանս է Վրաց տան... Թիվն հաշ[ու]ութիւն մերոյ
ազնեայն / ԹԱԹԻ
ՃԱՌԻ (1711) լնու իւրեայն, / Ի յամսեանն Հոգտենբերեայն, / Աւարտ սորին տասն եւ ութեայն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
4ա Տե՛ս խորագիրը
444ա-5ա Փառատրական
գոհաբանութիւն մատուսցի եւ վերընծայեսցի անհասանելի ամէնաաւրհնեալ երրակի
եւ միակերտի, համբուն երրորդական արարչական սրբասնական Երրորդութեանն`
Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ, որ ետ զօրութիւն, ապիկար վտտափակ փանաքականս
անձին եւ անասնասարաս, անբանաբուծ մտացս ի խոկումն անհասանելի խորին
խորութեան բանի մարգարէականիս ձայնի եւ անհաս մտաց մարգարտի ի վերածումն,
զոր ասացն. «Ճաշակեցէ՛ք եւ տեսէ՛ք, զի քաղցր է Տէր»: Զի թէպէտ համարձակեցայ,
այլ ոչ զիսկն կալայ, այլ հանգոյն ջղջիկանի ի գերազանցութենէն զլացայ եւ յակնախտիղ
ճառագայթափայլութենէն ի դուզնաքեայ լուսոյն օնանդր գտայ: Քանզի որպէս
անդր է անյաղթելի լուսոյ արեգական ջղջիկանինն տեսութիւն, սոյնպէս անդր
է մարգարէականիս բարբառ անբանաբուծ մտացս տեսութիւն, այլ հանգոյն անասնասարասութենէս
թէպէտ զեկուցաւ բան, սակայն ոչ կատարեալ տան, այլ կիսոջ տան, զի մնաց զայն,
որ ասացն. «Երանեալ է այր, որ յուսայ ի նա»: Զի թէպէտ մտի յանսահմանս ծով, այլ
ոչ հասի հունոյն, եւ յաղագս այնորիկ թողի զկէսն, զի թէ ժամանեսցի ամանակ
եւ շնորհեսցի իմաստակ, յանհասանելոյն փայլակ յաղբերէն նշոյլ ինչ վտակ, թերեւս
գոնեայ յայնժամ փարթար մերձեցայց ի վերաբերութիւն թողլակաց. ապա թէ ոչ,
ամենագըթութեանն գովութիւն եւ փառք, քանզի բազմաւ գործեցի զգուն ամաւ միակերտիւ,
հազիւ ապա նշուլից բուռն հարեալ գծիւ մակերեւեցաւ, այլ ո՛չ զկատարեալն,
զի որոյ է բանն բացատրեալ, նոյն է եւ ինքն, ապա ես հի՞մ արդեօք զանհունն ի հուն
ածից, |444բ| եւ ոչ ծիծաղի գտայց բազմաց: Եւ վասն այնորիկ հանգոյն ինձ այսքան
բացատրեցաւ բան. եւ եթէ հաճեսջիք` արարչատրակ[ա]նին փառատրութիւն, իսկ
եթէ ոչ` ներումն համարձակութեանս, քանզի յատկութիւն է ախմարացն զախմարականս
բացատ[ր]ել, զոր ինչ բացատրելոցն է, այլ ոչ հանճարական եւ կամ խոհական: Յաղագս
այսորիկ, որ իմաստունն է ի տեսանել եւ ի լսել, ոչ պարսաւաբանէ, այլ ցաւակցի,
թէ զոր ինչ ունի, զայն եւ բացերեւ[ե]սցէ: Սակս որոյ գարշապարից ոտից ընթերցողացդ
երկրպագելով, ըղձիւ մաղթեմ. աղօթիւք ներումն խնդրեսջիք յայնմանէ, որ տայ
առատապէս, զի մեղանացս լուծումն շնորհեսցի, զի յատկութիւն է աստուածասիրացն
զանձն դնել անձին, զի երեւեսցի աշակերտութիւնն Յիսուսի: Յաղագս այսորիկ
ընձեռեցէ՛ք ինձ` անարժանիս, ողորմութեան ձերոյ գութ, զերիս նկանակին խորհուրդ,
որ կամ եւ բախեմ զդրունս ասպընջականացդ Հոգւոյն, եւ միով Հայր մերիւ յիշեսջիք
զմաշեալ կաւ գռէհացս ներբանից ձերոցդ ոտից` զ[Յ]ովհաննէսս վարդապետ, եւ զծնօղսն իմ` զԶաքարիայն եւ զԵղիսաբեթն, որ ի թվաբերութեանն հայկականի
հազար ինսուն երկակացն (1643) ծնան զեղկելիս եւ զտաժանեալս մեղօք, եւ ի հազար
հարիւր յեօթնեկին (1658) մուտն իմ եղեւ ի վանս Սրբոյ Ամենափրկչի, յԸսպահան քաղաքի,
ի թագաւորութեան Փոքեր շահ Ապասի, եւ ի հայրապետութեան տեառն
Յակոբայ եւ յաջորդութեան
երիցս երանեալ տեառն Դաւթի, որոյ շնորհիւ եւ ձեռամբ
/445ա/ զկարգ կրօնաւորութեան առի եւ յետ երից ամաց զկարգ քահանայութեան,
եւ յետ ութից` վարդապետականն, եւ յետ երկոտասանից` զգաւազանն, որոյ իմաստութիւնն
երջանկացելոյս եւ առաքինութիւն հեզահոգիութեանն ի վեր գտաւ քան զիմաստս,
յելս եւ ի մուտս, որոյ յիշատակն աւրհնութեամբ եղիցի եւ արտասուագոջ մաղթանօքն մեզ ողորմեսցի: Եւ
ընդ իմ` զհարազատն իմ` զԿիրակոս քահանայն յիշեսջիք, որ [յ]ետիոյ մանկութենէ սնոյց զիս ըստեամբք
վարդապետութենէ, մինչեւ ի մուտս կրօնաւորութեան, որոյ հատուցումն յանմահական
հանգստենէն լիցի եւ ի հաղորդութիւնն Յիսուսի արժանասցի, ընդ որոյ եւ ամուսինն
իւր Թամար, եւ
ծաղկասնունդ որդիքն` Ըստեփաննոսն, զԴիոնէսիոսն եւ զՏիմութէոսն, եւ
զդստերսն` զԿատարինէն, զՍողովմէ եւ զԵղիսաբեթն, որոց
լիցի ամենազօր Սուրբ Հոգին թեւ եւ թիկունք աստ եւ ի հանդերձելումն. եւ զձեզ`
զյիշօղսդ յաջակողմանն հանգուսցէ դաս եւ մասնակցութեան սրբազանից արասցէ
ծնօղովք եւ հարազատօվք ձերովք, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն: Հայր մեր,
որ յերկինս սուրբ եղիցի:
Տպ. Հ.
Ղ. Միրզոյեան, նշ. աշխ., էջ 224-6:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ` 15ա:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 4ա, 443բ «ԳԻՐՔՍ ՍՈՒՐԲ ԷՋՄԻԱԾՆԱՅ Է»:
ՆՇՈՒՄ` Ա. կազմաստառին
փակցուած թերթիկին. «ՌՃԽԷ. - 1698. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1936
ՄԻՔԱՅԷԼ ՉԱՄՉԵԱՆ, ՎԱՀԱՆ ՀԱՒԱՏՈՅ
ԿՈՍՏԱՆԴՆՈՒՊՈԼԻՍ |
ՌՄՂԷ. - 1848 |
ԳՐԻՉ, ՍՏԱՑՈՂ` Յովհաննէս վարդապետ Ասլանեանց:
ԹԵՐԹ` 65. չգրուած` 4բ, 63բ, 65աբ: ՊՐԱԿ` Ա-Զx6 (Ա, Ե 7)+10+2+4+4+7: ՆԻՒԹ` թուղթ, կանաչերանգ ճնշադրոշմով (թթ. 1 եւ 65` սպիտակ): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 26x20,4: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (20x14,5): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 30ա): ՏՈՂ` 27: ԿԱԶՄ` ստուարաթղթէ միջուկով վարդագոյն մոմլաթ, մէջքը` կապոյտ կտաւ. աստառը` սպիտակ չգրուած թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` Ա. (սկ.) + Բ. (վջ.), սպիտակ չգրուած թուղթ, մաս կազմաստառի:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
խոնաւութիւն տեսած. թանաքն արտատպուած հանդիպակաց էջին` Աբ, ունի հին
նորոգման հետքեր, նորոգուած նաեւ 1950ական թթ., որի ժամանակ 38րդ թերթը
սխալմամբ դրուել է թ. 29-30ի միջեւ, գրադաշտը գունափոխուած, տեղ-տեղ զանազան
բծեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-64բ Վահան հաւատոյ ուղղափառութեան
Հայոց, շարադրեալ ուղիղ քննութեամբ եւ աստուածաբանական ոճով, անպատրուակ
դիտողութեամբ եւ բացայայտ եզերօք, աշխատասիրութեամբ տեառն հօր Միքայէլ
վարդապետի Չամչեան, 1776: Վկայեալ յաղագս ուղղափառութեան սորին ըստ նրբազննին
քննութեան սուրբ ժողովոյն Հռովմայ, որ կոչի Տարածութիւն հաւատոյ եւ վերնագրական
դրոշմիւ սրբազան պապին եօթներորդ Պիօսի քահանայապետի: Համառօտեալ ի բուն
սկզբնագիր մատենէն ծաղկաքաղ հաւաքմամբ գլխաւոր խնդրոց, նովին շարարդրութեամբ,
իսկ հեղինակին առանց փոփոխելոյ եւ ո՛չ բառ միանգամ յումեմնէ ճշմարտասիրէ:
0րինակեալ ի վայելս անձին իւրոյ Յովհաննէս վարդապետի Ասլանեանց` հարազատ
միաբանի Սրբոյ Աթոռոյն Էջմիածնի, Աստուծոյ ի 1 Յունիսի 1848 ամի, ի Կոստանդնուպօլիս,
ի պատրիարգարանն Հայոց
- 2ա-4ա Յառաջաբանութիւն հեղինակին
- Ո՛չ ոք գտաւ, որ հայիցի
ի վերայ Հայաստանեայց եկեղեցւոյ...
1. 5ա-8ա Գլուխ առաջին. Յաղագս
ժողովոյն Քաղկեդոնի
- Խնդրիցես արդեօք ազգ Հայոց ի պատճառս մերժելոյ...
2. 8ա-11ա Գլուխ Բ. Յաղագս մարդեղութեանն
Քրիստոսի - Խնդրիցես.
յի՞նչ միտս ասեն հայք մի բնութիւն...
3. 11բ-3բ Գլուխ Գ. Յաղագս բղխման
Հոգւոյն Սրբոյ
- Խնդրիցես. զիա՞րդ խոստովանին հայք զբխումն Սրբոյ Հոգւոյն...
4. 14ա-5բ Գլուխ Դ. Յաղագս խաչեցարիւ
երգելոյ զՍուրբ Աստուածն - Խնդրիցես, թէ որչափ վտանգաւոր
է այն բան ոմանց...
5. 16ա-27բ Գլուխ Ե. Յաղագս նախագահութեան
առաքելական աթոռոյն - Խնդրիցես` արդեօք եկեղեցին Հայոց մերժէ զնախագահութիւն
առաքելական աթոռոյն...
6. 27բ-33ա Գլուխ Զ. Յաղագս ազատ
գոլոյ եկեղեցւոյ Հայոց ի հերետիկոսութենէ եւ ի հերձուածողութենէ - Խնդրիցես` արդեօ՛ք ուղղափառութիւն
Հայոց արատաւորի... (ունի
Բ. յօդուած)
7. 33բ-8ա Գլուխ է. Յաղագս եօթներորդ
խնդրոյ վերջին օծման - Խնդրիցես` արդեօք ընդունի՞ն հայք զվերջին օծումն...
- 35ա-8ա Եզրակացութիւն - Թէ զանցառութիւն վերջին օծման...
8. 38ա-51ա Գլուխ Ը. Յաղագս սրբոյ
բաժակին ընդ բանիւ անապական, կամ ջրախառն մատուցանելոյ
- Գիտելի է նախ, զի
այս վեճ... (ունի Ե. յօդուած)
9. 51ա-4ա Գլուխ Թ. Յաղագս տօնի
Ծննդեան եւ Մկրտութեան Քրիստոսի - Նախաշաւիղ ազդարարութիւն:
Խնդրիցես... (ունի
Բ. յօդուած)
10. 54ա-6ա Գլուխ Ժ. Յաղագս քաւարանին
- Խնդրիցես, թէ յինչ
կարծիս իցեն հայք...
11. 56աբ Վերջաբան
- Եւ արդ, արդարեւ,
եթէ կամին առաջնորդք... Աստուծոյ Փրկչին մերոյ եւ Աստուծոյ. ամէն: Ի հայր
Միքայէլ վարդապետէ Չամչեան: Վախճան:
Տպ. Վահան
հաւատոյ ուղղափառութեան Հայաստանեայց եկեղեցւոյ յօրինեալ Հ. Միքայէլ
Վարդապետէ Չամչեան, ի համառօտութենէ անտի գաղափարեալ ի Պետրոսեան Պողոս
Սարկաւագէ Կ. Պօլսեցւոյ` դասասաց անուանելոյ, Կալկաթա, 1873:
Բ. 1. 56բ-9բ Թուղթ նորին վերապատուելի Հօր Միքայէլ
վարդապետի Չամչեան, որ գրէ առ աշակերտս իւր` ի վանս Սրբոյն Ղազարու, ի Վենետիկ,
վասն գողութեան «Վահան հաւատոյ» կոչեցեալ մատենին - Վերապատուելի վարդապետաց տեառն եւ հայր Իգնատիոս վարդապետի
ի Տէր խնդալ: Զգիր վերապատուելութեան ձերոյ գրեալ ի Հռօմայ ի 6 Դեկտեմբերի,
ընկալայ ի 16 Փետրվարի 1816... զոր մատուսջիք սրբազան Հօրն: Ողջ լերուք:
2. 60ա 0րինակ համառօտ թղթոյն - Սրբազան հա՛յր, երկուս գիրս գրեցի... յամենայնի հնազանդ:
1816, Փետրուար 25:
Գ. 60աբ Թարգմանութիւն արդար վճռոյ Պիոս Է. պապին
Հռոմայ վասն «Վահան հաւատոյ» կոչեցեալ մատենին եւ հեղինակի նորուն` հայր
Միքայէլ վարդապետի Չամչեան - Զգիրքն կոչեցեալ «Վահան հաւատոյ»... քննութեան ժողովոյն:
Թարգմանեալ ի Հռոմ ի լատինականէն ի հայ, ի Հայր Իգնատիոս վարդապետէ Փափազեան`
յաշակերտէ ամենապատիւ տեառն Մխիթարաց Մեծի աբբայի: 1815 յամի Տեառն, Սեպտեմբեր
17:
Դ. 61ա-3ա Յայտարարութիւն ողջամիտ դաւանութեան
Հայաստանեայց սուրբ եկեղեցւոյ, ի հայր Պօղոս վարդապետէ Թնկրեան` յաշակերտէ
վ. Հայր Միքայէլ վարդապետի Չամչեան, զայս գրեալ ի Պօլսոյ առ սուրբ Աթոռն Էջմիածին - Եկեղեցին Հայաստանեայց ի սկզբանէ եւ այսր ընդունի
եւ դաւանի... ի Մեկնութեան ժամագրքի: Վախճան:
- 64աբ Ցանկ գրքոյս -Գլ. Ա. Յաղագս ժողովոյն Քաղկեդոնի... Յայտարարութիւն
ողջամիտ դաւանութեան Հայաստանեայց եկեղեցւոյ ի հայր Պօղոս վարդապետէ
Թնկրեան:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1ա Տե՛ս խորագիրը:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 1բ «շատ»:
64բ «զմայր երես»: 65աբ տարբեր բառակապակցութիւններ, 64բ` իտալերէն եւ հայերէն
իմաստաւոր եւ անիմաստ նախադասութիւններ:
ՆՇՈՒՄ` 1ա «Մ[եսրոպ]
եպիս[կոպոս]»:
1937
ՊԵՏՐՈՍ ԹԻՖԼԻԶԵՑԻ, ՎԱՐԴԱՊԵՏՈՒԹԻՒՆ ՃՇՄԱՐՏՈՒԹԵԱՆ
ԿՈՍՏԱՆԴՆՈՒՊՈԼԻՍ |
ՌՄՀԱ.-ՌՄՀԲ.
- 1822-1823 |
ԳՐԻՉ, ՍՏԱՑՈՂ` Յարութիւն Սարայլեան Պօլսեցի:
ԹԵՐԹ` 24. չգրուած` 24բ: ՊՐԱԿ`
3x12 (1` 9, 3` 3): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմներով`
առիւծ, ասպետ, լոտոս, IMC:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
24,7x 18,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (16,5x12,8), երկսիւն`
22ա-24ա (22x15,5): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 11ա): ՏՈՂ`
28 (1ա-21բ), 36 (22ա-24ա): ԿԱԶՄ` գործարանային ոսկեզօծ դրոշմազարդ
կարմիր կաշի. միջուկը` ստուարաթուղթ. աստառը` ծաղկաթուղթ. լուսանցակողերը
ոսկի: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 1 (Ա., սկ.) թուղթ, չգրուած, լուսագծերով
եւ լուսադրոշմով ` առիւծ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի եզրերը մաշուած.
տեղ-տեղ` զանազան բծեր եւ հետքեր, սկզբից 27 չգրուած թերթեր կտրուած, հանուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա.
1ա-21բ Վարդապետութիւն
ճշմարտութեան, որով իմաստնացեալ զգաստանայ ամենայն ոք` ճանաչելով զմոլորութիւնն
իւր, շարադրեալ ի Պետրոս վարդապետէ Թիֆլիզեցւոյ յամի Տեառն 1722, ի Վենետիկ:
Յայտնութիւն Բանից քոց լուսաւոր առնէ եւ զիմաստութիւն տայ տղայոց (Սաղմոս,
ՃԻ. Թ. (=սաղմոս ԺԸ. 8, ՃԺԸ. 130): Նորոգ օրինակեալ ուղղագրութեամբ Յարութիւն
աբ[եղայ] Սարայլեան Պօլսեցի, ի վայելումն խղճալի անձին իւրոյ, յամի Տեառն
1822, ի Թոբխաբու
Տե՛ս
ձեռ. 1655, 1ա-94բ.
1բ [Բան առ ընթերցողս] - Զամս ինչ պանդխտեալ
իմ ի Բոլոնիայ քաղաքին...
1. 2ա-5ա Առ այնոսիկ, որք համարին
զանձինս երջանիկ վասն ունելոյ զյաջողութիւն աշխարհիս
- Չիք ոք, որ ոչ կամիցի
կեալ...
2. 5ա-7բ Վարդապետութիւն երկրորդ,
որով ծանուցեալ լինի մոլորութիւնն այնոցիկ, ոյք մեղանչեն եւ առ անմեղադիր առնել զանձինս
դնեն զմեղսն ի վերայ սատանայի եւ ասեն թէ սատանայ խաբեաց զիս
- Այս է խաբէութիւն
չարի մեծագոյն...
3. 7բ-10ա Առ մոլորութիւն նոցա,
որ ոչ կամին լսել զքարոզ, ասելով` Գիտեմ ես, թէ զինչ պարտ է առնել առ ի փրկիչ -
Տէրն
մեր յաստուածային վարդապետութեան իւրում ասաց...
4. 10ա-2բ Առ այնոսիկ, որ ոչ հաւատան,
զի զոր հաւատանն, ոչ տեսանեն -
Որ ասեսդ,
թէ կամիմ տեսանել զայն...
5.
12բ-5ա Որով հերքի մոլորութեանց,
որք զանց առնեն զպատուիրանացն Աստուծոյ, ասելով, թէ անհնարինք են ի պահել
- Զայս բան յանդգնեցան
ասել...
6.
15ա-7բ Վասն կուրութեան նոցա,
որք լան զկորուստ ոսկւոյ եւ արծաթոյ եւ ոչ հոգան զկորուստ հոգւոյ իւրեանց -
Էր պատերազմ
մեծ ի մէջ անգղիացւոց...
7.
17բ-9բ Առ խաբեութիւն ժլատաց,
որք տրտնջեն զԱստուծոյ, թէ չէ առատաձեռն առ ինքեանս
- Յանիրաւի տրտունջ
է այս անմտաց...
8.
19բ-21բ Ընդդէմ նոցա, որք խաբեալք
հաւատան, թէ կարիցեն գտանել զՔրիստոս անդ, ուր կորուսին զնա մեղ[օ]ք -
Ստոյգ
իմն է, թէ մեղաւորք...
9-10 եւ Ցանկ գրոյս` չիք: Շարադրանքի
տարբերութիւն. Յարութիւն Սարայլեանը հաւանաբար վերաշարադրել է` բնագիրն
աւելի աշխարհաբարացնելով, առանց բովանդակային էական փոփոխութիւնների:
Բ. 22ա-24ա [Ոտանաւորք Յարութիւնի` որդւոյ Պետրոս աղայի]
1. Հարսըդ Սիօն եկեղեցի, / Սուգ զգեցեալըդ Միածնի...
/ Վախճան 1819. Հոկտեմբեր 26ին: / Յարութիւն անուն մեծազն պատանի / Ի Լեհաստանէ
շառաւեղ բարի, / Որ նա ինքն որդի Պետրոս աղայի / Հիւսեաց զբանս այս եղեալ
իսկ աստի:
2. 24ա Ի դէպ է ինձ ճար գտանել աստենիս,
իցէ թափիլ ի բաղխմանէն այս կենիս,
եթէ նիրհեմ, փութով գերէ զհոգիս.
երանի էր ազատութիւն գտանել:
Յենուլ ի նա ոչ փափաքիմ իսկապէս,
գիտեմ զնա` կամի զխայթել թ[է]ապէս,
չմերձենալ արժան է ինձ լիապէս.
երա[նի էր ազատութիւն գտանել]:
Առ մի նուագ սխալեցայ առաւել,
միշտ նկատեմ, որ կջանայ ի դաւել,
ապա զիա՞րդ տամ զիս նմա ի պահել.
երան[ի էր ազատութիւն գտանել]:
Րախճանութիւն ի նմանէ զի՞նչ օգուտ,
միայն կամի որսալ զանձն իմ ի կորուստ,
արկեալ զթակարթն, քարշէ ընդ իւր ի յետուստ.
երան[ի էր ազատութիւն գտանել]:
Որ էնն ի յիս ունի փրկել յաշխարհէս,
արդ աղաչեմ ի բաց առնուլ յայս տանէս,
զի գարշեցայ ի նախատչացն զայս հօտէս.
երան[ի էր ազատութիւն գտանել]:
Թեւաթափեալ մնամ ի մէջ խոպանի,
զանձն իմ արկեալ ի ծովակին շրջանի,
չունիմ օգնող զայս անօգուտ վիճակի.
երան[ի էր ազատութիւն գտանել]:
Ի սէր Բանին համբերելով զիջանիմ,
զի մի՛ արկցէ զիս ի բոցոյն անդ այրիմ,
չոգիլ ի յետս ի հրամանէ երկնչիմ.
երան[ի էր ազատութիւն գտանել]:
Ւիւսել ջանամ զսուրբ օրինօք ամենայն,
զի մի՛ լիցի սերմն բարի ընդունայն,
արդ, հետեւին յարձակս ուղղին, որ է լայն.
երան[ի էր ազատութիւն գտանել]:
Նուսատ անձն իմ միշտ տառապի ինքն յինքեան,
իցէ դառնալ ընթացք սոցին որք աստ կեան,
եթէ գտցեն զուղիղ շաւիղս լիանան,
երա[ի էր ազատութիւն գտանել]:
եախճան 1823, Դեկտեմբերին:
Է ցնծութիւն եւ յայս բնաւից տիրածինն,
փակեալ պարտէզ եւ դաշտ բարի ծաղկածինն,
կամի կարէ տալ Յարութեանս զյարգ սեռին,
երանի էր զմայրն լուսոյ գտանել (ծայրակապ «Ի ՅԱՐՈԹԻՒՆԷ»):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1ա (տե՛ս խորագիրը):
21բ ՌՄԿԳ.
(1814) եւ Հոկտեմբերի 31, յաւուր շաբաթու, ի տօնի ամենայն սրբոցն Աստուծոյ
մեծաւ հանդիսիւ եւ հոգեզուարճ բերկրանօք Եփրեմ քրիստոսատիպ
եւ սրբազնակատար կաթողիկոսն ամենայն Հայոց ի մէջ աստուածաէջ մեծի Սրբոյ գահոյն Էջմիածնայ` դնելով զսուրբ եւ զշնորհաբաշխ աջն իւր ի վերայ հոգեւոր
ծնօղին իմոյ եւ բազմերախտ դաստիարակին` տեառն Իսրայէլի քաջաքարոզ
եւ սրբազան արքեպիսկոպոսի, որ ես` անարժանս, ի յաշակերտութենէ նորին
լինելով, եդի զթիւս այս, որ ի դէպ ժամանակի զցուցակն դիւրաւ գտանիցեմք: Վերջ:
ՆՇՈՒՄ` 1ա «Մ[եսրոպ]
եպիս[կոպոս]»:
1938
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԶՄԻՒՌՆԻԱ |
ՌՄԿԵ.
- 1816 |
ԳՐԻՉ (՞) եւ ՍՏԱՑՈՂ`
Ստեփաննոս վրդ. Տփխիիսեցի:
ԹԵՐԹ` 56 (գրչի էջակալում` 4-41, որ
է` 3բ-41ա). չգրուած` 1աբ, 2բ, 22բ-4բ, 48բ, 56բ: ՊՐԱԿ` 1-8x8 (4-7` 6): ՆԻՒԹ`
թուղթ (25-56` կապոյտ), լուսագծերով եւ լուսադրոշմով` վեցթեւե աստղ, զինանշան:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
19,3x13,8: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (15x9): ԳԻՐ`
նոտրգիր (նմուշ` 6ա): ՏՈՂ` 23-25: ԿԱԶՄ`
կապոյտ թուղթ, մէջքն ու անկիւնները` մուգ կապոյտ. միջուկը` ստուարարթուղթ.
աստառը` թուղթ` կից պահպանակին. լուսանցակողերը` կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ`
1 (Ա)+1(Բ), սպիտակ, չգրուած թուղթ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի եզրերը մաշուած,
ստորին ձախ անկիւնը եւ Ա. կազմաստառը ցեցակեր. խոնաւութիւն տեսած` թ.
31-6, գրադաշտը թերթեւակի գունափոխուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2ա-20ա Վարդապետութիւն եկեղեցւոյն
Գաղղիոյ, թարգմանեալ նախ ի գաղղիական լեզուէ յիտալական բարբառ եւ անտի
ի յունականն, յորմէ եւս ընծայեալ ի լոյս ի հայկական յատկութիւն ի թուին Հայոց
ՌՄԺԶ. (1767), ի Նաւասարդի ԺԷ. (17), եւ ապա ընօրինակեալ ի Զմիւռնիա քաղաքի,
ի խնդրոյ Ստեփաննոս շնորհազարդ վարդապետի Տփխիսեցւոյ` բնիկ միաբանի Սրբոյ
Աթոռոյն Էջմիածնի, ընդ Յովհաննու Միրզայեան Վանանդեցւոյ յամին 1816, յԱպրիլի
ԻԸ. (28)
1. 3աբ Վարդապետութիւն եկեղեցւոյն
Գաղղիոյ: Մասն առաջին. Յաղագս եկեղեցւոյ, յաղագս պապին եւ յաղագս եպիսկոպոսաց.
Ճշմարտութիւն Ա. - Միայն ինքն Յիսուս Քրիստոս հիմնեաց
զեկեղեցի իւր, զոր ոչ...
2. 3բ-6ա Ճշմարտութիւն Բ.
- Եկեղեցին բաղկանայ
ի սրբազան սպասաւորաց...
3. 6աբ Ճշմարտութիւն Գ.
- Յիսուս Քրիստոս իշխանութիւն
ետ եկեղեցւոյ...
4. 6բ-15բ Ճշմարտութիւն Դ. - Իշխանութիւն փականացն վայել
է եկեղեցւոյն...
5. 15բ Ճշմարտութիւն Ե.
- Միայն հովիւք եկեղեցւոյն կարեն ձեռնարկել...
6. 15բ-6ա Ճշմարտութիւն Զ.
- Հարկաւոր է լինել
միոյ դատաւորի...
7. 16ա Ճշմարտութիւն Է.
- Միայն եկեղեցին է հաստատ դատաւոր...
8. 16ա-20բ Ճշմարտութիւն Ը.
- Անմեղութիւն ոչ այլ
ուրեք ունի զաթոռ իւր... այլ միայն լինել մասն նմին ժողովոյ: Վերջ:
Կից` 20բ-2ա Աղանդն Լութերի եւ Կալվինեանց
ամենայնի...
կայանայ ի մէջ սխալանացն իտալացւոց:
Բ. 26ա-41բ Ընդդէն ամենայն հերձուածօղաց`
Գրիգորի Աստուածաբանի Ի Քրիստոս ծնեալ ճառին
- [Յ]այտնութեան խորհուրդ
յայտնապէս քարոզեալ... ի լուսոյ կազմեալ է բնութիւն նոցա (կրկն. 25աբ):
Գ. 42ա-8ա Վարդան վարդապետի Յաղագս
եկեղեցւոյ, ի բանն Պօղոսի. Այլ Քրիստոս եկեալ քահանայապետ - Ի գերազանց լուսոյն պայծառացան
արարածք... մինչեւ տեսցեն զՈրդի եկեալ:
Դ. 49ա-54ա Ի մասնէ առաջնոյ Եփեսոսի
սուրբ ժողովոյն. Ճառ Պրոկղոսի վերատեսչին Կիղիկոյ, ասացեալ ի մէջ մեծի
ժողովարանին Կոստանդնուպօլսոյ առաջի Նեստորին, վասն մարդեղութեան Տեառն
մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի - Այսօր կուսական տօնախմբութիւնն
զլեզուն մեր... ժամանեսցուք յերկնից արքայութեանն ի յաւիտեանս յաւիտենից:
Ե. 54բ-6ա [Կիւրղի Աղէքսանդրացւոյ]
Հակաճառութիւն Վասն Բանին Աստուծոյ մարդեղութեանն
- Հարցումն. Վասն է՞ր
անբաւելի Աստուածն... ընդ Սրբոյ Հոգոյն. այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից.
ամէն:
56ա Գրչից` «Այս բովանդակ Հարցումնս
է ի Նեստորականաց եւ պատասխանիքս ի Կիւրղոսէ եպիսկոպոսապետէն Աղէքսանդրիու,
ներ ժողովողն Եփեսոսի»:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ
ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
2ա Տե՛ս խորագիրը:
1939
ԲԱՐՍԵՂ ԿԵՍԱՐԱՑԻ, ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ՎԵՑ0ՐԷԻՑ
ԹԷՈԴՈՒՊ0ԼԻՍ |
ՌՄԷ. - 1758 |
ԳՐԻՉ` Յակոբ սրկ.:
ԹԵՐԹ` 99. չգրուած` 1բ, 98ա-9բ: ՊՐԱԿ`
1+1-8x12+2: ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ HՂIS լուսադրոշմով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
21,3x15,7: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (16x10,5): ԳԻՐ`
նոտրգիր (նմուշ` 15ա): ՏՈՂ` 26-27: ԿԱԶՄ`
մուգ շագանակագոյն կաշի. միջուկը` իրար սոսնձած հնատիպ գրքի թերթեր. աստառը`
թուղթ. լուսանցակողերը` կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 1 (սկ.) սպիտակ չգրուած թուղթ,
մաս կազմաստառի, հաշուած թերթաքանակի մէջ (թ. 1):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Զարդագիր` թռչնային:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի եզրերը մաշուած,
կաշին եւ Բ. կազմաստառը ցեցակեր եւ կիսով պատռուած` երեւում է հնատիպ գրքի
թերթը` «/// ի տղայութենէ իմէ... քո յ/// եւ մխի///». խոնաւութիւն տեսած,
տեղ-տեղ զանազան բծեր եւ հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2ա-97բ 0գնեա՛, Սուրբ Հոգի. Սրբոյ
Բարսղի եպիսկոպոսի Կեսարոյ Կապադոկեցւոյ Յաղագս Վեցօրեայ աւուրց
Տե՛ս
ձեռ. 620, 213ա-47բ: Նախերգան/ չիք: ա/2ա-11բ: բ/11բ-21ա: գ/21ա-32ա: դ/32ա-9բ: ե/39բ-51բ:
զ/51բ-66բ: է/66բ-76ա: ը/76ա-87բ: թ/87բ-97բ:
Տպ. Բարսեղ
Կեսարացի, Յաղագս վեցաւրեայ արարչութեան, Աշխատասիրութեամբ Կիմ Մուրադեանի,
Երեւան, 1984, առաջաբան` Զ.-ԽԲ., բնագիր` 1-322, ձեռ. Q:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
97բ Շնորհիւ
փրկչին եւ փրկողին զտիեզերս արեամբն իւրով, զՎեցօրեայ վարդապետութիւնս Մեծին Բարսղի արքեպիսկոպոսին Կեսարիոյ, անհոգ առնելով
մեր զտեսութենէ վայելչատիպ ցուցման տառից, այլ միայն ուղղութեան բանիցն
եւ գաղափարացն պատրաստութեան, որպէս ոսկի ունիլ ցանկան ամենայն ոք, եւ
զայս եւ մեք: Եւ թէ դէպ լիցի ումեք զայս ասել, թէ. Ո՞յր պատճառաւ, պատասխանեմ,
թէ սակս նախանձաւորացն ազգիս մերոյ ոմանց, որ թէ ոք ընթերցասէր ունակացեալ
է, կտորիկ մի բան, ուստի եւ իցէ, զայն մեծաւ ջանիւ եւ կարի զգուշութեամբ պահեալ
ունի առ ինքն, թէ մի լիցի դէպ ոք առ ի տեսանել, իբրու թէ ընդ իւր տանելոց է
ի գերեզման, որ ոչ ցուցանէ ումեք, զոր այսու նախանձու մեծամեծ գրեանս սրբոց
հարցն մերոց ոչ տալով թոյլ տեսանել այլոց սակս նախանձու, որպէս որթն նախանձոտ
էհար զդդմենին Յօնանու, զի մի՛ զովասցի ի շքոյ նորին:
Վերջացան գրեանք մեր, ոմանս խառնլով զթոյնս ի ներս եւ ոմանս այրեալ եւ ոչնչացեալ,
զոր Տէր լիցի մեզ այցելու, եւ դիպողաց խնդրեմ զողորմիս. ամէն: Յակոբ սարկաւագս
ՌՄԷ. (1758), Մարտի ամսոյ Ա. (1) ի Թէոդուպօլիս քաղաքի:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 1ա «Երբ մինչ
փթթիս, ով դու մանուկ անարի / Գայ հասանէ բօթ տրտմալի մահալի: / Ծաղկեալ կանաչ
մարգագետինք/ Բուրեն զանուշս իբր բեւեկնիք»: 97բ «շեշտիւ կարի»: 99բ «ցմըսբ»:
Բ. կազմաստառ` այբբենական բառացանկ, 27 միաւոր` addio... adunaye:
ՆՇՈՒՄ` 1ա «ՌՄԷ. -
1758. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1940
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ՏԱԹԵՒ |
ՌՃԷ. - 1658 |
ԳՐԻՉ` Մարկոս քհյ. (2ա-197ա), Սիմոն
(199ա-373ա, 380ա-414ա): ՍՏԱՑՈՂ` Պօղոս վրդ.:
ԹԵՐԹ` 414. չգրուած` 1աբ, 197բ-9բ,
250բ: ՊՐԱԿ` Ա-ԺԷx12 (ԺԶ 10, ԺԷ 8)+Ա-ԺԸx12: ՆԻՒԹ`
դեղնաւուն թուղթ, լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 19x12,2: ԳՐՈՒԹԻՒՆ`
միասիւն (12,7x7,3): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 50բ, 282ա): ՏՈՂ`
24: Կազմ` դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով, միջուկը տախտակ. աստառը`
շերտազարդ բազմագունի չիթ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Ճակատազարդ` 6ա, 200ա, 250բ,
292բ: Լուսանցազարդ` բուսական, յուշկապարիկ` 148ա: Զարդագիր` թռչուն, հանգուցագիր:
Գոյներ` բաց եւ մուգ կարմիր, կանաչ, կապոյտ, դեղին, նարնջի:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - Տաւնականի՞ մասն: ԺԱ. դդ.: 1
(Ա), մի տող թ. 12-13ի միջեւ + 1 (Բ), ստացուած եզրահատուած կէս (Ա) եւ քառորդ
(Բ) թերթերից: Մագաղաթ, երկսիւն, ուղղագիծ երկաթագիր: Կարդալ` Աբ «բազումք
ընդ այն զարմանային, բայց նա դիւրաւ աշխատութեանց համբերէր...», Բա «...զքեռն
հոգաբարձութիւն զազգին ընտանութիւն, զարծաթսիրութիւն...»:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. լուսանցներում խոնաւութեան
հետքեր, աստառը, պատառիկ-պահպանակն ու թ. 1-4` ցեցակեր, գրադաշտը գունափոխուած,
տեղ-տեղ զանազան բծեր եւ հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2ա-197ա Գիրք յաղագս Զ.օրեա գործոց
արարչութեան. առաջին աւուր [Բարթողիմեոսի Մարաղացւոյ]
Տե՛ս
ձեռ. 1659, 1ա-350ա: Ցանկ/2ա-5բ: Նախերգան/6ա-9ա: 1.ա/9ա-37բ: բ/37բ-56ա: 2/56ա-78բ:
3/78բ-89ա: 4/89ա-113ա: 5/113ա-119ա: 6/119ա-148ա: 7/148ա-153բ: 8/153բ-197ա: Յիշ.
թարգմն./չիք:
Բ. 200ա-250ա [Յովհաննու Անգլոսի] Համառօտ հաւաքումն
Յաղագս Հոգւոյ եւ զօրութեանց նորին
Տե՛ս
ձեռ. 868, 193ա-244ա: Նխ./200ա: ա-ծա/200ա-50ա: (200ա ստ. լս. գրչից` «0գնեա՛ Հոգի
Սուրբ»: 200բ-1ա լս.` «Լուծմունք»): ա/200աբ: բ/200բ-1ա: գ/201աբ: դ/201բ-2բ: ե/202բ-3ա:
զ/203աբ: է/203բ-4բ: ը/204բ-5ա: թ/205ա-6ա: ժ/206ա-7ա: ժա/207աբ: ժբ/207բ-8ա: ժգ/208աբ:
ժդ/208բ-9բ: ժե/209բ-10բ: ժզ/210բ-1ա: ժէ/211աբ: ժը/211բ-2բ: ժթ/212բ: ի/212բ-3բ: իա/213բ-6բ:
իբ/216բ-7բ: իգ/217ա-20ա: իդ/220ա-22բ: իե/222բ-5ա: իզ/(իէ)225ա-7ա: [իը] 227աբ Յաղագս
տրտնջականին - Տրտնջականն է ունակութիւն...: իէ/(իթ) 227բ-8ա: իթ(լ)/228ա-9ա:
լ (լա)/229ա: լա(լբ)/229ա-30բ: լբ(լգ)/231աբ: լգ (լդ)/231բ-2բ: լդ(լե)/232բ-3ա: լե(լզ)/233աբ:
լզ (լէ)/233բ-4բ: լէ(լը)/234բ-5բ: լը(լթ)/235բ-7բ: լթ (խ)/237բ-8բ: խ(խա)/238բ-9բ:
խա(խբ)/239բ-40ա: խբ(խգ)/240ա-2ա: խգ(խդ)/242ա-3բ: խդ (խե)/243բ-4բ: խե(խզ)/244բ: խզ(խէ)/244բ-5ա:
խէ (խը)/245ա-6բ: խը(խթ)/246բ-3ա: խթ(ծ)/243ա-9բ: ծ(ծա)/249ա-50ա:
Գ. 250բ-92ա Յաղագս առաքինութեանց Հոգւոյն
Տե՛ս
ձեռ. 930, 256բ-76ա: Նախադր./250բ-1բ: ա-իգ/251բ-91բ. -250բ-1բ: ա/251բ-2ա: բ/252աբ:
գ/252բ-4ա: դ/254աբ: ե/254բ-5բ: զ/255բ-7ա: է/257ա-8բ: ը/258բ-61ա: թ/261ա-2ա: ժ/261ա-3ա:
ժա/263ա-5ա: ժբ/265ա-7բ: ժգ/267բ-9ա: ժդ/269ա-70ա: ժե/270ա-3ա: ժզ/273ա: ժէ/273բ-6ա:
ժէ/276ա-7բ: ժը/277բ-9ա: ժթ/279ա-81ա: ի/281ա-3բ: իա/283բ-8ա: իբ/288ա-91ա: իգ/291ա-2ա:
Յիշտակարան/292ա (սկիզբը):
Դ. 292բ-373ա Յաղագս բնութեան հրեշտակաց (հին թրգմ.)
Տե՛ս
ձեռ. 930, 226ա-56բ: Նխդ. եւ ցանկ/չիք: ա-իե/292բ-373ա. ա/292բ-4ա: բ/294ա-5բ: գ/295բ-8ա:
դ/298ա-300ա: ե/ 300ա-2ա: զ/302ա-4բ: է/304բ-6բ: ը/306բ-9ա: թ/309ա-12բ: ժ/312բ-6բ:
ժա/316բ-9ա: ժբ/319ա-21բ: ժգ/322ա-3բ: ժդ/323բ-9բ: ժե/329բ-35բ: ժզ/335բ-9բ: ժէ/339բ-43ա:
ժը/343ա-6բ: ժթ/345բ-55բ: ի/355բ-7բ: իա/357բ-60ա: իբ/360ա-2բ: իգ/363ա-5բ: իդ/365բ-70ա:
իե/370ա-3ա:
Ե. 373բ-9բ Քարոզք
ա. 373բ-7ա [Անխորագիր] - [Զ]մահկանացու
կեանք մարդոյ երեք յատկութիւն ունի... ի լեզուս եւ գործով կատարեն, նոքայ
ողորմութեանն Աստուծոյ հասանեն:
բ. 377ա-9բ Նորին քարոզ ի բան Սաղմոսին, որ ասէ
վասն մահուան. Ահ աչքով եդիր զաւուրս իմ - Զի՞նչ հարցանելի
է: Նախ թէ ընդէր աստ զՅարութիւնն... եւ Աստուծոյ, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
Զ. 380ա-414ա Գովեստ բանի ներբողական բացասացութեամբ
Ներսիսի կաթուղիկոսի Հայոց Յաղագս գերագունիցն էութեանց հրեշտակապետացն
սրբոց` Միքայէլի եւ Գաբրիէլի եւ ամենայն երկնայնոց զօրութեանց, զոր տօնեն
եկեղեցիք Քրիստոսի ընդ տիեզերս համախմբեալք ուրախութեամբ ի Նոյեմբերի
Ը. (8) - Այսաւր երկրաւորս... իւրաքանչիւր արժանաւորութենէ
ի փառս իւր յաւիտեանս:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 197ա (Մարկոս գրչի) Ո՛վ ընթերցող զուարդ, բարի,
յիշեա՛ զփծոյն գրչի սորայ սուտանուն Մարկոս քահանայիդ,
նաեւ հանդերձ ամուսնեուն իմով միով ողորմ[եա]իւ յիշել աղաչեմ ի սուրբ յաղօթս
ձեր. ամէն:
2. 373ա (Սիմոն գրչի) Ա՛րդ, եղեւ զրաւ սուրբ գրոցս,
որ Յաղագս Հոգւոյ եւ զօրութեանց նորին, եւ երկրորդ`
ըստ առաքինութեանց Հոգոյն, եւ երրորդ` Յաղագս բնութեանն հրեշտակաց: Նախ`
խնդրի, թէ ամենեւին են անմարմինք, ի սուրբ Աթոռոյս Ստաթէի, ընդ
հովանեաւ Թ. (9) հազար եւ ութ հարիւր սրբոց նշխարացս, որ աստ կան հաւաքեալ,
ի խնդրոյ ումեմն բանասիրի` Պօղոս վարդապետի եւ քաջ դիտապետի, որոյ յիշատակն աւրհնութեամբ
եղիցի: Աղաչեմ զձեզ յիշել զիս` զանարժան Սիմոն գրիչս, եւ զծնօղսն
իմ:
250ա Զմեղաւոր
եւ զանիմաստ գրիչս աղաչեմ յիշել ի Տէրն ամենի:
414ա Գրեցա գիրս Զ.(Վեց)օրէից, Հոգեաց եւ Հրեշտակաց ի թվոջ ՌՃ. եւ Է. (1658), ի վանս գերազարդ
աթոռոյն Տաթեւու, ի վայելումն
Պօղոս վարդապետին,
որ աթոռակալ նոյնոյ գահի:
Բացի
250ա էջինից, միւսները տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք, Գ., էջ 814:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 101բ, 379բ
«ՄԱՐՏԻՐՈՍ ՎԱՐԴԱՊԵՏ»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 414բ «գրչափորձ»:
ՆՇՈՒՄ` 1ա` «ՌՃԷ.-1658. Մ[եսրոպ]
եպիս[կոպոս]»:
1941
ԲԱՐԹՈՂԻՄԷՈՍ ՄԱՐԱՂԱՑԻ, ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ՎԵՑ0ՐԷԻՑ
ԿՈՍՏԱՆԴՆՈՒՊՈԼԻՍ (Սսուլու Մանաստիր թաղ) |
ՌՃՁԶ.
- 1737 |
ԳՐԻՉ` Յակոբ դպիր:
ԹԵՐԹ` 199 (գրչի էջակալում` 1-382, որ
է` 5ա-195բ, 1-7, որ է` 196ա-9ա): ՊՐԱԿ` 1+1-17x12 (17` 6): ՆԻՒԹ`
թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 20,6x14,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ`
միասիւն (15,5x 8,5): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 13ա): ՏՈՂ`
27: ԿԱԶՄ`
սեւ կաշի. միջուկը` ստուարաթուղթ. աստառը` թուղթ. լուսանցակողերը` ոսկի
ճնշազարդուած: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 1 (սկ.), սպիտակ թուղթ, մաս կազմաստառի,
հաշուած թերթաքանակի մէջ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի եզրերը մաշուած,
ցեցակեր, կաշին` տեղ-տեղ քերծուած, աստառին` ցեցի անցքեր. խոնաւութիւն
տեսած, գրադաշտը գունափոխուած` թ. 132-199. կան զանազան բծեր եւ հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2ա-195բ Գիրք յաղագս Վեցօրեայ
գործոց արարչութեան, ի Բարդուղիմէոս վարդապետէ
Տե՛ս
ձեռ. 1659, 1ա-350ա: Ցանկ/196ա-9ա: Նախերգան/2ա-4ա: (4ա... Վասն այսորիկ ի զանազան
մեկնութեանց սրբոց հաւաքեցի զսակաւ բանքս զայսոսիկ եւ կարգեցի ի մի` դատապարտեալս
Յակոբոս կաթողիկոս Հայոց` թարքմանելով ի լատին բարբառոյն ի հայ լեզուս...):
1. ա/5ա-8ա: բ/8ա-46բ: 2/46բ-69ա: 3/69ա-80բ: 4/80բ-106բ: 5/106բ-13ա: 6/113ա-42ա:
7/142ա-7բ: 8/147բ-95ա (անխորագիր): Յիշտ. թրգմնթ./195աբ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
199ա Ողորմութեամբ
ամենազօրին Աստուծոյ կատարեցաւ գիրքս այս կոչեցեալ Վեցօրէից ի թվականիս
հայոց հազար հարիւր ութսուն եւ վեց (1737), յամսեանն Ապրիլի տասն, ի թաղն Սուլու Մանաստրոյ, ձեռամբ
Յակոբայ ումե[մ]ն
դպրի` աշակերտի տէր Մատթէոսեան Գէորգի անարդիւն դպրի
եւ իբր նօտարի. ուրեմն` հանդիպողքդ սոյն տառիս, համայն աշխատողսդ յիշել մի՛
դանդաղիցիք, որ եւ ի Տեառնէ լիջիք յիշեցեալք. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 1ա (1793 թ., շղագիր) Ես, անիմաստ նուաստ հոգի, / մեղօք
լցեալ յոյժ զազրալի, / եւեթ անուամբս կրօնաւորի, / զի Խաչատուրս իմ յՈրմեցի / զայս փոքրիկ տառս գծագրեցի,
/ ուստի տեսողացն բաւեսցի:
199բ (Նոյն ձեռքով)
Ի ՌՄԽԲ. (1793) թուին եկն Պարսից երկրէն Աղամահմատ շահն, զոր գերեաց Մահմատղուլի խանն
յՈրմու երկրէն` ամենայն ընտանեօքն,
մինչ ի Թէհրան, ի միւս
տարին եղեւ սով յերկիրքն բեռ մինչ ԺԱ. հազարտ են:
1բ (Նոյն ձեռքով)
Ի ՌՄԽԵ. (1796) թուին եղեւ ձայն, թէ ազգն ըռուստաց եկեն, Դարպանդ առին` երբեմն
հասեալ Թալիշ եւ Մազանդարան:
2. 4բ (1796 թ.) Սրբազան առաքելոյն Բարդողիմէոսի հրաշազարդ
վանիցն առաջնորդ` զտէր Խաչատուր մեղապարտ վարդապետս զայս գիրքս
առի եւ ետի յիշատակ ի դուռն նոյն առաքելոյն, զի յետագայքն ընթերցմամբ յիշեսցեն
զեղկելիս, եւ յիշօղքն յիշեալ լիցին ի Քրիստոսէ. ամէն: ՌՄԽԵ. (1796), Մայիսի
Ի. (20):
3. 110բ (1807 թ.) Ես` յԱրաբկիրցի Խարաղալեան հանգուցեալ
Յարութունի որդի
մեղսամած Կարապետըս գրեցի թվին հայոց ՌՄԾԶ.ին (1807) եւ Յունիսի ամսոյ ԻԱ.(21)ին,
ի Պաղտատ եւ ի
Բաբիլօն գրվեցաւ:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 147բ «ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ ՅԱԿՕԲ ՎԱՐԴԱՊԵՏ»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 1ա «Ես անիմա»,
«Միտ մարդկային միշտ փոփոխուն / Հայր իմաստուն որդի նկուն»` կրկ. 199բ: Կազմաստառ
Ա. վրացերէն 3 տող. «Սարգիսը գրեց այս գիրը, որպէսզի ով կարդայ` «Աստուած պահի ընթերցողին»
ասի. Տէր Աստուած» (խօսակցական վրացերէն վատ իմացողի եւ գրերը հազիւ ճանաչողի գրառում
է. բուն ձեռագրին չի առընչւում), «Ցանկալի է կեանք մարդկան ի վերա երկրի, սակայն
լինի երջանկութեամբ եւ առաքինութեամբ զարդարեալ Աստուածայնով»: 2ա «անէս»:
199բ «Միշտ մարդկային գոլով տկար սխալի, / Զի անսխալ մինն միայն գտանի»:
ՆՇՈՒՄ` 1ա` «ՌՃՁԶ.
1737. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1942
ԲԱՐԹՈՂԻՄԷՈՍ ՄԱՐԱՂԱՑԻ, ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ՎԵՑ0ՐԷԻՑ
|
ԺԵ. դար |
ԹԵՐԹ` 146 (սրբագրողի էջակալում`
1-272, որ է` 10ա-146բ). չգրուած` 1աբ, 2բ, 7աբ, 146աբ: ՊՐԱԿ`
1+Ա-ԺԲx12 (Ա 16, ԺԲ 9): ՆԻՒԹ` թուղթ, ԺԷ. դ. յաւելում` թթ.
1-7, 146: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 21x13,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ`
միասիւն (16x9,5-10,5): ԳԻՐ` բոլորգիր (նմուշ` 67ա). նոտրգիր
(լրացնողի)` 2ա, 3ա-6բ (նմուշ` 6ա): ՏՈՂ` 28-31: ԿԱԶՄ`
հետագայի` ԺԸ. դ., դրոշմազարդ կարմիր կաշի. միջուկը` տախտակ. աստառը` Ա`
թուղթ, Բ` չիք. լուսանցակողերը` կարմիր ցայտկէն:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Լուսացազարդ` թռչնային` 10ա, բուսական:
Զարդագիր` թռչուն, հանգուցագիր:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի կաշին քերծուած,
տեղ-տեղ ցեցի անցքեր, Բ. փեղկի աստառը պոկուած. խոնաւութիւն տեսած, տեղ-տեղ
մոմի եւ զանազան այլ հետքեր, գրադաշտը` գունափոխուած` 3ա-6բ, ԺԷ. դ. նորոգուած
եւ թերին լրացուած` 1-7, 146:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2ա-145բ Գիրք յաղագս Վեցօրէից
ստեղծման արարածոց, շարադրեալ յերանելոյն Բարդուղիմէոսէ աստուածաբան
վարդապետէ ի կարգէ քարոզողաց եւ արհիեպիսկոպոսէ քաղաքին Մարաղոյ, ազգաւ
Հռօմայեցի. թարգմանելով ի լատին բարբառոյ ի հայկազեան լեզուս ի փառս Աստուծոյ,
յամի փրկչին մերոյ 1331
Տե՛ս
ձեռ. 1659, 1ա-350ա: Ցանկ/3ա-6բ: Նախերգան/8ա-10ա: 1.ա/10ա-30բ: բ/30բ-43բ: 2/43բ-59ա:
3/59ա-66բ: 4/66բ-85բ: 5/85բ-90բ: 6/90բ-112բ: 7/112բ-6ա: 8/116ա-45բ: Յիշտ. թրգմնթ./չիք:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 103ա «աբը»:
ՆՇՈՒՄ` 1ա «ԺԵ. դ., Մ[եսրոպ]
եպիս[կոպոս]»:
1943
ԲԱՐԴՈՂԻՄԻՈՍ
ՄԱՐԱՂԱՑԻ, ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ՎԵՑ0ՐԷԻՑ
|
ԺԸ. դար |
ԹԵՐԹ` 169 (գրչի էջակալում` 1-344, որ
է` 1ա-169բ): ՊՐԱԿ` Ա-ԺԵx12 (Ժ 8, ԺԱ 9, Ը 10, Թ, ԺԵ
11): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով`
մահիկ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 24,8x18,8: ԳՐՈՒԹԻՒՆ`
երկսիւն (18x14,5): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 72ա): ՏՈՂ`
28: ԿԱԶՄ`
դրոշմազարդ, շագնակագոյն կաշի. միջուկը` տախտակ. լուսանցակողերը` դեղին,
կարմիր ցայտքերով:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. խոնաւութիւն տեսած,
տեղ-տեղ զանազան բծեր եւ հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-169բ Ի Բարդուղիմէոս աստուածաբան
վարդապետէ Գիրք յաղագս վեցօրեայ գործոց արարչութեան
Տե՛ս
ձեռ. 1659, 1ա-350: [Նախերգան]/1ա-3բ (վրջ. «...հաւաքեցից զսակաւ բանքս զայսոսիկ
եւ կարգեցի ի մի դատապարտեալս Յակոբոս կաթողիկոս հայոց` թարգմանելով
ի լատին բարբառոյն ի հայ լեզու ի փառս յաւիտեան ի յօգնութիւն ընտրելոյս»)
Ցանկ/չիք: 1.ա/3բ-25բ: բ/25բ-39բ: 2/39բ-56ա: 3/56ա-63բ: 4/63բ-82բ: 5/83ա-88ա:
6/88ա-116ա: 7/116ա-121բ: 8/121բ-169բ: Յիշտ. թրգմնթ./169բ:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 154ա «Խաչ»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ` 154ա
ի վերին լս.:
ՆՇՈՒՄ` 1ա «ԺԸ., Մ[եսրոպ]
եպիս[կոպոս]»:
1944
ԲԱՐԹՈՂԻՄԷՈՍ ՄԱՐԱՂԱՑԻ, ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ՎԵՑ0ՐԷԻՑ
|
ԺԸ. դար |
ԹԵՐԹ` 146+1 (կրկն.` 1, գրչի էջակալում`
1-20, որ է` 1ա-10բ). չգրուած` 1աբ, 145ա-6բ: ՊՐԱԿ` 1+Ա-ԺԳx 12 (Ա, ԺԱ, ԺԲ 10, ԺԳ
11, Բ 8, Թ 13): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լումադրոշմով`
առիւծ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 23x16,2: ԳՐՈՒԹԻՒՆ`
միասիւն (15,7x11,8): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 26ա): ՏՈՂ`
29: ԿԱԶՄ`
ծաղկաթուղթ, մէջքը` շագանակագոյն կաշի. միջուկը` ստուարաթուղթ. աստառը`
թուղթ. լուսանցակողերը` դեղին:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Զարդագիր` թռչուն` 1գ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. գրադաշտը թեթեւակի
գունափոխուած, գլուխների, ենթագլուխների խորագրային մասերը եւ առանձին
գլխատառերը չգրած` հաւանաբար հետագայում լրացնելու նպատակով` 1գ, 1դ,
20ա, 32ա եւ այլն, ունի հետագայ լուսանցային սրբագրումներ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1գ-144բ Գիրք վեցօրեայ գործոցն
Աստուծոյ, շարադրեալ ի Բարթուղիմեայ Մարաղոյ եպիսկոպոսէ ի փառս Աստուծոյ
եւ ի յօգուտ մանկա[ն]ցս նորոյս Սիօնի: 0գնեա՛, Սուրբ Հոգի Աստուա՛ծ
Տե՛ս
ձեռ. 1659, 1ա-350ա: Ցանկ/չիք: Նախերգան/չիք: 1.ա/1գ-20բ (Սկ. թերի` /// երիս գործս
գործեաց...): բ/21ա-34ա: 2/34բ-51ա (խորագրի տեղը դատարկ): 3/51բ-9բ: 4/59բ-77ա:
5/77բ-82ա: 6/82ա-103բ: 7/104ա-8ա: 8/108ա-44բ: Յիշտ. թրգմնթ./չիք:
68ա
«երեւեսցին ի նշանակեալ ձեւս, որ նկարի աստ...». 68ա` 10 տող, 68բ` 8 տող չգրած.
դատարկ տեղում սրբագրողի աւելացրած` բոլորակ աստեղաց եւ մոլորակաց:
ՆՇՈՒՄ` 1ա` «ԺԸ., Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1945
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ՄԱՐՈՒՆԱՆ գիւղ |
ՌՃԾԴ. - 1705 |
ԳՐԻՉ` Յարութիւն քահանայ (1ա-151բ),
Անանուն (153ա-229բ):
ԹԵՐԹ` 230. չգրուած 152աբ, 230աբ: ՊՐԱԿ`
Ա-Իx 12 (Ա 11, Բ ԺԲ, ԺԴ, ԺԷ 10, Թ 8)+2: ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
21,4x 14,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն (16x10,5): ԳԻՐ`
բոլորգիր 1ա-151բ (նմուշ` 105ա), նոտրգիր 153ա-229բ (նմուշ` 205ա): ՏՈՂ`
29-33: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի.
միջուկը` տախտակ, աստառը թուղթ. լուսանցակողերը` մանուշակագոյն: ՊԱՀՊԱՆԱԿ`
1 (Ա. սկ.)+1 (Բ. վջ.), սպիտակ, չգրուած թուղթ, մաս կազմաստառի:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի կաշին ցեցի անցքերով.
խոնաւութիւն տեսած` թ. 230, գրադաշտը գունափոխուած` 132բ-92բ, Բ. կազմաստառն
ու պահպանակը, գամերն ու կապիչներն ընկած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա.
1ա -151բ [Բարթուղիմէոսի
Մարաղացւոյ Գ]իրք յաղագս վեցօրեա գործոց արարչութեան
Տե՛ս
ձեռ. 1659, 1ա-350ա: Ցանկ/չիք: Նախերգան/1ա-2բ: 1.ա/3ա-20ա: բ/20ա-33ա: 2/33ա-49բ:
3/49բ-57բ: 4/57բ-75բ: 5/76ա-80բ: 6/80բ-105ա: 7/105ա-10ա: 8/110ա-51ա: Յիշտ. թրգմնթ./151աբ:
Գլխատառերը
չգրած` հետագայում կարմրով լրացնելու նպատակով, 102ա` արտաքին անկիւնում`
«Վեցօր»:
Բ. 153ա-229բ Ծաղկայքաղ եւ Մեկնութիւն [Եսայեայ], ի լուսաւոր բանից ար[դ]իւնական
վարդապետի Յոհաննու Որոտնեցոյ` հաւաքեալ աշխատասիրութեամբ Գրիգորի`
աշակերտի նորին, շնորհալից վարդապետի: Աւգնեա՛յ, Յիսո՛ւս եւ աւարտեա՛յ
եւ սկսեալս իմ կատարեա՛յ - Հարցումն: [Զ]ի՞նչ է, որ ասէ, թէ` Տեսիլ Եսաեա: Պատասխանի.
Զմարգարէութիւնն տեսիլ կոչէ, զի մարգարէն տեսող ասի... ողորմածն բնութեան
մերոյ Աստուած, որ է օրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
- 229բ Արդ, ես` վերջինս սպասաւորաց բանի Գրիգոր վարդապետ,
զԾաղկաքաղ մեկնութիւնս սակաւուք մարգարէին Եսայեայ եւ ի լուսաւոր բանից
տեառն իմոյ վարժապետին Յոհաննու Որոտնեցւոյ, որոյ յիշատակն աւրհնութեամբ
եղիցի:
Խմբագրուած
տարբերակ է. հմմտ. ձեռ. 1128, 2ա-199բ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
2բ Ձեռամբ անարժան Յարութիւն քահանայի:
151բ Արդ, գրեցաւ ձեռամբ Յարութիւն եւեթ
անուամբ քահանայի, ի դրան Սուրբ Ամենափրկչի` ի գեաւղն Մարունան, ի թվին ՌՃԾ.
եւ Դ. (1705) ամի: Եւ որք ընթեռնուք եւ կամ թէ օրինակէք, անմեղայդիր լերո՛ւք,
զի կայր մեր այս էր, եւ միով Տէր ողորմիայիւ յիշէ՛ք, եւ դուք յիշեալ լիջիք ի
Քրիստոսէ Աստուծոյ մերոր, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս յաւիտենից.
ամէն:
ՆՇՈՒՄ` Աա` «ՌՃԾԴ. - 1705. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1946
ԲԱՐԹՈՂԻՄԷՈՍ
ՄԱՐԱՂԱՑԻ, ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ՎԵՑ0ՐԷԻՑ
ԿՈՍՏԱՆԴՆՈՒՊՈԼԻՍ |
ՌՄԽԸ. - 1799 |
ԳՐԻՉ` Ստեփան դպիր: ԼՐԱՑՆՈՂ`
անանուն (4աբ, 167ա-76բ): ՍՏԱՑՈՂ` Գէորգ վրդ., առաջնորդ Մարանու:
ԹԵՐԹ` 176. չգրուած` 1աբ, 5աբ: ՊՐԱԿ`
1-15x12 (6, 15` 10): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով
(թթ. 154, 167-76 կանաչաւուն): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 20,8x16: ԳՐՈՒԹԻՒՆ`
միասիւն (14,4x11,3): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 2ա, լրացնողի`
4ա): ՏՈՂ` 25: ԿԱԶՄ`
ճնշագծերով շագանակագոյն կաշի. միջուկը` տախտակ. աստառը` շագանակագոյն
կտոր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 3 (Ա-Գ, սկ.) + 4 (Դ-Է, վջ.), թուղթ
(Ի. դ. վերակազմութեան):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐ
- Կիսախորան` 6ա: Զարդագիր` թռչուն` 2ա (կիսախորանն ու զարդագրերն անաւարտ):
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. գրադաշտը գունափոխուած:
Թերին լրացուած` 4աբ, 167ա-76բ: նորոգուած Ի. դարում` Զբ պահպանակին ամրացուած
թերթիկին. «Վերականգնուած է նոր կաշուով, նոր կազմաստառով. Գլխ. վերականգնիչ`
Լ. Աղաբէկեան. Երեւան 1978 թ., 31/III»:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2ա-176ա [Գիրք վեցօրեայ գործոցն
Աստուծոյ, շարադրեալ ի Բարթողիմայ Մարաղոյ Եպիսկոպոսէ]
Տե՛ս
ձեռ. 1659, 1ա-350ա: Ցանկ/չիք: Նախերգան/2ա-4բ (վջ.` 4բ Պատապարտեալս Յակօբոս
կաթողիկոս
Հայոց, թարգմանելով ի լատին բարբառոյն ի հայ լեզուս ի փառս յաւիտեան եւ ի
յօգնութիւն ընտրելոց եւ ի վարժումն վարդապետաց եկեղեցւոյ): 1.ա/6ա-31բ:
բ/31բ-48ա: 2/48ա-68ա: 3/68ա-77բ: 4/77բ-100ա: 5/100ա-5ա: 6/105բ-34բ: 7/134բ-40ա:
8/140ա-76ա: Յիշտ. թրգմնթ./176ա:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
176ա Եւ գրեցուցեալ եղեւ վերստին ձեռամբ Ստեփան նօտար դպրի
ի մեծն Պօլիս, ի վայելումն Մարսվանու արժանաւոր
եւ նորապսակ առաջնորդ, հեզահոգի Գէորգ վարդապետին
եւ ի յիշատակ վանուցն Սրբոյ Աստուածածնի` զկնի մահուան իւրոյ, առ ի ընթեռնուլ միաբան եղբարց: Արդ,
որք զսա ընթեռնուք եւ շահիք, յիշեցէ՛ք ի բարին միով Հայր մերիւ զշարադրօղն,
զթարգմանօղն, զպատճառ եղօղն, զթերին լրացնօղն եւ զստացօղն: Եւ զորս յիշէք,
յիշեալ լիջիք առաջի Աստուծոյ աստ շնորհօք եւ անդ` փառօք. ամէն:
176բ Արդեամբ իւրով Գէորգ վարդապետն
զայս գիրս ստացաւ ի վայելումն անձին իւրոյ: Արդ, որք հանդիպիք եւ ընթեռնուք,
յիշեսջիք զսորին հոգեւոր ծնօղն` Համատանցի լուսահոգի Յօհաննէս արհիապանծ
րաբունին, որ մականուամբ կոչի Պաղտատցի, եւ զմարմնաւոր
ծնօղս սորին յիշեսջիք, զի եւ դուք յիշեալ լիջիք յԱստուածոյ. ամէն: Սոյն վերոյիշեալ
Գէորգ վարդապետս
ստացաւ գիրքս այս ի Կոստանդնուպօլիս քաղաքի` ի
գալն յԵրուսաղէմէ, ի թուին
հայոց ՌՄԽԸ. (1799), Մարտի Ա. (1), յորում աւուր եղեւ հրկիզութիւնն այն մեծ
ի Պէկօղլի:
1947
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
|
ԺԷ. դար |
ԳՐԻՉ` Անանուն Ա. (1ա-22բ), Անանուն
Բ. (25ա-244ա):
ԹԵՐԹ` 249. չգրուած` 20բ, 23ա-4բ, 214ա-5ա,
244բ, 245բ-50ա: ՊՐԱԿ` 2x12+1-16x12 (11` 10) + Ա-Գx12
(Գ 11): ՆԻՒԹ` թուղթ` լուսագծերով եւ լուսադրոշմով,
թ. 1-24ը` արեւելեան: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 21,3x 15,4: ԳՐՈՒԹԻՒՆ`
երկսիւն` 1ա-22բ (14x10,2), միասիւն` 25ա-244ա (14,4x10,4): ԳԻՐ`
նոտրգիր (նմուշ` 73ա). բոլորգիր` 1ա-22բ (նմուշ` 12բ): ՏՈՂ`
35 (1ա-22բ), 25 (25ա-244ա): ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի,
դռնակով. միջուկը` տախտակ. աստառը` դրոշմազարդ մուգ կարմիր կտաւ. լուսանցակողերը`
կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Կիսախորան` 31ա, 217ա: Լուսանցազարդ`
բուսական, թռչնային: Զարդագիր` կենդանագիր, թռչուն, հանգուցագիր: Գոյներ`
կարմիր, կապոյտ (գծանկարային լուսանցազարդ եւ զարդագիր` 166ա):
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ` Եւթաղի Բովանդակութիւն աստուածեղէն
վկայութեանց: ԺԱ. դ.: 2 (Ա-Բ) + 2 (Գ-Դ), ստացուած 2 թերթերի ընդլայնակի երկտակումով
եւ եզրահատումով: Մագաղաթ, միասիւն, ուղղագիծ երկաթագիր, ԱԲ` 27x28,8.
ԳԴ` 26,5x21. տող` 19. գոյներ` կարմիր: Կարդալ` Գբ-Դա, Գա-Դբ, Աբ-Բա, Աա-Բբ. «Յեբրայեցւոց
թղթին վկայութիւնք. Լ. Յերկրորդ սաղմոսէն... յԵրկրորդ աւրինաց. Զի դատի Տէր
զժողովուրդս իւր»:
Տպ.
Քէօսէյեան Յ., «Փշրանքներ Եւթաղի մատենագրութեան հայերէն հնագոյն ընդօրինակութիւններից».-
Հանդես ամսօրեայ, 1983/Ա-Զ., էջ 8, 22-26:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. ցեցի անցքերով,
գրադաշտը գունափոխուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա.
1ա-22բ [Յակոբայ
Ղրիմեցւոյ ի խնդիրս հասարակաց օգտի]
Տե՛ս
ձեռ. 74, 325ա-99բ: Նախադր./1ա: ա/1ա-1բ: բ/1բ-4ա: գ/4ա-4բ: դ/4բ-5ա: ե/5ա-6ա: զ/6ա-8բ:
է/8բ-9բ: ը/9բ-12ա: թ/12ա-5ա: ժ/15ա-7բ: ժա/17բ-9ա: ժբ/19ա-21բ: ժգ/21բ: ժդ/21բ-2բ:
22բ` 0րհնեալ է Աստուած յամենայն ժամ:
Բ. 25ա-213բ [Գիրք վեցօրեայ գործոցն Աստուծոյ, շարադրեալ ի Բարթողիմեայ
Մարաղոյ եպիսկոպոսէ]
Տե՛ս
ձեռ. 1659, 1ա-350ա: Ցանկ/25ա-7բ: Նախերգան/28ա-30բ: 1.ա/31ա-58ա: բ/58ա-76բ:
2/77ա-98ա: 3/98ա-108բ: 4/108բ-32ա: 5/132ա-8ա: 6/138ա-66ա: 7/166ա-171ա: 8/171ա-213ա:
Յիշտ. թրգմնթ./213աբ:
215բ (ստ. լս.) Գրչից` «Օգնեա՛, Հոգի Սուրբ Աստուա՛ծ, եւ հասո՛յ ի կատարումն»:
Գ. 216ա-44ա [Ալբերտի Մեծի] Համառօտ հաւաքումն աստուածաբանական
ճշմարտութեան
Տե՛ս
ձեռ. 104, 2ա-397բ: Ցանկ/216բ: Նախադր./216աբ: 1/217ա-44ա (չիք` լ-լդ միաւորեները):
2-7/չիք: Յիշտ. թրգմնթ./չիք:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ, ԺԸ. դ., առանձին թերթիկի վրայ փակցուած
245ա [Ծախսացուցակ] - Է. Զ. ապասի լէհինէրն... Է. շահի:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
250բ (ԺԸ. դ.,
նոտրգիր) Ա. Մօսէս Պատմագիրք տէր Սողոմոն տարաւ:
Ես` Աղէքսանդրս, տարա
Ա. Դէյոնէսիոս, Ա.
Պարապ[մ]անց, Ա. Պողոսի մեկնութիւնն,
Ա. Գրիգորի
Նուսեցու:
Ես` Ովանէս վարդապետս, տարայ Ա. Դէոնէսիոս, Ա. Յովսէփ պատմագիրք, Ա. մեկնիչ Յոհաննու Աւետարանի, Ա. Կոչումն ընծայութեան:
Ես` Յոհան վարդապետս,
տարայ Ա. Աւետարանի մեկնիչ, մէկ Սահմանաց գիրք եւ մէկ Քարոզգիրք եւ մէկ Արտաքին:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 168բ տառեր, 244ա «ա, ա, Աստուած»:
215բ «0գնեա՛ Հոգի Սուրբ Աստուած»:
ՆՇՈՒՄ` 1ա «ԺԷ. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1948
ԲԱՐԹՈՒՂԻՄԷՈՍ
ՄԱՐԱՂԱՑԻ, ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ՎԵՑ0ՐԷԻՑ
|
ՌՃԿ. - 1711 |
ԳՐԻՉ` Աստուածատուր երէց: ՍՏԱՑՈՂ`
Դաւիթ աբեղայ (ի Նախավկայի վանս):
ԹԵՐԹ` 189. չգրուած` 1ա-14բ, 26աբ, 86աբ,
97բ, 117աբ, 143բ-89բ: ՊՐԱԿ` 2+11+Ա-ԺԲx12 (Ա, Դ 11, Է, Ը, Ժ,
ԺԱ 10, Թ 9, ԺԲ 6)+12+10+8+11+4+ներդիր 6 (տե՛ս Նիւթ, հաշուած թերթաքանակի մէջ):
ՆԻՒԹ`
թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով` մահիկ (ներդիր կարմրաւուն թերթեր`
14, 26, 86, 97, 117, 144): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 20x13,6: ԳՐՈՒԹԻՒՆ`
միասիւն (15,7x 10): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 20ա): ՏՈՂ`
31: ԿԱԶՄ`
շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի. միջուկը` տախտակ. աստառը` թուղթ. լուսանցակողերը`
կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 2 (սկ.) + 4 (վջ.), սպիտակ, չգրուած
թուղթ, հաշուած թերթաքանակի մէջ (թ. 1-2, 188-9):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Ճակատազարդ` գծային` 15ա,
17ա: Զարդագիր` հանգուցագիր:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի կաշին` թեթեւակի
քերծուած, եզրերը` մաշուած, կապիչներն ու գամերն ընկած. կազմելու ընթացքում
աւելացուել են թ.` 1-13, 145-189 եւ ներդիր թերթերը (տե՛ս Նիւթ):
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
15ա-143ա Գիրք յաղագս վեցօրեայ
գործոյ[ն] արարչութեան, [շարադրեալ ի Բարթողիմեայ Մարաղոյ եպիսկոպոսէ]
Տե՛ս
ձեռ. 1659, 1ա-350ա: Ցանկ/չիք: Նախերգան./15ա-6բ (16բ Դատապարտեալս Յակոբ կաթողիկոս
հայոց` թարգմանելով ի լատին բարբառոյն ի հայ լեզու ի փառս Աստուծոյ եւ ի
յօգնութիւն ընթերցողաց): 1.ա/16բ-35բ: բ/35բ-47ա: 2/47բ-62բ: 3/62բ-9բ: 4/69բ-85բ:
5/87ա-91ա: 6/91բ-113բ: 7/113բ-8բ: 8/118բ-43ա: Յիշտ. թրգմնթ./չիք:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
17ա Օգն[ե]ա՛,
Տէր Յիսուս Քրիստո՛ս, եւ տա՛ր զսկըսեալս իմ ի յաւարտ:
143ա ԶԱստուածատուր երէց
գծօղս յիշեսջիք ի Տէր, թվին ՌՃԿ. (1711), Մարտի ԻԳ. (23): Փառք ամենասուրբ Երրորդութեանն`
Հօր եւ Որդոյ եւ Հոգոյն Սրբոյ. ամէն: Աւարտումն եղեւ Վեցօրեա արարչութեան
գրկիս թվին ՌՃԿ. (1711), ի վայելումն տէր Դաւիթ կուսակրօն
աբեղայիս, որ իւր հալալ արդեամբն ըստացաւ վասն իւր անձին, եւ յետ մահուանն
յիշատակ լիցի ի վանքն Սուրբ Ստեփաննոսի Նախայվկային: Արդ,
որք հանդիպիք կարդալով կամ օրինակելով, յիշեսջիք ի մաքրափայլ յաղօթս ձեր
զվերոգրեալ զտէր Դաւիթն եւ իւր ծնօղքն միով Հայր մերիւ,
եւ դուք յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ Աստուծոյ. ամէն:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 15ա, 85բ`
«ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ
ՅՈՀԱՆԷՍ. ՌՃՂԱ.՞ (1742)»: 143ա` անընթեռնլի:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 97ա «Եսայի
ասէ»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ` 145ա զարդագիր
«Ք»:
ՆՇՈՒՄ` 1ա «ՌՃԿ. -
1711. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1949
ԲԱՐԹՈՂԻՄԷՈՍ
ՄԱՐԱՂԱՑԻ, ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ՎԵՑ0ՐԷԻՑ
|
ԺԸ. դար |
ԹԵՐԹ` 211 (գրչի էջակալում` 1-404, որ
է` 5ա-206բ). չգրուած` 1ա-4բ, 207ա-11բ: ՊՐԱԿ` 1+1-27x8 (1` 6, 6` 4, 14` 7)+1:
ՆԻՒԹ`
թուղթ, կապոյտ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով` զինանշան: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
21x16,6: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (18x13,5. անկանոն): ԳԻՐ`
շղագիր (նմուշ` 12ա): ՏՈՂ` 25-30: ԿԱԶՄ`
բաց շագանակագոյոն կաշի. միջուկը` ստուարաթուղթ. աստառը` կապոյտ ծաղկաթուղթ,
մաս պահպանակի. լուսանցակողերը` կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 1(սկ.) +1 (վջ.), կապոյտ ծաղկաթուղթ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի կաշին եւ կազմաստառը,
սկզբի եւ վերջի թերթերը` ցեցի անցքերով, տեղ-տեղ թանաքը տարածուած` 53ա-5բ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
5ա-206բ Ի Բարդուղիմէոսէ Աստուածաբան
վարդապետէ արարեալ Յաղագս վեցօրեայ գործոց
Տե՛ս
ձեռ. 1659, 1ա-350ա: Ցանկ/203բ-6բ: Նախերգան/5ա-7բ (7բ Ես` նուաստ Յակոբ վարդապետ
Հայոց ազգաւ, թարգմանելով ի լատին բարբառոյն ի հայ լեզուս): 1.ա/7բ-29բ: բ/29բ-46բ
(Հարցմունք` ԺԴ.-ԻԴ.): 2/46բ-71բ (ԻԵ.-ԼԶ.): 3/71բ-81բ (ԼԷ.-ԽԲ.): 4/81բ-107(ԽԳ.-ԾԲ.):
5/107բ-14ա (ԾԳ.-ԾԶ.): 6/114ա-47բ (ԾԷ.-ՀԲ.): 7/147բ-54ա (ՀԳ.-ՀԶ.): 8/154ա-203ա (ՀԷ.-ՃԹ.):
Յիշտ. թրգմնթ./203բ (գրչական վրիպումով` Քռնայի փխ. Գառնոյ)
Հարցումները
բոլոր գլուխների մէջ միասնական համարակալումով են` Ա-ՃԹ.:
ՆՇՈՒՄ` 1ա` «ԺԸ. դ., Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1950
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
|
ԺԶ. դար, ՌՃԾ. - 1701 |
ԳՐԻՉ` Անանուն Ա. (3ա-36բ), Անանուն
Բ. (1701 թ., 1բ-2ա, 37բ-48բ), Անանուն Գ. (49ա-171բ), Անանուն Դ. (172ա-83բ),
Գրիգոր (184ա-205բ): ՍՏԱՑՈՂ` Սարգիս րաբունապետ:
ԹԵՐԹ` 217. չգրուած` 2բ, 119բ-20բ,
212ա-4բ, 215բ: ՊՐԱԿ` 2+1-18x12 (1` 14, 2` 9, 3` 11,
14` 15, 17` 10): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
25x18,8: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն` 3ա-209ա (19,5x13), միասիւն`
1բ-2ա, 209բ-10բ, 216ա-7ա (17,5x13,3): ԳԻՐ` բոլորգիր` 3ա-10բ (նմուշ` 6ա),
49ա-205բ (նմուշ` 49ա, 172ա, 200ա). նոտրգիր` 10բ-48բ (նմուշ` 16ա, 39ա), 205բ-209ա
(նմուշ` 207ա), շղագրանման նոտրգիր` 209բ-10բ, 216ա-7ա (նմուշ` 210ա): ՏՈՂ`
40-45: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի
դռնակով. միջուկը` տախտակ. աստառը` կանաչ մետաքս. լուսանցակողերը` կարմիր:
ՊԱՀՊԱՆԱԿ`
2 (սկ.) թուղթ, գրուած, հաշուած թերթաքանակի մէջ (թ. 1-2):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Ճակատազարդ` 192ա: Լուսանցազարդ` բուսական,
թռչնային, յուշկապարիկ` 53ա, 63ա: Զարդագիր` թռչուն, հանգուցագիր:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմը լրացման ժամանակի`
1701 թ., եզրերը մաշուած, մէջքը` փոքրիկ պատռուածքով, կապիչներն ու գամերն
ընկած. սկզբից 2 թերթ ընկած, ցեցի անցքերով, խոնաւութիւն տեսած, եզրահատուած,
կարերը թուլացած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 3ա-119ա [Քարոզգիրք Գրիգորի
Տաթեւացւոյ]
1. 23բ-37բ, 49ա-56ա, 85բ-104ա [Քարոզք յառաջին հատորէ]
Տե՛ս
Ձմեռան հատոր, Կոստանդնուպոլիս, 1740: Ա-Լ/չիք: ԼԱ/85բ-6բ: ԼԲ/86բ-9բ: ԼԳ-ԿԳ/չիք:
ԿԴ/89բ-92ա: ԿԵ-ՂԱ/չիք: ՂԲ/92ա-5ա: ՂԳ-ՂԷ/չիք: ՂԸ/95ա-7բ: ՂԹ/97բ-100բ: Ճ-ՃԸ/չիք:
ՃԹ/100բ-4ա: ՃԺ-ՃԽԷ/չիք: ՃԽԸ/23բ-5ա: ՃԽԹ/25ա-8ա: ՃԾ/28ա-30բ: ՃԾԱ/32ա-4բ: ՃԾԲ/30բ-2ա:
ՃԾԳ/34բ-7բ: ՃԾԴ/49ա-53ա: ՃԾԵ-ՃԽԹ/չիք: ՃԿ/53ա-6ա:
2. 3ա-23բ, 37բ-48բ, 56ա-85բ, 104ա-19ա [Քարոզք յերկրորդ հատորէ]
Տե՛ս
Ամառան հատոր, Կոստանդնուպոլիս, 1741: Ա/չիք: Բ/3ա-6ա /// (սկ. թերի) զկամս
նորա առնել: Արդ, մի է Աստուած...): Գ/6ա-12բ: Դ/12բ-5բ: Ե/15բ-8բ: Զ/18բ-20բ:
Է/20բ-3բ: Ը/56ա-8ա: թ/չիք: Ժ/58ա-9բ: ԺԱ/59բ-63ա: ԺԲ/63ա-6ա: ԺԳ/66ա-71ա: ԺԴ/չիք:
ԺԵ/71ա-2ա: ԺԶ/72ա-4ա: ԺԷ/74բ-7ա: ԺԸ/77ա-9բ: ԺԹ-ԻԱ/չիք: ԼԲ/111բ-5բ: ԼԳ-ԼԷ/չիք:
ԼԸ/104ա-8ա: ԼԹ/չիք: Խ/79բ-83ա (կրկ. 115բ-9ա): ԽԱ-ԽԵ/չիք: ԽԶ/108ա-11բ: ԽԷ-ՃԻԱ/չիք:
ՃԻԲ/37բ-40բ: ՃԻԳ/չիք: ՃԻԴ/40բ-3ա: ՃԻԵ/43ա-5բ: ՃԻԶ-ՃԼ/չիք: ՃԼԱ/46ա-8բ: ՃԼԲ-ՃԿԵ/չիք:
ՃԿԶ/83ա-5բ: ՃԿԷ-ՃՁԸ/չիք:
Բ. 121ա-71բ [Մատթէոսի Ջուղայեցւոյ
Մեկնութիւն Վեցօրէից]
Տե՛ս
ձեռ. 774 Գ., 282ա-377բ: Ցանկ/121աբ: Նախերգան/121բ-2ա: ա/122ա-33բ: բ/133բ-7բ: գ/137բ-47բ:
դ/148ա-57ա: ե/157ա-61բ: զ/161բ-4ա: է/164ա-71բ:
- 171բ Յիշատակարան աշխատողին. Արդ, ես` խոցեալ
ի յոգի եւ ի մարմինն տկարացեալ, եւ տարտամեալ մտօք եւ գիտութեամբ վիրաւորեալ
ի բանսարկուէն, մեռեալ յոգի Մատթէոս քահանայ` սպասաւոր բանի, առի
յանձն զաշխատութիւնս զայս, ո՛չ զի կարողութիւն էր իմ, այլ հարկացեալ ի խնդրոյ
սրբազան եղբօր մերոյ Սարգսի քահանայի, որ փափաքեաց սմա:
Հաւաքեսցի ի բանից հարանց սրբոց` պարզ եւ յստակ ի հասկացումն, զոր վայելել
տացէ Տէր Աստուած սրբութեան գործով, մանաւանդ ի զուարճութիւն մանկանցդ եկեղեցոյ
Հայաստանեայց, վասն
որոյ յերես անկեալ աղաչեմ հանդիպողացդ սմա, զի մտադիւրութեամբ ընթ[ե]րցջիք`
զպակասն ուղղելով եւ զաւելորդն կշռելով, եւ սխալանացն ներել աղաչեմ յիշել,
զի այսքան կարացի: Այլ եւ աղաչեմ յիշել ի մաքրափայլ յաղօթս ձեր, թերեւս իջցէ
շնորհ ողորմութեանն Աստուծոյ ի յոսկերս մեռելոյս եւ լուասցէ զաղտ հնութեան
իմոյ: Արդ, եղեւ զրաւ համառաւտութեան բանս ի թվին հայկազեան տումարի կրկին
քառից հարիւրից եւ քառից տասանց եւ քառաց թըւոց (1395), ի ժամանակի նեղութեան,
որ աւ[եր]եալ քակեաց զաշխարհ ամենայն հուրն հարաւային Թամուր կոչեցեալ,
եւ մեք դեգերեալ ի դրունս Սուրբ Առաքելոյն Ստաթէի, պանդխտական
կենօք առ ոտս երջանիկ րաբունապետին Գրիգորի սպասեմք վերին
խնամոցն: Եւ իմ առեալ, աստանդեալ կենօք ձեռնարկեցի այս գործ տեսութեան: Եւ
քանզի իմաստունք ոչ կարօտին սմա, զի նոցա ամենայն ինչ յայտնի է, այլ իմք ընկերակիցք
ուսցին ի սմանէ, զի մի՛ անգիտութեան խաւարն ամենեւին կուրացուսցէ զնոսա:
Այլ եւ աղաչեմ զգաղափարողսդ, զի սակաւ յիշատակս մեր գրեսջիք ի կատարումն
գրոց, իսկ նախանձամիտքն առցեն ըստ մտաց իւրեանց, եւ կատարողք աղաչանաց աւրհնին
յԱստուծոյ. ամէն, ամէն:
Հմր
512 ձեռ-ից (264բ-5ա) առել եւ տպ. է` ԺԴ. դ. յիշ-ք, էջ 613: Մայր ցուցակիս նախորդ
հատորում (Ե. էջ 781-2) յիշատակարանս տպագրուած է ըստ 1734 թ.` ձեռ. Հմր
1660, 137բ-8ա. այս ձեռ-ն աւելի հին է, իսկ յիշ-ը` աւելի անսխալ:
Դ. 172ա-94ա Մեկնութիւն համառօտ Դանիէլի, զոր հոգիապայծառ
եւ իմաստախոհ վարդապետն Վարդան ժողովեալ է ի հոգեկիր մեկնչացն Եփրեմի,
Հիպողիտայ եւ Ստեփաննոսի, ի խնդրոյ ուսումնասէր մանկանց եւ աստուածասէր
ընթերցողաց - Մերձաւորք
մեր եւ եղբարք եւ որդեակք... եւ յիւր միւսանգամ գալստեանն. ամէն:
Ե. 194ա-205բ [Եփրեմի, հմմտ. 1267, 269բ] Մեկնութիւն դպրութեան Իբրու ամենու (= Իբրամենու) - Մատենագիրն դպրութեան Իբուամենու,
զի է մեկնութիւն նորա դպրութիւն վարումն աւուրց... որպէս զի պղծեցին հարք նոցա
զանուն իմ:
Զ. ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ, 1763
թ. (տե՛ս յետ. յիշ. 211ա)
1. 1բ-2ա Այս է Ցանկ Քարոզգրոցս, ընդ նմին եւ Մատթէի վարդապետի արարեալ Վեցօրէիցն
[եւ] Դանիէլի մեկնիչ եւ այլ ինչ` աստի եւ անտի հաւաքեալ - Ա. Առաջին` Նորին Գրիգորի.
Սկիզբն Ժ.բանեան օրինացն... ԼԹ. Վասն եօթն խորհրդոցն մկրտութեան ի բանն. Եթէ
ոք ոչ ծնեցի վերստին ի ջրոյ:
2. 2ա (յաւելում
ցանկի)` Ընդ սոցա նաեւ Մատթէոս վարդապետի արարեալ Վեցօրեայն
կարի քաղց[ր] եւ համառօտ մեկնաբանիւք, առ ի յօգուտ մտերիմ ընթերցողացն:
Եւ ընդ նմին Դանիէլի մեկնիչ ի սրբոց վարդապետացն եւ ի մեկնչաց` հաւաքեալ
հոգիապայծ[առ] եւ ամէնիմաստ վարդապետն Վարդան, խորին եւ խրթնածածուկ
բանիցն մարգարէին Իսրայէլի, որոյ սկիզբ այս է, որ ասէ. Եղեւ
այր մի ի Բաբելոն, եւ
անուն նորա Յովակիմ, եւ էառ իւր կին: Եւ ընդ սոցա Մեկնութիւն դպրութեան համառօտ
բանիւք եւ կարի քաղցր:
3. 205բ-9ա Նորին դարձեալ ի սկիզբն պահոց, վասն խոստովանութեան ի բանն. Լուացարո՛ւք
եւ սրբեցարո՛ւք... (Ձմեռան
հատոր, ԿԹ.) - Զսրբութիւն աղտեղու[թ]եան ո՛չ միայն ի կենդանի... եւ կերպ յեղանակ
խոստովանելուն:
4. 209բ-10բ [Քաղուածոյ ի Սուրբ գրոց եւ մեկնութիւն] - Որպէս ասէ
առաքեալն. Զի զոր ինչ սերմանէ... զլոյս իմանալի շնորհացն ի Քրիստոս Տէր:
5. 216ա-7ա [Ճառ ի վերայ Հին տաճարի եւ ի վերայ Էջմիածնի եւ Քաղուածոյ ի Սուրբ
գրոց] - Զի
որօվհետեւ ժողօվուրդքն հնոյ...
բայց զմի կանանց ամենեւին ոչ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 194ա (Գրիգոր գրչի) Զարհիական
եւ զերջանիկ զմեծ րաբուբապետն Սարգիս` զստացօղ գրոցս, աղաչեմ յիշել ի Տէր, նա եւ զծնօղս նորա`
զԵբրոսինէն եւ զԿիրակոսն, նաեւ զԳրիգոր գրիչս. եւ լի
բերանով Աստուած ողորմի ասել, եւ Աստուած ձեզ ողորմեսցի յիւր միւսանգամ
գալստեանն. ամէն:
205բ Քրիստոս Աստուա՛ծ, ողորմած եւ մարդասէր, ողորմեա՛
ստացողի գրոցս Սարգիս քաջ րաբունապետին
եւ ծնողացն իւրոց` Եփրոսինին եւ Կիրակոսին եւ եղբարձն նորին եւ ինձ` եղկելի Գրիգոր գրչիս, եւ քեզ
փառք յաւիտեանս. ամէն:
1ա Ահայ սիրոյ պտուղն երեւեցաւ / եւ նախասացեալ կատարեցաւ:
/ Լաւ էր չէինք հանդիպեալ միմիանց առաջի սուրբ Սարգսի, Յունւարի
Ի. եւ Ա. (21), պատկեր օրն կիրակի, առաջի յոգնա/// (կտրուած) րանց:
2. 43բ-4ա (լրացնողի) Է ինձ երանի`
/ անաղկ (այսպէս) սուտ Սարգսի` / դերանուն պետիս, / երբ զայս ծրէի` / ի դէմս կայր ինձի
/ |4ա| տէլէտն [յ]իմարիս / ամէն շնորհօքն լի / Վարդանն քաղցրալի.
/ խօսէր տենչալի, /քակտէր զիմ հոգի /ըստ գրոյն բանի, /զի այս չպատահի /ամենայն
մարդի, / լինի ժամանակ, / որ խընդրեալ լինի /եւ ոչ գըտանի: /Արդ, դուք, սիրելի՛,
/ ես ձեզ ի գերի, / տո՛ւք ինձ ողորմի, / որ զբանս յաւելի / ի հազար հարիւր եւ
հիսուն թվի (1701):
48բ Աղաչեմ զ[ը]նթերցօղսդ անպիտանութեան եւ սխալութեան
գրոյս թողութիւն առնել, զի յաղագս սիրոյ սրտիս եւ կարօտութեան բանիցս ծրեցի,
վասն որոյ յիմանի բարին զիս արժան վարկէ՛ք:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 211ա Ի ՌՄԺԲ. (1763) եւ ի Օք[ո]ստոսի ԺԶ.ին (16) սկսայ զնուիրական
գործն ի Ղարահասար:
2. 1ա (1764 թ.) Ի վայելումն Պետրոս վարդապետէ
ի վարդապետս, ի ՌՄԺԳ. (1764):
3. 209բ (ԺԸ. դ.) Ես` մեղայ[ւ]որ չարարար[ար] Գալու[ս]տ, Գասպար:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 1ա «Ի յերկրէս
մինչեւ ի լուսին են ԺԵՌԶՃԻԵ. (15.625) մղոն: Ես մեղայ[ւ]որ: Վայելն ես եմ կուրուսել
Աստաբերդ. Աա Ադամ»: «Մինչեւ ցայժմ գործեմ եւ ես գործեմ ես: Աթոռ քո Աստուած
յաւիտեանս յաւիտենից, գաւազան ուղղութեան գաւազան արքայութեան, ապա,
ապա Պետրոս: Աթոռոք
դնին եւ դպրութիւնք բացան»: 119ա «այսինքն»` ջնջած: 120ա «Երանելի է տալըն քանզի
ասացէր, Ասէ»` մէկ բառ անընթեռնելի: 215ա «Աստուած մեր յերկինս եւ երկրի,
զի է, զի այդպէս արար, Աստուած մեր, Աստուած»: 217բ «իէլ»` մնացեալը` ջնջուած:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 3բ անընթեռնելի:
ՆՇՈՒՄ` 1ա «ԺԶ., Մ[եսրոպ]
եպիս[կոպոս]»:
1951
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԿՈՍՏԱՆԴՆՈՒՊՈԼԻՍ |
ՌՄԼԵ. - 1786 |
ԳՐԻՉ` Յարութիւն Վանեցի: ՍՏԱՑՈՂ`
Գէորգ վարդապետ:
ԹԵՐԹ` 92. չգրուած` 1աբ, 84բ, 92բ: ՊՐԱԿ`
Ա-Ըx 12 (Ը 8): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով
(զինանշան, A): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 21,4x17: ԳՐՈՒԹԻՒՆ`
երկսիւն (17x12), միասիւն` 4ա: ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 82բ): ՏՈՂ`
30. գծումներ` ճնշումով: ԿԱԶՄ` վարդագոյն մոմլաթ, մէջքը` կապոյտ
կտաւ. միջուկը` ստուարաթուղթ. աստառը` թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ`
1+1, սպիտակ չգրուած թուղթ, մաս կազմաստառի:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Ադամ եւ Եւայ ի դրախտի` 3բ:
Ճակատազարդ` 4ա: Լուսանցազարդ` թռչնային (23ա, 46ա), բուսական (4ա, 23ա,
30ա, 46ա, գլուխների սկզբնաթերթերի լուսանցներում): Զարդագիր` թռչուն (4ա,
23ա, 30ա, 46ա, 68ա): Գոյներ` կարմիր, կապոյտ, կանաչ, դեղին, մանուշակագոյն,
շագանակագոյն, սեւ, նարնջագոյն, ոսկի:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. գրադաշտը թանաքի թթուայնութեան
հետեւանքով գունափոխուած, թանաքն արտատպուած հանդիպակաց էջին` 3բ,
4ա. նորոգուած Ի. դարում:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2ա-84ա [Մատթէոսի Ջուղայեցւոյ Մեկնութիւն Վեցօրէից]
Տե՛ս
ձեռ. 774 Գ., 282ա-377բ: Ցանկ/2ա-3ա: Նախերգան/4ա-5ա: ա/5ա-23ա: բ/23ա-30ա: գ/30-45բ:
դ/46ա-60բ: ե/61ա-7բ: զ/68ա-72ա: է/72ա-84ա: 60բ (դ. միաւորի վերջում) «Աստանօր
իրաւապէս բանս զկայ առցէ»:
Բ. 85ա-92ա Երանելոյն Ներսեսի Տարսոնի եպիսկոպոսին
բացայայտութիւնն, արարեալ աստուածուսոյց աղօթիւցն սրբոյ Հայր մերին.
Հայր մեր, որ յերկինս ես - Որ Հայր դաւանէ ի ներքոյ որդիութեան սահմանին... Տէրդ
ընդ ծառայս. եւ քեզ փառք յաւիտեան, այժմ եւ առ յամենայնի Տեառն. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
84ա Արդ, գրեալ աւարտեցաւ զգիրքս զայս, որ կոչի Վեցօրէից
մեկնութիւն ի խնդրոյ տեառն Գէորգայ աստուածիմաստ վարդապետին,
ձեռամբ անիմաստ եւ ապիկար չնչին քարտուղար Յարութիւնս Վանեցոյ ի թուականիս
Հայկազեան ՌՄԼԵ. (1786) օգոստոս ամսոյ ի քաղաքն Կոստանդնուպօլիս եւ ի
Միջագիւղն նորին:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
4ա Թուին ՌՄԼ.ին
(1781) չի՛ վայելումն Վանցի Սիմէօն վարդապետիս:
Թուականի
միաւորը, որ կարող էր լինել Զ-Թ տառերից մէկը, երեւի մոռացուած է. գրչութիւնը
համարելի է 1787-1790 թթ. միջեւ:
ՆՇՈՒՄ` 1ա` «ՌՄԼԵ.
- 1786. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1952
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԱՐՂՆՒՈՅ վանք |
ԺԷ. դար |
ԳՐԻՉ` Ղազար (3ա-149բ), Անանուն
(152ա-75բ): ՍՏԱՑՈՂ` Իսահակ վրդ.` վերատեսուչ Արղնւոյ
Սուրբ Աստուածածին վանից, Տէր Ստեփանոս:
ԹԵՐԹ` 176. չգրուած` 1աբ, 2աբ, 4բ, 89աբ,
150ա-1բ: ՊՐԱԿ` Ա-ԺԳx12 (ԺԳ 7) + 1-2x12 (Բ 13):
ՆԻՒԹ`
թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով` ոճաւորուած խաչ, գրեթէ բոլոր թերթերին:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
21,4x 15,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն` 3ա-149բ (15,5x10), միասիւն`
152ա-75բ (15x10): ԳԻՐ` բոլորգիր` 143բ-4բ (նմուշ` 76ա).
նոտրգիր` 143բ-4բ, 152ա-75բ (նմուշ` 154բ): ՏՈՂ` 29-30, 25. գծումներ` ճնշումով:
ԿԱԶՄ`
դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, Ա. փեղկին ուղղանկիւն, Բ. փեղկին դրոշմագծեր,
զարդաշրջանակներ. միջուկը` տախտակ. աստառը` վարդագոյն կտաւ. լուսանցակողերը`
կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Գլխագիր` կարմիր երկաթագիր:
Խորագիր` մուգ եւ բաց կարմիր, կանաչ: Գոյներ` մուգ եւ բաց կարմիր, կանաչ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի Ա. փեղկին ցեցի
հետքեր, վերին արտաքին անկիւնը վնասուած, կապիչներն ու գամերն ընկած. տեղ
տեղ գրադաշտը խիստ գունափոխուած, որոշ գլխատառեր (հաւանաբար զարդագիր)
չգրուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 3ա-88բ [Մատթէոս Ջուղայեցւոյ
Մեկնութիւն Վեցօրէից]
Տե՛ս
ձեռ. 774 Գ., 282ա-377բ: Ցանկ` 3ա-4ա: [Ն]ախերգան/5ա-6ա:
ա/6ա-26ա: բ/26ա-33ա: գ/33ա-49ա: դ/49ա-63բ: ե/63բ-71ա: զ/71ա-5ա: է/75ա-88ա: [Յիշատակարան]
88աբ/տե՛ս ձեռ. 1950, 171բ):
Նոտրգրով
հետագայի բնագրային լրացումներ` 19բ, 36ա, 40ա, 85ա էջերի ստ. լս-ներում:
Բ. 90ա-117ա Մատթէոս վարդապետի աշխատասիրեալ վասն
քարոզութեան բանի,` առեալ ի վարդապետութենէ սուրբ հօրն Եւագրեա, որ միտք
անապատի կոչի, եւ ի նորին վարուցն հետեւողէ` սրբոյն Նեղոսէ, որ ցան եւ ցիր
գոյր ի բանս նոցա` հաւաքեալ իմ ի պէտս բանասէր անձանց, ի բանն Պօղոսի, որ ասէ.
Մի՛ ոք խաբեսցէ զձեզ` ուտելով կամ ըմպելով...
Տե՛ս
ձեռ. 1401, 323ա-58ա: ա/90ա-3բ: բ/94ա-7ա: գ/97ա-100բ: դ/100բ-3բ: ե/103բ-7ա: զ/107ա-10ա:
է/110ա-3բ: ը/113բ-7ա: Յիշտ./117ա:
Գ. 117բ-25ա ՅԱրարածոցն համառաւտ - Արար Աստուած զմարդն ի պատկեր իւր, ըստ պատկերի Աստուծոյ...
Դ. 125բ-8ա Հարցումն ի Հարցողաց գրոց եւ Քարոզ վասն անապատաւորաց - [Հարց.] Զի՞նչ հարկաւոր է անապատաւորաց, եւ զի՞նչ պիտանացու: Պատասխանի`
հարկաւոր է...
1. 128ա-9ա Վասն սիրոյն առ Աստուած. Սիրեսցես զՏէր Աստուած քո... - Ոմանս այս վասն...
2. 129ա-30ա Վասն առ ընկերասէրն - Եւ երկրորդ նման սմին. Սիրեսցես...
3. 130ա Վասն յանապատ բնակելո - Ոչ է պարտ կրանաւորին կալ ի մէջ աշխարհականաց...
4. 130ա-1ա Վասն ոչ առանձին կալո - Առ բազում ինչ պիտանացու է...
5. 131աբ Վասն փորձելո զկրօնաւորսն - Հարց. Որպէ՞ս փորձեսցեն զնոր եկեալն ի կրօնաւորութիւն...
6. 131բ-3ա Վասն որկորըստութեանց - Հարց. Զի՞նչ վնաս լինի...
7. 133ա-7ա Վասն սիրո ընկերին |133բ| - Որպէ՞ս պարտ է ուղղել զսէր ընկերին...
8. 137ա-9բ Վասն կարգի աստիճանաց - Բայց զի ոչ յերկնայնոց է...
9. 140աբ Վասն վերացութեան քահանայից - Որ հանճարողն է առաջնորդութիւն...
10. 140բ-3բ Վասն զքահանայս ոչ բամբասելո - Մի՛ դատիք, զի մի՛ դատիցիք, ասէ աստուածային բանն...
11. 143բ-9բ Ապա եթէ խոստովան լինիմք զմեղս մեր,
հաւատարիմ է նա եւ արդար առ ի թողուլ զմեղս մեր - [Վ]արդապետք ասեն, թէ յԱստուծոյ դատաստանն քաղցր է...
Ե. 152ա-5ա Երանելոյն Եփրեմի Խորին Ասորոց ասացեալ
յԱւետիս կուսին Մարիամու եւ Ծնունդն Քրիստոսի Աստուծոյ - Սքանչելի
ծնունդ քո, Որդի՛ Աստուծոյ...
Զ. 155ա-62բ Երանելոյն Աբբա Եփրեմի ասացեալ ի
Գալուստն Տեառն Խ.օրեա (40) ի տաճարն Սողոմոնի - [Ո]ր անըսկիզբն
ես յըէութեան...
Է. 163ա-72ա Վարք եւ պատմութիւն Պարսամա ճգնաւորին,
որ եղեւ ի Միջագետս Ասորոց - [Ա]րդ, ասասցուք փոքր ինչ յաղագս
երանելոյն Պարսամա, թէ
ուստի...
Ը. 172բ-5բ Պատճառք վասն Առաջաւորաց, ասացեալ
Վանական [վարդապետէ]` Վասն հակառակացն եւ այպանողացն զսուրբ պահս - [Յ]ոլովք են բանք վասն պահոցն Առաջաւորաց... զպատրաստեալ
ձեզ զարքայութիւն ի սկզբանէ աշխարհի: Մանաւանդ ըստ /// (թափուած):
Թ. ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ. ԺԸ.
դ.
88բ (կրկն.
117ա) [Ոտանաւոր] - Աջն
հայրական / Խնամքն արարչական / Գութն սիրական... այսուհետ մինչեւ
աւիտեան:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
88բ Զստացօղ
գրոցս` զտէր Իսահակ վարդապետն
յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս, ո՜վ սիրալիր
ընթերցօղք, եւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք ծնողացն իւրոց` հոգեւորաց եւ մարմնաւորաց.
ամէն:
117ա Ձեռս երթա,
գիրս մնա / մատներս ամէն ի հող դառնա:
Ձեզ աղաչեմ
եւ քահանայք, սուրբ վարդապետք, երբ զայս քարոզս եկեղեցւոյ ի մէջ ժողովրդեանն
խրատ տալով եւ ի միտ բերելով Ղազար գրչիս եւ Աստուած ողորմի ասելով,
եւ դուք յիշեալ լիջիք ի Քրիստոս Յիսուս` ի Տէր
մեր, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամենասուրբ Հայր մեր, մեր:
149բ Փառք ամենասուրբ
Երրորդութեանն` Հաւր եւ յՈրդոյ եւ Հոգոյն Սրբո: Զտէր Իսահակ վարդապետն, այսինքն` զստացօղ մատենիս եւ զարհիեպիսկոպոսն մայրաքաղաքին
Տիգրանակերտու եւ զվերատեսուչն
Աղնւոյ
Բարձրահայեաց մենաստանին յիշեսջիք
ի Տէր, եւ զծնօղսն իւր միով Հայր մերիւ, մաղթեմ ի յընթերցասիրացդ, զի եւ դուք
յիշեալ լիջիք ի գիրս դպրութեան կենացն անմահի. ամէն:
162բ Մանաւանդ
զըստցաւղ սուրբ գրոցս` զտէր Ստեփանոսն եւ զծնաւղսն իւր եւ զկենակիցն իւր
եւ զամենամեղ գրիչս:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
162բ (1731 թ.)
Ես` Ղապանցի
Գասպար, եկայ Արղնու վանքս, որ է Սուրբ Աստուածածին, Ը.
(8) ամիս կացի Ամիթեցի Յոհան վարդապետին մոտն. մէկ օր երեսս ծիծաղ չի եկաւ,
գիշեր եւ ցերեկ լալագին աջօք եւ
դառն արտասօքն էի, այս է կեանքս, թվի[ն] ՌՃՁ. (1731), Ապրելի մեկ:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 1ա «Այսօր»,
տառեր: 1բ «Թորս կապո մէլէդ դռիթ չոլչի կոպուն բարսումն Յովանէս: Է՜, ֆարատեայ
զցաւս, Տէր իմ»: 2ա «Առքան աստ»: 3ա «Յինաս»: 176աբ «Այսօր անճառ լուսոյն ծագումն
ի փըր»` կրկ., «լոյս տուր Տէր»:
ՆՇՈՒՄ` 2ա` «ԺԷ. Մ[եսրոպ]
եպիս[կոպոս]»:
1953
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
Ս. ՆՇԱՆ (ՍԵԲԱՍՏԻԱ) |
ՌՃՁԷ. - 1738 |
ԳՐԻՉ` Յարութիւն վրդ. Երզնկացի: ՍՏԱՑՈՂ`
Սահակ վրդ. Ուռհայեցի:
ԹԵՐԹ` 133. չգրուած` 20ա-3բ, 30բ, 35բ-6բ,
132ա-3բ: ՊՐԱԿ` 1-3x10 (1` 13, 2` 12) + Ա-Ըx12
(Բ, Դ, Զ 14, Ե, Է 10): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով`
թագ, ցածում, ուղղանկեան մէջ` լատիներէն մէկ գիր՞, սիրտ, R, ուղղանկեան տակ`
ողկոյզ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 21x16: ԳՐՈՒԹԻՒՆ`
երկսիւն (17x11): ԳԻՐ` նոտրգիր. տարբեր (նմուշք` 11ա, 27ա, 89ա): ՏՈՂ`
25-36. գծումներ` ճնշումով, գրադաշտի սահմանագծերը` կարմիր (1ա-23բ), սեւ
(24բ-35ա): ԿԱԶՄ` մուգ շագանակագոյն, կաշի, ճնշագծերով.
միջուկը` ստուարաթուղթ. աստառը` կարմիր թուղթ (սկ.), պատառիկ (վջ.). լուսանցակողերը`
կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 1 (սկ.), կարմիր չգրուած թուղթ,
մաս կազմաստառի:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Ճակատազարդ` 1ա, 6բ: Լուսանցազարդ`
9ա` գաւազան, բուսական: Խորագիրք` ծիրանի եւ կարմիր: Զարդագիր` թռչուն,
հանգուցային: Գոյներ` կարմիր, նարնջագոյն:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ` (կազմի Բ. փեղկի աստառ, եզրահատուած,
արտաքին լուսանցից կտրած` գրադաշտը 2-3 տառի չափով վնասելով, հիմքի մոտ
3 սմ-ի չափով փակցուած թուղթ, գրադաշտի վրայ): «Խրատ ժամատեղեաց», ԺԴ. դ.,
թուղթ, 20x15, բոլորգիր (նմուշ Բ. կազմաստառ), երկսիւն, 23 տող. «///ն տայ զաւրհնութիւն
եւ... երկու լապտերա[ւք] եւ բուրվառով եւ կանգնի///»:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի կաշին ցեցակեր,
մէջքին քերծուածներ, վերին մասը ճաքած. գրադաշտը տեղ տեղ խիստ գունափոխուած,
որոշ տառեր թափուած, թանաքաբծեր, թանաքը ներծծուած թերթերի հակառակ
երեսին (թթ. 1-19, 37-107), լուծուած (թթ. 110-132), վերին արտաքին անկիւնը
պոկուած (թ. 34):
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-6ա Կանոն յորժամ նուիրի
ոք փոքր իշխանութիւն վարդապետութեան - Նախ ի գիշերի հսկմամբ եւ պաշտմամբ
կանխեսցեն...
Կից ունի` 5ա-6ա Զայս կարգս առաջի սեղանոյ
կատարեա՛ եւ տու՛ր փոքր իշխանութիւն վարդապետութեան եւ զայս աղօթս կարդա՛
ի վերա նոր յաշակերտին, Աղօթք եւ օրհնութիւն Գրիգորի Տաթեւաց[ւ]ոյ - Հա՛յր սուրբ, Աստուա՛ծ ճշմարիտ,
որ հանգուցեալ ես յաթոռ...
Բ. 6բ-19բ Յովհաննու
պիտակ աշակերտի` Գրիգորի եռամեծի արարեալ զշարադրութիւն կարգաց չորեքտասան
աստիճանի վարդապետաց, ի լուսաւոր բանից աստուածաբան մարգարէին յԵսայեայ,
լուսաւոր մտօք եւ մեկնօղօրէնն իմ տեսութեամբ կարգաւորեալ. Յաղագս գաւազան
տալոյ աշակերտեալ սպասաւորաց բանին - Զարդարեն գաւազանն եւ դնեն ի
սեղանն...
Տե՛ս
ձեռ. 1055, 3բ-43բ: ա/6բ-9ա: բ/9աբ: գ/9բ-10բ: դ/11ա-2ա: ե/12ա-3ա: զ/13ա-4ա: է/14ա-5ա:
ը /15ա-6ա: թ/16բ-7բ: ժ/17բ-9բ:
Գ. 24ա-30ա [Քարոզք Գրիգորի Տաթեւացւոյ] - 24ա [Ցանկ] - Ութ եւ ԺԴ.
ի բան մարգարէին Դաւթի, որ ասէ... եւ Մեծի շաբաթին այլ պատշաճի:
ա. 24բ-5բ [Գրիգորի Տաթեւացւոյ] Քարոզ վարդապետաց
ի բան մարգարէին Դաւթի. Գաւազան զօրութեան... - Թէ վասն է՛ր գաւազան զարդարեալ յեկեղեցւոյ...
բ. 25բ-30ա Վասն աստիճանաց վարդապետութեան, թէ
որքա՛ն է կամ որպէ՛ս ստանալի է զաստիճան վարդապետութեան, ասէ աւետարանիչն
Ղուկաս. Եղեւ բան Տեառն... - Այս
տեսութիւն բանին, զի Աստուած անընդմիջաբար ձեռնադրեաց...
Դ. 31ա-5ա. Դաւթի փիլիսոփայի Էակաց գիրք, բովանդական
եւ բանն - Ի քանի՞ս բաժանի էակն կամ յորս...
ներգործութիւն բացերեւ /// (չշարունակուած):
Ե. 37ա-105բ [Մատթէոսի Ջուղայեցւոյ Մեկնութիւն
Վեցօրէից]
Տե՛ս
ձեռ. 774 Գ., 282ա-377բ: Ցանկ/37աբ: [Նախերգան]/38աբ: ա/38բ-53ա: բ/53ա-8բ: գ/58բ-72ա:
դ/72ա-84բ: ե/84բ-91ա: զ/91ա-4ա: է/94ա-105բ:
Զ. 105բ-31բ Համառօտ հաւաքումն ի տեսութիւն լուծմանցս
Երգոց երգոյն Սողոմոնի, աշխատասիրեալ տեառն Գրիգորի հսկողի, արի եւ քաջ
հռետորի եւ երջանիկ փիլիսոփայի Հայոց, աշակերտի տեառն Յոհաննու յՈրոտնեցւոյ,
ի լուսաւոր բանից սրբոյն Վարդանայ, ի փառս Աստուծոյ եւ ի զուարճութիւն մանկանց
նորոյս Սիոնի. օգնեա՛ Հոգիդ Սուրբ Աստուած ճշմարիտ
եւ զսկսեալս իմ հասոյ ի աւարտ:
- 105բ-106ա Ցանկ
յառաջիկա լուծմանց Երգ երգոցի (Ա-ԻԴ.):
1. 106բ-7ա Ա. Վասն է՞ր աստ ետոյ
է կ[ա]րգեալ...
2. 107աբ [Բ.] Հարց. Վասն է՞ր կոչի
Երգ երգոց...
3. 107բ-8ա [Գ.]Հարց. Վասն է՞ր ախտաւոր
սիրով փեսայի եւ հարսին նշանակէ զսէրն աստուածային...
4. 108ա-9ա [Դ.] Հարց. Զի՞նչ նշանակէ
համբոյրն...
5. 109ա-10ա Ե. Հարց. Զի՞նչ իւղ թափեալ
է անուն քոյ...
6. 110աբ [Զ.] Հարց. Սեաւ եմ եւ գեղեցիկ...
7. 111ա-2ա [Է.]Հարց. Զինչ է ձիոյն
իմոյ ի կառսն փարաւոնի...
8. 112ա-3ա Ը. Հարց. Վասն է՞ր եղբօրորդի
ասէ Քրիստոս...
9. 113ա-4ա Թ. Հարց. Ծաղիկ դաշտաց
եւ շուշան հովտաց...
10. 114ա-5բ Ժ.
Հարց. Զի՞նչ է ձայն փեսային...
11. 115բ-6ա ԺԱ.
Իսկ թիւ Կ. (60) սպառազինացն...
12. 116ա-7ա ԺԲ.
Հարց. Զինչ է գեղեցկութիւն եկեղեցոյ քան զԱդամայն...
13. 117ա-8ա ԺԳ.
Սրտացուցեր զմեզ...
14. 118ա-9ա ԺԴ.
Հիւսիս եւ հարաւ...
15. 119ա-20բ ԺԵ.
Գլուխն ոսկոյ կեփազեայ...
16. 120բ-1բ ԺԶ.
Հարց. Եղեւնափայտն...
17. 121բ-2բ ԺԷ.
Հարց. Վաթսուն թագուհիք եւ Ձ. (80) հարճք եւ հարսնածուք անթիւք...
18. 122բ-4 ԺԸ. ա
Դարձի՛ր, դարձի՛ր սոմնացի...
19. 124ա-5բ ԺԹ.
Աչք քո որպէս ծովակն Եսեբոնի...
10. 125բ-7ա Ի. Վասն է՞ր չորիցս ետ երդումն...
21. 127աբ ԻԱ. Այգի
եղեւ Սողոմոնի ի Բելմութն...
22. 127բ-8ա ԻԲ.
Վասն է՞ր Քրիստոս կանգուն բեւեռեցաւ ի խաչին...
23. 128ա-9բ ԻԳ.
Զի՞նչ է Եկլէսիաստիկէսն...
24. 129բ-31բ ԻԴ. Հարց. Աչք մեր յսնաւորք... այսինքն մարդացելոյն
ճշմարտի, որ է օրհնեայլ յեւիտեանս. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
37բ 0գնեա՛, Հոգիտ
Սուրբ Աստուա՛ծ ճշմարիտ, եւ զսկսեալ յառաջիկայ գործս ի բարին առաջնորդեա՛,
զոր ՌՃՁԷ.ին (1738) եւ Ապրիլ ամսոյ Ե. (5) սկսեայ, յաւարտն հասո՛յ:
131բ Եւ այժմ
աշխատողացս ի սմայ երջանիկ եւ լուսաւոր վարդապետին սրբոյն Վարդանայ եւ խնդրօղացն
եւ համօրէն աշխատողացս ի սմայ` ուսուցչացն եւ ուսուցանողացն եւ ըստացողի
սուրբ գրոցս` տեառն Սահակ աստուածաբանութեան
եւ երանաշնորհ վարդապետին, որ ետ գրել զՎեցօրեան տեառն Մատթէոսի վարդապետին եւ զքաղուածն
Երգ երգոցիս` ի լաւ եւ ընտիր օրինակէ, յիշատակ իւր եւ բարի ծնողացն իւրոց
եւ ի վայելումն անձին իւրոյ ազնուականի: Արդ, որք հանդիպիք ի սմայ, ա՛րք
յրաբունիք, ըզբօսնելօվ
եւ կամ հարեւանցի տեսանելով եւ կամ բանս ինչ օգտելով ի սմանէ անուշահոտ
բուրաստանէս, յիշեսջիք ի մաքրափայլ յաղօթս ձեր զվերոյ գրեալ զՍահակ աստուածաբան վարդապետն եւ զծնօղսն
իւր: Արդ, գրեցաւ սա ի թվականութեանս Հայկազեան սեռիս ՌՃՁԷ.ին (1738) եւ Յունիս
ամսոյ Բ. (2), ի երկրիս Սեփաստիայ եւ ի վանս Սուրբ Նշանիս, ձեռամբ
ումեմն յետնեալ եւ ամենեցուն ոտից կոխան Յարութիւն իբրու վարդապետի
Երզնկացոյ անիյիշելոյ,
ի ժամանակս առաջնորդութեան սուրբ ուխտիս Սեփաստիոյ տեառն Առաքել աստուածաբան
վարդապետին Ակընցոյ եւ ի հայրապետութեան տեառն Ղազար երջանկազարդ
նորաընծայ կաթողիկոսին Սուրբ Էջմիածնայ, եւ ի թագաւորութեանն
հագարացոց սուլթան Մահմուտի եւ ի դառնացեալ
ժամանակիս եւ բազմազբաղ կենցաղոյս եւ մեծի պատերազմին օսմանցոց ընդ Մօսկօֆու եւ Լեմսէու, զոր այժմ մարտնչին ընդ միմեանս,
որոյ կատարածն միայն Տեառն է գիտելի: Վասն որոյ աղաչեմ ներել սխալանաց իմոց,
քանզի կար մեր այսքան միայն էր, մանաւանդ յշտապով էր: Կրկին աղաչեմ յիշել վերոգրեալ
զՈւռհայեցի Սահակ վարդապետն եւ զծնողսն
իւր, եւ դուք յիշօղքդ յիշեալ լիջիք ի Տէր. ամէն, Հայր մեր:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 35բ «ՏՐ, ԱԾ»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ` 35բ:
ՆՇՈՒՄ` Պհպ.ին փակցուած
թերթիկին` «ՌՃՁԷ. - 1738. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1954
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
|
ԺԸ. դար
(1767ից յետոյ) |
ԹԵՐԹ` 282. չգրուած` 1բ-3բ, 75աբ, 278բ-82բ: ՊՐԱԿ` 3+Ա-Զx12+Ա-ԺԷx12+3:
ՆԻՒԹ` թուղթ,
լուսագծերով եւ լուսադրոշմով` բոլորշի` վերը եւ ցածում բուսազարդ, բոլոր
թերթերում. թթ. 64 եւ 75` յստակ, թթ. 280-282 եւ կազմաստառ` շրջան, մէջը բուսազարդ,
ցածում` ///ENIFDOPHINE 1712``: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 23,5x17,2:
ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(20,5x13): ԳԻՐ` շղագիր
(նմուշ` 59ա): ՏՈՂ`
22. գծումներ` ճնշումով: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, բուսական զարդերով,
դրոշմագծերով, զարդաշրջանակներով. միջուկը` ստուարաթուղթ, աստառ` թուղթ.
լուսանցակողերը` մանուշակագոյն: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 3+3, թուղթ,
չգրուած, հաշուած թերթաքանակի մէջ (թ. 1-3, 280-282):
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի եզրերը մաշուած,
լուսանցակողերը մասամբ գունաթափ. ցեցի (Ա. կազմաստառին, թթ. 1-14) եւ խոնաւութեան
հետքեր (թ. 76ից վերջ), գրադաշտը թեթեւակի գունափոխուած, թանաքաբծեր,
վերին (թ. 1), ստորին (թթ. 253, 254, 278) արտաքին անկիւնները, ստորին լուսանցը
(թ. 76) պատռուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 4ա-74բ Վէմ գայթակղութեան, շարադրեցեալ յԻլիայ
Մինեադիս եպիսկոպոսէ Քեռնիքի եւ Քալաւռիդացն վիճակի, ի խնդրոյ ուրումն
իշխանի, եւ թարգմանեալ ի յունացն ի հայս յամի Տեառն 1767 եւ հայոց ՌՄԺԶ. եւ
Յունվարի 31, ի Կոստանդինուպօլիս - Վէմ գայթակղութեան,
այսինքն` սկիզբն եւ պատճառ պատառման երկուց եկեղեցեացն` Արեւելականի եւ
Արեւմտականի... պատառումն ընդ մէջ եկեղեցեացն, որ եւ միացուսցէ անլոյծ
կապիւ շնորհ ամենասուրբ Հոգւոյն. ամէն: Վերջ:
Բ. 76ա-278ա Վարդապետութիւն յաղագս սրբազան աթոռոյն
Հռոմայ` ըստ դիտաւորութեան ֆռանկսըզաց, նախ թարգմանեցեալ ի կալլիականէն
ի յիդալիականն, եւ ի յիդալիականէն ի յունականն, իսկ յայժմոյս ի յունականէն
եւս թարգմանեցեալ ի հայկական բարբառ, յամի շնորհաց 1765 եւ ի Նոյեմբերի
18 սկսեալ:
- 76բ-8բ Պատճառ այսմիկ շարագրութեան այս է - Որովհետեւ վասն մեծամեծ վնասուցն
եկեղեցւոյ...
1. 78բ-82ա Գլուխ առաջին. Յաղագս այնմ, թէ զինչ է
ճշմարտութեամբ Պապն, եւ թէ զինչ են իրքն այնոքիկ, որք նմա վայել են` ըստ դիտաւորութեան
ֆռանկսըզաց - Եւ արդ, յառաջ քան զամենայն ինչ պարտ է գիտել մեզ, թէ
զի՛նչ է Պապն...
2. 82ա-3բ Գլուխ երկրորդ. Յաղագս աշխարհական պետութեան
պապին - Եւ արդ, որովհետեւ գիտեցաք
զառաջին դիտաւորութիւնն...
3. 83բ-9բ Գլուխ երրորդ. Յաղագս այնմ, թէ սուտ են
տուրքն |84ա| եւ պարգեւքն մեծին Կոստանդիանոսի - Եւ արդ, քանզի նա, որ է ազատ
ի յախտից...
4. 89բ-94ա Գլուխ չորրորդ. |90ա| Յաղագս տէութեան
լօնկիվառտացն ի յԻդալիա - Ի թուին
հինգ հարիւր յիսուն եւ երկուերրորդի...
5. 94ա-101բ Գլուխ հինգերորդ. Թէ զիա՞րդ կերպիւ Բիբինոսն
եւ Քառօլոս Մակնոսն ստացան զժառանգութիւնն Պետրոսի եւ թէ որպէ՞ս ետուն զայն
վերջապէս առ պապսն - Եւ արդ, ի լինիլ այսոցիկ այսպէս...
6. 101բ-5ա Գլուխ վեցերորդ. Յաղագս առատաձեռնութեան
Լօտովիկոսի - Եւ արդ, ընկալեալ զաթոռն թագաւորութեան...
7. 105ա-8բ Գլուխ եօթներորդ. Յաղագս հոգեւորական
յատկութեան պապին - Իսկ միուս յատկութիւնն պապին է այն, որ...
8. 108բ-11ա Գլուխ ութներորդ, դրութիւն Ա. Յաղագս
այնմ, թէ եկեղեցին է պարզապէս միապետութիւն, նա եւ յաղագս աւագութեան պապին - Մեք հաստատեալ գոլով ի միոյ անհուն բազմութենէ...
9. 111ա-7ա Գլուխ իններորդ. Յաղագս այնմ, թէ աւագութիւնն
ոչ առնէ միապետութիւն - Արդ, քահանայապետն Հռոմայ է առանց երկբայութեան...
10. 117ա-20ա Գլուխ տասներորդ. Յաղագս յաճախապէս
գումարութեան ժողովոց հին եկեղեցւոյն եւ յաղագս |117բ| պատճառացն, վասն
որոց անտես լինին այսօր նոյն ժողովոց գումարմունքն - Ի հին եկեղեցւոջն յաճախակի լինէին գումարմունք...
11. 120ա-1բ Գլուխ մետասաներորդ, դրութիւն Ա. Յաղագս
այնմ, թէ որոց տուան փականքն եկեղեցւոյ - Եւ արդ, օրէնսուսոյց վարդապետքն...
12. 121բ-6բ Գլուխ երկոտասաներորդ. Մեկնութիւն
առաջին վկայութեան Աւետարանին |122ա| - Յայսմանէ առաջնոյ վկայութենէս. (Դու ես վէմ...
13. 127ա-9ա Գլուխ երեքտասաներորդ. Մեկնութիւն
երկրորդ վկայութեանն - Եւ ցոյցն երկրորդ վկայութեան, այսինքն` (Տաց քեզ զփականս...
14. 129ա-33ա Գլուխ չորեքտասաներորդ. Մեկնութիւն
երրորդ վկայութեանն - Ի յայսմանէ երրորդ վկայութիւնէ եւս, որ ասէ (Արածեա՛
զոչխարս իմ)...
15. 133ա-8բ Գլուխ հնգետասաներորդ. դրութիւն երրորդ.
Յաղագս թէ եպիսկոպոսքն ճանաչեն |133բ| զիշխանութիւնս իւրեանց անմիջապէս
ի Քրիստոսէ - Զայնոսիկ,
զորս առբերի եւ հաստատեցի ի յերկրորդ դրութեան...
16. 139ա-43բ Գլուխ վեշտասաներորդ. Յաղագս նամակացն
եւ հրամանագրացն, զորս առնուն եպիսկոպոսքն ի Հռոմայ - Եւ արդ, սովորութիւնս այս, թէ ընտրութիւնն...
17. 143բ-6բ Գլուխ եօթ եւ տասներորդ. Որ հնագոյն պապքն
ի բաց ընկեցին |144ա| զմակագիրն եւ զտախտակն տիեզերականաց եպիսկոպոսաց,
այսինքն` տիեզերական եպիսկոպոս անուանելոյ - Եւ արդ, իրս
այս, զոր ես յայժմ կամիմ...
18. 146բ-52բ Գլուխ ութն եւ տասներորդ. դրութիւն չորրորդ.
Թէ անմեղութիւնն վայել է եկեղեցւոյն եւ ոչ առ պապն - Եւ արդ, առ ի յունիլ զմի ինչ...
19. 152բ-5ա Գլուխ ինն եւ տասներորդ. Վկայութիւնք
առաքելոյն Պօղոսի եւ հարցն եկեղեցւոյ - Եւ արդ, եթէ միայն Պետրոսի...
20. 155ա-8բ Գլուխ քսաներորդ. Ընդդիմութիւն վկայութեանցն,
զորս առբերեն իդալիացիքն առ ի պաշտպանել զանմեղութիւնն պապին - Խոստումն արարեալք են հացի բարեկամքն...
21. 158բ-65բ Գլուխ քսան եւ միերորդ. Ապացոյցք ի յօրինականոն
գըրգոյն, արտահանեալք ընդդեմ երեւակայեալ եւ առաչօք անմեղութեան պապին - Եւ արդ, օրինականոն անուանեալ մատեանն...
22. 166ա-7բ Գլուխ քսան եւ երկուերորդ. դրութիւն
հինգերորդ. Տիեզերական ժողովն մինչ օրինօք բաղկանայ, է վերնագոյն քան զպապն - Եւ արդ, որովհետեւ ոչ երեւի բնաւ...
23. 167բ-80բ Գլուխ քսան եւ երեքերորդ. Թէ նախադասութիւնն
Պելլարմինոսի է՛ սուտ - Պելլարմինոսն գտեալ
գոլով ի մեծագոյն ուխտս...
24. 170բ-8բ Գլուխ քսան եւ չորսերորդ. Հանդիպումն
ձեռնարկութեանցն Պելլարմինոսն, որ բերէ ի յաստուածային տառիցն - Պելլարմինոսն խոկայ
առ ի բաղկացուցանել...
25. 178բ-87ա Գլուխ քսան եւ հինգերորդ. Հանդիպումն
ձեռնարկութեանցն, զորս Պելլարմինոսն խնդրէ առ ի մակաբերել ի ժողովոցն - Եւ արդ, այս օրինաց վարդապետս մեր` ոչ բնաւ...
26. 187ա-200ա Գլուխ քսան եւ վեցերորդ. Ապացոյցք կարծեացն,
զորս կալեալ ունի Կալլիական եկեղեցին յաղագս իշխանութեան ժողովոցն - Եւ
արդ, առբերաք մինչեւ ցայժմ...
27. 200ա-7ա Գլուխ քսան եւ եօթներորդ. դրութիւն վեցերորդ.
Յաղագս իշխանութեան առ ի գումարել զժողովս - Եւ արդ, հիմնեալ
ի վկայութիւնս տասից ժողովն...
28. 207ա-8բ Գլուխ քսան եւ ութերորդ. Թէ որչափ ինչ
գործեցին պապքն, զի լինիցին ինքնիշխանք ժողովոցն - Եւ
արդ, գոլով իդալիացիքն...
29. 208բ-15բ Գլուխ քսան եւ իններորդ. Թէ ըստ կրօնից
եւ ըստ գործոց եկեղեցւոյն ո՛չ վայել է պապիցն, այլ աշխարհական թագաւորաց
գումարել զժողովո - Եւ արդ, շատ է եւ բաւական միայնակ բնական...
30. 216ա-21ա Գլուխ երեսներոդ. Յաղագս յառաջակայ
եւ ներկա ժամանակիս կացութեանն եկեղեցւոյն, որ վասն միութեան ժողովոցն - Եւ
արդ, ե՛կ անցցուք եւ յառաջ խաղասցուք...
31. 221բ-5ա Գլուխ երեսուն եւ միերորդ. Յաղագս գումարութեան
տեղական ժողովոց - Եւ արդ, վասն տեղականաց եւ ընդ վիճակս...
32. 225ա-32բ Գլուխ երեսուն եւ երկուերորդ. դրութիւն
եօթներորդ. Յաղագս այնորիկ, թէ պապն ո՛չ ունի գոնէ մի ինչ իշխանութիւն, ո՛չ
ըստ ուղիղ գծի եւ ո՛չ կողմնաբար ի վերա աշխարհական թագաւորացն - Եւ
արդ, ո՛չ մնայ առ մեզ այլ ինչ...
33. 232բ-6բ Գլուխ երեսուն եւ երեքերորդ. Թէ ոյք
ի պապից աշխատեցան առ ի յարկանել ի գործ զերեւակայեալ եւ մտօք ձեւա|233ա|գործեալ
աշխարհական իշխանութիւնն - Եօթներորդ Գրիգորիսն եղեւ առաջին...
34. 236բ-40բ Գլուխ երեսուն եւ չորսերորդ. Յաղագս
հնգեկի օրինակացն, զորս առբերէ Պելլարմինոսն առ ի հաստատել զուրուական
իշխանութիւնն պապից` լինել եւ գոլ |237| ի վերա աշխարհական իրաց թագաւորացն
եւ նախ վանումն եւ կործանումն առաջնոյ օրինակին - Պելլարմինոսն այն,
որ եւ որոյ գիրքն...
35. 240բ-1բ Գլուխ երեսուն եւ հինգերորդ. Ընդիմութիւն
ընդդէմ երկրորդ օրինակի գործոցն Զաքարիային վերաբերեալ առ Քիլտերիքոսն - Եւ արդ, վասն երկրորդ օրինակի գործոցն, զորս ասին...
36. 241բ-8բ Գլուխ երեսուն եւ վեցերորդ. Պատմութիւն
յափշտակութեանն Բիբենոսի ի Քիլտերիքոսէ, որ էր օրինաւոր թագաւոր իւրեան - Մագիստրոսքն պալատին ի ժամանակս թագաւորացն...
37. 248բ-54բ Գլուխ երեսուն եւ եօթներորդ. Թէ որքան
եւ որպիսի խօսս աւանդեն առ Զաքարիայ պապն, իբր թէ ասացեալ է նա հակառակ Քիլտերիքոսի,
են ամենեքեան ակներեւ յայտնի սուտք - Եւ արդ, ոչ
մնայ գոնէ մի ինչ երկբայութիւն...
38. 254բ-9բ Գլուխ երեսուն եւ ութերորդ. Յաղագս
մտօք ձեւագործեալ շինուածոյ պատասխանւոյն Զաքարիայի, որ է ըստ ինքեան
եւ առանձին քննեցեալ - Եւ արդ, ըստ պատմութեան գտանողիդ...
39. 259բ-62բ Գլուխ երեսուն եւ իններորդ. Հանդիպումն
երից այլ օրինակացն, զորս յառաջ բերէ Պելլարմինոսն - Եւ
արդ, որքան առ երրորդ օրինակն...
40. 262բ-4բ Գլուխ քառասուներորդ. Հանդիպումն այլ
երկու խօսից գրոյն, զորս վերաբերէ Պելլարմինոսն -
|263ա| Եւ արդ, վերջին ծաղրական ձեռնարկութիւնն...
41. 265ա-7բ Գլուխ քառասուն եւ միերորդ. Բովանդակութիւն,
թէ զի՛նչ է պապն ըստ հոգեւորական եւ ըստ աշխարհական իրացն - Եւ արդ, նա որ կամի քննել առանց մտաց...
42. 267բ-74բ Գլուխ քառասուն եւ երկուերորդ. Յաղագս
անկողոպտութեան տեղւոյն, որ վայել է մանաւանդ թագաւորին Կալլիայի, քան
թէ այլոց թագաւորաց - Եւ որովհետեւ տուաք զմի ստուգագոյն զրոյց...
43. 274բ-6բ Գլուխ քառասուն եւ երեքերորդ. Վասն
բողոքելոյ առ հանդերձեալ ժողովն - Եւ արդ, յաղագս պատճառին այնմիկ որ ի վերդ ասացաւ, սահմանեցաւ
բողոքումն... եւ նախադատելով ի յայլոց եղբարց իւրոց: Վերջ:
277ա-8ա Ծանուցումն թագաւորական խորհրդարանին յամի 1743, Փետրվարի ԻԳ. - Արգիլեցեալ է ամենայն վարդապետաց եւ ուսուցչաց...
եւ խիստ պատժօք լինին առ յանդուգսն:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 1ա «ամբարշտաց
եւ անսրբոց մտուցմանց ես»:
ՆՇՈՒՄ` 1ա` «ԺԸ., Մ[եսրոպ]
եպիս[կոպոս]»:
1955
ՎԻՃԱԲԱՆՈՒԹԻՒՆ
ԸՆԴԴԷՄ ԿՂԷՄԷՍԻ ԳԱԼԱՆՈՍ ԵՒ ՎԱՀԱՆ ՀԱՒԱՏՈՅ ՄԱՏԵՆԻՆ
|
ԺԸ. դար |
ԹԵՐԹ` 117. չգրուած` 112ա-7բ: ՊՐԱԿ`
Ա-Ժx12 (Ե 10, Ժ 11): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով`
եռամահիկ` 112-3, «R H»` 111, 114: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 22x15,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ`
միասիւն (16,5x10,5): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 20ա): ՏՈՂ`
24. գծումներ` ճնշումով, գրադաշտի սահմանագծերը` կարմիր: ԿԱԶՄ`
դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, բուսական զարդերով, դրոշմագծերով, զարդաշրջանակներով.
միջուկը` տախտակ. աստառը` թուղթ. լուսանցակողերը` կանաչ (վերին ու ստորին)
եւ ցայտկէն (արտաքին): ՊԱՀՊԱՆԱԿ` Ա.-Գ. (սկ.), չգրուած թուղթ, Ա.`
մաս կազմաստառի:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Զարդագիր` թռչնագիր: Խորագիր`
կարմիր: Գոյներ` կարմիր, կանաչ, դեղին, սեւ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմեզրերքը մաշուած.
տեղ-տեղ զանազան բծեր եւ հետքեր, գրադաշտը` թեթեւակի գունափոխուած, կարմիր
թանաքից էջերն իրար կպած ու անջատած (թթ. 1բ-2ա, 2բ-3ա, 3բ-4ա, 4բ-5ա, 5բ-6ա,
6բ-7ա, 7բ-8ա եւ այլն):
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-111բ [Վիճաբանութիւն ընդդէմ
Կղէմէսի Գալանոս եւ Վահան հաւատոյ մատենին]
- 1ա-2ա [Նախերգան]
- Ըստ ժամանակիս ոմանք
վէսք եւ ինքնահաւանք...
- 2աբ Ցանկ առարկեալ ինքնահաճից
եւ պատասխանիք Աստուծով եւ ըստ Աստուծոյ
- 1. Առ այնոսիկ, որք
ասեն թէ առ մեզ ընդէր ո՛չ դընի ջուր ի սուրբ խորհուրդն... 30. Թէ զի՛նչ է յեկեղեցեաց
առ յեկեղեցիս գնալ, զի՛նչ է յԵրուսաղէմ, զի՛նչ գերեզման սրբոյ եւ կամ ուխտատեղ:
- 3ա-5ա [Նախադրութիւն]
- Գլուխ առաջին. Որ
ոմանք ի մեր ամենայն ժամանակիս...
ա. 5ա-8ա Գլուխ առաջին. Որ վասն
ջրոյն որ ի սուրբ խորհուրդն ասեն հարկիլ - Առ այդ նախնիքն մեր զպատասխանն
տուեալ են...
բ. 8ա-11բ Գլուխ երկրորդ. Գժտութեան
պատճառ գտեալ են...
գ. 11բ-15ա [Գլուխ] երրորդ. Առ այնոսիկ,
որք ասեն թէ երբ խոստովանեսցի ոք...
դ. 15ա-18բ [Գլուխ] չորրորդ. Թէ հայքս
զկատարեալ խոստովանութիւն չունիքն...
ե.
18բ-24ա [Գլուխ] հինգերորդ. Ասեն, թէ անկեալ քահանայն մի՛ արգելցի...
զ.
24ա-29ա [Գլուխ] Ը. (այսպէս)
Առ այնոսիկ, որք ասեն, թէ ընդէ՞ր Բ. (2) ճրագալոյցն զպատարագ առնեմք...
է.
29բ-35բ [Գլուխ] Թ. Թէ ընդէ՞ր ո՛չ պահեցիմք պահք զամենայն աւուրս...
ը.
36ա-42ա [Գլուխ] Ժ. Առ այնոսիկ, որք ասեն ընդէ՞ր աճախ եւ երկար են...
թ.
42ա-45բ [Գլուխ] ԺԱ. Առ այնոսիկ, [որք] ծաղր առնեն զխտրութիւն կերակրոց...
ժ.
45ա-48բ [Գլուխ] ԺԲ. Որք ասեն, թէ ընդէ՞ր երկարէ ժամակարգութիւն...
ժա.
48բ-53բ [Գլուխ] ԺԳ. Առ այնոսիկ, որք ասեն, թէ ընդէ՞ր երկարէ պատարագն...
ժբ.
53բ-55ա [Գլուխ] ԺԴ. Առ այնոսիկ, որք ասեն, թէ ընդէ՞ր ի պատարագն...
ժգ.
56բ-62բ [Գլուխ] ԺԵ. Թէ զինչ է Քրիստոս
յարեաւն...
ժդ.
62բ-65բ [Գլուխ] ԺԶ. Լուաք, թէ յոմանք ասեն ցասն ասմաւորքին...
ժե.
65բ-66բ [Գլուխ] ԺԷ. Առ այնոսիկ, որք ասեն, թէ զի՛նչ է ջրաւրհնէք...
ժզ. 66բ-68ա
[Գլուխ] ԺԸ. Առ այնոսիկ, որք ասեն, թէ [զ]ի՛նչ է խաղողօրհնէքն...
ժէ.
68ա-69բ [Գլուխ] ԺԹ. Զինչ է մասն այն, որք բարձր առնեմ ասելով...
ժը.
69բ-72ա [Գլուխ] Ի. Որք ասեն, թէ զինչ է սրբոց պատկերս եկեղեցի...
ժթ.
72ա-75ա [Գլուխ] ԻԱ. Որք ասեն, թէ կահք եւ սպասք...
ի.
75ա-77բ [Գլուխ] ԻԲ. Թէ զինչ է տընօրհնէք եւ գերեզմանօրհնէք...
իա.
77բ-81ա [Գլուխ] ԻԳ. Զի՞նչ է աջ տալն իրիցուն...
իբ.
81ա-85ա [Գլուխ] ԻԴ. Զի՞նչ է ի կիրակնամտի խունկն ծխելն...
իգ.
85ա-87ա [Գլուխ] ԻԵ. Թէ զինչ է ժամուցն եւ հոգւոցն հացն...
իդ.
87ա-93ա [Գլուխ] ԻԶ. Որք ասեն, թէ զինչ է մատաղն...
իե.
93ա-101ա [Գլուխ] ԻԷ. Որք ասեն բազումք եւ զայս, թէ եպիսկոպոսք եւ վարդապետք
ընդէ՞ր առնուն դրամ...
իզ.
101ա-104բ [Գլուխ] ԻԸ. Առ այնոսիկ, որք ասեն, թէ տղայքն մեր ընդէ՞ր փտին սաղմոսարանին...
իէ.
105ա-111բ [Գլուխ] ԻԹ. - Առ այնոսիկ, որք ասեն առ եկեղեցւոյ յեկեղեցիս գնալ...
անդ, թէ հանդիսաւորիլ եւ այլն: Բաւ է: Ամէն:
Բնագիրը
լի է հայատառ թուրքերէն արտայայտութիւններով:
Գրչից` 66բ «Այս բաւական է քեզ, ով դու փուշտ, զըստկիկն տեղն
գնա՛ դու, լաւ տեղեկացի՛ր եւ մի՛ զծերունիս այսքան աշխատացուցաներ, չէլէպի»:
1956
ԿՂԵՄԷՍ
ԳԱԼԱՆՈՍ, ՄԱՏԵՆԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ
|
ԺԸ. դար |
ԹԵՐԹ` 62. չգրուած` 1աբ, 62աբ: ՊՐԱԿ`
1+1-5x 12+1: ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով`
եռամահիկ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 21,5x15,6: ԳՐՈՒԹԻՒՆ`
երկսիւն (16,5x11,5): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 30ա): ՏՈՂ`
29. գծումներ` ճնշումով, գրադաշտի սահմանագծերը` սեւ: ԿԱԶՄ`
դրոշմազարդ սեւ կաշի, բուսական զարդերով, զարդաշրջանակներով. միջուկը`
ստուարաթուղթ, աստառ` սպիտակ թուղթ. լուսանցակողերը` մանուշակագոյն ցայտկէն:
ՊԱՀՊԱՆԱԿ`
1+1 թուղթ, չգրուած, մաս կազմաստառի, հաշուած թերթաքանակի մէջ (թ. 1,
62):
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմեզրերը եւ մէջքը
մաշուած, կաշին քերծուած, Ա. փեղկի վերին աջ անկիւնում կրային նստուածք,
Բ. փեղկի ձախ ներքեւի անկիւնը ցեցակեր. թանաքը ներծծուած թերթերի հակառակ
երեսին, տեղ-տեղ թանաքաբծեր եւ խոնաւութեան հետքեր վերին (Ա. փեղկ, թ.
1-7) եւ ստորին արտաքին անկիւններին:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա.
2ա-32ա [Կղեմէս
Գալանոս. Վիճաբանութիւնք առ մետաֆիզիկայն]
- Իմաստասիրական
վիճաբանութիւնք ոմանք, որք պատկանին առ գիտութիւնն մեդաֆիզիկային, որ
թարգմանի համաբանութիւն
Տե՛ս
ձեռ. 124, 161-88ա: 1/2ա-13ա: ա/2ա-3բ: բ/3բ-5ա: գ/5ա-7ա: դ/7ա-9ա: ե/9ա-10բ: զ/10բ-3ա:
2/13ա-32ա: ա/13ա-6ա: բ/16ա-19ա: գ/19ա-22ա: դ/22ա-6բ: ե/26բ-8ա: զ/28ա-32ա:
23ա Գրչից` «Զուտ սուտ է Կլէմէսդ»:
Բ. 32բ-61բ Իմաստասիրական վիճաբանութիւնք ֆիսիքային
գիտութեան, որ թարգմանի բնաբանութիւն, շարագարգեալ ի կարգէ Թէադինոսաց
Կլէմէս աստուածաբան վարդապետէ
Տե՛ս
ձեռ. 2051, 8ա-21բ: 2. ա/32բ-5ա: բ/35ա-8ա: գ/38բ-40ա: դ/40ա-6բ: ե/46բ-50բ: զ/50բ-5ա:
է/55բ-8բ: ը/58բ-60ա: թ/60ա-1բ (վերջը թափուած` ...մեկնելով զառաջարկութիւն,
եթէ ստորոգեցեալն ///):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
2ա (ԺԹ. դ.) Թադդէոս վարդապետինս
է:
1957
ՎԻՃԱԲԱՆՈՒԹԻՒՆ,
ԹԷ ՔՐԻՍՏՈՍ ԿԱՐԷ ԱՍԻԼ ԱՆՕԹ ԱՍՏՈՒԱԾԱՅԻՆ
ԿՈՍՏԱՆԴՆՈՒՊՈԼԻՍ |
ՌՄՀԳ.
- 1824 |
ԹԵՐԹ` 42. չգրուած` 1ա-2բ, 3բ, 39բ-42բ:
ՊՐԱԿ`
2+Ա-Դx10 (Դ 8)+2: ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով`
հրեշտակ, ձեռքին ժապաւէն` AL, MASSO գրութեամբ, թ. 41. թագ` ներքեւում GM գրութեամբ,
թ. 4, 5, 6, 9, 10, 11, 13, 17, 18, 22, 24, 26, 29, 31, 33, 38. GM` թ. 40: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
20,5x14,8: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասին (15x10): ԳԻՐ`
նոտրգիր (29բ): ՏՈՂ` 29. գծումներ` ճմշումով: ԿԱԶՄ`
ոսկերիզ կանաչ կաշի, ոսկեգոյն զարդաշրջանակով. միջուկը` ստուարաթուղթ,
աստառ` ծաղկաթուղթ, կազմի հիմքին ամրացուած էջանշան` կանաչ ժապաւէն: ՊԱՀՊԱՆԱԿ`
1+1, ծաղկազարդ թուղթ, մասն կազմատառի. լուսանցակողերը` ոսկի:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. գրադաշտը թեթեւակի
գունափոխուած, տեղ-տեղ զանազան բծեր եւ հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 3ա-39ա Վիճաբանութիւն ի վերայ բանին, թէ Քրիստոս կարէ ասիլ անօթ
աստուածային, գրգռեալ ի բանէ «Պարտէզ» գրքկան` տպելոյ ի Վենետիկ, յորում
գրէ այսպէս. «Ողջոյն քեզ, ո՛վ Տէր իմ Յիսուս Քրիստոս, ճառագայթ Հօր, դուռն երկնից,
հաց կենդանի, ծնունդ կուսին Մարիամու եւ անօթ աստուածային (ի յաղօթսն նախ
քան զգառն Աստուծոյ): Նախ յայսմ տետրակի արձանագրին բանք տետրակի հակառակորդաց,
եւ ապա լուծումն բանից նոցա` արարեալ փիլիսոփայական մեթոդոսիւ: Յումեմնէ
տրուպ բանասիրէ, որոյ անունն ի վերջոյ տետրիս, հոմերաբանեալ լինի խորհրդաւոր
ոտանաւորօք: Գրեալ ի Կոստանդնուպօլիս` ի մայրաքաղաքն մեծ, յամի Տեառն
1757, Դեկտեմբերի 25` ի փառս Աստուծոյ եւ ի պատիւ սրբուհւոյ Աստուածածնին:
Իսկ արդէն նորոգ գաղափարեալ լինի ի ջնջին ոգւոյ ումեմնէ` ի պէտս իւր, ի թուին
1824 եւ ի Մայիս 20, ի նոյն մայրաքաղաքն Կոստանդնուպօլիս
- 4ա-6բ Բանք ասացեալք ի մէնջ առ իմնական բացատրութիւն հարցմանս,
արդեօք Քրիստոս կարէ՞ ասել անօթ աստուածային: Քրիստոս ըստ որում մարդ` է
անօթ աստուածային, բայց ըստ որում Աստուած` ոչ է անօթ, այլ ինքն Աստուած:
Բանք հակառակորդին, որք իբր թիւր եւ սխալ ցուցանեն զայս բան - Քրիստոս մինչ ասի մարդ, ոչ թէ մարդկային...
7ա-39ա Լուծումն հակառակադրութեան
վերագոյն գրեցելոց
- Զքեզ տեսի սիրելի հոգւոյ, զանխուլ գրիչդ... Բանտակառաչ` դիպակեցի, /Անուշ անունն` սափրեցի, / Սապատողն` յաղթ մատնեցի, /Համախոհիւքն շիկնեցի:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ
ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Տե՛ս խորագիրը` 3ա:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 2բ «ԿԱ.» (61):
1958
ՏԻՄՈԹԷՈՍ ԿՈՒԶ, ՀԱԿԱՃԱՌՈՒԹԻՒՆ
|
Ժ. դար |
ԹԵՐԹ` 320 (2-321): ՊՐԱԿ`
7+Ա-Ք, Ա-Գx8+1: ՆԻՒԹ` մագաղաթ (թուղթ` թ. 2-8, 321):
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
29x18: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (թ. 9ա-320բ` 22x12, 2ա-9ա
եւ 321աբ` 20x12): ԳԻՐ` ուղղագիծ երկաթագիր 9ա-320բ
(նմուշ` 32ա), բոլորգիր (շղագրի տարրերով, ԺԲ. դ. լրացում` թ. 2ա-8բ, 66-7 (վերին
կէսը), 321աբ, նմուշ` 4ա, տե՛ս նաեւ Վիճակ): ՏՈՂ` 27 (2ա-4ա), 28 (4բ-8ա) 30 (9ա-320բ,
321բ) 32 (8բ), 33 (321ա). գծումներ ճնշումով: ԿԱԶՄ` սեւ կաշի. միջուկը` տախտակ. լուսանցակողերը`
կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 2 (Ա` մաս կազմաստառի, Բ) + 2
(Գ, Դ), թուղթ, սպիտակ չգրուած:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմը առանձնացած,
պրակները միմեանցից անջատ. մի քանի անգամ նորոգուած, եզահատուած, որի
հետեւանքով գրչի լուսանցային լրացումներն ու սրբագրումները վնասուած` Բ.
եւ Գ. պհպ. նոր (աւելացուած վերջին` Ի. դ. 60ական թթ. նորոգման ժամանակ):
ԺԲ. դ. աւելացուած թթ. 2-8, 321 (ամբողջութեամբ), թթ. 66-7 (վերին կէսը),
137-140, 173բ, 174ա, 175բ, 176ա, 315 (վերին արտաքին անկիւնը), 251 (արտաքին
լուսանցը), թղթէ կարկատաններով բնագիրը լրացրած, թ. 9-24, 177, 236-310 եզրերը,
311-320 գրադաշտը վնասուած, թանաքը թափուած, գիրը հետագայում (ԺԲ. դ.)
թարմացրած (թթ. 23ա, 26ա-7բ, 30ա-1ա եւ այլն), թանաքի թթուայնութիւնից որոշ
թերթերի մագաղաթը քայքայուած, գրադաշտին անցքեր (նաեւ` բնական), հիմքին
եւ անկիւններին թղթով (նաեւ այլ ձեռագրի) կարկատաններ, ցեցի, խոնաւութեան
հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2ա-318բ [Տիմոթէոսի եպիսկոպոսի Աղեքսանդրեայ Հակաճառութիւն]
2աբ [Նախաբան]
Յաղագս մի ասելոյն
զՏէր մեր եւ զ[Աստուած Յիսուս Քրիստոս] հանդերձ իւրով մարմնով եւ նմին զ[ամենայն]
հատուցանել զաստուածավայելչականն եւ զմ[ար]դկականն, եւ զի համագոյական
մեզ եղեալ ըստ մարմնոյ, եկաց մնաց եւ այսպէս Աստուած, եւ եթե յերկուս բաժանեալն
զնա ամպարըշտութիւն է - Աստուծոյ վարդապետութեանն խաւսեցելոյ բերանովք
սրբոցն...
Ա. 2բ-28բ Վկայութիւնք սրբոց հարանցն
մերոց
1. 2բ-3ա Սրբոյն Փիղիկոսի եպիսկոպոսի
Հռովմա, եւ մարտիւրոսի ի թղթոյն, որ առ Մաքսիմոս եպիսկոպոս եւ առ վիճակեալ
պաշտաւնեայս, եւ եկեղոցիոյն Աղեքսանդրի - Բայց յաղագս մարմնաւորութեան
Բանին եւ հաւատոց...
Եւ այղ եւս նորին
- Հաւատամք ի Քրիստոս
Յիսուս...
2. 3ա-4ա Սրբոյն Պետրոսի Աղքսանդրացիոյ
եպիսկոպոսի եւ մարտիւրոսի, յորմէ յաղագս աստուածութեանն ասացեալ
- Վասն որոյ եւ որ ծնանելոցն
է...
Եւ այղ եւս նորին
- Զայսոսիկ եւ զնմանսն
այսոցիկ...
Եւ այղ եւս նորին
- Զայսոսիկ եւ զնմանսն
նոցա...
Նորին` յորմէ յաղագս
յարութեան բանէն
- Յառաջնայայտ է, զի Տէր մեր եւ Փրկիչ...
3. 4ա-6ա Երանելւոյն Դիովնիսոսի`
եպիսկոպոսի Աղէքսանդրացւոյ, ի թղթոյն, որ առ Ստեփանոս եպիսկապոս Հռովմա - Քանզի որպէս իմաստութիւնն ըստ
ազգս...
Նորին` յառաջնոյ թղթոյն,
որ առ Քսիւստոս եպիսկոպոսապետն Հռովմա
- Քանզի գրեցեր այսպէս...
Նորին` առ նոյն յերրորդ
թղթոյն -
Իսկ եթե զնախանձ ունել Աստուծոյ...
4. 6աբ Երանելւոյ Ուիտաղեա
եպիսկոպոսապետի Հռովմա ի յաղագս հաւատոյ բանէն
- Իսկ եւս եւ յաղագս
ըստ մարմնոյ տնաւրէնութեան փրկչին...
5. 6բ-7ա Երանելւոյ Աղեքսանդրի`
եպիսկոպոսապետի Աղեքսանդրի - Իսկ զի՞նչ արդեւք հարկաւոր էր
գալն զԱստուած յերկիր...
6. 7ա-8բ Երանելւոյ Յուղեա` եպիսկոպոսապետի Հռովմա, ի թղթոյն
որ առ Դիոնիսոս - Իսկ որք զյերկնուստն Աստուած խոստովանեն...
Նորին` ի յաղագս մարմնաւորութեան
բանէն -
Քանզի եւ ո՛չ մի այղայղութիւն...
Նորին` ի թղթոյն որ առ
Պրոզդոկիոն - Իբր զի նզով եղիցի ամենայն...
7. 8բ-13բ Երանելւոյ Աթանասի`
եպիսկոպոսապետի Աղեքսանդրի, ի բանէն որ Ապողինարէ
- Իսկ է եւ ի վերայ խաչին
տնաւրէնութեան...
Եւ ետ այղոց
- Քանզի մսոյ եւ ոսկերաց...
Եւ ետ այղոց
- Եւ թեպէտ Ադամ զամնեղական
մարմինն...
Նորին ի Տաւնականէ
- Քանզի փարաւովն բազում
անգամ...
Եւ ետ այղոց
- Քանզի ոչ ուրուք այղոց
էր...
Նորին` ի բանէն որ յաղագս
Սրբոյ Հոգւոյն - Զնոյն այսուհետու զսկիզբնն...
Եւ ետ այղոց
- Իսկ եթե բնութեամբ
աստուածութիւնն...
Եւ դարձեալ
- Որպէս եւ զՈրդին չարագործելով...
Նորին` ի բանէն որ առ
Արիանոսս - Զի
զայս գիտելով եւ առաքեալ գիտէ...
Նորին` ի քառորդ բանէն,
որ արիանոսաց - Զի այսպէս ինքն Որդին արագ յարեաց...
Եւ ետ այղոց
- Քանզի միայն ինքն ունի...
Նորին` ի թղթոյն որ առ
Եպիկտետոն - Իսկ ո՞վ լսելով...
Եւ ետ այղոց
- Եւ Գաբրիէղ իսկ զգուշաբար
աւետարա[նէ]...
Նորին` ի բանէն, որ յաղագս
խաչին -
Զի Էսայիաս մարգարեացաւ...
Եւ ետ այղոց
- Եւ այսպէսն իսկ զՊիղատոսն
ապաբանել...
Եւ ետ այղոց
- Յայտնի այսուհետեւ
Տէրն...
Եւ ետ այղոց
- Զի զենաւ ոչ յայղ մասն...
8. 13բ-15ա Երանելիոյ Եպիփանեայ
եպիսկոպոսի Կիւպրու` ի բանէն, որ յաղագս սրբոյ Երրորդութեանն - Ինքն այսուհետեւ սուրբն Բան...
9. 15ա Սրբոյ Կիւպրիանոսի եպիսկոպոսի
եւ վկայի` ի մեկնութենէն որ յաղագս ողորմութեան
- Յոքունք եւ մեծամեծք
պատահեցին...
10. 15աբ Երանելւոյ Ամբրոսեայ
եպիսկոպոսի Մեզիղանացւոց
- Ինքնն խաւսի եւ ոչ միով ամենայն երբեք տրամաբանէ յեղանակաւ....
11. 15բ-7ա Երանելւոյ Գրիգորի
Սքանչելագործի եպիսկոպոսի Նեոկեսարեայ` ի բանէն, որ յաղագս յարութեան
- Եւ ստէպ ստէպ յ[ը]նթրիս
կոչիւր...
Եւ ետ այղոց
- Եւ զթլփաթութիւնն
իսկ...
Եւ դարձեալ
- Ամենայն ուրեք հաւաստւոյ
այսորիկ ելոյ...
Յետ սակաւուց
- [Որ՞]ոց այսպէս ունաւղաց...
Եւ յետ սակաւուց
- Միանգամայն իսկ...
Նորին` ի բանէն, որ յաղագս
մարմնաւորութեան եւ հաւատոյ - Որ ոք ասէ թուելութեամբ...
Եւ յետ այղոց
- Որ ոք ասէ այղ ախտակրեալ...
Եւ յետ սակաւուց
- Որ ոք ասէ անարարակ
զմարմինն Քրիստոսի...
Նորին` ի բանէն, որ յաղագս
հաւատոյ ըստ մասանց - Եւ է Աստուած ճշմարիտ անմարմինն...
12. 17ա-8ա Երանելւոյ Բա[ր]սղի
եպիսկոպոսի ի բանէն, որ յաղագս Սրբոյ Հոգիոյն
- Այղ սակայն միանգամայն
զզանազան կիրարկութեանն ցուցանելով...
Եւ ետ այղոց
- Քանզի ոչ այսքան երկիր
եւ երկին...
Նորին` ի բանէն, որոյ
սկիզբնն` եթե բնութեամբ Աստուած Որդին - Արարեալն ոչ ի գոյացութենէ արարաւղին...
[Նորի]ն` ի ներբողենէն,
որ յերանելին [այն՞] Յուղիտա
- Եւ զինչ պարտ զփոքունսն ասել վասն մեր Աստուած...
13. 18ա-20բ Երանելիոյ Գրիգորի
եպիսկոպոսի Նազանզացւոյ` ի բանէն, որ առ երախայ[ո]ց [վա]րդապետութիւնն
- Իսկ զԱստուածն ի մարմնի
երեւեալ մեզ...
Եւ յետ սակաւուց
- Աստուծոյ կենագործելն
զմարդիկ...
Նորին` ի բանէն, որ ի
յիսներեակն - Համարձակեսցի՞ ոք...
Եւ յետ սակաւուց
- Իսկ ոյք են քրիստոսիքն...
Նորին` ի բանէն, որ առ
Արիանոսս -
Ամենայն եղիցի մարդասիրին մարդասիրական...
Նորին` յառաջին բանէն,
որ յաղագս Որդւոյ -
Քանզի այս բնութիւն...
Եւ ետ այղոց
- Եւ զի՞նչ Ադամն...
Նորին` ի բանէն, որ յաղագս
Սրբոյ Հոգւոյն - Ահա իսկ եւ նորին ոմն ոչ ծնունդ...
Նորին` յաստուածայայտնութիւնսն
- Անմարմինն մարմնանայ...
Եւ ետ այղոց
- Փոքր մի եւ յետոյ տեսցես...
Եւ յետ սակաւուց
- Ընդ ամենայն ուղեւորեա՛
ամբծաբար...
Նորին - Որ ոք ոչ Աստուածածին...
Եւ յետ սակաւուց
- Որ ոք ոչ երկրպագէ...
14. 20բ-1ա Երանելւոյ Գրիգորի
եպիսկոպոսի ի Նիւսայ -
Այս խոհեսցի, ասէ, ի ձեզ որ ի Քրիստոս Յիսուս...
15. 21բ-3բ Երանելւոյ Յովաննու
եպիսկոպոսի Կ[ոստ]անտինոպողսացւոյ` ի կարճառաիտէն [որ՞] յառաքեալ - Քանզի զամենայն աւրէնն լցեալ...
Եւ ետ այղոց, իբր առ երեւութականսն
ճառելով, ասէ
- Այղ ո՛վ ցուրտն նոցա բան...
Եւ դարձեալ
- Զի՞նչ եւս ասեմք առ
նոսա...
Եւ ետ այղոց
- Ուստի վայել էր...
Եւ ետ այղոց
- Քանզի ընդունակք
Քրիստոսի եղեաք...
Նորին յաղագս աստուածային
ծննդեանն, եւ ասէ վասն սրբոյ Կուսին - Եւ փոխանակ արեգական...
Եւ ի վերայ բերէ այսոցիկ
- Ի վերայ աթոռոյ բարձու...
16. 23բ Երանելւոյ Սեւերանեայ
եպիսկոպոսի Գաբաղացեաց
- Քանզի ծ[ն]եալն ի վերուստ...
17. 23բ-5ա Երանելւոյ Յովաննու
եպիսկոպոսի Երուսաղէմացւոյ` յարտադրութենէ նորա, որ յաղագս հաւատոյ
- Եւ յաղագս մարդկութեան
Տեառն...
Եւ դարձեալ
- Մարդ ի հարուածս ելով...
18. 25աբ Երանլւոյ Ատտիկայ եպիսկոպոսի
Կոստանտինոպողսացւոյ - Այսաւր Քրիստոս Տէրն զմարդասիրութեանն...
Ապա այնոցիկ ի վերայ
բերէ դարձեալ - Մարդասիրութեան Բանն թափի...
19. 25բ-6ա Երանլւոյ Թեովփիղեայ
եպիսկոպոսի Աղեքսանդրեայ` ի բանէն առձայնականէ
- Քանզի եւ համբակ եղեալ...
Նորին` ի քսաներորդէ
առաջնորդէ տաւնականէն
- Իսկ զծովն վայրենաւք...
20. 26ա-7բ Երանլւոյ Կիւրղի եպիսկոպոսի
Աղեքսանդրեայ` ի բանէն, որ յաղագս ներմարդութեանն
- Եւ այսպէս եղիցի
ապա ճշմարիտ...
Նորին` եթե Տէր (՞) Քրիստոս
- Եւ [սա՞] այսպէս...
Նորին` ի հինգերրորդ
բանէն առ Կորնթացիս յառաջին թուղթն - Եւ հարկաւորապէս...
Նորին ի լուծմանէն տասներորդ
նզովմ[ան՞] -
Իսկ առ պատճառասէրն...
21. 27բ Երանլւոյ Ամփիղոքեայ
եպիսկոպոսի Իկոն[ացւոյ՞]` ի բանէն, որ յաղագս մարմնոյ ծնելութեան - Ճշմարտութիւնն ծանուցաւ....
22. 27բ-28բ Երանլւոյ Պրոկղի եղելոյ
եպիսկոպոսի Կոստանտինոպողսի յետ Նեստորի լուծմանն, վասն զի զայս խաւսեցաւ,
որպէս ասեն, նստելոյ Նեստորի, եպիսկոպոս ելով Կիւզիկայց զառաջինն. ի խաւսիցն,
որ ի ծնունդն Քրիստոսի - Եթ Աստուծոյ անարգութիւն յարգանդն գալ...
Եւ դարձեալ
- Եւ լինի մարդ...
Եւ դարձեալ
- Ոչ ամաչեաց մարդասէրն...
Եւ դարձեալ
- Մի՛ ամաչեսցես...
Եւ յետ այղոց
- Քանզի ինքն եւ զ’ի
փշոյն զգեցաւ պսակ... ի խոնա[ր]հ մոլորեալ զրպարտիւր, եւ ի վեր սուրբ փառաբանիւր:
Բ. 29ա-48բ [Տիմոթէոսի Աղեքսանդրացւոյ
խորհրդածութիւնք]
- Արդ, այսք ամենեքեան սրբոցն... եակն ի վերայ ամենեցուն Աստուած բարեբանեալ,
յաւիտեանս. ամէն:
Գ. 48բ-304ա Հակաճառութիւն երկրորդ զտոմսէն Ղեւոնի, եւ սահմանն Քաղկեդովնի
եղելոյ ժողովոյն` խնդրելով մեր եւ այղ աւրինակս
- [Նախաբան Հակաճառութեան
ընդդէմ թղթոյն Ղեովնայ] - Արդ, վասն զի բազումս եւ աւգտակարս պիտառութիւնս...
ա. 49ա- 60ա Ա. գլուխ հայհոյութեանց
առաջին ի թղոյն Ղեովնայ - Եւ իմաստութեանն շինաւղին...
a. 49ա-50բ Պիտառութիւնք հերձուածողացն,
որոց բաղաձայնին նախասացելաքն ի Ղեովնայ
1. 49աբ Պաւղոսի Սամոստացւոյ
հերձուածողի հայհոյութիւնք
- Եթ աւգտէ իմաստութիւն զմարդն...
Եւ յետ այղոցն
- Ի միում Տէրն իշխանապէս
ի սմա...
2. 49բ-50ա Նեստորի հերձուածողի
հայհոյութիւնք, որ յաղագս ներմարդութեանն
- Խոստովանեա՛, ասէ...
Նորին տետրատէ ԻԲ.
- Զսա առասեմք...
Նորին
- Կամիս եւ այղ ի վերայ
այսորիկ...
Նորին տետրատէ ԻԴ.
- Բանն մարմին եղեւ...
3. 50աբ Թեւոդորիտայ հերձուածողի
հայհոյութիւնք - Եթ’ այսուհետեւ ո՛չ եղեւ մարմին Բանն...
Եւ յետ այղոց
- Եւ վասն զի ո՛չ ամենայն
էր Աստուծոյ կերպի...
b. 50բ-6ա Հակաճառութիւն առ ասացեալսն
ի Ղեովնայ եւ նախ քան զնա հերձուածողացն - Հերձուածողացն նորա վարդապետաց յայտնելով...
c. 56ա-60ա 1. 56աբ Երանելւոյն Յուղիայ
եպիսկապոսապետի Հռովմա ի թղ[թոյ]ն որ առ Պրոզդոկիոն
- Իսկ ք[ար]ոզի առ լրումն
հաւատոյ...
2. 56բ Երանելւոյն Գրիգորի
Սքանչելագործի - Եթ’ ոք ասէ այղ զնախ քան զյաւիտեանս...
3. 56բ Երանելւոյն Գրիգորի
Նազանզացւոյ
- Եթ’ ոք ստեղծեալ ասէ զմարդն...
4. 56բ Երանելւոյն Կիւրղի եպիսկապոսապետի
Աղեքսանդրեայ նզովումն Ե. - Որ ոք համարձակի ասել...
Նորին` շրջանական թղթոցն
որ Նեստորէ - Բ///աղէ, ով լաւագոյնք...
Եւ յետ այղոց
- Այսպէս իմասցի զի
յԱստուծոյ բուսեալն Բան...
Նորին` յերկրորդ թղթոյն
որ առ Ն[ե]ստորիոս, որոյ սկիզբնն ունայնաբանէն է
- Քանզի ոչ ասեմք եթե
բանին բնութիւն...
Եւ յետ այղոց - Այսպէս զՔրիստոս մի եւ Տէր խոստովանեմք...
Եւ դարձեալ
- Քանզի ոչ Եասայ գրիցեալն, եթե Բանն...
Նորին` յերրորդ թղթոյն
որ առ Նեստորիոս, որոյ սկիզբնն փրկչին մերոյ
- Այղ եւ ոչ զայն ասեմք
եթե բնակեաց Աստուծոյն Բանն...
Նորին` ի Պարապմանցն
- Եթ’ աստուածազգեստ
էր մարդ Քրիստոսն...
Նորին` ի Պարպմանցն եւ
ունի զմակագրութիւնն պարպումն, իբր պարտ իմանալ զԲանն մարմին եղեւ եւ տաղաւարեաց
ի մեզ, եւ զինչ յեղանակ առաքի Աստուած ելով Բանն եւ իբր յատուկ ինքեան մարմին
ասի -
Նկատեա՛ ինձ զԱստուածազան զաւետարանիչն...
Նորին դարձեալ ի պարապմանց,
իսկ ունի զմակագրութիւն պարապումնն, զի ոչ աստուածազգեստ մարդ զՔրիստոսն,
այղ եւ ոչ վայրապար ի մարդ բ[ն]ակեաց Աստուծոյն Բան, այղ եղեւ առաւել մարմին,
կամ եթե կատարելապէս մարդ, ըստ գրիցելումն
- Մա[րդ] այսուհետեւ
եղեւ ճշմարտապէս...
բ. 60ա-4բ Բ. Երկրորդ գլուխ հայհոյութեանց
ի թղթ[ոյն Ղե]ովնայ
- Ապրեցելոյ այսուհետեւ...
a. 60ա Պիտառութիւն հերձուածողացն,
որոց բաղաձայնեն նախասացեալքն ի Ղեւովնայ
1. 60ա Պաւղոսի Սամոստացւոյ
հերձուածողի հայհոյութիւնք
- Բանն ի Հոգւոյն Սրբոյ ոչ ծնաւ...
2. 60աբ Նեստորի հերձուածողի
հայհոյութիւնք եւ կան յերկորոդ գիրսն երանելիոյն Կիւրիղղի որ զՆեստորէ
- Երկոցուն ճոխութիւնն
հաւասար...
Նորին` յերկրորդ գրոցն
գլխոյ Զ. -
Եւ ոչ դարձեալ այղ որդի...
Նորին` յերրորդ գրոցն
գլխոյ Զ. -
Զկրկնակս առ Քրիստոսն...
3. 60բ-1ա Թեւոդորիտայ հերձուածողի
հայհոյութիւնք ի հակաճառութենէն որ առ երրորդ նզովումնն
- Ի՞բր արդեւք ամպարշութեանն...
Նորին` ի հակաճառութենէն
հինգերրորդի նզովին
- Ապ’ ուրեմն հասարակութեան...
Նորին` ի հակաճառութենէն
ութերրորդ նզովին - Ապ’ ուրեմն երկաքանչիւրոյ...
Նորին` ի հակաճառութենէն
տասներրորդ նզովի - Ոչ ի մարմնոյ բնութիւն...
b. 60ա-3ա Հակաճառութիւն առ ասացեալսն
ի Ղեովնայ եւ նախ քան զնա հերձուածողացն - Եթե մարդ բացակատարեցաւ...
c. 63ա-4բ Պիտառութիւնք երանելեացն
մերոց հար[անց] եւ եպիսկոպոսաց հաստատիչք առ ի մէնջ ասա[ց]ելոցն, իսկ ի բաց
տապալիչք զամպարշտաց նախասացելոց հերձուածողացն աղանդս
1. 63ա Երանելւոյն Յուդիայ
եպիսկոպոսապետի Հռովմա ի թղթոյն որ առ Պրոզդոկիոն - Կատարեալ Աստուած նըմանի...
2. 63ա Երանելւոյն Փիղիկայ
եպիսկոպոսապետի Հռովմայ եւ վկայի - Իսկ յաղագս մարմնաւորութեան
Բանին...
3. 63աբ Երանելւոյն Կիւրղի եպիսկոպոսապետի
Աղեքսանդրեայ Դ. նզովմանէ - Զամենայն այսուհետեւ զյաւետարանսն
ձայնս...
Եւ յետ սակաւուց
- Իսկ տարակացուցիչքն...
Նորին` ի թղթոյն որ առ
Նեստորիոս -
Իսկ զյաւետարանս փրկչին մերոյ ձայնս...
Նորին` յորոց զՆեստորէ
- Արդ, ոչ վասն զի մարմին
առեալ...
Նորինէ յառձայնական
բանէն -
Որպէս այսուհետեւ եղեւ...
Նորին ի թղթոյն որ առ Վաղերիանոս
- Աղէ, ու՜ր ուրեք ապա
մին դէմ...
Նորին ի թղթոյ
- Քանզի մի Քրիստոս...
4. 64բ Երանելւոյն Թեւոդոտեայ
եպիսկոպոսի Անկիւրայ
- Քանզի անկարելի համանգամայն...
գ. 64բ-8բ Գ. Երրորդ գլուխ հայհոյութեանց
ի թղթոյն Ղեւովնայ
- Քանզի պահէ երկաքանչիւր բնութիւն անհատաբար...
a 64բ-5ա Պիտառութիւն հերձուածողացն,
որոց ձայնակիցք նախասացեալքն ի Ղեւովնայ
1. 64բ Նեստորի հերձուածողի
հայհոյութիւնք - Ասա՛ զառաւղն, եթ’ Աստուած...
2. 65ա Թեւոդոտեայ [հ]երձուածողի
հայհոյութիւնք
- Մի՛ նորապէս բազում անգամ ասացի...
Նորին` կամ եթ' անդրեայ - Քանզի որդութեանն յետ միաւորութեանն...
Նորին զնզովմանն կամ եթ’
անդրեայ -
Եւ ո՞վ առընկալցի բնական զաստուածային միաւորութիւնն...
b. 65ա-67ա Հակաճառութիւն առ ասացեալսն
ի Ղեովնայ եւ նախ քան զնա հերձուածողացն - Դարձեալ այնոսիկ դժնէաբար...
c. 67ա-68բ Պիտառութիւնք երանելեացն
մերոց հարանց եւ եպիսկոպոսաց. հաստատիչք առ մէնջ ասացելոցն, իսկ տապալիչք
զամպարիշտս նախասացելոց հերձուածողացն աղանդս
1. 67աբ Երանելւոյ Պետրոսի
եպիսկոպոսապետի Աղեքսանդրեայ եւ վկայի
- Ուստի եւ աւետարանիչն
ճշմարտէ...
2. 67բ Երանելւոյ Ատտիկեայ
եպիսկոպոսի Կոստանդնուպաւլսի - Այսաւր Քրիստոս Տէրն մարդասիրութեանն
[ծ]ն[ու]նդ ընկալաւ...
3. 68ա Երանելւոյն Կիւրղղի,
եթե մի է Քրիստոսն - Ո՛չ բաժանելի ուրեմն...
Նորին` ի լուծմանէ Գ.
նզովմանն - Այղ
եւ ոչ կամելն...
Նորին` որ զԹեոդորէտայ
- Ի՞բր արդեւք աղքատացաւ...
դ. 68բ-72բ Դ. Գլուխ հայհոյութեանց
[ի թղ]թոյն Ղեովնայ
- Մինչդեռ երկա[խումբ]ն (՞) ընդ միմեանս է...
a. 68բ Պիտառութիւն հերձուածողացն,
որոց բաղաձայնեն նախասացեալքն ի Ղեւովնայ
1. 68բ Նեստորի հերձուածողի
ԺԵ. տետրատէն հայհոյութիւնք - Եւ ըստ մարմնոյ Քրիստոս յառ Աստուածն
Բան...
2. 68բ Թոեդորէտայ հերձուածողի
ի հակաճառութենէ Ա. նզովմանն - Ո՛չ եղեւ մարմին Բանն...
b. 68բ-70բ Հակաճառութիւն առ ասացեալսն
ի Ղեովնայ եւ նախ քան զնա հերձու[ածողա]ցն - Որչափ յառաջ մատչի բանիւ...
c. 70բ-2բ Պիտառութիւնք երանելեացն
մերոց հարանց եւ եպիսկոպոսաց. հաստատիչք առ մէնջ ասացելոցն, իսկ տապալիչք
զամպարիշտս նախասացելոց հերձուածողացն աղանդս
1. 70բ-1ա Երանելւոյ Աթանասեայ
եպիսկոպոսապետի Աղեքսանդրեայ - Ուստի եւ ծնիցելոյ յԱստուածածնէն...
Նորին` թղթոյն որ առ Եպիկտետոնս
- Ի՜բր իսկ եւ յերկբայանալ
համարձակեցան...
2. 71ա Երանելւոյն Յովաննու
եպիսկոպոսապետի Կոստանտինոպողսի - Մերկ էակն ծնանի...
3. 71ա-2բ Երանելւոյն Կիւրիղղի
եպիսկոպոսապետի Աղեքսանդրեայ, յորոց զԹեոդորետայն -
Ի՞բր ասես միացեալ արդեւք ի սերմանէն Դաւթի...
Նորին ի լուծմանէ ԱԺ.
նզովմանն - Եւ
որպէս յատուկ մեր իւրաքանչիւրոյ ասի մարմին...
Նորին ի Պարապմանցն
- Խուզելով իսկ...
ե. 72բ-7բ Ե. գլուխ հայհոյութեանց
ի թղթոյն Ղեովնայ - Ե. Քանզի ներգործէ երկաքանչիւր կերպ...
a. 72բ-4ա Պիտառութիւն հերձուածողացն,
որոց բաղաձայնեն նախասացեալքն ի Ղեւովնայ
1. 72բ Պաւղոսի Սամոստացւոյ
հերձուածողի հայհոյութիւնք
- Ասացաւ կոյս ծնանել...
2. 73ա Նեստորի հերձուածողի
Զ. գլուխ հայհոյութեանց
- Զայս զՅիսուս, ասէ, յարոյց զԱստուած...
Նորին յերրորդ մատենէն
Ժ. գլխոյ -
Արդ, եթե միայն գոյր Աստուած...
3. 73բ Թեոդորէտայ հերձուածողի
ի հակաճառութենէ երկոտասաներորդ նզովմանն հայհոյութիւնք - Կիրք կրելոյն յատուկ...
Եւ դարձեալ
- Ուրեմն ոչ Աստուած
ախտակրեալն...
Նորին - Այս զքահանայապետութեանն առասութիւն...
b. 74ա-6բ Հակաճառութիւն առ ասացեալսն
ի Ղեովնայ եւ նախ քան զնա հերձուածողացն - Արդ, եթե յայտնապէս ուրանայք...
c. 76բ-7բ Պիտառութիւնք երանելեացն
մերոց հարանց եւ եպիսկոպոսաց հաստատիչք առ ի մէնջ ասացեալսն, իսկ ի բաց տապալիչք
զամպարիշտս նախասացելոցն հերձուածողացն աղանդս
1. 76բ Երանելւոյն Աթանասեայ
եպիսկոպոսապետի Աղեքսանդրեայ - Արդ, եթ' այղոյ մարմինն...
2. 76բ Երանելւոյն Գրիգորի
եպիսկոպոսի Նիւսայ - Այս խորհեսցի ասէ ի ձեզ...
3. 77ա Երանելւոյն Կիւրիղղի
եպիսկոպոսապետի Աղեքսանդրեայ Դ. նզովմանէն
- Որ ոք դիմաւք երկուք...
Նորին որ զԹեոդոէտայ
- Արդ, յորժամ մարդկայնւոյն ի բաց զատուսցուք...
զ. 77բ-82բ Զ. գլուխ հայհոյութեանց ի թղթոյն Ղեւովնայ
- Եւ Աստուած ահա ըստ
այսմ...
1. 78ա Նեստորի հեձուածողի
հայհոյութիւնք, որոց բաղաձայնք նախասացեալքն ի Ղեւովնայ
- Զմեր զգեցաւ բնութիւն...
Եւ դարձեալ
- Առաքեաց զՈրդին եղեալ
ի կնոջէ...
Եւ դարձեալ
- Զի ցուցցի այսուհետեւ
ի մոգացն...
Եւ դարձեալ
- Քանզի այս երեւեալս
համբակս...
a. 78բ-80բ Հակաճառութիւն առ նախասացեալսն
ի Ղեովնայ եւ նախ քան զնա հերձուածողացն - Ի նոյն դարձեալ ընթացաւ սկիզբնն իւրոյ հայհոյութեանց...
b. 80բ-2ա Պիտառութիւնք երանելեացն
հարանց մերոց եւ եպիսկոպոսացն հաստատիչք առ ի մէնջն ասացելոցն, իսկ տապալիչք
զամպարիշտս նախասացելոցն հերձուածողացն աղանդս
1. 80բ Երանելւոյ Աթանասե[ա]յ
եպիսկոպոսապետի Աղեքսանդրեայ Դ. բանէն, որ զարիանոսացն - Որ ոք այսուհետեւ պատահէ...
Նորին` յաղագս խաչին
- Քանզի Էսայիաս մարգարեացաւ...
2. 80բ Երանելւոյ Գրիգորի
եպիսկոպոսի Նեոկեսարի` ի բանէն, որ յաղագս մարմնաւորութեան եւ հ[աւատոյ] - Եւ իբր եթ’ ասիցի մարդ կատարեալ...
3. 81ա Երանելւոյ Բարսղի` առ
զրպարտիչս զմեզ երիս ասել Աստուածս - Որպէս մարդ ընդ ամանակաւ...
4. 81ա Երանելւոյ Յովհաննու`
ի համառաւտագունիցն որ ըստ Յովաննու Աւետարանին
- Քանզի որպէս ոք արուեստաւոր...
5. 81աբ Երանելւոյն Կիւրիղղի
եպիսկոպոսապետի Աղեքսանդրեայ` յայնմանէ եթե մի Քրիստոսն - Աղէ, ու՞ր ուրեք մտաց...
Նորին զԹէոդորէտայ
- Մեք այսուհետեւ կենարար
գոլ ասեմք...
Նորին Դ. նզովման լուծմանէն
- Ապ’ ուրեմն ի ծայրն
միաւորութեանն...
Նորին ի գրոյն որ առ թագուհիսն
- Արդ, այսուհ[ետ]եւ
բաժանեալ...
է. 82ա-5բ Եւթներորդ գլուխ հայհոյութեանց
ի թղոյն Ղեովնայ
- Իսկ յորժամ առ Կարապետին իւրոյ Յովհաննու գայ մկրտութիւն...
a. 82աբ Պիտառութիւն հերձուածողացն,
որոց բաղաձայնեն նախասացեալքն ի Ղեւովնայ
1. 82ա Պաւղոսի Սամոստացւոյ
հերձուածողի հայհոյութիւնք - Երեւեալն ոչ էր իմաստութիւն...
2. 82ա Նեստորի հեձուածողի
հայհոյութիւնք - Սակս զգեցաւղին զգեցեալն պաշտեմ...
Նորին - Անխառնելի այսուհետեւ զբնութեանցն
պահեմք...
3. 82աբ Թեոդորէտայ հերձուածողի
հայհոյութիւնք - Եւ զի համբակ եւ խանձարուրք...
b. 82բ-4ա Հակաճառութիւն առ ասացեալսն
ի Ղեովնայ եւ նախ քան զնա հերձուածողացն - Յարմարապէս եւ ի վերայ այսոցիկ
նորոց վարդապետաց ասասցի...
c. 84ա-5բ Պիտառութիւնք երանելեացն
մերոց հարանց եւ եպիսկոպոսաց հաստատիչք առ ի մէնջն ասացեալսն, իսկ ի տապալիչք
զամպարիշտս նախասացելոցն հերձուածողացն աղանդս
1. 84ա Երանելւոյն Գրիգորի
եպիսկոպոսի Նեոկէսարի` որ ըստ մասին յաղագս հաւատոյ
- Եւ է Աստուած ճշմարիտ...
2. 84բ-5բ Երանելւոյն Կիւրիղղի
եպիսկոպոսապետի Աղեքսանդրեայ նզովումն Ե.երորդ
- Որ ոք իշխէ ասել...
Եւ ետ սակաւուց
- Այղ ո՛չ իբր ի մեզ բնակէ
Աստուած...
Նորին` ի Պարապմանցն
- Եթ’ աստուածազգեստ
էր մարդ Քրիստոսն...
Նորին` ի լուծմանէ Դ.
նզովման -
Քանզի միում դիմի...
Նորին մեկնութենէ Հմայմանն
- Բայց զայն տե՛ս...
Նորին որ զԹեւոդորէտայ - Ընծայս առբերիլ ասէ...
ը. 85բ-91բ Ը.երորդ գլուխ հայհոյութեանց
ի թղթոյն Ղեովնեայ
- Քանզի քաղցնուլն...
a. 86ա-86բ Պիտառութիւն հերձուածողացն,
որոց բաղաձայնեն նախասացեալքն ի Ղեւովնայ
1. 86ա Նեստորի հեձուածողի
հայհոյութիւնք - Եւ զի զայս հաւաստագոյնս...
2. 86ա Թեոդորէտայ հերձուածողի
զնզովիցն հայհոյութիւնք
- Ու՞մ զքաղցնուլն...
b. 86բ-8ա Հակաճառութիւն առ ասացեալսն
ի Ղեովնայ եւ նախ քան զնա հերձուածողացն - Զանազանութեամբ ի Տեառնէ գործելեցն...
c. 88ա-91բ Պիտառութիւնք երանելեացն
մերոց հարանց եւ եպիսկոպոսաց հաստատիչք առ ի մէնջ ասացեալսն, իսկ ի բաց տապալիչք
զամպարիշտս նախասացելոցն հերձուածողացն աղանդս
1. 88աբ Երանելւոյն Թեւոդոտեայ
եպիսկոպոսի Անկիւրայ - Իբր զմի եւ զնոյն աստուածաբար
փառաւորեալ...
Եւ ետ այղոց
- Եթե միաւորացեցուցանես
բանիւ...
2. 88բ-91բ Երանելւոյն Կիւրիղղի
եպիսկոպոսապետի Աղեքսանդրեայ` գանձէն եթե զի տնաւրէնութեան սակս անգիտանալ
ձեւանայ -
Աս[է] ուրեմ[ն առ] իւր աշակերտս փրկիչն...
Եւ դարձեալ
- «Զո՞ զիս ասեն մարդիկ
գոլ զՈրդիս Մարդոյ»...
Եւ յետ սակաւուց
- Եթե ճշմարտէ ասելով
Պաւղոս...
Նորին մասն արտառաջնորդութեան
ճառեցելոյ եկեղեցւոջ ի «դուն տիրէս հարստութեան ծովու եւ շարժութիւն կոխակաց
նորա դու ցածուցանես», եւ զասաւղացն երկուս Քրիստոս կամ երկուս որդիս - Աստուածավայելուչ իշխանութեանն
ապացութիւն յայտնի...
Նորին` ի Պարպմանցն
- Իսկ եթ’ ըստ մասին
դնել...
Նորին` յայտնմանէ թէ
մի Քրիստոս -
Քանզի որպէս ոչ եւս վաստակեաց...
թ. 91բ-9ա Թ.երրորդ գլուխ հայհոյութեանց
ի թղթոյն Ղեովնի
- Քանզի որպէս զի զյոլովսն թողից...
a. 91բ-93ա Պիտառութիւն հերձուածողացն,
որոց բաղաձայնք նախասացեալքն ի Ղեւովնայ
1. 91բ Նեստորի հեձուածողի
ի վեցերրորդ տետրատէն հայհոյութիւնք - Սերմն Աբրահամու...
Նորին - Քանզի առաքելոյ լսելով անուն...
Նորին - Ապ’ ուրեմն ախտակրեալն քահանայապետ...
2. 92ա-3ա Թեոդորէտայ հերձուածողի
ի հակաճառութենէ Ժ.երորդ նզովմանն հայհոյութիւնք
- Ապացուցանելով
զառացելոյ բնութեանն աղքատութիւն ասէ...
b. 93ա-6ա Հակաճառութիւն առ ասացեալսն ի Ղեովնայ եւ նախ քան զնա հերձուածողացն - «Յաւելորդէ ս[ր]տին բերան խաւսի»...
c. 96ա- Պիտառութիւնք սրբոցն
հարանց մերոց եւ եպիսկոպոսաց հաստատիչք զառ ի մէնջ ասացեալսն, իսկ ի բաց
տապալիչք զամպարիշտս նախասացելոցն հերձուածողացն աղանդս
1. 96աբ Թեոդոտայ եպիսկոպոսի
Անկիւրա -
Ուր բաժանիչն զՔրիստոս...
Ն[ո]րին
- Ի՞բր ա[ղք]ատացաւ
վասն մեր...
2. 96բ-7ա Երանելւոյն Թեոփիղայ
եպիսկոպոսապետի Աղեքսանդրեայ` ի հինգերրորդ տաւնականէն
- Քանզի են եւ այժմ յայնժամու
սքանչելեացն նշխարք...
Նորին ի վեցերրորդ տաւնականէն
- Քանզի որպէս արուեստաւորացն
լաւագոյնքն...
3. 97բ-9ա Երանելւոյն Կիւրիղղի
եպիսկոպոսապետի Աղեքսանդրեայ ի լուծմանէ Դ. նզովմանն
- Այղ ահա զմարդկայինս...
Նորին յորում զԹեոդորէտայ
- Մի իսկ եցոյց միաւորութիւնն...
Նորին ի թղթոյն [որ առ
Ակակիոն](՞) - Իսկ ձայնիցն զանազանութիւն...
Նորին եթե Աստուած Քրիստոսն
- Ուրեմն ամպարիշտ...
Եւ յետ այ[ղոց]
- Եւ դու իսկ դարձեալ
մեզ տարակացես...
Նորին յորմէ եթե մի Քրիստոս
եւ ձեւացեալ է նախկին հարցութիւնն իբր յումեքէ առածեալ
- Արդեւք խառնեալ...
Ապա երանելին առ այս
Կիւրիղղոս -
Աղե, ո՜ այսպէս անզգայ...
ժ. 99ա-105ա Տասներրորդ գլուխ հայհոյութեանց
ի թղթոյն Ղեովնայ
- Քանզի թէպէտ եւ յաւետ...
a. 99բ-100բ [Պ]իտառութիւն[ք հ]երձուածողացն,
որոց բաղաձայնքն նախասացեալքս ի Ղեւովնայ
1. 99բ Պաւղոսի Սամոստացւոյ հերձուածողի հայհոյութիւնք - Մեք գիտեմք մի անծնանելի Աստուած...
2. 99բ-100բ Նեստորի հերձուածողի
հայհոյութիւնք ի բանէն որ յաղագս ներմարդութեանն
- Ի միասին առնու այսուհետեւ
զերկակ բնութիւնսն...
Նորին - Զի՞նչ, աղէ, ասես, հերձուածո՛ղ...
Նորին - Յորժամ աստուածային գրիցեալն...
3. 100բ [Թեոդորէտայ հերձուա]ծ[ողի]
ի հակաճառութենէ վեցերրորդ նզովմանն հայհոյութիւնք
- Երանելին Պաւղոս
զառեալն...
b. 100բ-2բ Հ[ակաճառութիւն առ ասացեալսն
ի Ղեովնայ եւ նախ քան զնա հերձուածողացն]
- Աստուածազան [առաքելոցն
պար ինքնատեսքն եւ սպասաւորք եղեալ] Բանին...
c. 102բ-5բ Պիտառութիւնք երանելեացն
մերոց հարանց եւ եպիսկոպոսաց հաստատիչք առ [ի մէն]ջ ասացեալսն, իսկ տապալիչք
զամպարիշտս նախասացելոցն հերձուածողացն աղանդս
1. 102բ Երանելւոյն Աթանասի
եպիսկոպոսապետի Աղեքսանդրեայ է թղթոյն որ առ Եւսեբիոն եւ Ղուկիփերէ եւ
Աստերիսն -
Վասն որոյ եւ ոչ այղ էր նախ քան զԱբրահամ...
Նորին որ առ Ադեղփիոս
- Ոչ արարած երկրպագեմք...
2. 103ա-4ա Թեւոդոտայ եպիսկոպոսի
Անկիւրայ որ ի ծնելութիւնն Քրիստոսի - Երո՞ւմ անհաւատիս ի Կուսէ ծնելոյն...
3. 104ա-5բ Երանելւոյն Կիւրիղղի
եպիսկոպոսապետի Աղեքսանդրեայ` ուստի զԹեոդորէտայ
- Այղ թերեւս ասիցէ
ոք փոքր գոլ Աստուածումն Բանի...
Նորին ի նոցունց
- Աստուածազանն Պաւղոս
ըստ որում յե[ղանակի] եղեւ մարդ...
Եւ ետ այղոց
- Այղ թեպէտ եւ այղոյ
բնութեան մարմինն...
ժա. 105բ-12ա Մետասաներորդ գլուխ
հայհոյութեանց ի թղթոյն Ղեովնայ - Վասն սորին այսուհետեւ զդիմին
միաւորութիւն...
a. 105բ- Պիտառութիւնք հերձուածողացն,
որոց բաղաձայնք նախասացեալքն ի Ղեւովնէ
1. 106աբ Դիոդորայ հերձուածողի
Տարսացւոյ հայհոյութիւնք - ԶՏէրն մեր Յիսուս Քրիստոս Աստուած
խոստովանելով...
Եւ յետ այղոց
- Շնորհիւ Որդի ի Մարեմայն
մարդ...
2. 106բ-7ա Նեստորի հերձուածողի
հայհոյութիւնք յերրորդ գրոց` գլխոց ութերրորդէ
- Եւ պարտ է մեզ...
b. 107ա-8ա Հակաճառութիւն առ ասացեալսն ի Ղեովնայ եւ նախ քան զնա հերձուածողացն
- Ցուցանէ ապա անծածուկ...
c. 108ա-12ա Պիտառութիւնք երանելեացն
մերոց հարանց եւ եպիսկոպոսաց հաստատիչք զառ ի մէնջ ասացեալսն, իսկ տապալիչք
զամպարիշտս նախասացելոցն հերձուածողացն աղանդս
1. 108բ Կիպրանո սրբոյ եպիսկոպոսի
եւ վկայի, որ յաղագս ողորմութեան մեկնութիւն
- Յոքունք եւ մեծամեծք
պատահեցին...
2. 108ա-9բ Երանելւոյ Աթանասի
եպիսկոպոսապետի Աղեքսանդրի` ի թղթոյն որ առ Ադեղփիոն
- Իսկ մեր հաւատս է ուղիղ...
Նորին ի տաւնականէն
ԾԴ. Դիոկղետիանոսի - Քանզի վասն մարդկան իւրոյ եղելոյ...
3. 109բ-10ա Թեւոդոտի եպիսկոպոսի
Անկիւրայ ի ծնելութիւնն Քրիստոսի - Եւ վասն զի Աստուած ելով...
4. 110ա-2ա Երանելւոյն Կիւրիղղի
եպիսկոպոսապետի Աղեքսանդրացւոց, ուր եթե մի Քրիստոսն - Իսկ եթ’ որդի խոստովանելով...
Եւ դարձեալ
- Իսկ եթե զ’ի սերմանէն
Դաւթի յատուկ դնելով...
Նորին անտի որ առ Վաղերիանոսն
- Ասացաք իսկ եթե Մէնածին...
Եւ ետ սակաւուց
- Մի՛ այսուհետեւ բաժանեսցեն
յերկուս...
ժբ. 112ա-8ա Երկոտասաներորդ գլուխ
հայհոյութեանց ի թղթոյն Ղեոնի - ԺԲ. Որ ոք ի ձեռն յայտնութեանն...
a. 112ա-3ա Պիտառութիւն հերձուածողացն,
որոց բաղաձայնքն նախասացեալքն ի Ղեովնայ
1. 112ա-3ա Նեստորի հերձուածողի
հայհոյութիւնք
- Այղ ո՛չ սոսկ մարդ Քրիստոսն...
Նորին ի քառակէ
- Այղ ելով նախ այսորիկ
Որդի...
Նորին - Այղ վասն զի Որդին Աստուծոյ...
Նորին - Լուր եւ Տէր երբեմն...
b. 113ա-6ա Հակաճառութիւն առ ասացեալսն
ի Ղեովնա եւ նախ քան զնա հերձուածողացն - Սովորապէս դարձեալ զոր ոք...
c. 116ա-8ա Պիտառութիւնք երանելեացն
մերոց հարանց եւ եպիսկոպոսաց հաստատիչք զառ ի մէնջ ասացեալսն, իսկ ի բաց
տապալիչք զամպարիշտ[ս] նախասացելոց հերձուածողացն աղանդս
1. 116ա-7ա Երանելւոյ Աթանասի
եպիսկոպոսապետի Աղեքսանդրի` ի թղթոյն որ առ Ադեղփիոն
- Եւ ո՛չ իսկ վասն զի
ծառայի կերպ եառ...
2. 117աբ Երանելւոյ Թեոդոտի
եպիսկոպոսի Անկիւրայ որ ի ծնունդն Քրիստոսի
- Երեւեցաւ այսուհետեւ...
3. 117բ-8ա Երանելւոյն Կիւրիղի
եպիսկոպոսապետի Աղեքսանդրի` յորում եթե մի Քրիստոսն. եւ եղեւ իբրեւ ի
դիմաց հերձուածողաց բանս - Ո՛չ ասեմք, ասեն, զմարդն Որդի...
Ապա երանելին Կիւրիղղոս
առ այս - Բաժանեսցին
ահա յորդիս երկուս...
Եւ դարձեալ
- Քանզի որ բնութեամբ
յԱստուծոյ...
Եւ ետ այղոց
- Քանզի մնաց որպէս
Բանն...
ժգ 118ա-126ա ԺԳ. գլուխ հայհոյութեանց
ի թղթոյն Ղեով[ն]ի
- Որ զբնութիւնն մեր...
a. 118աբ Պիտառութիւն հերձուածողա[ցն],
որոց բաղաձայնեն նախասացեալքն ի Ղեովնայ
1. 118աբ Նեստորի հերձուածողի
հայհոյութիւնք ի քառակէ ԺԶ. - Եւ բոլորովին ասէ եթե զամենայն
համուռ զնորն ընտրեսցես...
Նորին - Լու՛ր երանելւոյն Պաւղոս[ի]...
Նորին
- Յաղագս շաւշափելոյս
այսորիկ...
2. 118բ Դիոդորայ Տարսացւոյ
հերձուածողի հայհոյութիւնք ի բանէն որ յաղագս ներմարդութեան - Սակս որոյ այսուհետեւ միոյ Հաւր
ոչ ասեմք...
Եւ յետ այղոցն
- Քանզի նախ քան զլուծանիլ
սեւեռագոյն...
3. 118բ Թեոդորիտայ հերձուածողի
հայհոյութիւնք ի հակաճառութենէ Դ. նզովմանն
- Իսկ պիտի հաւանել
Տեառն ցուցաւղին զերկուս բնութիւնս...
b. 118բ-22ա Հակաճառութիւն առ ասացեալսն
ի Ղեովնայ եւ նախ քան զնա հերձուածողացն - Ազգակիցք եւ այսոքիկ առ ի նմանէ...
c. 122ա-6ա Պիտառութիւնք երանելեացն
մերոց հարանց եւ եպիսկոպոսաց հաստատիչք զառ ի մէնջ ասացեալսն, իսկ տապալիչք
զամպարիշտս նախասացելոցն հերձուածողացն աղանդս
1. 122ա-3բ Երանելւոյն Յուղիայ
եպիսկոպոսապետի Հռովմայ է թղթոյն որ առ Դիոնիսիոն
- Իսկ որք զյերկնուստն
Աստուած խոտովանեն...
Եւ ետ այղոց
- Մի՛ այսուհետեւ բաժանաւղացն...
2. 123բ-4բ Երանելւոյ Աթանասի
եպիսկոպոսապետի Աղեքսանդրեայ յաղագս առմարմնաւորութեան Բանին
- Քանզի խոստովանիմք,
ասէ...
Եւ յետ սակաւուց
- Իսկ եթ’ ոք քան զայս
յաստուածայնոց...
Նորին` ի տաւնականէն
ԺԳ. -
Քանզի ո՜վ մեր խնդութիւն...
Նորին` ի տա[ւ]նականէ
ԺԱ.երորդէ. ԾԵ. Դիոկղէտիանոսէ - Ուստի փրկիչն, որք լայինն...
Նորինէ յաղագս խաչի
- Քանզի եւ այս ոչ նոցա...
3. 124բ-6ա Երանելւոյն Կիւրիղի
եպիսկոպոսապետի Աղեքսանդրեայ ի մեկնութենէ նշանին
- Զի այսուհետեւ ընդդէմ
դարձուցանէն...
Եւ ետ սակաւոց
- Քանզի երանելին
մարգարէն...
Նորին եթե մի է Քրիստոս
- Եւ այս զի կեցոյց զմեզ...
4. 126ա Երանելւոյն Պրոկղի ի
թղթոյն որ առ առեւելեայս - Եւ մարմնանայ անյեղապէս անտեսակն...
ժդ. 126ա ԺԴ.երրորդ գլուխ հայհոյութեանց
ի թղթոյն Ղեովնայ -
Դիտեսցէ որ բնութիւն...
Եւ ետ սակաւուց սոցին
ի վերայ բերէ - Զի մի՛ թանց ճշմարտի...
a. 126բ-7ա Պիտառու[թիւն] հերձուածողացն,
որոց բաղաձայնք նախասացեալքն ի Ղեովնայ
1. 126բ-7ա Նեստորի հերձուածողի
հայհոյութիւնք - Զայս ասէ Յիսուս...
Նորին - Զի մարմնոյն անանգոսելին...
Նորին - Տեսցեն յոր խոցեցինն...
Նորին
- Զայս յամենայն ժամ...
2. 127ա Թեոդորէտայ հերձուածողի
հայհոյութիւնք - Ուրեմն ոչ Աստուած...
Նորին - Ով այսուհետեւ երկովք...
Եւ դարձեալ
- Քանզի նոյն յինքեան
ունէր...
b. 127ա-9բ Հակաճառութիւն առ ասացեալսն
ի Ղեովնայ եւ նախ քան զնա հերձուածողացն - Ի կատարումն այսուհետեւ ածել
կամեցեալ...
c. 129բ-33բ Պիտառութիւնք երանելեացն
մերոց հարանց եւ եպիսկոպոսաց հաստատիչք առ ի մէնջ ասացեալսն, իսկ տապալիչք
զամպարիշտս նախասացելոցն հերձուածողացն աղանդս
1. 129բ-31ա Երանելւոյ Աթանասի
եպիսկոպոսապետի Աղեքսանդրեայ ի տաւնականի երկրորդում Դիոկղէտիանոսի.
ԽԶ. -
«Տեսանիցէք զկենդանութիւն ձեր...
Նորին Գ. տաւնականէն
Դիոկղէտիանոսի. ԽԷ. - Քանզի կենդանութիւն ելով...
ԽԹ. Նորին հինգերորդ տաւնականէն
Դիոկղէտիանոսէ
- Քանզի ո՛չ եւս ո՛չ ժողովուրդ Աստուծոյ...
Նորին ԺԱ. տաւնականէն
Դիոկղէտիանոսէ. ԾԵ. - «Ընդէ՞ր պանձացան ազգք...
Եւ յետ այղոց
- Զենաւ իսկ ոչ յայղ
մասն...
2. 131ա Երանել[ւո]յ Գրիգորի
եպիսկոպոսի Նեոկեսարեայ
- Եթ’ ոք ասէ այղ ախտակրեալն...
Նորին
- Սա է որ յայնժամ զվաղն
ժողովուրդ...
3. 131աբ Երանել[ւո]յ Գրիգորի
Նազա[զ]ացւոյ - Որ ոք ոչ երկրպագէ զխաչեալն...
Ն[որին` յաղագս առա]քինութեան
Բանին -
Այղ [յորժամ] տեսցեն զաւրենադիրն...
Նորին ի [սու]րբ ախտականն
- Մի՛ երբեք զխորհուրդն
խոշտացուսցեն...
Եւ դարձեալ
- Մաղթեցաք Աստուծոյ...
Եւ դարձեալ
- Վասն այսորիկ մերով...
Եւ դարձեալ
- Ո՜վ Քրիստե եւ Բան...
3. 131բ-2ա Երանելւոյ Բարսղի որ
յաղագս Սրբոյ Հոգւոյն բանի - Քանզի ոչ այսքան երկին...
4. 132ա-3բ Երանելւոյ Կիւրղի որ
առ Նեստորիոսի թղթոյն - Այղ Աստուածաբանն գրիցեալ...
Նորին ի խաւսից ասացելոց
յԵփեսոս -
Քանզի ծնունդք կորստեան...
Նորին` յառաջին բանէն
որ յԷսայի -
Եւ ծագեաց Քրիստոս ազգաց...
Նորին` յերկրորդ բանէ
որ զՆես[տորէ](՞) - Արդեւք ոչ ի սերմանէ Դաւթի...
d. 133բ-41բ Ի Ժողովն Քաղկեդովնի
- Քանզի յետ քակելութեան
ամպարիշտ...
1. 141բ-2ա Պիտառութիւն Նեստորի
բաղաձայնեալք նախասացելոցն ի սահմանէ Քաղկեդովնի ժողովոյն ի քառակէ
ԷԺ. (17) -
Այղ ելով նախ այսորիկ Որդի...
Նորին յերկորդ մատենէն
գլխոյ Ը. - Պարտ իսկ մեզ...
Նորին - Այղ վասն զի Որդին Աստուծոյ...
Նորին - Լուր եւ զՏէրն երբեմն...
Նորին - Զի՞ եւս հակամեկնես Պաւղոսի...
- 142ա-5բ Հակաճառութիւն առ սահմանեալսն
ի Քաղկեդովնի ժողովոյն եւ նախ քան զնոսա հերձ[ուածոց] - Բաւականացելո սրբոց հմայութեանն...
- 145բ- Պիտառութիւնք երանելեացն
մերոց հարանց եւ եպիսկոպոսաց հաստատիչք առ ի մէնջ ասացեալսն, իսկ տապալիչք
զամպարիշտս նախասացելոցն հերձուածողացն աղանդս
1. 145բ-7ա Երանելւոյն Յուղիայ
եպիսկոպոսապետի Հռովմայ է թղթոյն որ առ Պրոզդ[ոկ]իոն
- Քարոզի իսկ առ լրակցութիւն
հաւատոյ...
Եւ յետ սակաւուց
- Իսկ եթ’ ոք մարդ յԱստուծոյ...
Եւ յետ սակաւուց
- Իբր զի եւ նզով եղիցի...
Նորին է թղթոյն, որ առ
Դիոնիսիոս -
Քանզի հարկ է զնոսա երկուս ասելով բնութիւնս...
2. 147ա-9ա Երանելւոյ Աթանասի
Դ. բանէն զԱրիանոսաց
- Արդ, եթ’ այղոց մարմինս...
Նորին` յա[ղագս] մա[րմնակ]անի
յայատնութեանն Քրիստոսի - Եւ հարշափառագոյն այս էր...
Նորին` ի բանէն, որ յաղագս
հաւատոյ - Եւ
դիմեցին եթ’ իբր...
Եւ դարձեալ
- Իսկ եթե եւ ճշմարտապէս...
3. 149բ Երանելւոյն Բարսղի ի
զԵնովմեայ -
Եթե գիտութիւն Հաւր եւ Որդւոյ կենդանութիւն...
Եւ յետ այղոց
- Բնութեամբ մէջն ոմանց...
4. 149բ-50ա Երանելւոյ Գրեգորի
Նազազացւոյ` ի բանէն որ առ երախայից վարդապետութիւն
- Իսկ ճշմարտապէս ազնիւն
անխառն է ներհակին...
5. 150ա-1ա Երանելւոյ Թեովփիղայ
եպիսկոպոսապետի Աղեքսանդրեայ եւ հաւր մերոյ` ԻԱ. տաւնական թղթոյն
- Այղ ահա զայղախոհսն
իբր աւտարս տաւնիս...
Նորին` ի Ի.երորդ Բ.րորդէ
տաւնական թղթոյն - Այղ ահա յետ պարկեշտաբանելոյ...
Նորին` ի Գ. տաւնականէ
թղթոց -
Արդ, զսա հրեայք հասարակական կարծելով մարդ...
6. 151աբ Երանելւոյն Կիւրիղի
եպիսկոպոսապետի Աղեքսանդրեայ` յերրորդ բանէն, որ ի Հռովմայեցւոցն թուղթ - Քանզի ի նմանէ ըստ բնութեան Որդի...
Նորին` յառ Սուկէսովն
թղթոյն Բ. -
Աւելաբանեն այսուհետեւ ասաւղքն...
- 151բ Ի սահմանէ Քաղքեդովնի
ժողովոյն հայհոյութիւնք
- Սահմանեաց նահապետաբար ՅԺ. եւ ութից...
1. 152աբ Պիտառութիւն Նեստորի
հերձուծողի` բաղաձայնեալ նախասացելոցն ի սահմանէ Քաղկեդովնի ժողովոյն,
զի եւ ոչ ինքն սոսկ մարդ ե, ասաց, եւ մեկնելով նոցա զթաքուցեալ ամպարշտութիւն - Այղ ոչ սոսկ մարդ Քրիստոս...
- 152բ-159ա Հ[ակաճառութիւն առ
սահմանեալսն ի Քաղկեդովնի ժողովոյն եւ նախ քան զնոսա հերձուածողի]ն
- Սահմանեալ ահա, թե
իբր [պարտ իմանալ]...
Նորին` ի մեկնութենէ
սրբոյ հմայութեանն
- Քանզի պարադրելով զորդիութեանն փառս...
Եւ յետ սակաւուց - Տի՛ր աղէ, ճառեսցեն ասացելոցս...
- 159բ-60ա Պիտառութիւն Նեստորի
բաղաձայնեալք նախասացելոցն ի սահմանէ Քաղկեդովնի ժողովոյն, յորոց ցուցանի,
եթ’ իբր ոչ Նեստորիոս ասեր երկուս որդիս. եւ այն զի երկուս որդիս խորհէր ըստ
իւրում եւ երկուս բնութիւնս աղանդէր ի քառկէ ԺԷ. (17)
- Այղ ելով նախ այսորիկ
Որդի եւ կոչեցեալ...
Եւ դարձեալ
- Անանջատելի յերեւոլւոյն
Աստուած...
Եւ դարձեալ յետ այսորիկ
- Լու՛ր երանելւոյն
Պաւղոսի...
Եւ դարձեալ յետ այսորիկ
- Զի՞ եւս հակամեկնես
Պաւղոսի...
- 160ա-66բ Հակաճառութիւն առ ասացեալսն
ի Քաղկեդովնի ժողովոյն եւ նախ քան զնոսա հերձուածողացն - Յատուկ իւրեանց վարդապետին
սովորապէս ի բաց բացաւղի...
- 166բ- Պիտառութիւնք սրբոցն
մերոց հարանց եւ եպիսկոպոսաց հաստատիչք զառ ի մէնջն ասացեալսն, իսկ տապալիչք
զամպարիշտս նախասացելոցն հերձուածողացն աղանդս
1. 166բ-8ա Երանելւոյն Յուղիայ
եպիսկոպոսապետի Հռովմայ առ Դիոնիսոս թղթոյն
- Իսկ եթ’ ոչ ճանաչեն
զըստ միաւորեւթեանն մին...
Եւ յետ սակաւուց
- Մի՛ այսուհետեւ բաժանողացն
պատճառ տացեն...
Եւ յետ սակաւուց
- Իսկ եթե գրութեան
սովորութիւն...
Եւ յետ սակաւուց
- Երկրպագել խոտովանէ
Քրիստոս...
2. 168ա-9բ Երանելւոյն Կիւրիղղի
եպիսկոպոսապետի Աղեքսանդրեայ յառ Սուկեսոն թղթոյն Բ.
- Ո՞ր այսուհետեւ հարկաւորութիւն
կրել զնա...
Եւ յետ սակաւուց
- Ունայն աւելաբանեցին
ասաւղքն...
Եւ յետ սակաւուց
- Անգիտացան դարձեալ
որք զուղիղսն խոտորեն...
Նորին առ Նեստորիոս թղթոյն
- Իսկ զյԱւետարանսն
փրկիչին մերոյ զձայնսն...
Նորին
ա[ռ Վա]ղերիանոս թղթոյն
- Աղէ, ո՞ւր երբեք մին դէմ...
Նորին ի լուծմանէ Դ.
նզովի -
Որք բաժանեն այսուհետեւ զենթակայութիւնսն...
- 169բ Ի սահմանէ Քաղկեդովնի
ժողովոյն հայհոյութիւնք
- Եւ զերկուսն ահա նախ միաւորութեանն...
- 169բ-76ա Հակաճառութիւն առ ասացեալսն
ի Քաղկեդովնի ժողովոյն - Ք. Արդ, եթ’ ոք իշխեաց ասել երբեք
ի հարանցն...
- 176ա-88ա Պիտառութիւնք երանելեացն
մերոց հարանց եւ եպիսկոպոսաց հաստատիչք զառ ի մէնջ ասացեալսն, իսկ տապալիչք
զամպարիշտս նախասացելոց հերձուածողացն աղանդս
1. 176բ-7ա Երանելւոյն Յուղիայ
եպիսկոպոսապետի Հռովմայ յառ Դիոնիւսիովն թղթոյն
- Զարմանամ յաղագս
ոմանց լսելով խոստովանողաց...
Եւ ետ այղոց
- Իսկ եթե մի երկաքանչիւրն
է...
Նորին յաղագս մարմնաւորութեան
Բանին -
Այսպէս եւ Աստուծո հոմագոյ...
2. 177ա-9բ Երանելւոյ Աթանասի
եպիսկոպոսապետի Աղեքսանդրի յաղագս մարմնաւորութեան
- Խոստովանիմք իսկ
եւ զնա գոլ Որդի Աստուծոյ...
Նոյն իսկ ի վախճանաբանին
ասէ երանելին Աթանասիոս - Իսկ եթ’ ոք քան զայս...
Ապա ի վերայ բերելով
երկոցուն այսոցիկ հերձուածոց զխոհմունս
- Զսա, ասէ, նզովէ բոլորական...
Նորին` յաղագս հաւատոյն
Բանէ -
Եւ դիմեցին յիբրէն եւ որով յեղանակաւ....
Նորին առ Արիանոս բանէն
- Բան ահա, ըստ որում
Բան է...
Նորին յառ Եպիկտետոն
թղթոյն -
Շառագունեսցին իսկ մեծապէս...
Եւ յետ սակաւուց
- Մարդկային ուրեմն
բնութեամբ...
3. 179ա-80բ Երանելւոյ Գրիգորի
Սքանչելագործի ի մասինն հաւատոյ - Եւ է Աստուած ճշմարիտ...
Նորին յաղագս մարմնաւորութեան
եւ հաւատոյ բանին - Որ ոք ասէ թուելութեամբ յայտնիլ զՔրիստոս...
Եւ յետ սակաւուց
- Որ ոք ասէ այղ ախտակրեալն...
4. 180բ-1ա Երանելւոյ Ուիտաղեայ
եպիսկոպոսապետի Հռովմայ յաղագս հաւատոյ Բանի. եւ կայ վկայութիւնն յառ
թագուհիսն մատենի երանելւոյ Կիւրղին, եթե մի Քրիստոս
- Տակաւին իսկ եւ յաղագս
ըստ մարմնոյ տնաւրէնութեանն Փրկչին հաւատամք...
5. 181ա-2ա Երանելւոյ Բարսղի ի
բանէն, որոյ սկիզբնն, եթե բնութեամբ Աստուած է Որդին
- Արարեալն ոչ ի գոյացութենէ
արարաւղին է...
Եւ ետ սակաւուց - Ծնանելացեալն նոյն բնութիւն առ
ծնաւղն...
Եւ յետ այղոց
- Եթե զանազան զգոյութիւնն
գոլ...
Նորին յաղագս Սրբոյ Հոգւոյն
բանի -
Այղ սակայն համանգամայն իսկ զանազանութիւն...
Եւ յետ այղոց - Քանզի ոչ այսքան երկիր...
Նորին` առ զրպարտիչսն
երիս զմեզ [ա]սել Աստուած[ս] - Իբր մարդ ընդ ամանակաւ...
6. 182ա-3բ Երանելւոյ Գրիգորի
Նազանզացւոյ [ի բան]էն որ առ երախայից վարդապետութիւնն - Քանզի ծնաւղաց...
Նորին` յաղագս Որդւոյ,
բանէն [առ]աջնում - Իսկ միով գլխով զբարձրագոյնսն...
Նորին` յաղագս Որդւոյ,
ի բանէն երկրորդէ - Այսք ահա տակաւին հասարականք...
Նորին` յաղագս Սրբոյ Հոգւոյն
բանէ -
Ահա իսկ եւ նորին ոմն ոչ ծնունդ...
7. 183բ-4ա Երանելւոյ Յովաննու
յաղագս աստուածային մարմնաւորութեան - Մերկ էակն ծնանի...
Եւ ի վերայ բերէ այսոցիկ
- Յաթոռն բարձու...
8. 184աբ Երանելւոյ Թեովփիղայ
ի [վե]ցերորդ տաւնականէն
- Կենդանին եւ ներգործիչ Աստուծոյն Բան...
Նորին` ի քսաներորդէ
Ա.երորդէ տաւնականէն - Ծնանի մարդ ի Կուսէն զմերն առանց մեղաց...
Նորին` ի քսաներորդ երրորդ
տաւնականէն - Եթ’ ոչ առաջինն մարդ այղով քան զ[մե]զ եղեւ յեղանակաւ...
9. 184բ-8ա Երանելւոյ Կիւրղղի
[յորս] (՞) զՆեստորէ - Եւ իբր ոչ լաւագոյն ասել...
Եւ յետ այղոցն
- Որ այսուհետեւ մեզ
հոմագոյ...
Նորին ի բանէն որ զգոյացականացն
- Քանզի հպիցաւ առ ձեռն
Յայիրայ դստերն...
Նորին` յերկրորդ գլխոյն,
որ Թեոդորետայ - Քանզի այսպէս մի՛ երկրպագեսցես զՈրդին...
Նորին` առ Ակակիոս թղթոյն
- Ձայնից իսկ զանազանութիւն
ըստ ոչ միում եղանակի...
Նորին` յաղագս ներմարդութեան
բանէն -
Եւ այսպէս եղիցի ապա ճշմարիտ...
Նորին` յորս զՆեստորէ
- Իբր ի միոջէ այսուհետեւ
դիմի...
Նորին` ի լուծմանէ ԺԲ.
(12) նզովմանն - Ուրեմն ասասցին ամենայնքն...
Նորին` ի Պարապմանց
[յաղագս կայծի՞ն] -
Ասեմք իսկ զկայծէ (՞) գաղափար մեզ...
Նորին` ի Պարապմանց եթ’
Աստուած ելով, եղեւ մարդ եւ ըստ միոջէքն - Ապ’ ուրեմն վայելչագոյն է...
Եւ յետ այղոց
- Զո՞ իսկ արդեւք ասեմք
ի կերպի գոլ եւ ի հանգիստութեան Հաւր...
Նորին` ի հինգ[եր]որդ բանէն,
որ առ Կորնթացիս թուղթ առաջին - Հարկաւորապէս իսկ որ առընթերակայս
ոչ մեռանել միայն...
- 188ա Ի սահմանէ Քաղկեդովնի
ժողովոյն հայհոյութիւնք
- Զմի եւ զնոյն Քրիստոսն...
a. 188ա-244ա Հակաճառութիւն առ ասացեալսն
հայհոյութիւնսն ի Քաղկոդովնի ժողովին - Նմանս այսոցիկ ահա բազում անգամ
ցուցաք...
- 244ա- Պիտառութիւնք երանելեացն
մերոց հարանց` ցուցանելով զամպարշտութիւն եւ զյանդգնութիւն նորոգչացն,
որպէս ասեն, զհարանցն հաւատ եւ զի ոչ պարտ սահման միւս հաւատոյ ընդունել,
քան յերեքհարիւր տասն ու ութիցն սուրբ հմայութեանն, որում եւ հետեւացան սուրբ
հարքն, որք յԵփեսոս` լուծանելով զՆեստորիոս իբր ամպարշտեալ
1. 244ա- 5բ Երանելւոյ Աթանասեայ
եպիսկոպոսապետի Աղեքսանդրեայ` առ այնոցիկ, որք յԱփրիկէ - Քանզի վասն այսորիկ եւ համաշխարհական
եղեւ ի Նիկիա ժողովն...
Եւ յետ այղոց
- Զի թեպէտ ոմանք զԱրիմինոնն
անուանեն...
Եւ յետ այղոց
- Այսոցիկ իսկ այսպէս
ցուցելոց...
Եւ յետ այղոց
- Աղաչեմք ո՛չ հաւանել,
ըստ որում նախասացաք...
2. 245բ-7ա Երանելւոյն Բարսղի առ
ի Անտիոքացիս թղթոյն
- Իսկ հաւատ մեք ոչ յայղոցն կրիցեալ...
Նորին` թղթոյն առ այնոսիկ,
որ յարեւմուտս - Արհամարհեցան հարանցն աղանդք...
Եւ ետ այղոց
- Խաւսեցի եւ առ մեզ
համարձակապէս բարին այն...
Նորին առ Եգիպտացիս
թղթոյն -
Եւ սակայն գիտել պարտ էր...
Նորին` որք ընդ նովաւ
ստորոբիանացիսն մէնացեալս
- Այսոքիկ այժմ եւ զ’ի Նիկէա բանսարկեն հաւատն...
3. 247աբ Երանելւոյն Կիւրիղղի
եպիսկոպոսապետի Աղեքսանդրեայ յառ Ակակիոս թղթոյն
- Քանզի սուրբ եւ համաշահական
ժողովն...
4. 247բ-50ա Երանելւոյ Իրէնեոսի`
հետեւողի առաքելոցն եւ եպիսկոպոսի եղելոյ Ղուկդունի, որ փիղիսոփայից
ուսամբ պայծառացեալ ճանաչէր
- Աւրէնն եւ մարգարէք եւ Աւետարանք քարոզեցին...
Նորին Իրէնեոսի
- Սուրբ գրութիւնք գիտեն
զՔրիստոս որպէս մարդ գոլով...
Նորին Իրէնեոսի
- Սուրբ եկեղեցի եւ
թեպէտ ըստ բոլոր է աշխարհս...
5. 250բ-60ա Երանելւոյն Յուղիայ
եպիսկոպոսապետի Հռովմայ յառ Դիոնիւսիոս թղթոյն - Զարմանամ լսելով յաղագս ոմանց...
Նորին ի թղթոյն որ առ Պրոզդոկիոն
- Տեառն իմում տենչալւոյ
Պրոզդոկայ...
Նորին - Իբր զի եւ նզով եղիցի ամեն...
Նորին ներշրջական թուղթ
- Ամենայն ուրեք եպիսկոպոսաց...
Նորին
- ԶԱստուծոյ գալուստն
հաւատացեալք...
Նորին յաղագս աստուածային
մարմնաւորութեանն
- Զփրկութիւն մեզ առթէ Աւետարանն...
Նորին -
Որ ոք ասէ, եթէ Քրիստոս մարդ էր...
6. 260ա-2ա Արտադրութիւն երանելւոյ
Աթանասի եպիսկոպոսապետի Աղեքսանդրեայ եւ հաւր մերոյ` յաղագս ստուածային
մարմնաւորութեան ի բանէն ձայնակցելով սրբոյ ժողովոյն, որ ի Նիկէա
- Խոստովանեմք զՈրդին Աստուծոյ...
7. 262աբ Երանելւոյն Թեոդորայ
եպիսկոպոսի Անկիւրայ` ի խաւսից, որ ի ծնունդն Քրիստոսի
- Որով արդեւք պատճառաւ
իւր զախտակրութիւնս մարդկան արարեալ...
8. 262բ-6ա Երանելւոյն Կիւրիղի
եպիսկոպոսապետի Աղեքսանդրեայ եւ հաւր մերոյ` ի բանէն, որ յաղագս ներմարդութեանն
- Խոր ահա եւ մեծ եւ
արժանասքանչ ճշմարտապէս բարեպաշատութեանն խորհուրդ...
9. 266ա-8բ Երանելւոյն Յովհաննու
եպիսկոպոսի Երուսաղեմի արտադրութիւն յաղագս հաւատոյ
- Սրբոյն եւ երկրպագելոյ
Երրորդութեանն...
10. 268բ-9ա Երանելւոյն Երեքթեայ
եպիսկոպոսապետի Անտիոքի Պիսիդեայ` ի խաւսից ասացելոց ի սուրբ աստուածայայտնութիւնս
ի մեծի եկեղեցիոջ Կոստանդնուպողսի, նստելով երանելւոյ եպիսկապոսի Պրոկղի
- Առ Էսայեայ մեծի
մարգարէի Աստուծոյ...
11. 269ա-74բ Երանելւոյն Հաւր մերոյ
Դիոսկորոսի եպիսկոպոսապետի Աղեքսանդրեայ եւ խոստովանողի` ի գրեցելոյ
առ Սեկունդինան թղթոյ ի Գանգրայ յաքսորաց, ուր զ[ը]նթացսն կատարեաց ի Քրիստոս:
Թուղթ եւթներորդ, Սեպտեմբերի երկրորդ` Հոռի վեցերորդ - Եւ զի մի՛ յոլովաբանել զթղթականն
թուեսցուք գերազանցել գծաւորութիւն...
Եւ ետ այղոց
- Եւ զի զյոլովս թողեալ...
Նորին` որ ի Գանգրայ առ
միայնակեացսն, որ ի Հենատոն գրեցելոյ թղթոյն
- Քանզի գիտեմ ես զնա
հաւատով բուժեալ...
12. 274բ-6բ Երանելւոյն Յովաննու
եպիսկոպոսի Կոստանտինուպողսի մեկնութենէն, որ ըստ Մաթեի Աւետարանին - Մատեան ծնելութեան Յիսուսի
Քրիստոսի...
Եւ յետ սակաւուց
- Տեսանե՞ս իբր ոչ դուզնաքեայ
եւ սակաւուց սակս յիշեաց ըստ Յուդայի պատմութեանն...
13. 276բ-83ա Երանելւոյն Կիւրիղղի`
յառ թագուհիսն, ի մատենէ եթե Աստուած Քրիստոս
- «Եւ զայս նորա զմտաւ
ածելով...
Եւ դարձեալ
- Իսկ Յիսուսի ծնիցելոյ
ի Բեթղեեմ Հրեաստանի...
Եւ դարձեալ
- «Ես զձեզ ջրով մկրտեմ
յապաշխարութիւն...
Եւ դարձեալ
- «Եւ ահա բորոտ յառաջ
եկեալ...
Եւ դարձեալ
- «Յայնժամ ասէ ցաշակերտսն
իւր...
Եւ դարձեալ
- «Ամենայն որ ոք խոստովանեսցէ
զիս...
Եւ դարձեալ
- «Եկա՛յք առ իս, ամենայն
վաստակեալք եւ ծանրաբեռնեալք...
Եւ դարձեալ
- «Կամ եթ’ ո՛չ վերծանեցէք
յաւրէնս...
Եւ դարձեալ
- «Իսկ եթ’ ես ի Բեեղզեբուղ
հանեմ զդեւս...
Եւ դարձեալ
- «Եւ որպէս ժողովի
որոմն...
Եւ դարձեալ
- «Եհարց Քրիստոս...
Եւ դարձեալ
- «Քանզի պատրաստեալ
է Որդին Մարդոյ գալ...
Եւ դարձեալ
- «Իսկ եկելոցն նորա
ի Կափառնաւում...
Եւ յետ սակաւուց
- «Յորժամ եկեսցէ Որդի
Մարդոյ...
Եւ դարձեալ
- «Եւ քահանայապետն
եասաց նմա...
Եւ դարձեալ
- «Իսկ Յիսուս դարձեալ
աղաղակեալ ձայնիւ...
14. 283ա-7ա Ըստ Ղուկայ Աւետարանէն - Հրեշտակ Աստուծոյ Զաքարեի ասէ...
Եւ դարձեալ
- «Սա եղիցի մեծ եւ
որդի Բարձրելոյ...
Եւ դարձեալ
- «Եասաց իսկ Մարիամ
առ հրեշտակն...
Եւ դարձեալ
- «Եւ եղեւ իբրեւ լուաւ
զողջունելն զՄարիամայ Եղիսաբետ...
Եւ դարձեալ - «Այժմ արձակես զծառայ քո Տէր...
Եւ դարձեալ
- «Եւ գիտելով Յիսուս
զխորհուրդս նոցա...
Եւ դարձեալ
- «Յայնմ ժամու բժշկեաց
բազումս յախտից...
Եւ դարձեալ
- Ձմեռային երբեմն
ըստ լճին աշակերտքն...
Եւ դարձեալ
- «Մաղթէր զնա այրն...
Եւ դարձեալ
- «Ի վերայ դստեր ժողովապետին...
Եւ դարձեալ
- Իւրոց աշակերտացն
տրամաբանելով ասէր...
Եւ դարձեալ - Եւ ասաց իսկ նոցա Քրիստոս...
15. 287բ-8ա Ըստ Յովաննու Աւետարանին
- «Զայս ոչ գիտացին
աշակերտք նորա առաջինն...
Եւ դարձեալ
- «Իսկ Յիսուս պատասխանեալ
նոցա ասէր...
16. 288աբ Եւ յետ այղոց ըստ Ղուկայ Աւետարանին - «Ամենայն ինձ աւանդեցաւ ի Հաւրէ
իմմէ...
17. 288բ-91բ Ըստ Յովաննու Աւետարանէն
- «Էր լոյսն ճշմարիտ...
Եւ դարձեալ
- «Եւ Բանն մարմին եղեւ...
Եւ դարձեալ
- «Ի Յովաննէս վկայէ
յաղագս նորա...
Եւ դարձեալ
- «Զհետ իմ գայ այր...
Եւ դարձեալ
- «Եւ վկայեաց ի Յովաննէս...
Եւ դարձեալ
- «Եթե զերկրայինս
ասացի ձեզ...
Եւ դարձեալ
- «Եւ որպէս Մովսէս
բարձրացոյց զաւձն յանապատին...
Եւ դարձեալ
- «Պարմանիքն ունելով
ոստս արմաւենեաց...
Եւ դարձեալ
- «Եւ վասն նոցա ես սրբեմ
զիս...
Եւ դարձեալ
- «Բազում եւ այղ նշանս
եարար Յիսուս...
17. 291բ-2ա Ի բոլորականացն` ի Յակովնայ
թղթոյն - «Մի՛
մոլորիք, եղբա՛րք իմ սիրելիք...
Եւ դարձեալ - «Հնազանդեցարու՛ք ահա Աստուծոյ...
18. 292ա-3բ Ի Պետրոսի թղթոյն
- «Պետրոս առաքեալ
Յիսուսի Քրիստոսի...
Եւ դարձեալ
- «Բարեբանեալ Աստուած
եւ Հայր Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի...
Եւ դարձեալ
- «Յաղագս որոյ փրկութեան
խնդրեցին...
Եւ դարձեալ
- «Զի Քրիստոս մի հաղ
վասն մեղաւորաց մեռաւ...
Եւ դարձեալ
- «Քրիստոսի այսուհետեւ
կրելով վասն մեր մարմնով»...
Եւ դարձեալ
- Իբր զի, ասէ, զհաւատն
ձեր եւ զյոյս գոլ առ Աստուած...
19. 293բ Ի Պետրոսի յերկրորդ թղթոյն
- «Եղեն իսկ եւ սուտ
մարգարէք ի ժողովրդեանն...
20. 293բ-5բ Ըստ Յովաննու յառաջին
թղթոյն -
«Եւ այս է պատուիրան նորա...
Եւ դարձեալ
- Յայսմիկ գիտէք զՀոգին
Աստուծոյ...
Եւ դարձեալ
- «Եւ մեք տեսաք եւ վկայեմք...
Եւ
դարձեալ - «Ամենայն,
որ հաւատայ, եթե Յիսուս է Քրիստոս...
Եւ դարձեալ
- «Իսկ ո՞վ է յաղթողն
զաշխարհ...
Եւ դարձեալ
- «Եթե զվկայութիւն
մարդկան առնումք...
Եւ դարձեալ - «Եւ գիտեմք, եթ’ Որդին Աստուծոյ
եկն...
21. 295բ-6բ Ի Յուդայի թղթոյն - «Զամենայն փոյթ արարեալ գրել
ձեզ...
22. 296աբ Առաքելոյն առ [հռովմայեցիս]
- «Իսկ ի Հաւատոյ արդարութիւնն
այսպէս ասէ...
Եւ դարձեալ - «Քանզի ոչ ոք ի մէնջ ընքեան կեայ...
23.
297աբ Յառաջին
թղթոյն, որ առ Կորնթացիս
- «Քանզի ըմպեին ի հոգեկանէ հետեւեցելոյ վիմէն...
24.
297բ-8ա Յերկրորդ
թղթոյն, որ առ Կորնթացիս - «Իբր զի մեք այսուհետեւ զոք ոչ
գիտեմք ըստ մարմնոյ...
Եւ դարձեալ - «Քանզի գիտէք զշնորհն Տեառն մերոյ
Յիսուսի Քրիստոսի...
25.
298բ-300ա Առ
Եբրայեցիս թղթոյն - «Որ [ե]լով բ[ացա]փայլումն փառացն...
Եւ դարձեալ - «Քա[նզի] սրբիչ[ն] եւ սրբեալք ի միոջէ
ամենեքեան...
Եւ դ[արձեալ] -
«Իսկ գլուխ ի վերայ ասացելոցս այսմիկի...
Եւ դարձեալ - «Քանզի ահա եւ մեք այսքան ունելով
շուրջ եդեալ մեզ ամպ վկայից...
26.
300ա-1ա Առ
Գաղատացիս թղթոյն - «Պաւղոս առաքեալ ո՛չ ի մարդկանէ...
Եւ դարձեալ - «Յորժամ եաք տղայք...
27.
301ա-2ա Առ
Եփեսացիս թղթոյն - «Եզ Տէր, մու հաւատ, մի մկրտութիւն...
28.
302աբ Յառ
Փիղիպեցիս թղթոյն - «Իւրաքանչիւրք զայս խորհեցարուք ի ձեզ...
29.
302բ-3բ Ա[ռ
Կ]ո[ղ]ոսացիս թղթոյն - «Գոհանալով ասէ Հաւր...
30.
303բ-4ա Եբրայեցիս
- «Յոքնամասնաբար
եւ յոքնայեղանակապէս վաղ Աստուած խաւսեցեալ հարանց մարգարէի[ւ]քն...
31.
304ա Առ Տիմոթեոս Առաջին
թղթոյն -
«Հաւատարիմ բանս եւ յաղագս այսոցիկ կամիմ զքեզ հաստատապէս ասել... Յորժամ
այսուհետեւ Աստուծոյ հաւատայցեն, որք զՔրիստոսի հաւատն առաջածեն, իբր
ոչ իցէ Աստուած ճշմարտապէս Ո[րդի]ն:
304բ
գրչից` «Եւթն թուղթ ի վայր անցոյ»:
-
304ա-5բ [Վերջաբանութիւն
Տիմոթեոսի] - Ահաւասիկ այսքանիցս եւ այսչափոց սրբոց եւ իմաստնագունաց
հարանցն յոլովս եդաք վկայութիւնս... երկնից թագաւորութեանն արժանաւորիսցուք
Քրիստոսիւ Յիսուսիւ Տէրամբ մերով, որով եւ ընդ որում Աստուծոյ եւ Հաւր փառք,
հանդերձ սրբոյ եւ կենարար Հոգւովն, յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Յաղագս
մին գոլ զՏէրն մեր եւ զԱստուած Յիսուս Քրիստոս իւրով մարմնովն եւ նմա առբաշխել
զամենայն զաստուածավայելուչս եւ զամրադկայինս, եւ զի հոմագոյ մեզ եղեալ
ըստ մարմնւոյ, մնաց եւ այսպէս Աստուած, եւ յերկուս բնութիւնս բաժանել զնա ամպարիշ.
յորում եւ հակաճառական զայնցանէ, որք ի տոմսէն Ղեովնի հայհոյութիւնք եւ
զամպարշութեանց սահմանին ի Քաղկեդովնի եղելոյ ժողովոյն:
Ունի նաեւ`
1.
305բ-311բ Երանելւոյ
Դիոնիսեայ եպիսկոպոսապետի Աղեքսանդրեայ` յառ թագուհին թղթոյ, ընտրութիւնք
յաղագս ապացութեան եռաւրեայ յարութեանն Տեառն, եթե ճշմարիտ` Տէրն
- «Եւ եղեւ երեկոյ
եւ եղեւ վաղ[որդայն] աւր մի...
Եւ յետ սակաւուց - Քանզի միշտ նախ անուանի աւրն...
Եւ յետ սակաւուց - Արդ, սկսեալ ոք աստանաւր...
Եւ յետ սակաւուց - Այսպէս իսկ եւ հրեայք...
Եւ յետ սակաւուց ի Ղեւտականէն
- «Յառաջնում ամսեանն,
ի չորեքտասաներորդում ամսոյն...
Եւ ետ այղոց - Իսկ եթե ոք կարծիցէ վախճան...
Եւ ետ այղոց - Քանզի այսպէս իսկ եւ եռաւրեայ
խորհուրդն Տեառն մերոյ յարութեանն...
Եւ յետ սակաւուց - Անհաստատի ահա այսորիկ ոյք
երեք աւուրք գիտելի...
2.
311բ-4բ Երանլւոյ
Յովաննու ի համառա[ւտ]ագունիցն որ յա[ռա]քեալ, յաղագս յարու[թեան] մեռե[լոց] - «Զի մեք կենդանիքս [մնա]ց[եալքս]
ի գալ[ստեան] Տեառն...
3.
315ա-8բ Յաղագս
ոչ պարծել եւ ի բաց տալ իւրեանց զիմաստունս եւ զկարողս մարդկան իմաստութեամբ
ամփարթամութեան, այղ գիտել, եթե զամենայն յԱստուծոյ ունի զազնիւն մարդ,
եւ յաղագս պատրաստապէս վասն ճշմարտութեան մեռանել
- Երանելին Պաւղոս
յամենայնի գոհանալ ուսուցանել զմեզ Աստուծոյ...///այնոցիկ աղիտ///ջանաց///:
-
318բ-21բ [Յիշատակարան
Տիմոթէոսի Ալեքսանդրացւոյ]
- Ե[ւ այս]ուհետեւ Տիմոթեոսի, [անիմա՞]ստագունի ամենայն մար[դոյ], յարտասահմանութեան
պարապաւղի, սակս ոչ ուրանալ ինձ զուղիղն հաւատ եւ պատրաստապէս ունելով
զիս մեռանել վասն Տեառն մերոյ եւ Աստուծոյ Յիսուսի Քրիստոսի, ե[բ]աց զիմս
միտս ինքն Յիսուս եւ գործակցեաց ինձ, եւ շարագրեցի նախ [այ]սորիկ մատեան Աստուծոյ
բայից, որպէս ուսայ ի սրբոցն աւետարանչաց եւ ի սրբոց առաքելոց եւ ի սրբոց
մարգարեից եւ ի սրբոց եւ ուղղափառաց եպիսկապոսապետաց, թերեւս լսելով նոցա
մոլորեալքն յուղղափառ հաւատոյն եւ ներգրաբար ուր[ա]ցեալք զՏէրն, եւ բաժանեալ
զնա յերկուս բնութիւնս եւ որք հաւասարեցին նոցայն ամպարշտութեան, դարձցին
եւ ապաշաւեսցեն Աստուծոյ եւ փախիցեն զառ ի Աստուծոյն նոցա ի վերայն կացեալ
բարկութիւնն: Եւ իբր յոլով ա|319ա|մանակաւ եր/// նա/// յ մնացին ի նո[յն] չարահ[աւան]ութեան,
հեծելով իմ ի վերայ [յա]մառութեան եղելոյ նոցայն ապստամբութեան. դարձեալ
Աստուծոյ ինձ գործա[կ]ցաւղի եւ իմաստնացուցչի զիս` զանգրա[կ]անս եւ զախմարս,
[ը]ստ (՞) չափոյ, զոր աւանդեաց ինքն Տէր իմաստութեան ինձ նուաստիս, գրեցի
եւ այժմ յերկուս մատեանս, ընտրեալ դարձեալ ի սրբոց գրութեանց եւ զվարդապետութիւն
սրբոցն եւ ուղղափառաց եպիսկապոսապետացն, զորս աղաւթեմ մասն ընդունել ի
Տեառնէ` հանդերձ ամենեքումբք ուղղափառաւքն, առ ի հաստատունս եւ արիս եւ
հիմնացեալս լինել ուղղափառս ի ձեռն աստուածաշունչ նոցայն բանից: Իսկ մոլորեալս
եւ ապստամբս անշնորհ արար յԱստուծոյ, դառնալ ի ճանապարհէ չարութեան` ի ձեռն
ուղղոյն նոցայն վարդապետութեան, եւ ապաշաւել Աստուծոյ, առ ի յոչ փորձիլ
զնոսա առ ի յԱստուծոյ հանդերձելոց տանջանացն, քանզի որպէս ի վաղուցքն մնացեալք
անապաշխարք` երկայնամտելով Աստուծոյ առ |319բ|///ս ին[քեա]նք ձայն բարկ[ութեա]ն,
սապ[էս] եւ այժմ առ ոչ ապաշաւաւղս [ի] վերայ եկեսցէ ա[մեն]եւին Աստուծոյն
բարկութիւն:
[Իս]կ
ես ը[ս]տ նտ///ութեան սրբոցն իմոց հարանց եւ վարդապետաց եկեղեցւոյ նզովեմ
զամենայն հերձուածս եւ զոչսն խոստովանողս հոմագոյ մեզ լինել ըստ մարմնոյ
զՏէրն, եւ զ’ի Քաղկեդոնի եղեալ ժողովն եւ զթուղթն կամ զտոմսն Ղեովնի, յոր ապստամբութիւնն,
զոր եասաց առաքեալ` ներգրապէս լցեալ է. եւ հաստատեցաւ յուրացողաց զԱստուածն
գրով:
Գործեսցեն
այսուհետեւ յիս, խնդալով իմ, որ ինչ կամին. ահա մարմին իմ առաջի կայ նոցա`
պատրաստ ի զենանիլ եւ բոլորակիզիլ յաղագս Քրիստոսի: Պատրաստեցի զինէն
բաբիղովնականն հնոց. բանսարկեսցեն թշնամիքն Աստուծոյ, որպէս կամին, իմ
պաշտելով միայնում բարձրեցելումն Աստուծոյ անկեղծաւորաբար եւ նզովելով
զ’ի Քաղկեդովնի ժողովն:
Սպառնասցէ
եւ դատաւորն մահ, եթե հաճոյ է, ոչ դատելով եւ |320ա| ո[չ զհաւաստին կամել
ճանաչել]` հայհոյ[ե]ցելոյ թագաւոր[ին] թագաւորացելոց, քան///ցէ յինէն.
եթե անգիտանայ յաղագս այսորիկ, յորժամ ե[ւ կա]միցի գիտել ի քեզ` եղիցի
իշ[խ]անդ(՞), զի ամպարշտաց երկաբն[ա]կանաց ոչ հաւաստ[եմ](՞), եւ պա[տ]կերին,
զոր անուանեցին արձան թղթոյն, կամ եթե տոմսին ամպարշտին Ղեովնի`
ոչ երկրպագիմ իմովս տարագրութեամբ, նմանող եղեալ երիցս երանելոյ հաւր մերոյ
Դիոսկորի,
եպիսկապոսապետի եւ վկայի: Քանզի թշնամիք Տեառն ստոր[ագր]ելով երկրպագեցին
ար[ձանին(՞). ա]նգիտանալով միտս դնես թշնամեաց պատուաւղին զքեզ Աստուծոյ,
ուրացաւղացն զնա գրով, պատրաստ եմ մեռանել յաղագս Աստուծոյ իմոյ, իսկ եթե
կամիս, ծանի՛ր զճշմարտութիւնն եւ հաւանեցի՛ր Աստուծոյ առ[աւ]ել քան մարդկան:
Պիղատոս` հեթանոսական ելով, թեպէտ եւ ոչ արդարութեան աւրինացն մինչ ի
վախճան հետեւեցաւ, այղ սակայն խոստովանէր զճմարտութիւնն եւ յանդիմաներ
զսուտսն զՏեառնէ հրեայսն |320բ| [զի՞] ասէր` Ես դատեալ, ոչ ինչ չար [գ]տի ի մարդումս
յայսմիկ, այղ եւ ոչ Հերովդէս` արտածեալ ձեզ զսա արտաքս, զի գիտասցէք` ե[ս զ]ոչ
մի պատճառ զնմանէ գտա[ն]եմ. եւ զայս երիցս առ նոսա ձ[ա]յնէր, եւ յետ այսորիկ
մատնեաց զնա կամաւք հրեիցն մեռանել, լուացեալ զձեռսն, եւ որպէս կարծէր` անպարտացուցանել
յանպատճառ արենէ Տեառնն: Եւ Փեստոս նմանապէս կռապաշտ ելով, հրեիցն
հայցելով ի նմանէ շնորհ զերանելւոյն Պաւղոս`, որպէս առաքեսցէ նոցա զՊաւղոս
յԵրուսաղէմ, դարան արարաւղաց ծ[պտ]ել(՞) զնա
ի ճանապարհի, պատասխանեաց առ նոսա Փեստոս, ի դատապարտութիւնն ոչ այսպէս
արարաւղացն. Ո՛չ է սովորութիւն Հռովմայեցւոց շնորհել զոք մարդ նախ քան ամբաստանեալն
յանդիման ունիցի զամբաստ[ան]իչսն եւ տեղի պատասխանատուութեան առցէ յաղագս
պարտաւորութեանն. ապա ամբաստանաւղացն վայր եկելոցն լուեալ երկոցուն անապացոյց
զառ ի հրեից ասացեալն, տեսանէր ի ձեռն աստուածաշունչ |321ա| պատասխան///
անն Պ[աւղո]սի, [եւ ո՛չ ի] ձեռն ձիրառնութեան,
եւ ո՛չ ի ձեռ[ն] աղաչանաց (՞) կա[մէր] շնորհել նոցա զՊաւղոս:
Իսկ եկելոյ Ագրիպ[պայ], հաւաստէր նոցա զճշմարտութիւնն,
ասելով` եւ ոչ մի պատճառս ունել մահու զՊաւղոս. եւ առ խորհրդակիցսն ասէր` ոչ ինչ
հաստատուն ունել. զինչ գրիցէ Կեսարու յաղագս նորա Պաւղոս
առ կոչելոյ զԿեսար: Եւ յետ պատասխանատուութեան
նորա առ Ագրիպպաւ, զատուցեալք ա[ռանձ]ինն` խոստովանեին
իւրեանց դատաւորքն եւ լսաւղք ասացելոցն, [եթե] արձակիլ կարիւր մարդս այս,
եթե ոչ առ կարդացեալ զԿեսար: Քանզի ասացեալ զճշմարտութիւնսն առ Փեստոս,
ի վերայ եած ասելով. «Արդ, եթե անիրաւ ինչ եմ եւ արժանի մահու գործեցի ինչ,
ո՛չ խուսեմ զմեռանելն. իսկ եթե ոչ ինչ է, որոց սոքայս այժմ ամբաստանեն զինէն,
ո՛չ ոք զիս կարէ նոցա շնորհել` ըստ Հռոմայեցւոցն աւրէնս». յայտ է թէ յայնժամ
զկուռսն երկրպագաւղացն, եւ ո՛չ զԱստուած: Իսկ վերառաքեցեալ եւ առ Կեսար,
ոչ մատնեցաւ ի Կեսարա յարտասահմանութիւն հեռի` իւրոցն
թշնամեացն ի ձեռս, իբր զի պահել զնա յաւսոխաց իւրոց եւ Աստուծոյ, ըստ որում
արդեւք հաճո՞յ էր նոցա. քանզի ոչ էր պարտ այս զՀռովմայեցիս, որպէս նախասացաւ,
այլ հրամայեցաւ Պաւղոսի մնալ առանձինն, եւ մնաց երկամեան
զբոլորն յիւրում վարձատրութեանն ի նմին թագաւորեցելումն, ընդունելով զամենեսաեան
զմտեալսն առ նա եւ քարոզելով զարքայութիւն Աստուծոյ եւ ուսուցանելով յաղագս
Տեառն Յիսուսի Քրիստոսի` ամենայն համարձակութեամբ, անարգելաբար:
Այժմ
քրիստիանոսացն ծնունդք` պատուեալք յԱստուծոյ եւ արտաքս գնեալք պատուականիւ
արեամբն Քրիստոսի, կամեցաւղացն ամբաստանել զթուեցեալսն եւ ուրացողացն
զգնաւղն զնոսա զՏէրն Քրիստոս` ներգրաբար պատրաստա|321բ| /// [ճ]անաչելով
արտատուրս(՞) զերկրապագաւղս ճշմարտի հոմագոյ Երրորդութեանն կամաց ամպարշտ[ից՞],
մատնեցին ի մահ եւ արտասահմանութիւնս հեռաւորս, ո՛չ գիտելով զգրիցեալսն,
եթե` Ամեն[այ]ն մարդասպան ո՛չ ունի կենդանութիւն յաւիտենական յինքեան
մնացեալ: Ո՛չ տրտմեալք եւ ո՛չ յաւետ տխրութեամբ ըմբռնեալք յաղագս անիրաւապէս
սպանելոցն վասն Քրիստոսի, ո՛չ իսկ անընթրիք մնացեալք եւ տարակուսեալք, իբր
փախիցեն զայսպիսիս, եւ ո՛չ զբոլոր զգիշերն հսկութեամբ եւ [տր]տմութեամբ յաղագս
անիրաւացն մահուցն գրաւեալք, որպէս Դարիոս արքա ի վերա Դանիէ[ղ]ի
արար, թեպէտ եւ կռապաշտ ելով, զի անդատաբար արտատուր զարդարն մատնեաց կամեցողաց
ի մահ:
Պատրաստեսցեն
եւ զինէն զգուբն եւ զվայրագս առեւծս, եւ խակագոյնս աւրինադրութիւնս սովորապէս
հրամայեսցեն, որ ըստ գիտութեան թշնամեացն Աստուծոյ, եթե հաճոյ, արգելլով`
ո՛չ մատուցանել պարշտութիւն հոգեկան Աստուծոյ եւ ո՛չ աղաւթել, զոր յոլով
անգամ զքրիստիանոսացն յԱղեքսանդրիա աւրինադրեցին, եւ արգելուն մինչ
ցայժմ, հերձուածողացն ի համարձակութեան զթուացեալն պաշտաւնելոց ի նմին
թագաւորականի քաղաքի, ո՛չ ուրուք զնոսա արգելաւղի մկըրտել եւ աղաւթել`
որպէս կամին: Իսկ ես` Տիմոթեոս, եւ ամենեքեան ճշմարիտ երկրպագաւղք
Աստուծոյ իմոյ Յիսուսի Քրիստոսի, ո՛չ դադարեսցուք յառ Աստուածն յուսոյ
եւ ուղղափառի հաւատոյ, գիտելով զի հաւանել պարտ Աստուծոյ յաւետ քան մարդկան,
եւ եթէ զձայնիս մերոյ գործի ի բաց բարձցեն:
Ունի
գրչի եւ հետագայի լրացումներ, սրբագրումներ:
Տպ. Տիմոթէոսի
եպիսկոպոսի Աղեքսանդրեայ Հակաճառութիւն առ սահմանեալսն ի ժողովոյն
Քաղկեդովնի, ի լոյս ընծայեալ աշխատութեամբ Կարապետ ծ. վարդապետի եւ Երուանդ
վարդապետի, Էջմիածին, 1908, ըստ որի եւ բնագրային անկումների այստեղ առկայ`
փակագծային լրացումները:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 12բ, 288բ սեւ
թանաքով, ութանկիւն. «ԳԻՐՔՍ ՍՈՒՐԲ ԷՋՄԻԱԾՆԱ Է»:
ՆՇՈՒՄ` Դ. պհպ. «Ընդամենը
321 թ. եւ ոչ 333, ինչպէս սխալմամբ հաշուել է առաջին անգամ թուահամար դնողը:
Երուանդ վարդ.
[Տէր-Մինասեան]»:
1959
ԺՈՂՎԱԾՈՅ
|
ԺԷ. դար, ՌՃՀԹ.
- 1730, ԺԸ. դար |
ԳՐԻՉՔ` Անանունք Ա. (3ա-14ա), Բ. (18ա-65բ),
Գ. (16աբ, 65բ-66բ, 78բ-81բ), Դ. (67ա-77բ), Ե. (81բ-84ա), Զ. (78բ) Է. (81բ): ՍՏԱՑՈՂ`
Դաւիթ վարդապետ:
ԹԵՐԹ` 85. չգրուած` 1ա-2բ, 15բ, 84բ-5բ:
ՊՐԱԿ`
15+2+Ա-Էx12 (Դ 10, Ե 2, Է 8): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով`
եռամահիկ, PA, VH տառեր` ելուստներին եռատերեւ, եռաշրջան: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
22,9x15,2: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (14բ-15ա` 18x13, 16ա-17բ,
78բ-81ա` 18x12, 18ա-65բ` 20,5x11, 66ա-77բ` 21,5x11,3, 77ա` 18x11), երկսիւն, (3ա-14ա`
17,5x11, 81բ-4ա` 17,5x12,5): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշք` Ա.` 11բ, Բ.`
54ա, Գ.` 84ա, Դ.` 74բ, Ե.` 83ա, Զ.` 78բ, Է.` 81բ): ՏՈՂ`
26 (3ա-14ա), տարբեր (14բ-85ա). գծումները ճնշումով, գրադաշտի սահմանագծերը`
կարմիր (18ա-65բ), սեւ (16ա-77բ): ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ սեւ կաշի, անկւիւնագծեր,
բուսական դրոշմազարդեր, զարդաշրջանակներ, միջուկը տախտակ. աստառը` թուղթ.
լուսանցակողերը` կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Լուսանցազարդ` բուսական` 3ա:
Զարդագիր` թռչնային` 3ա, 16ա: Խորագրերը` կարմիր: Գոյներ` կարմիր, սեւ:
ՎԻՃԱԿ`
բաւարար. կազմի Ա. փեղկին` կարկինով բոլորակներ քաշուած, գրադաշտը թեթեւակի
գունափոխուած, տեղ-տեղ զանազան բծեր եւ խոնաւութեան հետքեր. լուսանցակողերը
գունաթափ, ստորին մասում հիմքից հեռացած թթ. 41, 63, ԺԷ. դարում գրուած մասերն
են` Բվնդ. Ա. 1-2, Բ., մնացածը ԺԸ. դարի յաւելումներ են (տե՛ս Բվնդ. Ա. 3, Գ.
1-9):
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 3ա-14ա, 16ա-7ա, 65բ-6բ, 78բ-81բ
[Քարոզգիրք Գրիգորի
Տաթեւացւոյ]
1.
[Քարոզք յառաջին
հատորոյ]
Տե՛ս
Ձմերան հատոր, տպ. 1740: Ունի միայն` ՃԻԹ./3ա-14ա (կան բնագրային տարբերութիւններ.
վերջը տարբեր. «...եւ քաւելով զամենայն յանցանս նորին, սիրով ընդունի զզղջումն
եւ զխոստովանութիւն նորին»): ՃԾԱ./16ա-7ա (հատուածաբար): ՃԾԸ./78բ-81բ:
2. [Քարոզք յերկրորդ հատորէ]
Տե՛ս
Ամարան հատոր, տպ. 1741: Ունի միայն` ԺԳ/67ա-7ա: ԺԴ/72ա-3բ: ԺԵ/73բ-4բ: ԺԷ/74բ-7բ
(ունեն բնագրային տարբերութիւններ):
3. Յաւելագրութիւն [Քարոզք արտաքոյ Ա.
եւ Բ. հատորաց]
65բ-6բ Քարոզ սուրբ յԵրուսաղէմի - Ուրախ եղէ ես: Պատասխանի. Վասն Դ. պատճառի...
Բ. 18ա-65բ Համառօտ ժողովածու վասն առ ի պատրաստ
գոլոյ ի պէտս մտաւորութեան եւ տեսողութեան բանասիրաց, ո՛չ իմաստնոց եւ
գիտնականաց, այլ նմանեաց իմոց իմաստակաց եւ տգիտաց, տինա թէ մոռացկոտաց,
հաւաքեալ ի նուաստ Մովսիսէ մեղսամած Ջուղայեցւոյ ի թիվն ՌՃԽԴ. (1695), ի
փառս Աստուծոյ:
Տե՛ս
ձեռ. 513, 4ա-74ա: Ցանկ /18աբ (թերի): ա/19ա-21բ: բ-է/չիք: ը/21բ-3բ: թ/չիք: ժ/23բ-4ա:
ժա/24ա-5ա: ժբ/25աբ: ժգ/25բ-6բ: ժդ/26բ: ժե/26բ-9բ: ժզ/29բ-30ա: ժէ/30ա-1բ: ժը/31բ-2բ:
ժթ/32բ-3ա: ի/33բ-6ա: իա/36ա-7ա: իբ/37ա-40: իգ/40ա-2բ: իդ/43ա-4ա: իե/44ա-7ա: իզ/47բ-8բ:
իէ/44ա-7ա: իզ/47բ-8բ: իէ/48բ-50բ: իը/50բ-2ա: իթ/52ա-3ա: լ/53ա-4բ: լա/54բ-5բ: լբ/55բ-6ա:
լգ/56ա-8ա: լդ/58ա-60ա: լե/60ա-1ա: լզ/61բ-2բ: լէ/62բ-5բ:
Բ.-Է.
գլուխների չգոյութեան պատճառով այստեղ` գլխահամարները տարբեր. Ը.ն Բ. է,
Ժ.ն` Գ. եւ այսպէս շարունակ` ԼԷ.ն` Լ:
Գ. [Մանունք]
1. 14բ-5ա [Խրատ ախտարական] - Գիտել
կամ տեսանել զլոյսն գերազանցիկ հաւատով...
2. 17ա [Ի պատմութենէ իմն] - Հապաշաստանու Զաքարիեայի իշխանին տղայն... թօպալ Սարգիս, որ
Հոռմի աղջիկն առաւ
փախաւ /// (չշարունակուած):
3. 17ա Վասն ննջեցելոց - Իմաստունն Սողոմոն ասէ. Մի՛ խօսեցայ լեզվաւ իմով եւ ասացի... եւ ոչ ինչ
օգտին, այլ առաւել պատժին, զի յերկիրս գայ զերկնաւորս, խորհին եւ գործեն:
4. 17բ [Տոմարական] - Նախապէս Ե. դաղավարահարցն`
մինն այս են...
5. 17բ Գրեալ է ի Պատմանգրքէն յունաց. Վասն հաւատոյ - Էր կոյր ոմն ի Դամասկոս* քաղաքն... լուսաւորեցաւ զերկու
աչսն:
* Նախապէս
գրուած` «Բաբելոն», որ ջնջած է եւ ներքեւում աւելացուած` «Դամասկոս»:
6. 77բ [Ախտարական] - Շուն երբ ոռնայ, մաշիկն դարձուր, որ կտրէ:
7. 78ա Խրատք ժամատեղաց ըստ արեւելեան հասմանացն սկսուածոյ եւ ասութեան
աղօթից, զոր խնդրեալ սուրբ վարդապետին Յակոբ Ղրիմեցին ի մեծէ րաբունոյն
Գրիգորէ Խլաթեցոյն, եւ կատարեաց այսպէս - Որ դասի որ յաւուր ձայնն լինի...
8. 78բ [Խրատական յորդոր] - Յորժամ լինի որ ի հօր կողմանի որդի...
9. 81բ [Մաղթանք] - Եւ եկեալ Աննա մայր սրբոյն ի բանտն եւ ասաց...
10. 81բ-4ա Յաղագս առաքինութեան յուսոյ. Գլուխ Ը. Ես եմ մայր սուրբ յուսոյ. Սիրաք
ԻԴ. - Ասէ Ջերօնիմոս, թէ
որպէս համեմատելով ընդ Աստուած...
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
14ա (ստացողի,
գրչի ձեռքով, ԺԷ. դ.) Որ եւ զմեզ մաքրեցէ Քրիստոս Աստուած յամենայն մեղաց մերոց, եւ մանաւանդ ըստացօղ սրբոյ Կտակիս
առաքելաշնորհ Դաւիթ աստուածաբան վարդապետին, եւ
զհոգիս ծնողաց նորին, ի փառս եւ ի գովութիւն ամենասուրբ Երրորդութեանն,
որ է օրհնեալ յաւիտեանս. յաւիտենից. ամէն:
77բ (1730 թ.)
Շնորհիւ Տեառն եւ ողորմութեամբ նորին գրեցաւ Քարոզայտետրս ի ՌՃՀԹ. (1730) թվին, Յունիսի ԻԸ. (28), ի սուրբ քաղաքս
Երուսաղէմ, ընդ հովանեաւ
Սրբոյն
Յակոբայ աթոռի ամենայն Հայոց: Դարձեալ աղաչեմ զձեզ` հա՛րք իմ
եւ եղբա՛րք, որք հանդիպիք ի տեսութիւն գրոցս ընթերցմամբ կամ գաղափարելով, յիշեսցջիք ի սրբամատոյց յաղօթս ձեր
զԿիրակոս մեղօք
լցեալս եւ թողութիւն խնդրեցէ՛ք մեղաց իմոց ի բարերար Տեառնէն մերմէ Յիսուսէ Քրիստոսէ, եւ նա, որ մեծն
է ողորմութեամբ ի միւսանգամ գալստեանն իւրոյ ողորմեսցի զձեզ` յիշողացդ
եւ մեզ` յիշեցելոցս, ողորմեսցի ըստ մեծի ողորմութեան իւրում. ամէն: Հայր
մեր որ յեր՛՛:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 18բ (1749 թ.) Տեառն Մինասայ. թվականութեանս
ՌՃՂԸ. (1749) ամին Հայոց եւ Սեպտեմբերի 22ին ի նորագոյն պատրիարգէն (որ սոյն
թվականիս բազմեցաւ ի Վիզանդի, եկն վերստին
առաջնորդական կոնդակ ի վերայ բոլոր կերպին Կեսարիոյ եւ նահանգին
մեծի Ամլորդոյ, որ եւ Տանն Կիլիկոյ, եւս աստի ի Սուրբ
Աթոռս էր:
2. 15ա (1760 թ.) Ձեռամբ լոկ անուամբ Դաւիթ յաբեղայէ ՌՄԹ. (1760)
այս է Հոռի հայոց ամիսն ԻԱ. (21) է, վերդիրն ԺԳ. (13) է, եօթներեակն երկուք
է, կրկնակն եւ կիսակն կէս է:
3. 17բ (ԺԸ. դ.) Պալաթցի շամտանճի տիրացու
Յարութիւն
Կիւվեհին հաճի Յովհաննէս Լ. (30) ղուրուշ տալիք սուրբ տոնս,
Ժ. ողորմութիւն Ե. ձիոյ գին էր:
4. 66բ (ԺԸ. դ.) Որ եւ զմեզ արժանի արասցէ վերինն յԵրուսաղէմի.
ամէն. մանաւանդ զԽաչատուր գծօղս:
5. 85ա (ԺԸ. դ.) Քոբրու քաղաքըն տաշխանն ջուլխակ Խաչարի որդի Գալուստն, եղպայրն Փիլիպոս, որ է հանգուցեալ.
սորին յիշատակըն Է. (7) ղուրուշ կտակ տալու է, Աստուած լուսաւորէ հոգին,
հանգուցեալ մայրն Գայեանէն:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 1աբ. այբուբեն, «Այ իմ որդեաք,
մսրցըն կալի Ակոբ, Կարապետ, Անտոն». զանազան բառակապակցութիւններ
եւ նշաններ: 2աբ «Իմաստութիւն Հօր էակահ». բառեր եւ նշաններ: 15աբ. այբուբեն:
77բ աղիւսակ: 81բ «դու եսմ»: 84ա հայատառ օտարալեզու գրութիւնք, «[Ի վերայ
ապաշխարութեան] - Զի յառաջ ՃԻ. (120) ամ ասաց... զի կարճեցին չարիքն»: «[Տօնացոյց]
- Մայիսի ԺԵ. (15) գիւտ Սուրբ Խաչին... Դեկտեմբերի ԻԸ. (28) Յոհանն[ու] եւ Յակոբայ գլխաւոր
առաքելոց»: 84բ-5բ զանազան բառակապակցութիւններ:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ` 77բ (աղիւսակ),
84բ, 85ա:
ՆՇՈՒՄ` 1ա «ՌՃՀԹ.
- 1730. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1960
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ՎԿԱՅՈՒԹԵԱՆՑ Ի ՍՐԲՈՑ ՀԱՐՑ, ՎԱՐԴԱՊԵՏԱՑ ԵԻ ՅԻՄԱՍՏՆՈՅ
|
ԺԸ. դար |
ԹԵՐԹ` 92
(3րդ պհպ. հաշուած թերթաքանակի մէջ). չգրուած` 4բ-5ա, 53ա, 72բ-7բ, 78բա-9բ եւ
մնացած թերթերի Բ. էջերը: ՊՐԱԿ`
1+1-9x12 (1` 5, 2` 7, 3` 13, 6` 8, 8` 10)+1: ՆԻՒԹ` թուղթ,
լուսագծերով եւ լուսադրոշմով` ոճաւորուած HAG, բոլորշի` բուսական զարդերով`
թ. 18, 21: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
22,5x 16,5 (թթ. 18-21` 20,5x14): ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(20,5x12-3, թթ. 18-21` 18,5x11): ԳԻՐ` շղագիր
(նմուշ 32ա): ՏՈՂ`
18-22 (խառն): ԿԱԶՄ` լաթակազմ
ստուարաթուղթ, աստառը` թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 3+2,
Ա., Դ.` սպիտակ, չգրուած թուղթ (մաս կազմաստառի), Բ. եւ Գ.` ծաղկաթուղթ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
թ. 5ը դրուած շրջուած, գրադաշտը` գունափոխուած, տեղ-տեղ զանազան բծեր եւ հետքեր,
ցեցի անցքեր` պհպ. Բ., թ. 1-4, 2ական թերթ պատռուած թ. 3-4ի, 4-5ի միջեւ, մէկ`
79-80ի միջեւ, թ. 69ի արտաքին կէսը եւ թ. 79ի ստորին արտաքին անկիւնը մկրատուած,
թ. 78ի վերին արտաքին անկիւնը պառտած, թանաքն արտապտուած հակառակ երեսին,
84աբ` թանաքաբծեր, արտաքին լուսանցակողերը խոնաւութիւնից ալիքաւորուած.
նորոգած Ի.. դարում, պհպ. Ա, Դ` նոր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2ա-91ա [Ժողովածոյ վկայութեանց
ի սրբոց հարց, վարդապետաց եւ յիմաստնոց]
2ա
Իսկ Սոկրատէս, որ է մարդ անհատ...
բնութիւնն ըստ ինքեան ո՛չ կարէ զինքն ապականել, սակայն յորմէ սկիզբն լինելութեան
էառ, կարէ յայնմանէ առ առաջին ոչնչութիւնն լուծանիլ:
Վկայութիւնները
քաղուած են հետեւեալ հեղինակների գործերից. Սարգսի Շնորհալւոյ, Պտղօմիոսի,
Գրիգորի Նիւսացւոյ, Գրիգորի Աստուածաբանի, 0գոստինոսի, Յովհանու Ոսկիաբանի,
Սկօթոսի, Բեռնարդոսի, Ներսիսի Շնորհալւոյ, Ալպերտի, Բարսղի Ճոնի, Պրոկղի,
Եղիշէի, Ամբրոսիոսի, Ներսիսի Լամբրօնացւոյ, Թօմայի Աքուինացւոյ, Պղատօնի,
Տիտոսի կայսեր, Արտաշիսի արքայի, Յովսէպոսի, Բարսղի Կեսարացւոյ, Դաւթի
Անհաղթի, Դիոնէսիոսի Արիոպագացւոյ, Յօհաննու Դամասկացւոյ, Փիլօնի,
Յօհաննու Ծործորեցւոյ, Վարդանայ Մեծի, Եսայեայ Նշեցւոյ, Աթանասի, Եւագրիոսի,
Հերոնիմոսի, Աղէկսանդրի Մեծի, Մարինոսի պատմչի եւ այլոց:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1ա, 2ա (ԺԹ. դ.) Թադդէոս վարդապետինս է:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` Բբ. թուաբանական հաշիւ: 1բ
«Թ դադի գավք, Թէ դադ է»: 78ա «Մանուկ էի մտավարժ, եւ հոգւոյ բարւոյ դիպեցայ»:
1961
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
|
ԺԵ. դար |
ԳՐԻՉ` Անանունք Ա. (5ա-25բ, 35ա-59բ, 61աբ, 64ա-75բ, 86աբ,
87բ), Բ. (25ա-35բ), Գ. (76ա-85բ, 87աբ), Դ. (86ա-145բ), Ե. (ԺԷ. դ. լրացման` 1ա-4բ,
60աբ, 62ա-3բ, 146ա-52բ):
ԹԵՐԹ` 155. չգրուած` 153ա-5բ: ՊՐԱԿ` Բ-ԺԳx12 (Բ 11, Զ 12+4, ԺԴ 8): ՆԻՒԹ` թուղթ, (1-4, 60, 62-63, 146-55` ԺԷ. դարի յաւելուած,
լուսագծերով եւ լուսադրոշմով` թ. 2, 4, 60, 61-2, 146-151, 154-5, զարդային):
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 22,8x15: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(17,5x10,5): ԳԻՐ` բոլորգիր,
տարբեր (նմուշք` Ա.` 5ա, Բ.` 28ա, Գ.` 77ա, Դ.` 90ա, Ե.` 147ա): ՏՈՂ` 23-25. գծումները ճնշումով: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ կարմիր կաշի, Ա. փեղկի կենտրոնում
բոլորշի, Բ. փեղկի կենտրոնում ոճաւորուած շեղանկիւն, դրոշմազարդեր, զարդաշրջանակներ.
միջուկը` տախտակ. աստառը` կանաչ մետաքս. լուսանցակողերը` կարմիր:
ՄԱՆՐԱԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Լուսանցազարդ`
բուսական` 55ա, 61բ, 92ա, 103ա, 107ա, 126բ: Խորագիր` կարմիր: Գոյներ` կարմիր,
սեւ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի եզրերը` մաշուած, Բ. միջուկը եւ աստառը` ցեցակեր. ցեցի, խոնաւութեան
հետքեր (նաեւ գրադաշտին, թ. 1-2, 141 լուսանցները թափուած), լուսանցակողերը
գունաթափ, բամաբակացած, սկզբից 10 թ. կտրած-հանած, խորագրերի եւ գլխագրերի
կարմիր թանաքը լուծուած եւ տարածուած (թ. 86ա-90ա, 95աբ, 96բ-108ա, 109բ-12բ,
113բ-8բ, 119ա-44բ), նորոգուած ԺԷ. դարում:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա.
1ա-7բ
[Գրիգորի Տաթեւացւոյ
Համառօտ տեսութիւն ի գիրս Պորփիւրի]
Տե՛ս
ձեռ. 623, 192բ-206բ: ա-դ/չիք: ե/1աբ /// (սկ. թափուած). [Հարց.] Ո՞ւր է տարբերութիւն:
Պատասխանի. Տե՛ս զսահման, որ այս է...): զ/1բ-2ա: է/2ա-3ա: ը/3ա-7բ:
Բ. 8ա-61բ Նորին Գրիգորի Լուծումն համառօտ ի տեսութիւնն
Դաւթի
Տե՛ս ձեռ. 623, 206բ-47բ: ա/8ա-9բ: բ/9բ-11ա: գ/11ա-3ա: դ/13ա-4ա: ե/14ա-6ա: զ/16ա-8ա: է/18ա-9ա: ը/19բ-20ա: թ/20աբ: ժ/20բ-2բ: ժա/22բ-3բ: ժբ/23բ-5ա: ժգ/25ա-6բ: ժդ/26բ-8ա: ժե/28ա-9բ: ժզ/29բ-31ա: ժէ/31ա-3ա: ժը/33ա-5ա: ժթ/35ա-7ա: ի/37ա-8բ: իա/38բ-9բ: իբ/40ա-1ա: իգ/41աբ: իդ/41բ-4ա: իե/44ա-6ա: իզ/46բ-7բ: իէ/47բ-9ա: իը/49ա-52ա: իթ/52ա-53ա: Ունի` 53ա-55բ Վասն հասարակ յարութեան սուրբ - Հինգ ընթանուր ձայնքս... առանց մահու կրեսցեն անմահապէս զտանջանքն յաւիտենից: 55բ-61բ Յաղագս հանրականաց սեռից եւ տարբերութեանց- Լ[ու]ծ[մունք]. Սեռ կոչէ զԵ. (5) ձայնքդ:
Գ. 62ա-152բ [Յովհաննու Որոտնեցւոյ Վերլուծութիւն
Ստորոգութեանցն Արիստոտէլի]
Տե՛ս
ձեռ. 1648, 4ա-85բ: Աստուծով. այս ինչ է ի գիրս Ստորոգութեանց/62ա-3բ: Սակաւուք
(միայն խորագիրը)/63բ: Եռամեծին Յովաննու Հայոց փիլիսոփայի եւ վարդապետի
Հաւաքումն համառօտ վերլուծութեան Ստորոգութեանցն Արիստոտելի, ի Գրիգորէ
աշակերտէ/64ա-152բ: [Յաղագս ստորոգութեան]/64ա-75ա: ա/75ա-88ա: բ/88ա-98բ:
գ/98բ-109ա: դ/109ա-23բ: ե/123բ-4բ: զ/124բ-41ա: է/141ա-4բ: ը/144բ-7ա: թ/147ա-9բ:
ժ/149բ-52բ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
126բ (ԺԶ. դ. լս.) Ի հնազանդ
126բ (ԺԷ. դ. լս.) Գրիգոր:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 61բ «Յամենայն ժամ աւրհնէ քեզ
է: Գիրք այս»: 107ա «Թասալէս բ որ էվ հազար բարի հա»:
1962
ԿՂԵՄԷՍ
ԳԱԼԱՆՈՍ, ՄԱՏԵՆԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ
|
ԺԷ., ԺԸ. դարեր |
ԳՐԻՉ` Անանունք Ա. (74ա-170ա), Բ.
(174ա-262բ), Գ. (263ա-268բ, Բա):
ԹԵՐԹ` 268 (1-73ը տպագիր. էջակալուած`
129-202, որ է` 1ա-37բ, 166-202, որ է` 38ա-73բ). չգրուած 170բ-173բ, 222բ: ՊՐԱԿ` 73 (տպ.)+Ա-ԺԶx12 (ԺԶ 15): ՆԻՒԹ` թուղթ (այլ` 173-268), լուսագծերով եւ լուսադրոշմով` թ. 99` խաչ, ներքեւում`
B: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 21x15,8: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (17x11): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշք` Ա.` 88ա, Բ.` 144ա, Գ.` 264ա): ՏՈՂ` 26 (101ա-189ա), 33 (1ա-96բ), 39 (190ա-95բ). գծումները ճնշումով, գրադաշտի
սահմանագծերը` մուգ կարմիր: ԿԱԶՄ` ճնշագծերով մուգ շագանակագոյն
կաշի. միջուկը` տախտակ, աստառը` կարմիր թուղթ. լուսանցակողերը` բազմագունի
ցայտք: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 1 (Ա.)+1 (Բ.), մաս կազմաստառի:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Զարդագիր` կենդանական, ձուկ, թռչնային: Խորագիրք` մուգ եւ բաց կարմիր,
գլխատառերը կարմիր եւ նարնջի: Գոյներ` կարմիր, նարնջագոյն, սեւ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմը մասամբ մաշուած, թանաքը ներծծուած հակառակ երեսներին եւ արտատպուած
հանդիպակաց էջերին (173բ-268բ), տեղ-տեղ զանազան բծեր եւ հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1. 1ա-37բ Դրունք փիլիսոփայութեան,
ասացեալ ըստ յունաց եւ լատինացւոց Լօճիգա եւ ըստ հայոց թարգմանի Տրամաբանութիւն,
որ է ներածութիւն յամենայն իմաստասիրութիւն Արիստոտելի, շարակարգեալ
ի կարգէ Թէադինոսաց Կղեմէս աստուածաբան վարդապետէ
- Համառօտ ներածութիւնս
յԱրիստոտէլի իմաստասիրութիւնն առաջարկեմք... եզրակցուցանեմք զհակասութիւն
միւս հաւանեալ առաջարկութեանն, որպէս ի վերոյ ցուցաք:
2. 38ա-73բ Իմաստասիրական վիճաբանութիւնք,
որք յետ տրամաբանութեանն անդիպին - Նախ գիտելի է, զի էակ մտածութեանն
եռապատիկ իմանի... եւ յետ այսորիկ հետեւի երրորդ գիրքն յաղագս աստուածաբանութեանն,
զորս յուսամ ի Տէր` յետոյ գծագրել հայոցդ սիրելի եղբարցդ, առաջնորդութեամբ
սուրբ
Աստուածածնին Մարիամայ եւ օգնութեամբ ամենասուրբ Երրորդութեանն`
Հօր, Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ, որում փառք, իշխանութիւն, եւ պատիւ, այժմ եւ
միշտ, եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Տե՛ս
Կղեմես Գալանոս. Քերական եւ տրամաբանական ներածութիւն, Հռոմ, 1645, թ.
129-202:
Բ. 74ա-91բ, 263ա-8ա Վիճաբանութիւն աստուածաբանութեան. Յաղագս սուրբ խորհրդոյ եկեղեցւոյ
առհասարակ
Տե՛ս
ձեռ. 132, 3ա-100բ: 1/:74ա-84բ: 2/84բ-91ա, 263ա-8ա (ա-բ, ե-է/չիք, իսկ գ-դ համառօտուած
եւ տարբեր գլխակարգութեամբ):
Գ. 91ա-170ա [Կղեմէս Գալանոս. Յաղագս աստուածային
բացարձակ կատարելութեան]
Տե՛ս
ձեռ. 137, 1ա-71բ: ա/124ա-8բ: բ/128բ-139բ: գ/139բ-146ա: դ/146բ-156բ: ե/105ա-24ա:
զ/ 91ա-105ա: է/157ա-170ա:
Դ. 174ա-190բ Ի գիրս ֆիզիքային, այսինքն` բնաբանութեան
Արիստոտելի. Յաղագս սկզբանցն բնական մարմնոյ, [շարակարգեալ ի կարգէ Թէադինոսաց
Կլեմէս աստուածաբան վարդապետէ]
Տե՛ս ձեռ. 133, Ա. 2ա-27բ: ա/174ա-5ա: բ/175ա-6ա: գ/176ա-7բ: դ/178ա-80ա: ե/180ա-1ա: զ/181ա-2բ: է/182բ-5բ: ը/185բ-8բ: թ/188բ-90ա:
Ե. 190բ-222ա Իմաստասիրական վիճաբանութիւնք ֆիսիկային
գիտութեան, որ թարքմանի բնաբանութիւն, շարակարգեալ ի կարգէ Թէատինոսաց
Կղեմէս աստուածաբան վարդապետէ, Յաղագս առարկեալ ենթակային բնաբանութեան
եւ յաղագս սկզբանց բնական իրաց ենթակայ
Տե՛ս
ձեռ. 2051, 8ա-21բ: ա/ 190ա-4բ: բ/ 194բ-6բ: գ/ 197ա-8բ: դ/198բ-205ա: ե/ 205ա-9ա:
զ/ 209ա-14ա: է/214ա-7բ: Ունի`
ը. 217բ-9բ Յաղագս գոյացական տեսակի. Մի՞թէ իցեն
գոյացական տեսակք, եւ զի՞նչ իցեն արտահանութիւնք նոցա յենթակայէ. Ութերորդ
խնդիրք - Գիտելի
է, զի տեսակ եռակաբար իմանի...
թ. 219բ-22ա Յաղագս պակասութեան, ըստ որում է սկիզբն
գոյացական փոփոխման, թէ յորժամ եւ զիարդ պակասութիւն սկզբնաւորէ զգայացական
փոփոխումն. Յետին խնդիրք - Նախ գիտելի է, զի բացասութիւնք եւ պակասութիւնք...
Պատասխանի. մեկնելով զառաջարկութիւն, եթէ ստորոգեալն /// (չշարունակուած):
Զ. 223ա-62բ Իմաստասիրական վիճաբանութիւնք ոմանք,
որք պատկանին առ գիտութիւնք մեթաֆիսիկային, որ թարգմանի համաբնաբանութիւն - Յոյժ ի յերկար տարածիւր բանն...
Տե՛ս
ձեռ.124, 161ա-88ա: 1/ 223ա-41ա. ա/ 223ա-5ա: բ/ 225ա-7ա: գ/ 227ա-30բ: դ/ 230բ-34ա:
ե/ 234ա-7ա: զ/ 237ա-41ա: 2/241ա-262բ: ա/ 241ա-4ա: բ/ 244բ-7բ: գ/ 247բ-51ա: դ/
251ա-6ա: ե/ 256ա-7բ: զ/ 257բ-62բ:
Ունի
յետագայի (Գ.գրչի) բնագրային սրբագրումներ եւ լրացումներ:
268ա-պհպ. Բա
Ցանկ գրոյս աստուածաբանութեան վիճակաբանութեան - Առաջին, վիճաբանութիւնք յաղագս
աստուածաբանութեան սուրբ Խորհրդոյ եկեղեցւոյ առհասարակ... վերջ ցանկիս
մերոյ:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` տպ. էջ
129, 1ա, 101ա. սեւ թանաքով, ութանկիւն, կապգիր. «ՄԿՐՏԻՉ ՎԱՐԴԱՊԵՏ 1210 (1761)»:
1963
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
|
ԺԷ. դար |
ԹԵՐԹ` 122
(հին էջակալումներ. 129-227, որ է` թ. 1-92` եւ 100-129, որ է` թ. 93-122). չգրուած`
1ա-3բ, 4բ, 46աբ, 92ա, 119ա, 122բ: ՊՐԱԿ` 4+Ա-ԺԵx8
(Ա, ԺԵ 7. Գ-ԺԵ` պրականիշեր չունեն): ՆԻՒԹ` թուղթ,
լուսագծերով եւ լուսադրոշմով` վահանաձեւ զինանշան: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 18,5x14,8: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(14,5x11): ԳԻՐ` նոտրգիր
(նմուշ` 59ա), 92բ-122ա` գրչափոխութեամբ (նմուշ` 93ա): ՏՈՂ` 26 (թթ. 93ա-118ա` 28). գծումներ ճնշումով (թթ. 5ա-6ա`
գրադաշտի սահմանագծերը կարմիր): ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ
շագանակագոյն կաշի, տպարանային, զարդաշրջանակներ, փեղկերի կենտրոններում
բոլորշի ճնշադրոշմներ` Ա. «IHS», Բ.
«MARIA» գրութեամբ,
միջուկը ստուարաթուղթ, աստառ` թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 2 (սկ.),
հաշուած թերթաքանակի մէջ (թ. 1-2):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Զարդագիր`
թռչնային (92բ): Խորագիր` կարմիր, կապոյտ, գլխատառերը` կարմիր (92բ-118բ):
Գոյներ` կարմիր, կապոյտ, սեւ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմը մաշուած եւ մասամբ ցեցակեր. թ. 1-2 եւ 111-122` ցեցակեր, գրադաշտը`
գունափոխուած, տեղ-տեղ զանազան բծեր եւ հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 4ա Աղօթք սրբոյն Թոմա Ագուինացոյն
ի մատնել առ ուսումնական գրոց վարչութիւն
(այսպէս) - Արարիչդ բոլորի անհաս եւ անպատում,
որ ի գանձուց իմաստութեան...
Բ. 5ա-45բ Դրունք փիլիսոփայութեան,
ասացեալ ըստ յունաց եւ լատինացւոց Լօճիգա եւ ըստ հայոց թարքմանի Տրամաբանութիւն,
որ է ներածութիւն յամենայն իմաստասիրութիւն Արիստոտէլի, շարակարգեալ
ի կարգէ Թէադինոսաց Կղեմէս աստուածաբան վարդապետէ
Տե՛ս
ձեռ. 2282, 92ա-133ա: Նախաբան/5աբ: 1/5բ-21ա: ա/5բ-6ա: բ/6ա-7ա: գ/7աբ: դ/7բ-8բ:
ե/8բ-13բ: զ/13բ-16բ: է/16բ-18ա: ը/18ա-21ա: 2/21ա-33ա: ա/21բ-22բ: բ/22բ-23բ: գ/23բ-24բ
(համարակալած` դ): դ/24բ-26բ: ե/26բ-7բ: զ/27բ-9ա: է/29ա-30բ: ը/30բ-1բ: թ/31բ-3ա:
3/33ա-45բ: ա/33բ-5ա: բ/35ա-9ա: գ/39ա-41ա: դ/41ա-4ա: ե/44ա-5բ:
Կից ունի`
Գ. 47ա-91բ Իմաստասիրական վիճաբանութիւնք, որք
յետ Տրամաբանութեանն անդիպին
1. 47ա-53ա Առաջին վիճաբանութիւն, Յաղագս էակի
մտածութեան
ա. 47ա-50ա Առաջին խնդիրք. թէ զի՞նչ իցէ էակ մտածութեան - Նախ գիտելի է, զի էակ մտածութեանն եռապատիկ իմանի...
բ. 50ա-1բ Երկրորդ խնդիրք. մի՞թէ էակ մտածութեանն
գոյ ըստ ենթակայացեալ իրի, թէ՞ միայն ըստ մակամտածութեան - Առաջին
եզրակացութիւն: Էակ մտածութեան ոչ կարէ գոլ...
գ. 52ա-3ա Երրորդ խնդիրք. թէ յումմէ պատճառէ լինի
էակ մտածութեանն - Առաջին եզրակացութիւն: Մարդկային միտքն կարէ լինել
զէակ մտածութեանն...
2. 53ա-63ա Երկրորդ վիճաբանութիւն. Յաղագս ընդհանրին
ա. 53ա-4ա Առաջին խնդիրք. թէ զի՞նչ իցէ ընդհանուր
եւ որքանաբա՞ր իմասցի - Ընդհանուրն առհասարակ իմացեալ է մինչ...:
բ. 54ա-5բ Երկրորդ խնդիրք. թէ որպիսի պարտ է գոլ
ընդհանրին միութիւնն - Վասն բացատրութեան խնդրոյս առաջիկայիս նախ գիտելի
է...
գ. 55բ-7ա Երրորդ խնդիրք. թէ որպիսի՞ ինչ պարտ է
գոլ ընդհանրին բնաւորութիւն գոլոյ ի բազումս - Նախ գիտելի
է, զի բնական կարողութիւն...
դ. 57ա-61ա Չորրորդ խնդիրք. մի՞թէ բնութիւն զանանզանի յանհատութենէ իւրեանն
եւ որքանաբա՞ր լինի զանանզանութիւն - Նախ գիտելի է, թէ զանանզանութիւնն է այն, որո մինն
ոչ է միւսն...
ե. 61ա-3ա Հինգերորդ խնդիրք. մի՞թէ գոյ ընդհանուրն ըստ ենթակայացեալ իրի կամ
թէ միայն ըստ մակամածութեան - Նախ գիտելի է, առասպելական կարծիքն Պղատոնի...
3. 63բ-78ա Երրորդ վիճաբանութիւն. Յաղագս առընչութեան
ա. 63ա-6բ Առաջին խնդիրք. թէ զի՞նչ իցէ Առընչութիւն եւ ի քանի՞ սեռս բաժանեսցի - Պարտ է նախ գիտել, զի էակացն ոմանք են...
բ. 67ա-70բ Երկրորդ խնդիրք. մի՞թէ ստորոգութենական առընչութիւնն գոյ իրական
ինչ ի վերա ենթակայի կամ թէ միայն արտաքին յարանունութիւն - Առաջին
եզրակացութիւն. առընչութիւնքն առաջին սեռին ո՛չ են իրականք...
գ. 70բ-3ա Երրորդ խնդիրք. մի՞թէ ստորոգութենական առընչութիւնն զանազանի ըստ
ենթակայացեալ իրին ի հիմանէն իւրմէ - Պատասխանեմք
ընդդէմ այլ ոմանց փիլիսոփայից...
դ. 73-7ա Չորրորդ խնդիրք. մի՞թէ ըստ բազմութեան եզերաց բազմազան առընչութիւնքն
ի վերա հիմանն - Նախ
պատասխանեն ոմանք փիլիսոփայք բազմանալ թուով...
ե. 77ա-8ա Հինգերորդ խնդիրք. մի՞թէ առընչութիւնն եզրանայ առ բացարձակ եզր կամ
թէ առ յառընչակցութիւն - Գիտելի է, զի եզրն առընչութեանն զերկու նշանակէ...
4. 78ա-91բ Չորրորդ վիճաբանութիւն. Յաղագս Ունակութեանց
ա. 78ա-80ա Առաջին խնդիրք. թէ զի՞նչ է ունակութիւն եւ ո՞րն է ենթակայ նորին - Նախ գիտելի է, զի ունակութիւն է մի տեսակ որակութեանն...
բ. 80ա-3ա Երկրորդ խնդիրք. թէ զիա՞րդ եւ յումմէ՞ պատճառէ արտադրին ունակութիւնքն - Առաջին եզրակացութիւն: Ունակութիւնքն արտադրին
ի ներգործութեանց...
գ. 83ա-5ա Երրորդ խնդիրք. թէ զիարդ սաստկանան եւ թուլանան ունակութիւնքն - Առաջին եզրակացութիւն. ներգործութիւնն թուլագոյն
քան զունակութիւն...
դ. 85ա-7բ Չորրորդ խնդիրք. յաղագս գիտնական ունակութեան եւ ներգործութեան.
մի՞թէ գոյ գիտութիւն եւ զի՞նչ իցէ - Պարտ է նախ գիտել, թէ գիտութիւնն...
ե. 87բ-90ա Հինգերորդ խնդիրք. մի՞թէ կարեն գոլ միանգամայն ի միտս ներգործութիւնքն
գիտութեան եւ կարծեաց կամ գիտութեան եւ հաւատոյ վերաբերութեամբ առ նոյն
առարկեալ ենթակայն - Նախ գիտելի է, եթէ ըստ ամենայն փիլիսոփայիցն կարեն
գոլ համանգամայն ի միտս...
զ. 90ա-1բ Վեցերորդ խնդիրք. թէ յումմէ՞ ենթակայէ մակացութիւնն այսինքն` ունակական
գիտութիւնն առնու զմիութիւնն իւր - Վասն պատասխանատրութեան.
նախ գիտելի է, զի ենթակայ է եռակի...
5ա-90ա
էջերի բոլոր վերնագրերն ունեն լատիներէն համարժեքներ:
Դ. 92բ-118բ Իմաստասիրական վիճաբանութիւնք ոմանք,
որ պատկանին առ գիտութիւն Մէդաֆիզիգային, որ թարքմանի Համաբնաբանութիւն.
շարակարգեալք ի կարգէ Թէադինոսաց Կղեմէս աստուածաբան վարդապետէ
Տե՛ս
ձեռ. 124, 161ա-88ա: 1/92բ-105ա ա/92-4ա: բ/94ա-5բ: գ/95բ-7բ: դ/97բ-100ա: ե/ 100ա-2ա:
զ/102ա-5ա: 2/105ա-18բ: ա/105ա-7ա: բ/107բ-9ա: գ/109բ-11բ: դ/111բ-4բ: ե/114բ-5բ: զ/115բ-8բ:
- 119բ-22ա [Երկլեզուեան` հայերեն եւ լատիներեն ցանկ] - Լօճիգա, որ թարգմանի տրամաբանութիւն... թէ յումմէ
ունակագիտութիւնն առնու զմիութիւնն իւր եւ զզանազանութիւն: Փառք Աստուծոյ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
122ա Յիշատակն է գիրքս Բիրակնեցի Ամրի տղայ
տիրացու Մարտիրոսին, ի ձեռն
Յոհանավանքցի
Մաթէոս վարդապետին. որ կարդայ եւ ողորմի ասէ, իւր ննջեցելոցն,
ի թուին ՌՃԻԸ. (1679):
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ 5բ, 119բ սեով, ութանկիւն. «ԳԻՐՔՍ ՍՈՒՐԲ ԷՋՄԻԱԾՆԱՅ Է»:
1964
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
[ՔԱՐԹԻՄԱՆ գիւղ]
(ԱՍՊԱՀԱՆ)* |
ՌՃԷ. - 1658 |
ԳՐԻՉ` Թուման
(1ա-114բ), Անանուն (115ա-23ա): ՍՏԱՑՈՂ` Խօջայ
Աւետիք:
ԹԵՐԹ` 124. չգրուած` 123բ-4բ: ՊՐԱԿ` Ա-Զx12 (Ա
11, Զ 8)+ԻԴ-ԻԷx12 (ԻԴ 11)+10: ՆԻՒԹ` թուղթ, այլ` թ. 115-124, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով`
զինանշան, զարդ, անընկալելի բառ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 19,1x 15: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն` 1ա-114բ (13,5x10), միասիւն` 115ա-23ա
(16,5x11): ԳԻՐ` բոլորգիր` 1ա-114բ (նմուշ` 43բ), նոտրգիր` 115աբ
(նմուշ` 116ա): ՏՈՂ` 31 (1ա-114բ), 37 (115ա-23). գծումները ճնշումով,
գրադաշտի սահմանագծերը կարմիր: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ բաց շագանակագոյն կաշի, տպարանային,
զարդաշրջանակներ, փեղկերի կենտրոններում ճնշազարդեր. միջուկը` տախտակ.
աստառը` թուղթ. լուսանցակողերը` կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 1 (Ա.)+1 (Բ.` մաս կազմաստառի):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
- Զարդագիր` թռչնային: Խորագիր` մուգ եւ բաց կարմիր,
գլխատառերը կարմիր: Գոյներ` կարմիր, սեւ (ճակատազարդերի տեղերը բաց` չնկարած.
1ա, 26ա, 37ա եւ այլն):
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմը փոքր-ինչ մաշուած, քերծուածներով.
թանաքի թթվայնութեան հետեւանքով թ. 115-123ի գրադաշտը գունափոխուած, տեղ-տեղ
զանազան բծեր եւ հետքեր, թ. 1-11` նորոգուած, եզրերն ամրացրած այլ թղթով, ունի
հետագայ սրբագրումներ:
* Գրչութեան վայրը
ըստ ձեռ. 1918ի:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-65ա Գիրք Տրամաբանութեան
Սիմեօնի վարդապետի Ջղայեցւոյ, արարեալ զտրամաբանութեան հաւաքունս
Տե՛ս
ձեռ. 664, 101ա-57բ: Նախաբան/1աբ: ա/1բ-26ա: բ/26ա-36բ: գ/37ա-65ա:
Բ. 65ա-7բ Սիմէօնի Գառնուոյ Եպիսկոպոսի արարեալ
մեկնութիւն գրոցն Պրոկղի
Տե՛ս
ձեռ. 874, 11ա-118ա: Միայն` Առաջաբան/65ա-6բ: Ցանկ/66բ-7բ:
Գ. 68ա-114բ Սիմէօնի վարդապետի Ջուղա[յե]ցոյ արարեալ
Քերականութիւն ըստ լեզուի մերում Հայկազնեայց
Տե՛ս
ձեռ. 1984, 115ա-62բ: 1/69ա-93ա: ա/68աբ: բ/ 68բ: գ/68բ-9ա: դ/69ա: ե/69աբ: զ/69բ:
է/69բ: ը/69բ-76բ: թ/76բ-85բ: ժ/85բ-6բ: ժա/86բ-8ա: ժբ/88ա-9ա: ժգ/89աբ: ժդ/89բ-91բ:
ժե/91բ-3ա: 2/93ա-114բ: ա/93ա-4բ: բ/94բ-5բ: գ/95բ-110ա: դ/110ա-4բ:
Դ. ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ, ԺԸ.
դ.
1. 115ա-բ Յաղագս տրամաբանութեան արարեալ Պաղտասար
դպրի - Եւ
արդ, գիտելի է, զի գիրքս այս... Պատուելեացդ ոտից փոշի եւ մոխիր / Պատուելեացդ
պարտաւոր եւ չնչին դպիր:
2. 116ա [Յաղագս նշանակութեանց բառից տրամաբանականաց] - Եւ
բառքն ասելիք են այսոքիկ. գոյութիւն, էութիւն, էակ, գոյացութիւն... Իմաստութեան
տո՛ւր զսիրտ քո, իսկ հանճարով միշտ փայլեցո՛:
3. 116ա-2ա Յաղագս գոյացութեան եւ էութեան - Գոյութիւն եւ էութիւն մի են, որք հասարակաբար ասին
ի վերայ գոյացութեան... այլ ըստ պատահման, զի չափն պատահումն է: Եւ Քրիստոսի`
յուսոյն մերոյ, փառք յաւիտեանս. ամէն:
4. 119ա-20բ Դաւթի Անյաղթ փիլիսոփայի Ներգինացւոյ
Գիրք էակաց, որոց բնաւքն են հարցմունք եւ պատասխանի ի վերայ տրամաբանական
ուսմանց - Ի քանի՞ս
բաժանի էակն: Պատասխանի. Երկակի` ի գոյացութիւն եւ ի պատահումն... Զի որակ
է, հարկ է որակութիւն գոլ:
Վերնագրից
յետոյ այլ ձեռքով, նոտրով` «Հարցմունք վասն էակին»:
5. 121աբ [Յաղագս ձայնից]. ի սոյն ոճ եւ առաջիկայս
յաւելցի սակաւ հաւաքմամբ - Հնչումն ի քանի՞ս բաժանի... Եւ շատ լիցի այսքանս:
6. 121բ-3ա Վիճումնական հարցաբանութիւնքն Միլիտոսի
յունաց փիլիսոփային ընդ Աթենականն, Մովսէս փիլիսոփայն հայոց տրամաբանական
ոճիւ ըստ այսմ օրինակի - Հարցմունք ի վերայ Դիմի... զորս Միլիտոս հարցաբանէր,
արին Մովսէս պատասխանէր:
Եւ տուօղին ամենայնի իմաստից: Նմա փառք յաւիտեանս:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
26ա Ո՛վ ընթերցօղք
սուրբ տառիս, որք հանդիպիք սմա կարդալով կամ օրինակելով, յիշեսջիք զստացօղ
սորայ զխօջա Աւետիքն եւ որդիքն իւր`
զբարոն Սահակն եւ զպարոն Մարտիրոսն: Եւ բազում
փափականօք ստացաւ սուրբ գիրքս յիշատակ հոգոյ իւրոյ եւ ծնօղացն: Եւ զանարժան
գցողս` սուտանուն Թումանս, յիշեցէ՛ք
ի Քրիստոս եւ՛՛:
36բ Ո՜վ ընթերցօղք
սուրբ տառիս, որք հանդիպիք սմա կարդալով կամ օրինակելով, յիշեսջիք զստացօղ
սորա զպարոն խօջա Աւետիքն, եւ որդիքն
իւր զպարոն Սահակն եւ զպարոն Մարտիրոսն եւ հայրն իւր
(անուան տեղը բաց) եւ զմայրն
(անուան տեղը բաց). ամէն: Փառք
Քրիստոսի յուսոյն հաւատացելոց, որ տայ
ճարտարութիւն ճշմարտաբան տրամաբանողաց: Եւ սուտանուն Թուման գրիչս յիշեսջիք
ի Քրիստոս միոյ ողորմայիւ, եւ դուք յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս:
65ա Ո՛վ ընթերցօղք
գրոյս, որք հանդիպիք սմա կարդալով կամ օրինակելով, զանարժան Թուման գրիչս յիշէք:
67բ Ի թվին ՌՃԷ.
(1658) գրեցաւ սա: Արդ, անկեալ
աղաչեմ զձեզ, ո՛վ եղբարք, որք հանդիպիք սմա կարդալով կամ օրինակելով, յիշեսջիք
ստացօղ սորայ հեզահոգի եւ բարեմիտ զպարոն խօջա Աւետիքն եւ որդիքն իւր
զպարոն Սահակն եւ զպարոն Մարտիրոսն եւ եղբարն իւր`
զպարոն Յօհանն եւ ծնօղացն
իւր (անունների տեղը բաց) եւ
դստերացն իւր (անունների տեղը բաց) եւ
դարձեալ յիշեցէ՛ք զպարոն խօջայ Աւետիքն եւ կողակիցն
իւր (անուան տեղը բաց) յիշեսջիք
ի Քրիստոս, եւ դուք յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ Յիսուսէ, որ է աւրհնեալ:
89ա Ո՛վ եղբարք,
որք հանդիպիք այսմ տառիս, զսուտանուն Թումանս, յիշէք մի՛՛
114բ Զստացող
տառիս յիշեսջիք, ո՛վ եղբարք, ի մաքրափայլ յաղօթս ձեր զպարոն խօջայ Աւետիքն եւ որդիքն իւր`
զպարոն Սահակն եւ զպարոն
Մարտիրոսն եւ զծնօղքն
իւր եւ ազգայնօք իւր յիշեսջիք, ի (3 տող չգրած) եւ դուք յիշեալ լիջիք ի Յիսուսէ
Քրիստոսէ, որ է
աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն: Դարձեալ աղաչեմ զձեզ, ո՛վ հարք եւ եղբարք, որք հանդիպիք
սմա կարդալով կամ օրինակելով, յիշեսջիք զսուտանուն Թուման գծօղս, յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
114բ (ԺԸ. դ.
բ. կէս) Ի վայելումն Աշտարակցի Ռէթէոս վարդապետի
հոգեսուն որդի Գրիգոր վարդապետին:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 1ա, 114բ «ԳՐԻԳՈՐ ՎԱՐԴԱՊԵՏ, ՌՄԺԵ.
(1766)»:
ՆՇՈՒՄ` Ա. փեղկի կազմաստառին
փակցուած թերթիկին «Սոյնի գրիչը հմր 1918 ձեռագրի գրիչն է, հետեւապէս
ձեռագիրը գրուած է 1658ից առաջ կամ յետոյ, Քարթիման գիւղում (Ասպահան),
Օ. Եգ.»:
1965
ԳՐԻԳՈՐ ՓԵՇՏՄԱԼՃԵԱՆ, ՏՐԱՄԱԲԱՆՈՒԹԻՒՆ
|
ՌՄՁԶ.
- 1837 |
ԳՐԻՉ` հեղինակը:
ԹԵՐԹ` 151.
չգրուած` 1աբ, 2բ, 150բ-1բ (գրչի էջակալում` 1-285, որ է` 3ա-145ա): ՊՐԱԿ` 2+Ա-ԻԵx6 (Ա, Ը, ԺԶ 5, ԻԵ 7)+1: ՆԻՒԹ` թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
20,7x15,6: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(17x12): ԳԻՐ` նոտրգիր,
խորագրերը բոլորգիր (նմուշ` 32ա): ՏՈՂ` 22. գծումները
ճնշումով, գրադաշտի սահմանագծերը սեւ մատիտով: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, զարդաշրջանակներով,
մէջքին ոսկի դրոշմազարդեր. միջուկը` ստուարաթուղթ. աստառը` թուղթ. լուսանցակողերը`
ցայտկէն գունաւորած: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 2+1,
թուղթ, սպիտակ, մաս կազմաստառի, հաշուած թերթաքանակի մէջ (թ. 1-2, 151):
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի եզրերը` մաշուած. տեղ-տեղ զանզան բծեր եւ հետքեր, թթ. 107բ-48բ` թանաքը
տարածուած, թ. 47` հիմքից անջատ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2ա-150ա Տրամաբանութիւն, հաւաքեալ
ի վաղեմի եւ ի մեծանուն յերեւելի հեղինակաց տրամաբանութեան: Յաշխատասիրութենէ պատուելի Գրիգոր դպրի Փեշտըմալճեան:
Գրեցաւ յամի Փրկչին 1837 եւ ի Փետրվարի 20:
1. 3ա-74ա Մասն առաջին, Տրամաբանութիւն
- Տրամաբանութիւն
է արուեստ ուղիղ խորհելոյ...
Ա. 3բ-8ա Պրակ Ա. Հոգի եւ զօրութիւնք
նորա եւ ներգործութիւնք - Հոգին է էակ պարզ...
ա. 3բ-4բ Գլուխ Ա. Զօրութիւն զգալոյ
եւ մտածելոյ - Զօրութիւն զգալոյ հասարակ է... (ունի յօդուած
Ա-Բ.):
բ. 5ա-6ա Գլուխ Բ. Զօրութիւն ճանաչելոյ
եւ յիշելոյ - Յորժամ հոգին խորհրդով տանի զմտադրութիւն... (ունի
յօդուած Ա-Բ.):
գ. 6ա-8ա Գլուխ Գ. Զօրութիւն կամելոյ
եւ գործելոյ
- Զօրութիւն կամելոյ կամքն է... (ունի յօդուած Ա-Բ.):
Բ. 8ա-17ա Պրակ Բ. Ներգործութիւնք
մտաց -
Բառիս միտք իմացեալ լինի...
ա. 9ա-11բ Գլուխ Ա. Գաղափարք - Նախնի իմաստասէրք զերիս ազգս...
բ. 11բ-3բ Գլուխ Բ. Գաղափարք եւ
ծանօթութիւնք բացարձակապէս նկատեալ կարին լինել նկարագիր կամ աննկարագիր,
պարզ կամ յօդուածոյ, ենթակայացեալ կան անենթակայ, մասնաւոր կամ ընդհանուր - Նկարագիրք են... (ունի յօդուած
Ա-Դ.):
գ. 13բ-4բ Գլուխ Գ. Գաղափարք եւ
ծանօթութիւնք ի կողմանէ տեսութեան մտաց լինին պայծառք կամ աղօտք, յստակ կամ
շփոթ - Գաղափարք
եւ ծանօթութիւնք, որք տպաւորին... (ունի յօդուած Ա-Բ.):
դ. 14բ-7ա Գլուխ Դ. Գաղափարք եւ
ծանօթութիւնք ի կողմանէ իրացն զորս երեւակայեն, լինին կատարեալ եւ անկատար,
ճշգրիտ եւ հարեւանցիկ, հաւաստի եւ մտացածին, ճշմարիտ եւ սուտ... (ունի յօդուած Ա-Դ.)
Գ. 17ա-23ա Պրակ Գ. Ընդհանուր գաղափարք
- Ամենայն գաղափարք
զոր ստացեալ ունիմք զգայութեամբ...
ա. 18ա-23ա Գլուխ Ա. Բաժանումն ընդհանուր
գաղափարաց եւ ծանօթութեանց - Գաղափարք կամ ծանօթութիւնք ազգի
ազգի մասնաւոր գոյից... (ունի յօդուած Ա-Ե.):
Դ. 23ա-39ա Պրակ Դ. Ընդհանուր գաղափարք
եւ ծանօթութիւնք, որ կոչին ստորոգութիւնք, այսինքն` մակադրութիւնք: Նախաշաւիղք
մակադրութեանց - Արիստոտէլ, յառաջ քան զմակադրութեանցն վարդապետութիւն ուսուցանէ...
ա. 24բ-6ա Գլուխ Ա. Մակադրութիւնք
- Մակադրութիւնք
կրկնակի նկատին... (ունի յօդուած Ա-Բ.):
բ. 26ա-8ա Գլուխ Բ. Գոյացութիւն
եւ յատկութիւնք նորա - Գոյացութիւն է էակ ըստ ինքեան ենթակայացեալ...
(ունի յօդուած Ա-Բ.):
գ. 28ա-30ա Գլուխ Բ. (Գ. գլխահամարը կրկն.) Քանակութիւն եւ յատկութիւնք
նորա -
Քանակն է պատահումն, որով տարածին... (ունի յօդուած Ա-Բ.):
դ. 30ա-1բ Գլուխ Գ. (Դ.) Առ ինչ եւ յատկութիւնք նորա
- Առ ինչք են, որոց գոլն
վերաբերի առ այս... (ունի յօդուած Ա-Բ.):
ե.
32ա-6ա Գլուխ
Դ. (Ե.) Որակութիւնք եւ տեսակք նորա եւ յատկութիւնք - Որակութիւն կոչի այն, յորմէ
որակ ասին... (ունի յօդուած Ա-Ե. Ե.ն` կրկն.):
զ.
36աբ Գլուխ Ե. (Զ.) Առնելութիւն
եւ յատկութիւնք նորա
- Առնել ասի` յորժամ պատճառն ներգործէ զգործ ինչ... (ունի յօդուած Ա-Բ.):
է.
36բ-7ա Գլուխ
Զ. (Է.) Կրելութիւն եւ հատկութիւնք նորա - Կրել ասի, յորժամ ենթակայն ներգործութեան
ընդունի... (ունի յօդուած Ա-Բ.):
ը.
37աբ Գլուխ Է. (Ը.) Կալ
եւ յատկութիւնք նորա - Կալ ասի, յորժամ մարմին ինչ ընդունի զեղանակ իմն...
(ունի յօդուած Ա-Բ.):
թ.
37բ-8ա Գլուխ
Ը. (Թ.) Ուր եւ յատկութիւնք նորա
- Ուրն է, որով իրն որոշի լինել ի տեղի ինչ... (ունի յօդուած Ա-Բ.):
ժ.
38աբ Գլուխ Թ. (Ժ.) Երբ
եւ յատկութիւն նորա - Երբն է, որով իրն լինի յիմեք... (ունի յօդուած Ա-Բ.):
ժա.
38բ-9ա Գլուխ
Ժ. (ԺԱ.) Ունել եւ յատկութիւնք նորա - Զանազան եղանակք են ունելոյ... (ունի յօդուած
Ա-Բ.):
Ե.
39ա-45բ Պրակ
Ե. Հետեւանք մակադրութեանց - Հետեւանք մակադրութեանց, որք
զհետ երթան իրաց...
ա.
39ա-42բ Գլուխ
Ա. Հակադրութիւնք կամ հակակայք - Քառակի հակադրին միմեանց էակութիւնք...
(ունի յօդուած Ա-Դ.)
բ.
42բ-3ա Գլուխ
Բ. Նախկինք -
Նախկին այլ այլոյ ասի...
գ.
43աբ Գլուխ Գ. Համանգամայնք
- Համանգամայն կամ,
որ նոյն է, միասնականք...
դ.
43բ-45բ Գլուխ
Դ. Շարժութիւն - Շարժութիւնն է փոփոխումն ներգործական...
Զ.
45բ-58ա Պրակ Զ. Հմտութիւնք առ
ի քննել եւ ճանաչել զճշմարտութիւնն եւ ուղիղ դատել
- Ճշմարտութեան երեք աստիճանք զանազանին...
ա.
46ա-7բ Գլուխ
Ա. Զանազան հմտութիւնք եւ օրէնք գիւտի հաւանակութեան կամ ստուգութեան, որ
է ուղղադատութիւն - Առ ուղիղ դատաստան առնել զիրաց... (ունի յօդուած
Ա.):
բ.
48ա-50ա Գլուխ
Բ. Ստոյգ, հաւանական եւ երկբայական հմտութիւնք
- Յատուկ նշանք ստուգութեան...
(ունի յօդուած Ա-Բ.):
գ. 50ա-8ա Գլուխ Գ. Չափ ստուգութեան
եւ հաւանականութեան ազգի ազգի հմտութեանց
- Ամենայն հմտութիւնք
կամ գոյութեան իրաց են... (ունի յօդուած Ա-Դ.):
Է. 58ա-66բ Պրակ Է. Հմտութիւնք զոր
մեզէն ստանամք եւ համառօտ սահմանք գիտութեանց
- Հմտութիւնք, որպէս
յայտ եղեւ ի նախընթաց բանից...
ա. 58ա-59ա Գլուխ Ա. հմտութիւնք գոյութեան
եւ հանգամանաց աննիւթ գոյից - Աննիւթական գոյութեանց եւ հանգամանաց
նոցին...
բ. 59ա-60բ Գլուխ Բ. Որպէս բնազանցութիւն
ճառէ զհոգեղինաց, նոյպէս եւ բնախօսութիւնն զզգալի գոյացութեանց, եւ քանզի
բազում ազգ են զգալեաց, նմին իրի եւ բնախօսութիւն ի բազում մասունս բաժանի.
Համառօտ պատկեր գիտութեանց զգալեաց - Գիտութիւնն որ քննէ զզգալի եւ
զտարրեղէն բնութիւնս...
գ. 60բ-6ա Գլուխ Գ. Հմտութիւնք համեմատութեանց
- Խօսացեալ համառօտիւ
յաղագս էից... (ունի յօդուած Ա-Դ.):
դ. 66աբ Գլուխ Դ. Ոճ ընդհանուր
քննութեան -
Յորժամ կամեցիմք քննել ինչ առ խելամուտ լինելոյ նմին...
Ը. 66բ-74ա Պրակ Ը. Հմտութիւնք զոր
յայլոց ուսանիմք եւ արուեստ դատողական
- Հմտութիւնք զոր ինչ
ուսանիմք յայլոց կամ զմտաւորական խնդրոյ են...
ա. 66բ-7բ Գլուխ Ա. Մտաւորական
իրք -
Ի մտաւորական խնդիրս հարկաւոր գիտելիք են երկոքին սոքա...
բ. 67ա-71ա Գլուխ Բ. Գործ
- Ի խնդիրս գործոց երկու
ինչ են... (ունի յօդուած Ա-Դ.)
գ. 71ա-2ա Գլուխ Գ. Վաւերականութիւն
գրոց եւ յիշատակարանաց -
Ոչ ամենայն մատեանք են վաւերական...
դ. 72ա-3ա Գլուխ Դ. Թարգմանութիւն
գրոց -
Ազգօգոտ պիտանութեան թարգմանի փորձիւ գիտեն...
ե. 73ա-4ա Գլուխ Ե. Կարգ կամ ոճ ուսման
- Յորժամ առաջի կայ
ուսանել զիր ինչ... որպէս զի ախորժանօք եւ մտադիւր սիրով պարապեալ նմին ի
ձեռք բերեալ մարթասցուք:
2. 74բ-109ա Մասն երկրորդ, Դատումն
- Դատումն է ներգործութիւն
մտաց...
Ա. 75ա- Պրակ Ա. Բառք
- Բառք են նշանք երեւեցուցիչք
աներեւոյթ խորհրդոց մտաց...
ա. 75բ-7ա Գլուխ Ա. Բաժանումն բառից
ըստ տրամաբանից - Ի բառից, որք բացորոշին զծանօթութիւնս եւ զգաղափարս...
բ. 77ա-81բ Գլուխ Բ. Բաժանումն բառից ըստ քերականաց -
Ազգ բառից ութ թուին... (ունի յօդուած Ա-Ե., Գ.` կրկն.)
Բ. 81բ-102բ Պրակ Բ. Բաժանումն բանի
- Բանն ընդհանրապէս
բաժանի ի հինգ ազգս...
ա. 82ա-5բ Գլուխ Ա. Սահմանական
բանք -
Սահմանական բանք են բազմատեսակ... (ունի յօդուած Ա.)
բ. 85բ-91ա Գլուխ Բ. Բազմամասնեայ
կամ խառն բանք ըստ հնոց բաղադրեալ - Բազմամասն ասի բանն... (ունի
յօդուած Ա-Ը.)
գ. 91ա-3ա Գլուխ Գ. պայմանաւոր
բանք ըստ հնոց եղանակաւոր - Պայմանաւոր բանք ընդ բարդս...
դ. 93ա-6ա Գլուխ Դ. Պարզելի բանք - Պարզելի, կամ որ նոյն է` բացատրելի
բանք են...
ե. 96ա-8ա Գլուխ Ե. Որակ եւ քանակ -
Յասացելոցս յայտ է, զի են բանք, որ պարզ են...
զ. 98ա-101ա Գլուխ Զ. Ընդդիմակ բանք,
ըստ հնոց հակադրութիւն
- Ընդդիմակ ասին երկու բանք...
է. 101ա-2բ Գլուխ Ը.
(չիք Է.)
Անդրադարձ բանք
- Անդրադարձ կոչին
բան, որ ի փոփոխիլ զմակդիրն յենթակայ...
Գ. 102բ-9ա Պրակ Գ. Ոճ
- Որք միանգամ գրաւորական
բանիս տրամաբանական արուեստի...
ա. 103ա-8ա Գլուխ Ա. Ոճ վերլուծական
եւ ոճ շարադրական - Ոճն է եղանակ կարգաւ քննելոյ... (ունի յօդուած
Ա-Բ.)
բ. 108ա-9ա Գլուխ Բ. Վերառութիւն
- Յորժամ առաջի կայցէ
ենթակայ ինչ... այլ վերառութեամբ ի միմեանց եւ առանձին տէսութեամբ:
3. 109բ-45ա Մասն երրորդ. Տրամախոհութիւն
կամ խելամտութիւն
- Յորժամ նմանութիւն կամ աննմանութիւն երկուց գաղափարաց ինքնադիմաբար
ոչ երեւի...
Ա. 109բ-23ա Պրակ Ա. Ապացոյց
- Ապացոյցն սահմանի
յիմաստասիրաց շարամանութիւն բանից...
ա. 111ա-9ա Գլուխ Ա. Զանազան ապացոյցք
- Երրակի մի ինչ պարունակի
յայլում... (ունի յօդուած Ա-Է.):
բ. 119ա-23ա Գլուխ Բ. Խառն հաւաքաբանութիւն,
որ ըստ հնոց ստորագրական լսի - Խառն հաւաքաբանութիւն կոչին,
որոց մեծագոյն է խառն բան... (ունի յօդուած Ա.):
Գ. 123ա-7ա Գլուխ Գ. Հասարակ կանոնք
հաւաքաբանութեան. Կանոն Ա. - Զբառս հաւաքաբանութեան ի նոյն
միտս պարտ է առնուլ... (ունի կանոնք Ա-Զ.):
Բ. 127բ-32ա Պրակ Ը. (այսպէս) Մոլորութիւնք
- Ամենայն մոլորութեանց
երկու են պատճառք...
ա. 127բ-30ա Գլուխ Ա. Մոլորութիւնք
բանիւ չվարելոյ - Առաջին եւ գլխաւոր պատճառ...
բ. 130ա-2ա Գլուխ Բ. Մոլորութիւնք
չարաչար վարելոյ բանիւ - Չարաչար վարիմք բանիւ յորժամ
դատեմք զիրս հարեւանցիկ...
Գ. 132ա-45ա Պրակ Բ. Արուեստան բանական
- Որ այն ինքն է տրամաբանութիւն,
որպէս աւանդէ զկանոնս...
ա. 132բ-4ա Գլուխ Ա. Ծեքաբանութիւն
- Ծեքաբանութիւն ասի
մոլար ապացոյցն...
բ. 134ա-45ա Գլուխ Բ. Իմաստակութիւն
- Իմաստակութիւնդ
անուն լայնաբար առեալ... ընդ նոսին եւ բանքն գտանիցեն ստայօդ (ունի յօդուած
Ա.` իմաստակութիւնք Ա-Դ. եւ յօդուած Բ.` իմաստակութիւնք Ա-ԺԳ.):
- 145բ-50ա Ցանկ Տրամաբանութեան
մատեինս - Մասն
առաջին. Տրամաբանութիւն է արուեստ... ի միոյ սեռէ յայլ սեռ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ
ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Տե՛ս խորագիրը`
2ա:
1966
ՍՏԵՓԱՆՆՈՍ Ռ0ՇՔԱՅ,
ՆԵՐԱԾՈՒԹԻՒՆ Ի ՏՐԱՄԱԲԱՆՈՒԹԻՒՆՆ ԱՐԻՍՏՈՏԵԼԻ
ՍԴԱՆԻՍԼԱՒՕՎ |
ՌՃՀԶ. - 1727 |
ԳՐԻՉ` հեղինակը:
ԹԵՐԹ` 111 (գրչի էջակալում` 4-201, որ է` 5ա-107ա). չգրուած`
1-4բ, 107բ-10ա, 111աբ: ՊՐԱԿ` 4+Ա-ԺԳx8
(Ը 7)+4: ՆԻՒԹ` թուղթ,
լուսագծերով եւ լուսադրոշմով` ձիաւոր զինուորական, թագ, զարդանախշեր:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 19,5x16: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(16,4-11,8): ԳԻՐ` նոտրգիր
(նմուշ` 101ա): ՏՈՂ` 30. գծումները
ճնշումով, գրադաշտի սահմանագծերը սեւ: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ
շագանակագոյն կաշի, ներս ծալուող դռնակով, տպարանային, ոսկեզօծ զարդաշրջանակներ,
փեղկերի, դռնակի կենտրոններում սրածայր բոլորշի ճնշազարդեր, միջուկը ստուարաթուղթ,
աստառ` դեղին թուղթ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Խորագիրք` կարմիր, գլխատառերը
կարմիր: Գոյներ` կարմիր, սեւ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի եւ դռնակի հիմքերը պատռտուած,
եզրերը մաշուած. խոնաւութիւն տեսած, գադաշտը` գունափոխուած, կան զանազան
բծեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
5ա-107ա
Փիլիսոփայութիւն
կամ ներածութիւն ի Տրամաբանութիւնն Արիստոտելի, Ստեփաննոսի Ստեփանեան
Ռօշքայ սրբազանի աստուածաբանութեան վարդապետի Կամէնցացւոյ, ի Սդանիսլաւօվ,
յամի Տեառն 1727, եւ Հայոց ՌՃՀԶ.:
1.
6ա-բ Փիլիսոփայութիւն Ստեփանեան կամ Ներածութիւն ի բովանդակ
փիլիսոփայութիւնն Արիստոտէլի:
- Յառաջանբանութիւն
- Փիլիսոփայութիւն
յունարէն, իմաստասիրութիւն հայերէն վերաձայնի...
2.
7ա Ներածութիւն ի
Տրամաբանութիւնն Արիստոտէլի: Մասն առաջին. Յաղագս փոքր Տրամաբանութեան
- Տրամաբանութիւնն
բաժանի ի փոքրն եւ ի մեծն...
ա.
7բ-11ա Գլուխ
առաջին. Յաղագս այնոցիկ, որք առ պարզ ըմբռնումն, որ է առաջին ներգործութիւն
մտաց պատկանին - Առ պարզ ըմբռնումն մտաց պատշաճին եզերք... (ունի
պրակ առաջին-երրորդ):
բ.
11բ-9ա Գլուխ
երկրորդ. Յաղագս այնոցիկ, որք առ երկրորդ ներգործութիւնն մտաց պատկանին
- Առ երկրորդ ներգործութիւնն
մտաց, որ է դատողութիւն... (ունի պրակ առաջին-ութերորդ):
գ.
19ա-31բ Գլուխ
երրորդ. Յաղագս այնոցիկ, որք պատկանին առ երրորդ ներգործութիւնն մտաց - Առ երրորդ ներգործութիւնն մտաց
պատկանի եղանակն առարկելոյ... (ունի պրակ առաջին-չորեքտասաներորդ):
3.
31ա-103ա Մեծ Տրամաբանութիւն.
ա.
31ա-36բ Գլուխ առաջին, Յաղագս
բնութեան եւ յատկութեանց Տրամաբանութեան
- Արկեալք զհիմն Տրամաբանութեան...
(ունի պրակ առաջին-հինգերորդ):
բ.
36բ-45ա Գլուխ
երկրորդ. Յաղագս առարկայի Տրամաբանութեան
- Հինգ են իմաստացիրաց
կարծիքն... (ունի պրակ առաջին-չորրորդ):
գ.
45ա-62ա Գլուխ
երրորդ. Յաղագս ընդհանրականաց առ հասարակ
- Թէպէտ վիճաբանութիւնս
այս է յոյժ գերբնական... (ունի պրակ առաջին-ութերորդ` «յետին»):
դ.
62ա-72բ Գլուխ
Դ. Յաղագս ընդհանրականաց առ մասնաւոր, կամ հինգ բարբառոցն Պորփիւրոսի - Զընդհանրականն առ առ հասարակ
սահմանեցաք ի վերոյ... (ունի պրակ առաջին-վեցերորդ):
ե.
72բ-9ա Գլուխ
Ե. Յաղագս ստորոգութեանցն Արիստոտէլի առ հասարակ
- Ստորոգութիւնք, որք
ի յունաց Քաթեկորիայ կոչին... (ունի պրակ առաջին-երրորդ):
զ. 79ա-88ա
Գլուխ վեցերորդ.
Յաղագս ստորոգութեանց առ մասնաւոր - Ստորոգութեանցն առ մասնաւոր,
ըստ այլ իմաստացիրացն ճառելոց եմք ի բնաբանութենէն... (ունի պրակ առաջին-հինգերորդ):
է.
88բ-94ա Գլուխ
եօթներորդ. Ի գիրսն Արիստոտէլի Պէրիհէրմէնիաս, այսինքն` Յաղագս թարգմանութեան
ձայնից կամ բառից - Յետ որոյ Արիստոտէլ ճառեաց զստորոգութեանցն... (ունի պրակ առաջին-երրորդ):
ը.
94բ-103ա Գլուխ
Ութներորդ. Ի գիրս նախագունից եւ ի յետագունիցն Արիստոտէլի - Արիստոտէլ յետ ձեռնարկելոյ
Յաղագս թարգմանութեան ձայնից... միայն ըստ մասին բանական, ուրեմն ուրանամ
զհետեւութիւնն (ունի պրակ առաջին-հինգերորդ` «վերջին»:
-
103բ-7ա Ցանկ
Տրամաբանութեանս եւ մեկնութիւն բառից դժուարիմաց
- Ա. Ադամ եւ Եվայ զիարդ խօսիլ սկսան` 166... Ք. Քանակութիւն
նախադասութեան` 16:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ
ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Տե՛ս 5ա:
103ա
Այսքան բաւականասցի յաղագս Տրամաբանական գիտութեանն, յորոյ խրթին եւ դժուարահաս
վիճաբանութեանցն իբր ի փշուր վայրացն զերծեալք, ի հրճուալի եւ փառաց ի դրախտն
բնաբանութեան մտցուք, հանդերձ Աստուծով փրկչաւ մերով, որում զայս դուզնաքեայ
տքնութիւնս ի խորոց սրտիս նուիրեմ եւ մնամ Ս. Ստեփաննեան Ռօշքայ վարդապետ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ
ՅԵՏԱԳԱՅԻ
110բ Յիշատակ է Ներածութիւն Տրամաբանութեան
Արիստօտէլի
ի յումեմնէ Ստեփաննոս Ստեփանեան վարդապետէ` հեղինակէ գրքոյս,
ի վայելումն տեառն Աբրահա[մու]
կաթողիկոսի, որ ի Սուրբ Էջմիածին, թվին ՌՃՁԵ. (1736), որ ի յընթեռնուլն
եւ որոճալն յամենայն յիշեսցին ի սուրբ յաղօթս:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ`
5բ «Փի Յառաջաբանութիւն»:
ՆՇՈՒՄ` Ա. կամաստառին փակցուած թերթիկին` «ՌՃՀԶ. 1727. Մ[եսրոպ]
եպիս[կոպոս]»:
1967
ՏՐԱՄԱԲԱՆՈՒԹԻՒՆ
|
ԺԸ. դար
(1748ից յետոյ) |
ԹԵՐԹ` 181 (գրչի էջակալում` 1-346, որ է` 4ա-177ա). չգրուած`
1բ-2բ, 3բ, 8ա, 178ա-81բ: ՊՐԱԿ` 3+ 1-22x8 (7, 22` 6, 5` 5,
11` 4, 12` 16, 18` 12)+1: ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով`
ողկոյզ, թագ, ST LAVRAN` ամէն 3րդ թերթին (յստակ` 170-1), ոճաւորուած խաչ,
EABRED (թ. 13), GAUTAC` թ.
180, թագ` ներքեւում` թթ. VANNI LANGVEDOC 1748` թթ. 176-179, 47, 52: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 20,5x15:
ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (16x11): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 55բ): ՏՈՂ` 24-28. գծումները ճնշումով:
ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ մուգ շագանակագոյն կաշի, զարդաշրջանակներով,
ճնշագծերով, միջուկը տախտակ, աստառ` թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 3+1, թուղթ, սպիտակ, մաս կազմաստառի, հաշուած թերթաքանակի մէջ
(թ. 2-3, 181):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Տպագիր նկարներ` Սուրբ Ղազար (գունաւորուած).
«Ո՛վ բարեկամ Տեառն Յիսուսի, / սուրբդ Ղազար հովիւ բարի, / լե՛ր դու տեսուչ
մերոյ կրօնի, /ի կղզւոջ քում զետեղողի: «S. Lazare, Christi dilecte, Tu
nos protege, devotos redde»` 8բ, Սուրբ կոյս. «Praepotռns
Vir ab inferis praeseruatur ob hortum, Teresi»: donatum ibi
S. Virgine pռrorante ռ: Pergatorio Ռripitur»` 113բ, Սուրբ Թերէզա. «Adaucto per S. Teresiam sacri
Scapularis cultu plurimi fideles illo insigniti e’purgatorio ad Coelum a՛Deiparօ
V. transferuntur»` 126բ, Գրիգոր Լուսաւորիչ.
«ՍՈՒՐԲՆ ԳՐԻԳՈՐ ԼՈՒՍԱՒՈՐՉԻ, S. GREGORIUS PATRIARCHA MARTYR Regnor.
Armeniջ Illuminator miraclis clurus Magn, anctor. in vita et morte Patroni
Regem THERIDATEM Baptizans»` 149բ: Ճակատազարդ` 68ա, խորագիրք եւ գլխատառք
նարնջի, կապոյտ: Գոյներ կարմիր, կանաչ, դեղին, մոխրագոյն, կապոյտ, շագանակագոյն,
վարդագոյն, երկնագոյն, մանուշակագոյն, նարնջի սեւ, ոսկի:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմը փոքր-ինչ մաշուած, Ա. եւ Բ. փեղկերը ցեցակեր, մէջքը ճաքճքուած. գրադաշտը
գունափոխուած, տեղ-տեղ զանազան բծեր, խոնաւութեան, ցեցի եւ այլ հետքեր, թանաքի
բիծը մաքրելուց առաջացած անցք` թ. 53, 54, թ. 67-68ի միջեւ թերթ ընկած, թանաքը
տարածուած` թ. 83ա, թ. 89բ փակցուած նկարը պատռած-հանած (մի հատուած` վերին
ձախ անկիւնում մնացած), թանաքի թթվայնութիւնից առաջացած անցք` թ. 122:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 4ա-177բ [Տրամաբանութիւն]:
4ա-67բ [Յաղագս սումմուլայի]:
ա. 4ա-7բ Բոլոր ընթացութիւն. Առաջաբանութիւն
ի բոլոր իմաստասիրութիւն - Կրկնակ մտածի իմաստասիրութիւնն, այսինքն` աստուածաբանական
եւ փիլիսոփայական...
բ. 9ա-18բ Ընձեռումն առաջին. Յաղագս Լօճիգայի - Մարդն է բանական, ուստի ի մարդում է բան... Սումմուլայ
- Սումմուլայքն են կարճառօտ ներմուծումն ի լօճիգայն...
9բ Առաջին մասն սումմուլայի. Յաղագս այնց, որք պատկանին առ առաջին ներգործութիւն
մտաց - Արդ,
առաջին ներգործութիւն մտաց... (ունի պրակք` առաջին-հինգերորդ):
գ. 18բ-39ա Երկրորդ մասն սումմուլայի. Յաղագս այնց,
որք պատկանին առ երկրորդ ներգործութիւն մտաց - Ընձեռեցաք
զպարզ ըմբռմանէ... (ունի գծագրեր` 30բ, 32բ, պրակք` առաջին-տասներորդ):
դ. 39բ-67բ Երրորդ մասն սումմալայի. Յաղագս այնց,
որք պատկանին առ երրորդ ներգործութիւն մտաց - Երրորդ` ներգործութիւն մտաց է տրամաբանութիւն... է
բան յայտնօղ զանծանօթն: Վերջն սումմուլայի (ունի պրակք` առաջին-վեշտասաներորդ):
2. 68ա-177բ [Յաղագս լօճիգայի]
ա. 68աբ Առաջաբանութիւն լօճիգայի - Ընձեռեցաք զսումմուլայէ եւ զներածութենէ առ լօճիգայն,
այժմ ընձեռեսցուք զինքենէ լօճիգայէ վիճաբանական կերպիւ...
բ. 68բ-89բ Խնդիր առաջին. Յաղագս բնութեան լօճիգայի - Ի
սկզբան իւրաքանչիւրոյ գիտութեան... (ունի պրակք` առաջին-վեցերորդ):
գ. 90ա-113ա Խնդիր երկրորդ. Յաղագս առարկայի լօճիգայի - Մինչ իւրաքանչիւր մակացութիւն... (ունի պրակք` առաջին-վեցերորդ):
դ. 113բ-26ա Խնդիր երրորդ. Յաղագս էակի բանի - Մեք ասացաք
զէակն բանի... (ունի պրակք` առաջին-երրորդ):
ե. 126բ-49բ Խնդիր չորրորդ. Յաղագս զանազանութեան - Յետ
այնց, զորս ասացաք մինչեւ ցայժմ... (ունի պրակք` առաջին-հինգերորդ):
զ. 150ա-77բ Խնդիր հինգերորդ. Յաղագս ընդհանրականաց
ի հասարակի - Ի վեր բացայայտեցաք զայնս... Վերջ խնդրի եւ պրակոջ լօճիգայի
կամ սումմուլայի (ունի պրակք` առաջին-հինգերորդ):
Բոլոր
էջերի վերին լուսանցում խորագրերի եւ ենթախորագրերի համառօտումներ,
բազմաթիւ էջերի վրայ բնագրային սրբագրումներ, գրչի ձեռքով արուած ջնջումներ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
3ա (ԺԹ. դ.) Թադդէոս վարդապետինս է:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` Ա. կազմաստառ`
«թէ չեն բարի ինչ///, «կարգեցեալքն, թուլասք», արաբատառ, 1ա «որովհետեւ մինչ
փարելի է սոյն գիրքս / զսոյնս զայս պարտիմք փարել ի գիրկս», «մինչ տեսնես զսոյն,
զսոյն փարելի գիրքս / խանդավառեալ պարտիմք փարել ի գիրկս», թուաբանական հաշուարկ:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ` 68ա:
1968
ՏՐԱՄԱԲԱՆՈՒԹԻՒՆ
|
ԺԸ. դար |
ԹԵՐԹ` 46 (գրչի էջակալում` 1-84,
որ է` 3ա-44բ). չգրուած` 1ա-2բ, 45ա-6բ: ՊՐԱԿ` 2+1-5x8 (5` 10)+2: ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսադրոշմով` ծովախեցի
եւ բուսական, լուսագծերով` 1-2, 45-46: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 25,2x 19: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(20x14): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 25ա): ՏՈՂ` 30 գծումները ճնշումով, գրադաշտի սահմանագծերը կարմիր: ԿԱԶՄ` տպարանային, ծաղկաթուղթ, մէջքը եւ եզրերը կարմիր կաշի, ոսկէ զարդաշրջանակներով.
միջուկը` ստուարաթուղթ, աստառ` ծաղկաթուղթ. մէջքի վերին մասին ամրացուած
մետաքսէ էջանշան: ՊԱՀՊԱՆԱԿ`
2+2, թուղթ, սպիտակ, հաշուած թերթաքանակի մէջ (թ. 1-2, 45-46), հորիզոնական
եւ ուղղահայեաց լուսագծերով եւ լուսադրոշմով. թ. 1, 45` FFA, թ. 2` երեք
բաժակ ափսէներով:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Խորագիրք` կարմիր, գլխատառերը կարմիր: Գոյներ` կարմիր, սեւ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմին եւ աստառին ցեցի անցքեր, եզրերը` մաշուած. գրադաշտը գունափոխուած,
տեղ-տեղ զանազան բծեր եւ հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 3ա-23բ Տրամաբանութիւն Փոքր. Հաւաքումն ոմանց տարակուսական բանից - Զի փիլիսոփայն է, որոյ ուսեալնէ... զստուերն զայն համաչափ
բարձրութեան աշտարակին եւ այլոց կացուցնեն:
Գրչի
ծնթ.` 3ա «Թիւն առաջին ցուցանէ զթղթահամարն, եւ թիւն երկրորդ` զտողն, որպէս
երեւի»
2. 24ա-44բ Մեծ տրամաբանութեան սկիզբն. Առաջին
եզրակացութիւն - Իրականաց, բնականաց, էականաց, նախահայեաց իրաց...
մահն է դիտեալն բան իբր եզր, կամ վախճան, որ յամենայն վճիռս զառաջնութեանն կատարելութեան
գրաւէ: Վերջ:
1969
ԱՍՏՂԱԲԱՇԽՈՒԹԻՒՆ
|
ԺԸ. դ. (1768՞) |
ԹԵՐԹ` 91 (գրչի
էջակալում` 1-81, որ է` 11ա-52բ). չգրուած` 1բ-10բ, 52բ-6բ, 59բ, 66ա-88բ: ՊՐԱԿ` 9+Ա-Ըx12 (Ա 8, Դ 14, Ե 1, Զ 13, Է 9, Ը 10)+3: ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով` զինանշան:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 23,3x17,3: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(18-22,5x11-15,5), երկսիւն 11ա, 13բ, 19ա, 22ա, 34բ (12-15,5x18,5-22): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշք` 11ա, 29ա): ՏՈՂ` 33-43 (խառն). գծումներ ճնշումով, գրադաշտի սահմանագծերը
եւ աղիւսակները սեւ թանաքով: ԿԱԶՄ` ճնշագծերով
սեւ կաշի. միջուկը` ստուարաթուղթ, աստառ` թուղթ (Ա` մաս թ. 9ի):
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմը մաշուած, մէջքին այրուածքի հետք, լուսանցակողերը գունաթափ. տեղ-տեղ
զանազան բծեր, խոնաւութեան եւ ցեցի հետքեր, կարերը թուլացած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 11ա-52ա [Աստղաբաշխական աղիւսակք,
Ա-ԾԶ.] -
Աղիւսակ Ա. վերծանութիւն մասանց հասարակածին ի միջական ժամանակի...
Աւարտ աղիւսակաց:
Մանուշակագոյն
թանաքով հետագայ` Ի. դ. յաւելումներ եւ սրբագրումներ (18ա, 26ա):
Բ. 57ա-9ա Գիւտ խաւարման լուսնոյ եւ Արեգական - Ընթացք լուսնոյ այնպէս փոփոխական է...
- 58բ-9ա Ութն եւ տասնամեայ շրջան խաւարման լուսնոյ եւ Արեգական - Սկսեալ
յամէ Տեառն 1768... Օգոստոս 4.14:
Գ. 60ա-65բ [Զուգադիր ամսաթուոց ըստ Գրիգորեան
նորոյ, Հռօմայեցւոց, Ազարիայի եւ Հայոց Յայսմաւուրաց տոմարաց] - Յունվարի 12, Յունվարի 1, Արամ 17, Քաղոցի 24... Յունվար
11, Դեկտեմբերի 31, Արամ 16, Քաղոց 23:
Ամիսք
լաթինացւոց ըստ նորոգման Գրիգորեան նորոյ տօմարի, ապա` Քանիք, Ամիսք հին
Հռոմայեցւոց, ապա` Քանիք, Ամիսք Փոքր Հայոց ըստ յԱզարիայի տօմարի, ապա`
Քանիք, Ամիսք Հայոց Ըստ Յայսմաւուրաց, ապա` Քանիք:
Դ. 89ա, 90ա, 91ա [Գծագիրք աստղաբաշխական գործեաց եւ
շարժմանց երկնային մարմնոց]:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 52բ թուաբանական
հաշուարկներ:
ՆՇՈՒՄ` 1ա (մատիտով,
ԺԹ. դար) «Տումար Անանիա Շիրակացւոյ»:
1970
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
|
ՌՃՀԱ. - 1722 |
ԳՐԻՉ` Միքայէլ
աբեղայ:
ԹԵՐԹ` 104. չգրուած` 1ա, 3ա, 21ա, 22աբ, 26բ, 28ա-32ա, 40ա,
78ա-104ա: ՊՐԱԿ`
1+1-12x12 (2` 13, 3` 10, 4` 11, 9, 10, 11` 2, 12` 3): ՆԻՒԹ` թուղթ (թ. 22-ը դեղին), լուսագծերով եւ լուսադրոշմով`
բուսազարդ` թ. 104: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
21x13,7: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(16,7x11), 19բ-20բ` երկսիւն, ընդլայնակի (17,3x11,7): ԳԻՐ` նոտրգիր տարբեր (նմուշք` 14բ, 18ա): ՏՈՂ` 19-31 (խառն). գծումներ ճնշումով, գրադաշտի սահմանագծերը
եւ աղիւսակները կարմիր թանաքով (2ա-21բ). սեւ մատիտով (23բ-6ա, 27բ, 28ա,
32բ-4ա, 35բ-9բ, 40բ-77բ): ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ
շագանակագոյն կաշի, զարդաշրջանակներով, ճնշագծերով. միջուկը` տախտակ,
աստառ` թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 2 (ԱԲ,
սկ) սպիտակ թուղթ, չգրուած:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - 21բ`
կենդանակերպք բոլորակի մէջ, կենտրոնում մարդ, 23ա «Երկոտասան կենդանակերպիքս
իշխեն եւ տիրեն ի վերայ երկոտասան անդամից մարդկան» (տե՛ս ձեռ. 8973, 33բ):
Զարդագիր` 19բ թռչուն: Գոյներ` կարմիր, մոխրագոյն, վարդագոյն, մանուշակագոյն,
դեղին, սեւ, շագանակագոյն, սպիտակ, ոսկի:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմին քերծուածքներ, եզրերը մաշուած, մէջքի ստորին եւ վերին մասերը պատառուած.
գրադաշտը գունափոխուած, կան խոնաւութեան հետքեր, տեղ-տեղ զանազան բծեր,
9, 10, 11րդ պրակներից թերթեր հանուած, չլրացուած` բաց շրջանակ` 28ա:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1.
2ա Վասն խաւարման Արեգականն
եւ Լուսնին -
Զի յորժամ առ գլուխ Վիշապին լինի Արեգակն... թէ վերադիրն ԻԸ. (28) լինի, ոչ
խաւարի լուսինն:
2.
2բ, 3բ-16ա [Ասարայ
Սեբաստացւոյ] Տօմար Արեգականն եւ Լուսնին
Տե՛ս
ձեռ. 680, Դ., 231ա-48ա: ա/2բ: բ/չիք: գ/3բ-16ա (վերջը տարբեր` «... գտցես զլրումն,
զտիւ եւ զիշերն, զժամն եւ զմասունսն եւ զայլն որ ի կարգին է. ի փառս Աստուծոյ
մերոյ»):
3. 16բ-8ա [Կենդանակերպք Խթայոց]
ա. 16բ Այս է աղիւսակն մոգուց ազգին, որ է Խթայցին - Ո՜վ նազելի եղբայր, թէ կամիցիս գիտել, թէ այս տարի...
անասնոյ անուն:
բ. 16բ-8ա Վասն գիտութեան տարոյն, որ Խթայու իմաստասէրքի են շինել ի վերա ԲԺ.ն
(12) կենդանակերպի եւ անասնոյ, եւ հուքմն են գրեր ամէն մէկի, մինչեւ ի կատարած
աշխարհի չի խափանիր եւ ըղորդ կու գայ Աստուծով - Խթայու իմաստասէրքն հանց են գրեալ յիտեանց գրեանքն...
եւ թէ ի վերջ տարուն ծնանի, գէշ բնութիւն եւ շուրջ եկան լինի: Եւ Քրիստոսի մերոյ
փառք յաւիտեանս. ամէն:
4. 18բ [Յաղագս արիւն առնելոյ] - Յորժամ կամենաս
արիւն առնել, տե՛ս որ լուսինն... (աղիւսակ):
5. 18բ-19ա Ցուցումն մութալիթային - Խոյն, Առիւծն, Աղեղանւորն հրային են... (աղիւսակ):
6. 19բ-20բ [Յաղագս ձայնագիւտ առնելոյ] - Ծանի՛ր, ով խոհեմամիտ ընթերծօղ, զի այս խորանքս...
- 21բ [Կենդանակերպք եւ անդամք մարմնոյ մարդկան.
բոլորակ պատկերներով] - Խորասան. Խոյն գլուխն, որ է Պարսիկ... Հնդուստան. Ձուկն
թաթ ոտիցն, որ է Հնդիկք:
- 23ա Տե՛ս Մանրանկարչութիւն.
7. 23բ-5ա Եթէ կամիցիս գիտել վասն Է. (7) գօտեաց արեգականն, թէ յորում կենդանակերպի
է - Մո՛ւտ
ի Զօհալն, որ կոչի Երեւակ... ուր դադարի, անդ է Վիշապն:
8. 27ա Խրատ յառաջիկայ աղիւսակիս (չշարուակուած):
9. ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ, ԺԸ.
դ.
ա. 1բ Գրէ թէպէտ վասն խաւարման
արեգականն եւ լուսնի...
բ. 2ա Լաւ գրես,
սակայն ի զուր, զի ոչ բերէ գոնէ զմին ասիցելոցդ (այսչափ):
գ. 25բ-6ա, 27բ, 32բ-8բ Համեմատութիւնք թուականաց եւ տարեմտից Հրէից ընդ թուականաց եւ վերադրաց
Հռօմայեցւոցն - Թուականք
- ԻԷ. ... (աղիւսակ)` 2207, 1,14... 2226, 5, 19:
դ. 39ա, 40բ-77բ Խրատ վասն ԵՃ.եկի (500) շրջանիդ, որ յառաջիդ
եդեալ է - Առաջի
եդեալ ԵՃ.եակ (500) շրջանիդ... (աղիւսակ)` 1066, Ե, 18, Վ, 21, 4... 2206, Դ,
22, 14:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳԱՂԱՓԱՐ ՕՐԻՆԱԿԻ
39բ (1759 թ.) Զորս ի վայելելդ, գոնէ անգամ մի յիշեսջիր
ի յաղօթս միով ողորմեայիւ զաշխատօղ եւ զյօրինօղ սորին զԵրեւանցի Սիմէօն վարդապետս, զի եւ դու յիշիցիս ի յապագայիցն:
Հմմտ.
ձեռ. 1972, 42բ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
2բ ՌՃՀ. եւ մէկ (1722) թուին գրեցաւ:
16բ Զոր եւ Միքայէլ գրիչս գրեալ եմ, եւ մէկ ողորմի ասացէ՛ք ինձ, ո՛վ պատուական հարք
իմ եւ եղբարք, աղաչեմ զձեզ:
17ա Բայց անմեղադիր լե՛ր, ո՛վ յուշիմամիտ ընթերցող,
զի ես` ամեհի գոլով ամենայն դիմաց, ո՛չ գաւազանն քարշելն գիտէցի եւ ո՛չ
գրելն, այլ սակայն իղձ փափագանաց սրտիս հարկաւորեաց զիս գրել: Նաեւ օրինակն
այլ օտարի էր, եւ ժամանակն նեղ, եւ ամենայն կողմանէ տառապանք եւ վիշտ, եւ
զինչ եւ իցէ զխաղերն քարշեալ գրեցի յոյժ փութով, վասն որոյ խնդրեմ սիրելեացդ,
յորժամ ընթեռնուք կամ օրինակէք եւ կամ հարեւանցի ինչ հանդիպէք սմա, մի՛
յապաղէք ի մի բերան յիշել յաղօթս ձեր զՄիքայէլ մեղսամած գրիչս,
որ եւ սոսկ անուամբ միայն եմ քահանայ, բայց գործով քան զամենեսեան ետնեալ եւ
խոտան: Գրեցաւ ի հազար հարիւր Հ. եւ մէկ (1722) թուին, Դեկտեմբերի հնգին:
18բ Զծրօղ սորին Միքայէլ աբեղայս յիշէցէ՛ք յաղօթս ձեր:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` Աա` թուաբանական
հաշուարկ, 27ա «Խրատ յառաջիկայ աղիւսակիս», 104բ «Տե՛ս թէ որպէս գրելոց ես,
նախ միտ Աստուած»:
1971
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԼԻՄ |
ՌՁԱ. - 1632 |
ԳՐԻՉ` Աւիկ:
ԹԵՐԹ` 126.
չգրուած` 125բ: ՊՐԱԿ` Ա-Ժx12(Ա,
Բ 11, Գ 16)+4: ՆԻՒԹ` թուղթ:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 19x12,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(13-8,5): ԳԻՐ` բոլորգիր
(նմուշ` 14ա): ՏՈՂ`
21-22. գծումներ ճնշումով, գրադաշտի սահմանագծերը եւ աղիւսակները, բոլորակները
կարմիր թանաքով (1ա-38բ): ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ
շագանակագոյն կաշի, ուղղանկիւն եւ անկիւնային զարդերով, ճնշագծերով,
զարդաշրջանակներով, կաշէ դռնակ, միջուկը տախտակ, աստառ` դրոշմազարդ կտաւ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Զարդագիր`
հանգուցային, գլխագրերը կարմիր երկաթագիր: Խորագիրք` մուգ եւ բաց կարմիր:
Գոյներ` մուգ եւ բաց կարմիր, սեւ:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 1 (վջ,
Ա), ստացուած զոյգ թերթի ընդլայնակի եւ ընդերկայնակի հատումով: Սաղմոսք,
ՃԶ. 24-43, ՃԷ. 1-2: Ժ. դ.: Մագաղաթ, 19x12,5, միասիւն, ուղղագիծ երկաթագիր
(նմուշ Աա), 18 տող: Կարդալ` Աբ2, Աա1, Աա2, Աբ1
[Նոքա տեսին զգործ] Տեառն... [Ասաց` եւ յարեաւ հողմ] եւ մրրիկ... Պատաստ
է [սիրտ իմ, Աստուած]:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կապիչներն ընկած. ցեցի անցքեր` Բ. փեղկին, կազմատառին, թթ. 1-22,
120-126, պատառիկ-պահպանակին, պատռուածք`
թ. 1, 87, անկիւնը պոկուած` թ. 99 նորոգուած, գրադաշտը գունափոխուած,
տեղ-տեղ զանազան բծեր եւ հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-38բ [Պատճեն տումարի]
1. 1ա-4ա Ամիսք եւ տումարք հայոց
- [Աղիւսակ]. Կր[կնակ]
ամսոց այսպէս. կա՛լ... եւ Քէի///[ի]ւր չկայ:
Տե՛ս
ձեռ. 744, 17ա-23ա:
2. 4ա-5բ [Անշարժ եղանակք] - Ամսանահանջ այսպէս
արաէյ. կա՛լ... եւ թէ ջուխտակ է ձախակողմեան դասուն է: Եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեան
(աղիւսակ):
3. 6ա-8ա Ամիսք եւ տումարք Հռոմայեցւոց - [աղիւսակ]. Ամսով եւ Է.երեկով (7) ի ներս մո՛ւտ... Փետրվարին գիր է տարոյն:
Տե՛ս
ձեռ. 744, 24ա-9բ:
4. 8ա-9ա Անշարժ եղանակք - Անշարժ եղանակ է.
Յունվար Ա. կաղանդ է... ի Փետրուար եւ յԱպրիլ գտանես:
5. 9ա [Գործնական աստղագիտութիւն] - Եթէ կամիցես գիտել, թէ երկիր յորում կենդանակերպի
է... այլ աւելի է քան զԻԴ. (24) ժամ:
6. 10բ-11բ Ամիսք եւ տումարք Ասորոց - [աղիւսակ]. Զուգաւորութիւն Հայոց ընդ Ասորոյ այսպէս... տո՛ւր, վարդավառ
է, յԱդար Զ. ած:
7. 12ա-13ա Ամիսք եւ տումարք Յունաց - [աղիւսակ]. Զուգաւորութիւն Հայոց ընդ Յունաց այսպէս... շաբաթ ԺԴ. Տեառնընդառաջ
է:
8. 13բ-15բ Ամիսք եւ տումարք Եբրայեցւոց - [աղիւսակ]. Զուգաւորութիւն Մեծ Հայոց ընդ Եբրայեցոց ամսոյ այսպէս...
եւ գիշերավար կոյս է (երեք բոլորակ` 15բ):
9. 16ա Ամիսք եւ տումարք Արաբացոց, Ամիսք եւ տումարք Մակոդոնացւոց - [աղիւսակք]. Կա՛լ զՀայոց մեծ թվական... Տարեմուտ Մարտ ԻԲ. (22) հետ Եբրայեց:
10. 16բ Ամիսք Եգիպտացոց, Եթովպացւոց, Աթենացւոց, Բիւթանացւոց, Կապադովկացւոց,
Վրաց, Աղվանից - [աղիւսակք] Յաղագս
յարակին Եգիպտացւոց. Յունվար Զ... ե՛րթ օրագիւտ արա՛, որպէս զայլն:
11. 18բ Անշարժ եղանակ Է. (7) ազգացդ. Բ. (2) ազգի ամսով է գրած. Եգիպտացոցն
եւ Վրաց - Պեմենովթ Եգիպտացւոց... Նուծկինի Ի. (20) Տեռնընդառաջ:
12. 19ա Ամիսք Պարսից, որ ասի Ջալալի, Ամիսք տաճկաց - [աղիւսակք]. Տարեմուտն սոցա Մարտ ԺԳ. (13) որ ասի Նաւռուզ եւ գարնանամոտ:
13. 19բ-22բ Ամիսք եւ լրմունք Սարկաւագին - [աղիւսակք] Ամսանահանջ այսպէս... եւ գտանես զԼուսին որում կենդանակերպի
է:
14. 23աբ [Տոմար Ազարիայի Ջուղայեցւոյ] - Կա՛լ զմտրուկն եւ ե՛րթ ԺԹ. ԺԹ. (19)... Եւ ՇԼԲ. (532) ամ դարձեալ նոր սկսանի,
քանզի անանց է եւ յաւիտենական:
15. 24ա-38բ [ՇԼԲ. (532) Ազարիայի Ջուղայեցւոյ] ԹԺ.[Իննեւտասնամեայ խորանք] - Ղ, Ա, ԺԱ, Ապրիլ, Դ,
Դ... Լ, Ապր, ԾԵ., ՂԵ., ՃԺԴ., ԾԳ.:
Սիւնակները`
Գիր տարոյ, ապա` Է.երեկ, ապա` Վերադիր, ապա` Լրմունք, ապա` Քանիք, ապա`
Պատկեր օր:
37բ Գրչի ծնթ.`
«Ղալատեցայ կրկին ի կողմ գրեցի զԷ.երեկն, սեւերես եմ, թողութիւն շնորհեցէ՛ք»:
Բ. 39ա-42ա Մեկնութիւն տումարի [Անդրէասին] - Տումար ասի ժողով սկիզբն աստեղաբաշխութեանն... այլ
լուսնիւ միով յառաջ:
Գ. 42ա-4բ Յաղագս թվին Հռոմայ - Ամենայն թվականք ազգաց զառաջադրութիւն իւրեանց ցուցանեն...
ե*րթ ԺԹ. ԺԹ. (19) եւ ի վաղճանին գտցես զխնդրելին, եւ չմոռանաս զԱստուած ողորմին:
Դ. 45ա-50ա Հարցումն Եւսեբեա ժամանակագրի առ Անատօլիս
եպիսկոպոս - [Հարցումն]. Ընդէ՞ր տարին ՅԿԵ. (365) օր է: [Պատասխանի]
Այս ըստ կարգի կազմութեան մարդոյս է... զի ի ԺԵ. (15) աւրն կատարի Կ. (60), որ
լինին ժամք ԺԲ. (12):
Տե՛ս
ձեռ. 2164, 329բ-49բ:
Ե. 50բ-52բ Յաղագս տումարի, թէ ումէ արարեալ - ԶԵբրայեցոցն Եզրաս` որդի Սարոնի, յետ
Ռ. (1000) ամի Ելիցն յԵգիպտոսէ... Ը. (8) անգամ
պատահեալ լինի ծռազատիկ:
Զ. 53ա-6բ Յովհաննու արարեալ մեկնութիւն, որ մականուն
Սարկաւագ կոչի. Յաղագս Շ.եկին (500) - Համարձակեցան ոմանք յաննշանից... յայնպիսեացն բարբաջանս:
Տպ. Ա.
Գ. Աբրահամեան, Յովհաննէս Իմաստասէրի մատենագրութիւնը, Երեւան,
1956, էջ 237:
Է. 56բ-64բ Նորին Յովհաննու Սարկաւագ վարդապետի - Ասացաք
յառաջագոյն, թէ զիարդ բաժանեալ են... ի ժամանակս գարնանոյ:
Տպ. Ա.
Գ. Աբրահամեան, Յովհաննէս Իմաստասէրի մատենագրութիւնը, Երեւան,
1956, էջ 241
Ը. 64բ-72բ Յաղագս Հռոմայեցւոցն ամսոց եւ ԴԺ.
(14) երրորդն լուսնոյ զատկաց եւ փոփոխմանց իրաց եւ յարակայից - Զթվականէն
Հռոմա կարծեցին ոմանք ի մտաց իւրեանց իմաստասիրել... զբազմութին մերոցն
պարտուց հրամայիցիմք հատուցանել:
Թ. 72բ-8բ Յաղագս երից ժամուցն - Սա կոչի նահանջ, որով յառաջ խաղան եղանակք եւ տաւնք,
որ ըստ հայ ամսոց... զնա առաւել քաղցր եւ բաղձալի աստուածասիրաց եւ անձանց
առաքինեաց:
Ը-Թ.
տպ. Ա. Գ. Աբրահամեան, Յովհաննէս Իմաստասէրի մատենագրութիւնը, Երեւան,
1956, էջ 246-252:
Ժ. 79ա-82ա Յաղագս յարակայից - Կարծեաւք
եւ առանց պատճառի գիտութեան... բայց եթէ անցցէ ի միւս ծայրն:
ԺԱ. 82ա-4ա Յաղագս վերադրաց - Զորս ի լրմանցն
պակասեցուցանեմք... եւ զամենայն պատճառս մասանցն առաւելութեան իմանալոյ:
ԺԲ. 84ա-5ա Յաղագս րոպէիցն - Արդ, յորժամ բովանդակ րոպէիւքն զքանիս աւուրց լուսնոյ
կամիցիս գտանել... զի տալ պատճառս իմաստնոց բաւական համարեցայ:
Ժ-ԺԱ.
տպ. Ա. Գ. Աբրահամեան, Յովհաննէս Իմաստասէրի մատենագրութիւնը, էջ
256:
ԺԳ. 85ա-91բ Նորին առ Սարգիս - Զքո` ո՛վ պատուականդ ինձ եւ փափաքելի, լուեալ եւ յոյժ
ախորժեալ զխնդիր հրամանի... մտրմութեանն առ միմեանս ցուցցի զաւրութիւն: Ողջ
լե՛ր:
Տպ. Ա.
Գ. Աբրահամեան, Յովհաննէս Իմաստասէրի մատենագրութիւնը, էջ 261:
ԺԴ. 91բ-2բ Նորին Յոհաննու - Ըստ եբրայեցոց հնագիտաց եւ մարգարէից ոմանց ի Դ.
(4) Արեգի ամսոյ հանդիպի հասարակաւորութիւն տուընջեան եւ գիշերոյ ի յեղանակս
գարնանոյ... ճշմարտութենէ աստուածազգաց իմաստնոց արանց եւ անձանց առաքինեաց:
Տպ. Ա.
Գ. Աբրահամեան, Յովհաննէս Իմաստասէրի մատենագրութիւնը, էջ 266:
ԺԵ. 93ա-5բ Նորին Յոհաննու Յաղագս ԹԺ.եկ (19) ամացն - Ի տգիտաց ոմանք տարակուսեն յաղագս ԴԺ.աներորդաց(14)
սրբոյ զատկաց... եւ ուսման ճշտութիւն անտեղեակ գտանին:
ա. 95բ-7ա Պատճառ խանգարման զատկին Հոռոմոց - Ժողովեցան յԱղէքսանդրիայ` ի մայրաքաղաքն Եգիպտացոց...
եւ ոչ խոտորիմք մինչեւ ի միւսանգամ գալուստ Փրկչին:
բ. 97ա-106բ Պատմութիւն սրբոյ Զատկին - Եթէ որպէս եւ կամ զիարդ հաստատեաց Տէր զտաւն սրբոյ զատկին
ի վերայ լուսնին... հաստատեալ կացցէ յիշատակ չարչարանաց փրկչին յուրախութիւն
ամենայն քրիստոնէից:
գ. 106բ-7ա Յաղագս Շ.եկին (500) - Այս բոլորակս ՇԼԲ. (532) ամաց ունի իշխանութիւն շրջագայիլ...
ճշգրտիւ զնոյն ԴԺ. աներորդ (14) ԹԺ.երեկ (19) թուոյն:
Տպ. Ա.
Գ. Աբրահամեան, Յովհաննէս Իմաստասէրի մատենագրութիւնը, էջ 268:
Ժ. 107ա-11բ Նորին Յոհաննու [տոմարականք] - Ըստ շրջաբերութեան
ժամանակաց առ մեաւք յորում ամի... ի Դ. (4) տարին լինի Ա. (1) օր, որ է նահանջն:
Տպ. Ա.
Գ. Աբրահամեան, Յովհաննէս Իմաստասէրի մատենագրութիւնը, էջ 277:
ԺԶ. 112ա-18բ Յաղագս աւուրց հնգից գիտելոյ տերունականաց, զոր այլազգիք ջանալով
ոչ կարեն բերել - Արդ, յորժամ կամիցիս գիտել զհինգ աւուրքս զայս, որ է
առաջինն Եղիսաբեթի... Եւ դու ըստ խրատուս այսմիկ նշանեա՛: Եւ փառք յաւիիտեանս.
ամէն:
ԺԷ. 119ա-22բ [Յաղագս ծռազատկին] - Ո՜վ երկայնամիտ, բազմաշնորհ, ամենակեցոյց պարգեւատու...
զատիկ աւրինադրութեանն, զատիկ փրկութեանն, զատիկ նորոգմանն:
Համառօտ
նկարագր. տե՛ս «Պատճէն տումարի», Է-ԺԵ. դդ., աշխտ. Ջ. Էյնաթեանի, աշխատակցութեամբ
եւ խմբագրութեամբ Գ. Տէր-Վարդանեանի, Երեւան, 2002, էջ 122:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
22բ Եւ եղեռնագործս ի պաղապանծ աղաւթս ձեր յիշէ՛ք եւ
մի անգամ Աստուած ողորմի ասէ՛ք:
118բ Ապիկար եւ եղեռնագործ Աւիկս, սակս ծռազատկին,
որ զայս քանի բանս գրեցի, ո՛վ հանդիպողք ուշիմ մի՛տ, այլ յունաց ազգին ծռազատիկ
չի հանդիպիր:
122բ Գրեցաւ Տոմարագիրքս ի ծովապատ անապատս Լիմ յորջորջեալ,
թվականիս Հայոց ՌՁԱ. (1632) ամին:
123ա Գրեցաւ տոմարս ի Լիմ անապատս, վերակացութեամբ
Ստեփանոս վարդապետին
եւ միաբանութեամբ Հ. (70) եղբարցս, որ աստ կան հաւաքեալ ի հաճոյս Աստուծոյ:
Այլ ես ոչ նման սոցա:
Բարի վարուց
յոյժ բացեա կա,
Ւիւծեալ հոգւով
տարագրեցայ,
պատուիրանին
յանցօղ գտայ,
Ես իմ կամաւ
աղտեղացայ:
Անպիտան, զազիր
դարձայ,
տարասկաւղս
մեղօք լցայ
'ւ յարդարութեանց
յոյժ հեռացայ,
Իսկապէս թշուառացայ:
Ի մաքուր գործոց
ունայնացայ,
սընապարծ հպարտացայ,
հեզութենէ
վարատեցայ:
Բացի
22բ էջինից, միւսները տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք, Բ., էջ 478-9:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 1բ, 84բ, 122բ, 123ա սեւ թանաքով,
ութանկիւն. «ԳԻՐՔՍ
ՍՈՒՐԲ ԷՋՄԻԱԾՆԱՅ Է»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 88ա «աս», 96ա «սաձ», 98ա «աւ»,
110ա «Դատաստան, ձանձրացա»: 123ա «Թվական Հայոց զի ոչ է աստ բայց հռոմայեցոց
մեծն եւ փոքրն, ռահագա ադա ոնի լալա, ծառ մեծ խլաթ մաճաթաժ»: 123բ նոտրգիր`
«Թագ պարծանաց Արշակունեաց կազմեալ առաքելական
վարուք տէր Գրիգորիոս, յօինեցար բազմակոյն ակամբք հանդիսից, թագ պարծանաց
հայակական». տարբեր բառակապակցութիւններ, այբուբեն եւ առանձին տառեր:
124ա-5ա, 126բ, պհպ. Աա, Աբ նոտրգրով զանազան տառեր եւ բառակապակցութիւններ:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ`110ա բուսական, 126ա կիսախորան:
1972
ՍԻՄԷ0Ն ԵՐԵՒԱՆՑԻ, Տ0ՄԱՐ ՀԱՅՈՑ
ԷՋՄԻԱԾԻՆ |
ՌՄԺԲ. - 1763 |
ԳՐԻՉ եւ ՍՏԱՑՈՂ` Մկրտիչ սարկաւագ:
ԹԵՐԹ` 130
(43-58 տպագիր` էջ 1-32). չգրուած` 21ա, 22բ, 60ա-62ա, 65աբ, 73բ-4բ, 108ա, 109աբ,
110բ-11բ, 116բ-30բ: ՊՐԱԿ`
1-4x24 (1 լրացուած` 24+ 14+16+8+8=70, 3` 12): ՆԻՒԹ` թուղթ,
լուսագծերով եւ լուսադրոշմով` թագ` ներքեւում խաղողի ողկոյզ, զինանշան`
H G R գրով, թագ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
18,5x 11,3 (թ. 27-58` 17x11): ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(15x 8,5): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 20բ): ՏՈՂ` 27. գծումներ`
ճնշումով, գրադաշտի սահմանագծերը` սեւ, աղիւսակները կարմիր թանաքով:
ԿԱԶՄ` սեւ կաշի, դռնակով. միջուկը` տպագիր գրքի թերթեր.
աստառը չգրուած թուղթ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
գրադաշտը խիստ գունափոխուած, հիմքը ցեցակեր, տեղ-տեղ զանազան բծեր եւ հետքեր,
տպագիր թերթերը կազմելիս եզրերը սպիտակ թղթով աճեցրած, կարկատան թերթիկների
վրայ գրչի սրբագրումներ` 16բ, 19բ. անցքեր` թթ. 1, 130:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 1ա-20բ, 25ա-41բ, 66ա-72բ, 75ա-107
[Սիմէօնի Երեւանցւոյ
Տօմար Հայոց]
ա.
1ա-4բ Բան
առ մերազնեայ եղբարսդ -
Եթէ Աստուածային գիրք եւ թէ բնական եւ քաղաքական...
բ.
5ա-20բ Նորապէս
կանօնք եւ վերաուղղութիւնք հնոյ Տօմարիս Հայոց
- Արդ, վասն հայկազեանս
տօմարի նախապէս զայս...
գ.
25ա-41բ Խրատ
վասն յառաջիկայ լուսնացոյց խորանացդ - Խորանքս այսոքիկ ցուցանեն զծնունդ եւ զլրումն լուսնին...
(30 խորան վերադիրն` 1-30, 26ա այլ ձեռքով շղագրով յաւելում. «Եւ զայս գիտեա՛,
թէպէտ ըստ հասարակ կարծեաց գրեցաք... եւ ի լրմանն ի ցորեկն»):
-
26ա Մեզ այսպէս թուեցաւ բարւոք, եթէ ոչ հաւանիցիք` կամք ձեր է, եւ զմեզ անմեղադրելիս
առնել խնդրեմ ի սիրելեացդ: Բաւ է:
դ.
66ա-72բ Թուականք
ստուգեալ ի յԱստուածաշունչ գրոց եւ ի հաւաստի գրեանց
- Յելանելոյն Ադամայ ի դրախտէն մինչեւ... նոյնպէս եւ
ըստ մերոյս տօմարի լինին սոքա. եւ Հոռի ամիսն մեր լինի 31 օր:
ե.
75ա-106ա Պարզատօմար
Հայոց ըստ նորոյ տօմարիս - Գիր տարւոյն (Ա) եօթներեակն` Բ...
բայց ի խթումն լուծանէ զպահսն (ունի` Ա-Ք մաս` «Գիր»):
զ. 106բ-107ա [Ձայնագիւտ]
- Կա՛լ զգիր տարւոյն
ի վերուստ... եւ զնոր գիրն բանեցո մինչեւ ի միւս բուն բարեկենդանն:
2. ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ, ԺԸ. դ. վերջ, շղագիր
ա. 21բ-4բ [Խրատք եւ աղիւսակք տօմարականք] - Կա՛լ զամիսն ի դիմաց եւ զգիր տարւոյն... ի տիւ ոչ երեւի
խաւարումն:
22ա ծնթ. գրչի` «Վասն բաց մնալոյ թղթոյս, եդաք զաղիւսակս
զայս վասն ձայնագիւտի, որ կարի հարկաւոր է Տօնացուցիս»:
բ. 42աբ, 59բ, 62բ-64բ, 73ա, 107բ-16ա
Խրատ առաջիկայ խորանացդ - Խորանքս այսոքիկ
ունին ի սկզբունս տողից իւրեանց...
Թ.
43-58-ն առած տոմարական հնատիպ գրքից, գրչի լրացումներով. էջ 1-32, գրադաշտը`
11,4x 6,8. 23 տող, աղիւսակ, սիւնակները` Մեծ թուական հայոց, Վերադիր, Եօթներեակ,
Ծնունդ Տեառն, Գիր տարոյ, Առաջաւորի բա[րեկենդան], Քանիքն, Լրման պատկեր, Զատիկ, Քանիքն,
Փոքր թուական հայոց. ընդգրկումը` Հայոց 1210-1741 թթ.: 57ա (էջ 29) «Բանալի շարժողական
միջոցաց աղիւսակիս...», 58բ (էջ 32) «Զոր օրինակ յայսմիկ ամի, որ է թուական հայոց
1210...». գուցէ մասն է հետեւեալի` Տարեկան օրացոյց, Կ. Պոլիս, 1760 (Հնատիպ գրքի
մատենագիտութիւն, Հմր 586):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳԱՂԱՓԱՐ 0ՐԻՆԱԿԻ
4բ (1759 թ.) Ի թուին Ադամայ 7184, ի Քրիստոսին
1759, ի մեծ թվին հայոց 1208 (1759) եւ ի փոքր թվին հայոց տօմարիս 143 (1759):
42բ (1759 թ.) Եթէ հաւանեալ վայելիցէք, զաշխատասիրօղս
սորին զԵրեւանցի Սիմէօն վարդապետս
յիշեցէ՛ք ի Տէր, որ եմ միաբան Սրբոյ եւ քրիստոսակերտի Աթոռոյս Էջմիածնի եւ պատրաստական
ծառայ ամենից: Իսկ թէ ոչ հաւանեցիք, գոնէ անմեղադրելի արարէ՛ք զմեզ,
զի կար մեր այդքան էր: Բաւ է:
Հմմտ. ձեռ. 1970, թ. 39բ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
107ա Արդ, օրինակեցաւ տօմարական գիրքս ի բուն հեղինակէն
եւ ի դժուարակարդալի գրոյ, կարի զգուշութեամբ եւ տաժանելի աշխատակցութեամբ
եւ անարհեստ գծագրութեամբ ի Մկրտչէ մեղսաներկ հոգւոյ եւ յապարդիւն
սարկաւագէ` յոգնավշտակիր ծառայէ սոյն հեղինակի գրքոյս, ի վայելս իմոյ
անձին եւ յետ աստեացս ի յիշատակ ինձ եւ կրկնակի ծնողաց իմոց յապագայ վայելողաց
գրքոյս, որք յիշիքդ, յիշեալ լինիջիք ի վարձատու փրկչէն մերմէ Յիսուսէ Քրիստոսէ:
Գրեցաւ ի 1212 (1763), ի յերկնահանգէտ Աթոռ Մայրս մեր Սուրբ Էջմիածին:
1973
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԵՐԶՆԿԱ |
ՉՂԱ. - 1342 |
ԳՐԻՉ` Յոհանէս
(1բ-38ա, 59բ, 77բ, 143ա-79ա, 272ա-317բ), Գրիգորիս քհյ (38բ-59ա, 60ա-2ա, 63աբ,
64բ-77ա, 78ա-142բ, 179բ-271բ, 318ա-27բ), Աբրահամ քհյ (բոլորակները պատրաստող`
յիշ. 38ա): ՍՏԱՑՈՂ` Աբրահամ
քհյ:
ԹԵՐԹ` 327
(թռիչք` 73-75, կրկն.` 138). չգրուած` 86աբ: ՊՐԱԿ` Ա-ԻԹx12
(Ա, Դ 11, Զ, Ժ, ԺԸ 8, Է, ԻԹ 10, ԺԱ 9): ՆԻՒԹ` թուղթ
(թ. 86` լուսագծերով): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
17,5x12,2: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(13,5-15x8,5-10): ԳԻՐ` բոլորգիր
(նմուշ` Յոհանէսի` 154ա, Գրիգորիս քհյի` 144բ): ՏՈՂ` 21-28. գծումներ ճնշումով, աղիւսակներն եւ բոլորակները`
կարմիր: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ
շագանակագոյն կաշի. միջուկը` տախտակ. աստառը` թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 2 (Ա-Բ. սկ. Ա.` մաս կազմաստառի) սպիտակ, չգրուած
թուղթ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Մարդակերտ
տիեզերք` 76բ, Աստղաբաշխական երկրաչափութեան քարտեզ` 77ա: ԶԱՐԴ` բուսական-հանգուցային
(63ա բոլորակի կենտրոնից սկիզբ առնող): Զարդագիր` հանգուցային (63բ): Խորագիրք`
կարմիր, կապոյտ: Գլխատառերը կարմիր երկաթագիր: Գոյներ` կարմիր, կապոյտ,
մոխրագոյն, շագանակագոյն:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի եզրերը մաշուած, կապիչներն ու գամերն ընկած, մէջքին ճաքեր, վերին
եւ ստորին մասերը մաշուած, կարերը թուլացած, կապտալները դուրս եկած, խոնաւութիւն
տեսած (առաւելապէս հիմքի մոտ), տեղ-տեղ` գրադաշտը գունափոխուած. կազմին,
հիմքին, լուսանցակողերին, թթ. 1-8, 323-7 ցեցի անցքեր, թանաքաբիծ` 68բ-9ա,
թանաքը թափուած, արտատպուած հանդիպակաց էջին` 77ա, ԺԷ. դարում նորոգուած,
ունի հետագայի պրականիշներ (ԺԵ-ԺԹ` Զ-Ժ):
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1բ Լեզուք ՀԲ., իսկ որ գրով վարին` են երկոտասան - Եբրայացիք, Քաղդէացիք, Ասորիք...
եւ թուի թէ Մարք աւելորդ է գրած:
Բ. 2ա-5ա Պատճեն տումարի ըստ հայերէն
թվոյ
ա. 2ա [Աղիւսակ] Ամիսք, կրկնակք,
կիսակք է, տանուտէրք տարոյ այս է, մոլորակք, զոր գօտիկք են:
բ. 2բ Կրկնակք ամսոց այսպէս
արա՛ -
Կա՛լ զՆաւասարդի ամիսն եւ ե՛րթ Է. Է...
գ. 2բ Կիսակք ամսոց այսպէս
արա՛յ. Հայոց[ն է] - Կա՛լ զՆաւասարդն եւ ե՛րթ ԻԹ.(29)...
դ. 2բ Տանուտէր տարոյ այսպէս
արա՛ - Կա՛լ զթվական
զմեծ Է...
ե. 2բ Զամս ծննդեանն Քրիստոսի
այսպէս արա՛ - Կա՛լ ՇԾԳ. ամ զհայ թուականէն..
զ. 3ա Թուական այսպէս արա՛
- Կա՛լ թիւ մի յԱրանց ամսոյ...
է. 3աբ Վերադիր այսպէս արա՛
- Կա՛լ զթուականն եւ
տե՛ս քանի նահանջ կա...
ը. 3բ Եւթներեակ այսպէս արա՛
- Կա՛լ զթուականն, Գ.
ի վերա ա՛ծ...
թ. 3բ Ամսամուտ այսպէս
- Կա՛լ թիւ մի, զկրկնակ
նորին...
ժ. 3բ Աւրագիւտ այսպէս
- Կա՛լ զաւուրս ամսոյն
եւ ե՛րթ Է. Է...
ժա. 3բ Ծնունդ Լուսնի այսպէս
- Կա՛լ հանապազ Լ.,
զվերադիրն եւ զկիսակս, ե՛րթ...
ժբ. 3բ Աւուրք Լուսնի այսպէս
- Կա՛լ զաւուրս ամսոյն,
զվերադիր տարոյն...
ժգ. 3բ Լրումն Լուսնի այսպէս
- Կա՛լ ԽԵ., զվերադիրն
եւ զկիսակն, ե՛րթ...
ժդ. 4ա Գարնանամուտ այսպէս
արա՛ -
Կա՛լ ԺԳ. եւ զնահանջն տո՛ւր Ահ[ե]կի ամսոյ...
ժե. 4ա Ամառնամուտ այսպէս
- Կա՛լ ԺԴ. եւ զնահանջն
տո՛ւր Հրոտից ամսոյ...
ժզ. 4ա Աշնանամուտ այսպէս
- Կա՛լ Ժ. եւ զնահանջն
տո՛ւր Սահմի ամսոյ...
ժէ. 4ա Ձմեռնամուտ այսպէս
- Կա՛լ ԺԱ. եւ զնահանջն
տո՛ւր Արանց
ամսոյ...
ժը. 4ա Յիսնակամուտ այսպէս -
Կա՛լ ԺԱ. եւ զնահանջն տո՛ւր Քաղոց ամսոյ...
ժթ. 4բ Յայտնութիւն այսպէս
արա՛ -
Կա՛լ զնահանջն, տո՛ւր Մեհեկի ամսոյ...
ի. 4բ Տեառնընդառաջ այսպէս -
Կա՛լ զՅայտնութիւնն, Թ. ի վերա ա՛ծ, տո՛ւր յաջորդ ամսոյն...
իա. 4բ Առաջաւորաց Բարեկենդանին
ԻԱ. -
Ա՛ծ, Բուն բարէկենդան է:
իբ. 4բ-5ա Լրումն Զատկի այսպէս
- Կա՛լ ԽԶ., նոր զվերադիրն
եւ ե՛րթ...
իգ. 5ա Աստուածածին այսպէս
արա՛ -
Կա՛լ զնահանջն, Զ. ի վերա ա՛ծ, տո՛ւր Հոռի ամսոյ...
իդ. 5ա Սուրբ Խաչ
- Կա՛լ զնահանջն, Զ.
ի վերա ա՛ծ, տո՛ւր Սահմի ամսոյ...
Գ. 5ա-8ա [Գործնական աստղագիտութիւն].
ա. 5ա Եթէ կամիցիս գիտել,
եթէ Արեգակ յորում կենդանակերպի է - Կա՛լ գարնանային հասարակածէն...
բ. 5աբ Եթէ կամիցիս գիտել,
եթէ Լուսինն յորում կենդանակերպի է - Կա՛լ զքանիկ Լուսնին...
գ. 5բ Շաւիղ այսպէս արա՛
- Կա՛լ զքանիք Լուսնին...
դ. 5բ-6ա Եթէ կամիցիս գիտել,
եթէ Լուսինն քանի ժամ լոյս տայ ի գիշերի, կամ քանի ընդ խաւար հետեւի
- Կա՛լ զաւուրս իւր...
ե. 6ա Եթէ կամիցիս գիտել,
եթէ Արեգակն քանի աշտիճան բարձրացեալ է կամ ի խոնարհեալ
-Զբարձրանալն յԱյբէն
արա՛...
զ. 6աբ Եթէ կամիցիս գիտել, եթէ Արեգակն յորում կիտի է
- Կա՛լ ՐՋՀԶ. (5976),
զՀայ թուականն...
է. 6բ Զանկաստեղն այսպէս արա՛
- Կա՛լ զնա[հա]նջն, Ը.
ի վերա ա՛ծ...
ը. 6բ Զխաւարումն Լուսնին
այսպէս -
Կա՛լ զանցեալ լրումն, ԺԹ. (19) ի վերա ա՛ծ...
թ. 7ա Րովպէ ըստ հայ ամսոյ այսպէս
արա՛, որով ընծայումն Լուսնին եւ գիւտ ժամուց եւ մասանց -
Կա՛լ զաւուրս ամսոյն, յորում ընծայումն է...
ժ. 7ա-8ա Իսկ օրագիւտ այսպէս արա՛
Լուսնի -
Կա՛լ զրովպէն եւ ա՛ծ ի վերա զԶ.եակն... Տարին աւուրք ՅԾԴ. (354) Զ. (6) պակաս
քան:
- 8ա Գոն յայլ աւրինակս այլատարազ
պատճէնագրութիւնք, բայց այս ուղիղ է եւ պարզ, եւ այս է հաւանելի, բայց ի նահանջական
արարուածոցն, զոր յաղագս զկարծիս ոմանց շահելո եւ ո՛չ հաւանութեամբ մտաց
գրեցի:
Դ. 8բ-15ա Պատճեն տումարի ըստ Հոռոմոց
ա. 8բ [Աղիւսակ] Պատճեն տումարի
ըստ Հոռոմոց
- Ամիսքն է, Քանիք աւուրց, Կրկնակք, Մեծ յարակայ, միջնայար[ակայ], Փոքր
յարակայ, Կիսակք,
բ. 9ա Յաղագս կրկնա[կա]ց
- Կա՛լ զՅունուարի
ամիս ԼԱ. (31), երթ Է. Է. (7)...
գ. 9ա Յաղագս մեծ յարակայից
- Յառաջին թուականին
Հայոց Յունուարի ամսոյ Է. (7)...
դ. 9աբ Յաղագս միջնայարակայիցն
- Որպէս ասացաւ, ի
սկզբան թուակ[ան]ին հայոց...
ե. 9բ Յաղագս փոքր յարակայիս
- Այսոքիկ են պատճէն
բանիս. ի Մեծ յարակայէն զԷ.ն ի բաց ա՛ռ... (9բ Յովհ. գրչի` «Մեղա Աստուծոյ»):
զ. 9բ-10ա Յաղագս կիսակացն
- Յունուարի ամիս կիսակ
ոչ ունի...
է. 10աբ Զուգաւորութիւն Հայոց
ընդ Հոռոմի այսպէս արա՛ -
Կա՛լ զաւուրս հայ ամսոյ...
ը. 10բ-11ա Թուական Հոռոմի այսպէս
արա՛ -
Կա՛լ յեւթն ամէն Փիլիպոսի կայսեր...
թ. 11աբ Վերադիր Հոռոմի եթէ
կամիցես առնել -
Կա՛լ զթուական Հոռոմին եւ ե՛րթ ԺԹ. ԺԹ. (19)...
ժ. 11բ-12ա Եօթներեակ այսպէս արա՛ - Կա՛լ զՀոռոմ թուականն եւ ե՛րթ
ԻԸ. ԻԸ. (28)...
ժա. 12ա Ամսանահանջ այսպէս արա՛ - Կա՛լ զգարնանային հասարակածն,
ԺԲ. (12) ի վեր ա՛ծ...
ժբ. 12ա Րոպէիւ Լուսին յորժամ առնես
- Ժողովեա՛ Յունուարոյ
ամսամտէն մինչեւ ուր ես...
ժգ. 12աբ Եթէ կամիցես զլրումն
իմանալ, եթէ տուընջեան է եւ թէ ի գիշերի
- Զրովպէ աւուրն կրկնեա՛...
ժդ. 12բ-13ա Գարնանային յեղանակն
- Մարտի ի Ի. (20) առնէ
սկիզբն, ունի աւուրս ՂԱ. (91)...
ժե. 13ա Ամառնային յեղանակն
- Յունիսի ԺԹ. (18)
առնէ սկիզբն, ունի Գ. կենդանակերպս` Խեցգետին...
ժզ. 13ա Աշնանային յեղանակն
- Սեպտեմբեր ի ԺԸ.
(18) առնէ սկիզբն, ունի Գ. կենդանակերպս` Կշեռ...
ժէ. 13աբ Ձմեռնային յեղանակէն
- Դեկտեմբեր ԺԸ.
(18) առնէ սկիզբն, ունի երիս կենդանակերպս` Այծեղջիւր...
ժը. 13բ-14ա Բարեկենդան այսպէս
[արա՛] -
Կա՛լ զԶատիկն Ժ. (10), ի վերայ ա՛ծ...
ժթ. 14ա-15ա Յորժամ ըստ Յունաց տօնախմբութեանն
զպապանձումն Զաքարիայի եւ զյղութիւնն Եղիսաբեթի եւ զԱւետիսն եւ զԾնունդն
եւ զՄկրտութիւնն կամիցես գիտել, այսպէս արա՛յ
- Ի Սեպտեմբերի ԻԷ.
(27) զպապանձումն Զաքարիայի...
ի. 15ա Յորժամ կամիցիս գիտել
զլրումն ազգաց - Ի Մարտի լինելով լրմանն... եւ թէ չհանդիպի յաւելիսն
է լրումն ազգացդ եբրայեցւոց:
Ե. 15բ-7բ [Պատճէն տոմարի Եբրայեցւոց]
ա. 15բ [Աղիւսակ] -
Ամիսք Եբրայեցւոց եւ կրկնակք Է.ք (7) ազգացդ, Ամիսք Արաբացւոց եւ յարակայք
երից ազգացդ, Ամիսք Մակեդոնացւոց եւ կիսակք երից ազգացդ:
բ. 16ա Յաղագս Հեբրայեցի յարակա[յ]ից
- Ի Մարտի ամսոյ ԻԲ.ն
(22) Նիսան ամսոյ մուտ է...
գ. 16ա Իսկ Եգիպտացւոյն այսպէս
գիտեա՛ -
Յունուարի ի Զ. (6)ն եւ Տուբիլի ԺԱ. (11) Յայտնութիւն Տեառն...
դ. 16ա Զի՞նչ է Ժամանակ, կամ
զինչ Հոլով Ժամանակաց - Ժամանակ է անզուգաւոր ընթացք երկահաւասար պատահման
երկայնից:
ե. 16բ Զի՞նչ է Ողմբիադն
- Քառամասնութիւն
ժամանակագրութենէ, եւ առ հինսն կարգէր ըմբշամարտաց:
զ. 16բ Զի՞նչ է Դիկտւոն
- Երկաթի շաբաթացեալ
ժամանակաց կամ հնգետասան ամք, որով հոռովմք վարին:
է. 16բ Զի՞նչ է Յովբելեան
- Յիսուն ամ, որով եբրայեցիք
վարին, ազատութիւն կոչելով...
ը. 17ա Զուգաւորութիւն Հայոց
ընդ Հեբրայեցւոց այսպէս արա՛ - Կա՛լ զաւուրս հայ ամսոյ զանցեալ
ամիսն...
թ. 17ա Զուգաւորութիւն Հոռոմի
ընդ Հեբրայեցւոյ այսպէս [արա՛] - Կա՛լ զաւուրս հռոմի ամսոյ ԺԱ.
(11)...
ժ. 17ա Թուական Եբրայեցւոյ
այսպէս արա՛ - Կա՛լ ՐՊԻԴ. (5824), զհայ թուական...
ժա. 17աբ Եւթներրեակ այսպէս արա՛
- Կա՛լ զեւթներեակ Հոռոմին...
ժբ. 17բ Դարձեալ զվերադիր Հոռոմին
- ԻԱ. (21) ի վերա բե՛ր...
ժգ. 17բ [Անշարժ եղանակք]
- Տբեթ Բ. ձմեռն ամառնամուտ
է... սուրբ Գորգէ լուցոյն թվոյ:
Զ. 17բ-21բ [Տոմարականք]
ա. 17բ Թէ կամիցիս Հոռոմի վերադրաւն
եւ եօթներեկաւն զամենայն ազգաց գտանել
- Կա՛լ զՀոռոմի վերադիրն...
բ. 17բ-18ա [Տարեմուտք ազգաց]
- Ի Մարտի ԻԲ. (22) տարէմուտ է եբրաեցւոց...
գ. 18ա Զթուական ազգաց այսպէս միաւորեա՛ - Կա՛լ ՑՄՁԹ. (6289) եւ հայն...
դ. 18աբ Լրմամբ վերադիր այսպէս արա՛յ ամենայն ազգաց - Կա՛լ զհանապազորդս զատկաց լըրմանն...
ե. 18բ-19ա [Անշարժ եղանակք ազգաց]
- Յունի Դինէոսի Զ.
(6) յայտնութիւն է...
զ. 19ա Եթէ կամիցիս գիտել,
եթէ նահանջի օրն յոր ամիս ականի ազգաց
- Հոռոմք ի Փետրուարի
ամիս արկանեն...
է. 19ա Զգիր վերին խորանին այսպէս
արա՛ - Թէ յԱպրիլի
լինի լրումն, ՁԴ. (84)...
ը. 19բ Զգիր միջոցին, որ ԲԺ.ան
(12) ազգաց լրումն առնէ, այսպէս արա՛ - Թէ յԱպրիլի է, լրումն է ԺԱ.
(11)...
թ. 19բ Եթէ կամիցիս գիտել,
եթէ որ տարին Լուսնեայ է ԲԺ.ան (12), կամ որ տարի ԳԺ.ան (13) Լուսնեա
- Յանցեալ լրմանէն մինչեւ
ի միւ[ս]ն լրումն համարեա՛...
ժ. 20ա Զուգաւորութիւն Է.
(7) ազգաց` Եգիպտացւոց, Եթէովպացւոց, Աթենացւոց, Բիւթանացւոց, Կապուդկացւոց,
Վրաց եւ Աղուանից, այսպէս արա՛
- Կա՛լ զաւուրս Հայ ամսոյ...
ժա. 20ա Առաջաւորաց Բարեկենդան
ըստ Հոռոմոց այսպէս արա՛ - Կա՛լ հանապազ ԼԵ. (35), զնոր վերադիրն
երթ...
ժբ. 20աբ Բարեկենդան ըստ Հոռոմի
այսպէս -
Կա՛լ ԾԶ. (56), զնոր վերադիրն ե՛րթ...
ժգ. 20բ-1բ Եթէ կամիցիս յելանելոյն
Ադամայ ի դրախտէն գիտել զժամանակ - Կա՛լ ՐՃՂԸ. (5198) եւ զամսդ ի ծնընդենէ փրկչին...
եւ զուգընթացութենէ ընդ այլոց ազգաց մերոց անուանելոյ:
Է. 21բ-34ա [Պատճէն տոմարի Սարկաւագին]
ա. 21բ [Աղիւսակ] Ամիսք Հոռոմոց
եւ յարակայք, որք զուգին ընդ Հայոց, այսպէս - Կա՛լ զհայ ամիսն...
բ. 22ա Թուական այսպէս արա՛
- Կա՛լ զՀոռոմ թուականն...
գ. 22ա Վերադիր այսպէս արա՛
- Կա՛լ զթվականդ եւ ե՛րթ
ԺԹ. ԺԹ. (19)...
դ. 22աբ Է.երեակ (7)
- Կա՛լ զթուականդ, երթ
ԻԸ. ԻԸ. (28)...
ե. 22բ-3բ [Անշարժ եղանակք]
- Արեգի ԺԲ. (12) գարնանամուտ
է հան[ապազ]...
զ. 23բ Տանուտէր աւուր այսպէս
արա՛ -
Կա՛լ ու[ս]տի Խոյն մտանէ...
է. 23բ-4ա Տանուտէր ժամուց այսպէս
արա՛ -
Կա՛լ ի հասարակածէն...
Ա.-Է.
միաւորները տպ. Ա. Գ. Աբրահամեան, Յովհաննէս Իմաստասէրի մատենագրութիւնը,
Երեւան, 1956, էջ 204-19:
ը. 24ա-6բ Նորին վասն յարակայիցն - Կարծեաւք եւ առանց պատճառի գիտութիւն ո՛չ ասի...
թ. 26բ-7բ Յաղագս վերադրաց, որ ասէ այսպէս - Ապրիելի ի Դ. (4) դի՛ր զդա ի վերա Մարտի ամսոյն...
Տպ. Ա.
Գ. Աբրահամեան, Յովհաննէս Իմաստասէրի մատենագրութիւնը, Երեւան,
1956, էջ 356-9:
ժ. 27բ-9բ Նորին յաղագս հայ թուականին եւ նահանջից - Զնահանջս
ուրոյն եւ զատ ժողովեալ...
ժա. 29բ Վասն կենդանակերպից եւ ամսոցն եւ արեգականն - Ի Մարտի ԻԲ. (22) եւ ի Նաւասարդի ԻԲ. (22)...
ժբ. 34ա [Աղիւսակ] Ամիսք Յունաց, Քանի, Կրկնակ,
Յարակայ, Կիսակ. Ասորոց, Քանի, Կրկնակ, Յարակայ, Կիսակ:
ժգ. 34ա Եգիպտացոց, Եթւոպացոց, Աթենացոց,
Կապադոկացոց:
ժդ. 34բ [Աղիւսակ] Բիւթանաց, ամիսք Վրաց, Աղուանից,
Յարակայ, Կրկնակ:
ժե. 34բ [Աղիւսակ] Ամիսք Արապկաց, Պարսկաց,
Արապկաց Կրկնակ:
ժզ. 35ա [Աղիւսակ] Կենդանակերպ Արապկաց Պարսից,
Յունաց:
Ը. 35բ-7ա Պատճէն տումարի Յունաց
ա. 35բ Է.երրեակ (7) այսպէս արա՛ - Կա՛լ զթուականն եւ ե՛րթ ԻԸ. ԻԸ. (28)...
բ. 35բ Վերադիր այսպէս արա՛ - Կա՛լ զթուականն եւ ե՛րթ ԺԹ. ԺԹ. (19)...
գ. 35բ-6ա Առաջաւորաց Բարեկենդան այսպէս արա՛ - Կա՛լ
հանապազ ԼԳ. (33) ի նահանջի ամի...
դ. 36ա Լրումն Զատկի այսպէս արա՛ - Կա՛լ հանապազ ԽԴ. (44) եւ վերադիրն ի բաց ե՛րթ...
ե. 36ա Զուգաւորութիւն Յունաց ընդ Հայոց եւ
ընդ Եբրայեցւոյ որպէս զՀռովմայեցւոյն արա՛ - Եւ յարակայք, որ Յունուարոյ է... մեծն ԺԴ. (14) միջինն
վեց, փոքրն չորս:
Թ. 36բ-7ա Պատճէն տումարի Ասորւոց
ա. 36բ Թուական Յունացն եւ Ասորոցն գրած են առ
այլ թուականերն:
բ. 36բ Է.երրեակ (7) այսպէս արա՛ - Կա՛լ զթուականն եւ ե՛րթ ԻԸ. ԻԸ. (28)...
գ. 36բ Վերադիր այսպէս արա՛ - Կա՛լ զթուականն եւ ե՛րթ ԺԹ. ԺԹ. (19)...
դ. 36բ-7բ Առաջաւորաց Բարեկենդան այսպէս արա՛ - Կա՛լ հանապազ ԼԲ. (32) ի նահանջի ամի...
ե. 37ա Լրումն Զատկի այսպէս արա՛ - Կա՛լ հանապազ ԽԳ. (43), զվերադիրն ի բաց ե՛րթ...
զ. 37ա Զուգաւորութիւն Ասորոց ընդ Հարւոյ
(=Հայոց) եւ ընդ Եբրայեցոց որպէս զՀռովմյեցին արա՛ - Եւ յարակայք նոյնն է Յունուարոյ... մեծն ԺԴ. (14) միջինն
վեց, փոքրն Դ. (6). (37ա Յովհ. գրչի` «Մեղա Աստուծոյ իմոյ»):
Ժ. 37ա- Պատճէն տումարի Եգիպտացոցն եւ իւրոցն
ա. 37ա Է.երրեակ (7) այսպէս արա՛ - Կա՛լ
զթուականն եւ ե՛րթ ԻԸ. ԻԸ. (28)...
բ. 37բ Վերադիր այսպէս արա՛ - Կա՛լ զթուականն եւ ե՛րթ ԺԹ. ԺԹ. (19)...
գ. 37բ Առաջաւորաց Բարեկենդան այսպէս արա՛ - Կա՛լ հանապազ ԼԳ. (33) ի նահանջի ամի...
դ. 37բ Լրումն Զատկի այսպէս արա՛ - Կա՛լ հանապազ ԽԳ. (43), զվերադիրն ի բաց ե՛րթ...
ե. 38ա Զուգաւորութիւն Եգիպտացւոյ ընդ Հոռովմի
այսպէս արա՛ - Կա՛լ
զաւուորս Հռովմի ամսոյ...
զ. 38ա Զուգաւորութիւն Հայոց ընդ Է. (7) ազգաց
այսպէս արա՛ - Կա՛լ
զաւուորս հայ ամսոյն...
ԺԱ. 38բ-47բ [Լուսնացոյց] - Այլ առաջաւոր. կա՛լ զհայ մեծ թվականն եւ ե՛րթ ԻԸ. ԻԸ.
(28)... մասն կիսաժամու ինչուր յԼ. (30) այսպէս (ունի 38 աղիւսակ):
Տպ. Ա.
Գ. Աբրահամեան, Յովհաննէս Իմաստասէրի մատենագրութիւնը, Երեւան,
1956, էջ 283-93:
ԺԲ. 48բ-87ա [Գործնական աստղագիտութիւն] - Ընթանա
Լուսինն ի ծննդենէ ի ծնունդ...
ա. 48բ-9ա [Լուսնացոյց-աղիւսակք]. (ստ. լս.)` Զմուտ
Թ. եւ Ժ. (19) ամաց լուսնացուցիս այսպէս արա՛ - Կա՛լ զհ/49ա/այ փոքր թուականն...
բ. 49բ Կաղանդն ամսամուտն է հոռոմերէն եւ կաղանդիկոն
տարէմուտ - Եւ
երբ հռոմին ամիսն Ե. (5) լինի...
գ. 50ա [Բոլորակ] Այս բոլորս վերադիր առնէ
ամենայն ազգաց - Կա՛լ
զթուականն զփոքրն Թ. (9) ե՛րթ...
դ. 50բ [Բոլորակ] Տանուտէր տարւոյն այսպէս
արա՛ - Կա՛լ
զթուական, Գ. (3) ի վերա բե՛ր...
ե. 51ա [Բոլորակ]. Զմուտ ԻԸ.(28)եակ. Է.(7)երրակ
բոլորիս այսպէս արա՛ - Կա՛լ զթուականն, Դ. (4) ի վերա բե՛ր...
զ. 51բ Այս բոլորակս ամենայն ազգաց վերադիր
առնէ - Կա՛լ զհայ թուականն, Թ. (9) թիւ ի բաց ե՛րթ...
է. 52ա [Բոլորակ]. Դրուց ի բոլորն ամենայն անուամբ
լրումն առնէ - Կա՛լ
զանուանն զառաջի գիրն` զուգիւ իւրով...
ը. 52բ [Բոլորակ]. Զմուտ Թ. եւ Ժ. երրակ (19)
խորանաց բոլորիս հոռոմոց այսպէս արա՛ - Կա՛լ զթուականն հոռոմոց, Թ. (9) ի բաց ե՛րթ...
թ. 53ա [Բոլորակ]. Զմուտ Թ. եւ Ժ.երրակ (19)
խորանաց եբրայեցոց բոլորիս այսպէս արա՛ - Կա՛լ զթուականն եբրայեցոց, Թ. (9) ի բաց ե՛րթ...
ժ. 53բ [Բոլորակ]. Զմուտ Թ.երրեկ (9) խորանաց
բոլորիս Սարկաւագին այսպէս արա՛ - Կա՛լ զթուականն Սարկաւագին, Թ. (9) ի բաց ե՛րթ...
ժա. 54ա [Բոլորակ]. Այս բոլորս Ստեփաննոսի է`
որդւո Մեծրկանն - Կա՛լ
զիւր թուականն, Թ. (9) ի բաց ե՛րթ...
ժբ. 54բ [Բոլորակ]. Ինն եւ Ժ.եկ (19) ամաց խորանաւք
բոլորս եգիպտացւոցն է եւ իւրոցն - Կա՛լ զիւր թուականն, Թ. (9) ի բաց ե՛րթ...
ժգ. 55ա [Բոլորակ] - Առաջին խորան բոլորիս ունի նախ վերադիրն եւ հուպ առ
նմա գիր վերին խորանին...
ժդ. 55բ-6բ [Բոլորակ]. Ձեւք Լուսնի, որ կոչի Առանձնակութիւնք,
Ուղէկցութին, Ծնելութիւն, Ծագաւղութիւն, Մահկատեսակք, Բ.(2) Երկակտուր,
Բ.(2) Երկակոր ընթի, Լիալուսին, Բովանդակալուսին - Ուղղէկցութիւն
է յորժամ զուգամասն Արեգակ եւ Լուսինն ի մի կենդանակերպի դիպին ի գնալն...
ժե. 57ա [Աղիւսակ, Զիճ թուականի պատճէն] - Կա՛լ զմեծ թուականն, Ձ. (800) ի բաց ե՛րթ...
ժզ. 57բ Այս է նշանագիրն, զոր ունին յոյնք - (երկու
բոլորակ` մէկը դեպի ցած, միւսն աջ ելուստներով) Արդ, ուսի՛ր,
յոյժ պիտանի է վարդապետաց, եւ յոյժ աշխատեցայ ես...
ժէ. 58ա [Լուսանացոյց-աղիւսակ] - Աւուրք լուսնի ըստ կաղանդաց ամսոց, ամաց...
ժը. 58բ [Լուսանացոյց-աղիւսակ] - Զմուտ Թ. եւ Ժ.երրեկ (19) խորանացս այսպէս արա՛ - Կա՛լ
զփոքր թուականն Հոռոմին, Թ. (9) թիւ ի բաց ե՛րթ...
ժթ. 59ա [Լուսանացոյց-աղիւսակ] - Կա՛լ զՀայոց փոքր թուականն, Ա. (1) պակաս...
ի. 59բ [Բոլորակ` լրացուած միայն երկու սիւնակ].
Զմուտ ԻԸ. (28) խորանացս այսպէս արա՛ - Կա՛լ զհա[յ] փոքր թուականն, թիւ մի պակաս...
իա. 60ա [Բոլորակ]. Զթուական ազգաց այպէս արա՛
- Կա՛լ ՑՄՁԴ. (6284) եւ զհայն, եբրայեցւոց է, որով նոքա
վարին:
իբ. 60բ [Բոլորակք ժամուց]. Ժամուց բոլոր է.
Ձմեռային եւ գարնանային արծարծմունք. Ամառնային եւ աշնանային արծարծմունք:
իգ. 61ա [Բոլորակ]. Բոլորակս խորանաց Թ. եւ
Ժ.երրեկի (19) Յունաց է - Կա՛լ զթուական Յունաց, Թ. (9) ի բաց ե՛րթ...
իդ. 61բ [Բոլորակ]. Խորանաց Թ. եւ Ժ.երրեկի
(19) բոլորս Ասորոց է - Կա՛լ զթուական Ասորոց, Թ. (9) ի բաց ե՛րթ...
իե. 62ա [Բոլորակ]. Եթէ կամիցիս գիտել, թէ արեգակն
քանի աշտիճան բարձրացեալ է կամ քանի խոնարհեալ - Զբարձրանալն
յԱյբէն արա՛ եւ Այծեղջիւրէն...
իզ. 63ա [Յովհաննու Սարկաւագի` Քանակք աւուրց
եւ ժամուց տարւոյ, ժամացոյց] - Կա՛ց ուղեղ ի հարթ տեղոջ, եւ դրոշմեսջիր զստուերն որ անկանի
ի քէն...
իէ. 63բ [Բոլորակ.] Զմուտ ԻԸ.եակ (28) խորանացս
այսպէս արա՛ - Կա՛լ
զհայ փոքր թուականն, թիւ մի պակաս, ԺԲ. (12) ի վերա բե՛ր....
իը. 64բ [Բոլորակ. Տարեկան ընթացք Արեգական] - Կարմիր գիրն քանիք եբրայեցոց ամսոյն է...
իթ. 65ա [Բոլորակ. Ընթացք Արեգական.] Թէ կամիցիս
գիտել թէ Արեգակն զով ոք յընթացողաց աստեղաց ունիցի - Կա՛լ զթիւ կենդանակ[երպ]ացն...
լ. 65բ [Լուսնացոյց-բոլորակ] - Զոհալն ի Կոյսն էր ի յառաջի աւր գարնանն...
լա. 66ա [Բոլորակ.] Զմուտ բոլորիս այսպէս արա՛ - Կա՛լ զհայ թուականն` զՄեծն, Թ. (10) ի վերա բե՛ր...
լբ. 66բ [Լուսնացոյց-բոլորակ] - Տե՛ս զվերադիրն տարոյն` զոր ազգի եւ կամիս...
- Լուսինն այսպէս արա՛ - Կա՛լ զաւուրս
ամսոյն եւ զկիսակսն` զոր ազգի եւ կամիս, եւ ե՛րթ Լ. (30)... (66բ Գրիգորիս գրչի
«Եւ զիս յիշէ՛»):
լգ. 67ա [Բոլորակ.] - Այս
Լ.եակս (30) ոչ միայն Լուսին առնէ, այլեւ զամենայն թիւս ցուցանէ զամսոյ...
լդ. 67բ [Լուսնացոյց-բոլորակ] - Զայս բոլորս ցուցանէ զաւուրս Լուսնոյ, զժամն եւ զմասունսն...
լե. 68ա [Լուսնացոյց-բոլորակ] - Ընթանայ Լուսինն ի տարւոջն ՅԾԴ. (354) աւր, եւ ե՛րթ ԺԹ.
(19) մասն... (68ա Գրիգորիս գրչի «Եւ զգրիչս յիշեա՛»):
լզ. 68բ [Բոլորակ.] Այս է հովւական բոլորն: Յիշեա՛ - Կա՛լ Գ. Գ. (3, 3), թէ Ա. (1) մնայ, ՅԾ.իւն (350) է...
լէ. 69ա [Օրագիւտ-բոլորակ] Օրագիւտ ի բոլոր
ամենայն ազգաց - Կա՛լ
զԷ.երրակն (7) ազգի, զոր եւ կամիս...
լը. 69բ [Բոլորակ] Զմուտ ԻԸ.եակ (28) Է.երրեկ
(7) բոլորիս այսպէս արա՛ - Կա՛լ զհայ թուականն եւ ե՛րթ ԻԸ. ԻԸ. (28, 28)...
լթ. 70ա [Բոլորակ] Զմուտ Առաջաւորաց բոլորիս
այսպէս արա՛ - Կա՛լ
թուականն` զՓոքրն, Ժ. (10) ե՛րթ...
- Տարուտէր աւուրն այսպէս արա՛ - Կա՛լ ի հասարակածէն մինչեւ ուր ես..
խ. 71ա [Լուսանցոյց-բոլորակ] Զմուտ մասանց բոլորիս
այսպէս արա՛ - Սկիզբն
կարմիր նշանաւոր Այբն արա՛...
խա. 71բ [Բոլորակ] Այս բոլորս ցուցանէ, թէ քանի
մասն հեռանա Լուսինն յԱրեգակնէն - Յորժամ Ա. (1) աւուր լինի, ԺԲ. (12) մասն հեռանա...
խբ. 72ա [Ժամացոյց-աղիւսակ Արեգական] - Աստեղք միոյ միոյ աւուր տանուտէրք...
խգ. 72բ [Բոլորակ.] Զմուտ Յայտնութեան պատկեր աւուրց բոլորիս այսպէս արա՛ - Կա՛լ զհայ թուականն, ե՛րթ ԺԵ. (15) թիւ ի բաց ե՛րթ...
խդ. 73ա [Բոլորակ] - Կա՛լ
զՅայտնութիւնն, Դ. (4) ի վերա բե՛ր (երկու բառի տեղ բաց) Ը. (8) բե՛ր, գարնանամուտ է...
խե. 73բ [Բոլորակ] Այս է բոլոր անծերանալի.
Գի՛տ զմուտ վերի խրամին / Հարցուկ դու լե՛ր Աղեկսանդրին / Տուն անծերին եւ
իմաստին / Որ կա բազմեալ յեզր մարգին / Շուրջ զնովաւ են էզանին / Նոքա պատմեն
զլրումն Զատկին - Կա՛լ զվերադիրն խորանին, տո՛ւր ի Յայտնութենէն յառաջ...
խզ. 75ա [Տարեկան ընթացք-աղիւսակ Արեգական] - Այս երկինքն է, եւ Արեգակ յամէն ամիս ի կենդանակերպի
մի կենայ...
խէ. 75բ [Տարեկան ընթացք-բոլորակ Արեգական,
հայկական եւ պարսկական անուամբք Է. մոլորակաց].
- 76ա [Գուշակութիւնք, աղիւսակք] - Եթէ կամիցիս գիտել զհիւանդն է թէ մահու է, եթէ կենաց...
- Եթէ կամիցիս
գիտել զաւագ կամ զայլ մարդ` թէ սիրէ քեզ...
խթ. 76բ [Մարդակերտ տիեզերք] - Խոյն գլուխն` որ են պարսիկս, Ցուլն պարանոցն` բաբելացք:
Եկաւորի ուսք եւ ձեռք` որ են գամիրք, Խեցգետին լանջք` որ են հայք... (76բ Գրիգորիս
գրչի «Յիշեա՛»):
ծ. 77ա [Աստղաբաշխական երկրաչափութեան քարտէզ]
- Աստղաբաշխութեամբ երկրաչափութիւնքս յայլ եւ յայլ աւրինակաց
գրեցան Պղատոնի:
Տպ. տե՛ս
Ա. Գ. Աբրահամեան, Յովհաննէս Իմաստասէրի մատենագրութիւնը, Երեւան,
1956, ներդիր ընդմէջ էջ 72-3ի:
- 77բ [Գուշակութիւն, բոլորակ] Այս բոլորս է վասն շարժի եւ պառուածի եւ
աղեղն իջանելոյ: Մուտ բոլորիս այսպէս արա՛ - Տե՛ս թէ Լուսինն յոր կենդանակերպ է...
ծա. 78ա-81ա [Լուսացոյց-աղիւսակք]. (ստ. լս.) Զմուտն
այսպէս արա՛ զլրմանցս - Կա՛լ զհայ թու/78բ/ականն, Թ. (10) ե՛րթ, եւ զայլն ե՛րթ
ԺԹ. ԺԹ. (19, 19)...
- 78ա Լրմունք Եբրայեցոց, ապա` Քանիք, ապա` Լրմունք Արաբացւոց, ապա` Քանիք,
ապա` Լրմունք Մակեդոնացւոց, ապա` Քանիք, ապա` Վերադիրք...
- 78բ Լրմունք Եգիպտացոց, ապա` Քանիք, ապա` Լրմունք Եթէովպացւոց, ապա`
Քանիք, ապա` Վերադիրք...
- 79ա Լրմունք Հայոց, ապա` Քանիք, ապա` Վերադիրք, ապա` Առաջաւորք, ապա`
Քանիք, ապա` Բուն Բարէկենդան, Քանիք...
- 79բ Լրմունք Հոռոմոց, ապա` Քանիք, ապա` Վերադիրք, ապա` Առաջաւորք,
ապա` Քանիք, ապա` Բուն Բարէկենդան, Քանիք...
- 80ա Լրմուն[ք] Յունաց, ապա` Քանիք, ապա` Վերադիրք, ապա` Առաջաւորք, ապա`
Քանիք, ապա` Բուն Բարէկենդան, ապա` Քանիք...
- 80բ Վերադիրք Հոռոմոց, ապա` Հնգեակ, ապա` Վեցեակ, ապա` Գիր վերին խորանի,
ապա` Գիր միջոցին, Տեառնագիրն, ապա` Աւուրք տարեաց...
- 81ա ԳԺ.ան (13), ԲԺ.ան (12), ապա` Լուսն Լուսնին, ապա` Տիւ-Գիշեր, ապա`
Ժամք, ապա` Մասունք, ապա` Րոպէք...
- 81բ [Գուշակութիւն-աղիւսակ` Եփուտ] Աւուրք Լուսնի հարցանելով Եփուդտ - Ա. Զամէն հարց... Լ. Ոչ բնաւ... Զսա սուրբ հարքն սահմանեցին,
եւ սովաւ վիճակ արկանէին, զի մի՛ ի դիւթս եւ հարցուկս երթիցեն:
ծդ. 82ա-83բ [Հայկական տարով եւթնօրեակի աղիւսակներ] - Նաւասարդ,
Հոռի, Սահմի...
- 84ա [Գուշակութիւն-աղիւսակ] - Կա՛լ զԷ.երրեակ
(7) եբրայեցւոցն...
ծզ. 84բ [Լուսնացոյց-աղիւսակ]. Զմուտ քառանգիւնիս
այսպէս - Կա՛լ
զվերադիրն, Ա. (1) ի վերա ա՛ծ...
ծէ. 85ա [Աղիւսակ] - Աղիւսակ քառանկիւն
բնութեամբ Է.ին պարունակի խորհրդաբար... (85ա Գրիգորիս գրչի` «Յիշեա՛ ի Տէր»):
ծը. 85բ [Շարժումն Լուսնի] Թէ ասես, թէ այս աւր
ընդ որ մտեմ եւ Լուսինն առնեմ - Կա՛լ զաւուրս ամսոյն եւ զկիսակսն... (85բ Գրիգորիս գրչի`
«Ընթերցի՛ր եւ յիշեա՛ ի Տէր»):
ծթ. 87ա [ՇԼԲ. (532) աղիւսակ]
ԺԳ. 87բ-93ա [Խառնախորան]. Հոռոմոց Յունուար, Յունաց
Դինոս, Ասորոց Քանուն Հրա, Աւրագիւտ, Լուսնացոյց - Ա., ԺԶ., Զ., ԻԴ., Կաղանդ Հռոմի, Ա., Ա...
ԺԴ. 93ա [Աղիւսակ] Զմուտն այսպէս արա՛ - Կա՛լ զթուականն` զուղիղն, ա՛ծ ԺԴ. (14) կամ ե՛րթ ԺԴ.
(14)...
ԺԴ. 94ա-107բ [ՇԼԲ. աղիւսակ]
Տպ. Ա.
Գ. Աբրահամեան, Յովհաննէս Իմաստասէրի մատենագրութիւնը, Երեւան,
1956, 191-200:
ԺԵ. 108ա-109բ Ց.եակ (6000):
ԺԶ. 110ա-118բ [Գործնական աստղագիտութիւն].
ա. 110ա [Լուսնացոյց-բոլորակ] Այսպէս զամենայն աւուրս Լուսնոյ, որպէս դրոշմեալ
է ի բոլորակիս Լուսանցուցակ - Մի ըստ միոջէ Դ.իւք (4) բազմացուսցես...
բ. 111ա [Լուսնացոյց-բոլորակ]. Թէ կամիցիս
գիտել, եթէ զիարդ Թ. եւ Ժ.երրեակ (19) դառնա ի նոյն...
գ. 111բ [Եղանակացոյց]
դ. 112ա [Ընթացք Արեգական` բոլորակ կենդանակերպիւ] - Թէ կամիցիս
գիտել, թէ յԱրեգակն յորում կենդանակերպի է, ժողովեայ ի Սեպտեմբեր...
ե. 112բ [Ընթացք-բոլորակ Արեգական] Բոլորակս արեգակնային ցուցանէ բարձրանալո
եւ խոնարհելո արեգականն - Թէ կամիցիս գիտել, թէ քանի
աստիճան բարձրացեալ է... (112բ Գրիգորիս գրչի` «Եւ զիս յիշեա՛»):
զ. 113ա [Լուսանացոյց-բոլորակ] - Այս բոլորս ունի ինքեան յառաջին ի յետ համարուցն զգիր
Առաջաւորին եւ Բուն Բարեկենդանին...
Բոլորակի
մէջ «Սամուէլ»` հաւանաբար հեղինակի անունը:
է. 113բ [Կենդանաշրջան] - Արդ, ունի իշխանութիւն Խոյն
ամպրոպաց...
- 114ա [Կենդանաշրջան-գուշակութիւն] - Խոյն ունի իշխանութիւն զգեղեցկականն...
թ. 114բ [Բոլորակ] - Ամք ծննդեան քուեայ եզրացելոյ, որք անուն իցի ուրանաւր
թիւն յանկի...
ժ. 115ա [Կենդանաշրջան] - Որ Ը.եկիս (8) տպաւորեցաւ, թիւ էր այս պատճառ...
ժա. 115բ [Ընթացք Արեգական` բոլորակ կենդանակերպիւք] - Արեգակն հանդէպ գագաթան զերկին զիւգէ գունդ եւ հասեալ
ի կէտ ժամադէտ քառիցն...
ժբ. 116ա [Ընթացք Արեգական` բոլորակ կենդանակերպիւք]
ժգ. 116բ [Բոլորակ] - Յարեգականն շողիցն ի տրամաչափական կայանին...
- 117ա [Բոլորակ-գուշակութիւն] - Կա՛լ զանունն առաջի գիրն եւ զընկեր նորին...
ժդ. 117բ [Բոլորակ] Զմուտ Թ. եւ Ժ.երրեակ (19) բոլորիս այսպէս արա՛ - Կա՛լ զհայ թուականն, Թ. (9) ե՛րթ... (117բ Գրիգորիս գրչի`
«Զգրողս յիշեա՛»):
ժե. 118ա [Բոլորակ] Յիսնակամուտին եւ Յայտնութեանն մի է պատկեր աւուրն. Զմուտ
ԻԸ.եակ (19) բոլորիս աւրագիւտաց այսպէս արա՛ - Կա՛լ զհայ թուականն` զփոքրն, եւ ե՛րթ ԻԸ. ԻԸ. (28,
28)...
ժզ. 118բ [Ընթացք Արեգական` բոլորակ կենդանակերպիւք]
ԺԷ. 119ա-33ա [ՇԼԲ. աղիւսակ - Զմուտ ՇԼԲ. (532) ամաց շրջանիդ այսպէս արա՛ - Կա՛լ զթուականն
Հոռոմին, ԻԸ. (28) թիւ ի բաց ե՛րթ...
ԺԸ. 133բ-4բ [Աղիւսակ]. Զխորանս ժամանակացուցակ
ամսաւք եւ կենդանակերպաւք - Ուղիղ կալով ի հարթ տեղւոջ, նշանակել զհովանիսդ
... ըստ այսմ աւրինակի ստորագրեալ էր:
Տե՛ս
տպ. Ա.Գ. Աբրահամեան, Անանիա Շիրակացու մատենագրութիւնը, Երեւան,
1944, էջ 125-6:
ԺԹ. ա. 135ա-9բ (գրչափոխութեամբ) Անանիայի Շիրակացոյ Որչափութիւն Շ.եկի (532) - Ամք`
ՇԼԲ. (532) լրմունք... զԱ. աւուրցն համարսն կարգեցի:
Տպ. Ա.
Գ. Աբրահամեան, Անանիա Շիրակացու մատենագրութիւնը, Երեւան, 1944, էջ
300-3:
բ. 139բ-40ա Եթէ կամիցիս իմանալ զհամանգամայն
ժամանակաց, թէ զինչ լինելոց է` զնուազութիւն եւ զլիութիւն եւ զանկումն թագաւոր
եւ զիշխան - Կա՛լ հանապազ ՌՆԽ. (1440), զհայ թուականն ի վերա բե՛ր
եւ ե՛րթ ԺԲ. ԺԲ. (12, 12)...
գ. 140ա-1բ Ցուցմունք - Յորժամ յարեւմտից
կողմն ամպ մնա մինչեւ ի վաղիւն...
դ. 141բ-2բ Խաւարման արեգական - Ի Խոյն թէ Արեգակն խաւարի...
եւ զԵ. (5) աւրն եւ զԱ. (1) յաւուրցն համարսն կարգեցի:
Ի. 143ա-5բ Յաղագս, թէ յումմէ եդան տումարք ազգաց - Արիսիդէս Մրրի փիլիսոփա, ընկեր Կոդրատայ եպիսկոպոս
Կորընթոսի, ունկն դիր...
ԻԱ. 145բ-51բ Հարցումն Եւսեբի Ժամանակագրի առ Անատ[ա]ւլի
եպիսկոպոսի. Մեղա Տեառն Աստուծոյ իմոյ - [Հարցումն] Ընդէ՞ր տարին ՅԿԵ. (365) աւր է: Պատասխանի. Այլ ըստ մարդւոյն...
վասն մարմնական իրաց ոչ է արժան մատու[ցանել. տե՛ս ձեռ. 2164, 329բ-49բ]:
ԻԲ. 151բ-2ա Հարցումն շրջանաց արեգական եւ լուսնի - Պատասխանի
(այսպէս) Ի քանի՞ շրջի
շրջան արեգականն... եւ ի շաւիղս լրման դարձեալ դարձուցանէ զԼուսին:
ԻԳ. 152ա-5ա Մեկնութիւն տումարի Անդրիասա - Տումար
ասի ժողով. սկիզբն աստեղաբաշխութեան... լուսնիւ միով յառաջ տանիմք:
ԻԴ. 155ա-8ա Յաղագս թուականին Հոռոմա - Ամենայն թուականք ազգաց զյառաջադրութիւնն իւրեանց
ցուցանեն... զի աւրինակի ուրեք չէի գտել:
ԻԵ. 158բ-78ա Մեկնութիւն տումարիս Հայկազնեաց - Պահանջեցեր յինէ ուսումնասէր վասն Հա[յկա]զնեան տումարիս...
սկզբնալոյս կենացս ջրոյն եւ ի հոգւոյն կատարի:
Հնարաւոր
պակասը լրացնելու համար գրիչը 165բ էջը թողել է չգրուած: Տպ. Ա. Գ. Աբրահամեան,
Յովհաննէս Իմաստասէրի մատենագրութիւնը, Երեւան, 1956, էջ 222-35:
ԻԶ. 178ա-83ա Իսկ այս են ժամք ըստ աւուրց շաբաթին` եթէ
բարի է եւ եթէ չար - Կիրակէին առաջի ժամն արեգական է... ուրախութիւն
եւ շնորհաւոր որչափ եւ կամիս:
ԻԷ.. 183բ-5ա Յոհաննու - Վասն էր սկիզբն վերադրաց եւ չորեքտասաներրորդ լուսնոյ...
գիւտ հաւասարապէս աւուրց եւ չորեքտասաներրորդ լուսնոյ զատկաց:
ԻԸ. 185ա-7բ Յոհաննիսի վարդապետի, որ մականուն
Կոզեռն, ի խնդրոյ Անանիայի աշակերտեաց եպիսկոպոսի, Վասն |185բ| զի գիտելոյ
զպատճառ վերաբերելեաց կամ ի բաց տանելեացն թուականին եւ այլոցն ամենայնի - Առաջին զի ասի. ութ թիւ հանապազ ե՛րթ... ի վերա ԱԺ.ին
(11) ԲԺ.ան (12) եղեալ թիւն:
ԻԹ. 187բ-8ա Յաղագս երից ժամուցն - Սա կոչի նահանջ, որով յառաջ
խաղան... եւ ե՛րթ ԼԸ. (38), որ մնա, լրումն է ամին:
Լ. 188ա-90բ Դանիէլի մարգարէին ասացեալ - Ի սկզբանէ արար Աստուած զերկինս
եւ երկիր... ճանաչել զբարի եւ զչար. եւ նմա փառք յաւ[իտեան]:
ԼԱ. 1. 190բ-1ա Յաղագս աստեղացն ցուցակք են - Զոհալն, որ
կոչի Երեւակ... եւ յամիսն պատի զգաւտեաւն ի տարին ԲԺ.ան (12) անգամ:
2. 191ա-5ա Նոյն տեսութիւն - |191բ| Առաջին գաւտին Լուսինն է, որ կոչի հոռմերէն
(այսպէս) Սելէն... զԱ.
աւուրցն համարս կարգեցի:
192բ Ստ. լս.
գրչի ծնթ.` «Յառաջ Զաւհրայն է եւ ապա՛ Աւտերիտն. ղալատ գրվեցաւ»:
ԼԲ. 195ա Յոհաննու քահանայի - Ոչ է մեզ գիտել զժամս եւ զժամանակս... թէպէտ եւ արուեստիւ
դիպողագոյնս ինչ կանոնեմք:
- 195ա-9բ Նորին [Ժամանակագրութիւն] - Եթէ կամիցիս յելանելոյն Ադամայ ի դրախտէն գիտել զժամանակն, կա՛լ ՐՃԼԸ. (5138) զամս, որ
ի ծննդենէ փրկչին... դատարկասցին ճանապարհք բազմագնացք առ ի չգոյ մարդկան.
եւ այսպէս եղեւ, որպէս հրամայեաց:
Հասնում
է մինչեւ ՈՁԵ. (1236) թ., տպ. Մանր ժամանակագրութիւններ. ԺԳ-ԺԸ. դդ., հտ.
Ա., կազմեց Վ. Յակոբեան, Երեւան, 1951, էջ 22-6, Ա. Գ. Աբրահամեան, Յովհաննէս
Իմաստասէրի մատենագրութիւնը, Երեւան, 1956, 131-5:
ԼԳ. 199բ-201ա Առաջաւորք Հոռովմոց - Յունուարի ԻԴ., յունվարի ԺԳ.ն... եւ այս է ծնունդ Քրիստոսի:
ԼԴ. 201աբ Յաղագս կաղանդաց գիտութեան, ասացեալ
Պրոկղի եպիսկոպոսի - Եթէ կիրակէի հանդիպի տարէմուտ հոռովմին... տղայոց
նըւազութիւն, խաշանց մահ, ջերմ, յոլով ծերոց մահ:
ԼԵ. 201բ-2ա Յաղագս շարժման եւ որոտման - Յունուարի թէ որոտա, ցորենո եւ գինոյ առատութիւն
է... Դեկտեմբերի թէ որ[ոտ]ա, մեծամեծաց մահ, եթէ շարժի` պտղոց առատութիւն:
ԼԶ. 202բ-7բ Կենդանակերպք, որ կոչին տանուտէրք տարոյ - Յորժամ Խոյն լինի տանուտէր... զքաղաքս բազումս կ(չշարունակած) /207բ/ յորժամ
Ձուկն լինի` հաց աղէկ եւ պարարտ... յԱհկի յելն եւ ի Մարերի:
ԼԷ. 207բ-13ա Յաղագս տանուտերց տարւոյն - Յորժամ համալն լինի այս է, իշխէ բաբելացւոց... եւ է
սա ստուգաբան ու ըղորդախաւս:
ԼԸ. 213ա-20բ Երանելոյն Դանիէլի մարգարէի ասացեալ
Վասն նշանաց յԵրկինս, յԱրեգակն եւ ի Լուսին, յորոտն եւ ի շարժն եւ ի կայծակն
եւ յեղջիւրք Լուսնին, ի խաւարիլ Արեգականն եւ Լուսնի եւ բակ առնուլ եւ վասն
աղեղան իջանելոյ, առ ի նշան չարոյ եւ բարոյ, որ իմանան մարդիկք եւ զգաստանան
ի պատուիրանն Աստուծոյ եւ երկիցեն ի Տեառնէ, նախագուշակ լինելով յերկեղ
Աստուծոյ, եւ արասցեն զամենայն ինչ իմաստութեամբ - Ի
նաւասարդի թէ Լուսինն խաւարի, շատ ձիւն գա[յ]... Եւ թէ գիշերն լինի շարժ, ցորեն
եւ գինի շատ (215ա Գրիգորիս գրչի` «Մեղա Տեառն):
ԼԹ. 220բ-30բ Վասն փառաւոր աստեղաց որ անկանին, թէ
զինչ գուշակեն - Յորժամ տեսանես մեծ եւ փառաւոր աստղ... հարկ է ի բաց
ընկենուլ զնա` պակասեցուցանելով զվերադիրն:
Խ. 230բ-3բ Յոհաննու քահանայի քան զդրութիւն իւրոյ
տումարին - Յառաջնումն ամի թագաւորութեանն... թէ ԺԲ.ն (12) Նուեմբեր
է եւ աւրն շաբաթ:
ԽԱ. 233բ-4բ Ամպի նշան այս է, որ Թաւն կոչի - Զի
լուսինն թէ կարմիր կա... եւ հարաւակողմ յոյժ զորանա եւս քան զեւս:
ԽԲ. 234բ-7ա Յոհաննու քահանայի յաղագս տաւնից եւ
ԴԺ.երորդաց (14) Լուսնոյ զատկաց - Ախմարաց եւ ոչ քաջահմուտ արանց... Մարտի ԻԷ. (27) էր
նահանջից նահանջ կոչեցեալն:
Տպ. Ա.
Գ. Աբրահամեան, Յովհաննէս Իմաստասէրի մատենագրութիւնը, Երեւան,
1956, էջ 280:
ԽԳ. 237ա-8ա Սարկաւագին ասացեալ [Յաղագս Շ.եկի
(532)] - Համարձակեցան ոմանք յաննշանից ստութեամբ... Շ. եկին
(532) քան զԼԴ. (34) Յուստիանոսի:
Տպ. Ա.
Գ. Աբրահամեան, Յովհաննէս Իմաստասէրի մատենագրութիւնը, Երեւան,
1956, էջ 237:
ԽԴ. 238ա-42ա Յոհաննու քահանայի Յաղագս եղանակաց
եւ տօնից եւ քանիօնութեան ամաց, դիպանութեամբ ի նոյն տեսութիւն - Զնախնեաց կարծիս եւ ասացուածս ի ձեռն քննութեան... կա՛լ
զթիւ մի եւ զկերպս աթոռոցն եւ զԷ.երրեակն (7), եւ երթ Է. Է. (7, 7), որ մնայ` օրագիւտ
է:
Տպ. Ա.
Գ. Աբրահամեան, Յովհաննէս Իմաստասէրի մատենագրութիւնը, Երեւան,
1956, էջ 252:
ԽԵ. 242ա-9ա Նորին Յոհաննու - Ասացաք յառաջագոյն թէ զիարդ... մինչեւ ի կատորումն
Մ.եկին (200):
Տպ. Ա.
Գ. Աբրահամեան, Յովհաննէս Իմաստասէրի մատենագրութիւնը, Երեւան,
1956, էջ 241-4:
ԽԶ. 249աբ Արա՛ կարգած Իրոնի ընդդէմ Եւսեբի - Յորժամ
յաղագս տօնից հարցուփորձութիւն եղեւ... որպէս գտաք ի տարին զնշանն զայս, ասաց
Իռոն:
ԽԷ. 249բ-50ա Ընդդէմ Իրոնի գրեալ - Խելաթափ Ռիոն ամենայն ումեք
յայտնի է ի տուչութենէն Եւսեբի... կարգեցին
զատարակուսելի օրինակն ՇԼԲ. (532) ամաց:
- 250ա-1ա Անդրէաս եղբայր Մանգնոսի եպիսկոպոսի - Ուստի բազում եղանակօք եւ ազգի-ազգի... զանձն կրթութեան
տուեալ` կարասցէս զայս ուսանել:
ԽԹ. 251ա-5բ Անդրէասա Մեծի Վասն սրբո պասէքին յետ
եւ յառաջ խաղալո եւ Վասն դրութեան երկերիւրեկին - Քանզի բազումք յԱսորոց աներկիւղ...
լինի թողութիւն գիւղից, ծառայից եւ պարտուց:
Ծ. 255բ-60ա Յիշեա՛,
ով Տէր, Յաղագս ըստ Հոռոմոց ամսոց եւ ԴԺ.աներորդին
(14) Լուսնո Զատկաց եւ փոփոխմանց իրաց եւ յարակայից - Զթուականէն
անուանեցելոյ, թէպէտ եւ ոմանք ըստ կարծեաց... հրամայեցիմք հատուցանել
ի վաճառումն եւ ի բանդ մատնեալք (260ա Գրիգորիս գրչի` «Յիշեա՛»):
Տպ. Ա.
Գ. Աբրահամեան, Յովհաննէս Իմաստասէրի մատենագրութիւնը, Երեւան,
1956, էջ 246-50:
ԾԱ. 260բ-2բ Յոհաննու քահանայի յաղագս ԹԺ.եակ
(19) ամացն - Ի տգիտաց
ոմանք տարակուսեն յաղագս զԹԺ. (19) ամաւք... յառաջին ամին եդաւ թուական
հայոց:
Տպ. Ա.
Գ. Աբրահամեան, Յովհաննէս Իմաստասէրի մատենագրութիւնը, Երեւան,
1956, էջ 268:
ԾԲ. 262բ-3բ Նորին Յոհաննու քահանայի - Այլ թէպէտ եւ յոլովս ինչ յառաջնոցն... քնեսցի հաւաստութիւն
ճշմարտութեանն:
ԾԳ. 263բ-7ա Նորին Յոհաննու քահանայի - Ըստ եբրայեցւոց հնագիտաց եւ մարգարէից... Գ. ի ծագել
արեգականն:
Տպ. Ա.
Գ. Աբրահամեան, Յովհաննէս Իմաստասէրի մատենագրութիւնը, Երեւան,
1956, էջ 266:
ԾԴ. 267ա-9ա Ջհուտ գիտնականի ումեմն ասացեալ Վասն
աւուր չարչարանաց Տեառն - Թուականին, որ յԱդամա ի ԵՌԵՃԱ. (5501) ամին... զառաջիկայն
կալջիր զթուական Հոռոմին:
ԾԵ. 269ա-70ա Յարակայք. յիշեա՛ ի Տէր - Յառաջին թուականին Հայոց ի Յունուարի Է. (7) մուտ էր...
Հող մաշեալ ընդ ծնունդս իւր ապականացու լինի:
ԾԶ. 270ա-2բ Գ[էորգ]ա վարդապետին բան Վասն կանուխ
եւ անագան լինելոյ Զատկին - Դիցուք սուղ ինչ եւ վասն տէրունական... սուղ ինչ պակաս
ըստ ԻԴ. (14) ժամ աւուրցն: Եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն:
ԾԷ. 272բ-6ա Վասն որոտալոյ - Յորժամ լինի արեգակն ի Խոյն եւ որոտա, բազումք ի կողմանց
արեւելից կորնչին... եւ ի մէջերկրեայս ամենայն իրաց աճումն (276ա Գրիգորիս
գրչի` «Յիշեա՛ ով Տէր»):
ԾԸ. 276ա-7ա Վասն որոտմանց ի վերա Լուսնին, որ Լուսինն
ի կենդանակերպսն լինի, թէ ինչ նշանակէ. Աւգնա՛ ինձ, Տէ՛ր իմ Յիսուս - Եթէ
Լուսինն ի Խոյն լինի եւ որոտա, կանաչ բազում լինի եւ անձրեւ շատ... խաղող
շատ, ցորեն եւ գարի պակաս գայ:
ԾԹ. 277ա-8բ Վասն աղեղան, որ ասեն Գաւտի - Յորժամ
յաւուրս Խոյին աղեղն իջանէ յարեւելս... եւ բազումք կորընչին մեծամեծ հարուածաւք:
Կ. 278բ-79ա Յաղագս բակի Լուսնին - Յորժամ յաւուրս խոյին Լուսինն բակ առնու յերկար ամպո[յ]...
եւ բեր շատ լինի եւ աւդքն խառնակ գան:
ԿԱ. 279ա-80ա Վասն խաւարման Լուսնին - Յորժամ յաւուրս Խոյին խաւարի Լուսինն... եւ կարկուտ
շատ, եւ հեղեղաց լարուցմունք:
ԿԲ. 280աբ Վասն ճանապարհի ի վերա Լուսնին - Յորժամ
ի Խոյն լինի Լուսինն...
ԿԳ. 281աբ ՅԱրարածոյ մեկնութենէ - Եւ ասաց Աստուած. Եղիցի լոյս: Եւ եղեւ լոյս, եւ ի լուսոյ
Արփից անտի... եւ ունի զհայրենական խորհուրդն:
- 281բ Բնակութիւն վերին զաւրացն եւ դասակարգութիւն նոցա - Քան
զամենայնն ի խոնարհ երկթեւէն հրեշտակք են... Եւ ասաց Աստուած. Եղիցի լոյս:
Եւ եղեւ լոյս: Եւ Քրիստոսի փառք:
ԿԴ. 282ա-320ա [Բանք Անանիայի Շիրակացւոյ]
Տե՛ս
ձեռ. 464, 224ա-49ա: 1. /ա/282աբ: բ/282բ-3ա: գ/283աբ: դ/283բ: ե/283բ-4ա: զ/284ա:
է/284աբ: ը/284բ-5ա: թ/285ա: ժ/285աբ: ժա/285բ-6ա: ժբ/286ա: 2. ա/286բ-9բ: բ/289բ-92բ:
գ/292բ-5ա: դ/295ա-6բ: ե/296բ-301ա: զ/301աբ: է/301բ-2բ: ը/302բ-7բ: թ/307բ-16բ:
3. ա/316բ-9ա: բ/319ա-20ա:
ԿԳ-ԿԴ.
տպ. Ա. Գ. Աբրահամեան, Անանիա Շիրակացու մատենագրութիւնը, Երեւան,
1944, էջ 318-34, ձեռ. K:
ԿԵ. ա. 320բ Պաւղոսի Աղեկսանդրացո Նախերգան ի
ներքսածութեան յոյժ - Գեղեցկաբարով որդի սիրելի կրաւնամոն ստադրաւղս
զմեզ...
բ. 320բ Յաղագս կենդանատեսակ բոլորատեսութեան - Կենդանատեսակ
բոլորութիւն շարժի...
գ. 320բ-1ա Յաղագս Խոյին - Արդ, է սկինզբն կենդանատեսակ բոլորակութիւն...
դ. 321ա Յաղագս Ցլուն - Երկրորդ կենդանատեսակ է Ցուլն...
ե. 321աբ Յաղագս Եկաւորին - Երիր
կենդանատեսակ է Եկաւորին...
զ. 321բ Յաղագս Խեցգետին - Չորիր կենդանատեսակ է Խեցգետին...
է. 321բ Յաղագս Առիւծուն - Հինգերորդ կենդանատեսակ է Առիւծն...
ը. 321բ-2ա Յաղագս Կուսականին - Վեցերորդ կենդանատեսակ է Կուսանակն, իգական, ամառնային...
թ. 322ա Յաղագս Կշռին - Եւթներորդ կենդանատեսակ է Կշիռն...
ժ. 322ա Յաղագս Կորին - Ութերորդ կենդանատեսակ է Կորն...
ժա. 322ա Յաղագս Աղեղնաւորին - Իններորդ կենդանատեսակ է Աղեղնաւորն...
ժբ. 322բ Յաղագս Այծեղջերն - Տասներորդ կենդանատեսակ է Այծեղջիւրն...
ժգ. 322բ Յաղագս Ջրահեղն - Մետասաներորդ կենդանատեսակ է Ջրահեղն...
ժդ. 322բ-3ա Յաղագս Ձկանն - Երկոտասան կենդանատեսակ է Ձկունք...
ժե. 322աբ Վերագլխութիւն. Յիշեա՛ զիս - Երկոտասան
կենդանատեսակացն ըստ իւրաքանչիւր տարբերութեանց...
ժզ. 323բ-6ա Յաղագս խառնարան աստեղացդ - Շնաստղն, Խողովակն, Վաքն, Ծիծռան, Արջն...
ժէ. 326ա-7բ Յաղագս հողմոց - Հողմ արեւելեա, որ կոչի Ապիլիոտէս... բովանդակութիւն
սոցա ամենեցուն է, Աստուած, որում փառք յաւիտեանս, յաւիտենից. ամէն:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ
1. 119բ (ԺԵ.
դ., ստ. լս., բոլորգիր) Զմուտ ԻԸ.եկի (28) ի (մի քանի բառ ջնջուած) - Կա՛լ զթ[ո]ւականն...
2. 188ա (ԺԶ. դ., լս., անարուեստ բոլորգիր) - Գլխաւորաց ունինք
Աստուած ելչոյ մրդո... (եւ այսպէս).
Համառօտ
նկարագր. տե՛ս «Պատճէն տումարի», Է-ԺԵ. դդ., աշխտ. Ջ. Էյնաթեանի, աշխատակցութեամբ
եւ խմբագրութեամբ Գ. Տէր-Վարդանեանի, Երեւան, 2002, էջ 111-2:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. (Յոհանէս գրչի) 8ա Եւ զիս յիշեա՛, զստացաւղ սորա զԱբրահամ քահանայն,
ո՜վ սրբակրաւն եղբարք իմ, այո՜:
15ա Աղաչեմ
զքեզ, ով Տէր, յիշեա՛յ եւ զստացաւղ սորա` զսրբազան քահանայն զԱբրահամն, եւ զՅոհանէսն` զմեղաւոր
գրչիկս ի բարի, եւ Քրիստոս բարեաց տուողն զձեզ յիշէ. ամէն:
21ա Յետ այսր
գրեցից եւ զառանց Նահանջիցն` ըստ դրութեան մեծին Սարկաւագի` համառաւտ եւ դիւրին զուգակարգութեամբ: Ընկալեալ, դու՛
եղբայր իմ, տէր Աբրահամ, լցեալ ի Հոգւոյն շնորհաց ընթերցիս: Եւ զիս` զանարժան
անուանակից քո զսուտանուն գրիչս զՅոհանէսս, թէեւ արժանի
համարեսցիս յիշելո զիս:
29բ Եւ Քրիստոսի
փառք յաւիտեանս. ամէն. զՅոհանէս սուտանուն
գրիչ աղաչեմ յիշել ի Տէր:
36ա Զստացաւղ
սորա զԱբրահամ քահանայ
եւ զծնաւղս նորա յիշեսջիք ի մաքրափայլ յաղաւթս ձեր:
38ա Աղաչեմ
զքեզ, Տէ՛ր, յիշեա՛ զիս` զմեղաւոր գրչիկս զՅոհանէսս ի բարի, եւ
Քրիստոս բարեաց տուաւղն զձեզ յիշէ յիւր բարութիւնսն. ամէն: Եւս առաւել զստացող
սորա` զսրբազան քահանայ զԱբրահամն, որ բազում աշխատեցաւ ի հետ
բոլորակինս, ուսմամբ եւ աշխատութեամբ:
59բ Եւ զանիմաստ
ծառայս յիշեսջիք յաղաւթս ձեր:
158ա ԶՅոհանէս անպիտան գրիչս
աղաչեմ յիշել ի Տէր, եւ առաւել` զստացաւղ սորա զտէր Աբրահամն եւ զծնաւղսն նորա, եւ յիշողքտ յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ
Աստուծոյ մերոյ. ամէն:
2. (Գրիգորիս քահանայի) 58ա Յիշեա՛:
62ա Եւ զփափագող
այսմ արուեստի զԱբրահամ քահանայ յիշեա՛ եւ զեղկելի գրիչ ԶԳրիգորիս անարժան քահանայ
յիշեա՛, եւ դուք յիշիք ի Տեառնէ:
63բ Ո՛վ սուրբ
ընթերցողք, աղաչեմ զձեզ, յիշել ի Տէր զԱբրահամ քահանայ` զստացաւղ տառիս, ծնաւղաւք իւրովք, նայ եւ զանիմաստ
գրիչ Գրիգորիս անարժան
քահանայ` անւամբ եւ ոչ գործով, եւ յիշաւղքն յիշին ի Քրիստոսէ Աստուծոյ. ամէն:
65ա Այս բոլորքս,
որ են ԴԺ.ան (14), յԱնդրիասէն են հանած: Զայսոք ի յԱնոյ մեզ արմաղան եբեր մեր սուրբ վարդապետն`
ճրագն ճշմարիտ եւ արեգակն լուսաւորիչ խաւարեալ ոգւոցս մերոց Յոհաննէս: Վասն որոյ
աղաչեմ զձեզ, սուրբ ընթերցո՛ղք, խնդրել ի Տեառնէ առողջութիւն հոգւոց եւ մարմնո
վարդապետին մերո, եւ թողութիւն մեղաց հանգուցեալ ծերունի սուրբ հաւրն իւրոյ,
եւ ամենայն ննջեցելոցն իւրոց: Եւ ես` անարժան գծողս, հայցեմ, ի Տեառնէ տալ
զնա մեզ ընդ երկայն աւուրս ուղիղ վերակացութեամբ, եւ Տէրն, որ առատն է ի տուրս
պարգեւաց, յիշեսցէ զյիշողսն յիւր արքայութիւնն, եւ նմա փառք յաւիտեանս: Այս
բոլորս յառաջն պիտի ի հետ երկրորդ բոլորին:
66ա ԶԱբրահամ քահանայ` զստացօղ սորա յիշեա՛:
67ա Եւ զսակաւ
աշխատողս յիշեա՛, ով սուրբ ընթերցող, եւ որ առատն է ի տուրս պարգեւաց` յիշողացդ
եւ յիշեցոցս առհասարակ ողորմեսցի. ամէն:
67բ Զաւրինակիս
շնորհաւղն յիշեսջիք միով Տէր ողորմայիւ. ընդ նմին եւ զստացող սորա զԱբրահամ քահանան, որ յոյժ փութով եւ սիրով փափաքեաց եւ ետ գրել
զսայ իւր յիշատակ. յիշեսջիք ի Տէր նայ եւ զանպիտան գրչակս:
69ա ԶԱբրահամ քահանայ յիշեա՛:
69բ Յիշեցէ՛ք
ի Տէր զստացօղն:
70ա (բոլորակի
մէջ) Եւ զրող գրոցս եւ զաւրինակիս շնորհաւղն եւ ստացաւղ սորա զԱբրահամ քահանայ, ո՜վ սուրբ ընթերցո՛ղք, յիշեսջիք միով Տէր ողորմայիւ:
70բ Ո՛վ եղբայր,
զսակաւ աշխատողս յիշեա՛յ:
71ա Եղբայր եւ
յիշեա՛ ի Տէր:
71բ Եւ ստացողի
Աբրահամ քահանայի մեղաց թողութիւն խնդրեա՛, եղբայր, ընդ նմին
եւ եղկելի գրչկա[կս], եւ ձերն թողցի:
81ա Եւ զգրողս
յիշեա՛ աղաւթիւք ի Տէր (նոյնը 84ա):
81բ Զգրիչս յիշեա՛,
եւ դու յիշիս ի Տէր:
107բ, Զստացաւղ
սորա զԱբրահամ քահանայն յիշեա՛, ո՛վ եղբայր, զի յոյժ ցանկացաւ իմաստասիրական
արուեստիս:
110ա (բոլորակի
մէջ) Ո՛վ եղբարք, զստացաւղ սորա զԱբրահամ քահանայ յիշեսջիք, ընդ նմին եւ զսակաւ աշխատողս, եւ Տէր
Յիսուս զձեզ յիշէ. ամէն:
111ա Յիշեա՛
ի Տէր, եւ դու յիշիս:
112ա Յիշեցէ՛ք
ի Տէր զստացաւղ սորա զԱբրահամ քահանայ,
որ բազում փափագանաւք ցանկացաւ սմայ:
114ա Յիշեա՛
զսուրբ վարդապետն զՅոհաննէս, ո՛վ եղբայր:
114ա Զստացաւղ
սորա զԱբրահամ քահանայն, որ բազում աշխատութեամբ սէր ունի յետ արուեստիս,
յիշեցէ՛ք, աղաչեմ:
114բ Ո՜վ եղբայր,
յիշեա՛ զսակաւ աշխատողս, եւ դու յիշիս:
115ա Յիշեա՛
ի Տէր, ո՛վ եղբայր, զԱբրահամ քահանայ եւ զիս:
117ա Եւ զմեզ
յիշեա՛ սրտի մտօք:
118 Ո՜վ եղբայր,
յիշեա՛ ի Տէր:
133բ Եփ զայս
խորանքս ես գրէի, մտաւքս խիստ ժխորէի, ղալատէի եւ քերէի:
185ա Աղաչեմ
զամենեսեան զհանդիպաւղսդ յիշել ի Տէր զստացօղ սորա զԱբրահամ քահանայն եւ զծնաւղսն իւր եւ մեղաց թողութիւն խնդրելով
ի Տեառնէ: Նա եւ զպիտան (այսպէս) գրիչ
զԳ[ր]իգորիս սուտանուն
քահանայս, եւ յիշաւղք մեր յիշին ի Տեառնէ:
188ա Յիշեա՛,
ո՜վ Տէր (նոյն` 276ա):
187բ ԶԱբրահամ քահանայն` զստացաւղ սորա յիշեսջիք ի Տէր:
199բ Աղաչեմ
յիշել ի Տէր զստացաւղ գրոցս զԱբրահամ քահանայն
եւ զծնօղսն իւր եւ զեղկելի գրիչ[ս] եւ զծնօղսն մեր, եւ յիշողք մեր յիշին ի Տեառնէ
Աստուծոյ. ամէն:
202ա Յիշեա՛
ի Տէր զս[տ]ացաւղ սորա, աղաչեմ, եւ զիս:
213ա Զանիմաստ
եւ մեղապարտ գրիչ զԳրիգորիս անարժան քահանայ աղաչեմ յիշել
ի Քրիստոս, նա եւ զստացօղն` զԱբրահամ քահանայ,
եւ Տեր զձեզ՛՛:
272ա Զաստուածային
շնորհիւ զարդարեալն զԱբրահամ քահանայն` զստացաւղ սորա յիշեսջիք ի Տէր, ընդ նմին եւ զեղկելի գրչակս:
280բ Ո՛վ սուրբ
ընթերցողք, աղաչեմ զձեզ վասն սիրոյն Քրիստոսի յիշել ի Տէր զսրբասէր եւ զշնորհալից
քահանայն զԱբրահամ` զստացաւղ Տումարիս, եւ զծնողսն իւր, նայ եւ զանպիտան
հողս` զԳրիգորիս, եւ զծնաւղսն իմ, եւ դուք յիշիք ի Տեառնէ Աստուծոյ. ամէն:
Եւ դարձեալ յերես անգեալ աղաչեմ զամենեսեան` չլինե՛լ մեղադիր վասն սխալանացն
գրոյս կամ անարհեստութեան, զի չէ՛ իմ գործ, ի վեր քան զկարն իմ ձեռնարկեցի,
եւ կարիքն կու պահանջէ, որ կու յանդըգնիմ: Ապա աղաչեմ դարձեալ զամենեսեան`
ներելով զմեզ եւ յիշել ի սուրբ յաղաւթս ձեր միով Տէր ողորմայիւ զբազմամեղս,
զի եւ ձերն թողցի յանցանք. ամէն:
327բ Փառք Սուրբ
Երրորդութեանն, որ արժանի արար զմեղապարտս հասանիլ ի յաւարտ գրոցս: Գրեցաւ
գիրքս այս, որ է Տաւմար, ի հայոց թուականիս ՉՂԱ. (1342, ի Դեկտեմբերի Դ., ձեռամբ
մեղուցեալ եւ անարժան, հողո հաւասար ծառայի Գրիգորիսի սուտանուն
քահանայի` անւամբ միայն եւ ոչ գործով, ընդ հովանեաւ եւ երկնանման տաճարիս
Սուրբ
Կաթողիկէի եւ այլ բազմութեան սրբոցս, որ կան ի սմա հաւաքեալ, ի քաղաքիս
Եզնկայի, ի խնդրոյ
սրբամաքուր եւ առաքինազարդ շնորհաշուք քահանային Աբրահամու: Արդ,
աղաչեմ զամենեսեան զհանդիպողսդ յիշել ի սուրբ յաղաւթս ձեր զստացաւղ սորա
զԱբրահամ քահանայ
եւ զծնաւղսն իւր հանդերձ ամենայն /// (թափուած):
Միայն
այս յիշ-ը տե՛ս ԺԴ. դ. յիշ-ք, էջ 331:
Վերնագրերին
յաջորդող աղերսամաղթողական մանր յիշատակագրութիւններն արձանագրուել
են բովանդակութեան մէջ:
3. (Աբրահամ քհյի) 67բ (բոլորակի
մէջ, կարմիր թանաքով) Խաւարեալ հոգւոյ ողորմեա՛յ, Տէր իմ Յիսո՛ւս:
76բ (կարմիր թանաքով) ԶԱբրահամ քահանայ` զստացօղն յիշեա՛ ի Տէր:
117ա (բոլորակի մէջ, առաջին երկու բառը կարմիր թանաքով)
Գրչի սորա եւ ստացողի Քրիստոս գթածն ողորմեսցի:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. (ԺԴ. դ.) 1ա Ես` Յովանէս երէցս Սուրբեհնայ (այսպէս), որ տվի զՏումա[ր]գիրքս
յիշատակ ի յԵրկանին վանքն, ի դուռն Սուրբ Գէորգայ եւ Սուրբ Աստուածածնին, յիշատակ
իմ հոգւոյս եւ իմ ծնողացն` Կարապետին եւ Քարամխաթունին, եւ իմ հաւրեղբաւրն` Առաքել երիցուն եւ Ներսէսին եւ Տէրպապուն, եւ այլ ամենայն
մերձաւորաց մերոց. ոչ ով չունի իշխանութիւն` ո՛չ ի զաւակաց եւ ո՛չ յազգականաց,
որ եւ ո՛չ յաւտարաց, որ զայս սուրբ գիրքս հանէ, որ թէ յանդգնի եւ հանէ` ծախելով
կամ գրաւելով, ի յահեղ դատաստանին Քրիստոսի պարտաւոր լինի Սուրբ Գէորգայ. Աստուած աւրհնի զխնամաւղ պահաւղն, ով որ սէր ունենայ
ուսանելով կամ աւրինակելով, թող Ներսէս աբեղին կամաւքն լինի, որ զխնամքն ի վերայ կալնու:
Տե՛ս
տպ. ԺԴ. դ. յիշ-ք, էջ 332:
2. 110բ (ԺԴ. դ.) Այս գրոցս վկայք են Ռստակէս երէցս վկայ, ես Ներսէս աբեղայս վկայ, ես Յակոբ աբեղայս վկայ,
ես` Սիմէոն աբեղայս վկայ, ես` Կարապետ Մալազս, ըռայիս Մսրբէկս վկայ, որ Սորբեհնցի Յովաննէս երէցն զՏումարագիրքս յիշատակ երետ յԵրկանին վանքն:
3. 165բ (ԺԴ. դ.) Ես` Յովանէս երէցս տվի զՏումարագիրքս
յԵրկանին վանքն,
ի դուռն Սուրբ
Գէորգայ եւ Սուրբ Աստուածածնին` յիշատակ ինձ
եւ իմ ծնողացն եւ զաւակացն եւ ամենայն մերձեւորաց իմոց` ի յուսմունս եւ ի
պայծառութիւն մանկանց եկեղեցոյ:
4. 15բ (ԺԷ. դ., անարուեստ նոտրգիր) Ի նուաստ ծառայ տիրացուն
Առաքելն եկի
վանք:
5. 111բ (ԺԸ. դ.) Էտինճիկի չինարի ծառին
հաստութիւնն Զ. (6) գիրկ, Բ. (2) թիզ է:
6. 64ա (նոտրգիր) Թվին Հայոց ՌՂԶ. (1647), որ էր լիութիւն
ցորենոյ ղուռիշն Ձ. (80) ըստակ էր, մէկ բեռ ցորենին, որ Ի. (20) լիտր է, Ժ.
(10) ըստակ վաճառեցաւ յԵկեղեաց գաւառն, յԵրզընկան ի Սուրբ Նիկողայոս վանիցն:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 1ա «Ասհ, աստ»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ` 64ա, 110բ:
1974
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԱՇՏԱՐԽԱՆ |
ՌՄԹ. - 1760 |
ԳՐԻՉ` Գալուստ
Ջուղայեցի:
ԹԵՐԹ` 207.
չգրուած` 1ա-3բ, 4բ, 59բ, 65ա-7բ, 75բ, 81բ-4բ, 176ա-81բ, 206ա-8բ: ՊՐԱԿ` 2+1+1-11x8 (9` 7, 11` 3)+Ա-Ժx12+1+1: ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով (զինանշան,
մահիկ` AMP գրերով): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
20,5x16: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(16x12-13): ԳԻՐ` նոտրգիր
(նմուշ` 27ա): ՏՈՂ`
33-35. գծումներ ճնշումով, գրադաշտի սահմանները սեւ մատիտով: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ մուգ շագանակագոյն կաշի, զարդաշրջանակներով,
անկիւնազարդերով. միջուկը` տախտակ. աստառը` թուղթ (Ա.` արտաքին կէսը պատռուած-հանած,
Բ.` կազմից անջատած): ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 2+2,
թուղթ, սպիտակ չգրուած, հաշուած թերթաքանակի մէջ (թ. 1-2, 206-7):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Զարդագիր`
թռչուն եւ ձուկն` 6ա: Խորագիր` մուգ եւ բաց կարմիր: Գոյներ` կապոյտ, կարմիր:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի Ա. եւ Բ. փեղկերը, մէջքը` քերծուած, եզրերը մաշուած, մէջքի ստորին
մասը պատռուած. թ. 28` հիմքը կտրուած, թանաքաբծեր` 76ա. 1-11, 196-208` ցեցակեր,
գրադաշտը` գունափոխուած, թ. 208` սոսնձուած կազմի Բ. փեղկին, կազմին, Բ. կազմաստառին,
միջուկին` ցեցի հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 5ա-47բ Գիրք Մեկնութիւն տումարի,
արտահանեցեալ եւ շարադրեալ ումեմն Յակօբա վարդապետէ Ղրիմեցոյ, զոր խնդրեաց
Թումա վարդապետն Մեծոփայ վանից աստուածաբնակ սուրբ ուխտին եւ որով կատարեաց
սիրով զհայցուածս նորա եւ գրեաց ուղիղ մեկնութեամբ:
Յորմէ նարդենիս մեղսաթաթաւ Գալուստ
չնչին պաշտօնեայս տեսանելով զխոհեմ եւ զխորագունից մեկնութիւնս կարի քաղցր
եւ յաւէտ պիտանի, ուստի ըսկսա օրինադրել եւ կասկած մտօք դեգերեմ, թէ արդեօք
կարեմ հասանիլ ի յաւարտ: Սակայն յուսամ առ ամենազօր բարերարն, զի բարերարութեամբ
իւրով օգնական լինի զիս մարդասիրութեամբն, որ զայս հասուցանեմ ի յաւարտ.
յամի Տեառն 1760, ի յԱշտարխան քաղաքի
Տե՛ս
ձեռ. 739, 58բ-77բ: Մեկնութիւն տումարի արարեալ
ի Յակօբա վարդապետէ Ղրիմեցոյ /5ա-45ա: Նորին Յակոբայ
Ղրիմեցւոյ Յաղագս տօմարական մակացութեան, թէ յորոց մարդկանէ արհեստադրեցաւ
/45ա-7ա: [Ուղերձ առ Թովմա Մեծոփեցի]/
47աբ (տե՛ս ԺԵ. դ. յիշ., Ա., էջ 181-2):
Տպ. Յակոբ
Ղրիմեցի. Տոմարագիտական աշխատութիւններ, աշխ. Ջ. Ա. Էյնաթեանի, Երեւան,
1987, էջ 188-308:
Բ. 47բ-9բ [Բոլորակք եօթներակաց] - Այս բոլորս ցուցանէ եօթներեակով պատկեր... մարգարէն
վկայէ ծագեսցի յաւուր. եւ այս այսքան:
Գ. 49բ-51ա [Հարցումն Եւսեբի ժամանակագրի առ Անատօլիս
եպիսկոպոս] - Հարց.
Ընդէ՞ր տարին ՅԿԵ. (365) օր է: Պատասխանի. Վասն զի մարդն [յ]աշխարհս բանական
շինեցաւ... (ունի չորս հարց եւ պատասխան. հմմտ. ձեռ. 2164, 329բ-49բ):
Դ. 51բ-2ա [Բոլորակ կենդանակերպացն] - Եւ տե՛ս, թէ Արեգակն եւ Լուսինն ի միում կենդանակերպի
է...
Աղիւսակը
նոր էջից եւ ամբողջական գծագրելու համար գրիչը 9 տող թողել է չգրած եւ նշել`
«Բոլորակ կենդանակե[ր]պացն եդի յառաջկոյս թղթիս, որ անսխալ ծրիցեմ»
(51ա):
Ե. 52ա-3բ Այս են Է. (7) գօտիքըն - Զայս Է. (7) աստեղս, որ շրջին ընդ կենդանակերպսն... այս
են խորհուրդք անդնդական յօդոցն, զոր յայտնեաց Աստուած իմաստնոց:
Զ. 53բ-4բ Յաղագս սուրբ առաքելոցն, զոր պասեքն կատարելոց յետ Յարութեան փրկչին եւ սուրբ առաքեալքն
կատարէին զպասեքն... Փառք ամենագէտ ստեղծողիս, որ այսքան ամենայնն լման
եւ անխուսուս ստեղծեցեր:
Է. 54բ-5բ Վասն դարուց - Յաղագս դարուց լինելութեանց, թէ որպէս եւ իցէ... այսքան
առ այս վասն աստեղաց գիտութեան եւ է:
Ը. 55բ-9ա Պատճառ լինելութեանն ամենայն գոյիցս
հուր, ջուր, յօդ, հող - Եւ ջուր է սերուն բնութեան եւ ծնդական ըստ նմանութեան
կնոջ... եւ ի ցանկութիւնս եւ ի հեշտութիւնսն մարմնոյն. եւ ի Քրիստոսի մարդասիրին
փառք յաւիտեանս յաւիտենից եւ յաւիտենիւ. ամէն:
Թ. 60ա-4բ Նախերգանք քարոզի, արարեալ ի յումեմնէ
աստուածաբան վարդապետէ - Յաղագս Քրիստոսի. Երանելի բնութիւն եւ աննախանձ բարերարութին...
եւ դասեսցէ զհաւատացեալս անուան իւրոյ ի յօրն աներեկի ի դասս յաջակողմեան
եւ ի խորանն երանաւետ. ամէն:
Ժ. 68ա-75ա (գրչափոխութեամբ) [Յաղագս երկ]նային շարժմանն, նուաստ Յոհանիսի Եզընկայեցոյ շարադրեալ
իմաստնոց բանից, ի խնդրոյ բարեպաշտ եւ երկուղազարդ պատայ[ն]ոյն պարոնտէր
Վախթանկաւ.
Տե՛ս
ձեռ. 529, 149ա-66բ: [Նախադրութիւն] 68աբ: ա/68բ-9ա: բ/69աբ: գ/69բ-70ա: դ/70ա:
ե/70աբ: զ/70բ-1ա: է/71աբ: ը/71բ: թ/72ա: ժ/72ա-3ա: ժա/73աբ: ժբ/73բ: ժդ/73բ: ժե/73բ-4ա:
ժզ/74ա: ժէ/74ա: ժը/74աբ: ժթ/74բ: ի/74բ: իա/74բ: իբ/74բ-5ա: իգ/75ա:
Վերնագրի
փակագծուած մասը յետագայի է:
ԺԱ. 86ա-113բ (գրչափոխութեամբ) Համառօտ հաւաքումն յաղագս հոգո եւ զօրութեանց նորին
Տե՛ս
ձեռ. 868, 193ա-244ա: Նախադրութիւն/86ա: ա/86աբ: բ/86բ: գ/86բ-7ա: դ/87աբ: ե/87բ:
զ/87բ-8ա: է/88ա: ը/88աբ: թ/88բ-9ա: ժ/89աբ: ժա/89բ-90ա: ժբ/90ա: ժգ/90աս: ժդ/90բ-1ա:
ժե/91ա: ժզ/91բ: ժէ/91բ-2ա: ժը/92աբ: ժթ/92բ: ի/92բ-3ա: իա/93ա-4բ: իբ/94բ-5ա (իգ.,
յաւելեալ միաւորի պատճառով համարակալումը խախտուած` ա.-ծա): իգ/95բ-6բ:
իդ/96բ-8ա: իե/98ա-9ա: իզ/99ա-100բ: իէ/100բ: իը/100բ-1ա: իթ/101աբ: լ/101բ: լա/101բ-2բ:
լբ/102բ-3ա: լգ/103 աբ: լդ/103բ-4ա: լե/104ա: լզ/104աբ: լէ/104բ-5ա: լը/105ա-6ա: լթ/106աբ:
խ/106բ-7բ: խա/107բ: խբ/107բ-8բ: խգ/108բ-9բ: խդ/109բ-10ա: խե/110ա: խզ/110աբ: խէ/110բ-1բ:
խը/111բ-2ա: խթ/112ա-3ա: ծ/113աբ:
Յաւելեալ ունի`
1. իբ. 93բ-4բ ԻԲ. Արդ, զի իւրաքանչիւր զգայութիւնքն արտաքին զգայ զյատուկ յառաջ եդեալն
իւր - Եւ ոչ զմիւսոյն, վասն այսորիկ
խորհրդի զգայութիւն ներքին...
Մայր
ցուցակում (Գ., էջ 1042) վրիպմամբ չի արձանագրուել` ձեռ. 868ի 219աբ ԻԷ. (այստեղ`
ԻԸ.) Յաղագս տրտրնջականին - Տրտնջականն է ունակութիւն իմն կարողական իմացմանն...
ԺԲ. 113բ-36ա Յաղագս առաքինութեանց հոգոյն
Տե՛ս
ձեռ. 930, 256բ-76ա: Ցանկ/113բ: [Նախադրութիւն] 114աբ: ա/114բ: բ/114բ-5ա: գ/115աբ:
դ/115բ-6ա: ե/116աբ: զ/116բ-7բ: է/117բ-8բ: ը/118բ-9բ: թ/119բ-20բ: ժ/120բ-1ա: ժա/121ա-2ա:
ժբ/122ա-3բ: ժգ/123բ-4բ: ժդ/124բ-5ա: ժե/125ա-7ա: ժզ/127ա-8ա: ժէ/128ա-9ա: ժը/129ա-30ա:
ժթ/130ա-1ա: ի/131ա-2ա: իա/132ա-4բ: իբ/134բ-6ա: իգ/136ա:
«Նախադրութիւն»ն
ունի` ա. համար, ըստ այդմ գլուխք` ա-իդ.:
136ա [Վերջաբան] - Կատարեցաւ
Յաղագս հոգոյն եւ զօրութեանց նորին եւ առաքինութեանց, ի խնդրո վարդապետին
Յովհաննու, որ կոչի մականուն Քռնեցի, ի Վերին վանքս Քռնոյ, որո
առաջնորդ էր վերոյ ասացեալ վարդապետն Յովհան եւ ձեռնատու
այսմիկ եւ այլ բազում բարեաց, որք օգտիք ի սմանէ` շնորհս վերառաքեցէ՛ք Աստուծոյ
եւ սրբոյ առաքելականի եկեղեցւոյ. եւ մեր
սղալանացս անմեղադիր լերուք:
ԺԳ. 136բ-75բ Համառօտ հաւաքումն յաղագս հրեշտակաց (հին թարգմանութիւն).
Տե՛ս
ձեռ 930, 226ա-56բ: Նախադրութին եւ Ցանկ/136բ: ա/137աբ: բ/138 աբ: գ/138բ-9բ: դ/139բ-40բ:
ե/140բ-1բ: զ/141բ-3ա: է/143ա-4ա: ը/144ա-5ա: թ/145ա-7ա: ժ/147ա-9ա: ժա/149ա-50բ: ժբ/150բ-2ա:
ժգ/152ա-3ա: ժդ/153ա-6ա: ժե/156ա-8բ: ժզ/159ա-60բ: ժէ/160բ-2բ: ժը/162բ-3բ: ժթ/163բ-8ա:
ի/168աբ: իա/168բ-70ա: իբ/170ա-1ա: իգ/171ա-2բ: իդ/172բ-4բ: իե/174բ-5բ:
ԺԴ. 182ա-8բ Արիստոտէլի իմաստասիրի թուղթ առ Աղէքսանդրոս թագաւոր. Պատմութիւն
յաղագս աշխարհի - Իսկ բազում անգամ ինձ աստուածային
ինչ եւ բարեբախտեալ... բարեբաստիկ լինել եւ երանելի, ի նմանէ ընդունի
զշնորհս:
ԺԵ. 189ա-90բ Արիստոտէլի Յաղագս առաքինութեանց
առ Աղէքսանդր թագաւորն գրեաց այսպէս արդարեւ ասէ - Գովելի
են գեղեցիքն եւ պարսաւելի գարշելիքն... ամենայն ասացելոց ներհակքն, որք
են ի պարսաւելեացն:
ԺԶ. 194ա-9ա Հաւաքումն ողջունի ի բանից մերոց վարդապետաց,
ի տառապեալ Մեսրօբայ [Գանձակեցւոյ] վարդապետէ, որպէս ասէ Տէրն. Եւ իբրեւ
մտանիցէք ի տուն, ողջոյն տաջիք եւ ասասջիք ողջոյն տանս յայնմիկ, եթէ իցէ
տունն արժանի, ողջոյնն հանգիցէ ի վերայ նոցա, ապա թէ ոչ, ողջոյն ձեր ի ձեզ
դարձցի [Մտթ. Ժ. 12-3] - Բազմագութ եւ մարդասէր է Աստուած, որ ըստ առատ ողորմութեան
իւրոյ գթացաւ... նշաւակեալ զնա յանձին իւրում:
ԺԷ. ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ ԺԹ. դ.
Ա. 76ա-81ա, 192ա-3բ, 202բ-5ա [Քարոզգիրք Սիմէօնի Երեւանցւոյ]
Տե՛ս
ձեռ. 2212, 15ա-91ա, 124ա-324բ: Ա. հատոր. միայն` թ/76ա-81ա: Բ. հատոր ա-ձը/չիք:
ձթ(ղ) /205ա: ղ-ղզ/չիք: ղէ(ղը)/202բ-3ա (203ա գրչից` «Եւ այլք այսպիսիք զորքան կամիս»)
ղը(ղթ) /203աբ (203բ գրչից` «Եւ զայլն տե՛ս ի միւս տետր, ուր ի վերայ սրբոյ Մեռոնին
յաճախ գտցես ի Ղ գլուխն»): ղթ(ճ)/203բ-4բ: ճ(ճա)/204բ (գրչից` «Եւ զայլն տե՛ս ի
միւսն»): ճա(ճբ) /192աբ: ճբ(ճգ)/192բ-3ա (193ա գրչից` «Եւ զայլն որպէս կամիս»): ճգ(ճդ)/193աբ
(193բ գրչից` «Եթէ կամիս տե՛ս ի միւս հատորն ի մեծ քարոզն Ողջունի, որ անդ»):
ճդ-ճե/չիք: Ցանկ/չիք:
Բ. 191աբ Քարոզ Ողջունի վարդապետաց արարեալ, որ է - Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի հրաման եւ պատուէր ետ...
եւ հանապազ ընդ ձեզ լիցի յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
5ա Տե՛ս խորագիրը:
47բ Այլ եւ գծօղ զանարժան սոսկ անուամբ Գալուստ պաշտօնեայս
յիշեցէ՛ք եւ սխալանացս անբասիր լերո՛ւք, եւ յիշօղքդ լինիջիք յիշեալք ի Քրիստոսէ:
49բ Գծողս յիշեցէ՛ք.
ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
85բ (գրչի ձեռքով) 1761 Մարտի 12ումն համեստաբարւոյ տէր
Սու[ք]եաս միեղենակենցաղ
քահանայիցն վասն պարօն Բարդուղիմէոսին մօրն ասաց,
թէ սորա վախճանն յետ ժամանակաց տեսնես թէ որպիսի՞ անարգանօք կու աքսորւի
ի տանէն նորա, որ այս սակաւ արձանս եղիցի վկայ. ամէն:
85ա (գրչի ձեռքով) 1764 ամի եւ յամսեանն Սեպտեմբերի
24, օրն շաբաթ, ի տօնի Գեւորքեայ զօրաւարին ընկալայ զմեծ գաւազան,
որ է իշխանութիւն ծայրագոյն. Ջուղայեցի Գալուստ վարդապետս ի տեառնէ իմմէ արհիապանծ Ստեփաննոս արքեպիսկոպոսէ Փառակեցւոյ:
85ա (գրչի ձեռքով) Ի ՌՄԻԷ. (1778) թուին եւ յամսեանն Յունիսի
23, օրն կիւրակէ, ի մէջ Սրբոյ Աթոռոյն Մեծի Քրիստոսաիջի ձեռնադրեցայ
եպիսկոպոս ի սրբազան հայրապետէն ամենայնից Հայոց տեառն Սիմէօն մաքրակեաց եւ յոգնարդիւն գերընտիր կաթողիկոսէն. Ջուղայեցի Գալուստ վարդապետս
ապարդիւն, զոր Տէր Աստուած վախճանն ի բարին եզերեսցէ. ամէն:
4ա (ԺԹ. դ.) Ես` Աստուածատուր սարկաւագս ետու զայս գիրքս տիրացու Մկրտչին:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 1բ «Գրչափորց եղեւ զայս գիրս»:
2բ «Գրչափորց եղեւ զայս գիրս եւ ի Պետրոսն անհատ», զանազան
բառեր եւ ցանկեր: 198բ «ա»:
1975
ՅԱԿՈԲ
ՂՐԻՄԵՑԻ, ՏՈՄԱՐԱԿԱՆՔ
|
ԺԸ. դար |
ԹԵՐԹ` 44. չգրուած`
44աբ: ՊՐԱԿ` Ա-Դx12
(Ա 8): ՆԻՒԹ` թուղթ,
լուսագծերով եւ լուսադրոշմով` ողկոյզ, BR: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
21,5x16,4: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն
(17x14): ԳԻՐ` նոտրգիր
(շղագրանման. նմուշ` 8ա): ՏՈՂ` 30. գծումներ
ճնշումով, գրադաշտի սահմանագծերը` կարմիր թանաքով: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, զարդաշրջանակներով.
միջուկը` տախտակ. աստառը` թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` Ա+Բ,
մաս կազմաստառի, սպիտակ չգրուած թուղթ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Գլխատառերը
վարդագոյն երկաթագիր: Գոյներ` վարդագոյն, սեւ. լուսանցակողերը` դեղին:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի եզրերը` մաշուած. կազմին քերծուածքներ, գրադաշտը` գունափոխուած,
տեղ-տեղ զանազան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա.
1ա-43բ [Տոմարականք
Յակոբայ Ղրիմեցւոյ]
Տե՛ս
ձեռ. 739, 58բ-177բ: Մեկնութիւն տումարի, զոր խնդրեաց Թումա վարդապետն Մեծոբավանից
աստուածաբնակ սուրբ ուխտին, եւ սիրով զհայցուածս նորա կատարեալ (մատիտով`
Ղրմցի) Յակոբ վարդապետի /1ա-41ա: Նորին Յակոբայ Ղրիմեցւոյ Յաղագս տումարական
մակացութեանց, թէ յորոց մարդկանէ արհեստաւորեցաւ /41ա-3ա: [Ուղերձ առ Թովմա
Մեծոփեցի]/43աբ (տե՛ս ԺԵ. դ. յիշ-ք, Ա., էջ 181-2):
Տպ. Յակոբ
Ղրիմեցի, Տոմարագիտական աշխատութիւններ, աշխտ. Ջ. Ա. Էյնաթեանի, Երեւան,
1987, էջ 188-308:
Բ. 43բ Մեկնութիւն նշանագրաց ալֆաբեթից եբրայեցւոցն,
թէ զինչ միաբանութիւն անուանցն ունիցին եւ կամ որպէս - 1. Ալէֆ, ուսումն նշանագրաց: 2. Բէթ` բնակեաց ի դմայ...
Թաւ` նշան կամ կոչումն:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 43բ «Յորում
աւուր Ծնունդ Քրիստոսի լինի, յայն աւուր է աւետումն Աստուածածնի»:
1976
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
|
ԺԷ. դար |
ԳՐԻՉ` Պօղոս
(4ա-49բ), Անանուն Ա. (51բ-74բ), Անանուն Բ. (75ա-84բ), Անանուն Գ. (85ա-96բ),
Անանուն Դ. (97ա-106բ):
ԹԵՐԹ` 108.
չգրուած` 1ա-2բ, 50ա-1ա, 107ա-8բ: ՊՐԱԿ` 2+Ա-Դx12+Ա-Բx12+10+Գx12+10x2
(խառն պրակակալմամբ): ՆԻՒԹ` թուղթ
(տարբեր), լուսագծերով եւ լուսադրոշմով` եռամահիկ, ոճաւոր խաչ` BG գրերով,
ND, A: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
20,5x14,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն
(15,5x11,5), 51-106բ` միասիւն (15,5x 9,5): ԳԻՐ` նոտրգիր
(Պօղոս գրչի` 4ա, Ա.` 55ա, Բ.` 80ա, Գ.` 86ա, Դ.` 99բ): ՏՈՂ` 34-20. գծումներ ճնշումով: ԿԱԶՄ` արաբական ոճի. դրոշմազարդ մուգ կարմիր, մէջքը`
դեղին կաշի, դռնակով, փեղկերի կենտրոններում ձուածիր դրոշմուածքներ. միջուկը`
ստուարաթուղթ. աստառը` ծաղկաթուղթ, դռնակի աստառը` կապոյտ թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 2+2, թուղթ, սպիտակ չգրուած, հաշուած թերթաքանակի
մէջ (թ. 1-2, 107-8):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Կիսախորան`
4ա: Լուսանցազարդ` բուսական: Զարդագիր` հանգուցային, թռչնային (52ա): Խորագիրք`
կարմիր Գոյներ` կարմիր, կապոյտ, մանուշակագոյն, վարդագոյն (ճակատազարդը
չնկարած` 52ա, խորագիրը չգրած` 52ա, 94բ, զարդագիրն անաւարտ` 52ա):
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի Ա. փեղկի վերին ձախ անկիւնը սեւացած, մէջքի վերին մասը պատռուած,
եզրերը` մաշուած, տեղ-տեղ քերծուած. գրադաշտը գունափոխուած, յատկապէս`
97ա-106բ, որոշ թղթեր խունացած, տեղ-տեղ` զանազան բծեր եւ հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 4ա-49բ [Տոմարականք Յակոբայ
Ղրիմեցւոյ]
Տե՛ս
ձեռ. 739, 58բ-178ա: Մեկնութիւն տումարի, զոր խնդրեաց Թումա վարդապետն Մեծոփայ
վանաց աստուածաբնակ
սուրբ ուխտին, եւ սիրով զհայցուածս նորա կատարեալ Յակոբ վարդապետն Ղրիմեցոյ.
Աւգնեա՛ Յիսուս/4ա-46բ, 49աբ*: Նորին Յակոբայ վարդապետի Ղրիմեցւոյ Յաղագս
տումարական մակացութեան, թէ ի յորոց մարդկանէ արեստաւորեցաւ/46բ-8բ:
[Ուղերձ առ Թովմա Մեծոփեցի]/48բ (տե՛ս ԺԵ. դ. յիշ-ք, Ա., էջ 181-2):
Տպ. Յակոբ
Ղրիմեցի. Տոմարագիտական աշխատութիւններ, աշխտ. Ջ. Ա. Էյնաթեանի, Երեւան,
1987, էջ 188-308:
* 27ա
էջում պակաս հատուածը լրացուած 49աբ էջերում:
Բ. 51բ-74բ [Բանք Վարդանայ Արեւելցւոյ]
1. 51բ-73բ [Մեկնութիւն Հնգամատենին արարեալ Վարդանայ
վարդապետի]
Տե՛ս
ձեռ. 1139, 2ա-102բ: 1. Նախադրութիւն/51բ: ա/52ա-4ա: բ/54ա-73բ: 2-5/չիք:
2. 73բ-4բ ՅԱշխարացուցեն է (լս.) - Եւ գետ ելանէր յԵդեմա`
ոռոգանել զդրախտն... զոր աւրէնքն հրամա[յ]է պսակս դնել շուրջ /// (թափուած):
Գ. 75ա-84բ [Թուղթ պատասխանւոյ առ Գրիգոր Կեսարացի] - [Տ]աճար գոլով յիմաստի / Սիրով ծըրեմ տըրակ վեհի...
Եւ արդ, սոյնպիսի այրքս ցանկալի խնգեալքս յերկնաոր Հորեն յաւիտեանս.
ամէն: Հայր մեր, որ յերկինս, սուրբ եղիցի՛՛
Դ. 85ա-96բ [Մեսրոպայ Վայոցձորեցւոյ Պատմութիւն
սրբոյն Ներսէսի հայրապետին Հայոց]
Տե՛ս
ձեռ. 702, 4ա-126ա: ա-բ/չիք: գ/85ա-8բ (///սկ. թերի` «Վաղ հասի՛ր Գնելո. մի՛ դարձուցանէր...):
դ/88բ-92ա: ե/92ա-4բ (Յաղագս շինելո յԱրշակուան քաղաքին...): զ/94բ-6բ («անգանէր
ի վերա զօրացն պարսից եւ խու»///(շար. թափուած): է-իբ/չիք:
Ե. 97ա-9բ [Պատմութիւնք]
1. 97ա [Արքայացանկ] -
/// (սկ. թերի) Խօսրով` հայրն մեծին
Տրդատայ: Թագաւորէ
Տրդատ ամս ԾԶ. ...
2. 97աբ Պատմութիւն Բագրատունեացն, որ յԱնի
թագաւորեաց - Աշոտ` որդի Սմբատայ, թագաւորէ
Հայոց ամս Ե. (5)...
3. 97բ-9բ Աշխարհ Հայոց է այս պատմութիւնն - Նախ քան զամենայն խնդրեսցուք զեղեալքս զԷն...
Զ. 99բ Հարանց վարք (լս.) - Արդ, հրաժարեալ
ոմն յաշխարհէ` լինել կրօնաւոր...
Է. 101ա-6բ [Առակք Վարդանայ Այգեկցւոյ]
ա. 101ա Իմաստասէր մի կոչէին ի սեղան...
բ. 101ա Իմաստասէր մի կոչեաց ի ճաշ փառաւոր...
գ. 101աբ Իմաստասէր ոմն աղքատ ունէր ծոյլ որդի մի...
դ. 101բ Իմաստասէր ոմն ետես զմեծատանն որդին...
ե. 102ա Իմաստասէր մի կաղ երթայր ուրախութեամբ...
զ. 102աբ Եւ արդ, ահա իշխան մի գեղեցիկ...
է. 102բ Է կենդանի մի, որ լաւանա զորովայնն...
ը. 102բ-3ա Ասաց ի առակաց, թէ աղքատ երէց մի գնաց մօտ առ
մսագործն...
թ. 103ա-4ա Ասաց ի յառակաց, թէ միայնակեաց մի հետ սատանայի
ուխտ եդիր...
ժ. 104ա Ասէ առակ, թէ թագաւոր մի կայր, որ ունէր սիրելի
օձ մի...
ժա. 104աբ Էր միակեց մի ի սահման գեղջի միոյ...
ժբ. 104բ-5ա Էր միակեց մի, որ արար շնութիւն խուցն իւր...
ժգ. 105աբ Էր միակեցի, որ արար Գ. տարի շնութիւն, եւ հայր
վանացն...
ժդ. 105բ-6ա Այս Բ. (2) առակս մի են - Այր կին մի ունէր, տղայ
մի. եւ սկսաւ տղան գողանալ...
ժե. 106աբ Գա վաճառական մի ի քաղաք մի, հանգեաւ...
ժէ. 106բ Մուկ մի գնաց մօտ առ ուղտն եւ ասէ. Տուր ինձ հրաման...
շատ մարդ կայ, իրմէն մեծին հետ կու մաքառի, զետ մուկ կու խայտառակի:
ՅԱՒԵԼԱԳՐԻՒԹԻՒՆ,
ԺԷ. դ.
Ը. 3ա [Տոմարական] - Յառաջին թվականութեան հայոց վերադիրն իրեք էր, եօթներեակն
չորս էր, հասարակածն Ահկի ԺԳ. (13), Յայտնութիւնն Արացի Լ. (30), օրն շաբաթ,
լրումն Զատկի Է. (7) օրն կիրակի էր:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
46բ Եւ զգծող,
որ յիշեսցես, զի եւ դու յիշեալ լիցիս:
48բ Անարհեստ
գրիչս զՊօղոս յիշել ի Տէր:
49բ Զսակաւ
բանս ընթերցի՛ր եւ զպակասաւորս ի բժշկաց զգըծողս յիշեցէ՛ք Հայր մեղայիւ եւ
թողութիւն մեղաց հայցեցէ՛ք ի Քրիստոսէ, զի սորա օրինակն խ[ի]ստ ըստուգաբան
էր, զի հայրապետին մերո, քաջ հռետորին Յակոբա Ղրիմեցոյն իւր
ձեռաց գրոյն է նշաւակած:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 3ա
«հաւաքական»: 106բ գրչախաղ:
1977
ՅԱԿՈԲ
ՂՐԻՄԵՑԻ, ՏՈՄԱՐԱԿԱՆՔ
|
ԺԸ. դար |
ԹԵՐԹ` 87. չգրուած`
1աբ, 2աբ, 86ա-7բ: ՊՐԱԿ` 1+1+Ա-ԺԱx12(Ա
9, Բ, Գ` չիք, Թ 8, Ժ, ԺԱ 4): ՆԻՒԹ` թուղթ
(մանրանկարների ներդիրները` կարմիր), լուսագծերով եւ լուսադրոշմով` երեք
շրջանագիծ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
19,8x13,9: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(15,5-9): ԳԻՐ` նոտրգիր
(նմուշ` 61ա): ՏՈՂ` 29. գծումներ
ճնշումով, գրադաշտի սահմանագծերը կարմիր թանաքով: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ բաց շագանակագոյն կաշի. միջուկը`
տախտակ. աստառը` կապոյտ կտաւ, մասն պահպանակի. լուսանցակողերը նարնջի:
ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 2 (Ա.-Բ.)+2 (Գ.-Դ., Ա., Դ. մաս կազմաստառի), կապոյտ
թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով (թագ, վերը` 1808):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Յակոբ
վարդապետ Ղրիմեցի` 2բ: Կիսախորան` 3ա, կետրոնում բոլորակի մէջ` Յիսուս
Քրիստոս, ներքեւի ձախ կողմում` Մայր Տեառն, աջում` Սուրբ Յովհաննէս: Լուսանցազարդ`
բուսական (3ա, 78բ): Զարդագիր` թռչնագիր 78բ: Խորագիրք` կարմիր: Գոյներ` կարմիր,
կապոյտ, սպիտակ, դեղին, նարնջի, մանուշակագոյն, սեւ, կանաչ ոսկի:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
ԺԸ. դարի կազմի եզրերը մաշուած, մէջքը քերծուած. Բ. եւ Գ. պրակներն ընկած,
նորոգած` պահպանակները նոր (1808ից յետոյ), նախապէս սոսնձած թ. 1 եւ 2ը
(հաւանաբար նոյն միջավայրի այլ ձեռագրի թերթի (2ա) գիրը ծածկած չգրուած
թղթով, Մաշտոցեան Մատենադարանի նորոգման բաժնում թերթերն իրարից առանձնացրած,
գրադաշտը թեթեւակի գունափոխուած, եզրերը` խոնաւութիւն տեսած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա.
3ա-85բ [Տոմարականք
Յակոբայ Ղրիմեցւոյ]
Տե՛ս
ձեռ. 739, 58բ-77բ: Մեկնութիւն տումարի, զոր խնդրեաց Թումայ վարդապետն Մեծոփայ
վանից աստուածաբնակ սուրբ ուխտին եւ սիրով զհայցուածս նորա կատարեալ Յակոբ
վարդապետի Ղրիմեցւոյ. Օգնեա՛ Տէր իմ Յիսուս Քրիստոս/3ա-78ա: Նորին Յակոբայ
վարդապետի Ղրիմեցւոյ Յաղագս տումարական մակացութեան, թէ ի յորոց մարդկանէ
արեստաւորեցաւ /78բ-85բ: [Ուղերձ առ Թովմա Մեծոփեցի]/85բ (տե՛ս ԺԵ. դ. յիշ.,
Ա., էջ 182):
Տպ. Յակոբ
Ղրիմեցի. Տոմարագիտական աշխատութիւններ, աշխտ. Ջ. Ա. Էյնաթեանի, Երեւան,
1987, էջ 188-308:
Բ. 2ա [Աստուածաբանութիւն] - ///[ամեն]եսին
եւ ամենեսեան ի մեզ: Ի վերա այսր եւ մաղթեմք Աստուծոյ... ի լուր մեծի եկեղեցւոյդ
ճշմարիտ եւ հաստատուն երեւելոյ նախագրեալ Աստուծաբանութեանդ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
78ա Եւ զգծօղս
յիշեա՛, զի եւ դու յիշեալ լիցիս. ամէն:
1978
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
(Բաղկացած
է 2 տարբեր ձեռագրերից)
ԹԵՐԹ` 143: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, զարդաշրջանակներով «ՊՕՂՈՍԻ Է» գրութեամբ (Ս եւ Ի կցագիր). միջուկը` տախտակ. աստառը` թուղթ, լուսանացակողերը`
կարմիր:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ` Ա. (հաշուած թերթաքանակի մէջ` թ. 1) + Բ., ստացուած ընդլայնակի եւ
ընդերկայնակի հատումով.
Պհպ. Ա. [Յիշատակարան], ԺԷ. դ., Թուղթ,
19,5x14 (նմուշ` 1ա)
1ա (բոլորգիր, միասիւն, եզրահատումից տառերը
կտրուած) Ըստեփանոսին, կողակցին Սառի///, եղբայրն Սարգիսին, կողակցին Եղի///ին
որդին տէր Առագելին, տէր ///րին, կողակցին` Եղիսին, Զիլու///լղայթին, կողակցին`
Էպատին, [Մո]ւրատին (՞), կողակցին` Թուրվանտին, [Յ]օվանէսին, 0վայսափին,
Յարութիւնին, Այվազին, Գալու[ս]տին, Մխիթարին, Քօչարին, Խաչօին, ե[ւ] մեծ
մամուն` Վարթխաթունին, բերան մի ողորմի ասացէ՛ք ինձ` մեղայոր գրչիս տէր
[Ղազարին] (՞):
Պհպ. Բ. ԺԶ. դ., Թուղթ (լուսագծերով եւ լուսադրոշմով),
19,5x14 (նմուշ` Բա)
1. Բա (բոլորգիր, միասիւն) [Քուչակի խաղեր].
«Ըսպանիայ աղէկ ըղդայ տեղ է դայ, / գերեզման Տեառն Յակոբ ///այ. Տրտադ եւ ս[ու]րբն
Գրիգոր եկին, հուր եղան Հռոմայ. / ԴՃ մարդ անդ թողին, ԴՃ. առին եւ բերին: Ֆռանգն///
իւր կամաց վերայ յել կու տայ /ծօվէն դուս կու գայ: /// Թէ երթամք Երուսաղէմ
առնումք, այլազգի ձեռն չի մնայ. / շուրջ գանք Շայրըստան մտնեմք միչ Թարվէզ, որ
գեղ չի մնայ: Էլնունք Խորասան էջնումք այլ ազգաց (մի քանի բառ մելանով ջնջած)
բարձեր կայ ի դայ, / էջնունք ի Էջմիածին Տէր եբեր կամար ի վերայ: / Ես եմ Քուչաք
Վանեցի, ի գեղջէն Հառակոնիսայ: / Լցվեր եմ Ճ. (100) տարի, այլ չիք/// մտիս
ի վերայ, / ով ինձ ողորմի մի տայ, ողջ կենայ իւր կամաց վերայ. Հայր մեր որ (այլ
ձեռքով) Այս է Քուչ[ա]քի խաղե[ր]»:
Տե՛ս
տպ. Քուչակ. Տաղ ի վերայ Մոսկովու թագաւորին. - Հայ գրականութեան քրիստոմատիա,
8րդ դասարանի համար կազմեց Ա. Մնացականեան, Երեւան, 1970, էջ 176:
2. Պհպ. Բաբ (երկսիւն)` [Պատմութիւն պիղծ թութունին] - [Քրի]ստոնէայք
ականջ արէ՛ք, / [Լ]սէ՛ք թէ ինչ պիղծ է թութուն... Արի՛ ել, այդ չէ քեզ տու[ն]
(՞):
Տպ. Ուշ
միջնադարի հայ բանաստեղծութիւնը (XVI-XVII դդ.), աշխտ. Յ. Սահակեանի, հտ.
Բ., Երեւան, 1987, էջ 643-5:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` Ա. կազմաստառ`
«բաբ, բեբ, բէբ, ի վարանեալ սրդ»: «Գին յաւաստի /// աւգեալ», «Հուրիլայ, աբուսիմայ,
շամաւալայ Յիսուս գտրեա՛ զտողս ծառայի քոյ. հաւկիտին վերայ գրի տուր թող»:
«Մեղայ վարանեալ սրտիւ դառնացեալ դիմօք»: «Փառք քեզ թագաւոր փառ[ա]ց, մի՛ թողուր
ստպւած (՞) մի տար չար կամին, մի մատնէր ձեռն յանօրինաց, որդին Սողոմոն Դաւիթ
մարգարէն թէ ապրեցոյ»: 1ա «Ե. (5) ղուռոշ տվիք մէղաւ»: «Առագել կա»: Բ. կազմաստառ`
«Ես զիս դրի հազար տարուբ», այբուբեն, «Ես եմ Քուչաք Վանեց[ի] ի գեղջ է Հառակօնիսա[յ]»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ` 1բ,
Բ. կազմաստառին` տաճար, կենտրոնում. «Ես Ալէքսանս շինեցի»:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմին, պահպանակին եւ աստառին ցեցի հետքեր, քերծուածներ, եզրերը մաշուած,
կապիչներն ու գամերն ընկած, լուսանցակողերը մասամբ գունաթափ:
ՁԵՌԱԳԻՐ
Ա.
ԻԼՈՎ |
ՌԾԴ.-ՌԾԵ.
- 1605-6 |
ԳՐԻՉ` Անանուն
Ա. (2ա-99բ, 102ա-117ա), Անանուն Բ.` լրացնող (100բ-101բ):
ԹԵՐԹ` 117
(1-117). չգրուած` 33բ, 100ա: ՊՐԱԿ` 1+Ա-Ժx12
(Ա 11, Գ, Դ, Թ 14, Ե 10, Զ 13, Ժ 4): ՆԻՒԹ` թուղթ,
լուսագծերով եւ լուսադրոշմով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
20x13,8: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (19x9): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` Ա.` 69ա, Բ.` 100բ): ՏՈՂ` 32-36:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Լուսացազարդ բուսական
(28ա): Խորագիրք` կարմիր, մանուշակագոյն, Գոյներ` վարդագոյն, սեւ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. լուսանցները խոնաւութիւնից խունացած,
գրադաշտը գունափոխուած, թ. 1-2-ը ցեցակեր, ԺԹ. դարում նորոգուած ձեռագիր
եւ տպագիր գրքի պատառիկներով. թանաքի ճապաղում` 16ա, զարդագրերն չգրուած,
անաւարտ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա.
2ա-8բ [Պարզատումար]
- Զմուտ հինկհարիւրակիս այս (մի
բառ անընթեռնելի)
հայոց մեծ թվականն...
Բ.
9ա-14ա Հրամանք Գէորգ վարդապետի
եւ ծառա[յա]բար կատարումն Յակովբայ աշակերտի Ղրիմեցոյ
- [Ի] հրաման հարկի
րաբունոյդ իմոյ եւ վարդապետաց պետի, քաջ փաղէրայի Գէորգ
վարդապետի,
Թորգոմեանս
տոհմի եւ հայկազեան սեռի, ընկալայ հնազանդ ծառայս քո եւ աշակերտ Յակոբս
Ղրիմեցի...
բ.
13ա-4ա Յաղագս
կենդանակերպիցն - Արդ, ի ծննդեանն Քրիստոսի ամ նահանջի էր, եւ կարիճն տանուտէր...
Բ. միաւորը
տպ. Յակոբ Ղրիմեցի. Տոմարագիտական աշխատութիւններ, աշխտ. Ջ. Ա. Էյնաթեանի,
Երեւան, 1987, էջ 177-87, ձեռ. D:
14ա-5ա յաւելեալ ունի.
1. Եւ զայս ծանի՛ր,
զի թվին Հայոց ՌՁԳ. (1634) եւթներեակն Գ. վերադիրն Թ. ...
2. Կա՛լ ՑՄՁԹ.
(6289), զհայ թվականն ի վերա բե՛ր, եբրայեցւո[ց]ն է, որով նոքա վարին...
3. [Բոլորակք] - «Յամիսն Լ.
(30) հետ պատէ՛ զերկինքն», «Շնահաւոր աստղ», «Յունաուար ամսոյն հաշուեա՛, ուր
եւ իցես եւ գնա՛...»:
Գ. 15բ-7բ Քերականութիւնս կոչի Եւթնագրեանք, զուգեալ ի Դաւթա փիլիսովփայէ,
ի Հոռոմայ վարդապետէ կոչեցեալ անուն Փիւնիկ. եւ են այսոքիկ - [Գ]իրք Է, ա, ե, է, ը, ի, ու, օ զուգին այսպէս... զի գիր
Էն Է. (7) աւր արաչութեանց:
17բ Բոլորակ,
որի կետրոնում` «Ընթերցուած/// ելեաց» (ջնջուած):
Դ. 18ա-24ա [Պ]ատմութիւն Ադամայ եւ Եւայի նախաստեղծացն եւ վախճանելոյ նոցա
- [Յ]ետ այսորիկ, զկնի ելանելոյ նոցա ի դրախտէն... համբարձաւ
յերկինս հանդերձ հրեշտակապետաւք, գոհանալով եւ փառաւոր առնելով զԱստուածն.
եւ նմա [փառք]:
23ա Վերեւից
մէկ տող փակցուած թղթի տակ է:
Ե. 24բ-33ա Այս է իմաստութիւն Խիկարայ դպրապետի
եւ Սենեքարիմա արքային Ասորոց եւ քերորդւոյն իմոյ Ադանա, եւ սպանումն
Խիկարայ, եւ փարաւոնի` արքային Եգիպտացւոց եւ պատասխանիք Խիկարայ.
ով զայս գիրս կարդայ եւ ի միտ առնու` ամք կենաց նորա յաւելուն եւ ի մեծ հասանին:
Խրատք Խիկարայ, զոր ասաց եւ ուսոյց զՆաթան
Տե՛ս
ձեռ. 464, 40ա-56ա: ա/24-5ա: բ/25ա-8ա: գ/28ա-32ա: դ/32ա-3ա:
Տպ.
«Պատմութիւն եւ Խրատք Խիկարայ իմաստնոյ», Երեւան 1969, էջ 137-172, ձեռ.
C1:
Զ. 34ա-94բ [Տոմարականք Յակոբայ Ղրիմեցւոյ]
Տե՛ս ձեռ. 739, 58բ-77բ: Մեկնութիւն տումարի, զոր խնդրեաց
Թումա վարդապետ Մեծոփավանաց աստուածաբնակ սուրբ ուխտին եւ ես` սիրով զհայցուածս
նորա կատարեալ Յակոբ վարդապետի Ղրիմեցոյ. Աւգնեա՛ հոգի Աստուած/34ա-91ա:
Նորին Յակոբայ Ղրիմեցւոյ Յաղագս տումարական մակացութեանս, թէ յորոց մարդկանէ
արհեստաւորեցաւ /91ա-4բ: [Ուղերձ առ Թովմա Մեծոփեցի]/94աբ (տե՛ս ԺԵ. դ.
յիշ., Ա., էջ 181-2):
93բ ներքեւի
21 տողը շղագրանման նոտր: Տպ.` Յակոբ Ղրիմեցի. Տոմարագիտական աշխատութիւններ,
աշխտ. Ջ. Ա. Էյնաթեանի, Երեւան, 1987, էջ 188-308:
Է. 94բ-5բ Տումար արքայական, որ է յոյժ դժուարիմաց, բայց միայն վարժիցն - Արքայական հասարակութիւն սոյնպէս արա՛... Եւ առ մի
մի թաւալումն Շ. Շ. (500) ասպարեզս ընթանա առաջ խոյացումն:
Ը. 96ա Ցանգ մատենիս - Յաղագս վիմին... Յաղագս թղթոյն, որ ի պապէն առ բարեպաշտ
թագաւորն Հայոց Հեթում:
Թ. 96բ-9բ Մխիթար քահանայի Սկեւռացոյ պատասխանիք յաղագս համապատուութեան
ԲԺ.ան (12) առաքելոցն. ընդդէմ այնոցիկ, որք նուազ ասեն զմետասանսն իշխանութեամբ
քան զՊետրոս - [Ա]նհասանելի եւ անծանաւթ
ծոցոյ ծնունդ միայնոյ Հաւր միածին Որդին, որ է լոյս փառաց... այլ որքան տա նմա
իշխա /// (թափուած):
Ժ. 100բ-7ա [Աբուսայիդայ] Յաղագս կազմութեան մարդոյն
Տե՛ս
ձեռ. 466 (Գ), 222ա-37ա: Նախաբան/100բ-2ա: ա/102ա-3ա: բ/103աբ: գ/103բ-4ա: դ/104աբ:
ե/104բ-5ա: զ/105աբ: է/105բ: ը/105բ-6ա: թ/106աբ: ժ/106բ-7ա: ժա/107ա: ժբ/107աբ: ժգ/107բ:
ժդ/107բ-8ա: ժե/108աբ: ժզ/108բ-9բ: ժէ/109բ-11ա:
106ա
ստորին 8 տողը շղագրանման նոտր:
ԺԱ. 111ա-7ա Վասն բնութեան մարդոյն - Ի չորից գոյացեալ ասի մարդն, զի չորք պատճառք են... Իմաստութեանց
տուողին փառք յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
33ա [Գ]րեցաւ Խիկարս եւ խրատքս եւ
պատմութիւնս Խիկարայ եւ իմաստութիւնն ի թուին ՌԾԵ. (1606), ի Սեպտեմբերի ԻԴ.
(24), յաւուրս չորեքշաբաթի:
Միայն
այս տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք, Ա., էջ 198:
117ա [Գ]րեցաւ մարդակազմութիւնս ի թվին Հայոց Ռ. եւ ԾԴ.
(1605), ի քրիստոսապահ քաղաքս Իլով, ի կաթուղիկոսութեանն
տէր Գրիգորին եւ արքեպիսկոպոսութեանն
տէր Աւաքին, ի դուռն
Սուրբ
Աստուածածնին: Ձե/// (չշարունակուած):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ
ՅԵՏԱԳԱՅԻ
2. 117բ Թվին ՌՃՀԸ.
(1729) յաւուր կիրակէի Խաչգիւտին Հայրապետ վարդապետն առ Քրիստոս փոխեցաւ, յիշեցէ՛ք եւ Աստուած
ողորմի ասացէ՛ք. ամէն:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 45բ սեւ, կլոր, կցագիր. «ՅԻՍՈՒՍԻ ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ ԲԱՂԴԱՍԱՐ ՔԱՀԱՆԱՅ
(՞) ԲԱՂԻՇԵՑԻ ՌՃՁԷ. (1738):
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 3ա «Գիրիչ փորձեաւ, ասպաքառ»:
19ա, 20ա «աաա սանս»: 117բ «Թվին ու, գրչայփորց առ»:
ՁԵՌԱԳԻՐ
Բ.
|
ԺԳ. դար |
ԳՐԻՉ` Թորոս Վահկայցի: ՍՏԱՑՈՂ` Աստուածատուր
վրդ:
ԹԵՐԹ` 26 (118-43): ՊՐԱԿ`
1-3x11 (3` 4): ՆԻՒԹ` թուղթ:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 20x13,8: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն
(17x11): ԳԻՐ` բոլորգիր
(նմուշ` 130բ): ՏՈՂ` 27:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Ճակատազարդ` 118ա: Լուսանցազարդ`
թռչուն (118ա): Զարդագիր` հանգուցային (118ա): Գոյներ` շագանակագոյն:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. ԺԹ. դարում նորոգուած`, եզրահատուած,
գրադաշտը թեթեւակի գունափոխուած, թերթերը` խունացած, թ. 141-3` ցեցի հետքեր,
սեւ մելանի ճապաղում` 126բ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա.
118ա-39բ Յայտնութիւն
սրբոյն Յովհանու առաքելոյ եւ աստուածաբան աւետարանչի
- Յայտնութիւնն Յիսուսի
Քրիստոսի, ի ձեռն որոյ
ետ Աստուած ցուցանել... Շնորհք Տեառն Յիսուսի Քրիստոսի
ի վերա ամենայն սրբոց. ամէն:
Բ.
140ա-3ա Հանգիստ երանելոյն Յովհաննու
առաքելոյ եւ աւետարանչի - Էր ընդ եղբարս երանելին Յոհանէս
մեծաւ ուրախութեամբ ի Տէր... աւանդեաց զհոգին ի ձեռս Յիսուսի Քրիստոսի,
այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ
ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
139ա
Քրիստոս Աստուա՛ծ, որ վասն փրկութեան մերոյ եղեր գառն եւ մատեար պատարագ Հաւր
վասն հաշտութեան մերոյ, եւ այժմ աղաչեմք զքեզ քոին փրկագործ խորհրդովն եւ սուրբ
առաքելոյն Յոհանու եւ սրբոյ Աստուածածնին
եւ ամենայն ժառանգաւորաց սրբոյ քաղաքին բարեխաւսութեամբ, փրկեա՛ յեւթն
հարուածոցն եւ ի թիւնից վիշապին զԹորոս գրիչ Վահկայցի,
եւ իմովք սեռիւք եւ ծնընդովք եւ զուսուցիչս, եւ զամենայն լսաւղսդ եւ զընթերցողս
եւ զամենայն հաւատացեալս եւ զփափագող սուրբ գրոցս զԱստուածատուր
վարդապետ յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս Աստուած մեր, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս յաւիտենից.
ամէն:
143ա
Աւրհնութիւն, որ կարդայ, / գովութիւն` որ լսէ, / փառք տուողին / եւ յիշատակ
գրչիս. ամէն. ամէն:
Տե՛ս
ԺԳ. դ. յիշ-ք, էջ 541. 1283 թ. ներքոյ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
2. 143ա (ԺԶ. դ., անարուեստ բոլորգիր)
Եւ զՅոհաննէս սարկաւագս
յիշեսջիք ի Քրիստոս, եւ Աստուած զձեզ յիշէ, եւ որ մեղաց թողութիւն ինձ գրէ`
եւ իւր. ամէն:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 143բ` «Ֆրանկ տէր Բարդողիմէոսն ասաց,
թէ Ոհանէս աւետարանչին
Ափաւ
Գալիփսիս կասին», «Այս ծառայի Աստուծոյ տէր Մարկոսն», «Այս ծառայի
Աստուծոյ Աբրահամին», «Նարեկ իմ ի քաղաքի մի կերան»: Բաբ.
այբուբեն, զանազան տառեր:
1979
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
|
ԺԴ. դար |
ԳՐԻՉ, ՍՏԱՑՈՂ` Ստեփաննոս
եպիսկոպոս: ԾԱՂԿՈՂ` Ղազար:
ԹՈՒՂԹ ԿՈԿՈՂ` Ղազարոս:
ԹԵՐԹ` 443.
չգրուած` 418բ-9բ: ՊՐԱԿ` 1+Ա-ԼԸx12
(Ա 8, Բ, ԽԱ, ԼԷ 11, ԼԶ 4): ՆԻՒԹ` թուղթ,
դեղնաւուն, լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
26,5x19: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն
(20x14): ԳԻՐ` բոլորգիր
(նմուշ` 173բ): ՏՈՂ` 25. գծումները
ճնշումով: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ
շագանակագոյն կաշի, դռնակով, երեք կապիչով, Ա. եւ Բ. փեղկերին ճնշադրոշմներ`
Ա. փեղկ` «ԶԱՔԱՐԻԱՅ ԾԱՌԱՅ ՅԱՍՏՈՒԾՈՅ» (շրջանակի
մէջ)` 5 հատ, Բ. փեղկ` «ՏԷՐ ՂԱԶԱՐ ԾԱՌԱՅ
ՅԱՍՏՈՒԾՈՅ» (ոճաւոր բազմակեան մէջ)` 24 հատ, միջուկը` տախտակ.
աստառը` կապոյտ կտաւ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 1+1,
սպիտակ. չգրուած թուղթ, լուսագծերով, հաշուած թերթաքանակի մէջ (թ. 1,
443):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Դաւիթ
մարգարէ` 2բ: Կիսախորան` 3ա: Ի լուսանցս` Ստեփաննոս Նախավկայ` 13ա, Պետրոս
(Պօղոս)` 22բ, Յովհաննէս (եւ Յակոբու) առաքեալ` 30ա, Յովնան մարգարէ ի երախ
կիտի` 81բ, Տեառնընդառաջ` 90ա, Աբրահամ` 173բ, Տաճար եւ Իջումն Սուրբ Հոգւոյն`
266ա Լուսանցազարդ` բուսական, տաճար, յուշկապարիկ (55ա, 66բ, 124ա, 249բ),
թռչուն, այծեամ (127ա), մտացածին կենդանի (138բ): Զարդագիր` մարդ, ձուկն, թռչուն,
հանգուցային: Սկզբնատողերը` կարմիր: Գոյներ` մուգ եւ բաց կարմիր, մուգ եւ
բաց կանաչ, դեղին, նարջի, սեւ (կիսախորանի` 226ա, գլխազարդի` 420ա, տեղերը
բաց` հետագայում լրացնելու համար):
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի եզրերը` մաշուած, կազմաստառը եւ կաշին` պատռուած, դռնակի կաշին կծկուած,
ցեցի եւ խոնաւութեան հետքեր, թ. 287ի արտաքին լուսանցի վերին կէսից աւելին
կտրած-հանած` գրադաշտը վնասելով, գրադաշտը` գունափոխուած, թանաքաբիծ`
293բ, 187բ, 261ա, թուլացած. մի քանի անգամ նորոգած (վերջինը` Ի. դարի վերջ),
թերթերի եզրերն ամրացրած, մէջքն այլ կաշուով նորոգած, կապիչները նոր (Ի.
դ.):
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա.
2ա-401բ [Տօնապատճառ
Սամուէլի Կամրջաձորեցւոյ]
-
2ա [Ցանկ գրոյս] - /// [Ե]կեղեցւոյ ԽԶ... Տարէմտին
ԿԷ: [Ե]ւ այլ բան շահաւետ
եւ օկտակար
հաւաքեալ ի սմայ (սկ. թերի):
ա. 3ա-13ա [Դաւթի մարգարէին եւ
Յակոբայ առաքելոյն] - Սկիզբն տաւնից եւ հոգեւոր ուրախութեանց ամենայն...
(թերթ ընկած)
|10բ| եւ բուրեաց հոտ նորա եւ ելից զառաք /// (թերթ ընկած) |11ա| [Յ]ակոբա գրելոյն փախստական
առնել... (կրկն. 420աբ):
Կից ունի`
12բ-13ա «Այլուստ - Մարկիոն Պոնդացի էր ի ժամանակս Հագիանոսի...
420աբ
կրկնուած` «Սկիզբն տաւնից եւ հոգեւոր ուրախութեանց ամենայն հաւատացելոց
է տօն ծնընդեան եւ յայտնութեան Տեառն... եւ դարձեալ, զի ի մի եկին մարգարէք
եւ առաքեալք ի ծնունդն Քրիստոսի, որպէս ասէ առաքեալ, արար զերկոսինն մի»:
բ. 13ա-22բ Ի յիշատակ սրբոյն Ստեփան[նոսի], ասացեալ
սուրբ վարդապետաց - Աստուածազարդ շուք տաւնիս լուսակազմ...
գ. 22բ-30ա Պետրոսի եւ Պաւղոսի գլխաւորաց առաքելոցն
Քրիստոսի - Յաստուածատուր
սքանչելեացն բազումք են, զուր իմանամք եւ բանիւ ասել անկարանամք...
դ. 30ա-37բ Յոհաննու եւ Յակոբա որդոցն Որոտ[ման] - Աստուածահրաման
պատուէր ունէր Իսրայէլ զսկիզբն...
ե. 38ա-47ա Յաղագս Յայտնութեան Ճրագալուցին - Ըստ
աստուածագործ նորո արարչութեանս հիմն եւ արմատ է...
զ. 47ա-66բ Երկրորդ աւուրն ասացեալ Յոհաննու Հայոց
վարդապետի (մինչեւ Ը. օրը) - Սկիզբն ամենայն տօնից աստուածայնոց...
է. 66բ-76բ Անանիա Հայոց վարդապետի դրուատ ի սուրբ
Մկրտիչն Յովաննէս Անապատականն ասացեալ - Յաղագս Յովաննու փոքր ինչ շարադրեսցուք:
ը. 77ա-79բ Եւ թէ վասն ինչ պատճառի այս երեք տօնքս
կարգեալ են զկնի տէրունեան Յայտնութեանն` Պետրոսի հայրապետին եւ Անտոնի
Անապատականի եւ բարեպաշտ թագաւորին Թէոդոսի - Արդ,
Յակոբոս եղբայրն
Տեառն...
թ. 79բ-81բ Յաղագս առաջաւորի պահոցն - Յոլովք են բանք վասն...
ժ. 81բ-89բ Անանիայ վարդապետի ասացեալ ի խորհուրդ
Յունանու մարգարէի եւ յԱդամ եւ ի Քրիստոս եւ ի կամաւոր չարչարանս եւ ի թաղումն
նորա - Յաղագս
Յունանու հակիրճ եւ համառաւտ բանիւ...
ժա. 90ա-99ա Քառասնօրեա գալստեան Տեառն ի տաճարն - Փետրւարի ամսոյ, որ օր չորէքտասան է...
ժբ. 99ա-100բ Նիկիա սուրբ ժողովոյն - Յուլիոս` Հռոմայ, Աղէքսանդրոս` Աղէքսանդրի...
ժգ. 100բ-110ա Յաւր բարեկենդանին սրբոց վարդապետացն
ասացեալ վասն աղուհացիցն եւ իւր պատճառին - Խորհուրդ եկեղեցո նման է գանձի
ծածկելո...
ժդ. 110ա-15ա Առաջին կիւրակին բարեկենդանին - Ահա
հայեսցուք խոհեմ մտօք տեսանել...
ժե. 115ա-24ա Պատճառ երկրորդ կիւրակէին - Արդ, զոր ինչ այսր աւուր ընթերցմունք են...
ժզ. 124ա-7ա Պատճառ երրորդ կիւրակէին առաւաւտու.
Աւետարան - Եւ եղեւ ընդ աւուրսն ընդ այնոսիկ...
ժԷ. 127ա-34ա Պատճառ չորրորդ կիւրակէին - Սքանչելահրաշ համեմատութեամբ կապեալ են...
ժը. 134ա-8բ Պատճառ հինկերորդ կիւրակէին - Ահաւոր
եւ մեծ է խորհրդոյն զօրութիւն ի դարս եւ ի ժամանակս...
ժթ. 138բ-43ա
Խորհրդածութիւն վեցերորդ կիւրակէին - Մեծայզօր արարչական
հրաշագործութիւնքն...
ի. 143-9ա Ի յարութիւնն Ղազարու, ասացեալ սուրբ
վարդապետաց - Այս
տօն, զոր կատարէ եկեղեցի...
իա. 149ա-66բ Խորհուրդ գալստեան Տեառն յԵրուսաղէմ
յաւուր ողոգոմէնին - Զսուրբ արմաւենեացս օր, զոր աւրհնեալ օր անւանեմք...
իբ. 166բ-9բ Մեծի Բ.շաբաթին - Այսր շաբաթու պահք մեծի պասէքին...
իգ. 169բ-73բ Մեծի Գ.շաբաթի աւուրն - Ըստ կարգի առաջնոյ աւուրն...
իդ. 173բ-5բ Մեծի Դ.շաբաթի աւուրն - Երեւեցաւ Աստուած Աբրահամու...
իե. 175բ-84բ Մեծի հինգշաբաթի աւուրն - Այսր աւուր սահմանեալ կանոն...
իզ. 184բ-205ա Մեծի ուրբաթի աւուրն - Որպէս զի մեծ են գործք քո Տէր...
իէ. 205ա-209բ Դարձեալ ի խորհուրդ չարչարանացն Տեառն - Զկնի մեծի երեկոյին հնոյ օրինաւոր զատկին...
իը. 209բ-18բ Դարձեալ եւ այս ի չարչարանսն Քրիստոսի
Աստուծոյ մերոյ - Տէ՛ր, զգլուխ քո լուայ եւ երկեա,
հայեցա ի գործ...
իթ. 218բ-20ա Մեծի շաբաթին ի խորհուրդ թաղմանն Քրիստոսի
Աստուծոյ մերոյ - ՅԱւետարանէն Մատթէոսի. «Մատեաւ Յովսէփ եւ խնդրեաց զմարմինն...»:
Այս Յովսէփ զառաջինն
ծածուկ էր...
լ. 220ա-25բ Եւ այս ի խորհուրդ թաղմանն եւ ճրագալուցին
պատճառի - Զի որպէս զգալի արարածքս յաւելւածով հասին...
լա. 226ա-38բ [Ի խորհուրդ յարութեանն] - Յետ այսորիկ աղաչեաց զՊիղատոս Յովսէփ, որ յԱրեմաթեայ
էր...
լբ. 238բ-47ա Յոհաննու Ոսկէբերանի ի Մեկնութենէ
Գործոց առաքելոց - Բազմաց անգիտելի է մատեանս...
լգ. 247ա-9բ Վասն զատկին - Իսկ կիրակին առաւօտուն ժողովին...
լդ. 249բ-52բ Յաղագս Նոր կիւրակէին խորհրդոյ - Ոմն յիմաստնոցն ասացեալ է...
լե. 252բ-4ա Յաղագս աշխարհամատրանն - Ի
շինելն Կոստանդիանոսի Մեծի
զԵրուսաղէմի եկեղեցիսն...
լզ. 254ա-62բ Յաղագս վերացման Տեառն - Ի Ղուկա Աւետարանէն. «Մինչդեռ տակաւին չհաւատային»: Ամենայն
տօնք տնօրինականք...
լէ. 262բ-6ա Պատճառ երկրորդ գալստեանն. որ երկրորդ
Ծաղկ[ազարդին] - Եղիցին գաւտիք ձեր պնդեալ ընդ մէջս...
լը. 266ա-72բ Յաղագս իջման Սուրբ Հոգւոյն ի դասս առաքելոցն - Բարի
է Աստուած եւ բարո ամենայնի Արարիչ...
լթ. 273ա-5ա Յովհաննու Ոսկէբերանին - Հաւատամք ի մի Աստուած...
խ. 275ա-9ա Յաղագս սրբոյ եկեղեցւոյ ի տօնին, որ
ի Տրէ ամսեան կատարի - Ի բազմաց զանազան կարծեաց...
խա. 279բ-87ա Յաղագս տապանակին խորհրդոյ - Եւ
արար Բեսելիէլ զտապանակն
յանփուտ փայտից...
խբ. 287բ-316ա Յաղագս տաւնի Վարդավառին - Երեւելի արեգակնս ի ծագելն
իւրումն ոչ զոք թողու անլոյս...
խգ. 316ա-24ա Յաղագս Շողակաթին. սուղ ինչ պատճառ - Անդրդուելի
հիմն հաստատութեան կաթուղիկէ եկեղեցւոյ...
խդ. 324ա-34բ Ի ննջումն Աստուածամաւր կուսին - Ի
գերազանց լուսոյն պայծառացան ամենայն արարածք...
խե. 334բ-46բ Ի խորհուրդ նաւակատեաց եկեղեցոյ - Բարէբանեցէ՛ք
զԱստուած յեկեղեցիս...
խզ. 346բ-53բ Վասն տաւնի սրբոյ խաչին. յԱռակաց Սողոմոնի. «Դարձեալ, թէ ի նովաւ ոք ելեալ
եւ ընդ ամեհի ալիսն ճանապարհորդէ առ փայտն, որքան զնաւափայտն տկարագոյն
է, աղաղակէ»: Առակախօս իմաստունն խրատ զգօնութեան մատուցանէ բովանդակ
իսկ մարդկան...
խէ. 353բ-61ա Եւ այս խորհուրդ խաչին - Աւրհնեալ է աստուածազարդ քրիստոսապսակեալ փայտ սուրբ...
խը. 361ա-70ա Մեծի տաւնի սրբոյ խաչին, զոր Խաչավերաց
ասեմք - Ի ժամանակս Մեծին Կոստանդիանոսի...
խթ. 370ա-72բ Յաղագս հիմնարկութեան եկեղեցոյ - Ժորովէ աստուածային քահանայապետն ի տեղին նուիրեալ...
ծ. 372բ-87բ Նաւակատիք եկեղեցո - Մտանեն երեկոյին ի հսկումն
յեկեղեցին...
ծա. 387բ-8ա Գրիգորի Նիւսացոյ [ճառ] - Քանզի
սգալիս հուր յամենայնի է...
ծբ. 388աբ Գրիգորի Լուսաւորչին [ճառ] - Հաւատ
ճշմարիտ, զոր յայտ յանդիմանութեամբ վարդապետեցին...
ծգ. 388բ-9ա Նորին [ճառ] - Անսկիզբն էութեամբ Հայր վասն միշտ Որդոյ...
ծդ. 389ա-90բ Վասն սրբոց նախայհարցն - Նախահարք ասին Աբրաամ եւ որք
զկնի նորա են աստուածապաշտք...
ծե. 390բ-93ա Վասն սրբոց մարգարէիցն - Ասաց. սուրբ մարգարէք մինչ ցՅովհաննէս մարգարէացան...
ծզ. 393ա-6բ Վասն սուրբ առաքելոցն - Մարգարէն սքանչացաւ եւ ասէ...
ծէ. 396բ-401բ Պատճառք սրբոց մարտիրոսաց - Յորժամ լուսաւորին հարք հոգեւորք... որք հաւատով եւ
յուսով զյիշատակս նոցա տօնեմք Քրիստոսիւ Յիսուսիւ Տերամբ մերով, որում
փառք յաւիտեանս. ամէն:
Բ. 401բ-11բ Բացայայտութիւն ժամակարգութեան աղօթից,
արարեալ Պօղոսի Տարօնեցոյ - Ազդարարութիւն ժամահարին նշանակէ զհրեշտակացն լուսաւորութիւն
բարբառոյ գոչման փողոյն... եւ հրեշտակաց նմանութեամբ յաւրհնութիւնս եւ ի
գովեստ Տեառն զարթուցեալ` փառաւորել զՀայր եւ զՈրդի եւ Սուրբ հոգին. այժմ եւ
յանսպառ յաւիտեանս յա<յա>ւիտենից. ամէն:
Գ. 411բ-8ա Վարդանայ վարդապետի արարեալ ի «Հայր
մեր, որ յերկինս» - [Զ]Էսս եղականաց,
զոր արար Աստուած... որում արժանի արասցէ զմանգունս եկեղեցոյ, շնորհաւք
եւ ողորմութեամբ ամենասուրբ Երրորդութեանդ. յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Դ. 420բ-8ա Ի բժշկականէն [Գրիգորի Նիւսացւոյ. ձեռ. 464, 72բ], Յաղագս բնութեան մարդոյ - Ի չորից գոյացեալ, ասի, մարդ... եւ միաւորեաց զսոսայ.
զբովանդակն ինքն գիտէ, եւ նմայ փառք յաւիտեանս:
Ե. 428ա-39 [Մատենագրութիւնք Անանիայի Շիրակացւոյ]
ա. 428աբ Յաղագս շրջագայութեան երկնից, թէ որպէս իմաստասիրացն
թուեցաւ - Գործք
Աստուծոյ մեծամեծք են...
բ. 428բ-9ա Յաղագս անձրեւաց, թէ զինչ է - Յաստուածա[յ]ին
խորս իմաստութեան մարդկան մտածմունք...
գ. 429ա Յաղագս բալոյ - Բալ լինի ի նօսրութենէ ամբոց...
դ. 429ա Յաղագս որոտման, թէ զինչ է կամ ուստի - Որոտումն
լինի, յորժամ վարին հողմք...
ե. 429աբ Յաղագս ձեան - Ձիւն լինի յորժամ ի հարաւայկողմն...
զ. 429բ Յաղագս կարկըտի - Կարկուտ լինի ի հողմոց...
է. 429բ Յաղագս անւանց հողմոց - Որ բարէխառնապէս լինին հողմք...
ը. 429բ-30ա Յաղագս փոթորիկ հողմոյ, զոր ի բաջաղանս
եւ յառասպելս վիշապ հանել ասեն - Փոթորիկն հողմ է, որ յերկրէ
ի վեր ելանէ...
թ. 430ա Յաղագս որ յօդդ նշան ինչ լինի պէսպէս - Բազում եւ զանազան տեսիլք,
որ յօդդ լինին...
ժ. 430աբ Յաղագս աղբերաց բնութեան - Աղբերացն բնութինք են այսպէս...
ժա. 430բ Յաղագս շարժման, թէ ուստի լինի - Շարժումն լինի ի հողմոց...
ժբ. 430բ Արիստոտէլէս ընդդէմ որոց ասեն` Աստուած
զտարերսդ այսպէս առադրէ - Թէ գոլով սոցայ շարժութիւն յայլմէ...
Ա-ԺԲ.`
տպ. Ա.Գ. Աբրահամեան, Անանիա Շիրակացու մատենագրութիւնը, Երեւան,
1944, էջ 318-22:
ժգ. 430բ-32ա Անանիայի յաղագս երկնի - Արդ, երկինն վերինն, որում յոյնք եթեր կարդացին... ի
պարզ ժամանակի: Զայս Բարսեղ ասէ:
ժդ. 432աբ Յաղագս երկրի - Զերկիր ոմանք ի բարեաց փիլիսոփայիցն ասացին... կրետացւոց
գլուխ մեհենեաց ունէին:
ժե. 432բ-3բ Յաղագս ծովու - Արդ, որք փոյթ յանձին կալան... արգելեալ կան ծովք միակշիռ,
զի մի՛ դարձցին ի ծածկել զերկիր:
ժզ. 433բ-4ա Յաղագս երկնային զարդուդ - Արդ,
ահա Է. (7) պարունակք ասեն հարկաւոր... զի յայսմ անվնաս հակառակութենէ
աշխարհ առցէ զտեւողութիւն:
ժէ. 434ա-6ա Յաղագս որ ի մէջ երկնի եւ երկրի շարժմունք - Արդ, ի գարնանա[յ]ին ժամանակն... եւ օդովն վերաբերեալ
անդէն անփոփի:
ժը. 436աբ Յաղագս Կաթինդ ծրոյ - Կաթինդ ծիր, որ անւանեցին... Այս է նորա պատճառն ճշմարիտ:
ժթ. 436բ-7ա Յաղագս հիւսւսային աստեղացդ - Աստեղացտ, զոր
կոչեն բեւեռս երկնից... այլ առ ի մեծ աւկտութիւն մարդկան, ի փառս արարչին. ամէն:
ի. 437ա-8ա Յաղագս Լուսնի - Զերկրորդ լուսաւորէդ բիւր բանք են ճառեալք... ի ջրայինս
պակասութիւն եւ լիութիւն գտանի, սայպէս եւ ի սիրտս ծառոց:
438ա
Գրչից` «Է եւ այլ ինչ յաղագս Լուսնին, բայց այս բաւական լիցի ի պէտս մեր»:
իա. 438ա-9ա Յաղագս արեգականն - Յոյժ սիրելի է ինձ ի միաւորութեանց նոցա բանից... ընդ
երկնի ընթանալով յարեւելս կոյս:
439ա
Գրչից` «Յաղագս Արեգականն այս բաւական լիցի»:
ԺԳ-Իա.
միաւորները այլ ձեռագրերի համեմատ թերութիւններ ունեն. տպ. Անանիա Շիարակացի.
Տիեզերագիտութիւն եւ տոմար, աշխատութեամբ Աշ. Աբրահամեանի, էջ 1-50, ձեռ.
Գ., Անանիայի Շիրակունոյ Առ խոստացեալսն ([համառօտ խմբագրութիւն]). - Մատենագիրք
Հայոց, հ. Դ., Է. դար, Անթիլիաս-Լիբանան, 2005, էջ 749-62, ձեռ. Գ.:
Զ. 439ա-41ա Այլ բան օկտակար - Զանազանի սահման ի սահմանադրութենէ, որպէս տեսակ
ի սեռէ... առաջարկութիւնն անհանդէս եւ մերձ ի նզովս:
Է. 441աբ Արիստոտելի է - Արդ, գոլ զէակն յորժամ է, եւ զոչ էակն ոչ գոլ, յորժամ ոչ
է հարկ... պարզաբարն գոլ ի հարկէ:
Ը. 441բ-2բ Այլուստ* - Երդումն է առնուլ զԱստուած ի հաւատ... Ժամանակ է չորեակ
մասն տարոյ, կամ ԲԺ. մասն աւուր, կամ աճումն /// (թափուած):
* Բառիցս
առաջ հետագայում աւելացուած «Դաւթի», բառ-հասկացութիւնների բացատրութիւններ
են:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
2բ (ծաղկողի) Ա///աւախղ/// (կպումներից մի տող խաթարուած) [ե]ղկելիս,
քանզի բազում մեղք ունիմ, յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս Ղազար անպիտան ծառայս,
եւ Աստուած ձեզ յիշէ: Անմեղադիր լեր[ո]ւք, զի նորուսում էի:
13ա Թագաւո՛ր երկնաւոր եւ առաքո՛ղ առաքելոցն, բարէխաւսութեամբ
Դաւթի մարգարէին
եւ աղօթիւք սրբոյն Յակոբա առաքելոյն` առաջին հայրապետին,
որոց եւ օրս է յիշատակի, թողութին շնորհեա՛ ստացողի եւ գծողի մատենիս Ստեփանոս եպիսկոպոս եւ երախտաւորին մերո Ներսէս վարդապետին եւ ծնողաց մերոց եւ ամենայն արեանառ[ո]ւացն:
22բ Ո՛վ սուրբ Նախավկա՛ Քրիստոսի,
վաղահաս ողկոյզ, բազմերանեան նահատակ, ի քո աւուրս յիշատակի յերեսս անգեալ
աղաչեմ զսուրբտ Աստուծոյ, հայցեա՛ թողութին
ինձ` մեղաւուր եւ անարժան գրչիս եւ իմոցն ամենայնի:
30ա Ո՛վ սուրբ
առաքեա՛լք, նախ քան զլինելն աշխարհի ընդրեալք ի Բանէն, որով երկինք եւ երկ[իր]
կառուցեալ կան, ի յաւուր իշխանութեան եւ պսակման ձերոյ հայցեցէ՛ք ի Քրիստոսէ,
զի իշխանակից եւ պսակակից ձեզ արասցէ զիս` զանարժան եւ զլի մեղաւք գրչիս`
զՍտեփանոս եպիսկոպոսս,
ընդ նոսին եւ զծնաւղսն մեր եւ զամենայն արեան մերձաւորս:
37բ Քրիստո՛ս, Որդի՛ Աստուծոյ, ի քո յահաւոր գալստեանն`
յորժամ |38ա| գաս ի նորոգել զազգս մարդկան, յայնմ աւուր ահեղին յանւանէ կոչեա՛
զծառայս քո զՍտեփանոս եպիսկոպոս` զստացաւղ տառիս եւ
զհայրն իմ` զԿիրակոս եւ մայրն իմ զՆազխաթուն, բարէխաւսութեամբ
սուրբ առաքելոց քոց Յոհանու եւ Յակոբայ: Ընդ նոսին
եւ զեղբայրսն իմ` զկենդանիքս եւ զհանգուցեալսն ի Քրիստոս, նա եւ` զերախտաւորսն
մեր զՆերսէս վարդապետ
եւ զՅովհանէս րաբունի
եւ զԿիրակոս վարդապետ
իւրեանցայովքն. ամէն:
47ա Լո՛յս անճառելի,
խոնարհեալ ի հայրական ծոցո եւ բնակեալ ի ծոց կուսին, եւ ծնար ի նմանէ անճառաբար,
քո սուրբ ծնօղի բարէխաւսութեամբն լուսաւորեա՛ զիս` զծովացեալ եւ զլի ժահայհոտեալ մեղաւքս
զՍտեփանոս եպիսկոպոսս, եւ առաւել` թխթի կոկողացն:
57բ Զանարժան
գրիչ (նման` 346բ):
66բ Լո՛յս արփիական
եւ ճառագայթ փառաց Հօր, որ ծնար ի կուսէն եւ կերպիւ մերով երեւեցար յերկրի`
Աստուած եւ մարդ միաւորեալ, զստացող տառիս` զՍտեփան եպիսկոպոսս
եւ զծնօղսն իմ քո սուրբ ծնօղի բարեխոսութեամբն դասակից եւ մասնակից արա՛
ամենայն արժանաւորաց:
77ա Ո՛վ սուրբ
մկրտիչ Քրիստոսի, քո սուրբ միջնորդութեամբդ եւ բարի քաղաքավարութեամբդ աղաչեա՛
զմկրտեալն առ ի քէն` զՔրիստոս Աստուածն մեր, ի քո յիշատակի աւուրս, զի դասակից
քեզ եւ ամենայն սրբոց արասցէ զստացօղ տառիս զՍտեփանոս եպիսկոպոս
եւ զՆերսէս վարդապետ,
զՅովհաննէս, զՊօղոս, զՎարդան, զԿարապետ, զՍտեփանոս եւ զՄկրտիչ, զԴաւթեանքն, զՊետրոս սարկաւագ, զՅովսէփ եւ զայլ միաբանքս,
որք կան յայս տեղիս, ընդ նմին եւ զծնօղս իմ:
81բ Որո աղօթիւք սորա ողորմեսցի Քրիստոս Աստուած Ներսէս վարդապետի եւ իւրոցն ամենայնի, եւ անպիտան գրչիս` Ստեփանոս եպիսկոպոսս եւ իմոցն. ամէն:
89բ Բարեխօսութեամբ սուրբ մարգարէին ողորմեա՛յ, Քրիստո՛ս, ստացողի գրոցս Ստեփանոս եպիսկոպոսս եւ Ներսէս վարդապետի[ն]:
99ա Ո՜վ տօնասէրք եւ տօնախմբողք, պատահողք այսմ տառիս,
զստացող սորա զՍտեփան եպիսկոպոս
եւ զծնօղսն իմ աղօթիւք մասին աղաչեմ յիշել առ Տէր. նաեւ` զուսուցիչն մեր եւ
զերախտաւորն զՆերսէս վարդապետն,
եւ զծնօղսն իւր, եւս առաւել զքահանայքս մեր` զՅովհաննէս, զՊօղոս, զՎարդան, զԿարապետ, զՍտեփան, զՄկրտիչ եւ զսարկաւագունքս մեր` զՊետրոս, զՅովսէփ, զԴաւիթ եւ զմիւս Դաւիթն, նաեւ
զգործաւոր սուրբ ուխտիս, զտնտես, զմաճկալ, զհովիւ. եւ քեզ՛՛:
110ա Որ եւ զիս` զանարժան եւ զտխմար գրչակս Ստեփանոս եպիսկոպոս եւ հարազատ եղբարսն իմ զԵղիայ եւ զՅոհանէս, որ սրով այլազգեացն
կատարեցան, մասնաւորեսցէ Քրիստոս ամենայն առաքինութեամբ պահողացն
եւ աղօթողացն` լաւագոյն յարութեանն հասանել, շնորհօք ողորմութեան իւրո:
115ա Զպիտակ անունս եւ թափուր ի բարեաց գործոց աղաչեմ
յիշել ի Տէր աղօթիւք մասին, եւ ձեզ յանմոռաց յիշատակսն գրեսցէ մարդացեալ
Աստուածն մեր Յիսուս Քրիստոս. ամէն:
124ա Զանպիտան գրիչս յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս, եւ Աստուած զձեզ
յիշէ յիւր յարքայութեանն:
127ա Զամենամեղ եւ զփծուն գրիչս աղաչեմ յիշել ի Տէր:
138բ Ո՜հ, ո՜հ եւ աւա՜ղ զիս` զանպիտան գրչիս յիշեցէ՛ք ի
Քրիստոս:
149ա Զանարժան գըծող տառիս` զՍտեփանոս եպիսկոպոսս յիշեա՛յ:
166բ Ընդ որս եւ զստացող տառիս զՍտեփանոս եպիսկոպոս, ծնաւղօք եւ ամենայն զարմիւք, նորոգմամբ
անզրաւական կենացն արժանացուսցէ Քրիստոս Աստուած, աւրհնեալն յաւիտեան:
169բ Եւս առաւել րաբունոյս մերոյ Ներսէսի եւ ինձ` տըխմար
եւ անարհեստ գրչիս եւ իմոցն ամենայնի:
173ա Զեղկելի գրիչս աղաչեմ յիշել ի Տէր, եւ Աստուած զձեզ՛՛:
184բ Քրիստոս Աստուա՛ծ,
քո անարատ ծնօղի բարէխօսութեամբն
բժշկեա՛ զաններելի վէրս հոգւոյ իմոյ ի միւս անգամ մեծի գալստեանն:
184բ-5ա (ստ. լս.) Աւա՜ղ, աւա՜ղ զիս հազար բերան, |185ա|
թէ ինչ պատասխան տաց թագաւորին իմոյ:
218բ Միածին Հօր եւ կուսածին մանուկ Քրիստո՛ս, որ պատարագեցար
ի վերայ քառանգիւնի սեղանոյն եւ ազատեցեր զտիեզերս ի դատակնքէ նախաստեղծիցն,
ազատեա՛ եւ զիս` զանարժան ի մանգունս եկեղեցո զՍտեփանոս եպիսկոպոս, որ առի զքանքարն եւ տարա թագուցի յերկիր,
յորժամ գաս փառօք Հօր եւ հրեշտակաց սրբոց, յայնժամ լինիմ ես սեւերես եւ ամօթով
առաջի ահեղ ատենին, ոչ կարեմ տալ պատասխանի եւ ոչ բան մի: Հայելովդ քո յիս
եւ զդատաստանս իմ ներելով արասցես, եւ քեզ փառք:
238բ Քրիստոս Աստուա՛ծ,
յարութեամբդ քո յարո՛ զանգեալքս ի մեղաց տղմոյ` զփցուն գրիչս, նա եւ լաւագոյն
կենացս յարութեանն արժանացո՛յ զհոգի Ներսէս վարդապետի, եւ զիմ զմեղուցելոյս հոգի` զՍտեփանոս եպիսկոպոսի եւ զծնօղացն իմոց եւ քեզ փառք յաւիտեանս.
ամէն:
248բ (ստ. լս.) Աւա՜ղ զայս դառն եւ դժւար աշխարհս, թէ որպէս
կարէնք զերծանել ի մեղաց:
249բ Զտարտամեալս
ի բարի գործոց եւ կապեալս ի տոռունս մեղաց` զփցուն գրիչս զՍտեփանոս եպիսկոպոս եւ զամենայն արեան մերձաւորսն
իմ, եւ զՂազարոս, որ
զթուխթս կոկեաց, յիշեսջիք ի Քրիստոս, եւ Աստուած զձեզ յիշէ յիւր միւսանգամ
[գալստեանն]:
252բ Զստացող
տառիս` զՍտեփանոս եպիսկոպոս, որ բազում աշխատանաւք գրեցի զսայ` յիշատակ
ինձ եւ ծնօղացն իմոց, յիշել յարժանաւոր յաղօթս ձեր, եւ Աստուած զձեզ յիշէ
յիւր միւսա[նգամ գալստեանն]:
254ա ԶՍտեփանոս եպիսկոպոս, ո՛վ սուրբ վերծանողք, աղաչեմ յիշել ի Տէր սրտի մտօք, եւ
Աստուած յիշողացդ ողորմեսցի:
262բ Զստացող մատենիս` զՍտեփանոս եպիսկոպոս, որ անուամբ եմ, եւ գործով ոչ,
բայց աղաչեմ զձեզ` մանգունք սուրբ եկեղեցո, յիշել յաղօթս ձեր, եւ Աստուած
զձեզ՛՛:
272բ-3ա Հոգի Սուրբ Աստուա՛ծ, մաքրեա՛ զիս վերստին ի մեղաց
իմոց եւ զօրացո՛ զիս լինել տուն եւ տաճար բնակութեան քո. ամէն:
275ա Զանարժան եւ զտխմար գրչիս աղաչեմ յիշել ի Տէր, եւ
Աստուած զձեզ յ՛՛ (նման 316ա):
324ա Զանպիտանս յամենայնի աղաչեմ յիշել յաղօթս:
334բ Զստացօղ տառիս յիշեցէ՛ք ի Տէր, եւ Աստուած զձեզ յիշէ.
ամէն, եղից[ի]:
370ա Խաչիւտ քո, Քրիստո՛ս, լուսաւորեա՛յ զհոգի Աստուածայտուր մուղդասուն, որ զայսչափ թուխթս է տուել. եւ ինձ` մեղապարտ
եւ անարժան գրչիս:
387բ Քրիստոս Աստուա՛ծ, քո ամենայն սրբոց աղօթիւքն փրկեա՛յ
եւ պահպանեա՛յ զմուղդըսի տնտեսն, որ զայսչափ թուխթս երետ. ի թիւնից իմանալի
վիշապին:
390բ Բարէխաւսութեամբ
սրբոց նախահարցն ողորմեա՛, Քրիստո՛ս, Աստուածատուր մուղդասուն եւ փրկեայ աններելի տանջանացն. ամէն:
396բ Եւս առաւել
զԱստուածատուր մուղդասին եւ իւրոցն ամենայնի, եւ ինձ` մեղուցեալ գրչիս,
եւ իմոցն:
401բ ԶԱստուածատուր մուղդասին եւ զծնօղսն իւր յիշեցէ՛ք:
411բ ԶԱստուածատուր մուղդասին եւ զծնօղսն իւր յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս, եւ Աստուած
զձեզ յիշէ իւր գալստեանն:
Միայն
37բ, 77ա եւ 99ա էջերինը տե՛ս ԺԴ. դ. յիշ-ք, էջ 658:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
418ա (1641 թ.)
Դարձեալ յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս բարի մտօք զԱկընցի խօջայ Մուրատն եւ զծնօղսն իւր`
Բայինդուրն,
Մունաթին, եւ զեղբարսն իւր` զԲահադուրն եւ զՍարգիսն եւ զամենայն
արեան մերձաւորսն իւր, որ գնեաց զգիրքս եւ վերստին շնորհեաց Սուրբ Էջմիածնայ, զոր
գերեցին զգիրքս, եւ խօջա Մուրատս գնեաց եւ վերստին շնորհեաց Էջմիածնայ, վասն որոյ
եղիցի սմայ մասն եւ բաժին հոգեւոր բարութեանցն Էջմիածնայ յարքայութիւնն
Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ աւրհնելոյն յաւիտեանս. ամէն: Ի թվականութեանս
Հայոց ՌՂ. (1641):
Տե՛ս
ԺԷ. դ. յիշ-ք, Գ., էջ 13:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 3ա, 146բ, 420ա, 438բ սեւ թանաքով,
ութանկիւն. «ԳԻՐՔՍ
ՍՈՒՐԲ ԷՋՄԻԱԾՆԱՅ Է»: 3ա` թանաքը տարածուած, 441բ` կարմիր, ոճաւոր շեղանկիւն.
«ԳԻՐՔՍ ՍՐԲՈՅ ԷՋՄԻԱԾՆԱՅ
ԳՐՔԱՏԱՆ Է, 1813»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` Ա. փեղկի կաշուի վրայ ներքուստ`
«Հայոց է Սբ.
Էջմիած[ին]», տարբեր բառեր եւ տառակապակցութիւններ: 1ա «բրացեալ,
ցնցնու գրեցաւ»: 1բ «ա՜, ա՜...»: 1բ «Տօնապատճառ»: 2ա (ի լուսանց. «Տօնապատճառ,
տօնապ»` ջնջած: 2բ «Հերձւած է Նիկողոսն»: 341ա «օ, բ, մ»: 443բ «եւ ի»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ` 341ա` զարդագծեր, 443ա երեք թռչուն:
1980
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԵԶԸՆԿԱ |
ՊԽ. -1391 |
ԳՐԻՉ` Մովսէս
քհյ (1ա-40բ), Ղազար (41ա-160բ), Յովանէս Վարդենիսցի (161ա-244բ, 269ա-92բ,
407աբ), Անանուն Ա. (245ա-65ա), Անանուն Բ. (293ա-409բ): ՍՏԱՑՈՂ` Յովանէս Վարդենիսցի (գրիչը):
ԹԵՐԹ` 409.
չգրուած` 265բ-7ա, 268աբ: ՊՐԱԿ` Ա-Դx12
(Դ 4)+Ա-Ժx12+Ա-Էx12+1-2x12+1-2x12+Ա-Թx 12 (Գ 13)+8: ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 16,7x12,3: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(12,5-13x8,5-9): ԳԻՐ` բոլորգիր
(նմուշ` Մովսէս քհյի` 11բ, Ղազարի` 68ա, Յովանէս Վարդենիսցիի` 222ա, Ա.`
255բ, Բ.` 383ա): ՏՈՂ`
24-25, 35 (409բ). գծումներ` ճնշումով: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ
շագանակագոյն կաշի, դռնակով միջուկը` տախտակ. աստառը` ոսկեթել եւ կապոյտ
մետաքսի հիւսուածք (Բ-ն մի մասը` կապոյտ կտաւ):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Ճակատազարդ`
41ա, 380բ: Լուսանցազարդ` բուսական: Զարդագիր` թռչուն, հանգուցային: Խորագիրք`
կարմիր: Գոյներ` մուգ եւ բաց կարմիր, շագանակագոյն:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմը մաշուած, հիմքից հեռացած, մէջքի եւ դռնակի կաշին ճաքճքած, Ա. փեղկին
կտրող սուր գործիքի հետքեր, Բ. փեղկին քերծուածներ, հիմքի մօտ խիստ մաշուած,
ցեցի անցքեր, կապիչներն ընկած, թ. 1-11, 404-9` եզրերը մաշուած, տեղ-տեղ զանազան
բծեր, ցեցի, խոնաւութեան հետքեր. ամէն պրակախումբ գրուած է առանձին գրչի
ձեռքով. թ. 406աբ, 408աբ (որոշ տողեր), 409աբ գիրը մանր` գրելիքը տեղաւորել
կարողանալու համար:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-40ա Ե[ւագրե]ա հարիւրաւորքն
վեցերորդք
Տե՛ս
ձեռ. 1666, 200ա-50բ: ա/1ա-6բ: բ/6բ-12ա: գ/12ա-8ա: դ/18ա-24ա: ե/24ա-9ա: զ/29ա-34բ:
է/34բ-40ա:
Բ. 41ա-160բ [Կիրակոսի Երզնկացւոյ Լուծմունք Հարիւրաւորացն
Եւագրեայ]
Տե՛ս
ձեռ. 518, 10բ-98ա: [Բան առ Յովհաննէս րաբունապետ]/41ա-2բ: ա/42բ-65ա: բ/65ա-84բ:
գ/84բ-101ա: դ/101բ-18բ: ե/118բ-34բ: զ/134բ-47բ: է/147բ-60բ: Յիշատակարան/160բ:
Գ. 161ա-244բ [Յովհաննու Վարդենիսցւոյ] Բացայայտումն
բանից սուրբ հաւրն մերոյ Գրիգորի Նարեկացւոյ
ա. 161ա-238ա Դրունք յոքնաթախանձ... խաւսք ընդ Աստուծոյ - Կայ ճառս. Լուծմունք. Հոյլս. ժողովս...
բայց տեսութեան խորհրդոյն մի էր:
բ. 238ա-40ա Քարոզ Հոգով Սուրբ (խորագիրը լուսանցում) - Գանձ լուսոյ փառակից որդւոյ. զՀոգին ասէ, լուսոյ գանձ...
ԺԵ. ամ ի վիրապին եւ այլ բազումն, որ գրեալ է:
գ. 240ա-2բ Քարոզ եկեղ[եցւոյ] (խորագիրը լուսանցում) - Գանձ բաղձալի, բարութեան մեծ: Առ Աստուած ասէ, թէ մեծ
գանձ եւ ցանկալի... ի մեծ լայնութիւն ի վերինն Երուսաղէմ յազատն յընդարձակն:
դ. 242բ-4ա [Քարոզ սրբոյ խաչին] - Գանձ անքննին ծածկուեալ մեծութիւն. ընդ Աստուած ասէ. րոպէից,
համայնից, բառից... եւ խնդրէ զխաղաղութիւն երկրպագուացս Որդւոյ իւրոյ, որում
փառք յաւիտեանս. ամէն:
244ա [Յիշատակարան հեղինակի]. Փառք Աստուծոյ անմահ բանի, /
ապենիազ թագաւորի, / որ ամենայն բարի բանի / սկիզբն եւ աւարտ ինքն լինի,
/պարգեւատուն ամենայնի, / շնորհաց բաշխաւղն իւր ծառայի, / մաքուր հոգւոցն
եւ սուրբ սրտի/ հաւասարէ զշնորհն բարի, / որպէս աւգուտն նոցա լինի, / որ ի
բարի գործ կատարի: / Որպէս անօթ գործեալ բարի / բրտի` սափոր եւ փարչ, / զինչ
եւ լինի, / շատ եւ սակաւ ջուրս տանի, / ըստ իւրում չափի եւ ըստ ձեւի / աւրինակս
ճանաչի, / որ արժանի շնորհաց լինի, / ոմանց բազում շնորհաբաշխի, / ոմանց
սակաւ ըստ արժանի: / Այս ըստ բարի գործոց լինի / առաքինեացն ամենայնի,
/ յորո եւ մինս ընտրեալ հոգի, / որ է Գրիգոր Նարեկացի: / Արդարադատ
Տէրն բարի / հաւասարէ |244բ| զշնորհս բանի. / թէ ով բազմացն արժանի, / եւ որ
զսակաւն ո՛չ ընդունի: / Ըստ իմաստուն Սողովմոնի` / առակախաւս
քաղցրաբանի, / թէ անարժան մարդոյ հոգի / զիմաստութիւն ո՛չ ընդունի: / Ես
Յովանէս նուաստ
ոգի / եւ բնական Գեղարքունի, / որ Գեղամա անուամբն կոչի,
/ եւ ի գեղջէ Վարդենե[ս]ցի, / զսակաւ բանիցս աշխատողի, / որ զլուծմունքս գրեցի
/ զԳրիգոր
Նարեկացի / Հայոց Մեծաց հռետորի, / զձեզ աղաչեմ, եղբա՛րք բարի`
/ զուսումնասէրքդ ցանկալի, / թաղծեալ դիմաւք արտասուալի. / որք հանդիպիք
այսմ տառի, / զիս յիշեցէ՛ք ի գործ բարի, / յորժամ կան կնիք յեկեղեցի, / ի դէմ
ահեղ պատարագի, / մեղաց քաւիչ եւ սոսկալի, / եւ զծնողսն իմ յիշեցի, / սուրբ
աղաւթից ձեր յանձնեցի, / յիշման առնէ՛ք դուք արժանի, / քրիստոս յիշէ զձեզ
բարի: / Ի հայոց մեծ թուականի / Ի Պ. եւ քառասնի (1391), / Յուլիս ամսոյ Ժ.
եւ Է.ի (17) / եւ ի յԱրեգ վեցերորդի, / ի յԵկեղեացս գաւառի, / ի Տիրաշէն մենաստանի,
/ ընդ հովանեաւ տէր Ներսեսի / գրեցաւ
լուծմունքս այս բախձալի:
Համառօտութիւնը
տե՛ս ԺԴ. դ. յիշ-ք, էջ 594:
Դ. 245ա-86ա [Գրիգորի Երուսաղեմացւոյ Սահմանք
զանազանք]
Տե՛ս
ձեռ. 464, 189ա-224ա: ա/245ա-65ա: 265ա կից ունի (Յովհաննիսի Վարդենիսցու ձեռքով)`
«Քրիստոնէութիւն է գիտութիւն ճշմարտին Աստուծոյ եւ Միածնի նորա եւ անճառ
ըստ մարմնոյ տնտեսութիւն նորա եւ ի խորհրդոց եւ ի կրաւնից բարեաց ուղղութիւնք»:
բ-ե/չիք: զ/269ա-70ա: է/270ա-8ա: ը/278ա-80ա: թ/280ա-1բ: ժ/281բ-4բ: ժա/284բ-5ա: ժբ/285բ:
ժգ/285բ-6ա:
Հետագայում
լրացնելու համար տեղեր թողած: Լուսանցներում տարբեր տառեր` ն, ռ, ր, ս, ը,
պ, պ եւ այլն: 263ա ԺԶ. դ.ի բնագրային նշումներ` «Վասն էր է աչք ի վերոյ եդեալ:
Սրտմտ. ասաց անըսգամն ի»:
Ե. 286ա-91բ Մովսիսի Քերթողի Յաղագս Ստորոգութեան
Արիստոտէլի Ժ. բանին Վերլուծութիւն - Ստորոգութիւնք ներքեւասութիւնք անուանին կամ քննութիւնք...
ի հրեշտակացն եւ ի մարդկան:
Զ. 291բ-2բ Սուրբ հաւրն մերոյ Յոհաննու Ոսկեբերանի
ա[սա]ցեալ ի բան առաքելոյ առ Տիմոթէոս, որ ասէ, թէ` Սակաւիկ եւ գինի խառնեսջիր
վասն ստամոքի եւ ստեպ հիւանդութեանց - Եւ որք գայթակղին վասն արդարոց... կամ ոյք իցեն թշուառականքն
եւ տրուպք:
- Կից ունի`
292բ Տեառն Յոհաննու Ոսկէբերանի Մեկնութիւն տեսլեան Պետրոսի
առաքելոյն, որ ի Գործս առաքելոցն կա. Եթէ էտես անաւթ կտաւոյ կախեալ եւ ամենայն
կենդանիք ի նմա - Արդ,
այս նշանակ է ամենայն տիեզերաց... մինչեւ յերկրէ յերկինս վերանալ:
Է. 293ա-40բ Առարկութիւնք Եւնոմիանոսաց, եւ եղծմունք
եւ ընդդիմադրութիւնք Գրիգորի Աստուածաբանի յԱռ որս գրոց. Յառաջին ճառն,
որ յաղագս Որդւոյ - Հայր կամա՞ւ ծնաւ զՈրդի, եթէ ոչ ակամա: Եւ զոր ասեն...
բանաւոր աղոթիւքն ընդունելի:
Ը. 340բ-80ա [Բանք զանազանք]
1. 240բ-2բ [Յաղագս մարգարէութեան] - [Հարց] Քանի՞ են տեսակք մարգարէութեանն: Պատասխանի`
երեք են...
2. 243ա-4ա Յաղագս սկզբանց - Սկիզբն ոչ պարզաբար ասի, այլ յոգնակի...
3. 344աբ Յաղագս հողմոց, թէ վասն է՞ր են հողմք - Վասն
տալոյ պատճառս էիցս կալ մնալ...
4. 344բ-80ա [Մանունք] - Զի՞նչ է ի մէջ թվոցն դարին եւ կոճատին: Պատասխանի. Ըստ
Արիստոտէլի ոչինչ...
Ունի`
ա. 344բ-5ա Զի՞նչ է յանցանքն - Առ զի ցանկացաւ...
բ. 344բ-5ա Զինչ է, որ ասէ` զյետոյստն իմ տեսցես - Պատասխանի. Յետոյս զմարդն ասէ...
գ. 345ա-52բ Վասն աղօթից եւ տեսակաց սորին - Աղաչեմ նախ քան զամենայն...
դ. 352բ-3բ [Վասն զգեստի] - Ծածկոյթ բնական զգեստ կենդանեաց...
ե. 353բ-4ա [Յաղագս հրոյ եւ ջրոյ] - Անցաք մեք ընդ հուր եւ ընդ ջուր...
զ. 354ա-6բ [Վասն պատարագի] Հայեցաւ Աստուած ի Հաբել եւ ի պատարագս նորա... - Է ազգ բարեգործութեան տեսակ երեւի ի աստ ի Հաբել...
է. 356բ-7ա [Բաղդատումն Քրիստոսի ընդ Մելքիսեդեկի] Դու ես քահանայ յաւիտեան
ըստ կարգի Մելք[իսեդեկի] - Աւրինակաւ համեմատութիւն Մելքիսեդեկի առ Քրիստոս...
ը. 357բ-64բ [Յաղագս խոստովանութեան] - Ապա թէ խոստովանիմք զմեղս մեր, հաւատարիմ է նա...
թ . 364բ-5ա Յաղագս միաւորութեան եւ բնութեան եւ դիմի եւ անձնաւորութեան - Միաւորութիւն է ստոյգ եւ ճշմարիտ համանիւթ...:
ժ. 365ա-7ա [Մասունք բանին] - Բանին մասունք Ը. (8) են եւ են այսոքիկ...
ժա . 367ա-77ա [Ի վերայ մահուան] - Արդ, կամիմ այժմ ընդ...
ժբ. 377ա-80ա Քերականս կոչի Է.(7)ագրեանք, զուգեալ ի Դաւթա փիլիսոփայէ եւ ի Հոռոմա
վարդապետէ կոչեցեալ անուն Փիւնիկ - Եւ են այս գիրք Է. (7)... Է. (7) աւուր արարչութեանցն
(ունի բոլորակ):
Թ. 380բ-409բ Երիցս երանեալ եռամեծին, բազմերջանիկ եւ տիեզերալոյս մեծ հռետորի
եւ անյաղթ փիլիսոփայի Հայոց Մեծաց Յոհաննու Որոտնեցոյ արարեալ մեկնութիւն
բանին, որ ասէ. Ո՞ ստեղծ առանձին զսիրտս նոցայ ի միտ առնու - Ներգործական իմն անխափան բնաւորեալ են միտք...
Բնագրային
սրբագրումները հիմնականում Մովսէս քահանայի եւ Անանուն Ա. գրչի:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
40ա (Յովհաննէս Վարդենիսցու ձեռքով)
Փառք ամենասուրբ Երրորդութեանն եւ մի աստուածութեանն` Հաւր անսկզբան եւ անպատճառի,
եւ Որդւոյ ծնեալ ի նմանէ անժամանակաբար, եւ Հոգւոյն` ելաւղի ի նմանէ, որ
է նաւահանգիստ նաւելոց եւ հանգիստ ամենայն աշխատելոց:
Արդ, կատարեցաւ Վեցհարիւրեակ սուրբ հաւրն Եւագրեա ձեռամբ Մովսես քահանայի,
ի գաւառիս Եկեղեաց, ի քաղաքիս որ կոչի Էզընկայ, ընդ հովանեաւ
Սուրբ
Կարապետիս: Արդ, աղաչեմ զամենեսեան` զդասքդ սուրբ քահանայից եւ
զայլ աստիճանաւորաց սուրբ եկեղեցւոյ, որք հանդիպիք այսմ հոգէշահ նուագիս`
աւգտելով կամ աւրինակելով, յիշման արժանի արարէ՛ք զանպիտան գրիչս զՄովսէս եւ զծնողսն իմ:
|40բ| Այլ եւ զիս` զՅովաննէս նուաստ ոգի զստացաւղ այսմ հոգէշահ մատենիս,
արեւելեան գաւառէն, որ կոչի Գեղարքունի, գեղջէն,
որ կոչի Վարդէնիս, աղաչեմ
յիշել ի Տէր զծնողսն իմ` զհայրն իմ զԷլուկն եւ զմայրն իմ
զՇնոհոր տիկինն,
եւ զեղբայրսն եւ զքորսն, զկենդանիսն եւ զննջեցեալսն եւ զամենայն արեան մերձաւորսն
իմ աղաչեմ յիշել ընդ դէմ սոսկալի պատարագին, եւ Աստուած զձեզ յիշէ յիւր միւսանգամ
գալստեանն. ամէն: Գրեցաւ ի թվիս Հայոց ՊԽ. (1391), ի Սեպտեմ[բեր]ի Լ. (30), տանուտէր`
Կշիռն: Ես` Յովաննէս, կոչեցայ յաստիճան քահանայութեան եւ ձեռնադրեցա
ի տէր Գրիգորէ յարհիեպիսկո[պո]սէ`
վերայդիտողի Եկեղեաց գաւառի` յորդւոյ պարոն Պէկթամուրն, զոր
Տէր Աստուած պահեսցէ զնա եւ զհարազատ եղբայրն իւր` զպարոն Յովանէսն եւ պարոն Պէկթամուրն, զաստուածապարգեւ զաւակն իւր
յամերամս ժամանակս խաղաղութեամբ կենաւք, հանդերձ ամենայն մերձաւորաւք.
ամէն: Ի թվին Հայոց ՊԽ. (1391), ի Նաւասարդի ԺԳ. (13) եւ Դեկդեմբերի ԻԶ.
(26), ի տաւնի մեծ մարգարէին Դաւթի եւ սուրբ առաքելոյն Յակոբայ, ընդ հովանեաւ Սուրբ Աստուածածնին եւ Սուրբ Կարապետին եւ Սուրբ Ստեփանոս Նախավկային եւ նշխարաց
սրբոյն Ներսէսի եղեւ ձեռնադրութիւնս
մեր ի վանքս Տիրաշէն կոչեցեալ,
տանուտէր Կշիռն էր տարոյն:
Համառօտութիւնը
տե՛ս ԺԴ. դ. յիշ-ք, էջ 593-4:
159բ (ստ. լս.)
Աղաչեմ զամենեսեան, որք հանդիպիք այս անգին մարգարտ|160ա|իս, յիշեցէ՛ք զսուտ
եւ զտըխմար գրիչս զՂազար եւ զծօղսն իմ:
407ա-8ա Փառք
ամենասուրբ Երրորդութեանն եւ մի աստուածութեանն` Հաւր անսկզբան եւ անծնի,
եւ Որդւոյ` ծնիցելոյ ի նմանէ անժամանակաբար, եւ Հոգւոյն Սրբոյ` ելաւղի
ի Հաւրէ, ո՛չ սկսեալ եւ ո՛չ դադարեալ, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից.
ամէն:
Արդ, եղեւ աւարտումն գրոցս ի թվիս Հայոց ՊԽ. (1391), տանուտէր
Կշիռն, ի գաւառիս Եկեղեաց, որ կոչի Էզընկա, ի վանքս Տէրաշէն կոչեցեալ, ընդ հովանեաւ Սուրբ Աստուածածնին եւ Սուրբ Կարապետին եւ Սուրբ Ստեփանոս Նախավկային եւ սուրբ
նշխարաց տեառն Ներսեսի Մեծի, յառաջնորդութեան տէր Գրիգորի` որդւոյ պարոն Պէկթամուրն, զոր
Տէր Աստուած պահեսցէ զնա խաղաղութեամբ ընդ երկայն աւուրս, հանդերձ հարազ[ատ]
եղբարբն իւրով` բարեպաշտ եւ աստուածասէր պարոն Յովաննիսիւն եւ աստուածապարգեւ
զաւակիւն իւրով պարոն Պէկթամուրն. ամէն:
Արդ, աղաչեմ զամենեսեան` զգերագոյն եւ զսրբասնեալ դասքդ քահանայից եւ զգերամաքուր
եւ զառաքինասէր դասքդ սարգաւագաց,
զուսումնասէր եւ զխոհեմ դասքդ դպրաց, զիս` զՅովանէս նուաստ ոգի
զստացող սորա, զի զոր ես գրեցի եւ զոր այլոց տուի գրել` յիշատակ ինձ եւ ծնողաց
իմոց եւ ի վայելումն անձին իմոյ զԲնաբան եւ |407բ| զԼուծմունք սուրբ հաւրն Եւագրեա, եւ զԼուծմունք
սրբոյն Գրիգորի
Նարեկացոյ եւ զամենահրաշ ոտանաւոր որ
սուրբ հաւրն Յոհաննու Էզընկացոյ եւ զայլ բազմահաւաք բանք ա[ւ]գտակարք,
յԱստուածաշունչ գրոց եւ Սահմանք, զոր ես գ[ր]եցի եւ զոր այլոց տուի գրել: Աղաչեմ,
կրկին զամենեսեան, որք աւգտիք ի սմանէ կարդալով կամ աւրինակելով, յիշման
արժանի արարէ՛ք ի մաքրափայլ յաղաւթս ձեր զիս` զՅովանէս, յԱրեւելից, ի գաւառէն որ կոչի Գեղարքունի, ի գեղէն
որ կոչի Վարդէնիս: Եւ
զծողս իմ, զհայրն իմ Էլուկ եւ զմայրն իմ զՇնորհոր տիկին, եւ զեղբարսն
իմ` զԱշոտն եւ զՄամիկոնն, եւ զհանգուցեալսն ի Քրիստոս զՍարգիս դպիրն
եւ զՄառիհոնն, եւ զքոյրսն` զՍուլտանն եւ զՍուրմիկն, եւ զայլ արեան մերձաւորսն իմ, եւ Աստուած, որ առատն է
ի տուր բարեաց, զյիշողքդ յիշէ յիւր միւսանգամ գալստեանն. ամէն: Յայսմ ամի առի
ես` Յովանէս, աստիճան քահանայութեան ի տէր Գրիգորէ, ի թվին Հայոց ՊԽ.(1391), տանուտէր Կշիռն, ամս չորրորդ Նաւասարդի
ԺԳ. (13) եւ Դեկտեմբերի ԻԶ. (26), Դաւթի եւ Յակոբա տաւնին: Աւրհնեալ
ամէնաւրհնեալն Աստուած. ամէն: Ձեռս երթա, / Գիրս մնա: / Ով որ զայս գիրս կար|408ա|դա,
/ Տէրն ողորմի ինձ եւ նմա:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 175բ (նոտրգիր,
ԺԶ. դ.) Ո՛վ եղբայր, քանզի այս դժվար է
եւ բարակ, ու՞ր է իմաստութիւն, զի ընդ ես հու (այսչափ):
2. 257բ (նոտրգիր,
ԺԶ. դ.) Երանի այնորիկ, որ յամենայն ժամ զմեղ իւր մտացէ եւ արասվի. ես` մեղաւոր Ովասափ գրեցի այս գի[ր]ս,
վասն իմ մեղացն թողութիւն խնդրեցէ՛ք:
3. 267բ (նոտրգիր,
ԺԶ. դ.) Յաղակս որոյ պատկառայդէմ / ձեռս ի
ծնօտի եդեալ հայցեմ` / յետեալ ծառ[այ] Ովասափէ / լերո՛ւք նպաս[տ] ի յատենի: Երանի արդարոց, վա՜յ մեղաւորաց,
որ ոչ զղջան Աստուծոյ:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 35աբ «թն դար, զիս, դարձ, Դրձեալ
առ Աստուած», տառեր:
ՆՇՈՒՄ` Ա. կազմաստառին փակցուած թերթիկին. «ՊԽ - 1391. Մ[եսրոպ]
եպիս[կոպոս]»:
1981
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
(Բաղկացած
է 2 տարբեր ձեռագրերից)
ԹԵՐԹ` 259: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, զարդաշրջանակներով, կենտրոնում
ուղղանկիւն, դռնակով. միջուկը` տախտակ. աստառը` կապոյտ կտաւ. լուսանցակողերը`
կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 2+3 սպիտակ թուղթ, լուսագծերով, լուսադրոշմով`
T, A, կենտրոնում խաչ, հաշուած թերթաքանակի մէջ` (թ. 1-2, 257-9, թ. 1-2` չգրուած):
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ` Մեկնութիւն Վեցօրէի՞ց (վրացերէն). Ա+Բ., ԺԲ. դ., մագաղաթ` ստացուած երկու թերթի ընդլայնակի եւ ընդերկայնակի
հատումով, գրչութիւնը` նուսխուրի (նմուշ` Աա), 16x11-11,5, 18-21 տող: Գլխատառերը`
կարմիր: Գրերը խիստ գունաթափ եւ դժուարընկալելի, միայն Աբ` «Ոչ իսկ եղիցի վասն մեր,
Տէր, երկինքը կոր, եւ երկիրը` ամուր»:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կապիչներն ընկած, եզրերը մաշուած, մէջքի եւ դռնակի կաշին ճաքճքած,
ցեցի (նաեւ Ա. փեղկին եւ կազմաստառին), խոնաւութեան հետքեր, թ. 238ին պատռուածք.
նորոգուած ԺԸ. դարում:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 1ա-2բ`
«ի չաստչազար», տառեր, «այս արտաքոցնս ԺԲ. ապսեւուց»: 99բ` «Հարդ»: 257բ-259ա
այբուբեն: 259բ «Հանդերձ, հաանդեր, ես, Տէր, զտառապանս իմ եւ զցաւս հոգոյ իմոյ:
Յիշատակ է սուրբ Գ.» այբուբեն, տարբեր տառակապակցութիւններ:
ՁԵՌԱԳԻՐ Ա.
ԺԳ. դար
ԳՐԻՉ` Յովանէս, Անանուն (92ա-99ա):
ԾԱՂԿՈՂ ԵՒ ԽՈՐԱԳՐԵՐԸ
ԳՐՈՂ` Կիրակոս:
ԹԵՐԹ` 173 (3-175). չգրուած 99բ: ՊՐԱԿ` Ա-ԺԴx 12 (Ա 10 Ե 11, Ը 20 ԺԴ 9, ԺԵ 3): ՆԻՒԹ` թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 16,5x12,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (13x 8): ԳԻՐ` բոլորգիր (նմուշ` 39ա, Անանունի`
92ա): ՏՈՂ` 18-20, 28-32 (թթ. 92ա-99ա). գծումները ճնշումով:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Ճակատազարդ` 3ա: Լուսանցազարդ` սափոր, թռչնային, բուսական: Զարդագիր`
թռչուն, հանգուցային: Խորագիր` մուգ եւ բաց կարմիր: Գոյներ` մուգ եւ բաց կարմիր:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
որոշ թերթեզեք մաշուած` գրադաշտը վնասուած, 8 թերթ (92-99) ներմուծած Ը. պրակի
մէջ, խոնաւութեան հետքեր, գրեթէ ամէնուր կարմիր թանաքն արտատպուած հանդիպակաց
էջին, գիրը ԺԵ. դ. թարմացրած, 54ա էջը լրացրած, ԺԸ. դարում նորոգուած` թերթեզրքն
ամրացրած (թ. 92-99):
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 3ա-54ա Եւագրեա Հարիւրաւորք ի վեցերորդք
Տե՛ս
ձեռ. 1666, 200ա-50բ: ա/3ա-11բ: բ/11բ-8ա: գ/18ա-25բ: դ/25բ-33ա: ե/33ա-9բ: զ/39բ-46բ:
է/46բ-54ա:
Բ. 54բ-91բ [Մնացորդք գրոցն Եւագրեայ եւ թուղթք]
Տե՛ս
ձեռ. 1735, 299ա-322բ: 1/54բ-5ա: 2/55ա-6բ: 3/56բ-7ա: 4/57ա-61ա: 5/ա/61ա-2բ: բ/62բ-3ա:
գ/63աբ: դ/63բ-5բ: ե/65բ-6բ: զ/66բ-8ա: է/68աբ: ը/69աբ: թ/69բ-70ա: ժ/70աբ: ժա/70բ-1բ:
ժբ/71բ: ժգ/72ա: ժդ/72աբ: ժե/72բ-3ա: ժզ/73ա-4ա: ժէ/74աբ: ժը/74բ-5բ: ժթ/75բ-6ա: ի/76աբ:
իա/76բ: իբ/76բ-9ա: իգ/79ա-80բ: իդ/80բ-2բ: իե/82բ-3բ: իզ/83բ-5բ: իէ/85բ-7ա: իը/87ա-9ա:
իթ/89ա-90բ: լ/90բ-1բ:
Գ. 92ա-9ա [Ոտանաւորք]
1. 92ա-8բ Առաքել երիցու բանիբուն եւ շնորհալից
քահանայի ասացեալ / Բան քաղցրաշար ի նախահայրն մեր սկսեալ / եւ կարճառօտ
յառաջ եկեալ / մինչ ի ծնունդ Տեառն հասեալ / որ փրկութեան պատճառ եղեալ - Աւրհնեալ Հայրն երկնաւոր ծընօղ Միածնին / գովեալ Որդին
անճառ ծընունդ ծոցածին... Ես Առաքել մեղօքս լցեալս յաշխարհի, / որ
ի նախնին սկսայ եւ յառաջնեկի / լալով աղաչեմ, որդիքդ Սիոնի, / որ լի սրտիւ
ասէք Աստուած ողորմի:
2. 98բ-9ա Գովասանութիւն գրոյն այբուբենի (Ա-Ք) - Անմահութեան աղբիւր է սա / ով սուրբ սրտիւ ըմբել ցանկա...
մըտաց փանաք:
Դ. 100ա [Աղթարք եւ դեղագիր] - Տեառընդառաջի երիկունն տե՛ս, թէ հողմն... Աչք, որ վատատեսի,
սեւ ձիոյ լեղի...
Ե. 100-33բ Գրիգորի Նիւսացոյ Մեկնութիւն Երգ երգոցի,
բան առ բան - Հարսն ասէ. Համբուրեսցէ զիս ի համբուրից բերանոյ իւրոյ:
[Մեկնութիւն] Հարսն` մարգարէքն... բարբառեր շրթամբ առաքելոցն, ընդ որս եւ
մեք վայելեսցուք ի քաղցրութենէ պարգեւաց Սուրբ Հոգւոյն այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս
յաւիտենից. ամէն:
Զ. 134ա-5ա Հարցումն եւ պատասխանի - Հարց. Ո՞վ է հայր մահու: Պատասխանի` նախանձ... ի տեղոջն,
յորմէ խոնարհեցաւ:
Է. 135ա-50բ [Դիոնիսիոսի Թրակացւոյ] Յաղագս քերականութեան
Տե՛ս
ձեռ. 267, 229ա-42բ: ա/135ա: բ/135աբ: գ/135բ: դ/135բ-6ա: ե/136ա: զ/136ա-8ա: է/138ա:
ը/138աբ: թ/138բ: ժ/138բ-9ա: ժա/139ա: ժբ/139աբ: ժգ/139բ-43բ: ժդ/143բ-4բ: ժե/144բ-5ա:
ժզ/145ա: ժէ/145բ: ժը/145բ-6բ: ժթ/146բ-7ա: ի/147ա-8ա: իա/148ա-9ա: իբ/149աբ: իգ/149բ-50բ:
իդ/չիք:
Ը. 150բ-75բ Ներածութիւն Պորփիւրի [Ստորոգութեանցն Արիստոտելի]
Տե՛ս
ձեռ. 718, 138ա-70բ: Ներածութիւն/150բ-1ա: ա/151ա-3բ: բ/153բ-9ա: գ/159ա-64ա: դ/164աբ:
ե/164բ-5ա: զ/165աբ: է/165բ-6ա: ը/166ա-7ա: թ/167աբ: ժ/167բ-8ա: ժա/168ա: ժբ/168աբ:
ժգ/168բ-9ա: ժդ/169ա-70բ: ժե/170բ: ժզ/170բ-1բ: ժէ/171բ: ժը/171բ-2ա: ժթ/172ա: ի/172աբ:
իա/172բ-3ա: իբ/173աբ: իգ/173բ: իդ/173բ-5բ: իե-իզ/չիք:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
39բ [Խորագրին կից] զԿիւրակոս յիշեա՛:
91բ (Յովաննէս գրչի) Աստուած ողորմի
Աբիսողոմայ
Տունկին որդոյն: Ոհ, ոհ զողորմելի մեղաւք գերիս աղաչեմ յիշել
ի մեղաց թողութիւն եւ զծնողսն իմ:
(Ստ. լս. կարմրագրով) Զյերջանիկ եւ զբազմաշնորհ զերիցս
եր[անեալ րաբու]նապետն Դ[աւի]թ յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս, եւ զիս` զՅով[աննէս] նուաստ
զ[քահանայ]///:
133բ Ով հա՛յր հոգեւոր եւ տէ՛ր մարմնաւոր, ընկա՛լ զսակաւ
ծրեալս ի քո մեղապարտ աշակերտէս Յովան[նեսէ], ի քո յառանձինն յաղաւթս, եւ Աստուած զձեզ յիշէ. եւ նմա
փառք:
156բ Սղալեցա. անմեղադիր լերո՛ւք աղաչեմ զձեզ, ո՛վ
եղբայրք:
175բ Յիշէ՛ զԴաւիթ, ոյ սիրելի:
Աստուած իմ, Տէր Յիսուս Քրիստոս մի՛ անտեսել զիս, վասն բազում սխալանաց իմոց,
վասն զի դու ետուր [ան]ձն քո, յաղթեցար ի մարդասիրութեանէ. փրկեա՛ զմեղօք
մեռեալս յանըսպառ տանջանացն, եւ քեզ փառք յամենայն եղելոց:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 133բ, 135բ կլոր, սեւ թանաքով.
«ՅԻՍՈՒՍ ՔՐԻՍՏՈՍԻ
ԾԱՌԱՅ ՊՕՂՈՍ ՎԱՐԴԱՊԵՏ, ԹՎԻՆ ՌՃԴ. (1655)»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 99բ «Հարդ»:
ՁԵՌԱԳԻՐ Բ.
ԺԵ. դար
ՊԱՏՃԱՌՔ ԱՍՏՈՒԱԾԱՇՈՒՆՉ ԳՐՈՑ
ԳՐԻՉ` Մուխթիկ:
ԹԵՐԹ` 81 (175-255): ՊՐԱԿ` ԺԱx8 (ԺԱ. 1): ՆԻՒԹ` թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 16,5x12,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(13,5x9,5): ԳԻՐ` բոլորգիր (նմուշ` 191ա): ՏՈՂ` 29-36. գծումները ճնշումով:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. խոնաւութեան հետքեր, թ. 238ին պատռուածք:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 176ա-256բ [Պատճառք Աստուածաշունչ գրոց]
-176ա Նախերգան Արարածոցն (խորագիրը լուսանցում) - Զյոքնապատում եւ զծաղկահօաք զմեկնութիւն տառից...
1. 176ա-83ա Յառաջաբան համառօտ ի Ծննդոց, զոր արարեալ
է Տիմոթիա լուսօոր վարդապետի - Ի սկիզբն լինելութեանց գոյացութեանց արարածոց...
բ. 183ա-5բ Պատճառ քաղ[ցր]ութեան ջուրցն - Արեգակն ծծէ ի ջրո զպարզն...
գ. 185բ-6բ Վասն ելից ժողովրդեանն յԵգիպտոսէ տեսութեանն - Ամենայնիւ
ելք ժողովրդեանն..
2. 186բ-7բ Պատճառ Ղեւտական գլխոյն - Սքանչելի է ամենայն խորհուրդ
տնօրէնութեան...
3. 187բ-8բ Սկիզբն եւ պատճառ Թուոցն գլխոյ - Իսկ վասն զի չորրորդ ըստ կարգի դնէ...
4. 188բ-9բ Սկիզբն եւ պատճառ Երկրորդ աւրինացն - Որպէս անձրեւ կանուխ...
5. 189բ-90ա Սկիզբն եւ պատճառ Յեսուա գրոցն - Յանձն
եղեւ ժողովրդին Յեսուայ...
6. 190աբ Եղիշէի Հա[յ]ոց վարդապետի - Կոչեցաւ Յեսու Նաւեանց ի Տեառնէ...
7. 190բ-1ա Տեառն Եփրեմի ասացեալ - Եւ յսկիզբն բանից իւրոց ասաց...
8. 191աբ Սկիզբն եւ պատճառ գրոց Դատաւորացն, տեառն
Եփրեմի ասացեալ - Գիրք ազգաց դպրութիւն է դատօորացն...
9. 191բ-3ա Սկիզբն եւ պատճառ Թագաւորութեանց գրոց
եւ յառաջաբան նախակարգեալ Թագաւորութեանց - Վասն յԲ.ս
(=յերկուս) գիրս առ ի...
10. 193ա-4բ Այլ սկիզբն եւ խորհուրդ առաջին եւ այլ
Թագօորութեանցն ասացեալ - Առաջին
եւ մեծ զօրութիւն Աստուած է...
11. 194բ-5ա Սկիզբն եւ պատճառ Երկրորդ թագօորութեան - Երկրորդ
թագօորութիւն վասն է՞ր արդեօք ասի...
12. 195ա-6ա Սկիզբն եւ պատճառ Երրորդ թագօորութեան - Պարտ է գիտել, թէ ընդէր վերնագրիւ բաժանէ...
13. 196աբ Սկիզբն եւ պատճառ Չորրորդ թագօորութեանն - Եկն մեզ բանս առ ի խնդիր...
14. 196բ-7ա Սկիզբն եւ պատճառ Մնացորդացն - Ամենայն մատեանք Հնոցն եւ Նորոյս խօսք են...
15. 197ա Մեկնութիւն իբր ամենու եւ սկիզբն որ է
Դատաւորաց, տեառն Եփրեմի ի մեկնիչն է Գրիգոր (՞) - Սովին կարգօ ածէ զբանն...
16. 197ա-200բ Սկիզբն եւ պատճառ երիս գրոցն Սողոմոնի,
զոր ժողովեալ եդաք վասն մանկանց եկեղեցոյ - Ամենայնիւ օրինակ էր Սողոմոն Տեառն մերո
Յիսուսի Քրիստոսի...
17. 200բ-1բ Գրիգորի Նիւսաց[ւոյ] Սկիզբն եւ պատճառ
Ժողովողին գրոց առանձինն - Առաջի կա մեզ Ժողովողին...
18. 201բ-4բ Սկիզբն եւ պատճառ գրոցն Յոբա, Հիւսիքոսի - Բազում բանս մեզ...
19. 204բ-8ա Սրբոյն Եփրեմի սկիզբն եւ պատճառ Յոբայ - Աւրէն եւ արժանի որպէս կերակրիմք...
20. 208ա-9ա Ստեփանոսի Մեկնութիւն եւ սկիզբն Յոբա - Այր մի էր Յօսիտ աշխարհի...
21. 209աբ Որոգինի ասացեալ ի տեսութիւն այլաբանութեամբ - Երանելին
Յոբ եւթնամեա ցօօքն...
22. 209բ-15ա Վասն թագօորացն Իսրայէղի գիտելի է
ի Սողոմոնէ այսր, թէ որպէս են զկնի միմեանց թագօորք Յուդա եւ Իսրայէղի, զի
եւ այնու գիտել մարթասցուք զկարգ մարգարէիցն, թէ ե՛րբ եւ յորո՛ւմ ժամանակ
էին - Աստուածային
իրագործութեամբն հրաշազուգեալ...
23. 215աբ Սկիզբն եւ պատճառ ԲԺ. (12) մարգարէիցն - Երկոտասան մարգ[ար]էքս...
24. 215բ-7ա Յաղագս Ովսէի մարգարէի - Ովսէէ մարգարէացօ ի Սամարիա...
25. 217ա-8ա Սկիզբն եւ պատճառ Ամովսա մարգարէի - Ամովս էր ի Թեկուա, որ ի Սամարիա...
26. 218ա-9բ Սկիզբն եւ պատճառ Միքիայ մարգարէի - Ամենայն
մարգարէքն խօսեցան Հոգովն Աստուծոյ...
27. 219բ-21ա Սկիզբն Յովելայ մարգարէի - Յովէլ մարգարէացաւ զգերութիւն...
28. 221ա-2ա Սկիզբն եւ պատճառ Աբդիու մարգարէին - Աբդիու էր յաւուրս Եղիա մարգարէի...
29. 222ա-3ա Յունանու մարգարէի սկիզբն - Յունան էր ի Կարիաթմաուսա, որ է մերձ...
30. 223ա-4ա Յաղագս Նաւումա մարգարէի - Նաւում էր Եղկեսացի, որ յայնկոյս Յորդանանու...
31. 224ա-6ա Սկիզբն եւ պատճառ Ամբակումա մարգարէի - Ամբակում մարգարէացօ մօտ յելս ժողովրդեանն...
32. 226ա-7ա Յաղագս Սոփոնիա մարգարէի - Ամենայն մարգարէից բանք ի Հոգոյն Աստուծոյ են...
33. 227ա-8ա Սկիզբն Անգէ մարգարէի - Անգէոս
մարգարէ առ գերութեամբն ծնաւ...
34. 228ա-30ա Սկիզբն եւ պատճառ Զաքարիա մարգարէի - Զաքարիաս էր ի ցեղէ Ղեւեա...
35. 230ա-1ա Սկիզբն եւ պատճառ Մաղաքիա մարգարէի - Ի ժամանակին,
որ էր Հ. (70) ամ գերութեանն...
36. 231ա-6ա Սկիզբն եւ պատճառ Եզեկիէլի - Սրբոց մարգարէիցն բանք, վասն զի ի Հոգոյն Սրբո էին...
37. 236ա-8ա Յոհանու Ոսկէբէրանի ի մարգարէն Եզեկիէլ - Զի թէ հեռացուցեալ եւ մերձեալ էր...
38. 238ա-9ա Պատճառք եւ թելադրութիւնք առաջին տեսլեանն
Եզեկիէլի, Ստեփանոսի փիլիսոփա[յ]ի - Ժողովրդեանն ի վերջին եւ ի դժուարադարձ...
39. 239ա Ի նոյնն, Ստեփանոսի - Եւ եղեւ յամին... Զի ոչ հրէից թագ[աւոր]ութենէ...
239ա Ի ստորին
լուսանցս գրչից «Զօրինակն խլեցին, վասն այն խատատեցա (=խալատեցա)»:
40. 239ա-40բ Որոգինի ասացեալ ի տեսութիւն Եզեկիէլի
մարգարէի - Արդ, պատճառք առաջինն գալստեան յօրինակ արծուի...
41. 240բ-3բ Սկիզբն Դանիէլի մարգարէութեանն - Սքանչելի մարգարէքն լցեալք
աստուածային Հոգովն...
42. 243բ-6ա Պատճառ Հոգոյն ճառի, զոր ասէ. նորին
ի Պէնտէկոստն եւ ի Հոգին Սուրբ - Ի սկզբան, ի միջոցի եւ ի կատարածի խնամքն Աստուծոյ...
43. 246ա-56բ Պատճառ եւ թելադրութին Դ.ից օետարանչացն`
թէ որպէ՛ս գրեցա[ն] եւ յորքա՛ն ժամանակս, եւ թէ որպէ՛ս յառաջինսն խորհուրդ
սոցա երկնէր գայր - Յարեւելս, ասի, տնկեալ զդրախտն... եւ զնոցա սիրոյն առաւելութիւն,
նմանեցուցանէ եւ յանդիմանէ զչարսն:
Ունի
գրչի սրբագրութիւն-լրացումներ:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ,
ԺԸ. դ.
1. 258բ [Յաղագս տեսակի] - Եւ որ բաժանի ի տեսակս սեռ է, եւս որ է անձնաւորն, որ բաժանի,
այսինքն` ի տեսակս եւ է շնչաւորն եւ յանշունչն, որ է սեռ, եւ որ բաժանեն այսինքն`
կենդանին եւ անկենդանն, բանականն եւ անբանն, են բաղկացուցիչք զանազանութեան:
Արդ, այս է զոր շարագրեցաք, գոյացութիւնն բաժնի մարմին եւ անմարմին, կենդանի
եւ անկենդան, կենդանի ասելով` անկենդանացն զանազանեց, շնչաւոր ասելովն`
անշնչիցն զանազանեց, բանական ասելովն` անբանիցն զանազանեց: Արդ, զոր շարագրեցաք,
ծանի՛ր դարձեալ, ո՛վ ընթերծող, զբան
բռուս զոր չէ գրաւղ, այլ է գծիծ սորա դնաւղ, ծայրիւ մատին ոչ հավանօղ:
2. 259ա [Ոտանաւոր] - Ծաղկափթիթ
ծառ մի բարի / Յոյժ կեղեցիկ հիանալի / թէ հարցանէս հիկեն / ինքն է կճռհ (՞)
ուրոյն յայտնի եւ զանազան:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
191բ (Խորագրին
կից) ԶՄուխթիկս յիշէ՛
(նոյն` 240բ):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 257բ Թուին ՌՃ. հնկի, վեցեակ տասնեակ եւ միակի (1717) ի
ժամանակս հայրապետի Էջմիածնայ Սուրբ յԱթոռի քաչ եւ ընդիր
հօվապետի Աստուածատուր կաթուղիկոսի:
2. 257ա Թվին ՌՃՀԲ. (1723), Յունիսի մուտն, ես` Եղէվարդ[ե]ց[ի] տէր Աբրահամս յետու իմ յօժարութեամբս
զայս Եւայգր գիրսքս
Սուրբ
Էջմիածնեցի Կակոսի որդի Սարգիս վարդապետին, որ բարով վայելէ, յիշատակ ինձ եւ իմ ծնողացըն.
ով ոք` թէ՛ իմոց եւ թէ՛ այլոց հանել ջանայ` ԳՃԺԸ. (318) հայրապետաց նզովեալ
եղիցի, ո՛վ դասք լոյսերամ վարդապետաց եւ քահանայից, որք վայելէք եւ շահիք,
յիշեցէ՛ք ի մաքրափայլ յաղօթս ձեր տէր Աբրահամն մէկ Հայր մեղայիւ,
եւ դուք յիշեալ լինիք առաջի Քրիստոսի. ամէն:
3. 258ա (ԺԸ. դ.) Յիշատակ է սուրբ գիրքս, որ կոչի Եւագրիոս, տէր Մկր[տ]չին եւ իւր որդոյն
Յարութենին եւ Ալէքսանին եւ իւր
ծնօղացն եւ այլ ամենայն արեան մերձաւորացն. ամէն:
ՆՇՈՒՄ` Ա. կազմաստառին
փակցուած թերթիկին. «ԺԳ. եւ ԺԵ. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1982
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
(Բաղկացած է
3 տարբեր ձեռագրերից)
ԹԵՐԹ` 243: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, զարդաշրջանակներով, ճնշագծերով,
դռնակով. աստառը` սպիտակ կտաւ. միջուկը` տախտակ. լուսանցակողերը` կարմիր,
հիմքի մօտ` բուսազարդերով: ՊԱՀՊԱՆԱԿ`
2+2, սպիտակ թուղթ, լուսագծերով, հաշուած թերթաքանակի մէջ (թ. 1-2,
242-3), չգրուած` 1ա-2ա, 242ա-3բ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմը մաշուած, քերծուածքներով, կապիչներն` ընկած, դռնակը կծկուած:
ՁԵՌԱԳԻՐ
Ա.
ԷՏՐԷՆԷ (ԱԴՐԻԱՆԱՊՈԼԻՍ) |
ՌՃԾԱ.
- 1702 |
ԳՐԻՉ` Ստեփաննոս Թոխաթեցի: ՍՏԱՑՈՂ`
Հանէս Բրհուտեցի (որդի Դաւթի), Յովանէս:
ԹԵՐԹ` 152 (3-154): ՊՐԱԿ`
1-13x12 (1` 9, 13` 11): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով
(ողկոյզ, թագ): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 14,7x10,2: ԳՐՈՒԹԻՒՆ`
միասիւն (11x7): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 28ա): ՏՈՂ`
17-18. գծումներ ճնշումով, գրադաշտի սահմանագծերը կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Կիսախորան` 3ա: Լուսանցազարդ`
բուսական (3ա): Զարդագիր` թռչուն (3ա): Խորագիրք` կարմիր: Գոյներ` կարմիր,
կապոյտ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. գրադաշտը թեթեւակի
գունափոխուած, թ. 154ին պատռուածք, ունի գրչի բնագրային լրացումներ եւ սրբագրումներ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 3ա-152ա [Վարդանայ Այգեկցւոյ]
Համառօտ հաւաքումն սրբոց վարդապետաց [Յ]աղագս դաւանութեան ամենասուրբ
Երրորդութեան, ընդդէմ հերձուածողաց հակաճառութեան
Տե՛ս
ձեռ. 512, 164ա-210ա: ա/3ա-5ա: բ/5բ-21ա (թթ. 10 եւ 11 ետեւառաջութիւն): գ/21ա-32բ:
դ/32բ-43բ (31բ «Անտիոքայ երկրորդ ժողովոյն - Որ ոչ հաւատայ...»ից առաջ ունի
«Նորին յետ սակաւուց - Խոստովանիմք...», 43ա «Նորին ի հաւատոյ բանէն - Աստուած,
որ...» փոխարէն` «Նորին - Աստուած, որ...»): ե/43բ-65ա (65ա «Հարցումն առ Կիւրեղ
- Ոչ ապականութիւն...» փոխարէն` «Հարցումն առ Կիւրեղ - Ապականութի՞ւն կրեաց
Քրիստոս, թէ՞ կիրս ապականութեան: |65բ|Պատասխանէ Կիւրեղ - Ոչ ապականութիւն...»):
զ/65ա-72բ: է/72բ-77ա («Նորին ի հաւատոյ բանին - Ոչ լոկ մարդ...» փոխարէն` «Նորին
- Ոչ լոկ մարդ...») ը/77ա-98բ (80ա «Նորին յետ սակաւուց - Արդ, մեռանի ըստ...»ի
փոխարէն` «Ի մեծափառ հաւատոյ ճառէն Մօսէսի Հայոց քերթողայհօրն - Արդ,
մեռանի ըստ...»,): թ/98բ-103բ: ժ/103բ-13բ (111ա չիք` «Կրօնաւորն ասէ»): ժա/114ա-5ա:
ժբ/115ա-23բ: ժգ/123բ-31բ (125բ «Մեծ Բարսղի - Քահանայ առանց...» փոխարէն` «Մեծ
Բարսղի - |126ա| Զաստուած խաչեալ տեսանելով եւ նոյն ընդ զաւազակն: Նորին կանոնաց
- Քահանայ առանց...»): ժդ/131բ-6բ: ժե/136բ-9ա: ժզ/139ա-49բ: Յիշատակարան եւ
Ցանկ/149բ-52ա:
Գրչի
բնագրային լրացումները եւ ծանօթագրութիւնը եզրահատումից վնասուած`
98բ, 116ա լուսանցներում:
Բ. 152բ-3բ Ամք ծռայզատկաց, զոր առնեն [Յ]ոյնքն,
որ են Հռոմք - Թվին Հայոց ՌՁԳ. (1634) եօթներրակն Գ. վերայդիրն Թ...
պատրաստ կացի՛ք, որ չխաբիք. մեզ հայոց ուղղափառաց Ապրիլի ԺԳ. զատիկ է:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
154ա Աւարտեցաւ գիրքս այս, որ կոչի «Ընդդիմայդարձ հերձուածողաց»,
ի քաղաքն Էտրէնէ, թվին
ՌՃԾԱ. (1702), ի դուռն Սուրբ Աստուածածնին եւ Սուրբ Լուսաւորչին եւ Սրբոց Զօրավարացն Քրիստոսի Սրբոյն Թէոդորոսի, ի հայրապետութեան տեառն Էջմիածնայ սրբազան Նահապետ կաթողիկոսի եւ պատրիարգութեանն Եփրեմ վարդապետի,
ով ոք հանդիպիք սմայ` կարդալով կամ օրինակելով, յիշեցէ՛ք ի մաքրափայլ աղօթս
ձեր ըՍտեփանոս դպիրս, որ բազում աշխատեցայ եւ գրեցի գիրքս այս: Դարձեալ
աղաչեմ զձեզ, յիշեցէ՛ք զԹօխաթցի ըՍտեփաննոս գրիչս եւ զհանգուցեալ ծնօղքն իմ` զմահտեսի Երանոսն եւ զմահտեսի Հեղինան, եւ զՄինասն, եւ զՊետրոսն, |154բ| եւ որ յիշէ, յիշեալ լիցի ի Քրիստոսէ Աստուծոյ
մերոյ. ամէն:
Աւարտեցաւ գիրքս այս Էտրէնէ, թվին ՌՃԾԱ. (1702), Սեպտեմբերի ամսոյ Ի. (20), օրն կիրակի,
վայելումն Բրհուտեցի Դաւիթի որդի Հանէսին եւ Յովանէսին. եւ դարձեալ յիշէցէ՛ք վերոյգրեալ Հանէսն, որ բազում աշխատանօք, ջերմեռանդ սրտիւ եւ շատ փափաքանօք
գրել ետուր գիրքս այս` Պապանձումն հերձուածողաց դասուցն Նեստորի եւ Լեւոնի, դարձեալ
յիշեցէ՛ք զծնօղ սորին` ըզԴաւիթն եւ մօրն Աննայ եւ եղբարքն`
մահտեսի Գրիգոր եւ Պաղին, որ հանգուցեալ են առ Քրիստոս:
ՆՇՈՒՄ` 8բ (ստ. լս.) «Թուղթ է պակաս»:
ՁԵՌԱԳԻՐ
Բ.
ԱԴՐԻԱՆԱՊՈԼԻՍ |
ՌՃԽԸ. - 1699 |
ԳՐԻՉ` Անանուն Ա. (156ա-190բ), Անանուն
Բ. (191ա-214ա): ՍՏԱՑՈՂ` Յոհաննէս:
ԹԵՐԹ` 60 (155-214). չգրուած` 155աբ,
200ա-3ա, 214բ: ՊՐԱԿ` Ա-Գx12 (Բ 11)+1+2x12: ՆԻՒԹ`
թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով` եռամահիկ, խաչ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
14,7x10,2: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (11,5x7): ԳԻՐ`
նոտրգիր (նմուշ` 206բ): ՏՈՂ` 17 (156ա-190բ), 20 (191ա-214ա).
գծումներ ճնշումով:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Լուսանցազարդ` բուսական
203բ: Զարդագիր` հանգուցային (191ա): Խորագիր` կարմիր, նարնջի: Գոյներ` կարմիր,
նարնջի:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. խոնաւութեան հետքեր,
որոշ թերթերի վրայ թանաքաբծեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 156ա-90բ Այս է ցուցակ Հայոց ամսոց
եւ Հռոմայեցոց եւ Յայսմաւո[ւ]րաց ճառիցն
- Յունվար ամիս Հռովմայեցւոց
աւուրս ունի ԼԱ. (31), Ասորին` ԻԱ. (21), եւ Հայ ամսո Քաղոցի ԻԴ. (24). յիշատակ
է վարուց սրբոյն Բարսղի Կեսարու
հայրապետին, որ եւ ասի այս աւուրս կաղանդ եւ նոր տարի... Քաղոցի ԻԳ. եւ դեկտեմբերի
ԼԱ. (31) տօն է Աբգարու թագաւորին:
Բ. 191ա-9բ (այլ ձեռքով) Պատմութիւն եւ վարք երանելի
կամաւոր աղքատացելոյն վասն Քրիստոսի անանուն որդոյ թագաւորին Հոռոմոց -
Արք եղբա՛յրք եւ հա՛յրք, լուարո՛ւք զպատմութիւն առն Աստուծոյ... տարաշխարհիկ
եղեալ վտարանդի արկցէ զինքն ի տնանկութիւն: Եւ /// (չշարունակած):
Գ. 203բ-14ա Պատմութիւն որդւոյ թագաւորին
Հռոմայ, որոյ անուն էր Ներսէհ, որ թողեալ զամենայն, կրօնաւորեցաւ ի վանս
սուրբ հօրն Անտոնի - Պատմել մեզ զվարս բարեպաշտիցն
երկիւղէ... եւ զամենեսեան շարժեաց համբաւ նորա` ի յորդորումն առաքինութեան:
- 214ա [Յիշատակարան թարգմանչի].
Ես` հայր Գագիկ,
թարգմանեցի զպատմութիւնս զայս զորդւո[ց]ն թագաւորացն յերկոցունց յասորոց
ի մերս: Ես աւանդեցի ուխտի իմոյ եւ ժողովրդեան, որով լուեալ զվարս սրբոցն,
նախանձաւորք լինիցիք նոցա նահատակութեանցն վասն Քրիստոսի [յ]անձն առին զկամաւոր աղքատութիւն,
որպէս զբարեխօսութեամբ նոցին ի Քրիստոսէ Յիսուսէ Տեառնէ մերմէ, որում
փառք յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ
ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
190բ Գրեցաւ այս Ամսացոյցս եւ Յայսմաւուրացըս
ցանկն ըստ խնդրո պարոն Յոհաննէսին եւ ի վայելումն իւր, ի թվականիս
մերում ՌՃԽԸ. (1699), ի յամսեանն Փետրվարի Դ., ի յԱնդրիանուպօլսոյ. եւ ինձ` մեղաւորիս սղալանացն եւ գրչիս ներումն շնորհեցէ՛ք,
եւ դուք ողջ լերուք Տէրամբ մերով` Յիսուսիւ Քրիստոսիւ. ամէն:
ՁԵՌԱԳԻՐ
Գ.
ԱԴՐԻԱՆԱՊՈԼԻ՞Ս |
ԺԸ. դար |
ԹԵՐԹ` 27 (215-241) ՊՐԱԿ`
Ա-Գx12 (Գ 3): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով`
թագ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 14,7x10,2: ԳՐՈՒԹԻՒՆ`
միասիւն (11,5x7): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 216ա): ՏՈՂ`
17. գծումներ ճնշումով:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Զարդագիր` հանգուցային
(216ա): Գոյն` նարնջի:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. խոնաւութեան հետքեր,
որոշ թերթերի վրայ թանաքաբծեր, գրադաշտը թեթեւակի գունափոխուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 216ա-40բ Վարք եւ պատմութիւն սուրբ
հօրն մերո` երիցս երանելոյն 0նոփրիոսի անապատականի, զոր պատմեաց մեզ սուրբ
հայրն Պանփնուտիոս - Եւ դարձեալ միւսանգամ վարանէր զիս խորհուրդք իմ...
ամենեքեան զարդարեալք էին ամենայն առաքինութեամբ եւ միապէս փառաւ[ո]րէին
զԱստուած Հայր եւ զՈրդին եւ զՍուրբ Հոգին յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Բ. 241ա ///Որք զամենայն վարս ուղղեցին,
/ մարմնով եղեն իբր անմարմին... Թէպէտ նմանն ինձ անհնարին / Բայց քեզ հընար
ամենեւին:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ.
ՌՃԿԵ. (1716) թ.
1. 2բ Վասն վարդապետաց քարօզի բնապան այս
է - Հողըն դարսւնացի բերանն յիս լեզուն...
2. 241բ [Նզովք] - Ով որ Աստուած մին չասէ, նզօվքըն Կայենէ առցէ...
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
2բ (յաւելագրողի)
Տէր Յիսուս Քրիստո՛ս, ողորմեայ ծառայիս Աստուծոյս Հանասին եւ յուր որդի Երեմիային: Գրեցաւ
թվին ՌՃԿԵ.ին (1716), Սեպտեմբերի ամսի Ի. (20):
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 1աբ «Աւետիս քեզ յորդ»: 1բ գրչածայրի զանազան նշաններ:
ՆՇՈՒՄ` Ա. կազմաստառին
փակցուած թերթիկին, մանուշակագոյն թանաքով` «ՌՃԽԸ. - 1699. Մ[եսրոպ]
եպիս[կոպոս]»:
1983
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ՀԱՄԱՏԱՆ |
ՌՃԼԶ. - 1687, ՌՃԿԱ. - 1712 |
ԳՐԻՉ` Լուդովիկոս Ալեքսիանոս
(եպիսկոպոս Բաբիլօնի): ՍՏԱՑՈՂ` Տէր Մանուէլ, նաեւ` Արիստակէս չերէ՞ց (հմմտ. 229բ):
ԹԵՐԹ` 371 (գրչի էջակալում
1-200, որ է` 3ա-138բ, 1-142, որ է` 139ա-210բ, 1-239` 211ա-367ա. 318բ էջում 242ի
փոխարեն գրուել է 142 եւ ըստ այսմ շարունակուել). չգրուած` 3ա-6բ, 368ա-71բ:
ՊՐԱԿ` 6+Ա-ԺԱx12+Ա-Զx12+Ա-ԺԳx12+5: ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով (թագ, զինանշան): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 16,9x11: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (12,5x8): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 114ա): ՏՈՂ` 27. գծումներ ճնշումով, գրադաշտի
սահմանագծերը կարմիր (7ա-126բ, 321բ-367բ), շագանակագոյն (139ա-258բ), մուգ
կարմիր (259ա-321ա): ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ շագանակագոյն
կաշի, զարդաշրջանակներով, դռնակով. միջուկը` տախտակ. աստառը` շերտաւոր
եւ սպիտակ կտաւ. լուսանցակողերը` կապոյտ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
- Խորագիր, գլխագիր` կարմիր, շագանակագոյն:
Գոյներ` կարմիր, շագանակագոյն (հաւանաբար հետագայում զարդագրելու համար
որոշ գլխատառեր չգրուած):
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կապիչները եւ գամերն ընկած, եզրերը մաշուած. գրադաշտը գունափոխուած,
տեղ-տեղ ցեցակեր, թ. 230` հիմքի մօտ պատռուած, թ. 139-174` ստորին եզրերն անհարթ
եւ կարճ (0,5-1սմ):
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 7ա-60բ [Աղէքսանդրի վարդապետի Ջուղայեցւոյ
ժողովեալ] Վկայութիւնք պիտանիք եւ հարկաւորք վասն առ ի պատրաստ գոլոյ ի ձեռս
խնդրողաց բանի` եթէ՛ ի պէտս քարոզութեան եւ թէ՛ ի պէտս վիճաբանութեան, մանաւանդ
ի պէտս գիտութեանն
Հմմտ.
ձեռ. 1984, 2ա-45ա:
Վկայութիւնները
քաղուած են հետեւեալ աղբիւրներից.
7ա Երկրորդ օրինաց. [Կ]աշառս կուրացուցանէ զաչս իմաստնոց եւ ապականէ
զբանս արդարոց - Եթէ
մտցես յայգի...մեռցի անձն այն:
7ա Ղեւտականք - Եթէ ոչ լսիցէք ինձ... զերեսս ծերոյն:
7աբ Առաջին Թագաւորութեանց - Ասէ Տէր զփառաւորիչս... Աստուած հայի ի սիրտս մարդոյ:
7բ Երկրորդ Թագաւորութեանց - Եւ ասէ Դաւիթ. Մինչդեռ
կենդանի էր... ըստ արդարութեան նորա:
7բ Առաջին Մնացորդաց - Ամենայն սիրտ... ընկերի քում մի՛ առներ:
8ա Մակաբայեցոց - Զի ոչ եթէ բազում զօրօք... ածէ զողորմութիւն:
8ա-9ա Յոբ - Մերկ
իսկ եկի ի մօրէ... եւ ինձ պատահեսցի:
9ա-10ա Սիրաք - Անարգ
թուի յաչս... հաւանեսցին իրերաց:
10ա-12բ Սողոմօնի - Իսկ որ հանճարեղն իցէ... ի մեծութիւն, կործանեսցի:
12բ-13ա Էկլեսիաստէս, որ է Ժողովող - Ունայնութիւն ունայնութեան... ո՞վ պատմեսցէ նմա:
13ա-14բ Իմաստութիւն, որ է Սիրեցէքն - Խորհուրդք թիւր անջատեն յԱստուծոյ... ի քեզ պահէ:
14բ-15ա Եսայի - Լուր
երկինք... զի մի՛ ողորմեսցի:
15աբ Երեմիայ- Անիծեալ լիցի... զպտուղ կենաց:
15բ Միքիայ - Մի՛
հաւատայք... զկնի Տեռան Աստուծոյ քո:
16ա Եսայի - Ահա կոյս յղասցի եւ ծնցի որդի, եւ կոչեսցեն զանուն նորա
Էմանուէլ:
16ա Դանիէլ - Զմեղս
քո ողորմութեամբ քաւեսցես... յամօթ յաւիտենական:
16ա Յովելեայ - Մեծ է օր Տեառն... զլոյս իւրեանց
16աբ Աբդիու- Եթէ բարձրասցիս... վիրաւորեցայ:
16բ Մաղաքիաս - Որդի փառաւորութէ... հրեշտակ Տեառն Ամենակալի է:
16բ-7բ Թուղթ Պօղոսի առ Հռօմայ[եցիս] - Աներեւոյթքն Աստուծոյ ի սկզբանէ արարածովս իմացեալ
տեսանի... անմեղ ի չարիս:
17բ-8բ Թուղթ առաջին Կորնթ[ացի]ս - Զի ճառ խաչին...
զգենուլ զանմահութիւն:
18բ Երկրորդ Կորնթաց[ւոց] - Ոչ գիտեմք
զերեւելիս... սիրէ Աստուած:
18բ-9ա Գաղատացւոց - Քրիստոս ետ զանձն իւր... բայց միայն ի խաչն Տեառն մերոյ
Յիսուսի Քրիստոսի:
19ա Եփեսացւոց - Ամենայն բան տգեղ... յաւուրն չարութեան:
19ա Փիլիպեցւոց - Զի ինձ կեանք... փրկչին ակն ունիմք:
19աբ Կողոսացւոց - Եթէ յարեայք ընդ Քրիստոսի... աշխարհի կրօնաւորիս:
19բ Թեսաղունիկեցւոց - Դուք ինքնին իսկ գիտէք ստոյգ... պատսպարան լերուք տկարաց:
19բ Երկրորդ Թեսաղունիկեցոց (միայն խորագիրը):
19բ-20բ [Առ Տիմոթէոս առաջին] - Գլուխ պատուիրանին սէր է... առ ի վայելել:
20բ Սաղմոս [ԼԳ.] - Մեծամեծք աղքատացան եւ քաղցեան. բայց ոյք խնդրեն զՏէր`
մի՛ պակասեսցի ի նոցանէ ամենայն բարութիւն:
20բ Առ Տիմոյթէոս երկրորդ - Եթէ մարտիկ ոք իցէ... ի հալածանս կացցեն:
20բ Տիտոս - Այլ
դու խօսեաց... երկիցս խրատելոյ հրաժարեսջիր:
20բ Թեսաղունիկցւոց - Քանզի ոչ կոչեաց զմեզ ի պղծութիւն` այլ ի սրբութիւն:
20բ-1բ Եբրայեցոց - Բազում մասամբք... համարս տալոց եւ ընդ ձեզ:
21բ-2ա Յայտնութիւն եւ տեսիլ Յովհաննու - Ահաւասիկ որ գալոց է ընդ ամպս... զտանջանս եւ զսուգ:
22աբ Յովհաննու Ոսկեբերանին ասացեալ - Առանց բարկութեան ոչ վարդապետութիւն... ի տեսութենէն
Քրիստոսի:
22բ-3ա Դիոնեսիոսի ասացեալ - Սէրն հիմնանայ... եւ այլովք բարութեամբ:
23աբ Կիւրղի ասացեալ - Ո՛չ է պարտ իմանալ... խոհեմ
երկայնամտութիւն:
23բ Բարսղի ասացեալ - Թէ ոք ի վերայ մեռելոյն կոծայ եւ արիւն հանէ, կոծադիրն
եւ կոծողն նզովեալ եղիցի:
23բ Կիւրղի - Արթուն գոլ պարտ է... արտաքոյ յեկեղեցւոյ:
23բ-5բ 0գոստինոս ասէ - Աշխարհս այս է պանդխտութիւն... սրտիւն մուրանայ:
25բ-6ա Ջերոնիմոսի ասացեալ - Միշտ գործեա՛ ինչ բարի... քան աշխարհականս:
26բ-7ա Գրիգորի ասացեալ - Ով ոք իցէ ի հաւատացելոցն... որ տանջէ:
27ա- 8ա Գրիգորի ֆիլիսոփայի - Որ ցանկայն նախագահ լինել... առ նրբահայեցութիւն նորա:
28աբ Բեռնարտոսի ասացեալ - Առաքինութիւնն աշխատութեամբ խնդրի... պարապիլ Աստուած:
28բ-9բ Սենեքայի ասացեալ - Սկիզբն փրկութեան է ճանաչումն մեղաց... առաջամիտ լինի:
29ա Թուլիոսի ասացեալ - Հեշտութիւնն շիջուցանէ... ոչ մտանէ ի նա Հոգի Սուրբ:
29ա Իզիդորոսի ասացեալ - Որ գահերիցութեան ցանկայ... վերասցի առ Աստուած:
29ա-39ա Հասարակ վարդապետաց ասացեալ - Մեծ են գործքն աստուածային... գտանել առանց չարչարանաց:
39աբ Մեծին Աթանասի - Մի է բնութիւն Բանին... միով երկրպագութեամբ:
39բ Գրիգորի Աստուածաբանի ասացեալ - Որպէս եւ առօղն... ուղղութիւն եւ փրկութիւն:
39բ-40ա Գրիգորի Սքանչելագործի - Որ ոք ասէ... զկենդանիս եւ զմեռեալս:
40ա-1ա Հասարակ ֆռանկաց վարդապետաց ասացեալ - Գործ արիութեան է... զբաղմանց նոցա:
41աբ Արիստոտէլի ասացեալ - Գովելի են գեղեցիկքն.... ասացեալ է յանձին:
41բ Պղատողի ասացեալ - Ո՛չ է պարտ ումեք... առաջին է եւ քաջ:
41բ-3ա Ֆիլիսոփայից ասացեալ - Հաւատարիմ բարեկամս դեղ է կենաց մարդկան... առաջի
աչաց քոց:
43ա-7ա Սրբոյն Եւագրեայ ճգնաւորի ասացեալ - Արքայութիւն Աստուծոյ է... եւ զայն չափով:
47ա-9բ Վարդապետք արտադրելք են վասն օտգի - Մարդն է նման
բոլոր աշխարհի... սիրոյն ջերմութենէն:
49բ-56բ Սրբոյն Եւագրեայ ճգնաւորին - Յիշման Տեառն մերոյ մնալ յարակայ... մնաց ի յաշխարհս:
56բ-60ա Մարգարէից եւ առաքելոց վկայութիւնք հասարակաց վարդապետաց - Արասցէ իրաւունս... որ երեկ ծնաւ:
60աբ Խոսրովի հայոց հռետորի - Մարգարիտ առանց լուսոյ... շուշանն ի հովիտն. յաւիտեանս
յաւիտենից. [ա]մէն:
Բ. 60բ-87ա Յովհաննէս [Մրքուզ Ջուղայեցի] վարդապետի`
Քրիստոսի ծառայիցն նուաստ ծառայ, համահաւաքեալ Վկայութիւնք համառօտաբար
յաղագս պիտոյից աստուածաբանութեան եւ սակս բանասիրաց եւ տինա քարոզչաց
յոյժ պիտանիք. նախ Արիստոտէլի Մեյթաֆիզիկայ, գիրք առաջին - Արդ,
նախ կարծեմք...
Վկայութիւնները
քաղուած են հետեւեալ աղբիւրներից.
62բ-5ա Վկայութիւնք Պրոկղի իմաստասիրի եւ պղոտանականին - Նախկին
բարին... աներեւոյթ եղիցի:
65ա-7ա Երանելոյն Դիոնեսիոսի համառօտ վկայութիւնք - Որպէս
միացուցիչ... սիրեն եւ զսրբութիւնն:
67ա-74բ Վկայութիւնք, որ ի յԱլբերդէն - Վասն զի Աստուածաբանութիւն է... որ ոչ լինիցի հուպ:
74բ-87ա Գրիգորի Աստուածաբանին Առ որս գրոյն վկայութեան - Զի՛նչ է իմաստասիրելի... պարկեշտն նկատեն զերկնայի[ն]սն:
Այս Աղեքսանդրի
կաթողիկոսի եւ Մրքուզ Յովհաննէս վարդապետի վկայութիւն շինեալ վերջ եղեւ շնորհօքն Աստուծոյ:
7ա-9ա
եւ այլ էջերի լուսանցներում վկայակոչուած հեղինակների անունների համառօտումները:
Գ. 87ա-8բ [Վասն ողորմութեան] - Եւ դարձեալ ողորմութիւն փրկէ զմարդն... եւ Դանիէլ ասէ`
Ողորմութեամբ քաւեսցես զանօրէնութիւնս:
Դ. 88բ-9ա Պատմութիւն երեք եղբարց - Որպէս գրեալ է, թէ Գ. ճգնաւոր... պատառէ մեռօք եւ ցանկութեամբ:
Ե. 89բ Երանի աղքատաց հոգւով - Հիւանդ ոք յորժամ սաստիկ է ցաւն, ոչ ունի կարօտութիւ
ինչ... տանի ի դժոխս:
Զ. 89բ-90ա Երանի ողորմածաց, զի նոքա ողորմութիւն
գտցեն - Ասեն
իմաստունքն, թէ բնութիւնս ուսուցանէ մեզ... այս է ապաշխարանք լաւ խնդրակացն:
Է. 90բ-91բ Խրատք եւ բանք ընտիր եւ պատուական, ոգեշահ
եւ օգտակար ամենայն մարդոյ, որք սիրով լսեն եւ առնին - Վարդապետք ասեն, թէ վասն սիրոյ
արքայութեանն... որ ոչ խոստովանի զյանցանս. ամէն:
Ը. 91բ-120բ Յառակաց աղուեսին - Ոմն ի յանապատաւոր արանցն հրամեցաւ... վեր է քան զամենայն
մտաւոր եւ բանաւոր:
Թ. 120բ-23բ Պատմութիւն տէր Յուսկայ որդւոյ Ստեփաննոս
վարդապետին - Յայսմ
աւուր յիշատակ վարուց սրբոյն Ստեփաննոսի...
Ժ. 123բ-6բ [Ի հարանց վարուց] - Ասաց աբբայն Յովհաննէս այն որ առաքեցաւ...
յայսմանէ հալածեալ դեւն անյայտ եղեւ:
ԺԱ. 127ա-30ա Կերպ գրելոյ զթուղթս հայերէն, վերագիր
թղթոյն - Հասցէ գիրս, կամ քարտէզս... կամ փոշի ոտից քոց: Վերջ
է գրոյս:
ԺԲ. 130բ Վասն խոնարհութեանն - Եւ եղբայր ոմն ասէր ցհայրն... զի զօտարաւորքն բնակեսցեն
ի մէջ եղբարցն:
ԺԳ. 131ա-4ա Մեղք, որք հանդիպին ի մէջ ամուսնացելոց - Մահու
չափ մեղանչէ... է տեսակ շնութեան:
Վերին
լուսանցներում խորագիրը կրկնուած:
ԺԴ. 134աբ Վասն գիտութեան հարցումն` պտղոյն չարի
եւ բարւոյ - Զի՞նչ
էր պտուղն գիտութեան բարւոյն, չարի... Զի այնպիսի բարին մահու լինի առիթ,
որոյ փրկեսցէ զմեզ Քրիստոս Աստուած. ամէն:
ԺԵ. 134բ-5ա Պատմութիւն Անաստասայ քահանայի, Յունվարի
Ա. - Գնաց
սուրբ հայրապետն Բասիլիոս... ետուն յԱստուծոյ:
ԺԶ. 135ա-8բ Վասն անհնա[զա]նդութեանն (խորագիրը լուսանցում) - Ի սահմանս Երուսաղէմի էր ձոր մի մեծ... խոնարհութիւն
զանցանէ եւ զերծանի յայդոցիկ յամենայնէ:
ԺԷ. 138բ Վասն խոնարհութեանն (խորագիրը լուսանցում) - Ասաց հայրն Անտոն...
ԺԸ. 139ա-52բ Նոր ապացոյց անյաղթելի վասն միոյ բնութեանն
Քրիստոսի, գրեալ ի Կոստանդնուպօլսեցի Գէորգ վարդապետէն, ի փառս Աստուծոյ
եւ ի հաստատութիւն ճշմարտութեան - [Ա]նօթն ընտրութեան եւ վարդապետն հեթանոսաց Պօղոս առաքեալ...
վկայից հաստատեսցի ամենայն բան: Վերջ:
ԺԹ. 153ա-70բ Անհաւատութիւնն ֆռանկ վարդապետաց ցուցեալ
կարճառօտապէս ի Կոստանդնուպօլսեցի Գէյորք վարդապետէն: Ցուցանի կարճառօտապէս
որ հերձուածօղ պատրիքն ֆռանկաց անհաւատ են - [Ա]մենայն ազգք քրիստոնէից լաւ գիտեն, որ... Վասն որոյ
եւ զպատիժսն անհաւատութեան իւրեանց կրելոց են յարդար դատաւորէն ի մէջ անշէճ եւ յաւիտենական հրոյն, յորմէ
փրկեալ ազատեսցէ զամենայն հաւատացեալս մարդասէրն Աստուած Տէր մեր Յիսուս Քրիստոս, յորում փառք
յաւիտեանս. ամէն:
Ի. 170բ-72բ Յաղագս թէ որպէս կարասցուք պատասխանի
առնել այնոցիկ, որք երկու ներգործութիւնս առնեն ի վերայ Քրիստոսի Տեառն
մերոյ - Արդ,
հարցցուք զնոսա այսպէս, եթէ Բ. բնութիւնքն... գոյութիւն պարունակէ զբնութիւն,
զի զոր ինչ գոյութենէ հարկանէ բնութիւն գոլ:
ԻԱ. 172բ-3բ Խոստովանութիւն ժողովոյն Անտիոքայ - Խոստովանիմք
որպէս ուսուցին գիրք սուրբք...
ԻԲ. 173բ-4բ Ստեփաննոսի Սիւնեաց եպիսկոպոսի տիեզերելոյս
վարդապետի ասացեալ ընդդէմ հերետիկոսաց - Զբնութեանս զանազանութիւն ըսքանչելին... եւ այնպէս
պասքի, զի ծարաւն/// (թերի):
ԻԳ. 175ա-8ա Յաղթեալ եւ [յաղթարարեալ] տրամաբանութիւն
Գէյորգեայ (մէկ
բառ անընթեռնելի) վարդապետին Կոստանդնուպօլսեցւոյ վասն աղանդոյն միանկարելի
բնութեանն ի Քրիստոս, յորջորջեալ ի նմանէ անյաղթելի - Հի<ց>ացի՛ր,
ո՛վ յաշխարհ, յոլով սուրբ ընդհանուր ժողովք ասացին... մի՛ գործեցի պատուելի
աստուածաբանութիւն:
ԻԴ. 178ա-89ա Հարկաւոր գիտութիւն ժամանակագրութեանն
ըստ հռչակաւոր վիպասացն Ֆռանկացն եւ Յունացն [446-622 թթ.] - Յամի կուսական ծննդեան... համարին ենթագրեցելոցն
եւ անձանցն:
ԻԵ. 189բ-224ա Յառաջաբանութիւն գրոցս վարուց սրբոց
հարցն եւ քաղաքավարութիւնք նոցա - [Ո]ր էրն ի սկզբանէ... զայս ասացեալ, անյայտ եղեւ: Յորոց
փրկեսցէ զմեզ Քրիստոս եւ պահեսցէ յորոգայթից նորա. ամէն:
ԻԶ. 224ա-9բ Յաղագս գալստեան Որդւոյն Աստուծոյ եւ
կատարածի աշխարհիս, թէ որպիսի ահեղ դատաստանն - [Ա]րդ, մեք, որ ակն ունիմք գալստեանն Քրիստոսի... ընդունել
ի Քրիստոսէ զպսակն լուսեղէն:
ԻԷ. 229բ-35բ Յայլմէ քարոզ վասն պատարագին, ի բանն
առաքելոյ. Փորձեսցէ մարդ զանձն եւ ապա ի հացէ անտի կերիցէ եւ ի բաժակէն
արբցէ - [Ա]սեն
բժիշկք, թէ զանազան են կերակուր մարդկան հիւանդաց եւ ազգաց... յաւիտենից
կենացն մասնաւերեալ ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր օրհնեալ ընդ Հօր իւրում եւ
Սուրբ հոգւոյն յաւիտեանս. ամէն:
ԻԸ. 236ա-367բ [Ի հարանց վարուց] - ա. 236ա Այրի կին մի մեծատուն ունէր աբեղայ որդի մի...
բ. 236բ Դարձեալ ոմն քահանայ` անունն Յօհան յոյժ աղքատացեալ էր... գ. 237աբ
Վարդապետ մի գնայր յԵրուսաղէմ... դ. 237բ Ոմն միայնակեաց հանապազ աղօթէր...
ե. 237բ-8բ Վասն շնութեան եպիսկոպոսին - Եպիսկոպոս մի ի քաղաքացն Եգիպտոսի
շնայր ընդ կին մի հրէի... զ. 239աբ Վասն որք զդրախտին զլեառն գտին եւ զըստորոտին
հասեալ տեսին - Ի ժամանակիս Տեառն Ներսէսի Կլայեցւոյ... է. 239բ-40բ Էր պատանի
մի աղօթարար... ը.240ա-41բ Վասն բարձրամիտ անապատականի - Պատմեաց մեծն եւ
սուրբ հայրն Անտոնիոս... մ. 266բ-7ա Վասն պոռնկութեան - Միայնակեաց ոմն էր կոյս,
զի բնաւ ոչ էր տեսեալ կին մարդ... մա. 267աբ Եղբայր ոմն բնակէր յանապատ եւ բռնադատեալ
եղեւ յոյժ ի պոռնկութիւնն... Ասէ ծերն ցաշակերտ իւր. Մնասցես դու աստ արտաքոյ
/// (չշարունակուած):
Միաւորները
հիմնականում յայսմաւուրային ծագում ունեն:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ.
ԺԸ. դ.
1. 1ա-2բ [Ցանկ յայսմաւուրաց] - 0գոստոսի
ԺԳ. ... Յուլիսի ԺԵ., սրբոյ Յուղիտայի եւ որդոյն Կիրակոսի:
2. 174բ Վասն խաչի դրոշմելոյն եւ պատասխանի Մարիամու Աստուածածնին - Հարցոյց Յովսէփ զՄարիամ, թէ` Զի՞նչ է
այդ որ յղացեալ ես, եւ նա համբարձ զձեռս իւր յերկինս եւ ասէ, թէ` Նա միայն գիտէ,
որ նստի ի քերովբէս, եւ այս, որ յայժմ յղացեալ եմ ի յորովայնի, որ աւերող է
դժոխից եւ ազատութիւնն տըւող հոգեւոր:
Ըստ վկայութեանն Դիոնէսիոսի թէ մարմին
ուսոյց, զիա՞րդ ծնցի ի նմանէ աստուածպետականն խորհուրդ /// (չշարունակուած):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
129ա Գրեցաւ ի մայրաքաղաքս Համատան, ի թուին ՌՃԼԶ. (1687), Փետրվարի Թ. (9):
130բ Յիշեցէ՛ք զաղօթս զխանիկն իմ` Զուլալն եւ զհայրն իմ` զտէր Մանուէլն. ամէն:
189ա Ես` Լուդովիկոս Ալեքսիանոս, անարժան եպիսկոպոս Բաբիլօնին, գրեցի
եւ շարադրեցի ի Համատան, յամի
Տեառն 1712, ի Յունվարին 8` ըստ ուղիղ տօմարին, վերջ, վերջ:
215բ (ստ. լս.) Զ. (6) զհիկէս (այսպէս) մնաց տէր Ոսկանի մոտն:
224ա (խորագրին կից) Վա՜յ է ինձ:
229բ Մանաւանդ ողորմեսցի Քրիստոս գրոյս աշխատողացն
եւ յայտնողացն, մանաւանդ Արիստակէս չերիցիս եւ իմ ծնողացն` տէր Մանուէլին եւ մայրս
Գայանէն. ամէն:
236ա Վա՜յ է ինձ գծողիս Ռ. (1000) բերան:
238բ Ողորմեա՛, Քրիստոս Աստուա՛ծ, ստացողի գրոյս տէր Մանուէլին եւ կողակցին`
Գայիանին, եւ
մայրն` Զուլալին, եւ
հայրն` տէր Սիմոնին, յիշեցէ՛ք, եւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 7բ, 174բ,
367բ սեւով, ութանկիւն. «ԳԻՐՔՍ
ՍՈՒՐԲ ԷՋՄԻԱԾՆԱ Է»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 91ա (բոլորգիր) «Աստուած տայ
մարդոյ տուրք»: 223ա «Տաղս վերայ հոգոյ եւ մարմնոյ - Հոգին ի մարմնոյն ասաց
մին եղբար շուջ կու գանք ի մէջ»: 234բ այբուբեն: 368ա էջահամարների հաշուարկ:
ՆՇՈՒՄ` 3ա «1712. Մ[եսրոպ]
եպիս[կոպոս]»:
1984
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
|
ԺԷ. դար |
ԳՐԻՉ` Աստուածատուր ժամարար:
ԹԵՐԹ` 241. չգրուած` 1բ, 48բ, 241ա:
ՊՐԱԿ` Ա-ԻԱx12 (Ե 11, ԻԱ 2): ՆԻՒԹ` թուղթ, (192-241` տարբեր, լուսագծերով): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 19x13: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (14,5x10): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 48ա): ՏՈՂ` 25. գծումները ճնշումով: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, բուսական դրոշմազարդեր, զարդաշրջանակներ,
դռնակով, երկու կապիչով. միջուկը` տախտակ. աստառը` շերտազարդ մետաքս, դռնակինը`
կարմիր կերպաս:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Ճակատազարդ` 49ա, 115ա, 163ա, 143ա: Լուսանցազարդ` բուսական:
Ճակատազարդ` 49ա, 89ա, 115ա, 163ա, 193ա, 205բ: Զարդագիր` թռչնագիր, ձկնագիր:
Գոյներ` կարմիր, կապոյտ, նարնջի:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի կաշին մաշուած, դռնակը, կապիչները
նոր (Ի. դ.). գրադաշտը թեթեւակի գունափոխուած, զանազան բծեր, խոնաւութեան
հետքեր, ստորին (թ. 38), արտաքին (թթ. 81, 109) անկիւնները պոկուած, թանաքաբծեր
(թ. 90ա, 92ա):
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2ա-45ա [Աղէքսանդրի Ջուղայեցւոյ Ժողովեալ]
Վկայութիւնք պիտանիք եւ հարկաւորք է աստ ի պատրաստ գոլոյ ի ձեռս խնդրողաց
բանի, եթէ՛ ի պէտս քարոզութեան եւ թէ՛ ի պէտս վիճաբանութեան, մանաւանդ ի
պէտս գիտութեան
Վկայութիւնները
քաղուած են հետեւեալ աղբիւրներից.
2ա Երկրորդ օրինաց. Կաշառ կուրացուցանէ զաչս իմաստնոց եւ ապականէ
զբանս արդարոց - Եթէ
մտցես յայգի ... մի՛ ողորմիր տնանկին ի դատաստանի:
2ա Ղեւտականք - Եթէ ոչ լսիցէք ինձ... զերեսս ծերոյն:
2աբ Առաջին Թագաւորութեանց - Ասէ Տէր. Զփառաւորիչս... Աստուած
հայի ի սիրտս:
2բ Երկրորդ Թագաւորութեանց - Ասէ Դաւիթ. Մինչդեռ կենդանի էր... առաջի Աստուծոյ
հանապազ:
2բ [Առաջին Մնացորդաց] - Ամենայն սիրտ... լքցէ քեզ ի սպառ:
2բ Եզրաս - Երանի թէ չէր մեզ յարութիւն... դու նմա արասջիր:
2բ-3ա Մակաբայեցոց - Զի ոչ եթէ որպէս առ հեթանոսս... ածէ զողորմութիւն:
3աբ Յոբ - Մերկ իսկ եկի ի մօրէ... եւ ինձ պատահեսցի:
3բ-4բ Սիրաք - Անարգ
թուի յաչս... հաւանեսցին իրերաց:
4բ-7ա Սողոմոնի - Մի՛ դարձուցանէր զերեսս յընկերէ... ի վերայ անկմանն:
7աբ Էկլեսիաստէս, որ է Ժողովող - Ունայնութիւն ունայնութեան...
ո՞վ պատմեսցէ նմա:
7բ-9ա Իմաստութիւն - Խորհուրդք թիւրք անջատեն յԱստուծոյ... ի քեզ պահէ:
9աբ Եսայի - Լո՛ւր
երկինք... զի մի ողորմեսցի:
9բ-10ա Երեմիայ - Անիծեալ լիցի... զպտուղ կենաց:
10ա Միքիայ - Մի՛
հաւատայք... զլոյս իւրեանց:
10ա Դանիէլ - Զմեղս
քո ողորմութեամբ քաւեսջիր... յամօթ յաւիտենական:
10ա Յովէլ - Մեծ է օր Տեառն... զլոյս իւրեանց:
10ա Աբդիու - Եթէ
բարձրասցիս... ի գլուխ քո:
10աբ Սոփոնիայ - Սատակեսցին ամենեքեան... հրեշտակ Տեառն ամենակալի
է:
10բ-1բ Թուղթ Պօղոսի առ Հռոմայեցիս - Աներեւոյթքն
Աստուծոյ ի սկզբանէ արարածովս իմացեալ տեսանի... անմեղ ի չարիս:
11բ-2ա Թուղթ առաջին Կորնթացւոց - Զի ճառ խաչին... զգենուլ զանմահութիւն:
12բ Երկրորդ Կորնթացւոց - Ոչ գիտեմք զերեւելիս... սիրէ Աստուած:
12բ-3ա Գաղատացւոց - Քրիստոս եդ զանձն իւր... բայց միայն ի խաչն Տեառն մերոյ
Յիսուսի Քրիստոսի:
13ա Եփեսացոց - Ամենայն բան տգեղ... յաւուրն չարութեան:
13ա Փիլիպեցոց - Զի ինձ կեանք... փրկչին ակն ունիմք:
13աբ Կողոսացոց - Եթէ յարեայք ընդ Քրիստոսի... ի նմին գոհութեամբ:
13բ Թեսաղոնիկեցոց - Դուք ինքնին իսկ գիտէք ստոյգ... պատսպարան լերուք տկարաց:
13բ Երկրորդ Թեսաղոնիկեցոց - Պարտ է առաջի Աստուծոյ... կերիցէ մի:
13բ-4բ Առ Տիմոթէոս առաջին - Գլուխ պատուիրանին սէր է... առ ի վայելել:
14բ Առ Տիմոթէոս երկրորդ - Եթէ մարտիկ ոք իցէ... ի հալածանս կացցեն:
14բ Տիտոս - Այլ դու խօսեաց... երկիցս խրատելոյ հրաժարեսջիր:
14բ-5բ Եբրայեցոց - Բազում մասամբք... համարս տալոց եւ ընդ ձեզ:
15բ-6ա Յայտնութիւն եւ տեսիլ Յովհաննու - Ահաւասիկ որ գալոց է ընդ ամպս... զտանջանս եւ զսուգ:
16աբ Ոսկէբերանի ասացեալ - Առանց բարկութեան ոչ վարդապետութիւն... ի տեսութենէն
Քրիստոսի:
16բ Բարսղի ասացեալ - Թէ ոք ի վերայ մեռելոյն կոծայ... բազում անգամ զմահք:
16բ-7ա Գրիգոր Նազիացի ասէ - Աստուած խաչեցաւ... եւ ոչ զկոյսն Աստուածածին:
17ա Գրիգոր Սքանչելագործն - Որ ոք ասէ, այլ ոք ախտակրեալն է... նզովնալ եղիցի:
17ա Մեծ Աթանաս - Մի է բնութիւն Բանին մարմնացելոյ... եւ զմահ ընկալաւ:
17ա Աբրոսիոս - Որ անարժանութեամբ առնուն զՔրիստոս... այլ կատարելն:
17ա-9ա 0գոստինոս ասէ - Աշխարհս այս է պանդխտութիւն... սրտիւն մուրանայ:
19բ-20ա Ջերոնիմոսի ասացեալ - Միշտ գործեա՛ ինչ բարի... Երկիւղ է պահապան ամենայն
առաքինութեանն:
20ա-1ա Գրիգորի ասացեալ - Ով ոք իցէ ի հաւատացելոցն... զի յաղթեսցէ:
21ա-2ա Բեռնարտոսի ասացեալ - Առաքինութիւնն աշխատութեամբ խնդրի... ի զբաղմանց նոցա:
22ա-22բ Սենեքայ ասացեալ - Սկիզբն փրկութեան է ճանաչումն մեղաց... առաջամիտ լինի:
22բ Թուլիոսի ասացեալ - Հեշտութիւնն
շիջուցանէ... ոչ մտանէ ի նա Հոգի Սուրբ:
22բ-3ա Իզիդորոսի ասացեալ - Որ գահերիցութեան ցանկայ... բարի են` եթէ արասցուք:
23ա-32բ Հասարակաց վարդապետաց ասացեալ, որոց անուանքն ոչ գտաք - Մեծ են գործքն աստուածային... Ամենայն մոլութիւն ծերանայ
ընդ ծերոյն, բայց ագահութիւնն մանկանայ:
32բ-6ա Սրբոյն Եւագրեայ ասացեալ - Արքայութիւն Աստուծոյ է... եւ զայն չափով:
36ա-43ա Նորին սրբոյն Եւագրեա անմարմնոյն ի մարմնի, որ զարդ եւ միտ անապատի
կոչի. նորին խրատ ոգէշահ - Յիշման Տեառն մերոյ մնալ յարակայ... մնաց ի յաշխարհս:
43աբ Արիստոտէլ - Գովելի են գեղեցիկքն.... այլ որ ուղեղ վարես, ստացեալ
է յանձին:
43բ Պլատոն - Ոչ
է պարտ ումէք... առաջին է եւ քաջ:
43բ-5ա Փիլիսոփայից ասացեալ - Հաւատարիմ բարեկամս դեղ է կենաց մարդկան... Ուժ առանց
խելաց զունօղս իւր վնասէ:
Հմմտ.
ձեռ. 1983, 7ա-60բ. էական տարբերութիւններ կան:
- 45ա [Յիշատակարան հեղինակի]. Աւրհնութիւն,
գոհութիւն, պատիւ, փառք եւ երկրպագութիւն Հօր անծնի եւ ծնողի Որդւոյ եւ արտաքս
առաքողի Հոգոյն Սրբոյ. Որդոյ ծնիցելոյ ի նմանէ, եւ Հոգոյ բղխեցելոյ անսպառ
յաւիտենիւ եւ անպայման կէտահարութեամբ. ամէն: Արդ, ես` նուաստս յամենից
եւ ոչինչս էացելոց, տառապեալ եւ եղկելի անձնս Աղէքսանդր անուամբ եւեթ
վարդապետ, զայս սակաւ գրկուկս, զոր տեսանեք, որք են Վկայութիւնք պիտանիք եւ
պատմութիւնք վայելուչք, զոր ոչ գտանի յամենայն տեղիս, յոլով տաժանմամբ ընթերցայ
զգրեանս բազումս եւ ի նոցունց հաւաքեցի զյոյժ պիտանին եւ զճահաւորագոյն
հարկաւորն եւ գրեցի զսա մեղսաներկ բազկաւ իմով եւ տխեղծ մատամբ, եւ ընձեռեալ
ընծայեցի ձեզ` սիրեցելոց իմոց եղբարցդ բանասիրաց, որք փափագօղ էք բանի
եւ իմաստութեան, եւ դուք ընկալարո՛ւք սիրով եւ միամտութեամբ, որպէս վայել
է ծառայից Տեառն, եւ մի՛ նախանձու եւ հեռիւ պարսա|45բ|ւադէդ լինիլ,
որպէս սովոր են առնել ոմանք, քանզի մեզ եւ բազմաց հաճոյ թուեցաւ առնել զայս:
Եւ եթէ օգտիք ինչ ի սմանէ, զՏեառնէ գոհացարուք, եւ եթէ ոչ, այն մերս է պակասութիւն.
ներեցէ՛ք վասն Աստուծոյ: Բայց զայս գիտասջիք, զի զվեց ամ աշխատեցաք ի վերա
սորա` զբազում աշխարհս շրջելով, միանգամայն եւ զվանորայս յոլովս, եւ յամենայն
տեղոջ անծանօթ գրեանս ընթ[ե]ռնելով եւ ի նոցունց զկարեւոր պիտանին առնելով`
այսքան ժողովեցաք, զոր տեսանէք: Եղեւ կատարումն սորայ ի թուականութեանս
հայոց ՌՃԻԶ. (1677), ի Շօշ քաղաքի եւ ի վանս Ջուղայոյ, յառաջնորդութեան
յայսմ նահանգի` հոգեւր ծնողի եւ արփիաւորչի իմոյ տեառն Դաւթի քաջ եւ արի
աստուածաբան վարդապետի եւ արքեպիսկոպոսի, որոյ ի Տեառնէ վարձատրութին
եղիցի. ամէն: Եւ ծնօղացն իմոց մասն բարեաց լիցի ի Քրիստոսէ Աստուծոյ իմոյ:
Եւ որ ոք օրինակէ զայս, սակաւ յիշատակարանս եւս գրեսցէ, եւ մեր մեղացն թողութիւն
հայցեսցէ յԱստուծոյ մերմէ, զոր եւ ինքն գրեալ եղիցի ի գիրն կենաց յաւիտենից.
ամէն:
Բ. 46ա-8ա Տաղ վասն ոգեվարին ի տէր Աղէքսանդրէ - Վա՜յ
իմ, օր հոգէվարին, որ յօդվածքս ի միմեանց քակտին, / Լինի որոշումն հոգոյս
ի մարմնոյս այս հողեղինին...
Գ. 49ա-88բ [Վկայութիւնք ի գրոց վարդապետաց]
1. 49ա-65բ Վկայութիւնք ի գրոց սրբոյն Դիոնէսիոսի,
իսկ այն, որ մերձ բանին ի մէջ լուսանցքին Բենն է, նշանակէ թէ բանս այս ի բնաբանէն
է, իսկ Մենն, այսինքն թէ` ի մեկնչէն - Հայրենաւանդ լուսափայլութիւն որպէս հասանելի է
մեզ /// Քանզի եւ ոչ կարողութիւն իսկ է ի մեզ այլազգ լուսափայլեալ աստուածպետականին
ճառագայթի... զի մի՛ առանց պսակի մնասցեն:
2. 65բ-68բ Երանելոյն սրբոյն Գրիգորի Աստուածաբանի
ասացեալ յԱռ որս գրոցն հաւաքեալ աշխատասիրութեամբ ումեմն Աղէքսանդրէ թշուառ
ոգոյ - Զի՛նչ
է իմաստասիրելի... զկատարեալն ընդ կատարեալսն:
3. 68բ-70ա Գրիգորի Լուսաւորչի ասացեալ - Եւ արդ, Տէր բարերար... բղխէ եւ ո՛չ սպառի:
4. 70ա-79ա Վկայութիւնք ի սրբոյն Կիւրղէ, ի Պարապմանց
գրոց, ընդդէմ երկաբնակաց աղթարմայից, որ են փռանկք - Քրիստոսդ անուն ոչ սահմանի զօրութիւն ունի... եւ ընդունի
ստուգապէս:
5. 79աբ Խոստովանիմ զնա որդի Աստուծոյ... ուր
է դժոխք խայթոցն քո:
6. 79ա-88բ ՅԱթանասի գրոցն քաղուածոյ վասն մարդեղութեան
Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ - Ասէ սուրբն Աթանասիոս... վարեցին Անգէաս որ խաչեցաւ:
Դ. 89ա-114ա [Աղէքսանդրի Ջուղայեցւոյ Հակաճառութիւն
ընդդէմ ազգին Ֆռանկաց]
- 89ա-90բ [Նախաբան]. Առ քրիստոսասէր եւ ուղղադաւան ժողովուրդս հայկական
Քրիստոսի նուաստ ծառայից ծառայ Աղէքսանդրէ պիտակ անուամբ վարդապետէ
յայտարարութիւն ըստ կերպի հակաճառութեան ընդդէմ ազգին Ֆռանկաց - Գիտութիւն լիցի ձեզ` անձանց քրիստոսասիրաց...
ա. 90բ-2ա Դարձեալ ի վերուստ սկսանելով ճառելի
է - Նախ
ընդդէմ այնմ, որ ասեն թէ Բանն Աստուած ոչ բնութեամբ մարմնանայ...
բ. 92ա-5բ Ընդդէմ երկրորդին որ ասեն յետ միաւորութեան`
երկու բնութիւն - Պատասխանեմ
եւ ասեմ, թէ որ զմիտս ունի...
գ. 95բ-9ա Եւ դարձուք ի կարգն առաջին` յերրորդ գլուխն,
եւ զինեսցուք ընդդէմ այնմ որ ասեն, թէ Աստուած չարչարանացն անհաղորդ է կրից
մարմնոյն - Զարթի՛ր Երեմիայ, զարթի՛ր եւ ողբա՛յ...
դ. 99ա-100ա Ընդդէմ չորրորդի բանին, որք ապականացու
ասեն զմարմինն Քրիստոսի - Հենգնութեան եւ ծաղու արժան է բանս...
ե. 100ա-1ա Ընդդէմ հինգերորդ բանին, որ ոմն եւ ոմն
դնեն ի Քրիստոս - Ասեմք
առ այս, եթէ անձնական...
զ. 101ա-3ա Ընդդէմ վեցերորդին, որ յանապական խորհուրդն
Քրիստոսի ջուր ի կիր արկանեն - Ասեմք թէ իսկապէս հակառակ Աստուածաշունչ գրոցն...
է. 103ա-4բ Ընդդէմ եօթներորդին, որ ասեն Հոգին
Սուրբ բղխեալ ի Հօրէ եւ Որդւոյ - Յիմարն յիմարութեամբ խօսի...
ը. 104բ-6բ Ընդդէմ ութերորդ բանին, որ ասեն գոլ քաւարան - Ասեմք
առ այս, թէ ըստ սահմանի նոցա...
թ. 106բ-9ա Ընդդէմ իններորդին, թէ Հոգին ելեալ ի մարմնոյն առժամայն առնու զփառս
կամ զտանջանս - Այսինքն
է` որ ասեն թէ յորժամ...
ժ. 109ա-13բ Ընդդէմ տասներորդին, որ ասեն եկեղեցին Հռոմայ գլուխ է ամենայն եկեղեցեաց - Ո՜վ անտեղի խորհրդոյս եւ յիմարութեան յուզման... փառաւորեմք
զամենասուրբ զԵրրորդութիւն անսպառ յաւիտենիւ եւ անպայման կետահարութեամբ.
ամէն:
113ա-4բ [Յիշատակարան հեղինակի]. Իսկական
անեղ բնութեան եւ անսահման, / երեքանձնեայ եւ եզակի աստուածութեանն /
փառք եւ պատիւ եւ գոհութիւն յաւէ[ր]ժական` / Հօր եւ Որդւոյ եւ Սուրբ Հոգւոյն
միշտ անխափան: |113բ| / Որոյ շնորհիւ երկինք ’ւ երկիր հաստատեցան, / հանուր
գոյից նա է պատճառ եղելութեան, / որ եւ զԱդամ արար պատկեր
իւր եւ նըման, / ձեռակերտացն իւրոց կացոյց տէր եւ իշխան: / Պէս պէս փառօք զնա
զարդարեաց զարմանազան, / եդ ի դրախտին փափուկ տեղոջ վայելչութեան:/ Ընդ
որ խանդացեալ յոյժ թշնամին արդարութեան, / եհան անդուստ բանիւքն իւրով պատրողական:/
Յոլով ախտից մեղաց արար ընդունարան, / որով եղեւ ներքոյ ոտից դիւաց կոխան,
/ որոյ գթացեալ Հայրըն սիրովն արարչական, / կամակցութեամբ Հոգոյն շնորհաց
եւ գթութեան, / զիւր ծոցածին եւ միածին Որդի եւ Բան / յերկնից յերկիր զնա առաքեաց`
գին եւ փրկանք: / Եւ Բանն Աստուած էջ ի յարգանդըն կուսական, / առ յարենէ նորին
մաքուր ’ւ անախտական, / միաւորեաց, խառնեաց ըզնա անշփոթական/ եւ Բանն Աստուած
մարմին եղեւ թարց փոփոխման: / Զոր այս խառնումն ըսքանչելի հիացական, / որպէս
ասէ մեծըն Գրիգոր Աստուածաբան, / բնութիւնք երկուք խառնեալ
ի մի անճառական, / ներմարդացեալ եւ մարմնացեալ Աստուածըն Բան: / Զի յետ
նորին աստուածային տնօրէնութեան / ոչ բաժանեալ զնա տեսանեմք ըստ նեստորեան,
/ որոմն եւ ոմն երկատելով ասաց զայս բան, / թէ Բանն Աստուած բնակեաց մարդում
որպէս ի տան:/ Ոչ շփոթեալ զնա իմանամք ըստ Եւդիքեայն, / որ
եւ ծախեալ ասաց զմարմինն յաստուածութեան, / այլ միացեալ ըստ Կիւրղի սուրբ Աղէքսանդրեան` /ըզնոյն գոլ Աստուած եւ մարդ համանգամայն: / Քանզի յերկուց
բնութեանց է |114ա| նա` որպէս գրեցան, / բայց միացեալն ո՛չ բաժանի որոշական:
/ Զոր որք երկուս բնութիւնս ասեն յետ մարդկութեան` / բաժանելով զկամս եւ ըզգործս
միանգամայն, / ոմն եւ ոմն տըրոհեն նշան անձնական, / են նոքա ստոյգ եւ յայտնի
ներստորական: / Բայց մեք` որդիք Լուսաւորչին, ազգ
հայկական / սուտ բարբաջմանցս որ ղօղանչեն, ոչ եմք հաւան, / այլ յայսցանեացս ի բաց փախչիմք իբրեւ
ի շանց` / գնալով ուղիղ հարցըն սրբոց լոյս պողոտայն: / Խոստովանիմք զմարմնով
ծընեալ Աստուածըն Բան / ի կոյս մօրէ Աստուած եւ մարդ համանգամայն, / զի որ
այսօր ծնաւ ի կուսէ ժամանակեան / նոյն է եւ Հօր քան զյաւիտեանս ծնունդ անսահման,
/ ոչ ի յերկուս որոշելով բաժանական, /որպէս ասաց պիղծն Նեստոր Նասրանին այն:
/ Այլ նոյն Որդին որ ի Հօրէ անսկզբնական / եղեւ որդի մօր եւ կուսի անճառական,
/ տնօրինաբար գործեաց ըզհըրաշս զանազան / ի ծընընդէ մինչ ի գալուստըն միուսանգամ:
/ Գործն եւ կիրքըն Քրիստոսի համանգամայն, / որպէս պատմէն գիրք Հին եւ Նոր կըտակարան,
/ միաւորեալ մի բնութիւն որպէս ցուցան` / Աստուած եւ մարդ մի երկոքին, որպէս
գրեցան: / Անքակտելի է միութիւն անշփոթական, / յորովայնէ միշտ առ յապայ
եւ յաւիտեան, / մարմնով խաչեալ խոստովանիմք Աստուածըն Բան, / Աստուած մարմնով
թաղեալ գիտեմք ի գերեզման, / նոյն յարուցեալ մեռեալն անմահ ’ւ անապական,
/ եւ խաչեալն է կենդանին<ին> յաւե[ր]ժական: / Նա համբարձաւ մեծաւ փառօք
’ւ անճառական, նստի յաջմէ Հօր Աստուծոյ մարմնով մարդկան, / |114բ| եւ նոյն
գալոց է ի դատել զազգս ամենայն, / հատուցանել ըստ արժանեացն որ գործեցան:
/ Ինձ ողորմեա՛, Տէ՛ր իմ Յիսուս, Աստուա՛ծ եւ Բան, / Աղէքսանդրի քո ծառայիս
որ պարտական, / որ եմ նըպաստ սակաւ բանիս որ ասացան, / զիս յիշեսցէս յաւուր
մեծի քո գալըստեան, / հազար հարիւր եր[ե]սուն եւ մին էր թուական (1682)` / զայս
բանս գրեցի վասըն փրկչին դաւանութեան: / Որք հանդիպիք սիրով, եղբա՛րք, ուղղադաւան,
/ զիւս յիշեսջիք վասըն յուսոյ արքայութեան: Զսակաւ աշխատօղ սորին եւ յարմարօղ
Աղէքսանդր անուամբ
եւեթ բանի սպասաւոր, յիշեալ աղաչեմ, ո՜վ դասք ուղղափառաց հայկական տոհմի:
Ի թուոջ ՌՃԼԱ. (1682) զբանս արտադրեցի:
Տպ.`
«Գիրք որ կոչի Ատենական վիճաբանութիւն, արարեալ տեառն Աղէքսանդրիւ սրբազան
կաթողիկոսի Ջուղայեցւոց...», Կ. Պոլիս, 1783:
Ե. 115ա-62բ Սիմէոնի վարդապետի Ջուղացւոյ արարեալ
Քերականութիւն ըստ լեզուի մերում հայկազանց - Քերականութիւն է գիտութիւն տառից եւ ասութեանց...
1. 115ա-41բ Յաղագս կիրառն[ե]լեաց, որ է հատոր Առաջին - Կիրառն[ե]լիք են չորք` գիր, վանգ, բառ, բան:
ա. 115աբ Յաղագս տառի - Գիր է, որով ձեւանայ ձայն...
բ. 115բ-6ա Յաղագս վանգի - Փաղառութիւն է հնչումն յօդաւոր...
գ. 116ա Յաղագս երկար վանգի - Երկար փաղառութիւն կրկին եղանակաւ լինի...
դ. 116աբ Յաղագս սուղ փաղառութեան - Սուղ փառաղութիւն կրկին եղանակաւ լինի...
ե. 116բ Յաղագս հասարակ շաղաշարաց - Հասարակ փաղառութիւն է, որ յարտաբերիլն...
զ. 117ա Յաղագս բառի - Բառ է ձայն յօդաւոր...
է. 117ա Յաղագս բանի - Բան է շարամանութիւն բառից...
ը. 117ա-26ա Յաղագս անուան - Անուն է մասն բանի հոլովական...
Ունի հետեւեալ
ենթախորագրերը. 118բ-9ա Յաղագս գաղափարաց հոլովմանց:
119աբ Յաղագս
առաջնոյ եղանակին, որոյ աւարտն է ան: 119բ-20ա Յաղագս երկրորդ եղանակին, որոյ աւարտն
է եան: 120աբ Յաղագս երրորդ եղանակին, որոյ աւարտն է ին:
120աբ Յաղագս
չորրորդ եղանակին, որոյ աւարտն է եղ: 120բ Յաղագս հինգերորդ եղանակին, որոյ աւարտն
է եր: 120բ-1ա Յաղագս վեցերորդ եղանակին, որոյ աւարտն է օր:
121ա-2ա Յաղագս
եօթներորդ եղանակին, որոյ աւարտն է ի, որ պատկան[ի] հասարակ եւ յատուկ անուանց:
122ա-3ա Յաղագս
ութերորդ եղանակին, որոյ աւարտն է ոյ, որ պատկանի հասարակ եւ յատուկ անուանց:
123աբ Յաղագս
իններորդ եղանակին, որոյ աւարտն է ու, որ է հասարակաց եւ յատկից:
123բ-5ա Յաղագս
տասներորդ եղանակին, որոյ աւարտն է այ, որ է յատուկ անուանց:
125ա Յաղագս
միայնակ հոլովմանց, որք են անուանք հասարակք: 125աբ Յոգնական: 125բ-6ա Հոլովք մասնական նշանացն:
թ. 126ա-34բ Յաղագս բայի - Բայ է բառ հոլովական...
Ունի հետեւեալ
ենթախորագրերը. 127բ-30ա Յաղագս առաջնոյ եղանակին, որոյ առաջին նշանն է Ա. գաղափարն...:
130ա-1բ Յաղագս
երկրորդ եղանակին, որոյ առաջին նշանն է Ե...: 131բ-132բ Յաղագս երրորդ եղանակին, որոյ առաջին
նշանն է Ու...: 132բ-4բ Յաղագս չորրորդ եղանակին, որոյ առաջին
նշանն է ըստ կրաւորացն Ի...
ժ. 134բ-5բ Յաղագս ընդունելութեան - Ընդունելութիւն է բառ հոլովական...
ժա. 135բ-6բ Յաղագս դերանուան - Դերանուն է մասն բանի հոլովական...
Ունի հետեւեալ
ենթախորագրերը. 135բ-6ա Հոլովք նախագաղափարացն...: 136աբ Հոլովք ածանցականացն...
ժբ. 136բ-8ա Յաղագս յօդի - Յօդ է բառ հոլովական դիմաւոր...
ժգ. 138աբ Յաղագս նախդրի - Նախդիր է բառ անհոլով, որ նախդրի իմաստունս...
ժդ. 138բ-40ա Յաղագս մակբայի - Մակբայ է բառ անհոլով, որ առադրելով բայի...
ժե. 140բ-1բ Յաղագս շաղկապի - Շաղկապ է մասն բանի անհոլով, որ շաղկապէ եւ մեկնէ...
2. 142ա-62բ Յաղագս կիրառութեան, որ է հատոր երկրորդ - Քանզի կիրառութիւնք են կիրառն[ե]լեաց...
ա. 142ա-3բ Յաղագս կիրառութեան տառի - Կիրառութեան
տառի նախ ասելի է...
բ. 143բ-4ա Յաղագս կիրառութեան վանգի - Փաղառութիւն կրկին է, զի է որ մասն է բառի...
գ. 144ա Յաղագս պատուադրութեան - Պատիւ է փոխանակ տառից...
դ. 144բ-58ա Յաղագս կիրառութեան բառի - Կիրառութիւն բառի կրկին է` ստուգաբանութիւն եւ շարադրութիւն...
Ունի հետեւեալ
ենթախորագրերը.
144բ-5ա Յաղագս ստուգաբանութեան:
145ա Յաղագս
շարադրութեան: 145բ Յաղագս համաձայնութեան ընդ մակադրական անուան:
145բ-6ա Յաղագս
համաձայնութեան անուան ընդ դերանուան: 146աբ Յաղագս համաձայնութեան անուան ընդ
[յ]օդի: 146բ-7ա Յաղագս համաձայնութեան անուան ընդ բայի:
147ա-56բ Յաղագս
հոլովառութեան: 156բ-7 Յաղագս հոլովառութեան նախադրութեան:
158բ-9ա Յաղագս
արգելման հոլովմանց:
ե. 158ա-62ա Յաղագս կիրառութեան բանի - Յորժամ դիտաւորութիւն
իմն կամիցիմք յայտնել... կատարեալ բանից վերջակետն է: Եւ Քրիստոսի տուողին
ամենայն կատարողութեանց փառք յաւիտեանս. ամէն:
Ունի հետեւեալ
ենթախորագրերը. 158ա-9բ Յաղագս զանազան շարադրութեան միոյ դիտաւորութեան:
159բ Յաղագս
պարզ ոտից: 159բ-60ա Յաղագս բարգ ոտից:
160աբ Յաղագս
տաղի: 161ա Յաղագս վերծանութեան: 161աբ Յաղագս առոգանութեան:
161բ-162բ Յաղագս
կիտի:
Զ. 163ա-240բ Սիմէօնի վարդապետի Ջուղացւոյ արարեալ
զՏրամաբանութեան հաւաքումն
Տե՛ս
ձեռ. 664, 101ա-57բ: Նախաբան/163աբ: ա/163բ-92բ (վջ. ... եւ համանգամայն եղեալքն
համանգամայն եղելութեամբ են համանգամայն): բ/193ա-205ա: գ/205բ-40բ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
48ա Եթէ օգտակար
թուի, գոհութիւն տուք պարգեւողի / եւ թէ սըխալանս գտցի, ներեցէ՛ք վասըն
Քրիստոսի. / եւ ես` անարժան գըրողս, աշակերտ տեառն Ալեքսանդրիս, / ով
ոք հանդիպիք երկտօղիս, յիշեսջիք եւ զիս եղկելիս:
114բ Եւ մեղաւոր
փծուն գրչիս` / Աստուածատուր ժամարարիս / յիշել աղաչեմ,
ո՜վ դասք ուղղափառաց / վասըն ի սէրն Քրիստոսի:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 241բ (1824 թ., շղագիր) Ի վայելումն Յակոբ եպիսկոպոսիս Կոնտեցւոյ, զոր ստացայ
իմովք արդար վաստակօք ի 1824, ի Գ. (3) Փետրվարի, ի Սուրբ Էջմիածին:
2. 1ա (ԺԹ. դ.) 200 ղուռուշ գինն է:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 241բ. ջնջուած:
ՆՇՈՒՄ` 1ա` «ԺԷ. դ., Մ[եսրոպ]
եպիս[կոպոս]»:
1985
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
|
ԺԸ. դար |
ԳՐԻՉ` Անանուն Ա. (1ա-94ա), Անանուն
Բ. (95բ-129ա), Անանուն Գ. (136ա-209ա):
ԹԵՐԹ` 210 (գրչի էջակալում`
1-147, որ է` 136ա-209ա). չգրուած` 94բ-5ա, 97ա-8բ, 129բ-35բ, 210աբ: ՊՐԱԿ` 1-11x12 (1, 4, 10, 11` 10, 2` 14, 3, 9` 16)+Ա-ԺԷx4 (ԺԳ 12): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով` VLE, թագ, զինանշան եւ այլն: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 15,7x9,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(13x7,3` թթ. 1ա-94ա, 13,5-15,5x8-8,5` թթ. 95բ-128ա, 12,5x6,7` թթ. 136ա-209ա): ԳԻՐ` նոտրգիր (խորագրերը բոլորգիր` 1ա, 6բ, 12ա-բ, 15ա, նմուշք` Ա.` 12բ,
Բ.` 120ա, Գ.` 150ա): ՏՈՂ` 17-20 (1ա-93բ, 136ա-209ա),
22-27 (94ա-128ա). գծումներ ճնշումով, գրադաշտի սահմանագծերը դարչնագոյն
(1ա-94ա, 136ա-210բ): ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ շագանակագոյն
կաշի, տպարանային, զարդաշրջանակներով, Ա. փեղկի կենտրոնում ոճաւոր խաչ.
միջուկը` ստուարաթուղթ. աստառը` թուղթ. լուսանցակողերը` ցայտկէն սեւ մելան:
ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 1 (Ա) + 1 (Բ), թուղթ, մաս կազմաստառի:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
- Զարդագիր` թռչուն, հանգուցային,
բուսական: Գոյներ` կարմիր, դարչնագոյն:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմը մաշուած, քերծուածներով, առաւելապէս
Բ. փեղկը, մէջքի ստորին մասը` պատռուած. թանաքից գրադաշտը գունափոխուած,
տեղ-տեղ զանազան բծեր, խոնաւութեան եւ ցեցի հետքեր (Ա. կազմաստառին, Բ. փեղկին
եւ կազմաստառին). բաղկացած է իրարից առանձին գրուած եւ ի մի տփի կազմուած
երեք մասից (տե՛ս Գրիչ), եզրահատումով գրադաշտը վնասելով (94բ-129ա):
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-104բ [Մովսէսի Ջուղայեցւոյ Համառօտ ժողովածոյ
ի պէտս բանասիրաց]
Տե՛ս
ձեռ. 513, 6ա-74ա: ա/1ա-6բ: բ-է/չիք: ը/6բ-12ա: թ/չիք: ժ/12աբ: ժա/12բ-4բ: ժբ/15ա-6ա:
ժգ/16ա-8բ: ժդ/18բ-9ա: ժե/19ա-25ա: ժզ/25ա-6ա: ժէ/26ա-9բ: ժը/29բ-31բ: ժթ/31բ-3բ: ի/33բ-9բ:
իա/39բ-42ա: իբ/42ա-8ա: իգ/48ա-53բ: իդ/53բ-6ա: իե/56ա-62ա: իզ/62ա-4բ: իէ/64բ-8բ:
իը/68բ-71բ: իթ/71բ-3ա: լ/73ա-6բ: լա/76բ-8ա: լբ/78ա-9ա: լգ/79ա-83ա: լդ/83ա-8բ: լե/88բ-91ա:
լզ/91ա-4ա: լէ/99ա-104բ:
Բ. 105ա-28բ [0րհնութիւնք
զկնի քարոզից] - Աւրհնութիւնն Հօր, պահպանութիւնն Որդւոյ... բազմացուսցէ,
հարիւրաւոր, հազարաւոր եւ բիւրաւորս արասցէ. ամէն:
Գ. 136ա-97բ Գիրք ատենական, որ ասի Վիճաբանական,
ներ տպագրեցեալ ի տպ[ա]րանում Սրբոյ Ամենափրկչի վանացս Նոր Ջուղայու, ի
հայրապետութեան տեառն Եղիազարու յոգներջանիկ կաթուղիկոսի եւ յառաջնորդութեան
յայսմ նահանգի տեառն Ստեփաննոսի յայտ ածողի զտպագրատունս եւ հրամայողի
առնել զգիրս, աշխատասիրութեամբ ումեմն նուաստի տէր Աղեքսանդրի [Ջուղայեցւոյ]
ծառայի
Տե՛ս
ձեռ. 1984, 89ա-114բ: [Նխ.]/136բ-9բ: ա/139բ-43ա: բ/143ա-52բ: գ/152բ-61ա: դ/161ա-3բ:
ե/163բ-6բ: զ/166բ-72ա: է/172ա-6ա: ը/176ա-80բ: թ/180բ-7ա: ժ/187ա-197բ: [Յիշ.]
/206բ-209ա:
Ունի` 197բ-206բ Բան ճշմարտութեան եւ ուղղութեան առ ուղղափառ
եւ ճշմարտասէր լուսաւորչածին եւ քրիստոսադաւան ժողովուրդսդ հայկական,
հետեւողացդ ճշմարտութեան եւ ատողացդ ստութեան, ի տէր Աղէքսանդրէ [Ջուղայեցւոյ]
բանասիրէ թշուառ ոգոյ ծառայէ Քրիստոսի Աստուծոյ - Ունկն դի՛ք, եղբա՛րք իմ սիրելիք... կործանումն եւ գայթակղութիւն յաւիտեանս
յաւիտենից. ամէն եւ եղիցի:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ,
ԺԸ. դ.
1. 94ա [Ուղեցոյց Աստուածաշնչի] - Եթէ կամիս իմանալ քահանայի զգեստուց կողմն...
2. 95բ-6ա [Վասն դատաւորի] - Վասն դատաւորին ասէ Եղիդորոս 4 կերպիվ սօվօր է...
3. 96բ [Դաւանութիւն ուղղափառ հաւատոյ] - Որ ոք կամիցի փրկիլ յառաջ քան զամենայն յարկ է... բայց
ոչ 3 տեարք, այլ մի Տէր:
4. 111բ [Գրառաջք]. Ի վերայ քահանային գրէ նախ, շարադրանք
է այս - Մշտահոսան
եւ անսպախաղաց... առ պատուականութեանդ ընծաեալ նուիրեմ. ողջ լեր: Գիր գովելի եւ ազնուական... նամակիս
յայտարարութիւն լիցի. աղերսեմ ողջ լե՛ր ի Տէր. ամէն:
5. 129ա [Ախտարական] - Վալ լահ դուն անհար վալ լա հուն
արանի...
6. 129ա [Ախտարական] - Այս վերոյ խօսքերս մին նաֆասօվ
դեկտեմպերի եդի...
7. 129ա [Ժամանակագրական] - Գրիգոր Լուսա[ւ]որչու թիվն Հայոց թվէն... փրկչին 307 տարին այ ելած Էջմիածին:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
209բ (ԺԹ. դ.)
Այս գիրքս է Գրիգորին եւ Աշկի եղբայր Հաշտարխանցի:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` Ա. կազմաստառ`
«յոյ քեք»: Բ. կազմաստառ` «10 Եղիեազարենց կեր[ա]կրի փօս
ամենայնն», 12 «դանայ Ղափանցի Յօհանենց կ[ե]ր[ա]կրի
փօս ամենայնն»:
ՆՇՈՒՄ` Աա` «ԺԸ. դ. Մ[եսրոպ]
եպիս[կոպոս]»:
1986
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
|
ՌՃԽԴ. -
1695 |
ԳՐԻՉ` տէր Աղէքսանդր (հեղինակ Ժողովածոյիս):
ԹԵՐԹ` 351. չգրուած 1ա-2բ, 3բ-4բ,
348բ-50բ: ՊՐԱԿ` 2+2+Ա-ԻԹx12 (Ա 9) +2: ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով` թագ, զինանշան: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 16,4x11: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (11,5x6,6): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 14ա): ՏՈՂ` 20. գծումներ ճնշումով, գրադաշտի
սահմանագծերը կարմիր: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ շագանակագոյն
կաշի, զարդաշրջանակներով, կենտրոնում խաչաձեւ դասաւորուած շեղանկիւն
զարդեր, դռնակով. միջուկը` տախտակ. աստառը` դրոշմազարդ կտաւ, լուսանցակողերը
կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 2 (վջ), չգրուած, սպիտակաւուն թուղթ (հաշուած
թերթաքանակի մէջ (թ. 350-1):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Ճակատազարդ` 5ա: Լուսանցազարդ` 5ա: Զարդագիր` թռչուն, հանգուցային:
Խորագիր` մուգ եւ բաց կարմիր, շագանակագոյն: Գոյներ` կարմիր, կապոյտ, նարնջի,
շագանակագոյն, դարչնագոյն:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
խոնաւութիւն տեսած, գրադաշտը գունափոխուած, թանաքաբծեր, անցք (թ.
165), մաշուած, կապիչները եւ գամերն ընկած, Ա. փեղկի վերին կէսը սեւացած,
դռնակի կաշին կծկուած, վերից եւ վարից պատռուածքներով, լուսանցակողերը
գունաթափ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 5ա-340բ Վկայութիւնք պիտանիք եւ հարկաւորք
յաղագս առ ի պատրաստ գոլոյ ի ձեռս խնդրողաց բանի, ի պէտս քարոզութեան եւ թէ
ի պէտս վիճաբանութեան, մանաւանդ ի պէտս գիտութեան, ծաղկաքաղ արարեալ յաստուածայնոց
գրոց, աշխատասիրութեամբ ումեմն Աղէքսանդրի թշուառ ոգոյ (հմմտ.
ձեռ. 1983, 7ա-60բ, 1984, 2ա-45ա):
Վկայութիւնները
քաղուած են հետեւեալ աղբիւրներից.
ա. 5ա ՅԵրկրորդ օրինաց. Կաշառ կուրացուցանէ
զաչս իմաստնոց եւ ապականէ զբանս արդարոց - Եթէ մտցես
յայգի ... մի՛ ողորմիր տնանկին ի դատաստանի:
6բ Ղեւտականք - Եթէ ոչ լսիցէք ինձ... զերեսս ծերոյն:
6ա Առաջին Թագաւորութեանց - Ասէ Տէր. Զփառաւորիչս... Աստուած հայի ի սիրտս:
6աբ Երկրորդ Թագաւորութեանց - Ասէ Դաւիթ. Մինչդեռ կենդանի էր... առաջի Աստուծոյ
զօր հանապազ:
6բ Առաջին Մնացորդաց - Ամենայն սիրտ... լքցէ քեզ ի սպառ:
6բ Եզրաս առաջին - Երանի թէ չէր մեզ յարութիւն... դու նմա արասջիր:
7աբ Մակաբայեցոց - Ոչ եթէ բազում զօրօք... ածէ զողորմութիւն:
7բ-9ա Յոբ - Մերկ իսկ եկի
ի յորովայնէ... եւ ինձ պատահեսցի:
9ա-11բ Սիրաք - Անարգ
թուի յաչս... հաւանեսցին իրերաց:
11բ-6ա Սողոմոն - (վերնագրից
առաջ)` Մի դարձուցանէր զերեսս յընկերէ քումմէ. (վերնագրից յետոյ)` Որ հանճարեղն
իցէ... ի վերայ անկմանն:
16ա-7բ Էկլեսիաստէս, որ է Ժողովող - Ունայնութիւն ունայնութեան... ո՞վ պատմեսցէ նմա:
17բ-20բ Իմաստութիւն - Խորհուրդք թիւրք անջատեն յԱստուծոյ... ի քեզ պահէ:
20բ-2ա Եսայի - Լո՛ւր երկինք... զի մի ողորմեսցի:
22ա-3ա Երեմիայ - Անիծեալ լիցի... զպտուղ կենաց:
23ա Միքիայ - Մի՛ հաւատայք... զպատմել ինչ նմա:
23ա Դանիէլ - Զմեղս քո ողորմութեամբ քաւեսջիր...
յամօթ յաւիտենական:
23աբ Յովէլ - Մեծ է օր Տեառն... զլոյս իւրեանց
23բ-4ա Աբդիու - Եթէ բարձրասցիս... ի գլուխ քո:
24աբ Սոփոնիայ - Սատակեսցին ամենեքեան... հրեշտակ Տեառն ամենակալի
է:
24բ-7ա Թուղթ Պօղոսի առ Հռոմայեցիս - Աներեւոյթքն Աստուծոյ ի սկզբանէ արարածովքս իմացեալ
տեսանի... անմեղ ի չարիս:
27ա-9ա Թուղթ առաջին Կորնթացոց - Զի ճառ խաչին... զգենուլ զանմահութիւն:
29բ-30ա Երկրորդ Կորնթացոց - Ոչ գիտեմք զերեւելիս... սիրէ Աստուած:
30աբ Գաղատացոց - Քրիստոս ետ զանձն իւր... բայց միայն ի խաչն Տեառն մերոյ
Յիսուսի Քրիստոսի, որով ինձ աշխարհ ի խաչ ելալ է եւ ես աշխարհի:
30բ Եփեսացոց - Ամենայն բան տգեղ... յաւուրն չարութեան:
31ա Փիլիպեցոց - Զի ինձ կեանք... փրկչին ակն ունիմք:
31բ-2ա Կողոսացոց - Եթէ յարեայք ընդ Քրիստոսի... ի նմին գոհութեամբ:
32ա Թեսաղոնիկեցոց - Դուք ինքնին իսկ գիտէք ստոյգ... պատսպարան լերո՛ւք տկարաց:
32ա Երկրորդ Թեսաղոնիկեցոց - Պարտ
է առաջի Աստուծոյ... կերիցէ մի:
32բ-3բ Առ Տիմոթէոս առաջին - Գլուխ պատուիրանին սէր է... առ ի վայելել:
33բ Առ Տիմոթէոս երկրորդ - Եթէ մարտիկ ոք իցէ... ի հալածանս կացցեն:
34ա Տիտոս - Այլ դու խօսեաց...
զանձն մեղանչէ:
34ա-6ա Եբրայեցոց - Բազում մասամբք... համարս տալոց եւ ընդ ձեզ:
36ա-7բ Յայտնութիւն եւ տեսիլ Յովհաննու - Ահաւասիկ որ գալոց է ընդ ամպս... զտանջանս եւ զսուգ:
37բ-71բ Վկայութիւնք ի գրոց սրբոյն Դիոնէսիոսի.
իսկ այն, որ մերձ բանին, հանդէպ լուսանցքին Բենն է, նշանակէ, թէ բանս այս ի բնաբանէն
է, իսկ Մենն, այսինքն թէ` ի մեկնչէն - Հայրենաւանդ լուսափայլութիւն... մի՛ առանց պսակի
մնասցեն:
71բ-8բ ՅԱռ որս գրոց ժողովեալ ի բանից սրբոյն
Գրիգորի Աստուածաբանի - Զի՞նչ է իմաստասիրելի եւ ո՞րչափ... ընդ կատարեալսն:
79ա-81ա Սրբոյն Գրիգորի Լուսաւորչի ասացեալ - Եւ արդ, Տէր բարերար... բղխէ եւ ոչ սպառի:
81բ-101բ Վկայութիւնք սրբոյն Կիւրղի եպիսկոպոսապետին
Աղէքսանդրի, ի Պարապմանց գրոց - Քրիստոսդ անուն ոչ սահմանի... արկանիցին ի հեղգութիւն:
101բ-2բ Մեծին Աթանասի է բանս ի Պարապմանց գրոց - Խոստովանիմ զնա Որդի Աստուծոյ... որ չարչարեցաւ եւ
զմահ ընկալաւ:
102բ Գրիգոր Սքանչելագործն ասէ - Որ ոք ասէ, այլ ոք ուխտակրեալն է... մարմնովն ախտակրեալ.
նզովեալ եղիցի:
103ա Բարսղի Կեսարացոյ ասացեալ - Թէ ոք ի վերայ մեռելոյն կոծայ... բազում անգամ զմահք:
103ա-24բ Ծաղկաքաղ հաւաքեալ ի բանից սրբոյն Յոհաննու
Ոսկիբերանի յաւետարանական մեկնութենէ, որ ըստ գլխոյն Յոհաննու - Յորժամ վասն անցաւոր փառաց... նեղութիւն, թէ անձկութիւն
124բ-5բ Ասացեալ նոյն սրբոյն Յոհաննու Ոսկիբերանի
յայլ գիրս - Առանց
բարկութեան ոչ վարդապետութիւն յառաջանայ... զմերժիլն ի տեսութեանէն Քրիստոսի:
125բ-49ա Խրատք սրբոյն Եւագրեայ` անմարմնոյն ի
մարմնի, որ զարդ եւ միտ անապատի կոչի. Ոգեշահք եւ զգուշականք - Յիշման Տեառն մերոյ մնալ ի մեզ... Վա՜յ յասմ աւուր տրտմութեան:
149բ-50ա Արիստոտել ասէ - Գովելի են գեղացիկքն... ուղեղ վարս ստացէալ է յանձին:
150աբ Պղատոն ասէ - Որպէս յումեմն ի... առաջին է եւ քաջ:
150բ-3ա Հասարակ փիլիսոփայից ասացեալ - Հաւատարիմ բարեկամս դեղ է կենաց մարդկան... Ուժ առանց
խելաց զունօղս իւր վնասէ:
153աբ Ամբրոսիոս ասէ. Ֆ. - Որ անարժանութեամբ
առնու զՔրիստոս... Ոչ է առաքինութիւն սկսանելն, այլ կատարելն:
153բ-8ա 0գոստինոս. Ֆ. - Աշխարհս այս
է՛ պանդխտութիւն... եւ սրտիւն մուրանայ:
158ա-9բ Ջերօնիմոսի ասացեալ. Ֆ. - Միշտ գործեա՛ ինչ բարի... պահապան ամենայն առաքինութեան:
159բ-62ա Գրիգորի ասացեալ. Ֆ. - Ով ոք իցէ... զի յաղթեսցէ:
162բ-4ա Բեռնարտոսի ասացեալ. Ֆ. - Առաքինութիւնն աշխատութեամբ խնդրի... եւ ի զբաղմանց
նոցա:
164ա-5բ Սենեքայի ասացեալ. Ֆ. - Սկիզբն փրկութեան
է ճանաչումն մեղաց... յառաջամիտ լինի:
165բ Թուլիոսի ասացեալ. Ֆ. - Հաշտութիւնն շիջեցուցանէ... ի նա Հոգի Սուրբ:
165բ-6ա Իզիդորոսի ասացեալ. Ֆ. - Որ գահերեցութեան
ցանկայ... բարի են, եթէ արասցուք:
Վերնագրերի
«Ֆ»ն ֆրանկ բառի համառօտումն է:
166ա-86ա Հասարակ վարդապետաց ասացել, զորոց
անուանքն ոչ գտաք - Մեծ են գործքն... ագահութիւնն մանկանայ:
186ա-202ա Յերանելոյն Սարգսի շնորհալից վարդապետի
բանից ժողովեալ ի Կաթուղիկէից մեկնութենէ - Ատելի է
Քրիստոսի ամենայն մեղք... զի մի՛ հեծեծեսցուք յանեզրական:
202բ-49բ Ի մեկնութենէ սրբոյ պատարագին տեառն
Ներսէսի Լամբրօնացոյ արքեպիսկոպոսին Տարսոնի Կիլիկեցոց - Ասէ սուրբն Եփրեմ... առաւել
քան զարժանն:
249բ-51բ Սրբոյն Յոհաննու Ոսկիբերանին է բանս - Քանզի տերունական մարմնոյն... անարժան կացուցանէ:
251բ-4ա Նորին տեառն Ներ[սէ]սի Լամբրօնացւոյ - Քանզի նշխար մնացուածոյ... այսպիսիք են ողորմութեանն
պտուղք:
254բ-88բ Ի Սրբոյն Գրիգորի Տաթեւացոյ Հարցմանց
գրոց ժողովեալ, աշխատասիրութեամբ նոյնոյ Աղէկսանդրի թշուառ ոգոյ - Զի՞նչ է ծայրագոյն միաւորութիւն... այնպէս կամեսցի
ունել զնա:
288բ-309ա ՅԱլբերթ գրոց ժողովեալ ի նոյն Աղէքսանդրէ բանի ծառայէ - Գերազանցութիւն
աստուածաբանական... եւ ի սիրտ մարդոյ ոչ:
309ա-40բ Ի բանից տէր Առաքելոյ Սիւնեաց եպիսկոպոսի, ի Սահմանաց լուծմանց
ժողովեալ ի նոյն վատաբախտիկ Աղէքսանդրէ - Սահմանն է անուն ծաւալեալ... վա՜յ կորստեանն նոցա:
Կան գրիչ-հեղինակի
բնագրային լրացումներ եւ յետագայի ծանօթութիւններ (275բ, 304աբ, եւլն):
Այս եւ ձեռ. 1983, 1984 օրինակները միմեանց նկատմամբ էական տարբերութիւններ
ունեն:
Բ. 341ա-8ա Համեմատութիւն Հնոյն առ Նորս, արարեալ
սրբոյն Վանականայ վարդապետի - Երկինք` եկեղեցի: Արեգակն` Աւետարանն... Եօթանասուն
թարգմանքն` աստուածաբան վարդապետք:
Գ. ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ,
ԺԸ. դ.
3ա [Աղօթք իմն] - Տէ՛ր,
Հա՛յր եւ Աստուած կենաց իմոց... քեզ փառս մատուցից, յաւիտեանս յաւիտենից.
ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
254ա Որք հանդիպիք աստուածազարդ բուրաստանիս եւ հոգէնորոգ
կտակարանիս, յիշեսջիք ի Քրիստոս աստուած զաշխատօղ սորին զտէր Աղէքսանդր վատնօղ բանի, հանդերձ ծնօղօք
իմ կրկնակի, ի թվին ՌՃԽԴ. (1695):
65ա Զառածեալ մեղօք զտէր Աղէքսանդր յիշեցէ՛ք:
102ա Զտէր Աղեքսանդր գծօղս յիշել աղաչեմ:
162ա Ձեռամբ տէր Աղէքսանդրի ծրեցաւ:
186ա Վա՜յ գծողիս:
248ա (ստ. լս) Վա՜յ քեզ, եղկելի գծօղ տէր Աղէքսանդր, հազար բերան. |249ա| ի պարգեւականէն Աստուծոյ զրկեալ
ես քոյին չար գործօք, ողորմութեան կողմն նայեա՛:
250բ-1ա Վա՜յ անարժանիս` գծողի տէր Աղէքսանդրի, բիւրուց բիւր անգամ:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 4ա խոշոր բոլորգրով, կարմիր
թանաքով. «Աստանօր կատարեցաւ»:
ՆՇՈՒՄ` 1ա` «ԺԸ. դ. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1987
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
[ՆՈՐ ՋՈՒՂԱ]
|
ՌՃԿԱ.
- 1712 |
ԳՐԻՉ` Եսայի
Էջմիածնեցի: ՍՏԱՑՈՂ` մահդասի
Աբկար (տե՛ս Կազմ):
ԹԵՐԹ` 358.
չգրուած 38ա: ՊՐԱԿ` 2+1+Ա-Լx12
(Ա 10, Գ 13, Լ 6)+2: ՆԻՒԹ` թուղթ,
լուսագծերով եւ լուսադրոշմով (անընկալելի): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 16,8x 10,9: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(12,5x6,6): ԳԻՐ` նոտրգիր
(նմուշ` 22բ): ՏՈՂ` 18. գծումները`
ճնշումով, գրադաշտի սահմանագծերը` մուգ կարմիր. լուսանցակողերը` կարմիր:
ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, Ա. փեղկը «ՅԻՇԱՏԱԿ Է ՄԱՀԴԱՍԻ ԱԲԿԱՐԻՆ. ԳՐՎԵՑԱՒ ԹՎԻՆՆ ՌՃԿԱ.
1712» արձանագրութեամբ, բուսական, հանգուցային զարդերով, կենտրոնում`
խաչելութեամբ, Բ. փեղկին զարդաշրջանակ, բուսական զարդեր, կենտրոնում Աստուածածին,
դռնակով. միջուկը` տախտակ. աստառը` կանաչ մետաքս: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 2+2, չգրուած, սպիտակաւուն թուղթ, հաշուած թերթաքանակի
մէջ (թ. 1-2, 357-8):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - 38բ`
Դիոնէսիոս Արիսպագացի. Լս. - 5ա` Դաւիթ Մարգարէ: 6բ Յոբ: 10բ` Սողոմոն:
18բ` Եսայի: 20ա` Երեմիայ: 21ա` Միքիա, Դանիէլ, Յովել: 21բ` Աբդիու: 22ա` Սոփոնիա:
22բ` Պօղոս: 33բ` Յովհաննէս աւետարանիչ: 75բ` Գրիգոր Լուսաւորիչ: 77բ` Կիրեղ:
96բ` Աթանաս: 97բ` Գրիգոր Սքանչելագործ, Բարսեղ Կեսարացի: 178բ` Սարգիս
Շնորհալի: 195ա, 246ա` Ներսէս Լամբրոնացի: Ճակատազարդ` 4ա: Լուսանցազարդ`
բուսական, թռչուն, ծաղկաման, սափոր` ծաղիկներով: Զարդագիր` թռչուն: Գոյներ`
կարմիր, կապոյտ, կանաչ, դեղին, մանուշակագոյն, նարնջի, շագանակագոյն,
սեւ, սպիտակ, ոսկի:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի եւ դռնակի եզրերը մաշուած, Ա. փեղկին եւ Բ. կազմաստառին ցեցի հետքեր,
կապչիները եւ գամերն ընկած. լուսանցակողերը` գունաթափ. գրադաշտը գունափոխուած,
տեղ-տեղ զանազան բծեր եւ հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա.
[Բանք Աղեքսանդրի
Ջուղայեցւոց]
1.
4ա-333բ Վկայութիւնք պիտանիք
եւ հարկաւորք, յաղագս առ ի պատրաստ գոլոյ ի ձեռս խնդրողաց բանի, ի պետս քարոզութեան,
եւ թէ ի պէտս վիճաբանութեան, մանաւանդ ի պէտս գիտութեան, ծաղկաքաղ արարեալ
յաստուածայնոց գրոց, աշխատասիրութեամբ ումեմն Աղէքսանդր կաթողիկոսի
թշուառ ոգւոյ (տե՛ս ձեռ. 1986, 5ա-340բ):
Վկայութիւնները բերուած են հետեւեալ
աղբիւրներից.
4ա Երկրորդ օրինաց: Կաշառ
կուրացուցանէ զաչս իմաստնոց եւ ապականէ զբանս արդարոց - Եթէ մտցես յայգի ... մի՛ ողորմիր
տնանկին ի դատաստանի:
4բ Ղեւտականք - Եթէ ոչ լսիցէք ինձ... զերեսս ծերոյն:
4բ-5ա Առաջին Թագաւորութեանց
- Ասէ Տէր. Զփառաւորիչս...
Աստուած հայի սիրտս:
5աբ Երկրորդ Թագաւորութեանց
- Ասէ Դաւիթ. Մինչդեռ
կենդանի էր... առաջի Աստուծոյ հանապազ:
5բ Առաջին Մնացորդաց
- Ամենայն սիրտ... լքցէ
քեզ ի սպառ:
5բ-6ա Եզրաս առաջին -
Երանի թէ չէր մեզ յարութիւն... դու նմա արասջիր:
6ա Մակաբայեցոց -
Ոչ եթէ բազում զօրօք ... ածէ զողորմութիւն:
6բ-7բ Յոբ - Մերկ իսկ եկի ի մօրէ... եւ ինձ
պատահեսցի:
8ա-10բ Սիրաք - Անարգ թուի յաչս... հաւանեսցին
իրերաց:
10բ-4ա Սողոմոն - (վերնագրից
առաջ)` Մի դարձուցանէր
զերեսս յընկերէ քումմէ. (վերնագրից յետոյ)` Որ հանճարեղն իցէ... ի վերայ
անկման նորա:
14բ-6ա Էկլեսիաստէս, որ է Ժողովող
- Ունայնութիւն ունայնութեան...
ո՞վ պատմեսցէ նմա:
16ա-8բ Իմաստութիւն
- Խորհուրդք թիւրք անջատեն
յԱստուծոյ... ի քեզ պահէ:
18բ-20ա Եսայի
- Լո՛ւր երկինք... զի
մի՛ ողորմեսցի:
20ա-1ա Երեմիայ - Անիծեալ լիցի... զպտուղ կենաց:
21ա Միքիայ
- Մի՛ հաւատայք... զպատմել
ինչ նմա:
21ա Դանիէլ
- Զմեղս քո ողորմութեամբ
քաւեսջիր... յամօթ յաւիտենական:
21աբ Յովէլ
- Մեծ է օր Տեառն... զլոյս
իւրեանց:
21բ-2ա Աբդիու
- Եթէ բարձրասցիս...
ի գլուխ քո:
22աբ Սոփոնիայ - Սատակեսցին ամենեքեան... հրեշտակ
Տեառն ամենակալի է:
23բ-4բ Թուղթ Պօղոսի առ Հռոմայեցիս
- Աներեւոյթքն Աստուծոյ
ի սկզբանէ արարածովքս իմացեալ տեսանի... անմեղ ի չարիս:
24բ-7ա Թուղթ առաջին Կորնթացւոց - Զի ճառ խաչին... զգենուլ զանմահութիւն:
27աբ Երկրորդ Կորնթացոց
- Ոչ գիտեմք զերեւելիս...
սիրէ Աստուած:
27բ-8ա Գաղատացոց
- Քրիստոս ետ զանձն իւր...
ի խաչ ելալ է եւ ես աշխարհի:
28աբ Եփեսացոց
- Ամենայն բան տգեղ...
յաւուրն չարութեան:
28բ Փիլիպեցոց
- Զի ինձ կեանք... փրկչին
ակն ունիմք:
28բ-9բ Կողոսացոց
- Եթէ յարեայք ընդ Քրիստոսի...
ի նմին գոհութեամբ:
29բ Թեսաղոնիկեցոց
- Դուք ինքնին իսկ գիտէք
ստոյգ... պատսպարան լերո՛ւք տկարաց:
29բ-30ա Երկրորդ Թեսաղոնիկեցոց
- Պարտ է առաջի Աստուծոյ...
կերիցէ մի:
30ա-1ա Առ Տիմոթէոս Առաջին
- Գլուխ պատուիրանին
սէր է... առ ի վայելել:
31աբ Առ Տիմոթէոս Երկրորդ
- Եթէ մարտիկ ոք իցէ...
ի հալածանս կացցեն:
31բ Տիտոս - Այլ դու խօսեաց... զանձն մեղանչէ:
31բ-3բ Եբրայեցոց
- Բազում մասամբք...
համարս տալոց եւ ընդ ձեզ:
33բ-5ա Յայտնութիւն եւ տեսիլ
Յովհաննու -
Ահաւասիկ որ գալոց է ընդ ամպս... զտանջանս եւ զսուգ:
35ա-68բ Վկայութիւնք ի գրոց սրբոյն
Դիոնէսիոսի. իսկ այն, որ մերձ բանին, հանդէպ լուսանցքին Բենն է, նշանակէ թէ
բանս այս ի բնաբանէն է, իսկ Մենն, այսինքն թէ` ի մեկնչէն
- Հայրենաւանդ լուսափայլութիւն...
մի՛ առանց պսակի մնասցեն:
68բ-75բ ՅԱռ որս գրոց ժողովեալ
ի բանից սրբոյն Գրիգորի Աստուածաբանի
- Զի՞նչ է իմաստասիրելի
եւ յորքա՛ն... ընդ կատարեալսն:
75բ-77բ Սրբոյն Գրիգորի Լուսաւորչի
ասացեալ -
Եւ արդ, Տէ՛ր բարերար... բղխէ եւ ոչ սպառի:
77բ-96բ Վկայութիւնք սրբոյն Կիւրղի
եպիսկոպոսապետին Աղէքսանդրի, ի Պարապմանց գրոց
- Քրիստոսդ անուն ոչ
սահմանի... անկանիցին ի հեղգութիւն:
96բ-7բ Մեծին Աթանասի է բանս
ի Պարապմանց գրոց
- Խոստովանիմ զնա Որդի Աստուծոյ... որ չարչարեցաւ եւ զմահ ընկալաւ:
97բ Գրիգոր Սքանչելագործն
ասէ -
Որ ոք ասէ, այլ ոք ախտակրեալն է... մարմնովն ախտակրեալ. նզովեալ եղիցի:
97բ-8ա Բարսղի Կեսարացոյ ասացեալ
- Թէ ոք ի վերայ մեռելոյն
կոծայ... բազում անգամ զմահք:
98ա-118ա Ծաղկաքաղ հաւաքեալ ի
բանից սրբոյն Յոհաննու Ոսկիբերանի` յաւետարանական մեկնութենէ, որ ըստ
գլխոյն Յոհաննու - Յորժամ վասն անցաւոր փառաց...
նեղութիւն, թէ անձկութիւն:
118ա-9ա Ասացեալ նոյն սրբոյն Յոհաննու
Ոսկիբերանի յայլ գիրս - Առանց բարկութեան ոչ վարդապետութիւն յառաջանայ...
զմերժիլն ի տեսութեանէն Քրիստոսի:
119ա-42ա Խրատք սրբոյն Եւագրեայ`
անմարմնոյն ի մարմնի, որ զարդ եւ միտ անապատի կոչի. Ոգեշահք եւ զգուշականք -
Յիշման Տեառն մերոյ մնալ ի մեզ... եւ զայն չափով:
142աբ Արիստոտել ասէ
- Գովելի են գեղեցիկքն...
ուղիղ վարս ասացեալ է յանձին:
142բ-3ա Պղատոն ասէ
- Որպէս յումեմն ի...
առաջին է եւ քաջ:
143ա-5բ Հասարակ փիլիսոփայից
ասացեալ -
Հաւատարիմ բարեկամս դեղ է կենաց մարդկան... Ուժ առանց խելաց զունօղս իւր
վնասէ:
145բ-6ա Ամբրոսիոս ասէ. Ֆ.
- Որ անարժանութեամբ
առնու զՔրիստոս... Ոչ է առաքինութիւն սկսանելն, այլ կատարելն:
146ա-50բ 0գոստինոս. Ֆ.
- Աշխարհս այս է պանդխտութիւն... եւ սրտիւն մուրանայ:
150բ-2ա Ջերօնիմոսի ասացեալ.
Ֆ. -
Միշտ գործեա՛ ինչ բարի... պահապան ամենայն առաքինութեան:
152ա-4բ Գրիգորի ասացեալ. Ֆ.
- Ով ոք իցէ... զի յաղթեսցէ:
154բ-6բ Բեռնարտոսի ասացեալ.
Ֆ. - Առաքինութիւնն աշխատութեամբ
խնդրի... եւ ի զբաղմանց նոցա:
156բ-8ա Սենեքայի ասացեալ.
Ֆ. - Սկիզբն փրկութեան է ճանաչումն
մեղաց... յառաջամիտ լինի:
158ա Թուլիոսի ասացեալ. Ֆ. -
Հաշտութիւնն շիջեցուցանէ... ի նա Հոգի Սուրբ:
158աբ Իզիդորոսի ասացեալ.
Ֆ. - Որ գահերեցութեան ցանկայ...
բարի են, եթէ արասցուք:
Վերնագրերի
«Ֆ» տառը ֆրանկ բառի համռօտումն է:
158բ-78բ Հասարակ վարդապետաց ասացել, զորոց
անուանքն ոչ գտաք - Մեծ են գործքն... ագահութիւնն մանկանայ:
178բ-195ա Յերանելոյն Սարգսի Շնորհալից վարդապետի
բանից ժողովեալ ի Կաթուղիկէից մեկնութենէ - Ատելի է Քրիստոսի ամենայն մեղք... զի մի՛ հեծեծեսցուք
յանեզրական:
195ա-244ա Ի մեկնութենէ սրբոյ պատարագին տեառն
Ներսէսի Լամբրօնացոյ արքեպիսկոպոսին Տարսոնի Կիլիկեցոց - Ասէ սուրբն Եփրեմ... առաւել
քան զարժանն:
244ա-46ա Սրբոյն Յոհաննու Ոսկիբերանին է բանս - Քանզի
տերունական մարմնոյն... անարժան կացուցանէ:
246ա-8բ Նորին տեառն Ներ[սէ]սի Լամբրօնացւոյ - Քանզի
նշխար մնացուածոյ... ուրախութեամբ, քան թէ թագաւորէր (ունի` 248բ Առ ի Սուրբ Հոգին է - Քրիստոս
գնեաց զիս արեամբն...)
Ձեռ.
1986, թ.251բ-4ա-ի համեմատ աւարտը տարբեր է:
249ա-80բ Ի Սրբոյն Գրիգորի Տաթեւացոյ Հարցմանց
գրոց, ժողովեալ աշխատասիրութեամբ նոյնոյ Աղէկսանդրի կաթողիկոսի ամենայն
հայոց - Զի՞նչ
է ծայրագոյն միաւորութիւն... այնպէս կամեսցի ունել զնա:
280բ-301ա ՅԱլբերթ գրոց ժողովեալ ի նոյն Աղէքսանդրէ
բանի ծառայէ - Գերազանցութիւն
աստուածաբանական... որքան մոլութեանց:
301ա-334ա Ի բանից տէր Առաքելոյ Սիւնեաց եպիսկոպոսի`
ի Սահմանաց լուծմանց, ժողովեալ ի նոյն Աղէքսանդրէ կաթողիկոսի Ամենայն
Հայոց - Սահմանն
է անուն ծաւալեալ... վա՜յ կորստեանն նոցա:
2. 341բ-56ա Դարձեալ ժողովեալ Աղեքսանդրի եւ բանասիրի Ղեւտացւոց գլխէ - Խօսեցաւ Տէր ընդ Մովսէսի... ի ձեռն Յիսուսի Քրիստոսի
եղեն:
Բ. 333բ-41ա Համեմատութիւն Հնոյն առ Նորս, արարեալ սրբոյն Վանականայ վարդապետի
- Երկինք` եկեղեցի: Արեգակն` Աւետարանն... Եօթանասուն
թարգմանքն` աստուածաբան վարդապետք:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
119ա Զառածեալս
մեղօք զԵսայիս գծօղս,
յիշել աղաչեմ, ո՛վ սրբասէր ընթերցօղք:
178բ Զառածեալ
եւ եղկելի սուտանուն Եսայի գրչիս յիշել աղաչեմ, ո՛վ ընթերցողք
բանիս:
248բ Յիշեսջիք
ի Քրիստոս Աստուած զգծօղս սորա յԵսայիս Էջմիածնեցի` ծառայ ձեր:
356ա Զծրող գաղափարիս`
զԵսայիս, յիշեա՛յ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
3բ (ԺԹ. դ.) Յիշատակ
է գիրք Գաբրիէլ վարպետ յԱշտրակակեցէ:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 4ա. ջնջուած:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 3ա «յիշատակ»:
3բ «գաբեռ»:
ՆՇՈՒՄ` 1ա «ՌՃԿԱ.
- 1712. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1988
ԱՍՏՈՒԱԾԱՏՈՒՐ
ՎԱՐԴԱՊԵՏ, ՎԿԱՅՈՒԹԻՒՆՔ ՅԱՍՏՈՒԱԾԱՇՈՒՆՉ ԳՐՈՑ
[ՆՈՐ ՋՈՒՂԱ] |
ԺԸ. դար (1771ից առաջ) |
ԹԵՐԹ` 213. չգրուած 1աբ, 2բ, 3աբ,
7աբ, 212բ-3բ: ՊՐԱԿ` 2+2+2+Ա-Ըx12 (Ը 10)+Ա-Թx12 (Ա10, Ժ 5)+2: ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 16x10,6: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (13-13,5x7-7,5): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 137բ): ՏՈՂ` 19. գծումներ ճնշումով, գրադաշտի
սահմանագծերը կարմիր թանաքով: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ շագանակագոյն
կաշի, կրկնակի զարդաշրջանակներով, անկիւնազարդերով, կենտրոններում խաչելութիւն,
երկու կապիչով. միջուկը` տախտակ. աստառը` դեղին մետաքս. լուսանցակողերը`
շագանակագոյն: ՊԱՀԿԱՆԱԿ` 2+2, թուղթ, սպիտակ չգրուած,
հաշուած թերթաքանակի մէջ (թ. 1-2, 212-3):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Ճակատազարդ` 8ա: Լուսանցազարդ` բուսական: Զարդագիր` թռչուն: Խորագիր`
մուգ եւ բաց կարմիր, նարնջի: Գոյներ` մուգ եւ բաց կարմիր, նարնջի, կապոյտ, կանաչ,
դեղին:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի եզրերը, մէջքը, կապիչները մաշուած, գամերն ընկած. ցեցի (կազմ, թ.
1-4, 208-13) եւ ձէթի (թ. 27-34) հետքեր, գրադաշտը մասամբ գունափոխուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
4ա-211բ [Վկայութիւնք, յաստուածաշունչ գրոց, յԱստուածատուր վարդապետէ
ասացեալ]
- 4ա-6բ Ցանկ ժողովածուիս - Ա. Ակնառութիւն անպատշաճ եւ ոչ Աստուած ակն առնու...
ՂԷ. 0ր Տեառն եւ ժամ ոչ ումեք ծանուցեալ է:
1. 8ա-100բ Քրիստոսի նուաստ ծառայից ծառայ Աստուածատուր
բանի սպասաւորս գումարեցի ի մի վայր զՎկայութիւնքս յԱստուածաշունչ գրոց,
այսինքն` ի Հին եւ ի Նոր կտակարանաց, այլ եւ յաստուածաբան վարդապետաց, ի
պետս ուսումնասէր մանկանց Սիօնի, տինա սակս քարոզչաց աստուածաբան վարդապետաց,
յոյժ պիտանիք եւ վայելուչք, ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ եւ ի պատիւ մօր իւրոյ
ամէնաւրհնեալ Աստուածածին
ա. 8ա-9բ Ակնառութիւն անպատշաճ եւ Աստուած ակնառնու - Անիրաւութիւն
ի դատաստանի մի՛ առնիցես...
բ. 9բ-10բ Ակնառութիւն կաշառոց - Եւ
կաշառ մի՛ առնուցուս...
գ. 10բ-11ա Աղօթել զիա՞րդ պարտ իցէ, յոլովիցս անգէտանամք - Յայնժամ մատեաւ առ նա մայր որդւոցն Զեբեդեայ...
դ. 11աբ Աղօթել ի տուընջեան եւ ի գիշերի - Ի
մէջ գիշերի յառնէի խոստովան լինել...
ե. 11բ Աղօթել անդադար - Խնդրեցէ՛ք, եւ տացի ձեզ...
զ. 11բ-12ա Աղօթել այլոք սակս այլոյ ումեք - Եւ ասեն ցԵրեմիա մարգարէ...
է. 12աբ Աղօթել վասն թշնամեաց - Եւ ասէ Մովսէս ցԱհարօն...
ը. 12բ-15ա Աղօթք որք լինին, զիա՞րդ պարտ է լսէ Աստուած - Եւ ասէ ցԱգար` ցնա հրեշտակ Տեառն...
թ. 15ա-16բ Աղօթք երբեմն երբեմն ընդէ՞ր ոչ լսէ Աստուած - Եւ
նստեալ լայիք առաջի Տեառն...
ժ. 17ա Աղօթից սրբոց յարացոյց - Եւ ասէ Յակոբ...
ժա. 17աբ Ամաչել ոչ ոք պարտի յաւետարանելն,
այսինքն` քարոզելն - Տէ՛ր, դու գիտացեր զի զարդարութիւնս...
ժբ. 17բ-18բ Ամբարշտաց բարեբաստութիւն - Ընդէ՞ր բնաւ ամբարիշտք կենդանիք իցեն...
ժգ. 18բ-19ա Ամբարիշտք անկանին ի չարիս, զորս պատրաստեն
բարեպաշտից - Գուբն,
զոր փորեաց եւ պեղեաց ի նոյն...
ժդ. 19աբ Ամբարշտաց պատճառ առ յերկիւղ եւ զգուշութիւն
բարեաց է - Եւ քարկոծեսցեն զնա քարամբք...
ժե. 19բ Զամբարիշտ այպանէ Աստուած - Բնակեալն յերկինս ծիծաղեսցի զնոքօք...
ժզ. 19բ-21ա Աշխատաւորի վարձ պարտի - Մի՛ զրկեսցես զընկեր քո եւ մի՛ յափշտակեսցես...
ժէ. 21ա Աշխատանաց ձեռաց եւ հողագործութեան
գովութիւն եւ շահեկանութիւն - Որ գործէ զերկերիւր լցցի հացիւ...
ժը. 21ա-2ա Աչաց պահպանութիւն. ըստ որքանեա՞ց իցէ
հարկաւոր խորշիլ ի մեղաց - Եւ ետես կինն, զի բարի էր ծառն...
ժթ. 22ա-3ա Ապաշխարութիւն եւ երաշխաւոր վասն մեղաց - Վաստակեցայ
ես ի հեծութեան իմում...
ի. 23ա-4բ Ապաշխարութիւն ճշտութիւն - Եւ խնդրեցէ՛ք անդ զՏէր Աստուած...
իա.24բ-5բ Արբեցութիւն զբարկութիւնն Աստուծոյ
հրաւիրէ - Վասն այնորիկ, որք յառնեն...
իբ. 25բ-6բ Բանն Աստուծոյ միշտ հանդէպ աչաց դնէլի
է - Եւ
այժմ, Իսրայէ՛լ, լո՛ւր իրաւանց..
իգ. 26բ Ի բանէն Աստուծոյ ոչ է դառնալի - Մի՛ յաւելուցուք ինչ ի բանն...
իդ. 26բ-7ա Բանն Աստուծոյ է կերակուր հոգւոյ - Թէ
ոչ հացիւ միայն կեայ մարդ...
իե. 27ա-8ա Բարկութիւն զորքա՞ն չարիս ծնանի - Եւ տրտմեցաւ, կային յոյժ...
իզ. 28աբ Գալստեան Տեառն սպասելի է - Արթուն կացէ՛ք, զի ոչ գիտէք...
իէ. 28բ-9ա Գոհանալոյ յառաջ եւ յետոյ զկերակուր
առնլոյ - Եւ
կերիցես, եւ յագիցես, եւ աւրհնեսցես...
իը. 29աբ Գողութիւն արգելանի ի բաց արկանի եւ
հալածի - Մի՛
գողանար...
իթ. 29բ-30ա Երազք եւ տեսիլք որք ոչ վայել են` ըստ
վարդապետութեանն Քրիստոսի եւ եկեղեցւոյ դատապարտեալք են - Եւ
եթե յարիցէ ի մէջի քում մարգարէ...
լ. 30ա2ա Երանելեալն ուրախութիւն եւ կեանք յաւիտենականք - Պայծառասցին
եւ իբրեւ զկայծակն ընդ եղեգն ընթանասցին...
լա. 32ա-4բ Երդնուլ ըստ որո՞յ պատկանի կամ ոչ պատկանի
եւ որքանեօ՞ք զանազանօք եղանակօք դէպ լինի - Եւ ասէ Աբրամ ցարքայն սօդոմացւոց...
լբ. 34բ-5ա Երկիւղի Աստուծոյ պտուղ շահաւետութիւն
եւ գովութիւն - Բայց
ողորմութիւն Տեառն մնայ յաւիտեանս...
լգ. 35ա-7բ Երկնչելի է Աստուծոյ եւ առաջի աչաց
ունելի - Եւ
կոչեաց զնա հրեշտակ Տեառն...
լդ. 37բ-8բ Երրորդութիւնն տպաւորեալ եւ բացատրեալ - Եւ ասաց Աստուած. Արասցուք մարդ ըստ պատկերս...
լե. 38բ Զգեստաւորքն են մերկք - Բրդեա՛ քաղցելոց զհաց քո...
լզ. 38բ-40ա Զղջումն ճշմարիտ քարոզի - Այսպէս ասէ Տէր...
լէ. 40աբ Թողլի է մերձաւորէն ի մեղս մեղանչողին - Յիշեա՛ զերկիւղն Աստուծոյ...
լը. 40բ-1ա Ի բաց կացումն ի գիւնւոյ - Խօսեցաւ Տէր ընդ Ահարօնի...
լթ. 41ա-2ա Լեզու ընտրաբար հեզացեալ - Շատախօս լինելով ոչ զերծցիս ի մեղաց...
խ. 42աբ Լոյս է Քրիստոս - Ժողովուրդ որ գնայր ընդ խաւար...
խա. 43ա Լոյս են քրիստոնեայք - Ճանապարհք արդարոց իբրեւ զլոյս...
խբ. 43աբ Խմոր վատ հմտութիւն - Զամենայն
զոր մատուցանիցէք...
խգ. 43բ-4ա Խնդրել յանունն Յիսուսի - Եւ զոր ինչ խնդրիցէք...
խդ. 44ա-5ա Խոստովանութիւն մեղաց ներգրոց զանազան
եւ բազմակերպ - Եւ
դիցէ Ահարօն զձեռս իւր...
խե. 45աբ Կամք Աստուծոյ - Ոչ ամենայն որ ասէ ցիս Տէր Տէր, մտցէ յարքայութեան երկնից...
խզ. 45բ-7ա Կենաց մարդկայնոյ կարճութիւն եւ ունայնութիւն - Քրտամբ
երեսաց կերիցէ զհաց քո...
խզ. 47ա-8բ Համբերութիւն եւ երկայնմտութիւն հաւատացելոց
ամենայն տառապանաց - Մերկ իսկ եկի ես յորովայնէ մօր իմոյ...
խէ. 48բ-9բ Համբերօղ եւ երկայնամիտ է Աստուած - Եւ
ասէ Տէր Աստուած. Մի՛ մնասցէ...
խը. 49բ-51բ Հաւատ կենդանի որ ի ձեռն սիրոյ գործի,
մեծի զօրութենէ է - Եւ ահա մատուցին առ նա անդամալոյծ...
խթ. 51բ Հաւատ թարց գործոց ոչ արդարացուցանէ - Եւ եթէ ունիցիմ զմարգարէութեան...
ծ. 51բ-2բ Հաւատայ կենդանւոյ եւ գործ ունէր, հատուցանի արդարութիւն
եւ փրկութիւն - Եւ
հաւատաց Աբրամ Աստուծոյ...
ծա. 52բ-3բ Հաւատ ի հեթանոսաց եւս դիցէ Աստուած - Եւ առ Երեմիա եղեւ բան Տեառն...
ծբ. 53բ-4ա Հաւատացեալս ազատէ Աստուած ի կորստենէ
եւ յամբարշտաց - Եւ գի՛տ ի ծննդոց զԷ. եւ Ը. գլուխն...
ծգ. 54աբ Հեզութիւն - Եւ ասէ Դաւիթ արքայ. Զի՞ կայ իմ եւ ձեր, որդի՛ք
Շարուհեայ...
ծդ. 54ա-7բ Հեթանոսաց կոչումն - Մի՛ պակասեսցի իշխան ի Յուդա...
ծե. 57բ-8ա Հոգին Սուրբ ուսուցանէ զմիտս - Եւ արդ, ե՛րթ, ես բացից զբերան քոյ...
ծզ. 58ա-9բ Հովիւք եւ առաջնորդք պարտիցին հոգք տանել
ժողովրդոց իւրեանց - Խելամտութեամբ ծանի՛ր զանձին խաշանց քոց...
ծէ. 59բ-62բ Հպարտութիւն արգելանի, փոխարինի
եւ պատժի - Եւ
ցԱդամ ասէ.
Փոխանակ զի լուար ձայնի կնոջդ քոյ...
ծը. 62աբ Հրեշտակաց անցումն - Եթէ ծառայ իւրոց ոչ հաւատայցէ...
ծթ. 62բ-4բ Մեղք թողանին ի ձեռն Քրիստոսի - Ծնցի որդի եւ կոչեսցես զանուն նորա Յիսուս...
կ. 64բ-5բ Մեռեալս արտասուել որքա՞ն թոյլ տացի
կամ արգելցի - Եւ
վէտս ի վերայ սգոյ մի՛ առնիցէ՛ք...
կա. 65բ-6բ Յարութիւն մեռելոց եւ մարմնոյ առ փառս
փոփոխութիւն եղեալ - Եւ ասէ ցնա. Ես եմ Աստուած հօր քոյ...
կբ. 66բ-7ա Յոյս ամբարշտաց ունայնասցին եւ յորս
յուսան, ունայնք են ամենեքեան - Զի յոյս ամբարշտի կորիցէ, անշէն լիցի տուն նորա...
կգ. 67ա-8բ Յոյս արդարոց ոչ ներժամանական իրաց,
այլ Աստուած ում եւ նորին խոստմանցն հրամանի - Յուսացին ի քեզ ամենեքեան` ոյք գիտեն զանուն քո...
կդ. 68բ-9ա Շնորհելի է եղբօրն զմեղանս որք առ մեզ - Յիշեա՛ զերկիւղն Աստուծոյ եւ մի՛ բարկասցիս մերձաւորին...
կե. 69ա-72բ Ողորմութիւն աղքատաց ծախելի է - Եւ եթէ արծաթ
փոխ տայցէ եղբօր քում...
կզ. 72բ-3ա Չար ոչ է հատուցանել ի փոխանակ չարի - Մի՛
ասիցես, թէ առից զվրէժ թշնամւոյն...
կէ. 73աբ Չափ եւ կշիռ պարտին գոլ արդարք - Մի՛ առնիցէ՛ք անիրաւութիւն ի դատաստանի...
կը. 73բ-5ա Պահի սակս մեռելոց - Եւ ասին զոսկերս Սաւուղայ...
կթ. 75ա-6բ Պահոց յարացոյց - Եւ
էր Մովսէս առաջի
տեառն զԽ. (40) տիւ...
հ. 76բ-7ա Պահք եւ պահելիք լեալ - Եւ արդ, ասէ Տէր Աստուած ձեր. Դարձարո՛ւք առ իս...
հա. 77աբ Պանդխտաց բարի առնելի է - Ծննդոց ԺԸ. (18) գլուխն բովանդակ վասն Աբրահամու հիւրընկալութեանն
ասէ...
հբ. 77բ-8ա Զուր հալածումն անուանի - Կեցո՛ զիս, Աստուա՛ծ, զի հասին ջուրք յանձն իմ...
հգ. 78աբ Զուրք համեմատին ծանօթութեանն Աստուծոյ
եւ պարգեւաց Հոգւոյն Սրբոյ - Զի լցաւ երկիր ամենայն գիտութեամբ Տեառն...
հդ. 78բ-81ա Սէր եղբայրական - Ասէ Աբրահամ
ցՂօտ. Մի՛
լիցի կռիւ ընդ իս եւ ընդ քեզ...
հե. 81ա-2ա Սիրելի է Աստուած գեր քան զամենայն - Ծննդոց ԻԲ. (22) գլուխն վասն Իսահակայ զենմանն ասէ...
հզ. 82աբ Սուրբք եւ մաքուրք գոլ պարտիմք - Ես եմ Տէր Աստուած ձեր, եւ սրբիջիք եւ սուրբ լինիջիք...
հէ. 82բ-4ա Տանջանք յԱստուծոյ վերադրի առ ի մեր
շահեկանութիւն, որով մերձենամք առ ծանօթութիւնն Աստուծոյ եւ առ փառս յաւիտենից - Երանեալ է մարդ, զոր յանդիմանեաց Տէր...
հը. 84ա-5ա Տանջանք տեւողաբար եւ հոգւով բերկրելով
տանելիք են - Երանի,
որք հալածեալք իցեն վասն արդարութեան...
հթ. 85աբ Տրտնջօղք, որոց համեմատին եւ ոյքն նոցին
պատիժք զարհուրելիք - Եւ ժողովուրդն տրտնջէր չարաչար...
ձ. 85բ-6բ Ցանկութիւն մարմնոյ խաչեալ սանձել եւ
մեռուցանել հրամայիմք - Զհետ ցանկութեան քոյ մի գնասցես...
ձա. 86բ-8ա Փարթամաց ունայնութիւն եւ արհամարհութիւն,
եւ զի՞արդ ի մեծատունս ոչ է յուսալի - Ապաքէն որպէս
ի պատկերի շրջի մարդ...
ձբ. 88ա-90ա Քրիստոս է ճշմարիտ Որդի Աստուծոյ - Եւ
ահա ձայն երկնից որ ասէր. Դա է որդի իմ...
ձգ. 90աբ Քրիստոս առանց մեղաց - Զի անօրէնութիւն ինչ ոչ գործեաց...
ձդ. 90բ-1բ Քրիստոս է լոյս հեթանոսաց եւ հանրոյ
աշխարհի - Եւ
արդ, դու տուն Յակոբայ, եկայք երթիցուք ի լոյս Տեառն...
ձե. 91բ-2ա Քրիստոս է ճշմարիտ հովիւ - Իբրեւ հովիւ մի հովուեսցէ զխաշինս իւր...
ձզ. 92ա Քրիստոսի յանձն արարին ամենեքեան ի
Հօրէ եւ նուաճեցան - Ամենայն ինչ տուաւ ինձ ի Հօրէ իմմէ...
ձէ. 92ա-3ա Քրիստոս ինքեան վարկանի լինել` որ ինչ
քրիստոնէից լինի - Զի որ մերձենայ ի ձեզ, որպէս որ ընդ հարկանիցի ընդ
բիբ ական իւրոյ...
ձը. 93ա-5ա Քրիստոնեայք ասին սուրբք, քանզի զսրբութիւն
խոստովանին - Ընդ
որս եւ դուք էք կոչեցեալք Յիսուսի Քրիստոսի...
ձթ. 95ա Քրիստոնէից է որպէս Քրիստոս եկաց - Զի ես օրինօք օրինացն մեռայ...
ղ. 95ա Քրիստոնեայք լիցին ընդ Քրիստոսի - Եթէ ոք զիս պաշտեսցէ, զկնի իմ եկի...
ղա. 95բ-6ա Օրէն նոր քրիստոնէից կայանայ յաւէտ
ներսիրում - Այլ
ես ասեմ ձեզ. Սիրեցէ՛ք զթշնամիս ձեր...
ղբ. 96աբ Օրինի բնութիւն պաշտօն եւ ներգործութիւն - Զի ի գործոց օրինաց ոչ արդարասցի ամենայն մարմին...
ղգ. 96բ-7ա Օրինի աւանդութիւնք ի բաց բառնին ի
ձեռն Քրիստոսի - Քանզի
ամենայն օրէնք եւ մարգարէք մինչեւ ց[Յով]հաննէս մարգարէացան...
ղդ. 97աբ Օրհնութիւն որով մարդ զմարդ աւրհնէ - Տացէ քեզ Աստուած ի ցօղոյ երկնից...
ղե. 97բ-9ա Օր վերջին եւ դատաստան - Տէր ել յերկին եւ որոտաց...
ղզ. 99աբ Օր Տեառն - Ողբացէ՛ք, զի մերձ է օր Տեառն...
ղէ. 99բ-100ա Օր Տեառն եւ ժամ ոչ ումէք ծանուցեալ է - Բայց
վասն աւուրն այնորիկ... զի մի՛ մերկս շրջեսցին եւ երեւեսցին ամօթանք իւրեանց:
100բ
Գրչից` «Աւարտ վկայութեանս, որ ի յԱստուածաշունչ գրոց ի փառս Ամենասուրբ
Երրորդութեան, որ է աւրհնեալ անզրաւ յաւիտենիւ ամէն: Հայր՛՛:
2. 100բ Դարձեալ վկայութիւնք պիտանիք հարկաւորք եւ կարելիք
ժողովեցի ես` Աստուածատուր` Քրիստոսի նուաստ
ծառայից դատապարտեալ ծառայս ի գրոց աստուածաբան վարդապետաց` ի յունաց,
ի հայոց եւ ի լատինացւոց, տինա ի մեկնչաց եւ ի փիլիսոփայից գրոց, ի փառս
Քրիստոսի Աստուծոյ եւ յամէնաւրհնեալ մօր իւրոյ երջանիկ սուրբ տիրածին կուսին
եւ դշխոյին երկնից: Այլ նա ի վայելումն եւ ի պէտս քարոզչաց աստուածաբան վարդապետաց,
եթէ հաճեսջիք Տեառն շնորհ, ապա թէ ոչ, շնորհեցէ՛ք ներումն իմումս յանդգնութեան
եւ զբասիրս ի բաց դնելով:
101ա-3բ Ցանգ մատենոյս - Նախ վասն ագահութեան... Երկրորդ փորձէ եւ ընտրէ Աստուած
զիւրսն զանազան կերպիւ:
ա. 104ա-23բ (գրչափոխութեամբ) Յեսու, Է. Աքարայ ագահութիւնն - Առաջին թագաւորաց, Ը. Եւ ոչ
գնացին...
Ունի
նաեւ` Երկրորդ` Աղօթից, թէ որպէս կերպիւ կամ ուր պարտ է աղօթել, կամ զինչ խնդրել,
Երրորդ` Աղօթք որպիսի կերպիւ պարտ է առնիլ զոր լսէ Աստուած, Չորրորդ` Աղօթից
ոմանց ոչ լսէ Աստուած, Հինգերորդ` Աղօթք սրբոց յօրինակն, Վեցերորդ` Ամբարշտաց
յաջողումն, Եօթներորդ` Ամբարիշտ անկանին ի չարիս, զոր հպատակաց պատրեցան,
Ութերորդ` Ամբարշտաց յանկարծակ պատուհաս, ցրումն եւ կործանումն խրատ, Իններորդ`
Ամբարշտութիւն զիւրաքանչիւրսն փրկէ, եւ չարիմացութիւն բարձցի, Տասներորդ`
Ամուսնութիւն անարձակելի, Մետասաներորդ` Այրեաց բարի առնել, Երկոտասաներորդ`
Անողորմութեան եւ իւր խրատն, Երեքտասաներորդ` Անհամբերութեան եւ իւր խրատն,
Չորեքտասաներորդ` Անհնազանդութեան եւ իւր խրատն,
Հնգետասաներորդ` Աչաց պահպանութիւն, եւ պիտոյ է զգուշութիւն, Վեշտասաներորդ`
Ապաշխարութիւն բաւական մեղաց, ԺԷ.երորդ` Ապաշխարութեան քարոզութիւն,
ԺԸ.երորդ` Ապաշխարութիւն ճշմարիտ
եւ ոչ առ աչօք խոստացեալ թողութիւն, ԺԹ.երորդ` Արբեցութիւն եւ որկրամոլութիւն,
Քսաներորդ` Արեամբ Քրիստոսի գնել եմք):
բ. 123բ-4ա Բարկութիւն որչափ չարիս յորդորէ - Արարածոց, Դ. Եւ ի Կայէն եւ ի զոհս նորա ոչ հայեցաւ...
գ. 124ա-5ա Նախ` գնել կամ ծախել որպէս պարտ է - Արարածոց,
ԻԳ. Եւ տացէ ինձ զայրն կրկին... (ունի` Երկրորդ`
Գողութեան արգելումն):
դ. 125բ-6բ Դժոխոց տանջանքն է զանազան եւ զարուհուրելի - Յոբ, ԼԴ. Զի ինքն է տեսող գործոց մարդկան...
ե. 126բ-9բ Նախ` երանութիւն կամ երանելեաց ուրախութիւն
եւ կենաց յաւիտենից - Իմաստութիւն, Գ. Եւ ի ժամանակի այցելութեան իւրեանց...
(ունի` Երկրորդ` Երկնչել
յԱստուծոյ եւ առաջի աչաց ունել զնա):
զ. (թ.) 129բ-30ա Թողուլ զընկերին զյանցանս իւր - Սիրաք, ԻԸ. Զվնաս ընկերի
քո թո՛ղ...
է. (լ.) 130ա-2բ Առաջին` լեզուէ չարէ զգուշանալ - Ղեւտացւոց,
ԺԹ. Եւ նենգութեամբ ընդ այգի քո մի՛ գնասցես... (ունի` Երկրորդ` լեզու խնայել ի չարախօսութենէ):
ը. (խ.) 132բ-44ա Խաչ եւ նեղութիւն ամենայն հլու կացելոցն - Արարածոց, ԻԷ. Եւ պահէր ոխս Եսաւ Յակոբայ...
Ունի`
Երկրորդ` Ձեռամբ խաչին եւ հակառակ իրաց հասանեմ գիտութեանն Աստուծոյ յաւիտենական
փառացն, Երրորդ` Խաչի համբերել եւ տանիլ զնա հոգւով ուրախութեամբ, Չորրորդ`
Խաչի եւ նեղութիւն, եւ մխիթարութիւն, Հինգերորդ` Խոնարհութիւն ճշմարիտ
խոստանայ թողութիւն մեղաց, Վեցերորդ` Խոնարհութեան ստոյգ օրինակն, Եօթներորդ`
Խոնարհութեան սուտ օրինակն, Ութերորդ` Խոնարհութիւն Աստուծոյ է հաճելի,
Իններորդ` Խոտոյ եւ ծաղկի նման է ամենայն մարդ, Տասներորդ` Խռովութենէ զգուշանալ,
Մետասաներորդ` Զխորհուրդս չարս ցրուէ Տէր):
թ. (ծ.) 144ա-6բ Նախ թէ ծախել զշնորհն Աստուծոյ ոչ է պարտ - Չորրորդ թագաւորաց, Ե. Գէեզայ պատմութիւն, Դանիէլ Ե. Եւ ասէ Դանիէլ առաջի
թագաւորին...
Ունի`
Երկրորդ` Ծնողաց պարտապանութիւն, Երրորդ` ծուլութեան եւ իւր խրատն):
ժ. (կ.) 146բ-53բ Նախ կամք փոխանակ գործոյ առնու Աստուած - Արարածոց,
Ի. Եւ եկն Աստուած առ Աբիմելէք ի տեսլեան...
Ունի`
Երկրորդ` Զկամս Աստուծոյ պարտ է կատարել, Երրորդ` Կամք Աստուծոյ է, որ ոչ ոք
մի՛ կորնչի, Չորրորդ` Կամքն մարդկան կարճ եւ ունայն, Հինգերորդ` Կեղծաւորութեանն,
Վեցերորդ` Կուրութիւն հոգւոյ եւ մարմնոյ):
ժա. (հ.) 153բ-72ա Նախ համբերօղ եւ երկայնամիտ է Աստուած - Արարածոց, Զ. Եւ ասէ Տէր Աստուած մի՛ մնասցէ հոգի
իմ ի մարդիկդ...
Ունի`
Բ.` Համբերութիւն եւ երկայնմտութիւն հաւատացելոց է պէսպէս չարչարանք,
Երրորդ` Անհամբերութիւն եւ իւր խրատն, Չորրորդ` Համարս տալոց է Աստուծոյ
իւրաքանչիւր ոք վասն իւր, Ե.երորդ` հարկն եւ հասն պարտ է իշխանաց տալ, Վեցերորդ`
Հաւատք առանց գործոց մեռեալ են կամ դատարկ, Եւթներորդ` Հաւատոյ կենդանութիւն
տայ արդարութիւն եւ փրկութիւն, Ութերորդ` հաւատ հեթանոսաց հայեցաւ Աստուած,
Իններորդ` Զհաւատացեալս փրկէ Աստուած ի հասարակ կորստենէ, ի մահուանէ
ամբարշտաց, Տասներորդ` Անհաւատք եւ անհաւանք խրատին, ԺԱ.երորդ` Հեզութիւն,
ՏասնԲ.երորդ` Ի հերձուածողաց զգուշանալ, Երեքտասաներորդ` Հիւրընկալութիւն
գովելի, ԺԴ.երորդ` Հիւրասիրութեան օրինակն, Ե.տասաներորդ` Ոչ հիւրընկալութիւն,
Վեշտասաներորդ` Հնազանդ լինել Աստուծոյ եւ պատուիրանաց նորա եւ հնազանդելոցն
այնոցիկ հաստատեալ է վարձս, ԺԷ.երորդ` Հովիւք եւ վարդապետք եւ այլ կարգաւորք
որպիսի հոգասցեն եւ ջանք արասցեն վասն այնոցիկ, զորս ունին զհաւատարմութեամբ
տուեալն նոցա, ԺԸ.երորդ` Հպարտութեան արգելումն եւ թոյլ տալն, եւ խրատն):
ժբ. (ճ.) 172ա-5ա Նախ ճանապարհք որ գնան արդարք, ո՛րք են
կամ որպիսի՛ է - Սաղմոս.
Երանի թէ աջողեալ էին ճանապարհք իմ...
Ունի`
Երկրորդ` Ճանապարհս ամբարշտաց ուղիղ են, Երրորդ` Ճանապարհ ամբարշտաց որպիսի
է, Չորրորդ` Ճանապարհաց ամբարշտաց ելքն եւ կատարումն):
ժգ. (մ.) 175ա-87բ Նախ մահու ժամն անգիտելի է - Ժողովող,
Թ. Քանզի իսկ ոչ գիտաց մարդ զժամանակն իւր...
Ունի`
Երկրորդ` Մահ մարմոց արդարոց որպէս քուն եւ ննջումն է, Երրորդ` Մահուն մեր յաղթեաց
Քրիստոս իւր մահուամբն, Չորրորդ` Մատնութիւն եւ իւր խրատն, Հինգերորդ` մարդոյ
վերստին ծնունդ, Վեցերորդ` Մարդասպանութիւն, աւազակութին, եւ արիւն, հեզութիւն,
Եօթներորդ` Մարիամ կոյսն նախագուշակեալ էր, Ութերորդ` Մեծատանց որպիսի
կերպիւ պարտ է լինել ընդդէմ աղքատաց, Իններորդ` Մեծատանց ունայնութեան
որ ի՛նչ ըմբռնեալ, կամ որպիսի՛ կերպիւ ոչ յուսալ ի նոսա, Տասներորդ` Մեղաց
ծնունդ, ԺԱ.երորդ` Մեղք սկզբնական, Երկոտասաներորդ` Մեղք սովորութիւն եղեալ
է, Երեքտասաներորդ` Մեղք միայն Աստուած իւր զօրութեամբ կարէ թողուլ, ԺԴ.երորդ
Մեղքն քահանայն թողու զօրութեամբն Աստուծոյ, ԺԵ.երորդ` Մկրտութիւն բառնա
զամենայն մեղս):
ժդ. (յ.) 187բ-92բ Նախ յաղթութիւն յԱստուծոյ եղեալ ի ձեռն
մարդոյ - Արարածոց,
ԺԴ. Եւ իբրեւ լուաւ Աբրահամ...
Ունի`
Երկրորդ` Յարութիւն մեռելոց եւ փառաւորութիւն մարմնոյ որ լինելոց է, Երրորդ`
Յիմարութիւն, Չորրորդ` Յոյս արդարոց ոչ ժամանակաւոր իրաց այլ յԱստուծոյ
եւ իւր խոստմանցն հիմնադիր, Հինգերորդ` Յոյս ամբարշտաց ոչ ինչ է, եւ զորս յուսայ
ունայն է):
ժե. (ն.) 192բ-4ա Նախ` նախանձ եւ ատելութիւն - Արարածոց, Դ. Եւ ի Կայէն եւ ի զոհս նորա...
ժզ. (շ.) 194աբ Շնորհել եղբարց, որ առ մեզ մեղանչեն - Սիրաք, ԻԸ. Զվնաս ընկերի քո թո՛ղ...
ժէ. (ո.) 194բ-7բ Ողորմութիւն աղքատաց տալ - Յելից, ԻԲ. Եւ եթէ արծաթ փոխ տայցես եղբօր քում...
ժը. (չ.) 197բ-9բ Նախ չար ընկերոց զգուշանալ - Սաղմոս.
Երանեալ է այր, որ ոչ գնայ ի խորհուրդս ամբարշտաց...
Ունի`
Երկրորդ` Չարեաց ոչ հատուցանել չար, Երրորդ` Չափով, որով մեք չափեմք, նոյն
չափեսցի մեզ):
ժթ. (ս.) 199բ-207ա Նախ` Սատանայ յարաժամ ջանայ զկորուստ
մարդկան - Արարածոց,
Դ. Եւ ասէ օձն ցկինն...
Ունի`
Երկրորդ` Սէր եղբայրական, Երրորդ` Սիրել զթշմանի, Չորրորդ` Սիրելի է Աստուած
ի վերա ամենայնի, Հինգերորդ` Սիրտ սրբի եւ սուրբ լինի ի ձեռն Քրիստոսի, Վեցերորդ`
Սրբութիւն կուսութեան առաւել է քան զսրբութիւն ամուսնութեան, Է.երորդ` Սրբութեան
գովութիւն):
ի. (տ.) 207աբ Նախ` Տրտմել անչափ վասն ժամանակաւոր
իրաց ոչ է պարտ - Առակ,
ԺԵ. Սրտի բերկրելոյ երեսք ծաղկին...
իա. (ց.) 207բ-10ա Նախ` Ցանկութեան արգելումն եւ խրատն իւր - Յելից, Ի. Մի՛ ցանկար տան ընկերի քոյ...
Ունի`
Երկրորդ` Ցաւք եւ վաստակք հասարակ ամենայն մարդոյ, Երրորդ` Վաստակաւորաց
վարձ պարտ է տալ):
իբ. (փ.) 210ա-1բ Նախ` Փրկել գիտէ Աստուած զիւրսն բազում
օրինակօք ի նեղութեանց - Արարծոց, ԺԹ. համարն Ը. ամէնն... եղբայրք յորժամ ի պէսպէս
/// (թափուած)
Ունի`
Երկրորդ` Փորձէ եւ ընտրէ Աստուած զիւրսն զանազան կերպիւ):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
54ա Վա՜յ ինձ մեղաւորիս:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 212ա Ի վա[յե]լում[ն] տերացու Գրիգորին, թվին ՌՄԻ. (1771) ամն, Հոկտեմբերի Ժ. ամէն:
2. 103բ (ԺԸ. դ.) Այսքան առ այս գրեցաւ ձեռամբ տիրացու Սահակին:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 8ա (ԺԸ. դ.)
կլոր, կենտրոնում երկգլխանի արծիւ. «ՍՈՒՐԲ ԱՄԵՆԱՓՐԿԻՉ: ԹՈՄԱ»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 1բ այբուբեն:
2ա մատիտով. «գայլք եւ գառինք ի միասին ճարակ»: 2բ «Զօրութիւն գրոյս, Զինաո»,
այբուբեն: 4բ վր. լս. «հարկաւոր խորշիլ ի մեղաց»: 103բ այբուբեն, գրչախաղ:
205բ (վր. լս., 12 անգամ)` «Զ»: Կազմի Ա. փեղկին թանաքով զարդագծումներ:
ՆՇՈՒՄ` 1ա «ՌՄԻ. -
1771. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
1989
ՏԱՂԱՐԱՆ
ՆՈՐ ՋՈՒՂԱ |
ՌՂԶ. - 1674 |
ԳՐԻՉ` Մարգար
դպիր: ՍՏԱՑՈՂ` Խոջայ
Գասպար:
ԹԵՐԹ` 342
(յետագայ էջակալում` 1-31, որ է` 1ա-15ա). չգրուած 204բ, 308բ, 342բ: ՊՐԱԿ` 8+Ա-ԻԹx12 (Ա, Ժ, ԺԵ, ԺԸ, ԺԱ 11, Դ, Ը 13, Ե, Է, ԺԹ,
ԻԶ 10, ԺԱ 9): ՆԻՒԹ` թուղթ.
տարբեր` կարմիր, կանաչ, կապոյտ, դեղին երանգներով (որոշ թերթերի գրադաշտը
գունաւորած), սպիտակ` լուսագծերով, լուսադրոշմով` թագ, խաչ` ներքեւում
WG, աստղ` սորին մասում մահիկ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
14,5x9,7: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (10x6,6): ԳԻՐ` նոտրգիր,
հիմնականում խազագրեալ (նմուշ` 27ա): ՏՈՂ` 17. գծումները
ճնշումով, գրադաշտի սահմանագծերը կարմիր: ԿԱԶՄ` մուգ
շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի, դռնակով, կապիչներով. միջուկը` տախտակ.
աստառը` դեղին մետաքս: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 2 (Ա-Բ,
սկ.) սպիտակ, կրկնաշերտ թուղթ, չգրուած:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Զարդագիր`
հանգուցային, գլխագրերը` կարմիր, կապոյտ, կանաչ երկաթագիր: Խորագիր` կարմիր:
Գոյներ` կարմիր, կապոյտ, կանաչ (գլխատառերը չգրած` 109ա, 238ա, 296ա, 321ա):
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի եզրերը մաշուած, դռնակը թուլացած, քերծուածքներով. տեղ-տեղ զանազան
բծեր եւ հետքեր, գրադաշտը մասնակի գունափոխուած, գրադաշտի պատռուածքներ
(թթ. 108, 109, 122 եւ այլուր), թ. 145` ստորին մասն ընկած, գրադաշտից վնասուած
4 տող, ցեցի անցքեր. սկզբից ընկած հաւանաբար 3 թերթ, թ. 42-3ի միջեւ առնուազն
1, իսկ 56-7ի, 123-4ի, 125-6ի, 131-2ի, 132-3ի, 180-1ի միջեւ` 1ական թերթ, թերթերի
մեծ մասը մետաղափայլով (սնդի՞կ) ցօղուած: Քանիցս նորոգուած, վերջինը Ի.
դ. 60ական թթ.` հին ու նոր կաշիով, նոր կապիչներով ու գամերով, գրադաշտի վանսուած
մասերը կիսաթափանցիկ թղթով պատած (16բ, 17ա, 84, 86, 145աբ, 203ա, 211ա,
216ա եւ այլուր), որոշ թերթեզերք եւ ընկած մասեր լրացրած նոր թղթով, պահպանակները`
նոր, նորոգելիս թերթերը խառնած. կարդալ` 8բ, ապա` 55բ-55ա (կարուած է հակառակ
դիրքով), ապա` 9աբ-52աբ-56աբ-32աբ-54աբ-304աբ-66աբ-96աբ-303աբ-53ա: Հնարաւոր է` ձեռագիրս գրչի նոյնաբովանդակ տարբեր ընդօրինակութիւնների
հաւաքածոյ է:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. [Տաղք]
1. 1ա ///վուն, / որ պատառեցաւ իսրայելեան
/զօրքն ընդ այն անցան / մանանայիւն կերակրեցան. / Այսօր եկեալ ի կուսէն ծընեալ
/ յայն անարատ մօրէն մարմնացեալ: / Այր օր, այր օր, այ օր, օր, օր, օր, զՄովսիսի
զԱստուածն այ օր օր: / Այս մանուկըս կամար կապեաց ամպեղէն / եւ ի վերայ կամար
լուսեղէն անթիւ զաստեղսն ի ներս հաւաքեաց, / եւ զարեգակն որ լուսաւորեաց:
/ Այս օր եկեալ ի կուսէն ծընեալ /յայն անարատ մօրէն մարմնացեալ: Այր օր, այր
օր, այ օր, օր, օր, օր, զերկնային զԱստուածն այ օր, օր (այսչափ):
2. 1բ-2ա [Յովհաննու Երզնկացւոյ]
Տաղ ջուր աւրհնելոյ - Այսօր ձայնըն հայրական / երկնից
իջեալ հաճոյական... Այսօր Հոգին աղաւնակերպ / իջեալ յայտնեաց զիւր / փառակիցն
ի Յորդանան. այ յորդ՛՛:
Տպ. Ա.
Սրապեան. Յովհաննէս Երզնկացի, ուսումնասիրութիւն եւ բնագրեր, Երեւան,
1958, էջ 219., այս ձեռագիրն օտագործուած չէ:
3. 2ա-3ա [Գրիգորի Պահլաւունւոյ] Տաղ անուշ - Ի յելս արեւու արեւ (գրչից` «կրկնէ») /
ի յելիս ծագեցա... Զորդին Անակայ ընտրեաց լուսատու ազգիս Արամայ
/ ԶԳրիգորն ի Պալհաւունէն մեղապարտ
յազգէն Պարթեւայ:
4. 3ա-4ա Տաղ անուշ - Բարերար եւ մարդասէր փրկիչ ցուցար, / Տէր մեր Աստուած,
յորժամ մարմնով երեւեցար... յորով վայելեալ սրտի սիրով Տէր արասցէս, / որով
կեցցուք փառաբանիլ քեզ յաւիտեան:
5. 4բ-5բ Տաղ անուշ ի Առաքեալէ («ՄԵԾԻ
ՉՈՐԵՔՇԱԲԱՏԻ») - Մեծ խորհուրդ յերկրի այսօր յայտնեցաւ, / արարիչն Աստուած
ընդ մարդկան դատապարտեցաւ... Ի քեզ եմք յանձին, սուրբ Աստուածածին, / դու
բարեխօսեա՛ վասըն մեր` քոյին միածին:
6. 5բ-7ա Տաղ անուշ եւ պիտանի - Որ վասն մեր յերկնից յերկիր խոնարհեցար, / զփրկութեան
հիմըն դնել, Տեր, խորհեցար... Որպէս երեկ նոյն եւ այսօր Տէր քաղցրութեամբ, / ուստի յաւէտ փառաւորիս
ի յաւիտեան:
7. 7ա-8բ, 55բ (տե՛ս
Վիճակ) Տաղ ի Առաքելէ («ԱՍՏՆԱԾԱՏՈՒՐՆ ԽՆԴՐԵԱՑ») - Աստուածն ամենի միածին Որդի / կամաւ Հօր Հոգոյն ճշմարտի...
Եւ դարձեալ յայտնեաց նոր խորհուրդ կենաց / հաց, բաղարջ |55բ| առեալ / եւ բաժակ
աւրհնեալ ճաշակեաց: / Ասաց սուրբ գնդին զայս առնել նոցին. / մինչ ի միւսանգամ
գալըստեանն իւր յօրըն վերջին, / ցընծասցուք հոգով, զնոյն ճաշակելով փառք
Հօրըն տացուք եւ Հոգոյն, Միածնին մարմնով:
8. 9ա-10ա Տաղ ջրաւրհնեաց [Կոստանդնեայ. ձեռ. 908, 66ա] - Ով զարմանալի խորհուրդ այս մեծ յայտնեալ / արարիչն
Աստուած ի Յորդանան եկեալ... Սուրբ Հոգին իջեալ աղաւնակերպ տեսլեամբ / յայտնեալ
ցուցանէր փառակից Հօր զՈրդի: / Արդ, աւրհնեալ է Հայր եւ համագոյ Որդին, /
Հոգոյն ճշմարտի փառք յաւիտեանս. ամէն:
9. 10աբ Տաղ թլփատութեան - Ո՛վ
Տէր Յիսուս, մանուկ տըղայ / թըլփատեցար դու ութօրեայ... Աղաչանօք սրբոյ
կուսին` / Մարիամու Աստուածածնին. / ընկա՛լ զբանս եւ զբարբառս, / պահեա՛
շնորհօք քո զերգաբանս:
10. 10բ-1բ Տաղ անոյշ - Ծաղիկ պայծառ ծովային / եւ մարգարիտ մեծագին... ճանապարհին,
որ եկիր, / երկինք յայտնեալ ի յերկիր:
11. 11բ-2բ Տաղ բառնաբայ ի սուրբ Աստուածածէն ընդդէմ
սուրբ խաչին [Յօհանիսի Պլուզ վարդապետի. ձեռ. 4440, 1բ] - Աստուածածին սրբուհի / Ամէնաւրհնեալ տիրուհին...
/ Փարիսեցիք եւ դըպիրք / եւ քահանայք չար ժըպիրք:
Տպ. Ա.
Սրապեան. Յովհաննէս Երզնկացի, ուսումնասիրութիւն եւ բնագրեր, Երեւան,
1958, էջ 241. այս ձեռագիրն օգտագործուած չէ:
12. 12բ-4ա [Առաքելի Սիւնեցւոյ] Տաղ անոյշ - Դասքնըն հրէական էին պահապան / սուրբ գերեզմանին, որ
եդաւ մարմին աննման... զձեր Տէրըն տեսաք, / որ գընաց ի Գալիլեա: / Փառք Հօրն
անեղին, / Որդոյն միածին, պատիւ Սուրբ Հոգոյն, / որ այսօր զմեզ ազատեաց:
Տպ. Առաքել
Սիւնեցի եւ իր քերթուածները, ուսումնասիրութեամբ հրատարակեց Հ. Մկրտիչ
Պոտուրեան, Վենետիկ, 1914, էջ 211:
13. 14ա-5բ Տաղ Աստուածածնին - Ուրախ լե՛ր հարսն ի յերկրէ,
/ բերկրեալ դըշխոյ յաշխարհէ... / յաւուր տոնի տաճարիս / նաւակատեաց կիրակիս
/ բարեխօսեա՛ տօնողիս / եւ երգողի այս տաղիս (հմմտ. 33բ-5ա` «Տաղ նաւակատեաց
Սուրբ Խաչին»):
14. 15բ-6բ Տաղ Աստուածածնի - Ողջոյն ընդ քեզ Մարիամ / Մայր Աստուծոյ հաւատամ... [ան]մահութեանց ես աղբիւր,
ծարաւելոցս տուր ջուր:
15. 16բ-8ա [Տաղ Սուրբ Աստուածածնին. ձեռ. 1990, 5բ] - Խնկին ծառին նման ես / Պտուղ դու քաղցրահամ ես... / մոլորելոց
դու դարձնցես, / ամէն ցաւոց բժշկէս:
16. 18ա-20ա Տաղ Յոհաննու Մկրտչին - Յովհաննէս մեծ մարգարէ, / երկըրպագօղ
ի յարգանդէ... սուրբ եւ անբիծ արգանէ, / ընդ Գաբրիէլ խօսակցէ.
/ բայց քեզ՛՛:
17. 20ա-2բ Տաղ մեռելիյ [Առաքել վարդապետի Բաղիշեցւոյ՞. ձեռ. 11, 109բ] - Ով
քահանայք եւ վարդապետք աստուածաբան, / ժողովուրդք հաւատացեալք ամենեքեան...
զի Տէրըն քաղցր է պարտական / ողորմութեան՛՛:
18. 22բ-3բ Տաղ ձեռնադրութեան - Ո՛վ անմահ հաց կենաց /մեզ տուաւ տէր Յիսուս... եւ քեզ
փառս երգեսցուք, / այժմ ընդ Հօր յաւիտեանս, / համագոյ Սուրբ Հոգոյն / աւրհնութիւն
անխափան:
19. 24աբ Տաղ վասն օծման Յիսուսի Քրիստոսի Աստուծոյ
մերոյ - Յիսուս, փրկիչ կենարար, / որ մարդ լինել հաճեցար...
ընդ արծաթոյ վաճառեալ, / որ ի յերկինս դու բազմեցար:
20. 24բ-5բ Տաղ վասն Ադամայ [Յովհաննու Պլուզի. ձեռ. 2672, 132բ] - Ադամայ ստեղծօղն եկեալ
/ յիւր պատկերն ետես... անհոգ եւ անցաւ էիր հոգօք մաշէ զքեզ, / մինչեւ գայ օրը
մահուն գերեզման է քեզ:
21. 25բ-7ա [Յ]որդորակ Լուսաւորչի Գրիգորին - Բարձրացիր դըշխոյ փառօք յօրս յիշատակի / դուստր Սիոնի վերայ հովու քոյ մեծի... Լոյսն ի գըրաւանէն պայծառ յաշտանակն
եդաւ, / յազգ Հայաստանեաց ի նայ տեսեալ ցընծացեալ:
22. 27ա-8բ Յորդորակ է քառասնօրեա - Այսօր Երուսաղէմ ցնծայ / եւ զուարճացել
պայծառանայ... ի յերկնքէ եւ ի յերկրէ, / եւ յամենայն գոյականէ:
23. 28բ-30ա Տաղ ծնընդեան Քրիստոսի [ի Գրիգորէ Նարեկացւոյ. ձեռ. 475, 18ա] - Աչքն
ծով ի ծով ծիծաղախիտ / ծաւալանայր յառաւօտուն... Այն թագաւորին, այն նորածնին
փրկչին, / զքեզ պսակողին փառք յաւիտեանս. ամէն:
Տպ. Գրիգոր
Նարեկացի. Տաղեր եւ գանձեր, աշխ. Ա. Քէոշկերեանի, Երեւան, 1981, էջ 124:
24. 30աբ Ձայն բարբառոյ յանապատէ. / եւ կարապետ ըզնա կոչէ...
զոր Յոբ ասէ,
նա լինէր փախստական եւ հալածեալ ի Քրիստոսէ:
25. 30բ-1ա [Տաղ ազնիւ. ձեռ. 2649, 198բ] - Լըսէ զմեծատան առակն (գրչից` «կրկնէ»)
/ լըսէ զմեծ որ հագնէր զբեհեզ ծիրանին կայր ուրախալի... մեռաւ Ղազարոս պանդուխտն,
մեռաւ / ի գրկին հօրն Աբրահամու մեծ
նահապետին:
26. 31աբ [Տաղ ի տէր Ներսիսէ. ձեռ. 2665, 175բ] - Ընդ մեծատան փափկասիրին / ես փափկացայ յառօրէին / մարմնովս
այսու անասնային... զի յետ ճըգնացըն վախճանին, / յարքայութեան Տեառըն հանգչին:
27. 32բ-3բ Տաղ երեւման խաչին [ի Սրիկ Կոստանդէ. ձեռ. 2659, 241բ] - Խաչն ի նախնումն
երեւեցաւ / ծաղկեալ ի դրախտն աստուածատունկ / մըխիթարիչ եղեալ Սեթայ / նախագուշակ
հօրն Ադամայ... ամէն
ազգաց երկրպագի. / յարաձգական յաւիտենի. / Մեք ի յայն՛՛:
28. 33բ-5ա Տաղ նաւակատեաց Սուրբ Խաչին - Ուրախ լե՛ր հարսն ի յերկրէ, / բերկրեալ դըշխոյ յաշխարհէ...
Յաւուր տոնի տաճարի ս/ նաւակատեաց Սուրբ Խաչիս / բարեխօսեա՛ տօնողիս
/ եւ երգողի այս տաղիս (հմմտ. 14ա-5բ` «Տաղ Աստուածածնին»):
29. 35ա-6բ Տաղ վերափոխման Աստուածածնին [ի Ներսիսէ. ձեռ. 423, 215բ] - Այսօր Գաբրիէլ հրեշտակապետն եկեալ, / բերեալ զբրաբիոն
պըսակ յաղթող կուսին... Այսօր երգս առեալ գոչեմք եւ մեք ձայնիւ / կուսական
տօնիւ Երրորդութեանը փառք:
Տպ. Ներսէս
Շնորհալի. Տաղեր եւ գանձեր, աշխ. Ա. Քյոշկերեանի, Երեւան, 1987, էջ 159. այս
ձեռագիրն օտագործուած չէ:
30. 36բ-7ա Տաղ եօթանասնից առաքելոցն - Աղաչանաւք մաքուր դասին / առաքելոց փոքու հօտի
/ եւ քում ընտրեալ եօթանասնին / աշակերտաց նորոյ կտակի... Անանիա Դամասկային / եպիսկոպոսն
հրաշալի:
31. 37ա-8ա Տաղ ԲԺ.ան առաքելոցն («ԵՐԳՍ ԱՅՍ Ե ՆԵՐՍԻՍԻ») - Եկայք զուարճացեալ եւ պայծառասցուք / տօնիւս րաբունեաց
մերոց աշակերտեալ մանկունք... ի ձայն գոհութեան ընդ անդրանկաց հոգոցն. /
փառս վեր հանելով Երրորդութեանըդ միշտ:
Տպ. Ներսէս
Շնորհալի, Տաղեր եւ գանձեր, էջ 201. այս ձեռագիրն օտագործուած չէ:
32. 38ա-9ա Տաղ ողբերական պահոց [Գրիգորի վարդապետի
Արծկեցոյ. ձեռ. 429, 214բ] («ԳՐԻԳՈՐ Ե») - Գանգատ ունիմ ասել քեզ, / թագաւոր
իմ, Յիսուս Քրիստոս (գրչից` «կրկնէ»)...
մեղօք մոլորեցայ, / շնորհաց անկայ լուսոյդ հեռացայ. մե՛՛:
33. 39բ-42բ [Ներսիսի Շնորհալւոյ] Տաղ Յիսուս որդի.
հինգ նկանակին կերակրեալ - Որ ի հնգից նըկանակաց նըշխարեցեր հինգ հազարին/ Եւ
ի չորից դարձեալ զնոսին կերակրեցեր յանապատին... եւ ընդ կընոջ հեշտասիրին,
/ որով կապեալ կամ ի սոսին, / լուծիչ կապից դըժոխային///
Տպ. Տեառն
Ներսեսի Շնորհալւոյ Հայոց կաթողիկողի Բանք չափաւ, Վենետիկ, 1928, էջ
91 («Յիսուս Որդի», գիրք Բ., տող 645-783):
34. 43ա /// որդի իմ ցաւագին / անձամբ աղաչեմ յուժգին պաղատեմ:
/ Զի իջանիցես, ի պարտէզ մտցես, / յոր հայեալըն քո լրջադէմ յար զովացայցես,
/ տարփացեալ ըղձամ եւ սիրով ցանկամ, / մի՛ հայիր խեթիւ, զի յոյժ պատանամ, / այլ
դարձի՛ր առ իս եւ լե՛ր միշտ ընդ իս, / ոչ ի մայլեալ ի քէն յագեցայց եւ թողից զարդիս
(այսչափ):
35. 43ա-4ա Տաղ մանկանցն Բեթղէհէմի քաղցր եւ անոյշ («Ա-Ք») - Արթունք
զուարթունք, / Բանին բանաւոր ծիծառունք... / փըրթեալ վարդենիք / Քրիստոսի
ջոկեալ եղունք:
36. 44ա-6բ Տաղ ծնընդեան [ի Սրիկ Կոստանդնեայ. ձեռ. 960,
232ա] - Հըրճուիմք այսօր մեք հոգէպէս
/ տօնիւ մաքուր սուրբ կուսական... երկրաւորացս աւետիս, / ուրախ լերուք.
Քրիստոս ծնաւ:
37. 46բ-8ա Յորդորակ Տեառնընդառաջին - Քրիստոս` փառաց թագաւորն / այսօր եկեալ ի տաճարն...
Վասըն գալոյն Քրիստոսի / այսօր ի սուրբ տաճարին, / արդ, աւրհնութիւն քեզ,
Քրիստոս, այժմ եւ յապայսն յաւիտեան:
38. 48աբ Տաղ Յարութեան - Յարեաւ յաւուր
երրորդին, / գոչէր հրեշտակն ի վիմին... Յոհան ընդ վէմ հաւատին / մտեալ ի գերեզմանին, / տեսեալ եւ հաւատացին
/ զՔրիստոս Աստուած կենդանին:
39. 48բ-50ա Տաղ կիրակմտի - Եկեալ Մարիամ Մագդաղենացին / յայնմ
առաւօտին միաշաբաթին... Միայնոյ փրկչին Յիսուս միածնին, / ընդ Հօր եւ Հոգւոյն
տացուք միշտ ըզփառք:
40. 50ա-1ա [Ներսեսի Շնորհալւոյ] Տաղ Յարութեան («ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ») - Կանայքն արտասուօք լային / զբարձօղն արտասուաց զմեռելոց
/ կենդանատուն որպէս ըզմեռեալ... Սըրտիւ Մարիամ թաղծեալ, / հեղոյր զարտասուս ըղձալին տեսեալ / աչօք
եւ ոչ ծանուցեալ:
Տպ. Ներսէս
Շնորհալի, Տաղեր եւ գանձեր, էջ 136. այս ձեռագիրն օտագործուած չէ:
41. 51ա-2բ, 56աբ, 32ա Ողբ ի Նաղաշ Մկրտիչ եպիսկոպոսէ Վասն
տղայոց մահուն - Արարիչն արարածոց մեզ բարկացաւ, / քաղցր բնութիւն
աստուածային մեզ դառնացաւ... Զինահար, մայր զինահար զիս թափեցէ՛ք / եւ
ի ձեռաց սուրբ հրեշտակին |56ա| ազատեցէ՛ք, / զի դեռ մանուկ եմ, զինահար, զիս
գնեցէ՛ք... Բարով կացէ՛ք, իմ սիրելիքըդ, հաւասար, / այս ճանապարհս ես կու
|32ա| գընամ դառն եւ դըժար, / զինահար ինձ պատարագ դըրէ՛ք պաշար... եւ քեզ
ամենքս երկիր պագանեմք, Աստուածածին (խորագիրը կրկն.` 32ա «Ողբն ի Նաղաշ Մկրտիչ եպիսկոպոսէ զոր
վասն տղայոց մահուն ասի»):
Տպ. Մկրտիչ
Նաղաշ, աշխ. Էդ. Խոնդկարեանի, Երեւան, 1965, էջ 150 ձեռ. E:
42. 53ա-4բ, 304ա-8ա [Մեծպարոնի] Վասն Խտրշայ նահատակին - Բանիկ
մ’ասեմ ի վերայ մեղաց / աղէկ լսէ՛, զականջդ բա՛ց... Ոչ էր նստել ողորդ ի հաց
/ պուխտան դրին ի վերայ |304ա| նորա, / թէ Խըտրշան յիշոցք ասաց...
/ Մի՛ մեղադրէք Մեծպարոնիս, / որ զայս ամէն
բաներս ասաց, / եւ ի տարոյս դառնութենէն / միտս մոլորել չորեք դիմաց: / Գեմ
Խըտրշան եղեւ պատճառ, / որ լուս ծագեաց հայոց ազգաց, / ով որ ասէ
ըզՀայր մեղան, / նա զինքն աւրհնէ Քրիստոս Աստուած:
Տպ. Ուշ
միջնադարի հայ բանաստեղծութիւնը, I, (XVI-XVII դդ.), աշխ. Յ. Սահակեանի,
Երեւան, 1986, էջ 265, Մեծպարոն. Տաղ Խտրշայ մանկանն, որ Մարզուան քաղաքն է
նահատակեալ. ձեռ. D:
43. 55բ-55ա (տե՛ս
Վիճակ), 9ա [Տ]աղ անուշ եւ պիտանի - Գերահրաշ Աստուած գոլով / ծածկեալ անճառ մեծ խորհրդով...
զյիմարս առ քեզ, Տէ՛ր, կոչելով, / սուրբ |55ա|առաքեալս անուանելով: / Տիեզերաց
լոյս ծագելով, / զխաւար մեղաց հալածելով... Քարոզք հընոյն աւրինակն աղաչելով
զաստուածըն բան լընուլ |9ա| զտօնս օրինական, / յազատութիւն որդոց մարդկան...
որում եւ մեք, աստ միաբան / փառըս տացուք միշտ, յաւիտեան:
Բ. [Շարականք քաղուածոյք]
1. 57ա [Կանովն Աստուածայայտնութեան առաջի
աւուրն ձեռ. 1576, 14բ] - ///[եր]կըրպագեալդ ի մոգուացն. ար՛՛ / եւ մեք երկրպագեսցուք,
որ ի կուսէն մարմնացար ար՛՛:
Տպ. Շարական
հոգեւոր երգոց սուրբ եւ ուղղափառ եկեցեղւոյս Հայաստանեայց, Էջմիածին,
1861, էջ 24:
2. 57ա-8ա Շարական Ծաղկազարդին [Կանովն երկրորդ
ծաղկազարդին. ձեռ. 1576, 105ա] - ԴՁ. Թագաւոր
գոլով քո յաշխարհ... Յորժամ եկըն Յիսուս...
Տպ. Շարական...
էջ 233:
3. 58ա [Կանովն Յարութեանն Ղազարու. ձեռ. 1576, 101ա] - Յիսուս միածինն անմահութեանց
պարգեւատուն...
Տպ. Շարական...
էջ 228:
4. 58ա-9ա [Այս կիրակիս Աշխարամատրան է. ձեռ. 1576, 142ա]
ա. 58աբ ԲԿ. Ըզյարութիւն Քրիստոսի ամենեքեան... (տե՛ս
ձեռ. 1576, 147բ, տպ. Շարական... էջ 330).
բ. 58բ-9ա ԳՁ., Տ. Այսօր յարութիւն Քրիստոսի տօնեցէ՛ք... (տե՛ս ձեռ. 1576, 152ա, տպ. Շարական... էջ
334):
5. 59ա-60ա Շարական Համբարձման - ԴՁ. Համբարձաւ Տէրըն մեր յերկինս... Համբարձաւ Տէրըն
մեր Քրիստոս...
Տե՛ս
ձեռ. 1576, 164ա, տպ. Շարական... էջ 355:
6. 60աբ Շարական Հոգոյ գալստեան - Առաքելոյ
աղաւնոյ...
Տե՛ս
ձեռ. 1576, 176բ, տպ. Շարական... էջ 380:
7. 60բ-1ա Շարական Սրբոյն Գրիգորի - Ով երջանիկ Տէր սուրբ Գրիգոր... Ով երանելի տէր...
Տե՛ս
ձեռ. 1576, 195բ, տպ. Շարական... էջ 418:
8. 61աբ Շարական Վերափոխման Աստուածածնին - ԴՁ.
Այսօր ժողովեալ սրբոցն ի միասին...
Տե՛ս
ձեռ. 1576, 219ա, տպ. Շարական... էջ 466:
9. 62ա-3ա Շարական Խաչի - ԴՁ. Զօրութիւն սուրբ խաչի քո Քրիստոս... Գաւազան զօրութեան...
Տե՛ս
ձեռ. 1576, 229բ, տպ. Շարական... էջ 488:
10. 63ա Շարական Հրեշտակ[ա]պետաց - ԲԿ. Որ յանէից ստեղծեր ըզպաշտօնեայքս քո...
Տե՛ս
ձեռ. 1576, 252բ, տպ. Շարական... էջ 536:
11. 63ա-4ա Շարական Յոհաննու Ոսկիբերանի - ԴԿ. Որ յանըսկիզբն ի Հօրէ ընկալար ըզՀոգի...
Տե՛ս
ձեռ. 1576, 258ա, տպ. Շարական... էջ 547:
12. 64ա [Այս կիրակիս Աշխարամատրան է. ձեռ. 1576, 142ա] - Քրիստոս յարեաւ...
Տե՛ս
ձեռ. 1576, 147բ, տպ. Շարական... էջ 325:
13. 64աբ Շարական Ստեփաննոսի Նախավկային - ԴԿ.
Նախասարկաւագ եւ առաջին մարտիրոս...
Տե՛ս
ձեռ. 1576, 41բ, տպ. Շարական... էջ 87:
14. 65բ-5ա [Մեծացուցէք Յարութեան Տեառն. ձեռ. 1576, 29բ] - ԲՁ.
Մ. Սուրբ եւ Աստուածածին...
Տե՛ս
ձեռ. 1576, 31ա, տպ. Շարական... էջ 59:
15. 65աբ Շարական Սրբոյն Յակոբայ հայրապետին - ԳԿ.
Ճշ. Որ յանապատէ կոչեցար յառաքելական աթոռ բանիւ...
Տե՛ս
ձեռ. 1576, 248բ, տպ. Շարական... էջ 532:
16. 65բ-6ա [Կանովն Մեծի շաբաթուն թաղմանն Տեառն. ձեռ. 1576, 125ա. Ճաշոյ Գովեայք Յինանցն. ձեռ. 1576, 127բ] - ԱՁ. Յարեաւ Քրիստոս... Ճշ. Նորացուցէ՛ք զաւրհնութիւնս...
Տե՛ս
ձեռ. 1576, 127ա, տպ. Շարական... էջ 277:
17. 66ա [Այս կիրակիս Աշխարամատրան է. ձեռ. 1576, 142ա] - Ճշ. ԲԿ. Աւրհնութին ի բարձունս...
Տե՛ս
ձեռ. 1576, 147բ, տպ. Շարական... էջ 331:
18. 66աբ [Կանովն Երկրորդ գալըստեանն. ձեռ. 1576, 168բ] - Ճշ. ԴԿ. Որ անբաւելի...
Տե՛ս
ձեռ. 1576, 171ա, տպ. Շարական... էջ 379:
19. 66բ, 96ա Շարական Յոհաննու Մկրտչին - ԴԿ. Այսօր ցընծայ եկեղեցի ի հոգեւոր հարսանիս...
Այսօր փեսաւէրն եւ բա|96ա|րեկամն ընդ երկնաւոր...
Տե՛ս
ձեռ. 1576, 189բ, տպ. Շարական... էջ 414:
20. 67ա-8ա Շարական քառասունօրեա՛՛ - ԱՁ. Մարմացեալդ ի կուսէն նախայաւիտեան բանդ... ԴՁ.
Այսօր անըսկըզբնական... Այսօր ի տաճարն...
Տե՛ս
ձեռ. 1576, 34ա, տպ. Շարական... էջ 66:
21. 68ա-9բ Շարական Թէոդոսի - ԱԿ. Որ զերկնաւոր թագաւորութեանդ...
Որ զարդարեալ գեղապանծ... ԲՁ. Տ. Ով երանելի... ԲԿ. Մկ. Ով երանելիդ ամենեցուն...
Տե՛ս
ձեռ. 1576, 38ա, տպ. Շարական... էջ 75:
22. 69բ-70բ Շարական Սրբոյն Յակովբայ - ԳԿ. Յաղթող եւ սուրբ Հայրապետ... Ուրախացան զօրք...
Տե՛ս
ձեռ. 1576, 248բ, տպ. Շարական... էջ 528:
23. 70բ-1ա Շարական Դաւթի մարգարէին - ԴՁ. Աւրհնեցէ՛ք ըզՏէր յաւրհնութիւն...
Տե՛ս
ձեռ. 1576, 40ա, տպ. Շարական... էջ 82:
24. 71բ-2բ Շարական Ստեփաննոսի Նա[խավկային] - ԳԿ. Նահատակ բարի... Որ ընտրեցար ի կոչումն...
Տե՛ս
ձեռ. 1576, 41բ, տպ. Շարական... էջ 83:
25. 72բ-3ա Շարական Յոհաննու աւետարանչին - Ստղ. Մկ. Որ յանըստուեր լուսոյն...
Տե՛ս
ձեռ. 1576, 46ա, տպ. Շարական... էջ 95:
26. 73ա-4ա Շարական համօրէն առաքելոց - Երանելի սուրբ առաքեալք... Զորս առեալ... ԳՁ. Ճշ. Զառաջնորդս
եւ զվարդապետս...
Տե՛ս
ձեռ. 1576, 47բ, տպ. Շարական... էջ 96:
27. 74ա-5բ Շարական Հ[Բ]. (72) առաքելոցն - ԴԿ. Իմաստութիւն երկնային... [Ո]ր զաւրինակ երկոտասան
առաքելոց... Հ. Որ ի Հաւրէ առաքեցար...
Տե՛ս
ձեռ. 1576, 50ա, տպ. Շարական... էջ 103:
28. 75բ-6բ Շարական Յովնանու մարգարէի - Ստ. Տ. Յովնան մարգարէն... ԴՁ. Մկ. Որ առաքեցեր զՅովնան... ԲԿ. Հբ. Ապաշխարութեամբ
ապրեցաւ...
Տե՛ս
ձեռ. 1576, 51բ, տպ. Շարական... էջ 110:
29. 77ա-8ա Շարական Աղուհացից Կիրակին - ԲԿ. [Ո]ր պատուիրան ճըշմարտութեան... Դատաւոր արդարութեան...
Տե՛ս
ձեռ. 1576, 85բ, տպ. Շարական... էջ 182:
30. 78ա-9ա Շարական Ծաղկազարդին - ԱՁ. Որ վերաւրհնիս... Այսաւր զանըսկիզբըն... ԲԿ.
Տ. Քրիստոս թագաւորն...
Տե՛ս
ձեռ. 1576, 103ա, տպ. Շարական... էջ 229, 232:
31. 79աբ [Կանովն երկրորդ ծաղկազարդին. ձեռ. 1576, 105ա] - ԴՁ. Ի յարութեան յաւուր...
Տե՛ս
ձեռ. 1576, 105ա, տպ. Շարական... էջ 235:
32. 79բ-80ա Շարական վասն իմաստուն կուսանացն - ԲԿ.
Իմաստուն կուսանքըն... Յորժամ յերկնից...
Տե՛ս
ձեռ. 1576, 108բ, տպ. Շարական... էջ 239:
33. 80բ [Կանովն Մեծի հինգշաբաթին. ձեռ. 1576, 112ա] - ԱԿ. Մկ. Այսաւր կանգնեցաւ...
Տե՛ս
ձեռ. 1576, 112ա, տպ. Շարական... էջ 251:
34. 80բ-1բ Շարական Յարութեան - ԲԿ. Տ. Քո յարութեանըդ... Տ. Առաւաւտեան սուրբ կանայքն...
Տ. Կանխեցին կանայքն...
Տե՛ս
ձեռ. 1576, 147բ, տպ. Շարական... էջ 323, 326, 328:
35. 81բ-4ա Շարական երկրորդ ծաղկազարդին [Կանովն
Երկրորդ գալըստեանն. ձեռ. 1576, 168բ] - ԴԿ. Մեծահրաշ այս խորհուրդ... Այսաւր ցընծայ եկեղեցի
երկրաւորաց... Տ. Քահանայապետք առաջին...
Տե՛ս
ձեռ. 1576, 168բ, տպ. Շարական... էջ 364, 367:
36. 84ա-5բ Շարական Հոգոյ գալստ[եան] - ԲՁ. Նոյն եւ նըման... Սարսափելի հողմոյ...
Տե՛ս
ձեռ. 1576, 179ա, տպ. Շարական... էջ 384:
37. 85բ-91ա Շարական Յոհաննու Կարապետի - ԱԿ. Արեգականն արդարութեան ծագման արուսեակդ...
Տե՛ս
ձեռ. 1576, 189բ, տպ. Շարական... էջ 405:
38. 91աբ Շարական Շողակաթին - ԴՁ. Որ հաստատեցեր բանիւ... Մկ. Էջ միածինն ի Հօրէ...
Տե՛ս
ձեռ. 1576, 217բ, տպ. Շարական... էջ 464-5:
39. 91բ-2բ Շարական Խաչի - ԲՁ. Անապական սուրբ ըզխաչն... Ով պահապան...
Տե՛ս
ձեռ. 1576, 235ա, տպ. Շարական... էջ 500, 503:
40. 93ա [Կանովն ութերորդ աւուրն. ձեռ. 1576, 236բ] - ԴԿ. Տ. Խաչի քո, Քրիստոս...
Տե՛ս
ձեռ. 1576, 236բ, տպ. Շարական... էջ 507:
41. 93բ-4ա [Շարական սրբոց Ոսկեանց. ձեռ. 1576, 266ա] - ԳՁ. Որք արժանաւորեցայք կոչիլ յաշակերտութիւն...
Տե՛ս
ձեռ. 1576, 266ա, տպ. Շարական... էջ 568:
42. 94աբ Շարական սրբոց Սուքիասանցն - ԲՁ. Ստուգութեամբ տեղեկացեալ հարցանելով ըզմարգարէն...
Տե՛ս
ձեռ. 1576, 263ա, տպ. Շարական... էջ 563:
43. 94բ-5ա Շարական սրբոց Ատոմեանց - ԱԿ. Աղաչեմք ըզքեզ Տէր բարեխաւսութեամբ սըրբոց...
Տե՛ս
ձեռ. 1576, 266ա, տպ. Շարական... էջ 569:
44. 95աբ Շարական Կիրակմտի - Հբ. ԱՁ. Սուրբ ես Տէր... Լոյսդ
որ յառաջ քան զյաւիտեանս...
Տե՛ս
ձեռ. 1576, 283ա, տպ. Շարական... էջ 610:
45. 96աբ Շարական Անտոնի ճգնաւորին - Պարծանք եկեղեցւոյ...
Տե՛ս
ձեռ. 1576, 36ա, տպ. Շարական... էջ 74:
46. 96բ Ճաշու շարական Առաքելոց - Որ սիրողդ էք...
Տե՛ս
ձեռ. 1576, 47բ, տպ. Շարական... էջ 101:
47. 97ա Համբարձի պահոց - ԱՁ. Ինձ օգնութիւն... Համբարձի զաչս իմ...
Տե՛ս
ձեռ. 1576, 56ա, տպ. Շարական... էջ 125:
48. 97աբ [Կանովն երկրորդ կիւրակէի Աղուհացից. ձեռ. 1576, 60ա] - Օգնական մեր լեր...
Տե՛ս
ձեռ. 1576, 62ա, տպ. Շարական... էջ 139:
49. 97բ-8ա [Կանովն երրորդ կիւրակէի Աղուհացիցն. ձեռ. 1576, 66ա]
ա. 97բ-8ա ԲՁ. Հբ. [Հ]ամբառնալով զաչս մեր... (տե՛ս ձեռ.
1576, 68ա, տպ. Շարական... էջ 150):
բ. 98ա ԲԿ. Հբ. Յօգնութիւն մեզ... (տե՛ս ձեռ. 1576, 71ա,
տպ. Շարական... էջ 156):
50. 98բ [Կանովն չորրորդ կիւրակէին. ձեռ. 1576, 75ա] - ԳՁ. Հբ. Պահապան խընդրեմք...
Տե՛ս
ձեռ. 1576, 77ա, տպ. Շարական... էջ 172:
51. 98բ-9ա [Կանովն հինգերորդ Կիւրակէին. ձեռ. 1576, 85ա] - Հբ.ԳՁ.
Ըզքեզ կարդամք...
Տե՛ս
ձեռ. 1576, 87ա, տպ. Շարական... էջ 196:
52. 99ա [Կանովն վեցերորդ կիւրակէի Աղուհացից. ձեռ. 1576, 93ա] - ԴՁ. Հբ. ԴԿ. Մըտցեն աղաւթ իմ...
Տե՛ս
ձեռ. 1576, 96ա, տպ. Շարական... էջ 222:
53. 99բ-100ա [Կանովն չորրորդ կիւրակէին. ձեռ. 1576, 75ա] -ԳԿ. Հբ. [Տուր] մեզ Տէր... Հովանի աջոյ...
Տե՛ս
ձեռ. 1576, 81ա, տպ. Շարական... էջ 175:
54. 100ա Ճաշու շարական էր Կիրակէից - ԱՁ.
Զթագաւորըն փառաց...
Տե՛ս
ձեռ. 1576, 130բ, տպ. Շարական... էջ 284:
55. 100աբ [Կանովն Նոր կիւրակէին` Կրկին զատկին. ձեռ. 1576, 136ա] - ԱԿ. Թագաւորեաց Աստուած...
Տե՛ս
ձեռ. 1576, 137բ, տպ. Շարական... էջ 309:
56. 100բ-1բ [Յայս կիւրակէս Աշխարհամատրան է. ձեռ. 1576, 142բ]
ա 100բ-1ա Ճշ. ԲՁ. Թագաւորին յաւիտենից... (տե՛ս ձեռ.
1576, 142բ, տպ. Շարական... էջ 322):
բ. 101աբ ԲԿ. Ճշ. Զթագաւորըն Քրիստոս... (տե՛ս ձեռ.
1576, 152ա, տպ. Շարական... էջ 341):
գ. 101բ Ճշ. ԳԿ. Լուսով աստուածութեան... (տե՛ս ձեռ.
1576, 157ա, տպ. Շարական... էջ 347):
Գ. [Տաղք]
1. 102ա-4ա Տաղ անոյշ թէ գիտես [Մեղեդի ծննդեան եւ
վերափոխման սուրբ Աստուածածնին. ձեռ. 424, 199ա] - Գոհար վարդն ինքնագոյն / սիրամարգ ոսկեգոյն, / գոհար
վարդն ինքնագոյն յարփւոյն / սիրամարգ ոսկեգոյն... քեզ ողջոյն / եւ Որդւոյդ
ի միասին երկրպագութիւն, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
2. 103բ-4ա Յորդորակն է («ՏԱՐ Ա[ՌԱ]ՔԵԱԼ») - Տուփ ես
խնկալի, տուփ ես խնկալի, / այն հօտն որ ի քէն բուրեաց / հօգիս կու վառէ... լուսով
պսակէ, տիրամայր, ճարակն ի քէնէ:
3. 104ա-7ա [Տաղ աւետեաց Աստուածածնին ազնիւ. ձեռ. 1639, Գ., 189ա] («ԱեւՔ») - Աւետիս քեզ, Մարիամ, զոր Գաբրիէլ սկըզբնաւորեաց,
/ Աւետիս, աւետիս, աւետիս քեզ Մարիամ Աստուածածին, աւետիս...
Քեզ երգեմք զերգս աւրհնութեան, որ երանեալդ ես ի կանայս, մայր լուսոյ, մայր
լուսոյ:
4. 107բ-8ա Տաղ Տիրամաւրն [Առաքէլ վարդապետէ ասացեալ. ձեռ. 4415, 72բ] - Աստուածածին բարեաց պատճառ / սուրբ եւ անարատ յերկրի
գտար... քո միածնի սիրուն համար / մեզ բարեխօս լե՛ր անդադար:
Տպ. Առաքել
Սիւնեցի եւ իր քերթուածները, էջ 251:
5. 108ա-9ա Տաղ Առաքէլ վարդապետէ («ՏԵՐ ԱՌԱՔԵԱԼԻ») - Տունկ անմահութեան
բողբոջեցար սուրբ կոյս... ի հարսն անեղին դու կոչեցար սուրբ կոյս, / զիւր սուրբ
միածին մարմնով ծընար զՅիսուս:
Տպ. Առաքել
Սիւնեցի եւ իր քերթուածները, 175:
6. 109ա-11ա Տաղ Աւետեացն («Ա-Ք») - Ամսեանըն վեցերորդին Կարապետին... քեզ
ամենքս երկրպագեմք, աստուածածին:
7. 111ա-2ա Յորդորակ աղւոր - Տէր իմ գըթած եւ բարերար... զի դու միայն ես մարդասէր:
8. 112ա-4բ Ի Պլուզ Յոհանէսէ («ՅՈՀԱՆԻՍԵ ՎԱՐԴ») - Յամենայն մեղաց ի զատ ասէ. Դու կացի՛ր / եւ յօրէն աստուածայինըս
միշտ մերձեցի՛ր... եւ քան զհոտեալ փըտեալ մարմին խունկ եւ կինամոն:
Տպ. Ա.
Սրապեան. Յովհաննէս Երզնկացի, ուսումնասիրութիւն եւ բնագրեր, էջ 200.
այս ձեռագիրն օտագործուած չէ:
9. 114բ-6բ Տաղ անուշ, ինչ ձայն, որ կամիս` ասա՛
[Խաչատուր Կեչառեցի վարդապետի ասացեալ. ձեռ. 33, 206բ] - Ես եմ կորուսեալ ոչխար մոլորեալ ի սուրբ քոյ հօտէն
/ հօվիվ քաջ ի վայր հայեաց, / բարեխօս քեզ երկիր ամէն... զաշխարհս բարեխօս
ունիմ առ ծնեալ Աստուածդ ի կուսէն:
Տպ. Մ.
Թ. Աւդալբէգեան. Խաչատուր Կեչառեցի. XIII-XIV դդ., Երեւան, 1958, էջ
139. այս ձեռագիրն օտագործուած չէ:
10. 116բ-19բ Ի Գրիգոր Նարեկացոյն է ասացեալ - Աւետիս
մեծ խորհրդոյ / խորհուրդ ծածկեալ մեզ յայտնեցաւ... աւետիս միշտ երգեսցուք
քո աւրհնեալ է յաւիտեան, / յաւիտեանս յաւիտենից քո աւրհնեալ ի համայնից:
Տպ. Գրիգոր
Նարեկացի, Տաղեր եւ գանձեր, էջ 66. այս ձեռագիրն օտագործուած չէ:
11. 119բ-121ա Տաղ Ներսէսի - Յորժամ
գրեալքըն կատարին / Որ զայնմ աւուր մեզ պատմեցին... եկա՛յք [աւր]հնեալք Հօր
իմ վերին, / ժ[առա]նգեցէ՛ք զանճառ [բ]արին (քաղուածոյ):
Տպ. Տեառն
Ներսեսի Շնորհալւոյ Հայոց կաթողիկողի Բանք չափաւ, Վենետիկ, 1928, էջ
153 («Յիսուս Որդի», գիրք Գ., տող 629-967):
12. 121ա-3ա Տաղ Աւետարանէն («ՅԱԿՈԲ ՄԵՂԱՒՈՐՆ ԱՍԱՑ[Ե]Լ Է») - Յաւուր յարութեան յորժամ որոտան... էական Բանին փառք
ի մի բերան, / երկրպագեցուք որ պահի զմեզ անսասան:
13. 123ա-4բ Յորդորակ - Միաբանին օձն եւ Եւա, / Չարիս խորհին
վասն Ադամա... տո՛ւք
օրհնութիւն երրական անձին, / որ նորոգեաց մեզ վերըստին:
14. 125ա-6բ Տաղ Առաքեալ վարդապետէ («ԱՐԱՔԵԼ ԼԱՐԴ[ԱՊԵՏԻ Ե ՄԵԾԻ Ո]ՒՐԲԱԹԻՆ») - Այսօր բանն Աստուած կացեալ յատենի / Վասըն յանցանաց
նախահօրըն դատապարտի... Այլ մայրն միածին կայր ընդ/// (1 թերթ ընկած) ւիւսեցէք
յարմար ձայն կականաբար... բազմամեղ բանիս երգօղի, այլեւ լըսօղի:
Տպ. Առաքել
Սիւնեցի եւ իր քերթուածները, էջ
199:
15. 126բ-30բ Տաղ վասն խաչելութեան - Աստուածածին կոյս Մարիամ / կայր առ խաչին
իւրոյ Միածնին... քո հայրական փառօքս, որ ունիս, / ինձ ողորմեա՛ երգողիս
բանիս/ մեղաւորիս եւ յանցաւ///այոյ:
Տպ. Ուշ
միջնադարի հայ բանաստեղծութիւնը, I, էջ 137. այս ձեռագիրն օգտագործուած
չէ:
16. 130բ-3ա Տաղ սուրբ Յակոբայ («ԱՌԱՔԵԼ ՎԱՐԴԱՊ») - Անճառ միածին
Հօրն երկնաւորին, / Ընտրեալ ի յերկրի սուրբ Յակոբ քրոբէ մարմնային... Պետըն
պատուական այգին///:
Տպ. Առաքել
Սիւնեցի եւ իր քերթուածները, էջ
202:
17. 132աբ («ԻՆ Ե ԱՅՍ ԲԱՆ») -
/// Իսկ հովիւքն, որ անդ էին, / ծնծղայ եւ փողս հնչէին, / Աստուծոյ փառս տային,
/ հաշտութիւն քարոզէին... Նըշան հրաշից անդ եղան///:
18. 133ա /// ձեռագործքն յառեւծնման, / յորժամ որ տեսին
զարքայն / անկալ եւ խորտակեցան: / Սուրբ կոյս խորան, /սըրբութիւն, որ ծնար,
զՔրիստոս մեսիայն, / լե՛ր բարեխօս անխափան
/ զմեզ պահել անսասան (այսչափ):
19 133ա-5ա Տաղ Վարդավառին - Այսօր ցընծայ լեառըն Թաբօր, / եւ զուարճանայ մեծն Ահերմոն...
(տներն սկսւում են «Այսօր»ով):
20. 135ա-6բ Տաղ անուշ եւ պիտանի («Ա-Ի») - Աստուածածին` մայր լուսոյ / տաճար բանին Աստուծոյ...
21. 136բ-8բ [Ի Սիւնաց տէր Առաքելէ] Տաղ Անուշ. ձեռ. 2676, 196բ. «Ա-Ք») - Այբէն մինչեւ ի Քէն / քեզնէ գանգատիմ ես... Փոխանակ
քեզ նման / յաշխարհս չգտայ ես, / քանզի յԱյբէն կու գամ, / Քեզ նըման դու ես:
Տպ. Գրիգորիս
Աղթամարցի, XVI դ., ուսումնասիրութիւն, քննական բնագրեր եւ ծանօթագրութիւններ
Մ. Աւդալբէգեանի, Երեւան, 1963, էջ, 157, ծնթ. էջ 307, ձեռ, n, Յովհաննէս Թլկուրանցի.
Տաղեր, աշխ.` Էմ. Պիվազեանի, Երեւան, 1960, էջ 223, 288. այս ձեռագիրն օտագործուած
չէ, Անանուն. Տաղ սիրոյ խիստ գեղեցիկ.- Ուշ միջնադարի հայ բանաստեղծութիւնը,
I, էջ 122. այս ձեռագիրն օտագործուած չէ:
22. 138բ-40ա Նորին Առաքելէ<լ> («Ա-Ք») - Այբէն մինչ ի Քէն / Քրիստոս, մեղայ քեզ / Բիւրապատիկ
մեղօք աղտեղացայ ես.../ Փութա՛, ո՛վ Առաքել, բարիս գ[ործե]լ քեզ, / Քանզի գողըն յերակ մահու սպասէ
քեզ:
Տպ. Առաքել
Բաղիշեցի, XV դ., ուսումնասիրութիւն, քննական բնագրեր եւ ծանօթագրութիւններ
Ա. Ղազինեանի, Երեւան, 1971, էջ 195, ձեռ. D: Առաքել Սիւնեցի եւ իր քերթուածները, էջ 280:
23. 140ա-1բ [Առաքելի] Տաղ վասն հպարտութեան - Քան
զամենայն գործըս չարեաց հպարտութիւն է զազրալի, / որ յԱստուծոյ է ատելի
եւ իւր սրբոցն է թշնամի... / Ով Առաքել անմիտ,
յիմար խոնարհութիւն ստացի՛ր յերկրի, / կոխան արա՛ զքեզ ամենի, ապա Յիսուս ի քեզ բնակի (առաջինից եւ
վերջինից բացի, միւս տներն սկսւում են «Հպարտն»ով):
Տպ. Առաքել
Բաղիշեցի, էջ 170, ձեռ. R:
24. 141բ-5բ [Առաքել վարդապետէ ասացեալ] Տաղ ողբերգական
արտասուով. ձեռ. 424,
350բ. «Ա-Ք» - Անթիւ չարեօք յանցեայ ես, / Մեղօք աղտեղացայ ես...
|145ա| դու լուսատու ես ճարտար, / գթա՛ ի յիս, բարերար: /Ւ///... |145բ| Քեզ սուրբքն
ամէն հաւասար / կցորդեային մաղթաբար, / ինձ մեղաւորիս համար գթալ ի յիս
տիրաբար (տե՛ս Վիճակ):
25. 146բ-7բ [Տաղ գարնան Գրիգորիսի Աղթամարցւոյ. ձեռ. 7707, 26ա, ձեռ. 3751, 982ա] - Գարուն է բացվեր վարդն ի բաղչային / քաղցր եղանակէ
բուլբուլն ու ղումրին... Պահապան լինի աջըն հայրենին / եւ փըրկէ ըզքեզ ի
չար վտանգին, / գինով են գին՛՛:
Տպ. Գրիգորիս
Աղթամարցի, 238, ձեռ. n:
26. 147բ-50ա Ի Յովհաննէս Թլկուրանցոյ ասացեալ յաղագս
սիրոյ վերայ - Գէնա բահար / 0լտի բահար / այլւի կուտան սիրոյ խաբար...
Թուլկուրանցին զքեզ կաղաչէ,
/ թէ կնոջ սիրոյն մի՛ տիրանայք, / որ չըզրկիք յանչառ լուսոյն, / այլ Աստուծոյ
չըլնի ձեզ ճար:
Տպ. Յովհաննէս
Թլկուրանցի. Տաղեր, աշխ.` Էմ. Պիվազեանի, Երեւան, 1960, էջ 157. այս ձեռագիրն
օտագործուած չէ:
27. 150բ-1բ [Յովհաննիսի Թլկուրանցւոյ] Այլ տաղ վասն
սիրոյ - Ես ձեզ տեսայ սիրով նստած, / արեւ նման արեգական... Խեւ Յովանէս
Թուլկուրանցի /ձեզ կու գովէ, ոսկի տփունք, / վախիմ թէ հուրն այրէ զհոգիս,
/ յերագ ուտեն անքուն որդունք:
Տպ. Յովհաննէս
Թլկուրանցի, Տաղեր, էջ 141. այս ձեռագիրն օգտագործուած չէ:
28. 151բ-4բ [Գրիգորիսի Աղթամարցւոյ. ձեռ. 5668, 15ա] Այլ տաղ վասն սիրոյ - Մաքուր
պատկերով նման հրեշտակի, / Անգին մարգարիտ եղեալ ընդ ոսկի... երբ որ մըտանես
ի հող ’ւ ի տապան, / ապա աւաղես, դառնաս փոշիման:
Տպ. Գրիգորիս
Աղթամարցի, էջ 206, ձեռ. n:
29. 154բ-8ա [Գրիգորիսի Աղթամարցւոյ. ձեռ. 8968, 50ա] Այլ տաղ վասն սիրոյ - Դու ես արեգակ, լուսին ի լըման, / չըկայ քեզ նըման ի
յորդիս մարդկան.... / Այ յԱղթամարցի` դու ծառայ մեղաց, / աւուրքըդ գընաց ահա ի ձեռաց, / ըզգաստացի՛ր
յիմիկս եւ կա՛ց ի յոտաց, / լալով աղաչէ զՔրիստոս Աստըւած:
Տպ. Գրիգորիս
Աղթամարցի, էջ 199, ձեռ. n:
30. 158ա-9բ [Մուրադ Խիկարի] Տաղ գարնան - Մարտըն գայր ծաղկըներով, /
յերկնից հաւերն կարդալով... Մուրադ
Խիկար, եղար յուսով / հայր հնդեցար զերդ խորու ծով, / դու պարծենաս
Հայր Աստուծով / յորժամ հայ՛՛ (կրկնուած
թթ. 170ա-72ա):
Տպ. Ուշ
միջնադարի հայ բանաստեղծութիւնը, I, էջ 353, ձեռ. F:
31. 159բ-61բ [Ստեփանոսի Վարագեցւոյ] Տաղ գարնան - Աշուն էր, եղեւ գարուն, / ցամաքեցաւ
ձիւն սարերուն, /ծառերն ամէն փըթըթան / ու տերեւ հագան գոյնըզգոյն... Հէրիք
արա, Ստեփանոս, / վայ ’ւ եղուկ կարդայ զօրն ի բուն, / միթէ ողորմի Աստուած
/ ու չառնէ զքեզ կեր գեհենուն:
Տպ. Ուշ
միջնադարի հայ բանաստեղծութիւնը, I, էջ 415, ձեռ. B:
32. 161բ-3ա Տաղ գարնան - Ելեալ
կարկաչէր կաքաւն, / ելեալ կարկաչէր կաքաւն. / հաւերէ հաւերէ հաւերէ /
ու գանգատ առնէր ձագերուն... ըզլօշն ինձ պատանք բերին, / ըզլօշն ինձ պատանք
բերին, / ու կարմիր գինով թաղեցին, / ու կարմիր գինով թաղեցին:
33. 163ա-4բ [Աստուածատուրի] Տաղ վասն խաղողի եւ
գինոյ - Այն
առաջին ժամանակին, / զոր պտղաբերքըն տնկեցին... անգետ մարդիկ խայտառակես:
/ Այ լից տուր ուր, այ լից ու տուր, /զանուշ գինին զանապական:
Տպ. Ուշ
միջնադարի հայ բանաստեղծութիւնը, I., էջ 71, ձեռ. δ`
«Տաղ եւ գովասանք այգոյ, խաղողոյ եւ գինոյ»:
34. 164բ-6ա [Մկրտիչ Նաղաշի] Տաղ ղարիպի - Յոգի, մի՛ ասէր ղարիպ, / թէ չէ սիրտըս կարունի, / ղարիբն
ի յօտար երկիր / վայամ խիստ դժուար կու լինի... սուրբքըն քեզ եղբայր շինէ՛
/ ու զհրեշտակն արա՛ սիրելի:
Տպ. Մկրտիչ
Նաղաշ, աշխ. Էդ. Խոնդկարեանի, Երեւան, 1965, էջ 165, ձեռ. t:
35. 166ա-70ա [Տաղ ղարիպի, ասացեալ է ի Նաղաշ վարդապետէ. ձեռ. 1611, 9բ] - Աստուծոյ
մարդասիրին փառք յաւիտեան, / որ զարարածս ստեղծեալ է զանազան... /Նաղաշն ասաց, թէ ղարիպին կեանքն է հարամ... / Զամէն ղարիպ բարով
հասո՛յ իւր մուրատին / եւ քեզ ամէնքս երկիր պագեմք, Աստուածածին:
Տպ. Մկրտիչ
Նաղաշ, աշխ. Էդ. Խոնդկարեանի, Երեւան, 1965, էջ 165, ձեռ. L:
36. 170ա-72ա [Մուրադ Խիկարի] Տաղ գարնան - Մարտըն գայր ծաղկըներով, /
յերկնից հաւերն կարդալով... Մուրադ Խիկար, եղար յուսով,
/ հայր հնդեցար զերդ խորու ծով, / դու պարծենաս Հայր Աստուծով / յորժամ հայոց
զատիկն գայր (տե՛ս թթ. 158ա-9բ):
Տպ. Ուշ
միջնադարի հայ բանաստեղծութիւնը, I, էջ 353, ձեռ. F:
37. 172ա-3բ Տաղ վասն ծիծաղալոյ - Գայլն ու արջն ու աղուեսուկն են պարըշէր, / հօրեղբայր
ու քըւեր որդիք էին եղեր... որպէս արջն ի յականատէ չորացեր / տեղն է վանից
տեղ ’ւ աղօթելոյ տեղ:
38. 173բ-5բ [Շամսի] Տաղ անոյշ վասն մարդեղութեանն
Քրիստոսի - Աւրհնեալ փառաւորեալ սքանչելի զարմանք / մարգարէքն,
որ ասին սրտիւ լիական... Շամսն է մեղաւոր, մեղօք լիական, / լայր եւ հառաչէր սրտիւ խորական...
Եւ յոյժ ցանկալ տաղիս, որ ուսումնական, / փառք մարդասիրին այժմ եւ յաւիտեան:
39. 175բ-6բ Տաղ ազնիւ եւ գեղեցիկ ի Սիմէոն [Ջուղայեցի]
վարդապետէ ասացեալ (ձեռ. 9587,
38բ) - Ես էի յազատ ազգէ, / վա՜յ` աւա՜ղ, վայ, / Եւ այժմ եմ այլոց
գերի. / եկայք, լացէ՛ք զիս, / եւ ողբացէ՛ք զիս... Զգանգատս եմ (=ես), թէ ու՞մ
յայտնեմ, / ճար չունիմ, ճար, / բայց եղբարցդ իմոց պատմեմ. / եկայք՛՛:
Տպ. Ուշ
միջնադարի հայ բանաստեղծութիւնը, II, էջ 262, ձեռ. A:
40. 176բ-80բ Տաղ Առաքեալ վարդապետի ասացեալ յաղագս
աւետեաց Աստուածածնին` օրինակ վարդին եւ բլպուլին - Ականջ դրէ՛ք բանիս, որ պատուական
է, / Հոգոյ, ա[յ]լ եւ մարմնոյ ուրախութիւն է... Թագաւորն երկնաւոր Յիսուս
Քրիստոսն է, / որ անթառամ վարդէն մա<յ>ր[մին]/// (շարունակվում է յաջորդ տաղի բառերով):
Տպ. Առաքել
Բաղիշեցի, էջ 212, ձեռ. L:
41. 180բ-2բ [Ստեփանոսի տաղ գեղեցիկ բլպուլի. ձեռ. 5668, 43բ] - /// (սկիզբը
չկայ, գրուած է որպէս նախորդ տաղի շարունակութիւն) - Ձայն քո ուրախարար,
գուշակող գարնան, / արարածոց բըլպուլ եւ ինձ սիրական... զերդ նաւն ալեկոծեալ
ի մէջ ծովու եմ/// (թափուած)
|181ա| /// Լուսով քո զարդարիմ, ուրախանամ ես... / Երգեմ ես ըՍտեփանոս բլպլին սիրով, / հանեմ զվարդն անարատ քաղցր եղանակով...
/ աւետիկ հրեշտակին ձայնիւ ուրախական,
/ իջումըն միածին հայրըդ կուսական:
Տպ. Ուշ
միջնադարի հայ բանաստեղծութիւնը, II, էջ 217. այս ձեռագիրն օտագործուած
չէ:
42. 182բ-9ա Տաղ խորհրդաւոր [Գրիգորիս կաթուղիկոսէ Աղթամարցոյ
ասացեալ է. ձեռ. 8968, 32բ]
ա. 182բ-5բ Յետ գնալոյ վարդին եկն բըլպուլն այգին, / ետես
թափուր զվըրանն, քաղցեցաւ հոգին...
բ. 185բ-6ա Ետես բլպուլն զայգէգործն, խօսեցաւ եւ ասէ - Եկեալ
այգէգործ[ի]ն մխիթարեաց զնա...
գ. 186ա-7բ Ապա գրեաց թուղթ բլպուլն առ վարդն, եւ ժողովեաց վարդն զծաղկունքն,
եւ կարդացին զգիրն առաջի ամենեցուն - Առեալ տարան զնամակն ի դուռըն վարդին...
դ. 187բ-8ա Վարդն ջուղապ յետ ուղարկեց բլպուլին, եւ գրած էր այսպէս - Վարդն
պատասխանի նորա թղթոյն տայ...
ե. 188ա-9ա Գնացին եւ տարան զրուց առ բլպուլին եւ զի ուրախութեամբ
բացեալ զբերանն եւ ասէր այսպէս - Ուրախացաւ բլպուլն ընդ ասել
բանին... Յիմար Աղթամարցի, զքեզ
ժողովէ, / զի սէր այսմ աշխարհիս հաւասար փուչ է, / փառք եւ ուրախութիւն այս
անցաւոր է, / կենացըս կայ վըճար քան զի երազ է:
Տպ. Գրիգորիս
Աղթամարցի, էջ 224, ձեռ. N. ձեռագրիս ենթախորագրերը չունի:
43. 189ա-90բ Տաղ անոյշ եւ գեղեցիկազան, Առաքել վարդապետի ասացեալ («ԱՄԱՔԵԱԼ»)- Աստուածածին
կոյս Մարիամ, սրբուհի, սրբուհի
/ Մայր եւ ծնօղ Փրկչին մերոյ Յիսուսի, Յիսուսի...
/ Քեզ երգեսցուք մեք գոհութիւն սխրացեալ, սխրացեալ / Աստուածածին կոյս
Մարիամ, դու
աւրհնեալ եւ աւրհնեալ:
Ծայրակապի
Մ գիրը 189ա ստ. լս. ԺԹ. դ. այլ ձեռքով ուղղած` Ռ: Տպ. Ուշ միջնադարի հայ բանաստեղծութիւնը,
II, էջ 258. Առաքել Դաւրիժեցի, Տաղ վասն սրբոյ Աստուածածնի, է Թէրվիզցի
Առաքել վարդապետէ ասացեալ. ձեռ. A:
44. 190բ-1բ Տաղ Աստուածածնին - Ո՜վ ամէնաւրհնեալ
սուրբ անապական ակն պատուական, Տիրամայր, սուրբ աստուածածին, / լոյս ի լուսեղէն
Ադամայ զարմէն
անմահ արքային, Տիրամայր սուրբ ՛՛... Սուրբ կոյս անարատ, չանարժանս ազատեա՛,
զի եմ քո ծառայ, Տիրամայր սուրբ ՛՛:
45. 191բ-2բ Տաղ անոյշ խիստ եւ գեղեցիկ, ի տէր Մխիթարէ ասացեալ ի
սուրբ Էջմիածանն
(«ՄԽԻԹԱՐ») - Մարախլօրէն
շուրջանակի պարառին զգերիս / պարառին, / միտքս խաբեալ եւ վարանեալ ափշեցաւ
գերիս / ափշեցաւ /վայ եւ եղուկ իմումս անձին ճար չունիմ... / Րոտմամբ սըտիւք
եւ հառաչմամբ վայ կանչեմ գերիս, / վայ ձայնեմ, պատմեմ զյանցանս իմ ակամայ,
/ ոհ թշուառս անձին, ոհ հիգոյ / վայ եւ եղուկ իմումս անձին, ճար չունիմ:
46. 192բ-4բ [Գրիգորիսի Աղթամարցւոյ] Տաղ ծնընդեան (ձեռ. 8968, 283բ)
(«Ա-Ք») - Արեգակն
արդարութեան. ալելուիա, / բացաւ մեզ դուռն ողորմութեան. աւրհնեալ է Տէր
... Քաղցրութեամբ ձայն եւ տըւեալ. աւրհնեալ է Տէր, / վասն Քրիստոս Տէր դաւանեալ.
ալելուիա, / Տէր Աստուած ամենակալ, աւրհնեալ է Տէր:
Տպ. Գրիգորիս
Աղթամարցի, էջ 177, ձեռ. n:
47. 195ա-7ա [Տաղ անուշ եւ գեղեցիկ լաւ, ի Մարտիրոս Հիզանցիէ ասացեալ. ձեռ. 3386, 105բ, («Ա-Ք»] - Այսօր
զքեզ տեսայ եւ ուրախացայ, / Բարով զարդարեցեր, Տեառնէ գոհացայ... / Քեզ
Մարտիրոս եղեւ
յետին նոր ծառայ, / Այսաւր զքեզ տեսայ եւ ուրախացայ:
48. 197ա-99ա [Ի տէր Աստուածատուր Հէնէցի վարդապետէ
ասացեալ ճառըս ի խնդրոյ Մինաս սարկաւագին. ձեռ. 1682, 112բ] - Այսօր
տօն է ծնընդեան. աւետիս. / Տեառն մերոյ յայտնութեան. աւետիս... Խաղաղային
եւ խա[յ]տային. աւետիս / զնուագարանըն հընչէին. աւետիս:
Տպ. Ուշ
միջնադարի հայ բանաստեղծութիւնը, I, էջ 89, այս ձեռագիրն օգտագործուած
չէ:
49. 199ա-202բ Տաղ վերափոխման Աստուածածնին, Պլուզ
Յոհանիսի ասացեալ («Ա-Ք») - Առաջնաճաշակ պտղոյն / Մահվան առաջին մարդոյն... / Քեզ, ո՛վ տիրածին սուրբ կոյս,
/ երկիր պագեսցուք մեզ յոյս. / փառաւորեսցուք զՅիսուս. /մայր ՛՛:
Տպ. Ա.
Սրապեան, Յովհաննէս Երզնկացի, ուսումնասիրութիւն եւ բնագրեր, Երեւան,
1958, էջ 249, այս ձեռագիրն օգտագործուած չէ:
50. 203ա-4ա Գրիգորի Նարեկացւոյ ասացեալ - Սեաւ
եմ, գեղեցիկ / դուստր Երուսաղեմ... / զխունկըն Աստուծոյ Հօր միայն նոյն: / Որում փառք եւ
գոհութիւն, / եւ հանապազ փառատրութիւն / յաւիտեանս յաւիտենից, / Քրիստոս
աւրհնեալ ի համայնից:
Տպ. Գրիգոր
Նարեկացի, Տաղեր եւ գանձեր, աշխ. Ա. Քէոշկերեանի, Երեւան, 1981, էջ 94, այս
ձեռագիրն օտագործուած չէ:
51. 205ա-11ա Տաղ Ալեքսանոսի - Աստուած գըթած եւ մարդասէր / յերակ լսէ իւր ծառային.
/ ով որ յուսով պարգեւ խնդրէ / փութով կուտայր զիւր խնդրեալին... / Ապա տարան,
ամփոփեցին/ եկեղեցի սուրբ շինեցին, / Ալէքսանոս անւանեցին.
/ շատոց առներ բժշկութիւն:
211ա (վր. լս., հետագայի)`
«Ալէքսանի»:
52. 211ա-3ա Ողբ վասն ննջեցելոց («ԵՐԳ ԱՐԻՍՏԱԿԵՍԻ») - Եկա՛յք այսօր,
եղբա՛րք ամէն / յԱբրահամեան շառաւեղէն...
յօր կիրակին ինձ յիշեցէ՛ք, / զԱստուած ընդ իս հաշտեցուցէ՛ք:
53. 213ա-6ա Ողբ ի Քերոբենց Յովանիսէ - Յերէկ հողվերօքն անցայ, / Հոտ առի, զքիմըս կափուցի...
Ըզփառս աշխարհի սիրես, / որ կորուստ է քեզ ամենայնի. վայ անձն՛՛:
54. 216ա-7բ Ողբ նընջեցեալ տղայոց - Աստուած քարոզեաց եւ խրատ ետուր, / երբ ոչ լսեցին, նա
ապտակ ետուր... Շատոք բաժանեաց հարսն եւ սկեսուր, / չեմ կարող ասել մեր տղայքն
ի իւր. սուր երկսա՛՛:
55. 217բ-21ա Ի Նաղաշ եպիսկոպոսէ ասացեալ («Ա-Ք») - Անցանէ մեծութիւն եւ փառք աշխարհիս, / աւերի եւ քակտի
շինուած տաճարիս... /անքաւել մեղանես, վասն այն կորընչիս:
Տպ. Մկրտիչ
Նաղաշ, էջ 129, ձեռ. L:
56. 221ա-4բ Դարձեալ ի Նաղաշէ («Ա-Ք») - Անձն իմ արի աղօթէ ի մէջ գիշերիս, / արտասուօք պաղատէ
դեմ արարողին... քերովբէք, սերովբէք երգեն փառըք քեզ: / Ա՛յ Նաղաշ, դու լըսէ,
զինչ որ քարոզես, / ինչ շահ է քեզ ասելդ, երբ ոչ կատարես, / որչափ շատ մեծութիւն
եւ մալ ժողովես, / նա թողուս օտարաց ’ւ ի հող մտանես:
Տպ. Մկրտիչ
Նաղաշ, էջ 143, ձեռ. E:
57. 224բ-8ա Նորին Նաղաշէ ասացեալ («Ա-Ք») - Ամենայն փառք մարդոյ դատարկ եւ յունայն, / Սողոմոն
ասէ շնորհօք տիրական... Քեզ լիցի այս խըրատով, մարդ բանաւոր, / որ զըղջաս
եւ լինիս Տեառն արժանաւոր:
Ծայրակապի
Զ գիրը ԺԹ. դ. այլ ձեռքով ուղղած Ի, Ց գիրը` Ղ, Տ գիրը` Պ, Շ գիրը` Ռ: Տպ. Մկրտիչ
Նաղաշ, էջ137, ձեռ. m, նաեւ Առաքել Բաղիշեցի, էջ 188, ձեռ. X:
58. 228ա-30բ Ողբ [Նաղաշի] վասն մահուան (ձեռ. 3162, 98ա) - Ես
գիտէի զաշխարհս ինձ մուլք էր տըւած. / Ուտէի եւ ըմպէի հետ իմ սիրելեաց... /
ըզձեզ կու աղաչեմ` զիս չէ մոռնէ՛ք, / ըզկոյսըն Մարիամ բարեխօս առնէք:
Տպ. Մկրտիչ
Նաղաշ, էջ 158, ձեռ. E:
59. 230բ-4ա [Առաքելի Սիւնեցւոյ. ձեռ. 83, 2ա] Տաղ վասն Ադամայ - Յորժամ զԱդամ ստեղծաւ, զերդ
զարեգակն էր, / իւրոյ արարողին կերպիւ նըման էր... զի դու ես ապաւէն, յոյս
եւ կենաց տեր, / որ տաս մեզ հանապազ յանճառ շնորհաց մէլ:
Առաքելի
Սիւնեցի, Ադամգիրք, աշխտ. Ա. Մադոյեանի, Երեւան, 1989, էջ 166:
60. 234ա-7ա Տաղ Պլուզի, ոմանք Ծործորեցոյ ասեն - Երնեկ ես նարա
(=նորա) ասեմ, / որ յաշխարհս ի սուք կու կենայ, / զիւր մեղք ի յիշումն ածէ /
զօրն ի բուն նա նստու ու լայ... ամէն հաւու յոտն անկաւ / ինձ ի յոտս ու վիզս աւելի.
ողորմած:
61. 237ա-8ա Տաղ [վասն] Սողոմոնի ասացեալ - Յաստը[ն]վորս ո՞վ շինեաց իւր տուն, / կամ հանգչաւ սրտովն
ի վերայ, / կամ ո՞վ եդիր քար վերայ քարի... / հնչէին ժողովրդեանըն զինչ որ կայ:
62. 238ա-40ա Տաղ սեղանաւրհնութեան («Ս[Ի]ՄԵՈՆ
Ճ ԵՐԳԱՍԱԵԶԶ») - Սիրով ընտրեցեր ըզմարգարէսն քո, / յայտնեալ աշխարհի զմարդեղութիւնդ
քո... / ժողովք Նիկիոյ զտունս եւ ժողովս աւրհնէ:
63. 240ա-96բ [Առաքէլ Բաղիշեցի. Տաղ Յովասափու. ձեռ. 2079, 222ա]
ա. 240ա-1ա [Ա.] Տաղ վասն Յովասափին - Յորժամ Հայրն երկնաւոր ի յերկիր հաճեցաւ / եւ Բանն Աստուած
իջեալ յերկնից մարմնացաւ... / եւ դեւքն ոչ կարէին տալ նմայ որդի:
բ. 241ա-3ա [Բ.] Վասն ծնընդեանն Յովասափու - Աստուածն
ամենայնի, որ բարեգութն է, / դարձի մեղաւորաց նայ կամեցող է... / որդոյն
Յովասափու սիրով բարեւ տայր:
գ. 243ա-4բ Գ. Վասն ելանելոյ ի դուրս Յովսափ[ու] - Յաւուր միում
մըտօք խորհուրդ արարեալ / մանուկն Յովասափ ի տրտմութիւն լեալ... խնդրէր մարդ
իմաստուն, որ զնայ խրատէր:
դ. 244բ-8բ Դ. Վասն գալուն Բարղամու առ Յովասափ - Արարչագործն Աստուած` արքայն համայնից, / որ հանապազ
խնդրող է մոլար հօտից... միթէ անանց կենաց ժառանգ լինիցիմ:
ե. 248բ-50ա Ե. Առակ, զոր ասաց Բարղամ - Բարղամ ասաց` առակ’մ
ասեմ, դու լըսէ, / որ թէ ի միտ պահես, քեզ բազում շահ է... ատել զկռապաշտութիւն
Տեառնըն հակառակ:
զ. 250ա-5բ Զ. Առակ երկրորդ ի Բարղամէ - Դարձեալ առակ մի այլ ասեմ ի յայս նման, / է օրինակ մեղաց
եւ արդարութեան... ցուցից զքեզ օրինակ, թէ ում նման են / առակաւոր բանիւ,
որ նշանակեն:
է. 255բ-8բ [Է.] Այլ առակ ի Բարղամայ ասացեալ - Մարդ
մի ճնճղուկ’մ ետես եւ ընբըռնեաց նայ, / այլ նա սկսաւ խօսել եւ ասէ նորա...եթէ
ունկն դնես, որ ծանուցանեմ, / կամիմ, որ ի մեղաց զքեզ ազատեմ:
ը. 258բ-60ա [Ը.] Այլ առակ վասն դժոխոց եւ հրոյ - Մարդ
մի փախուցեալ եղեւ ի միեղջիւրէն, / գնացեալ ի խոր վիրապ մի նայ հասանէ...
արդ, մարգարիտ ունիս դու անգին գոհար, / եւ ես կամիմ ստանալ հոգովս յօժար:
թ. 260ա-1բ [Թ.] Այլ առակ վեցերրորդ - Առակ մի այլ ասաց նա Յովասափին, / թէ
երեք սիրելի մարդոյ մի կային... ի խօսքն Բարղամու փառաւորեցաւ, / զունայնութիւն
կենցաղս երազ իմացաւ:
ժ. 261բ-5բ [Ժ.] Առակ այլ - Առակ մի այլ ասեմ, արքա՛յ, դու լսէ՛. / այր մի ուներ որդի
սիրուն ի սրտէ... այլ ականջ դի՛ր բանիս իմոյ առակին. / կամիմ տալ օրինակ գալստեան
քոյին:
ժա. 265բ-9ա [ԺԱ.] Առակ այլ Բարղամայ - Որսորդ մի
ըմբըռնեալ էր ձագ մի եղին, / բերեալ սովորեցոյ ի մէջ մարդկային... զի թէ մարմնականի
ծառայ եղեալ է, / նա յԱստուծոյ սիրոյն զինքն զրկեալ է:
ժբ. 269ա-71բ [ԺԲ.] Ասաց Բարղամ Յովաս[ա]փու - Այլ թէ դու
կամենաս, ըզքեզ մկրտեմ, / ի յառաջին մեղացն քեզ ազատեմ... այլ ոչ ընդունեցար
զլոյսն առատաձիր, / յոգիդ քո խաւարեալ ունայն եւ նանիր:
ժգ. 271բ-2բ [ԺԳ.] Տաղ Յովասափու - Եկեալ առ Յովասափ ճգնաւորն ընտրեալ, / ասէ, թէ Քրիստոսի
ե[ս դ]ու զինւորեալ... հանապազ աղօթէր վասն Յովասափին, / միթէ ազատիցի
յախտից մարմնային:
ժդ. 272բ-3բ [ԺԴ. Վասն յայտնելոյ Զարդ ծառային Աբեներայ. ձեռ. 2079, 230ա] - Իսկ Յովասափ
ի տան իւրում աղօթէր, / եւ Զարդ ծառայն հիւանդ անկանէր... տասն եւ ութն ըմբըռնեալ
եւ ի հետ բերին, / որպէս զանմեղ գառին նահատակեցին:
ժե. 273բ-5բ [ԺԵ. Վասն Նաքովրայ կախարդին. ձեռ. 2079, 230ա] - Իսկ կայր ի քաղաքին Նաքորվ անուն մի. / էր չար եւ խաբեբայ,
կախարդութեամբ լի... այլ Յովասափ մանուկն ի տրտմութիւն
լեալ / գիտաց, թէ վարդապետն իւր էր ըմբըռնեալ:
ժզ. 275բ-7բ [ԺԶ.] Վասն յայտնելոյ հրեշտակին յերազի
ի գիշերոյ սուրբ Յովասափ[ու] - Գիշերն ի յերազի հրեշտակըն յայտնէ, / որդւոյ թագաւորին
զայս ծանուցանէ... յորդւոյ թագաւորին յերկեղէն սարսէր / եւ սուտըն Բարղամ
զճշմարիտն ասէր:
ժէ. 277բ-81բ [ԺԷ.] Վասն քարոզութանն սուտ Բարղամու. / զճշմարիտ բանս ասէ Յովասափին,
/ զոր Հոգին Սուրբ յայտնեաց չար կախարդին. / զդաւանութիւնն սուրբ Երից միասնականին - Ասաց ոմըն նորա` դու Բարղամ ես, / որ սուտ եւ խաբեբայ
օրէնս քարոզես... իսկ որ արարածոց երկիր պագանէ, / նմայ անլոյս խաւարըն
պատրաստեալ է:
ժը. 281բ-4ա [ԺԸ.] Յամօթ լինել փիլիսոփայիցն, եւ
Նաքորվ գնաց ի յանապատ կրօնաւորիլ - Յորժամ Նաքովր ասաց զայս հաւատոյ բան, / եւ փիլիսոփայքըն
ամէն յամօթ հարան... եղեւ սուրբ ճգնաւոր, ընտիր քրիստոնեայ, / Յիսուսի Քրիստոսի
Աստուծոյ ծառայ:
ժթ. 284ա-6ա [ԺԹ.] Վասն բաժանման Աբեներայ թագաւորին
զաշխարհն Յովասափին եւ արարեալ քրիստոնեայ զամենայն - Իսկ Աբեներ արքայն չգիտեր` զի՛նչ ունէր, / զի որդին
ի կամաց իւր հանել չկարէր... իմացաւ ըզկռոց, որ ընդ ունայն էին, / եւ հաւատաց
փառաց Որդւոյն միածնի:
ի. 286ա-8ա [Ի.] Յայնժամ գրեաց Աբեներ արքայն թուխտ
որդին իւր Յովասափ - Աբեներ արքայէ ողջոյն իմ որդոյն. /
սիրասընունդ զաւակ իմ հոգւոյս հոգոյն... ամիս մի առանձին նա ապաշխարեաց,
/ պահօք եւ աղ[օթ]իւք արտասուօք աչաց:
իա. 288ա-9բ [ԻԱ.] Վասն մահուան Աբեներ արքային եւ թագաւորութեան
Յովասափու` որդւոյ իւրոյ - Թագաւորին մահու օրըն հասանէր, / կոչեաց զՅովասափ
եւ անդարձ առնէր... աղքատաց կերակուր եւ հանդերձս ետուն, / զծառայսն ազատեցին
կամօքն Աստուծոյ:
իբ. 290ա-2բ [ԻԲ.] Եւ Յովասափին, որ երետ զթագաւորութիւնն իւր ի
Բարաքիաս եւ ինքն գնաց ի յանապատն` առ Բարղամ - Իսկ Յովասափ արքայն խորհուրդ
արարեալ, / զիշխանս եւ զմեծամեծս ի մի հաւաքեալ... յայնժամ համբուրեալ սիրով
ըզնոսին, / ելեալ գնայր, ինքնեանք ըզհետ երթային:
իգ. 292բ-4բ [ԻԳ.] Գնալն Յովասափու ի յանապատն, եւ
մահն Բարղամու - Ելեալ
Յովասափու յերկրէն հեռացաւ / եւ լալով ժողովուրդն ի յիւրմէն դարձաւ... շնորհօքըն
Քրիստոսի յերկրի ճգնեցաւ, / անապատում պարգեւաց նա արժանացաւ:
իդ. 294բ-6ա [ԻԴ.] Վասն տեսլեան Յովասափին եւ մահուանն նորա, եւ տանելն
ի Հնդուստան զմարմինն մօտ Աբէներ հայրն իւր - Յորժամ թաղեաց ըզնա որդի արքային, / ննջեալ տեսիլ ետես
ի մէջ գիշերին... Բազում բժշկութիւն սովաւ կատարի, / ի փառս ամենազօր Հօրն
երկնաւորի, / եւ Որդոյն միածնի փրկչի Յիսուսի, / ամենահրաշ Հոգւոյն Սրբոյ
ճշմարտի:
- 296աբ [Յիշատակարան հեղինակի]. Թվականի հայոց, որ ութ հարիւր է, / ութսուն ’ւ երեք ի
նոյն յարաբարդեալ է (1434), / ոտնաչափ շինեցաւ այս յԱռաքելէ` / վարդապետ
կոչեցեալ բանի խնդրողէ: / Արդ, աղաչեմ զձեզ, որք եղանակէք / եւ քաղցրաձայ[ն]
սիրով զայս երգէք, / զիս եւ զիմ ննջեցեալս յաղօթս յիշէք /եւ թողութիւն ի մեղաց
մերոց հայցեցէ՛ք:
Այս`
63րդ միաւորը տպ. Առաքել Բաղիշեցի, էջ 238, ձեռ. L:
64. 297ա-300ա Տաղ վասն Յոբայ - Վա՜յ էն աւուրն, որ ես եղայ / եւ ի մօրէ ծնայ տղայ... Յոբըն
հասաւ իր մուրատին, / Աստուած զձեր մուրատըն տայ. / բերան մ’ ասէք թէ Հայր
մեղայ, /Աստուած զձեր մուրատըն տայ:
65. 300բ-3բ, 53ա [Առաքելի] Տաղ Յունանու - Յունան քարոզըն Նինւէին, / զոր օրինակ էր Քրիստոսին...
իսկ բնակիչքըն Նինւէին, / որ զպատուհասն դարձուցին/ երկրպագեալ մարգարէին,
|53ա| մեծաւ սիրով զնա պատուէին: / Զձեզ աղաչեմ արտասուագին / ես Առաքել
երգող սորին, զի լի սրտիւ բոլորովին / ինձ ասացէ՛ք ըզողորմին: / Փառք Աստուծոյ`
Հօրըն վերին, / անճառ ծնընդեան նորին, / Հոգոյն Սրբոյն շնորհաբաշխին. / յանցեալն
յայժմուս ապագային:
66. 309ա-10բ Տաղ անոյշ - Անճառելի Բանն ի Հօրէ, / թէ ինչ աննման է... / լուսատու
ակն ի միջին, / թէ զինչ գեղեցիկ է:
- [Մեկնութիւն տաղի] - Անճառելի բանն ի Հօրէն` Հայր Աստուած է... լուսատու
ակն ի միջին` սուրբ գերեզմանն է:
67. 310ա-1բ Ի Նաղաշէ ասացեալ է վասն ունայնութեան
աշխարհիս - Երազ
է սուտ, եղբարք, աշխարհիս բաներն ի լման, / ո՞ւր են թագաւորք, իշխանք, պարոնայք
եւ սուլթան ու խան... ունիս կերակուր, հանդերձ, աւելին քեզ ցաւ կու լինի:
Տպ. Մկրտիչ
Նաղաշ, էջ 123, ձեռ. E:
68. 311բ-3ա Ի Յովանէս Թուլկուրանցոյ - Ով,
մահ, քանի ըզքեզ յիշեմ, / կու դողամ եւ կու սարսափիմ... Յովանէս Թլկուրանցի, / զոր
կասես զայլ ոք խրատես, / եւթանասուն տարին լըցեր, / ի մեղաց մէջըն կացեր
ես:
Տպ. Յովհաննէս
Թլկուրանցի, Տաղեր, էջ 173, այս ձեռագիրն օգտագործուած չէ:
69. 313աբ Յորդորակ անոյշ - Առ քեզ աղաղակեմ, արքա՛յ երկնաւոր, / Քրիստոս աստուածորդի,
անմահ թագաւոր... Էիդ երգել ըզփառւս պատշաճաւոր, / Հօր եւ Որդւոյ, Հոգւոյ`
բնութեամբ միաւոր:
70. 314բ-6ա Տաղ Պլուզի ասացեալ - Աւրհնեալ Աստուծոյ անուն, / որ բարեաց դռներն է բացեր,
/ զաշխարհս գեղեցիկ ստեղծեր / եւ երեք դիմաց բաժաներ... ով աստէն ճարտար
կացեր, նա զեկայք ձայնըն տի լըսէ, ողորմած, ողոր՛՛:
Տպ. Ա.
Սրապեան, Յովհաննէս Երզնկացի, ուսումնասիրութիւն եւ բնագրեր, էջ 183. այս
ձեռագիրն օտագործուած չէ:
71. 316ա-8ա Տաղ Ազարիայի ասացեալ է («ԱԶԱՐԻԱՅԵ
ԲԱՆՔ») - Արարիչ Տէր քաղցրացաւ ի յԱդամայ, / եւ ծնաւ ի սուրբ կուսէն Մարիամայ... Բիւրքն քանքարոյ է պարտական
Ազարիան, / սակաւիկ բանս, որ ասաց գինոյ
վերայ: / Դուք ասացէ՛ք մէկ Ողորմի / եւ Հայր մեղայ, քաղցրասցի ձեզ Տէր /քաղցրասցի
մեզ Տէր:
Տպ. Ուշ
միջնադարի հայ բանաստեղծութիւնը, I., էջ 285, ձեռ. G` «Ազարիայէ բանքս տաղ
ուրախութեան եւ հարսանեաց»:
72. 318ա-20ա Տաղ Ադամայ, [ի Սրիկ Կոստանդնեայ. ձեռ. 3595, 66բ] - Ադամ նստէր դուռըն դրախտին, / լայր եւ
ձայնէր ողորմագին... երբ ի դրախտըն մտնէք, / զդրախտի դուռըն մի՛ փակէք:
73. 320աբ Տաղ Անտոն ճգնաւորի - Անձամբ խոնարհիմք առ ճըգնութիւնըս քո, / ով սուրբ հայր
Անտոն եւ զարդ անապատի...
Զի արժանասցուք ընդ Հօր յաւէտ, / զՈրդին, զՀոգին ճշմարիտ աւրհնեալ անլռելի:
74. 321ա-9բ Նորին ներտաղականի խրատ, որոյ համայնից
ի դիմաց մերոյին տառից տանց իւրաքանչիւր տառից («Ա-Ք», «ՆԵՐՍԷՍ») - Այբն Աստուծոյ քեզ մերձակայ / լինել խրատէ թէ հաւատայ...
Սուրբ հոգեւոր բանըս պէսպէս / որոյ նըպաստ եղեւ Ներսէս:
75. 329բ-33բ Նորին բան հաւատոյ վասն անեղին եւ եղելոց, բարառնաբար ի դիմաց հայկական
տառից չափաբերմամբ ոգեալ ի Ներսէսէ կաթողիկոսէ («Ա-Ք», «ՆԵՐՍԵՍԻ Է») - Այբն անսկիզբն ասէ զԱստուած / անեղ բնութիւն, ոչ արարած,
/ երիս անձինս բաժանած, / ի մի բնութիւն միաւորած... Էին բանի բան գոհութեան
/ մատուցանեմք փառատրութեամբ: / ԶՆերսէս յիշել մի՛ դանդաղէք,
/ որք զուարճանայըդ յայսոսիկ, / տուք փոխարէն զոր եւ պարտիք / զաղօթս սուրբըս
որ պաղատիք:
76. 333բ-8բ Նորին տեառն Ներսէսի բան խրատ[ու] ուսումնականաց
մանկանց, ի դիմաց Այբուբենից տառից ոտոնաւոր չափով («Ա-Ք», «ՆԵՐՍԵՍԻ Է») - Այբն առաջին ըզքեզ, տղայ, / հանէ իմաստըն գերակայ...
Եթէ ի յայս սէր բորբոքիս, / անանց կենաց ժառանգ լինիս:
77. 338բ-41ա Տեառն Ներսէսի Հայոց կաթողիկոսի բան հոմերական ասացեալ յիշատակարան
Առակացն Սողոմոնի արքայի, ըստ տառից այբուբենից տանց. աւրհնեալ է Աստուած
(«Ա-Ք», «ՆԵՐՍԵՍԻ ԵՐԳ») - Աստուածեղէն հոգւովն ի սմա / խաղաղութիւն անուն արքայ...
Գոչել ձայնիւ քերովբէից` / քեզ աւրհնութիւն միշտ յաւիտեանս:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
96բ ԶՄարգար գրիչս յիշեցէ՛ք
առ Տէր Յիսուս Քրիստոս Աստուած,
եւ ստացող սորին զխօջա Գասպարն, եւ դուք յի՛՛:
101բ ԶՄարգար գրիչս յիշե՛ա
ի Տէր:
145բ Քրիստոս Աստուա՛ծ, վարձս բարեաց ///նացէ
ստացողի սո[րին] /// եւ իւր /// ացն/// է:
239բ Զստացօղն
սորին զխօջայ Գասպարն եւ զորդին
իւր Սուքիազն Տէր
Աստուած աւրհնէ. ամէն. ամենայն սրբոց բերանով աւրհնէ:
296բ Զգրիչս
Մարգարս յիշեցէ՛ք
ի Տէր Աստուած ամենակալն, եւ դուք յիշեալ լիջիք առ Քրիստոս. ամէն:
341բ Փառք Աստուծոյ
ամենասուրբ Երրորդութեան` Հօր եւ Որդոյ եւ Հոգոյն Սրբոյ յաւիտեանս. ամէն:
Արդ, գրվեցաւ Տաղարանս ձեռամբ դպիր Մարգարիս ի գեւղքաղաքն Ջուղայ, ի թուականութեան
հայոց մեծաց ՌՂԶ.ումն (1674) եւ արհիեպիսկոպոսութեան Յակոբ վարդապետին, ի խնդրոյ
պարոն խօջա Գասպարին, որ է որդի Կիրակոսին` ի վայելումն
անձանց իւրեանց ըՍուքիազին, որ է որդի Գասպարին, վարձս բարեաց պարգեւեսցէ Տէր
Աստուած եւ ամենայն արեան մերձաւորաց իւրեանց` կենդանեաց եւ հանգուցելոց.
ամէն:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 55բ «Մարամին»: 107ա ստ. լս.
«Յիժաուրց՞», 204ա թուաբանական հաշուակ: 321ա «Նորին տեառն Նէրսէսի կաղո»: 341բ
«Մեծ աւետիսն», 342ա «Անճառելի բայն ի կաշավր, Ես Մէլքումի, յին, ես Գրիգորին պարտ իմ, Մարկուսին ///, ես Մարկուս [պ]արտ իմ Աղայջանին [Դ]Ռ.
դի[ան], որ կէսն լինի ԲՌ. դիան, Ովագեմես բարով, բարի ախբերդ»: 342բ «Պողոս, Պետրոս, ես
Յով, հակէս,
հաւաստ, հօրիատ, կարճաբար», 8, 2, 9, գրածի վրա խզբզած, ջնջած:
ՆՇՈՒՄ` 52բ ստ. լս.
կապոյտ թանաքով գրածը քերած:
1990
ՏԱՂԱՐԱՆ
ԲԱՅԱԶԻԴ |
ՌՄԾԷ. - 1808 |
ԳՐԻՉ` Մկրտիչ:
ԹԵՐԹ` 84. չգրուած
1ա-3բ, 66ա-80ա, 81բ-2ա: ՊՐԱԿ` 3+Ա-Էx8
(Գ, Զ, Է 12)+13: ՆԻՒԹ` թուղթ,
լուսագծերով եւ լուսադրոշմով` թա՞գ, զինանշա՞ն: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 15,5x10,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(9,5-10x 15): ԳԻՐ` նոտրգիր
(նմուշ` 11ա): ՏՈՂ`
21-23. գծումները ճնշումով: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ
կտաւ. միջուկը` ստուարարթուղթ. աստառը` թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 3 (սկ.) սպիտակ չգրուած թուղթ, հաշուած թերթաքանակի
մէջ (թ. 1-3), 1ը մաս կազմաստառի:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
տեղ-տեղ զանազան բծեր եւ հետքեր, գրադաշտը գունափոխուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 4ա-84ա [Տաղարան]
1. 4աբ Ա. Տաղ Սուրբ Աստուածածնի
- Ողջոյն ընդ քեզ Մարիամ, / մայր Աստուծոյ հաւատամ... սիրով սրտիւ քեզ բաղձամ,
/ երկրպագեմ եւ դողամ:
2. 4բ-5բ Բ. Տաղ Սուրբ Աստուածածնի
- Աստուածածին մայր
Լուսոյ / եւ բնակարանդ Աստուծոյ... պըսակ լուսոյ կնքեցար / Աստուածածին
մայր լուսոյ:
3. 5բ-6ա Գ. Տաղ Սուրբ Աստուածածնին
- Խնկան ծառին նման ես,
/ պտուղ դու քաղցրահամ ես... աստուածութեանն բարձօղ ես, / Աստուածածին. մեղայ
քեզ:
4. 6բ-7ա Դ. [Զաքարիայի ասացեալ.
ձեռ. 7717, 205ա] Տաղ ամէնօրհնեալ Սուրբ
Աստուածածնին («Ա-Կ») - Ամէնօրհնեալ սրբուհի / դուստր Դաւիթ
արքայի... մորենին անկէզ վառեալ, / զծնունդ քոյ նշանակեալ:
5. 7աբ Ե. [Յովհաննիսի Երզնկացւոյ.
ձեռ. 1989, 199ա]
Տաղ ամէնօրհնեալ Սուրբ Աստուածածնին («Ա-Կ») - Առաջնաճաշակ պտղոյն` / մահվան
առաջին մարդոյն... հարսն երկնաւորին կոջեալ. մայր Մանույէլի սուրբ կոյս:
Ա. Սրապեան,
Յովհաննէս Երզնկացի, ուսումնասիրութիւն եւ բնագրեր, Երեւան, 1958, էջ
249, ձեռ. g:
6. 8ա Զ. [Սրիկ Կոստանդեայ. ձեռ. 427, 79ա] Տաղ Ծննդեան Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի - Կայր
կոյսն ի յայրին, կայր կոյսն ի յայրին... Կողկողեալ ոտիւք (գրչից` «կրկ.») կանկնեցաւ
ի վեր կուսին խոնարհեալ (բոլոր
տողերը սկսւում են «Կ»ով):
7. 8բ-9ա Է. Տաղ Սուրբ Աստուածածնի («ԱՌԱՔԵԱԼ») - Աստուածածին կոյս Մարիեամ, սրբուհի, սրբուհի
/ մայր եւ ծնօղ Փրկչին մերոյ Յիսուսի, Յիսուսի... Լուսաւորեա՛յ
ըզմիտըս մեր խաւարեալ, խաւարեալ, / ի յամենայն ազգաց ծովէս ընկղմեալ,
/ քեզ երգեսցուք մեք գոհութիւն սիրեցեալ, սիրեցեալ, / Աստուած, Աստուածածին
կոյս Մարեամ դու օրհնե[ա]լ, օրհնեալ:
Տպ. Ուշ
միջնադարի հայ բանաստեղծութիւնը, II, էջ 258, ձեռ. D («Տաղ վասն սրբոյ Աստուածածնի
է, Թէրվիզցի Առաքել վարդապետէ ասացեալ»). նաեւ` Առաքել Սիւնեցի եւ իր
քերթուածները, ուսումնասիրութեամբ հրատարակեց Հ. Մ. Պոտուրեան, Վենետիկ,
1914, էջ 333:
8. 9ա Ը. [Յովհաննիսի] Տաղ Սուրբ Աստուածածնայ
- Աստուածածին մայր Մարիամ, անապական
կոյս / մոլորելոցս դարձ եւ զղջումն, մեղաւորաց յոյս... Տէր Յովանէս քեզ աղաչէր,
դու լե՛ր բարեխօս / Աղաչեմ, Աստուածածին, պաղատեմ Աստուածածին:
9. 9բ Թ. [Վարդապետի Կաֆացւոյ] Տաղ Վերափոխման
սուրբ Աստուածածնին - Այսօր սուրբ Աստուածածնայ տօնին / գայր իճնոյր արծիւն
ի քարին... Բաներս Վարդապետն ասաց
ի վերայ սուրբ Աստուածածնին:
Տպ. Ուշ
միջնադարի հայ բանաստեղծութիւնը, I, (XVI-XVII դդ.), աշխ. Յ. Սահակեանի,
Երեւան, 1986, էջ 260, ձեռ. E` «Տաղ Սուրբ Աստուածածնին»:
10. 9բ-10ա Ժ. [Աստուածատուր Հէնէցի վարդապետի. ձեռ.
1682, 112բ]
Տաղ Ծննդեան Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի - Այսօր տօն է ծննդեան, աւետի՜ս, / Տեառն մերոյ եւ Յայտնութեան,
աւետի՜ս... Ճեմէյին եւ հրճվէյին աւետիս, / եւ ցնծութեամբ պար առնէյին, աւետիս:
Տպ. Ուշ
միջնադարի հայ բանաստեղծութիւնը, I, էջ 89. այս ձեռագիրն օգտագործուած
չէ:
11. 10բ-1ա ԺԱ. Տաղ խաչելութեանն Տեառն մերոյ Յիսուսի
Քրիստոսի - Աստուածածին
կոյսն Մարիեամ / կայր
առ խաչին իւրոյ Միածնին... Աալ ես
ունեմ ակըն յարութեան, / որ դու յառնես զաշխարս նորոգես, / զկապեալ զոհիս
ի բանդէն հանէս, / քոյ հայրական փառօքտ որ ունես, այ ոհ, այ ոհ զքեզ:
Տպ. Ուշ
միջնադարի հայ բանաստեղծութիւնը, I, էջ 137, այս ձեռագիրն օգտագործուած
չէ:
12. 11բ-2ա ԺԲ. Տաղ սուրբ խաչելութեանն Քրիստոսի Աստուծոյ
մերոյ [Յօհանիսի Պլուզ վարդապետին. ձեռ. 4440, 1բ] - Աստուածածին սրբուհի / Ամէնօրհնեալ տիրուհի...
իմ գալստեան երկրորդի / նայ ընդ աջմէ իմ դասի:
Տպ. Ա.
Սրապեան. Յովհաննէս Երզնկացի, ուսումնասիրութիւն եւ բնագրեր, Երեւան,
1958, էջ 241, ձեռ. f, նաեւ` Ներսէս Շնորհալի. Տաղեր եւ գանձեր, աշխ. Ա. Քէոշկերեանի,
Երեւան, 1987, էջ 351:
13. 12աբ ԺԳ. Տաղ խաչելութեանն Քրիստոսի Աստուծոյ
մերոյ - Լցեալ բանքն այսօր սուրբ մարգարէյից, / ածեալ կացուցին զՏէրն յատեանըն
դադաստանին... քաղցրաձայն գոչէր Յիսուս ի խաչին. /
ըզԷլի, էլի, աւանդէր առ Հայր ըզհոգին:
14. 13աբ ԺԴ. [Սրիկ Կոստանդնեայ. ձեռ. 2659, 241բ] Տաղ Սուրբ Խաչի - Խաչն ի նախնումն երեւեցաւ, / ծաղկեալ ի դրախտն աստուածատունկ
/ մհիթարիչ եղեւ Սեթայ / նախագուշակ հօրն Ադամայ... ամէն ազգաց երկրպագւէ, / այլ
ազգագանքն ամենեքեան, / մեք ի յայն փայն եմք յուսացեալ, / որ Տէր Յիսուս բեվեռեցաւ եւ խոնարհեալ էր՛՛:
15. 14ա ԺԵ. Տաղ Սուրբ Խաչին Քրիստոսի - Խաչն եղիցի մեզ պահապան / յայսմ հետէ մինչ ի վախջան...
օվ որ յուսով դիմէ ի նայ, / ամէն ցաւէն առողջանայ:
16. 14բ-5ա ԺԶ. [Զաքարիայի Վարագեցւոյ] Տաղ Վարագայ Սուրբ Խաչին - ԶՎարագն ասեմ ըզբաղծալին / Զհրեշտակաց
փափագելին... յուսացելոցս, որ ի նմայ, / դիմին ի յօրն ահեղ հրապարակին:
Տպ. Ուշ
միջնադարի հայ բանաստեղծութիւնը, I, էջ 422, ձեռ. E:
17. 15աբ ԺԷ. Տաղ յարութեանն Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի [Գրիգորի
Նարեկացւոյ. ձեռ.
424, 128բ] - Ես ձայն զառիւծոյն ասեմ / որ
գոջէր ի քառաթեւին... պսակ բոլորեալ առնուն, / առիւծէն` անմահ պսակին:
Տպ. Գրիգոր
Նարեկացի, Տաղեր եւ գանձեր, աշխ. Ա. Քէոշկերեանի, Երեւան, 1981, էջ 129.
այս ձեռագիրն օտագործուած չէ:
18. 15բ ԺԸ. Տաղ այլ եւս Յարութեանն - Ի ամին աւուր այլում դիմաց / յայտնի երկուց Կղէոպաց... հայել
ի լոյս փառաց քոյին:
19. 15բ-6ա ԺԹ. Տաղ Յարութեանն - Յօվսէփ աղերսէր ի Պիղատոսէն. / Հայցեմ ես ի քէն ըզմեռեալ մարմինն ի խաչին... տարեալ
թաղեցին յայն ի նոր սուրբ գերեզմանին:
20. 16աբ Ի. Տայ Յարութեան Քրիստոսի - Իւղաբերքն եկին, զխունկս անուշ բերին... Փառըս փրկողին եւ անմահ Բանին, / Հոգոյն
ճշմարտի վայել է` զմեզ ազատողին:
21. 16բ ԻԱ. Տաղ Յարութեան Յիսուսի Քրիստոսի - Յիսուս խաչեալ ի փայտին / Երուսաղէմ քաղաքին... Պետրոս եկեալ փութապէս յայտնապէս,
/ եւ սիրելին Օհանէս զՅիսուս տեսին յայտնապէս, / աշակերտացըն
հանդէս:
22. 16բ-7ա ԻԲ. Տայ Յարութեանն Յիսուսի Քրիստոսի - Յարեաւ յաւուր երրորդին, / գոջէր հրեշտակն ի վիմին... Յօհան ընդ վէհ հաւատին,
/ մտեալ ի գերեզմանին, / տեսեալ եւ հաւատացին / Քրիստոս Աստուած կենդանին:
23. 17ա ԻԳ. Տաղ Նոր կիրակէյի - Այսօր նոր արեւ յարեալ / ի նորահրաշ արեգակնէն (գրչից` «Կրկնէ» / Այսօր
նոր շուշան ծաղկեալ / ի նորատունկ բուրաստանէն... Ծաղկումն արեւելք անուն,
/ այն արուսեկին4 (գրչից` «կրկ.»)
այն արիւսեկին:
24. 17բ-8ա ԻԴ. Տաղ ի վերայ սուրբ Երուսաղէմայ, ասացեալ ի Յակոբ քահանայէ [Թոխաթեցւոյ. («ՅԱԿՈԲ ՔԱՀԱՆՅԻ ԱՍԵ Է»] - ՅԱստուծոյ շինեալ քաղաք պատուական/ ցանկալի զուարթնոց
ու որդոց մար[դ]կան... Էյին անեղին`
սուրբ Երրորդութեանն / փառք եւ օրհնութիւն միշտ եւ յաւիտեան:
Տպ. Ուշ
միջնադարի հայ բանաստեղծութիւնը, I, էջ 568, ձեռ. R` «Տաղ վասն սուրբ Երուսաղէմայ,
ի Յակոբ քահանայէ ասացեալ»:
25. 18աբ ԻԵ. Տաղ սուրբ Երուսաղէմայ վերայ [Առաքելի ասացեալ. հայատառ թուրքերէն] - Չօք սէվտիգիմ Երուսաղէմ... Առաքէլ էր սէնտէն գէթտի
Քրիստոսի / քի պատարագ եթտի, / Մելքիսեդ քահանայապետի
գէյիփտըր / շուրջառըն սանըն... Ես եմ մեղօք լցեալ հոգի / Միտքս ցնորք է աշխարհի,
ասացէ՛ք Աստուած ողորմի:
26. 19աբ ԻԶ. Տաղ սուրբ Յօվհաննու Կարապետին [Յովաննու Թլկուրանցւոյ. ձեռ.
2079, 399ա] - Յորժամ կամէր Հայրըն գթած
/ ազատութիւն ազգի մարդկան... Տէրըն տայ ձեզ խաղաղութիւնն, / պահէ անփորձ
եւ անսասան:
27. 19բ-20բ ԻԷ. Տաղ ի վերայ սրբոյն Յօվհաննու Կարապետին [Չպուղ 0ղլուի] - Գովելի
է սուրբ Կարապետ, /
Քրիստոսի եար կասեն զքեզ... Չպուղ 0ղլուն դարդէտ
խեւ է / մեղաւոր երեսըն սեւ է... ամէնքդ ասէք, թէ Հայր մեղայ, / ձեզ օգնական
սուրբ Կարապետ:
28. 20բ-1ա ԻԸ. [Մինասայ Թոխաթեցւոյ] Տաղ ազնիւ, թիւրքջէ
հայեւար - Ես քոյ սիրուն չեմ դիմանար / իւրագըմ թութուշուփ եանար...
Սուրբ ըՍտեփանոս ղուլ օլայիմ / սանայ Քրիստոս բէնի տուվատան
ունութմայ:
Տպ. Ուշ
միջնադարի հայ բանաստեղծութիւնը, I, էջ 454, ձեռ. S:
29. 21բ ԻԹ. Տաղ 0հան Ոսկիբերանին - Ի յովօվայնէ
ընդրեալ. / ի յորօվայնէ ընդրեալ / ճգնութեամբ փրկչին հետեւեալ... Հանդիսական
տանէն տիեզերք, / բոլոր քեզ այսօր, / ըզմեզ յիշեսցես առ Տէր, / զտօնողքս յաւուր
քոյ մեծի տօնի:
30. 22աբ Լ. Տաղ հոգեւոր [Յովհանիսի Պլուզ Երզնկացւոյ. ձեռ.
8029, 226բ] - Ամենայն մեղեց ի զատ, ասէ, դու կացի՛ր...
Տպ. Ա.
Սրապեան, Յովհաննէս Երզնկացի, ուսումնասիրութիւն եւ բնագրեր, Երեւան,
1958, էջ 200, ձեռ. a:
31. 22բ-3ա ԼԱ. Տաղ քահանայի [Քաւթնայի Խլաթեցոյ ասացեալ. ձեռ.
2079, 404բ] - Ա՜յ Տէր տերանց մեղայ քեզ,
/ քան ըզծառայ չեղայ քեզ... սողունք, թռչունք միաբան, / կէտք եւ կայտառք, զինչ
որ կան, / օրհնեն զքեզ միաբան, / այ Տէր տեր՛՛:
32. 23բ-4ա ԼԲ. Տաղ հոգեւոր [Նաղաշ եպիսկոպոսէ ասացեալ. ձեռ. 1989,
217բ, «Ա-Պ»] - Անցանէ մեծութիւն
եւ փառք աշխարհիս, / աւերի եւ քակի շինված տաճարիս... մինչ ունիս աստենիս, որ դուն տի շահիս:
Տպ. Մկրտիչ
Նաղաշ, աշխ. Էդ. Խոնդկարեանի, Երեւան, 1965, էջ 129, ձեռ. t:
33. 24բ-5ա ԼԳ. Տաղ ի վերայ հոգոյ [Խաչատուր Կեչառեցի
վարդապետի ասացեալ. ձեռ. 33, 206բ] - Ես
եմ կորուսեալ ոչխար, / մոլորեալ ի սուրբ քոյ հօտէն, / հօվի՛վ քաջ, ի վայր հայեա՛ց, / Տէր,
Տէր բարեխօս քեր (=քեզ) երկիր ամէն... զաշխարհս բարեխօս ունիմ / առ ծնեալ զԱստուածն
ի կուսէն:
Տպ. Մ.
Թ. Աւդալբէգեան, Խաչատուր Կեչառեցի. XIII-XIV դդ., Երեւան, 1958, էջ
139. այս ձեռագիրն օտագործուած չէ:
34. 25աբ ԼԴ. Տաղ ազնիւ - Աւա՜ղ զանցաւոր ծառայս ահաւոր ահեղ ատենին / յորժամ
գալարին երկինք ի ահէ փառաց միածնիդ... Քրիստոսի թագաւորի, քեզ պատիւ եւ փառք յաւիտեանս:
35. 25բ-6ա ԼԵ. [Յովհաննիսի Թլկուրանցւոյ] Տաղ հոգեւոր - Է,
մահ, քանի զքեզ յիշեմ, / կու դողամ եւ կու սարսափիմ... Տէր 0վանէս Թուլկուրանցի, / զոր կասես ոք խրատս / զի եօթանասուն տարին լցեր / ի
մահուն դուռն հասել ես:
Տպ. Յովհաննէս
Թլկուրանցի, Տաղեր, էջ 173, ձեռ. F:
36. 26բ ԼԶ. [Աստուածատուրի] Տաղ ազնիւ - Այն առաջին ժամանակին, / զոր
պտղաբերքըն տնկեցին... Քոյ անունտ է Տիրատուր, / իմ անունս Աստուածատուր,
/ զկըթխայն ի լիք արա՛յ եւ տո՛ւր, / թող շատ ապրիս իմ Խաչտուր, / լի՛ց ու տո՛ւր,
այ լի՛ց ու տո՛ւր, զանապակն անուշ գինոյդ:
Տպ. Ուշ
միջնադարի հայ բանաստեղծութիւնը, I, էջ 71, ձեռ. S:
37. 27ա ԼԷ. Տաղ ազնիւ - Ի քաղցրահամ պտղաբերաց ես խաղողին հաւանենայ, / համն եւ հոտն էր գեղեցիկ,
անուշահոտ զինչ մանանայ / լի՛ց ու տո՛ւր... եւ սուրբ սրտին նայ մերձենայ, /
թողութիւն մեղաց լինայ, / արքայութեանն արժանանայ, / լի՛ց ու տո՛ւր, այ լի՛ց
ու տո՛ւր զանապագայն:
38. 27բ ԼԸ. [Տէր Օվանիսի] Տայղ ի վերայ Հոգոյ - Հոգոյվ
մտօք կարդամք առ քեզ, Տէր, Տէր, / վասն զի խոնարհ ես եւ հեզ, Տէր Տէր... տէր Օվանէս քեզ աղաչէ, / դուն ողորմեա՛յ անյիշաչար, / Տէր, Տէր,
յոյս ապաւէն մեր:
39. 28աբ ԼԹ. Տաղ մեղայի վերայ ասացեալ - Մեղայ քեզ,
Քրիստոս Աստուա՛ծ, ապաւէն յոյս զքեզ
ունիմ, / լալագին պաղատանօք, հառաչմամբ առ քեզ անկանիմ... ճար չունիմ, ճարակ
չունիմ արդարանալ, / իմ ճարըն դուն ես:
40. 28բ-9ա Խ. Տաղ ազնիւ [յԱռաքել վարդապետէ. ձեռ. 2236, 425բ] - Յորժամ Գաբրիէլ գոչէ, / եւ [յ]առնեն մեռեալքն
ի հողոյն / կէսքըն լուսափայլ առնեն / աստեղանման գոյնզգուն... կուրանալ
զաչերն ի լալոյն / եւ տանջին անշէջ հրօվ, / կեր լինին ժանեաց վիշապնոյն:
Տպ. Առաքել
Սիւնեցի եւ իր քերթուածները, էջ 258:
41. 29աբ ԽԱ. Տաղ ազնիւ [Մկրտիչ Նաղաշի. ձեռ. 3050, 271բ] - Երազ
է եւ սուտ, եղբա՛րք, աշխարհիս բաներն ի նման (=լման), / ո՞ւր են թագաւորք, իշխանք,
/ պարոնայք եւ սուլթան ու խան... Ա՛յ ողորմելի Նաղաշ, / ջանք արա՛յ եւ գործէ
բարի, / զքոյ խրատըն դու լսէ՛, որ զայլոց ի գործ անկանի:
Տպ. Մկրտիչ
Նաղաշ, էջ 123, ձեռ. l:
42. 29բ-30ա ԽԲ. [Սէֆերի] Տաղ ազնիւ - Իրզակն ու մալն եղեր, / մարդոյն դէմ չի գայր / հոգոյս
առնողն որ գայ, / ես ինչպէ՞ս անեմ... Ես որ մօրէս ելայ մեռնելու համար, / լոյս
աշխարհիս վերայ կապեր է կամար, / Սէֆէրը կաղաչէ սուրբ Աստուածամայր, / հոգոյս առնողն եկեր,
ես ինչ՛՛:
43. 30բ-1ա ԽԳ. Տաղ գեղեցիկ - Աւրհնեալ
եւ փառաւորեալ ըսքանչելի զարմանք. / մարգարէքն, որ ասեն սրտիւ լիական...
Այսօր գայր ի վերուստ ձայն ահեղ գոչման, / յայտնապէս Սուրբ Հոգին հանգչէր ի
վրան, / նուրայ հախտէմէէն ճասայ տուր հախտան. / մակար քատըր շուտան այպար
ույիման:
44. 31ա ԽԴ. Տաղ ազնիւ - Աստը[ն]վորս օվ շինեաց իւր
տուր (=տուն), կամ հանգով սրտօվ ի վերայ / կամ եդաք քար ի քարի վերայ... ահայ
եկին Երուսաղէմ, որ գուշակեաց աստղըն նոցայ:
45. 31բ ԽԵ. Տաղ ազնիւ [յԱռաքել վարդապետէ. ձեռ.
2079, 361աբ] - Անմահ բնութիւն առի / եւ մահուս
օրօն մոռացայ... նորոգող հացին կենաց, / կերակրոց խոցից ցանկայց:
Տպ. Առաքել
Սիւնեցի եւ իր քերթուածները, էջ
283:
46. 32աբ ԽԶ. Տաղ ուրախութեան ազնիւ եւ պատուական [Գրիգորիսի Աղթամարցւոյ. ձեռ.
5668, 30ա] - Ծաղկունքն ասեն` հերիք արա՛յ,
/ քանի՞ կանչես վարդին վերայ... զի խոր սրտի սերն ընթացաւ, / ե՛լ ու գընա՛յ,
ե՛լ ու գընա՛յ, ի մեր բաղչիցն:
Տպ. Գրիգորիս
Աղթամարցի, XVI դ., ուսումնասիրութիւն, քննական բնագրեր եւ ծանօթագրութիւններ
Մ. Աւդալբէգեանի, Երեւան, 1963,
էջ 130, ձեռ. s:
47. 32բ-3բ ԽԷ. Տաղ ազնիւ ուրախութեան [Գրիգորիսի Աղթամարցւոյ. ձեռ.
7707, 26ա, ձեռ. 3751, 982ա] - Գարուն է բացվեր վարդն ի բաղչային
/ քաղցր եղանակէ բուլբուլն ու ղումրին... գինօվ եմ գինօվ, ցերեկն արեւօվ:
Տպ. Գրիգորիս
Աղթամարցի, էջ 238. այս ձեռագիրն օտագործուած չէ:
48. 33բ-4ա ԽԸ.
Տաղ ղարիբի - Իսգի (=հոգի), մի՛ ասեր ղարիբ, թէ չէ իմ սիրտս կարունի,
/ ղարիբն ի յօտար երկիր / ախամ խիստ դժուար կու լինի... սուրբքն քեզ եղբայր
շինէ՛, / զհրեշտակքն արա՛յ սիրելի:
Տպ. Մկրտիչ
Նաղաշ, աշխ. Էդ. Խոնդկարեանի, Երեւան, 1965, էջ 165, ձեռ. k:
49. 34աբ ԽԹ. Տաղ ազնիւ [Խաչատրոյ Թոխաթցւոյ. «ՂԱՉԱՏՈՒՐԷ»] - Ղէրէնֆիլ,
նէրգիզ, մէնէվշէ, սունբուլ / կանչեմ անդադար ես որպէս պուլբուլ... արժան
առնելով Յիսուսի տեսուն: Ամէն:
Տպ. Ուշ
միջնադարի հայ բանաստեղծութիւնը, I, էջ 576, ձեռ. S` «Տաղ ի Խաչատուր իրիցուէ
ասացեալ վասն ուրախութեան, երկու ազգ լեզուէ, խիստ ազնիւ»` համարում է`
«երկբայելի»:
50. 35ա-6բ Ծ. [Առաքելի Բաղիշեցւոյ] Տաղ Սուրբ Աստուածածնին
եւ Գաբրիէլ հրեշտակի - Ականջ դրէ՛ք բանիս, որ պատուական է... Ես Առաքեալ լցեալ
մերօք աշխարհի, / որ զբուլբուլն եւ զվարդն սակաւ գօվեցի... տրտմեցաւ դառնագի,
արտասվէր ուժգին, / զի ոչ եգիտ անդէն ըզիւր սիրելին:
Տպ. Առաքել
Բաղիշեցի, XV դ., ուսումնասիրութիւն, քննական բնագրեր եւ ծանօթագրութիւններ
Ա. Ղազինեանի, Երեւան, 1971, էջ 212. այս ձեռագիրն օգտագործուած չէ:
51. 36բ-9ա ԾԱ. Տաղ Խաչատուր վարդապետէ Կեչառացոյ ասացեալ - Յորժամ
եղեւ գարուն, / եկ բուլբուլն այգին / տեսեալ ըզթուփ վարթին / յունայն ի նմին...
չիչաքլարի տուրմիշ ղարանֆիլ իլէ:
Տպ. Ուշ
միջնադարի հայ բանաստեղծութիւնը, I, էջ, 185` «Խաչատուր Խարբերդարկացի,
Յարմարեալ բանս ուրախութեան ի Խաչատուր վարդապետէ Խարբերդցւոյ». տաղս թուրքերէնախառն
է, այս ձեռագիրն օգտագործուած չէ: Հմմտ. նաեւ Մ. Թ. Աւդալբէգեան, Խաչատուր
Կեչառեցի. XIII-XIV դդ., Երեւան, 1958, էջ 134:
52. 39աբ ԾԲ. [Ստեփաննոսի] Տաղ սիրոյ է գեղեցիկ - Նազլու տիլբար զալըմ քաֆիր թուխ աչվեր / յէր չես ի գար
օրիկ մի զիս հարցանէր... Խեւ Ստեփանոս, դու ըզքեզ խելօք կու կարծես,
/զբարին թողեր կամաւ, զչարն կու գործես, / զԱստուած թողիր, զանգէտ բոզըն կաղաչէս,
/ ահեղ դադաստանին օրըն կամաչէս:
Տպ. Ուշ
միջնադարի հայ բանաստեղծութիւնը, I, էջ 299, ձեռ. E. թուրքերէնախառն է:
53. 40աբ ԾԳ. [Մկրտչի] Տաղ սիրոյ - Սէրն սիրօվ պիտի գէմ չըպիտի ճորօվ / քեզ ասեմ, ինձ լսէ՛,
կարմիր ու ճերմակ... Ղարիբ Մկրտիչն զիւր
եարն գօվէր, / իւր սեւ աչվըներն նըմանի ծօվեր... բարակ մըջկունք ունիս, եար,
ճօճան թեվեր, քեզ ասեմ, ինձ լսէ՛, կարմիր
ու ճերմակ, / ես լալօվ շուռ կու գամ, դու ծիծաղելով:
Տպ. Ուշ
միջնադարի հայ բանաստեղծութիւնը, I, էջ 302. այս ձեռագիրն օգտագործուած
չէ:
54. 41աբ ԾԴ. [Ի Մինասէ] Տաղ սիրոյ - Գեղեցիկ
պատկեր կարմիր հագեր / նուռ ու խնծոր բերեմ քեզ` կե՛ր... հօտօվտ անուշ ես, մանուշակ,
/ այլ չեմ դիամանար. քո սիրոյդ համար:
Տպ. Ուշ
միջնադարի հայ բանաստեղծութիւնը, I, էջ 408, ձեռ. C` «Ի Մինասէ ասացեալ
Տաղ գեղեցիկ ուրախութեան»:
55. 41բ-2ա ԾԵ. Տաղ սիրոյ յուժ ազնիւ [Խեւ Կաֆացւոյ] - Յանկարծակի մէկ մի տեսայ, / բոլոր անձամբ զարհուրեցայ...
Խեւ Կաֆացուն հելքըն գնաց,
/ որ զայս սիրոյ բաներս ասաց, / աստէնս խնդաց անդէնն ի լաց. / մեղայ կասէ Քրիստոս
փառաց:
Տպ. Ուշ
միջնադարի հայ բանաստեղծութիւնը, I, էջ 315. այս ձեռագիրն օգտագործուած
չէ:
56. 42ա-3բ ԾԶ.
Տաղ
Գրիգորիոս կաթուղիկոսի է ասացեալ - Յետ գնալոյ
վարդին, եկ բուլբուլն այգին, / ետես թափուր զվրանն, / քաղ[ց]եցաւ հոգին...
որ զարդարեն լերինք եւ դաշտք / ամէն նորա, սարհայ / ի հոն ուրախ բուլբուլըն
կենայ:
Տպ. Գրիգորիս
Աղթամարցի, էջ 224, ձեռ. s:
57. 44ա ԾԷ. Տաղ գարնան [Կոստանդեայ Երզնկացւոյ] - Ահա
հոտըն գայր գարնան, / իւր տեսն երեւէր խնդման... զինչ մեզի չարկամներ որ կան,
/ յամէնքն ի յանդունդըս յանցան:
Տպ. Կոստանդին
Երզնկացի. Տաղեր, աշխ. Ա. Սրապեանի, Երեւան, 1962, էջ 153, ձեռ. d:
58. 44ա [Տաղ Կոստանդեայ Երզնկացւոյ] - Հոգի՛, իմ աչվերոյս
լոյս, / երբ իմ դիմացըն դու ելնուս... գօզալներու սութան դու ես, / ար՛, ե՛[կ]
դու իմ աչվերոյս լոյս:
Գրուած
է որպէս նախորդի տաղի շարունակութիւն: Տպ. Կոստանդին Երզնկացի. Տաղեր,
158, ձեռ. d:
59. 44բ ԾԸ. [Յովհաննիսի Թլկուրանցւոյ] Տաղ սիրոյ - Ար’ե՛կ,
ար’ե՛կ իմ խուփ սուրաթ, / փառք եւ պատիւ քոյ ստեղծողին / եդեմական դրախտէն
կուգաս, / օրհնեալ անուն քոյ նաղշողին... Խեւ 0վանէս Թուլկուրանցի. / փառաւորէ
զՀայր եւ զՈրդի, / աղվոր սուրաթն ի հող դառնայ, / ի հուրն անշէջ իւր սիրելին:
Տպ. Յովհաննէս
Թլկուրանցի. Տաղեր, աշխ.` Էմ. Պիվազեանի, Երեւան, 1960, էջ 119, ձեռ. F:
60. 44բ-5ա ԾԹ. [Յովհաննիսի Թլկուրանցւոյ] Տաղ ազնիւ - Տեսայ
պատկեր մի գեղեցիկ, / զերթ զարեգակն, որ լուս կու տայ, / տեսի աչեր զէտ զծօվեր, / ուներ
քան զամբու տարիեայ... Խեւ 0վանէս Թուլկուրանցի, / ցրվէ զխորուրդդ
դիվական, / հանէ ի սրտէտ սէր աշխարհիս, / օրհնէ զանեղ Բանն Էական:
Տպ. Յովհաննէս
Թլկուրանցի. Տաղեր, 122, ձեռ. F:
61. 45աբ Կ. [Յովհաննիսի Թլկուրանցւոյ] Տաղ սիրոյ - Արեւ նման շողշող կտան, / քանի սիրօվ զաչերտ ածես,
/ թէ կու յիշես ու թէ չիշես, / ես կու սիրեմ սրտովս ըզքեզ... Խեւ Յօվանէս Թուլթլուրանցի / զօրն
ի բուն ընդ այլ ասէս / զմարդն ի կրակն կու ծըքես. / դառնաս լնու ջուր անցանես:
Տպ. Յովհաննէս
Թլկուրանցի. Տաղեր, 125, ձեռ. F:
62. 45բ-6ա ԿԱ. Այլ տաղ Յօվանէսի - Աղէկ պատկեր
բոլոր եւ գեղեցիկ ես, / բերանդ շաքարով ի լի, անուշ լեզու ես... փետրօվտ սինամարգի
հաւու նման ես, / քաչանց տանէն բերած դու ինձ խիլայ ես:
Տպ. Յովհաննէս
Թլկուրանցի. Տաղեր, էջ 144, ձեռ. F:
63. 46աբ ԿԲ. Տաղ Յօվանէսի - Գէնայ պահար,
օլտու բահար, / այլվի կուտան սիրու խաբար... ձեզ աղաչեմ, օվ իմ եղբա՛րք,
/ կնոչ սիրուն մի տիրանաք, / որ Աստուծոյ լուսոյն զրկէ / եւ սատանի լինի եղբայր:
Տպ. Յովհաննէս
Թլկուրանցի. Տաղեր, էջ 157, ձեռ. F:
64. 46բ-7ա ԿԳ. [Նախոյ Մելիք Մարզվանցւոյ] Տաղ սիրոյ ի վերայ Մանանդ Խաթունիին - Այս
ինչ խաւար սիրու բաներ, / որ յանկասկած ինձ վառեցան... Մարզվանցիս է քեզ
ծառայ... Նայխոյ
Մելիքս ինգեայ հուրի... շուռ եկի շատ
մամլաքաթնի, /տեսա դուստր թագաւորի, / չկայ քեզի նման աղչիկ, / ոչ այլ մօրէ
պիտի ծընի:
Տպ. Ուշ
միջնադարի հայ բանաստեղծութիւնը, I, էջ 309, ձեռ. B. թուրքերենախառն է:
65. 47աբ ԿԴ. [Խեւ Կաֆացւոյ] Տաղ սիրոյ - Գեղեցիկ
պատկեր մաքուր / զիս երեր պահեցիր անդուր<ր>... Եւս առաւել Խեւ Կաֆացին / որ
ի քո սէրըտ վառեցիր:
Տպ. Ուշ
միջնադարի հայ բանաստեղծութիւնը, I, էջ 313, ձեռ. D:
66. 47բ ԿԵ. [Յովհաննիսի Թլկուրանցւոյ] Տաղ սիրոյ
է - Յանկարծակի մէկ մի տեսայ, /որ կու ցօղայր գունն երեսէն
... Խեւ Յօվանէս Թուլկուրանցի / խիստ
մի հանէր զոտքդ ի ծրէն / աղէկ սուրաթն երբ մեռանի, / ցամաքի գնայ գոյն երեսին:
Տպ. Յովհաննէս
Թլկուրանցի. Տաղեր, էջ 148-9, ձեռ. F:
67. 48աբ ԿԶ. Տաղ սիրոյ եւ յուժ ազնիւ - Յիմ եարն յիսնէ
զատեցին, / թառմեցայ զէտ վարդի տերեւ, / տարան յայլ երկիր հանին, /չի ցաթեց
իմ սիրտն այլ արեւ... այլ գայի ու կանկնէյի, / որ գայր եարս եւ տար ինձ բարեւ / բարեւ եւ հազար բարեւ
/ արեգակ եւ իմ լոյս արեւ:
68. 48բ-9ա ԿԷ. [Յովհաննիսի Թլկուրանցւոյ] Տաղ սիրոյ
եւ յուժ ազնիւ - Հանկուն այլ օ՞վ տեսեր զումրութ, / զպազիոն ակն ու ճուհար,
/ ինձ անկասկած ի դէմս ելաւ, / շունչըս քաղեցաւ, խելքս էառ... Խեւ 0հանէս Թուլկուրանցի / զօրն
ի բուն ընդ այլ մի՛ խօսիր, / հա՛ն ի սրտէտ սէր աշխարհիս, / Տէր չըտանի կամքտ ի
կատար:
Տպ. Յովհաննէս
Թլկուրանցի. Տաղեր, էջ 131, ձեռ. F:
69. 49աբ ԿԸ.
[Յովհաննիսի
Թլկուրանցւոյ] Տաղ սիրոյ եւ յուժ ազնիւ - Լոյս երեսաց
դէմ քոյ փափագ, / քաղաք խաթուն Չինումաչին, / թէ
տեսնու զվարսըն յԸնդուստան, / ընդ որ երթաս, հետըտ գոչին...
Խեւ 0հանէս
Թուլկուրանցին / քեզ
վայել է ծառայ խբտի, / բուլղար, չարքազ, հռոմ, լաչին:
Տպ. Յովհաննէս
Թլկուրանցի, Տաղեր, էջ 134, ձեռ. F:
70. 49բ [Տաղ Յովհաննիսի Թլկուրանցւոյ] - Թէ
մահըն չէր եւ կամ մեռնիլն, / ես ունիմ շատ բան հոգալու... Խեւ 0հանէս Թուլկուրանցի, / մի՛ դներ զքեզ
բիղծ բաներու / ամէն ոչինչ դատարկ բանի. անդէն համար ունիս տալու:
Գրուած
է իբրեւ շարունակութիւն նախորդի տաղի: Տպ. Յովհաննէս Թլկուրանցի. Տաղեր,
էջ 137, ձեռ. F:
71. 49բ ԿԹ. [Յովհաննիսի Թլկուրանցւոյ] Տաղ ազնիւ - Ես
ձեզ տեսայ սիրօվ նստած, / արեւ նման արեգական... Խեւ 0հանէս Թուլկուրանցի / զքեզ
գօվէ, ոսկէ տփունքն, / վահեմ, թէ հուրն այրեմ զհոգիս, / անշէջ ուտեն անքուն
որդունք:
Տպ. Յովհաննէս
Թլկուրանցի. Տաղեր, էջ 141, ձեռ. F:
72. 49բ-50ա Հ. Տաղ ազնիւ ի Յօվանէսի [Երզնկացւոյ. ձեռ. 7717, 220ա] - Այս
ինչ կրակ էր զիս երեց... Խեւ 0հանէսս` ես քեզ
ծառայ / դու իմ խոցոյս ջուր մ՛ի արայ, / թէ չէ հոգիս քակտու մեռայ, / իմ մեղքըս
քոյ վիզ կու մնայ:
Ա. Սրապեան,
Յովհաննէս Երզնկացի, ուսումնասիրութիւն եւ բնագրեր, Երեւան, 1958, էջ
163, ձեռ. a: Տե՛ս նաեւ [Յովհաննէս եւ Աշայ]. - Աս. Մնացականեան. Հայկական
միջնադարեան ժողովրդական երգեր, Երեւան, 1956, էջ 183, ձեռ. D, Յովհաննէս
Թլկուրանցի. Տաղեր, էջ 226:
73. 50աբ ՀԱ. [Յովհաննիսի Թլկուրանցւոյ] Տաղ գարնան ազնիւ - Անսկիզբն եւ անսահման / Անտանելի եւ անթարքման...
կակղացան ծառոց ոստունք, / մէկ հետ մէկի մրկունք հասան:
Տպ. Յովհաննէս
Թլկուրանցի. Տաղեր, էջ 164, ձեռ. F:
74. 50բ-1ա ՀԲ. [Կիրակոսի երիցու] Տաղ ազնիւ ի վերայ
գօզալի - Կեօզէլ մի ես յերեկ տեսի / ի քաղաքն ի յԱնկիւրեայ, / թագաւոր
մի խնդիր ելաւ / Մօսկօֆայ, ի Փորթոկալայ... Ասէ
Կիրակոս երեց / թէ Ֆուրսանդ
ըստեղծօղըն տայ:
75. 51աբ ՀԳ.
[Մուրադ
Խիկարի] Տաղ գարնան եւ ազնիւ - Մարտն կու գայ
ծաղկըներօվ, / երկնից հաւերն կարդալով... ի յԱստուծոյ փառաւորին, / յորժամ
հայոց զատիկըն:
Տպ. Ուշ
միջնադարի հայ բանաստեղծութիւնը, I, էջ 353, ձեռ. U:
76. 51բ-2ա ՀԴ. Տաղ ուրախութեան - Յայտ վայրի
լեռնէտ ի վար / ջուր մի շինուց մէջն անցանի, հա՜յ. / թուհ մանուկ մի դուրս ելեր,
/ զձեռքն ու զերեսըն լւացեր, հա՜յ. / լւացեր, հա՜յ լւացեր... հարնու ըզթանն,
կարաք հանէ. / կարաքն մեղրօվ խիստ պիտանի հայս:
Տպ. Աս.
Մնացականեան. Հայկական միջնադարեան ժողովրդական երգեր, էջ 152-4, ձեռ.
E` «Տաղ ջրի վերայ է ասացեալ»:
77. 52աբ ՀԵ. [Մարտիրոսի Ղարահիսարցւոյ] Տաղ ուրախութեան («Ա-Ք») - Աստուած [զ]այս տունըս շէն պահէ, / բազում բարիօք
զինք զարդարէ... Քեզ` Մարտիրոս յետին
կասէ, / փանոս սիրօվ մեզ կընդունէ. / Աստուած [զ]այս աու՛՛ (=տունս):
Տպ. Ուշ
միջնադարի հայ բանաստեղծութիւնը, I, էջ 155, ձեռ. J` «Մարտիրոս Խարասարցի.
Տաղ եւ օրհնութիւն տան եւ ուրախութեան»:
78. 52բ-3բ ՀԶ. Տաղ վասն ղարիբի կենաց եւ մահու, ասացեալ տեառն Ներսէս
վարդապետի -Ղարիբն յորժամ արար խորհուրդ գնալոյ, / տրտմեցաւ դառնագին
վասն ելանելոյ... որպէս մեծըն Յակոբ, զոր Մօվսէս պատմէ:
Տպ. Ուշ
միջնադարի հայ բանաստեղծութիւնը, II, (XVI-XVII դդ.), աշխ. Յ. Սահակեանի,
Երեւան, 1987, էջ 54 ձեռ. C` «Ներսէս Անձնապատցի. Տաղ Ներսէս վարդապետէ,
որ հանգուցեալ է ի Խրիմ Աստուածածին», նաեւ` Մկրտիչ Նաղաշ, աշխ. Էդ. Խոնդկարեանի,
Երեւան, 1965, էջ 177. էջ 232, ծնթ.` համարում է Մկրտիչ Նաղաշի «Աստուծոյ մարդասիրին
փառք...» տաղի մի տարբերակ:
- 54ա-5բ Ցանկ փոքրիկ տաղարանիս - Ա. Ողջոյն ընդ քեզ Մարիամ... ՀԶ. Ղարիբն
յորժամ արար խորհուրդ գնալոյ:
Բ. 1. 56ա-8բ Այս են շարականքն, զոր պարտ է ասել զկնի
տաղիցն - Նահապետացն Աբրա[համու]. Առաքի հրեշտակապետն...
2. 58բ-84ա Այբ Բենի վերայ է սոքայ - Այսօր զւարջացեալ ցնծայ եկեղեցի...
Ունի` 59բ Ձ. Եւ զայս Սուրբ Յակոբայ տօնին ասա՛յ - Որ
զկրտսեր ծնեալ որդին...
59բ ՃՂ. Դաւիթ մարգարէին է երկս այս - Որ զԴաւիթ յԵսսէածին...
60ա Սրբոյն Ներսեսի Շնորհալոյ - Սուրբ Երջանիկ տէրըդ Ներսէս...
60ա Ծնընդեան եւ Տեառնընդառաջին - Բանդ ի մսուրըն
անբանին...
60ա Տեառնընդառաջին - Ըստ նախահարցըն թլփատի...
60բ Մկրտութեանն Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի - Յայնժամ
իսկ գայ ի Յորդանան...
60բ Այլակերպութեանն Քրիստոսի - Հանէ ի լեառն առանձին...
60բ Յարութեանն է երգս այս
ա. Ձայն աւետեաց կանանցն երգէր...
բ. Ոչ արգելեաց վէմն երկրաւոր...
61ա Յարութեան Քրիստոսի - Ի նոր եւ կոյս գերեզմանին...
61ա Համբարձման Քրիստոսի
ա. Որ ի լրման քառասնեկին...
բ. Հանէ զնոսա ի Բեթանիայ...
61բ Հոգոյն Սրբոյ Գալստեան - Որ յիսներեակ յոբելինին...
61բ Սուրբ Խաչին է երգս - Յորժամ նշան քոյ Սուրբ Խաչին...
61բ Ճգնաւորաց է երգս - Ճգնաւորօքն անապատին...
61բ Չորս աւետարանչացն - Մարդն
քատակ Մատթէոսին...
62ա Տաղ Հոգոյն Սրբոյ - Ի
մշտահոս սուրբ աղբերէդ...
62բ Տաղ Ծննդեան Քրիստոսի - Անհամեմատ
եւ անսահման եղանակաւ...
63ա Տաղ Աստուածածնի - Մայր
ցանկալի, հիանալի, յոյժ տենչալի, աննման...
63բ Տաղ Սուրբ Աստուածածնայ - Ի քէն աղերսեմք,
արտասուօք հայցեմք...
64ա Տաղ զբօսանաց - Յաւուր միում, որ էր մեզ նոր կիւրակի...
Տպ. Տաղ
վասն ուրախութեան մարդկան, ի Սուքիասէ... (Ուշ միջնադարի հայ բանաստեղծութիւնը,
II, էջ 442):
64բ Տաղ ազնիւ ի դէմս Քրիստոսի - Խանդակաթ
եմ...
65աբ (այլ ձեռքով) Ի Բաղդասար դպրէ - Սիրամարգիդ
սիրովն եղէ սիրահար...
80բ-1ա [Անխորագիր] - Մնացիր անձն
իմ խղճալի ի բազմութեանց լեալ ի բաց...
82բ Մեղեդի. Այս ներքի երեք մէկ գոյն է - Յարեաւ
Փրկիչն աշխարհի...
83ա (այլ
ձեռքով) Տաճկեւար աշխարհ ամենայն - Ճեկունի
ալէմ, հէպ պանա պախքըպ... վէատիլ հաքիմ, րապպիմ րա:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
21ա Եւ որք հանդիպիք, զմեղաւորս միօվ Հայր մերիւ յիշեսջիք,
եւ դուք յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ. ամէն:
53բ Երգօղք տաղիս յայ[ս]միկ եղբայրք քաղցրաձայն / Այլ
եւ աստուածասէրք լսօղք միաբան / Յուսօվ ի ձէնձ հայցեմ վասըն զիս յիշման /
Պանդըխրամաշ Մկըրտիչըս ձերում ծառայն*:
Ի թւականիս Հայոց որ հազար ամի / Երկուհարիւր իսուն
եւ եօթն (1808) եւս յարաբարթի, ի Սեբտեմբեր ամսոյ կսան եւ հնգի / Սակաւ բանըս գրեցաւ ի Մկրտըչի / Ի ժամ պանդըխտութեանն
Բայեազիդ երկրի / Տէրն առաջնորդէ նաւահանգստի. ամէն, վերջ:
Ի յայգոյն անմահութեանն Եդեմայ. ճաշակեցին դասք առաքելոց,
բաժակ կենաց քոց Տէր եւ մեզ արբուցին:
* Այս
քառատողը ՀԶ. տաղի վերջին տունն է, յարմարեցուած գրչի անուանը:
1991
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
|
ԺԵ. դար |
ԹԵՐԹ` 344. չգրուած 1ա-2ա, 181բ,
308բ, 316բ-7բ, 342բ-3ա, 344բ: ՊՐԱԿ` Ա-ԺԹx16 (Ա 19, Ե 25)+28: ՆԻՒԹ` թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 12,8x8,2: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (9,5-6): ԳԻՐ` բոլորգիր (նմուշ` 129բ): ՏՈՂ` 25: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, հանգուցային
զարդաշրջանակներով, Ա. փեղկի կենտրոնում խաչաձեւ դասաւորութեամբ, Բ.
փեղկի` ուղղանկիւն, անկիւնազարդերով, բոլորակներով, դռնակով. միջուկը`
տախտակ, Ա. աստառը` կարմիր կտաւ, Բ.` կապոյտ շերտաւոր կտաւ եւ կարմիր մետաքս:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Ճակատազարդ` 182ա 297ա: Լուսանցազարդ` թռչուն, բուսական: Զարդագիր`
թռչուն, հանգուցային: Գոյներ` կարմիր (խորագիրը եւ գլխագիրը չգրուած`
76աբ, զարդագրերը չլրացրած` 320բ-341ա):
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - Աւետարան Ղուկասու, Զ. 47-49, Է. 1-2: ԺԱ-ԺԲ. դդ: 2 (Ա-Բ) + 2 (Գ-Դ),
ստացուած մէկ ամբողջական թերթի ընդերկայնակի եւ ընդլայնակի հատումով
ու երկտակումով: Մագաղաթ, 12,5x7,5 երկսիւնի մի սիւնը (Գաբ` 8,5x8, Աա-Բբ`
15x7,5), բոլորգիծ երկաթագիր (նմուշ` Գա), 5-6 տող: Կարդալ` Գա, Բա, Աբ, Գբ,
Բբ, Աա «[Եւ] առնէ զնոսա, ցուցից ձեզ... հարիւրա[պետի] ուրում[ն ծառայ]»:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
խոնաւութուն տեսած, կազմի կաշին տեղ-տեղ պոկուած, ցեցի անցքեր. նորոգուած
ԺԷ. դարում (1630ին), նաեւ` Ի. դարում (մէջքի ստորին մասի կաշին նոր, 1-5,
7, 19, 21, 307-347 թերթերի եզրերն ամացրած):
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
- 3ա-4բ [Ցանկ մատենիս] - Այս ինչ է ի Բ[նաբանն նորին] նախ... Վասն բուսոց եւ կենդանեաց
չորս են խնամ /// (թափուած):
Ա. 5ա-18բ [Գրիգորի Տաթեւացւոյ Համառօտ տեսութիւն ի գիրս Պորփիւրի]
Տե՛ս
ձեռ. 623 Գ, 192բ-206բ: ա/5աբ (///(սկ. թերի, թերթ ընկած) Երեք է խորագոյն խնդիր):
բ/5բ-7ա: գ/7ա-9բ: դ/9բ-10բ: ե/10բ-2ա: զ/12ա-3ա: է/13ա-4բ: ը/14բ-8բ:
Բ. 18բ-70ա Նորին Գրիգորի Լուծմունք համառօտ ի
տեսութիւնն Դաւթի
Տե՛ս
ձեռ. 623 Գ, 206բ-47բ: ա/18բ-20բ: բ/20բ-1բ: գ/21բ-3ա: դ/23ա-4ա: ե/24ա-5բ: զ/25բ-8ա:
է/28ա-9ա: ը/29աբ: թ/29բ-30բ: ժ/30բ-2բ: ժա/32բ-3բ: ժբ/33բ-5ա: ժգ/35ա-6ա: ժդ/36ա-7ա:
ժե/37ա-8բ: ժզ/38բ-9բ: ժէ/39բ-41բ: ժը/41բ-3բ: ժթ/43բ-5ա: ի/45ա-6բ: իա/46բ-8ա: իբ/48ա-9բ:
իգ/49բ-50ա: իդ/50ա-2բ: իե/52բ-4բ: իզ/54բ-6ա: իէ/56ա-7բ: իը/57բ-60ա: իթ/60բ-70ա
70ա [Գրառաջ] - «Անծախելի շնորհացն Աստուծոյ մաքուր շտեմարան /
նորին իմաստութեան բանին արժանաւոր ընդունարան/ խորոց Սրբոյ Հոգոյն ստուգապէս
թարքման, / արագակիր դպիր,
լեզու, ձեռն եւ գործարան /յորովայնէ ծնուցեալ, եւ նախքան զարտաքսողութունն
սրբեալ, / ընտրեալ գերամբարձ եւ բարձրապատիւ անաղտ հայելի / եւ ակն արեւու
եւ ամենայն գովութեանց արժանաւոր:
Գ. 70բ-4բ Դաւթի փիլիսոփայի Առածք հինգ
Տե՛ս
ձեռ. 464, 184ա-7բ: ա/70բ-1բ: բ/71բ-2ա: գ/72աբ: դ/72բ-4ա: ե/74աբ:
Դ. 74բ-6ա Նորին վասն բաժանման - Ամենայն, որ միանգամ բաժանեալ...
Ե. 1. 76ա-178բ Եռամեծին Յոհաննու Հայոց փիլիսոփայի
եւ վարդապետի հաւաքումն համառօտ վերլուծութեան Ստորոգութեանցն Արիստոտէլի,
ի Գրիգորէ աշակերտէ
Տե՛ս
ձեռ. 1648, 4ա-85բ: Սակաւուք ստորոգութեան գիրս/76աբ (խորագիրը 79բ, ստ. լս.):
Այս ինչ է գիրս ստորգութեանց/77ա-9բ: [Յաղագս ստորոգութեան] /80ա-90բ: ա/90բ-103ա:
բ/103ա-14բ: գ/114բ-25ա: դ/125ա-42ա: ե/142ա-3ա: զ/143ա-63բ: է/163բ-8ա: ը/168բ-72ա:
թ/172ա-5ա: ժ/175ա-8բ:
Զ. 2. 178բ-95ա [Նորին Յովհաննու Որոտնեցոյ Համառաւտ
լուծմունք Պերիարմենիաս գրոցն, ի Գրիգորէ աշակերտէ]
Տե՛ս
ձեռ. 1648, 85բ-179բ: Այս ինչ է ի Լուծմունս Պերիարմենիաս գրոցն / 178բ-81ա: [Նխդր]
/182ա-91բ: ա/191բ-7բ: բ/197բ-202ա: գ/202ա-94բ: 247ա Ի ստորին լուսանցս այլ ձեռք`
«Այս աւելի է այն կողմն դարձու» (նկատի ունի թ. 247աբ բովանդակութիւնը):
Յիշատակարան/294բ-5ա: Ունի յաւելուած հատուած. նաեւ աւարտը տարբեր`
Որ եւ մաղխթեմ զգաղափարօղսդ`
գրել զսակաւ յիշատակս, զի եւ դուք գրեսջիք ի դպրութեան կենաց. ամէն: Այլ եւ
զհամշիրակն եղբայրն` զԳէորգ վարդապետն Եզնկացի, որ աշխատեցաւ
սրբագրելով զսա, յիշեսջիք ի Տէր, աղաչեմ:
Ո՛վ եղբայր,
թէ քո գինոյ ես սիրելի / կամ այլ հիւթոյ ըստ աշխարհի, / այս բանքս չեն քեզ պիտանի,
/ մի՛ աշխատիր զուր եւ սնոտի, / այլ դի՛ր ի բաց ու առ զըմելին, / սփոփեա՛ զոտուիտ
ի յանկողին: / Բայց թէ ախորժես մտաւոր / թափեա՛ ի քէն զհոգաղցաւոր, / եւ սրբասրտիւ
անկեղծաւոր, / մխեա՛ յիմաստս հոգեւոր:
Է. 295բ-308ա [Գրիգորի Տաթեւացւոյ Լուծմունք Առաքինութեանցն
Արիստոտէլի]
- 296աբ Այս ինչ է ի Լուծմուն[ս] Առաքինութեանց - Նախ` կարգն
յետ Աշխարհաց գրոց... Եւ թէ որպէս ետ մեզ: Այսքան առ այս:
297ա-308ա [Ն]որին Գրիգորի աշակերտի Յոհանու մեծի Համառօտ լուծումն Առաքինութեանցն
Արիստոտէլի - [Բան]. Զի յետ Աշխ[ար]հաց գրոց: Լուծմունք. Աստ կարգէ վասն
չորից... տեսութիւն բարոյական, տնտեսական եւ քաղաքական առաքինութեանց:
Ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որում
փառք եւ գովութիւն եւ բարեբանութիւն, ընդ Հօր իւրում եւ ամենասուրբ Հոգոյն.
այժմ եւ յաւիտեանս. ամէն. ամէն:
Ը. 309ա-16ա Այս է Արիստոտէլի իմաստասիրութեան
ծառն, որ ցուցանէ, թէ սոյնպէս գտաւ ըստ կարգի առաջնոցն - Գործնական, տեսական իմաստասիրութիւն... (բոլորակներ):
Թ. 318ա-28բ Նորին Գրիգորի` աշակերտի Յոհաննու
Որոտնեցոյ, Լուծումն համառաւտ դժուարիմաց բանից ի գիրս գրչութեան, որ յԱռիստակիսէ
հեռետորէ
Տե՛ս
ձեռ. 267, 444ա-55ա: ա/318ա-20բ: բ/320բ-1բ: գ/321բ-2բ: դ/322բ-3ա: ե/323աբ: զ/323բ-4ա:
է/324աբ: ը/324բ: թ/324բ-5ա: ժ/325աբ: ժա/325բ-8բ:
Ժ. 328բ - [Ն]որին Գրիգորի աշակերտի Յոհաննու
Որոտնեցւոյ Լուծումն համառաւտ ի խրատ գրչութեան Գէորգեայ վարդապետի, զոր
նախ խնդրեալ էր ի նմանէ Կոստանտեայ գրչի եւ ապա Գոյներիցանց Ստեփանոսի
Տե՛ս
ձեռ. 267, 429ա-44ա: ա/328բ-9ա: բ/329ա-38բ: գ/339ա-40բ: դ/340բ-1ա: ե/341ա-2ա
(... յաշակերտաց սրբոց քահանայիցն /// (չշարունակած):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
344ա Շնորհիւ
Տեառն եւ ողորմութեամբ նորին վերստին նորոգեցաւ եւ կազմեցաւ յոգիաբուխ
աստուածային մատեանս այս Արտաքին գրոց լուծմունքս, ի թուականի Հայոց ՌՀԹ.
(1630) ամի, ի գեւղս Կարմունճ, ընդ հովանեաւ Սուրբ Աստուածածնին եւ Սուրբ Կարապետին, ի յառաջնորդութեանն
այսմ նահանգի տէր Յոհանէս քաջ րաբունապետի
եւ աստուածաբան վարդապետի, որ եւ ըստացաւ զսա իւրն յիշատակ բարի եւ ետ
վերստին նորոգել եւ կազմել յիշատակ իւրն եւ ծնաւղացն, հօրն` տէր Յովանէս ծերունի պատուական
քահանային եւ մօրն մահ[դ]ասի Զմրութին եւ այլ ամենայն
ազգատոհմիցն եւ աշակերտել բանի սպասաւորացն. ամէն: Արդ, որք հանդիպիք
յայսմ տառի կարդալով կամ գաղափար առնելով, աղաչեմ յիշել ի Քրիստոս զ[յ]իշման արժանին զՅոհաննէս քաջ րաբունին
իմ, հանդերձ հոգեւոր եւ մարմնաւոր ծնօղիւքն, եւ դուք յիշողքդ աւրհնեալ լինիք
ի Քրիստոսէ Աստուծոյ մերոյ, որ է աւրհնեալ
յաւիտեանս. ամէն: Ընդ նմին եւ զիս` զանարժանս զՍարգ[իս] կրաւնաւորս,
հանդերձ հոգեւոր եւ մարմնաւոր ծնաւղիւքս, յիշել ի Քրիստոս եւ մեղաց թողութիւն հայցել, որոյ հարկեալ ի հրամանէ
նորին, յանձն առեալ նորոգ[ե]ցի եւ կազմեցի` յիշատակ Յոհանէս աստուածաբան
վարդապետին, հօրն` տէր Յովանէս քահանային, եւ մօրն` մահդասի
Զմրութին եւ դուք`
յիշողքդ եւ մեք` յիշեցողքս յիշեալ լինիմք ի Քրիստոսէ Աստուծոյ մերոյ, որ
է աւրհնեալ. յաւիտեանս. ամէն:
Տե՛ս
ԺԷ. դ. յիշ-ք, Բ., էջ 373-4:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 2բ «Պորփիւր»:
3ա վր. լս. «Բոլորգիր արտաքին գրոց լուծմունքն», ստ. լս. «Պորփիւր»:
ՆՇՈՒՄ` 1ա «ԺԶ. Մ[եսրոպ]
եպիս[կոպոս]»:
1992
ՍԻՄԷՈՆ
ՎԱՐԴԱՊԵՏ ՋՈՒՂԱՅԵՑԻ, ՀԱՄԱՌ0Տ ՀԱՒԱՔՈՒՄՆ ՏՐԱՄԱԲԱՆՈՒԹԵԱՆ
|
ՌՃԼ. - 1681 |
ԳՐԻՉ` Կիրակոս երեց: ՍՏԱՑՈՂ` պարոն Նազար:
ԹԵՐԹ` 158. չգրուած 2բ-3բ, 152բ-8բ:
ՊՐԱԿ` 2+ Ա-ԺԳx12: ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով`
խաչ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 16x10,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (9,5x6): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 98ա): ՏՈՂ` 19. գծումներ` ճնշումով, գրադաշտի սահմանագծերը` մուգ կարմիր: ԿԱԶՄ` սեւ կաշի, աստառ` ծաղկաթուղթ, Բ. փեղկը` ներսից գրպանով կանաչ կաշի:
ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 2 (սկ), սպիտակ թուղթ, լուսագծերով, լուսադրոշմով`
սիրտ` մէջը` M, H, հիմքում խաչուած, երկու կողմից բարձրացող ճիւղերով. հաշուած
թերթաքանակի մէջ (թ. 1-2):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Կիսախորան` 4ա: Ճակատազարդ` 59բ, 84ա: Լուսանցազարդ` բուսական,
թռչնային: Զարդագիր` թռչուն, ձուկն: Խորագիր` մուգ եւ բաց կարմիր, կապոյտ: Գոյներ`
կարմիր, կապոյտ, նարնջի, վարդագոյն:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշին թեթեւակի մաշուած, գրադաշտը գունափոխուած, ներկն արտատպուած
հանդիպակաց էջին` 3բ, թ. 15-38` անկանոն եզրագծով (15x10,5):
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 4ա-152ա Սիմէոնի վարդապետի Ջուղայեցւոյ արարեալ
զտրամաբանութեան հաւաքմունս սեռի, որ զյոլովից ստորոգեալ
Տե՛ս
ձեռ. 664, 101ա-57բ: [Նախ.]/4ա-5ա: ա/5բ-59ա: բ/59ա-83բ: գ/83բ-152ա:
Ունի
գրչի բնագրային լրացումներ եւ սրբագրումներ:
Բ. 1ա-2ա ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ. ԺԸ. դ.
1. ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՂ Ա.
1ա Ոտանաւոր սակս պահելոյ ի միտս զերիս հակադարձութիւնսն
Հակադարձութիւնն
սեպհական
Է՛ յըստ բոլորէ
բացասական,
Եւ այն որ կոչի
նոյնական,
Է՛ յըստ մասնէ
ստորադասական,
Իսկ որ ասի տարբիրական
Է՛ յըստ բոլորէ
եւ յըստ մասնէ,
Եւ երկուքն ըստորադասական:
2ա Ոտանաւոր սակս Միջնոյ սահմանին, որ է ի ձեւսն հաւաքաբանութեան
Ունկնդիր լե՛ր
բանիս խրատողականի`
Մըտասութիւն
վասըն զոր աստ գըրեցի,
Թէ սահմանըն
միջին, որ եւ նոյն կոչի,
Ի մէջ երից ձեւոցն
իբր արդեօք վարի,
Քանզի ընդ ձեւոջըն
որ նախկին ասի,
Սահմանն միջին
կամ նոյնն այսպէս բաղդադրի:
Ի մեծ նախադասութեանն
ենթակայի
Եւ ի մէջ փոքըրկանըն
ըստորոգի:
Այլ յերկրորդում
ձեւոջն ոչ է այսպիսի,
Զի եւ ներկոսեանըն
ստորոգեալ լինի:
Իսկ ի ձեւումն
երրորդ` յայսց զանազանի,
Զի յերկառաջարկութեանսն
ենթակայի:
Բայց յորժամ
լուիցիս զսահմանըն միջին,
Մի՛ միայն կարծիցես
զսեռն կամ զկենդանին,
Զի զոր ախորժեսցէ
կամք տրամաբանին,
Ըզնա առեալ
դիցէ ի տեղի նորին:
2. ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՂ Բ.
1ա [Ասացուած] - Ասէ Սենեքայ, եթէ
ունէի ես զմի յոտից իմոց ի խորափտին, տակաւին ջանայի ուսանիլ:
3. ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՂ Գ.
1բ Ի պատմութենէն Յովսեպոսի` յերկու հատորն, յինն պրակոջն, բան վասն
Քրիստոսի - Այսու
ժամանակաւ էր այր իմաստուն` անուանեալն Յիսուս: Եւ եթէ արժան էր մեզ այր
կոչել զնա, զի էր այր սքանչելագործ եւ ուսուցիչ այնոցիկ, որք յօժարութեամբ
ընդունին զճշմարտութիւնն: Եւ զբազումս ի հրէից անտի եւ ի հեթանոսաց, զաշակերտս
ունէր. Քրիստոսն իսկ է նա: Զոր
չարախօսեալ իշխանաց ազգին մերոյ, Պիղատոս ետ զնա
ի պատիժ խաչի: Սակայն այնոքիկ որք ի սկզբանէ սիրեցին զնա, ո՛չ դադարեցին
ի սիրոյ անտի նորա, զի երեւեցաւ նոցա յետ երից աւուրց միւսանգամ կենդանի,
այսինքն` մարգարէքն Աստուծոյ զայս եւ այլ բազում սքանչելիս` զնմանէ խօսեցան
նախ: Եւ մինչեւ ցայսօր ժամանակի ոչ նուազին ժողովուրդք քրիստոնէից, որք
ի նմանէ անուանեալ են:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
152ա Աւարտեցաւ
Տրամաբանութիւնս ձեռամբ յոգնամեղ անարհեստի` սուտանուն Կիրակոս իրիցու, ի
վայելումն պարոն Նազարին* Տէր Աստուած զինքն ընդ երկայն
աւուրս պահեսցէ եւ ի ձեռաց սատանայէ եւ յետ աստեացս զերկնից արքայութեանն
արասցէ արժանի: Գրեցաւ ի թվին Հայկայզան սեռի ՌՃԼ. (1681) ամի, տրէի յամսեանն,
ԻԸ, եւ Քրիստոսի մարդասիրին փառք յաւիտեանս. ամէն:
* Սկզբնապէս
գրուածը հետագայում փորձել են աղաւաղել եւ դարձրել են` «Նաղտին»:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 3բ, 59ա,
158բ սեւով, ուղղանկիւն, կապգիր. «ՔԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ ՅԱԿՈԲ ՎԱՐԴԱՊԵՏ. ՌՃՁԴ.
(1735)»:
1993
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
(Բաղկացած է
2 տարբեր ձեռագրերից)
ԹԵՐԹ` 215: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 14,2x10: ԿԱԶՄ` տպարանային, դրոշմազարդ շագանակագոյն
կաշի, զարդաշրջանակներով, անկիւնազարդերով, կենտրոնում խաչաձեւ դասաւորութեամբ
4 բուսազարդ. միջուկը` տախտակ. աստառը` թուղթ. լուսանցակողերը` մուգ կարմիր:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի եզրերը մաշուած, մէջքի վերին ձախ անկիւնը ճաքած, կապիչներն ու գամերն
ընկած. խոնաւութեան եւ ցեցի հետքեր, գրադաշտը գունափոխուած, լուսանցակողերը
գունաթափ. ի մի տփի կազմած երկու ձեռագիր է, միաւորողի ձեռքով յաւելագրուած
է` 11ա-16բ, 198ա-215ա.` ԺԸ. դարում աւելացուած` թ. 2-6, 192-7:
ՁԵՌԱԳԻՐ Ա.
|
ԺԸ. դար |
ԳՐԻՉ` Անանուն Ա. (1աբ, 6ա, 7ա-10բ),
Անանուն Բ. (17ա-23բ), Անանուն Գ. (24ա-58ա), Անանուն Դ. (58բ-96ա) Անանուն
Ե. (96բ-103բ):
ԹԵՐԹ` 103 (1-103): ՊՐԱԿ` 2x6+4+Ա-ԺԱx8 (Ա 7): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով`
անընկալելի: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 14,2x10: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (10,5-11x6,5-7): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշք Ա` 9ա, Բ` 22ա, Գ` 46բ, Դ` 76ա, Ե` 99բ): ՏՈՂ` 14-15 (17ա-55բ), 17-21 (56ա-96բ), 25 (97ա-103բ). գծումներ ճնշումով,
գրադաշտի սահմանագծերը կանաչ, կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Ճակատազարդ` 1ա: Զարդագիր` թռչուն, հանգուցային: Խորագիրք` մուգ
եւ բաց կարմիր, կապոյտ, կանաչ: Գոյներ` կարմիր, կապոյտ, ճերմակ, մանուշակագոյն,
սեւ, ոսկի:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. խոնաւութեան
եւ ցեցի հետքեր, գրադաշտը գունափոխուած, լուսանցակողերը գունաթափ, թ.
215` կէսից վար պոկուած, ընկած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1աբ Համառօտ հա[ւա]քումն Տրամաբանութեանս,
արարեալ ի Սիմէօնէ քաջ րաբունապետէ Ջուղա[յէ]ցւոյ Յաղագս տրամաբանութեան (ձեռ. 664, 101ա-57բ) - Ի սկզբան Տրամաբանութեանս պարտ է
փոքր ինչ ասել հարցմանէն... եւ որպիսի ինչ են, որք ասին զայնցանէ, որոց գոլն
/// (չշարունակուած):
Բ. 6աբ [Մանունք]
1. 6ա Եսայի (լս.) - Երկինք աթոռ իմ են, եւ յերկիրս պատուանդան ոտից
իմոց, ո՞րպիսի տուն շինիցէք ինձ կամ ո՞րպիսի ինչ է այն տեղին հանգստեան իմոյ
(Եսայի, ԿԶ. 1):
2. 6ա Նորին (լս.) - Ես ո՞
հանգեայց /// (չշարունակած) (տե՛ս Եսայի, ԺԶ. 42):
Գ. ա. 7ա-10ա Մեկնութիւն քերականութեան Սիմէօնի
եւ Հոմերոսի, երկասիրեալ յումեմէ Ստեփաննոս տրուպ վարդապետէ, ըստ խնդրոյ
համբակագունից վարժասիրաց - Նախ արժան է գիտել, թէ քանիք
են խնդիրք շարագրութեանց...
բ. 10աբ Յաղագս սահմանի քերականութեան, որ
է յեղանակ վարդապետութեան. առաջին մասն - Հարց. Զի՞նչ է սահման քերականութեան: Պատասխանի. Քերականութիւն
է... ապացոյց քերականութեան են ամենայն քեր[թ]օղք /// (չարունակուած):
10ա`
գրուած է այլ ձեռքով:
Դ. 17ա-103բ Սիմէօնի վարդապետի Ջուղայեցւոյ արարեալ
Քերականութիւն ըստ լեզուի մերում հայկազանց
Տե՛ս
ձեռ. 1984, 115ա-62բ: [Նխ.]/17ա-71ա: 1/17ա: ա/17ա-8բ: բ/18բ: գ/18բ-9բ: դ/19բ-20ա:
ե/20ա-1ա: զ/21ա (ստ. լս.): է/21աբ: ը/21բ-41ա: թ/41ա-59ա: ժ/59ա-61ա: ժա/61բ-3բ: ժբ/63բ-5ա:
ժգ/65աբ: ժդ/65բ-8բ: ժե/69ա-71ա: 2/71ա-103բ: ա/71ա-4ա: բ/74ա-5ա: գ/75ա: դ/75ա-98բ:
ե/98բ-103բ:
103ա
գրչից (բոլորգիր. լս.)` «Եթէ կամիս ի կեանս յաւիտենականս. վասն որոյ գրեալ
է». ունի Գրչի բնագրային լրացումներ եւ սրբագրումներ:
Ե. ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ
ԺԸ. դ.
2ա-5բ [Հատուած իմաստասիրական] Յաղագս յանհատէ - Անհատ
է որոց յատկութիւնքն յաւելուն... եւ սպիտակին հարանուանք:
Ունի` 2ա Յաղագս
հոմանուան: Յաղագս փաղանուան: 2աբ Յաղագս դասանուան: 2բ Յաղագս յարանուան:
2բ-3բ Յաղագս ենթացուցական. Ստորոգութիւն: 3բ Յաղագս նախկին գոյացութեան:
3բ-4ա Յաղագս հետեւմանց գոյացութեանն: 4աբ Յաղագս քանակի: 4բ Յաղագս հետ[եւ]ման
քանակին: 4բ-5ա Յաղագս առնչի - Առինչ է, որոյ գոլն վերաբերի...: 5ա Յաղագս
հետ[եւ]ման առնչին: 5աբ Յաղագս որակի եւ որակութեան: 5բ Յաղագս հետեւման
որակին:
ՁԵՌԱԳԻՐ Բ.
|
[ՌՃՁ.
- 1731ից առաջ] |
ԹԵՐԹ` 112 (104-215): ՊՐԱԿ` Ա-ԺԱx8 (Ե 7) +11 (1+6+4) +8+1+4+1: ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով` ողկոյզ, զինանշան: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 14,2x10: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (10,5-11x6,6-7): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ 158բ): ՏՈՂ` 19-20. գծումներ ճնշումով, գրադաշտի
սահմանագծերը կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Ճակատազարդ` 121ա: Զարդագիր` թռչուն, հանգուցային: Խորագիրք`
մուգ եւ բաց կարմիր, կապոյտ: Գոյներ` կարմիր, կապոյտ, դեղին, դարչնագոյն:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
խոնաւութեան եւ ցեցի հետքեր, գրադաշտը գունափոխուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 104ա-9բ Սուղ ինչ մեկնութիւն, արարեալ ի ներգոյութենէն
Պորփիւրի - Վարդապետական
եղանակ ի Դ. բաժանի` ի բաժանական, ի սահմանական... կատարեալ բանից վերջակետն
է. եւ Քրիստոսի` տուողին ամենայն կարողութեանց, փառք յաւիտեանս. ամէն:
Բ. 109բ-14ա Մեկնութիւն բառից քերականին - Վերծանութիւնք` ընթարցողութիւնք ներկուռ... զի սեաւմազ
վրանօք էին:
Գ. 115բ-41բ Պորփիւրի Ներածութիւն [Ստորոգութեանց
Արիստոտելի]
115բ`
գծագիրը սխալ գծուած եւ չլրացուած:
Տե՛ս
ձեռ. 718 Ա., 138ա-70բ: [Նխ.]/121աբ: ա/121բ-4ա: բ/124ա-8բ: գ/128բ-32բ: դ/132բ-3ա:
ե/133աբ: զ/133բ-4ա: է/134աբ: ը/134բ-5ա: թ/135բ: ժ/135բ-6ա: ժա/136ա: ժբ/136աբ: ժգ/136բ:
ժդ/136բ-8ա: ժե/138ա: ժզ/138աբ: ժէ/138բ-9ա: ժը/139ա: ժթ/139աբ: ի/139բ: իա/140ա: իբ/140աբ:
իգ/140բ: իդ/140բ-1ա: իե/141ա: իզ/141բ:
Դ. 143ա-81ա Ստորոգութիւնք Արիստոտելի
Խորագիրը
եւ առաջին երկուսուկէս տողը կայ նաեւ` 142ա:
Տե՛ս
ձեռ. 926, 191ա-201բ: Նխ./143ա-5բ: ա/145բ-52ա: բ/152ա-7ա: գ/157ա-63բ: դ/163բ-70ա:
ե/170բ: զ/171ա-7բ: է/177բ-8բ: ը/178բ-9բ: թ/179բ-80բ: ժ/180բ-1ա:
Ե. 181բ-7բ Արիստոտելի Յաղագս առաքինութեանց
առ Աղէքսանդրոս թագաւոր - Գովելի են գեղեցիկքն եւ պարսաւելի գարշելիքն...
188ա-90ա Աղիւսակք բոլորակներով (չլրացուած):
Ունի
Գրչի բնագրային լրացումներ եւ սրբագրումներ:
Զ. ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ.
ԺԸ. դ.
1. ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՂ Ա.
6բ Յաղագս սրբազնագործ խորհրդոյն, որ վերաբերի առ սրբազնագրողն, որ է
գործիք չարչարանաց փրկչին - Քրիստոս երթայ ի պարտէզն, եւ քա[հա]նայն ի սեղանն... քահանայն
ընթեռնու զմուտ պատարագին:
2. ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՂ Բ.
142բ (շղագրանման նոտրգիր) [Մասն Քերականութեան] - Շարադրութիւն
քակելոյ. Եւ տես իմ զնա ի վերա մահճի հիւանդութեան... զուարթն, որ է անուն
ածական առեալ է ըստ յարմարութեան բնութեան զյոլովն գործիական, այսինքն`
սրտիւ:
3. ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՂ Գ.
190բ-7բ [Մասն Քերականութեան] - Եւ արդ,
սեռական յոլովն լինի կամ յատկացուցիչ... 6ին խնդիրն է:
4. ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՂ Դ.
215բ [Փառաբանութիւն] - Փառք անհաս Վեհին, անկարօտ եւ անյաղթօղ հզորին, Հօր
անսկզբնականի, Որդւոյ սկզբնակցի, Հոգւոյ գոյակցի, ապենիազ արարչի, ամենից
փրկչի, բոլորից ազատչի, Հօր կամեցողի եւ անդր քան զամենայն յաւիտեանս. ամէն:
Ունի
գրչի բնագրային լրացումներ եւ սրբագրումներ:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ
ՄԻԱՒՈՐՈՂԻ
Ա. 11ա-6բ [Դաւիթ Անյաղթի] Արիստոտելի Վերլուծական[ացն]
Տե՛ս
ձեռ. 464, 150բ-83բ: ա/11ա-3ա: բ/13ա-4բ: գ/14բ-6բ: դ-ժդ/չիք:
16բ
(ստ. լս.) Գրչից` «Ծանի՛ր, ով եղբա՛յր. ԺԴ. պրակք է գիրքս, բայց Գ.ն գրեցաք»:
Բ. 198ա-215ա Սկիզբն եւ նախադրութիւն գրոցն, որ ասի
ըստ յունաց Պէրիարմէնիաս եւ հայերէն` Յաղագս մեկնութեան, արարեալ ի մեծ
հելենացւոց իմաստասիրէն Արիստոտելէ եւ թարգմանեալ եւ մեկնեալ ի Դաւթէ
փիլիսոփայէ
Տե՛ս
ձեռ. 926, 201բ-7ա: Նախաբան/198աբ: ա/198բ-9ա: բ/199աբ: գ/199բ-215ա:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
Բ. կազմաստառ.
Թվին ՌՃՁ.ին (1731) որ ես` անարժան, յիմար եւ տխմար չընչին Ոհանս եկի ի Սուրբ Էջմիածին վասն
ուսմանց պատճառի. Աստուած վերջն բարի առաճնորդէ, եւ սկսա դաս առնիլ Ստըփանոս աստուածաբանութեանն
վարդապետէն. Աստուած իւրն փառաւորէ. ամէն. Մարտի Ի.ին (20) Աստուած ապաւինեցայ,
սկսա դաս առնել:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` Ա. կազմաստառ
«Հմտութեանց սակաւ իրի անպատճառ գիտութիւն ն /// տութենէ բազումք /// յետ
/// պ/// գիտութիւն», տարբեր նշաններ եւ տառեր: «Ամէն» (կապգիր), սիւնակետագիր
ծածկագրի՞ փորձ:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ` Բ. կազմաստառ
«Ե» (թռչնագիր):
1994
ԳԻՐՔ
ՏՐԱՄԱԲԱՆԱԿԱՆ
|
ԺԷ. դար |
ԹԵՐԹ` 122 (գրչի էջակալում`
1-244, որ է` 1ա-122բ). չգրուած 122աբ: ՊՐԱԿ` 1-32x4 (10, 11, 17` 2): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով`
եռամահիկ, խաչ, անընկալելի: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
14,4x9,2: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (11,5-7): ԳԻՐ` բոլորգիր (նմուշ` 42ա): ՏՈՂ` 26. գծումներ ճնշումով, գրադաշտի
սահմանագծերը բաց կարմիր: ԿԱԶՄ` ճնշագծերով բաց շագանակագոյն
կաշի. միջուկը` ստուարարթուղթ. աստառը` թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 1+1 սպիտակ, չգրուած, թուղթ (մաս կազմաստառի):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Զարդագիր` թռչուն, ձուկ: Խորագիրք`կարմիր: Գոյներ` կարմիր, սեւ
(ճակատազարդը չնկարած` 1ա):
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի փեղկերը հիմքից հեռացած, կարերը թուլացած. ցեցի (առաւելապէս կազմին,
աստառին, պահպանակներին, թթ 1-3, 122) եւ խոնաւութեան հետքեր, 96ա` կարմիր
մելանի ճապաղում, պատռուածքներ` թ. 6, 9, 121, վերին արտաքին անկիւնն ընկած`
թ. 66, անցք` թ. 97-8):
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-98ա Հաւաքումն Տրամաբանութեան, արարեալ
Սիմէօնի Ջուղայեցւոյ յոգնիմաստ վարդապետի
Տե՛ս
ձեռ. 664, 101ա-57բ: [Նախաբան]/1ա-2ա: ա/2ա-41բ: բ/42ա-58ա: գ/58ա-98ա:
Բ. 98բ-105բ Յաղագս զանազան նշանակութեանց գլխաւոր
բառից տրամաբանականաց, յայլմէ ումեմնէ նոր իմաստասիրէ եւ հմտագոյն վարդապետէ, որոյ
անունն չէր գրեցեալ ի խորագրիս, վասն որոյ ոչ կարացաք գիտել, թէ ով ոք իցէ:
Բայց զի բանքս լի են իմաստիւք եւ զօրեղ իմացուածովք, նմին իրի յոյժ փափագանօք
եւ աննախանձ սիրով առեալ զսա, եդի ի վերջնում Տրամաբանական մատենիս, զի
մի՛ ծածկեալ մնասցէ յուսումնասէր եղբարցդ այսպիսի գեղեցիկ եւ շահաւէտ աշխատութիւն,
որ կարի յոյժ պիտանի է այսմ մեծի արհեստիս, այսինքն` տրամաբանական գիտութեանս,
քանզի որք ընթեռնուն զսա մտառութեամբ, համարիմ թէ կրկին տրամա[բան] եղանին,
զի զգիտութիւն տրամաբանական բառից որպէս թէ կրկին պարզաբանեալ բացայայտէ
հետեւողացն: Արդ, որք մտօք հային ի սա, կարեն զտուգել զասացեալս, թէ ոչ ընդ վայր ինչ գովեցի զսակաւուկ
բանս, որ մեծ եւ զորաւոր է իմացուածովք: Որ եւ կարի պարզ գոլով բառիւք եւ
բանիւք, ոչ ինչ աշխատութեամբ առբերէ ընթերցողին, ուստի ընկալեալ զսա բարեյօժար
սիրով, յիշեսջիք զմեղսալի պատճառս տտեցման(=տպեցման) սորին ի մաքուր մաղթան
ձեր. եւ ողջ լերուք:
99ա [Ցանկ] - Եւ
բառքն ասելի են այսոքիկ` Գոյութիւն, Էութիւն, Էակ, Գոյացութիւն, Ենթադրութիւն,
Տեսակ, Բնութիւն, Բուն, Անհատ, Անձն, Բան, Իմանալի, Կենդանի, Հոգի, Շնչաւոր,
Զօրութիւն, Մարմին, զորոց այժմ ասելի է:
- Սակաւ եմ քանակաւ
աչաց հայելոյ, / սակայն եմ զօրաւոր` մտաց նայելոյ. / իմաստութեան տո՛ւր
ըզսիրտ քո, / իսկ հանճարով միշտ փայլեցո՛:
ա. 99աբ Յաղագս գոյութեան եւ էութեան. Ա. - Գոյութիւն եւ էութիւն մի են... գոյութիւն, էութիւն,
է, գոյ, եւ էակ մի են:
բ. 99բ-100բ Յաղագս գոյացութեան. Բ. - Գոյացութիւն է նախկին տեսակ... եւ` պատահման պատահումն:
գ. 100բ-1ա Յաղագս ենթադրութեան. Գ. - Ենթադրութիւնն կարէ նշանակել զամենայն ենթակայս...
այսինքն` ծայրագոյն ենթակա՛
դ. 101աբ Յաղագս Տե՛սակի. Դ. - Տե՛սակ է ընդհանուր, զորմէ սեռն... թէ՛ ընդհանուր, թէ՛
մասնաւոր:
ե. 101բ-2բ Յաղագս բնութեան. Ե. - Բնութիւն է գոյացութիւն առանց պատահմանց... անհատ
բնութիւն է անձն:
զ. 102բ-3ա Յաղագս բունի եւ բնութեան. Զ. - Բուն եւ բնութիւն
միեւնոյն է... զբունն գեղարդեան եւ գաւազանի:
է. 103աբ Յաղագս անհատի. Է. - Անհատ է, որ զումեքէ ոչ ստորոգի... քերա[կանական]
անհատա[կան] է:
ը. 103բ-4ա Յաղագս անձին. Ը. - Անձն հոմանուն է ըստ լեզուիս
Հայոց... բանականին կամ իմացականին:
թ. 104ա Յաղագս բանի. Թ. - Բան է առարկութեամբ իմացումն... նմանապէս հոմանուանականի:
ժ. 104աբ Յաղագս բառին իմանալի. Ժ. - Իմանալի է իմացօղն եւ իմացականն... իմանալին իմացելին:
ժա. 104բ Յաղագս կենդանւոյ. ԺԱ. - Կենդանին ըստինքեան նշանակէ... անձն[ական] եւ զգայականսն
ասելոյ:
ժբ. 104բ Յաղագս հոգւոյ. ԺԲ. - Հոգին
է կեանք կենդանւոյն... ճանաչողական զօրութիւն:
ժգ. 104բ-5ա Յաղագս շնչաւորին. ԺԳ. - Շնչաւորն ըստինքեան նշանակէ զայն... հալեալ եւ փոխարկեալ:
ժդ. 105աբ Յաղագս զօրութեան. ԺԴ. - Զօրութիւն է կարելի իմն գոլ... կամ նիւթ երկնից:
ժե. 105բ Յաղագս մարմնոյ. ԺԵ. - Մարմինն է հոմանուն ըստ Հայոց... զի չափն պատահումն
է: Եւ Քրիստոսի` յուսոյն մերոյ փառք յաւիտեանս. ամէն:
Գ. 1. 106ա-7բ Դաւթի Անյաղթ փիլիսոփայի Ներգինացւոյ
Գիրք էակաց, որոյ բնաւք են հարցմունք եւ պատասխանիք ի վերայ տրամաբանական
ուսմանց - Ի քանի՞ս բաժանի էակն: Պատասխանի. Երկակի... բազում
անուն ձայնիւ առաւելոյ եւ իրօք նուազի:
2. 107բ-8բ Հարցմունք վասն քանակին - Ի քանի՞ս բաժնի քանակն: Պատասխանի` Երկակի... պարունակէ
զմակերեւութիւն:
3. 108բ-9ա Հարցմունք վասն որակին - Որակն ի քանի՞ս բաժանի` երկակի ի բնականն... հարկ է
որակութիւն գոլ:
Ե. 109ա-10ա Ի սոյն ոճ եւ առաջիկայս յաւելցի սակաւ
հաւաքմամբ - Հնչումն
ի քան[նիս] բա[ժանի]. Բ. ի ձայն... պատահումն եւ այլոց եղանիցի:
Զ. 110բ-113բ Վիճումնական հարցաբանութիւնքն Մելիտոսի
յունաց փիլիսոփային ընդ Աթենականն Մովսէս փիլիսոփայն Հայոց. տրամաբանական
ոճիւ ըստ այսմ օրինակի.
ա 110բ-1ա Հարցմունք ի դիմի - Դէմ ի բնութեա՞ն է, թէ՞ բնութիւն
ի դիմի... իսկ դէմ նոյն ինքն է:
բ. 11ա-2ա Հարցմունք ի վերա ներգործութեան - Ներգործութիւն ունակա՞ն է, թէ պակասական... եւ՛ սեռական,
եւ՛ տեսական:
գ. 112բ-3բ Եւ այլ հարցմունք - Ապականութիւն գոյակա՞ն է, թէ անգոյ... թէ՛ մասնականք,
թէ՛ ստրակրականք:
- 113ա-114բ Գրչից` Այսքան վիճմունք
Մելիտոսի / սրբասնեալ ընդ
Մովսէսի, / զորս Մելիտոս հարցաբանէր,
/ արին Մովսէս պատասխանէր:
/ |114ա| Եւ տուողին զիմաստ բանի, / Բանին կենաց անսկիզբան, / ընդ Հօր իւրոյ
եւ Սուրբ Հոգւոյն / փառք եւ պատիւ անեզրական:
Է. 114ա-20ա Հաւաքումն սահմանաց եւ սահմանապիսեաց,
որ ինչ ի սոյն մատենիս գտանին, եւ դրութիւնք ցուցական ոմանց ցանկօրէն, շարակարգութեամբ
ըստ տառիցն մերոց դասաւորութեանց (Ա-Ք) - Ամբողջական բոլոր է, որ ոչ ստորոգի... Քանակն որոշի
յերկուս:
- 120բ-1բ Գրչից`
Հաւաքումն սահմանաց, / հանգստութիւն սերտողաց, / նա եւ այլ ինչ պիտանի /
թուովն ինչ գտանի: / Լե՛ր իմաստուն կամ հետեւօղ իմաստնոց, / կալով ի բաց ի
մարդակերպ անասնոց, / զի գիտութիւնն է իմաստից ճառագայթ, / տգիտութինն`
անիմաստութիւն որոգայթ:
[Ե]ւ արդ, գիտելի
է, զի գիրքս այս Տրամաբանական ոչ է ըստ ինքեան գիրգ իմն յատուկ բնաբանական, այլ է մեկնութիւն եւ դուռն գրոցն
Բորփիւրի եւ Արիստոտէլի: Զի
ի սկզբան անդ մինչ խօսի զսեռէ, զտեսակէ եւ զայլոցն, ուսուցանէ եւ բացայայտէ,
որ է զներածութեան գիրքն Բորփիւրի, որ է ի վերա Ե. (5) ընդհանուր
ձայնիցն: Եւ մինչ խօսի զտասն անշարաման ձայնիցն, ուսուցանէ զԺ. (10) ստորոգութեանց
գիրքն Արիստոտելի: Եւ երբ ճառէ
զշարամանութենէ եւ զբացեւութենէ, զբացայայտութենէ, զՊերիարմենիաս
գիրքն Արիստոտէլի, որ
է ի վերայ բաղհիւսումն ենթակայի ըստ ստորոգութեան: Եւ ի շարաբանութեանն
մինչ խօսի զհաւաքաբանութենէ, ուսուցանէ զվերլուծութեան գիրքն Արիստոտէլի, որ
է ի վերայ հարկաւոր նիւթոց ապացուցական: Եւ երբ խօսի զտրամաբանական տեղեացն,
|121ա| արտայայտէ զգիրքն Արիստոտէլի Թօփիքոց, որ
է ի վերայ կարելի նիւթոց հաւանական: Իսկ մինչ խօսի զպատրանացն, ծանուցանէ
զգիրքն էլէնոց Արիստոտէլի, որ է ի վերա
կարելի նիւթոց խափական: Եւ ահա, յայտ է յասացելոցս, թէ գիրքս այս Տրամաբանական
դուռն եւ ճանապարհ է առ ամենայն փիլիսոփայական գիտութիւնսն Արիստոտէլի:
Ո՛չ ասացի թէ Պորփիւրի եւ Արիստոտէլի, զի եւ Պորփիւրի գիրքն իրօք
յաճախապէս Արիստոտէլի հետեւի:
Որպէս ի սկզբան անդ ի ներածութեան իւրում յԱրիստոտէլէ է, սկսանի
խոստանայ ասելով եւ յառս Արիստոտէլի Ստորոգութեանցն
վարդապէտութիւն: Եւ դարձեալ ասէ, եւ կարի յաւէտ որք ի ճեմարանէն յաժմ քեզ
փորցեցայց ցուցանել: Որ եւ ճեմարան
Արիստոտէլ դպրա[նոց]
անւանէր, քանզի եւ այլքն այնպէս կոչէին զնա, զի ասեն թէ Արիստոտէլ յորժամ
դաս ասէր աշակերտացն իւրոց` ոչ նստէր, այսինքն` ճեմելով ասէր եւ ուսուցանէր,
այսինքն` աստ եւ անդ մանրիկ մանրիկ շուրջի գալով, վասն որոյ ճեմարան կոչեցին
զհամալսարանն նորին: Այլ զի ասացաք, թէ ճանապարհ է գիրքս այս առ ամենայն
փիլիսոփայութիւնս, եւ ստոյգ է` որպէս եւ ցուցաք, թէ այսինչ եւ այսին[չ] գրոց
դուռն է եւ ներածութիւն, ապա ուրեմն յայտ է, թէ որք ու|121բ|սանին զսա բարւոք
մտառութեամբ, դիւրաւ ճանապարհորդին առ ամենայն իմաստասիրութեան ուսմունս,
իսկ առանց օժանդակութեան սորին` կարի դժուարու[թեամբ]: Վասն որոյ ըստ կարգի
ուսման զկնի քերականութիւն` գիտութիւն Տրամաբանութեան, քանզի նովաւ ուղղի
ասաց[ո]ւածն, եւ սովաւ լուսափայլի միա[յ]ն առ ի ճանաչել զբնութիւնսն էակացն»:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` Պահպանակ
Բբ` անընթեռնելի:
1995
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
(Բաղկացած է 2 տարբեր ձեռագրերից)
ԹԵՐԹ` 261: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 13x9,4: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ դարչնագոյն կաշի,
զարդաշրջանակներով, բուսական տարբեր ճնշազարդերով, դռնակով. միջուկը`
տախտակ. աստառը` նարնջագոյն կտաւ. լուսանցակողերը` կարմիր: ՊԱՀԿԱՆԱԿ` 2 (սկ), թուղթ, սպիտակ, հաշուած թերթաքանակի մէջ (թ.1-2). 1աբ, 2բ`
չգրուած:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Ճակատազարդ` 5ա, 57բ: Գոյներ` կարմիր:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի եզրերը մաշուած, կաշին գունափոխուած, կապչիները կծկուած (գամերն
ընկած), ստորինի վրա պատռուածք, մէջքին ճաքեր. գրադաշտը գունափոխուած,
կազմին եւ աստառին ցեցի անցքեր, լուսանցակողերը մասամբ գունաթափ:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 2ա
«Յ. այս է ը»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ` 2ա
Ա (թռչնագիր):
ՁԵՌԱԳԻՐ Ա.
|
ԺԷ. դար |
ԹԵՐԹ` 138 (3-140). չգրուած 1աբ, 2բ-4բ, 129աբ: ՊՐԱԿ` Ա-ԺԲx12 (Ա 8, Գ
9, Ե 10, Զ 16, ԺԲ 11): ՆԻՒԹ` թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 13x9,4: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (5,8-6,5x8,5-9,5): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 64ա): ՏՈՂ` 15-16. գծումներ ճնշումով, գրադաշտի
սահմանագծերը կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Ճակատազարդ` 5ա, 57բ: Լուսանցազարդ` բուսական:
Զարդագիր` թռչուն, հանգուցային Խորագիրք` մուգ եւ բաց կարմիր, կապոյտ: Գոյներ` կարմիր, կապոյտ (զարդագիրը
չգրած` 79ա):
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. գրադաշտը գունափոխուած, ցեցի անցքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 5ա-140բ Համառօտ հաւաքումն Տրամաբանութեան
արարեալ ի Սիմէոն քաջ րաբունապետէ Ջուղայեցւոյ, Յաղագս տրամաբանութեան
Տե՛ս
ձեռ. 664, 101ա-57բ: [Նխ.] /5ա-6բ: ա/6բ-57ա: բ/57բ-79ա: գ/79ա-140բ:
ՁԵՌԱԳԻՐ Բ.
|
ԺԷ. դար |
ԳՐԻՉ` Անանուն Ա. (145ա-59բ), Անանուն
Բ. (159բ-188բ, 244ա-50ա), Անանուն Գ. (189ա-243բ):
ԹԵՐԹ` 121 (141-261). չգրուած 141աբ, 250բ-61բ: ՊՐԱԿ` Ա-Թx12 (Թ 7)+12+6: ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով`
ողկոյզ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 13x9,4: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (5,8-6,5x8,5-9,5): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշք` Ա` 153բ, Բ` 187բ, Գ` 201ա): ՏՈՂ` 15-16. գծումներ ճնշումով, գրադաշտի սահմանագծերը կարմիր (165ա-88բ):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Խորագիրք` մուգ եւ բաց կարմիր:
Գոյներ` կարմիր:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. գրադաշտը գունափոխուած,
ցեցի անցքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 142ա-243բ Սիմէօնի վարդապետի Ջուղայեցւոյ արարեալ Յաղագս քերականութեան
Տե՛ս
ձեռ. 1984, 115ա-62բ: [Նխ.]/142աբ: 1/142բ-201բ: ա/142բ-4բ: բ/144բ: գ/144բ-5բ: դ/145բ-6ա:
ե/146աբ: զ/146բ-7ա: է/147ա: ը/147ա-64ա: թ/164բ-85ա: ժ/185ա-8բ: ժա/188բ-91ա: ժբ/191ա-3բ:
ժգ/193բ-4բ: ժդ/194բ-9ա: ժե/199ա-201բ: 2/201բ-43բ: ա/202ա-5բ: բ/205բ-7ա: գ/207ա:
դ/207բ-35բ: ե/235բ-243բ /// (շար. թափուած` թերթ կտրած). «... եւ ի մէջ կատարեալ
[բանից վերջակետն է: Եւ Քրիստոսի տուողին ամենայն կատարողութեանց փառք
յաւիտեանս. ամէն]»):
Այլ ձեռքով
գրուած` 142ա-4բ:
Բ. 244ա-50ա Բառք քերականութեան ըստ այբուբենի - Առձեռն, ձեռն, ի ձեռն... Քերթել, որ զանուն նման իրացն ասացեալ է: (այլ ձեռքով)` Բաղկացուցիչ տարբերութիւն, բաղկացական, գոյացական, շարալրական,
տեսակար, այլարար, յատկեղ, անանջատական (միեւնոյն են):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
2ա (ԺԸ. դ.) Ով
քաչ եւ բե[մ]բասաց վարդապետ, խնդրեմ զի զայտ Բ. տետրիտ քովերի խազն քաշես,
ինձ մեծ մունաթ է եւ քեզ վարձք ի Տեառնէ. եւ յԱստուծոյ Փրկչէն մերմէ Յիսուսէ Քրիստոսէ, որում ակնկալութիւն
մեր նայ է յամենայն ժամ եւ այն լի[ցի]. ամէն:
1996
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
(Բաղկացած է 5 տարբեր ձեռագրից)
ԹԵՐԹ` 344. ԿԱԶՄ` տպարանային, դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, բրոնզէ անկիւնազարդերով,
կենտրոնում շեղանկիւն բուսազարդ. միջուկը` տախտակ. աստառը` թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 3 (սկ.), սպիտակ չգրուած թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով` անընկալելի,
հաշուած թերթաքանակի մէջ (թ. 1-3):
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի մէջքը ճաքած:
ՁԵՌԱԳԻՐ Ա.
|
ԺԸ. դար |
ԹԵՐԹ` 90 (4-93). չգրուած` 85ա-93բ:
ՊՐԱԿ` 1-8x 12 (4, 5, 7` 10): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով
եւ լուսադրոշմով (զինանշան): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 15,5x9,8: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(12x6): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 17ա): ՏՈՂ` 18. գծումները ճնշումով, գրադաշտի սահմանագծերը մուգ կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Զարդագիր` թռչուն: Խորագիր` մուգ կարմիր: Գոյներ` մուգ կարմիր (ճակատազարդը
չնկարած` 4ա):
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
գրադաշտը գունափոխուած, տեղ-տեղ զանազան բծեր եւ հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 4ա-84բ Համառօտ հաւաքումն եւ յոյժ օգտակար
ի Դիալիթիկայն, որ է տրամաբանութիւն, կարգեալ եւ թարգմանեալ ձեռամբ Բարդուղիմէոսի
եպիսկոպոսի
Տե՛ս
ձեռ. 69, 266ա-377բ: ա/4ա-57ա, բ/57ա-82ա: գ-դ/չիք: Յաւելեալ ունի` 82բ-4բ Բայց
հաւաքաբանական գլխօք... ոչ ոք քար է այսմիկ ընդունակ. բաւ է:
ՁԵՌԱԳԻՐ Բ.
|
ԺԸ. դար |
ԹԵՐԹ` 24 (94-117). չգրուած` 104բ-117բ:
ՊՐԱԿ` 2x12: ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով`
NF` կցագիր, S,G: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 15,5x9,8: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (11,5x6,5): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 95ա): ՏՈՂ` 20. գծումները ճնշումով:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Զարդագիր` թռչուն: Խորագիր` մուգ կարմիր: Գոյներ` մուգ կարմիր:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
գրադաշտը գունափոխուած, տեղ-տեղ զանազան բծեր եւ հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 94ա-104ա [Պորփիւրի Ներածութիւն Ստորոգութեանցն
Արիստոտէլի]
Տե՛ս
ձեռ.718, Ա., 138ա-170բ: Ներածութիւն /94աբ: ա/94բ-7ա: բ/97ա-102բ: գ/102բ-4ա
(... եւ ողջելն եւ հիւանդ եւ որքան /// (չշարունակած): դ-իզ/չիք:
ՁԵՌԱԳԻՐ Գ.
|
ԺԸ. դար |
ԹԵՐԹ` 24 (118-141). չգրուած` 139բ-41բ:
ՊՐԱԿ` Ա-Բx12: ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով (զինանշան): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 15,5x9,8: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(11,5x7): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 129ա): ՏՈՂ` 25. գծումները ճնշումով, գրադաշտի սահմանագծերը սեւ մատիտով
(118ա-20բ):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Խորագիր` մուգ կարմիր: Գոյներ` մուգ կարմիր:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
գրադաշտը գունափոխուած, տեղ-տեղ զանազան բծեր եւ հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 118ա-39ա Համառօտ տեսութիւն ի գիրս Պորփիւրի` Գրիգորի աշակերտի եռամեծին
Յօհաննու Որոտնեցւոյ
Տե՛ս ձեռ. 623, Գ., 192բ-206բ: [Ցանկ]/118ա-21բ: ա/121բ-3բ: բ/123բ-4բ: գ/124բ-7բ: դ/127բ-9ա: ե/129ա-31ա: զ/131ա-2բ: է/132բ-4բ: ը/134բ-9ա:
- [Յիշատակարան հեղինակի] (121բ) Եւ զայս ցանկս դիւրագիւտ արարեալ աշխոյժ ընթերցողաց եւ յիշատակ աշխատողաց
ի սմա, որով եւ դուք յիշեսջիք ի Տէր:
ՁԵՌԱԳԻՐ Դ.
ՊՐՈՒՍԱՅՈՒ Ս.
ԱՍՏՈՒԱԾԱԾԻՆ վանք |
ՌՄԳ.
- 1754 |
ԳՐԻՉ` Մեսրոպ քահանայ (հեղինակը):
ԹԵՐԹ` 144 (142-285). չգրուած` 281բ-5բ:
ՊՐԱԿ` 1-12x12: ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով` զինանշան, թագ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 15,5x9,8: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(11,5x6-7,5): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 223բ): ՏՈՂ` 25. գծումները ճնշումով:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Խորագիր` մուգ կարմիր, բաց շագանակագոյն, գլխատառերը կապոյտ:
Գոյներ` մուգ կարմիր, բաց շագանակագոյն, կապոյտ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
գրադաշտը գունափոխուած, տեղ-տեղ զանազան բծեր եւ հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Դ. 142ա- 249բ Դաւթի փիլիսոփայի Ներքինացւոյ Վերլուծութիւն ի Ներածութեանն
Պորփիւրի
Տե՛ս ձեռ. 1688, 1ա-151ա: ա/142-6ա: բ/146ա-50ա: գ/150ա-6բ:
դ/156բ-8բ: ե/158բ-62ա: զ/162ա-7բ: է/167բ-9բ: ը/169բ-72ա: թ/172ա-4ա: ժ/174ա-6ա: ժա/176ա-9ա:
ժբ/179ա-81ա: ժգ/181բ-3ա: ժդ/183բ-7բ: ժե/187բ-90բ: ժզ/190բ-3բ: ժէ/193բ-8ա: ժը/198բ-202ա:
ժթ/202ա-6բ: ի/206բ-10բ: իա/210բ-4բ: իբ/214բ-6բ: իգ/216բ-8բ: իդ/218բ-23ա: իե/223ա-7ա:
իզ/227ա-9ա: իէ/229ա-32բ: իը/232բ-7ա: իթ/237ա-41ա: լ/241ա-3բ (բաժանուած երկուսի`
ունի` 243աբ Հասարակ ամենեցուն ըստ յոլովից ստո[ր]ոգիլ. պրակք երեսուն
եւ մէկերորդ - Ի հա[սա]ր[ա]կութենէ մոռացութեամբ...): լա/243բ-5ա: լբ/245ա-7ա:
լգ/247ա-8ա: լդ/248ա-9ա: լե/249ա: լզ/249ա: լէ/249աբ: լը/249բ: լթ/249բ: խ/249բ:
Ե. 1. 250ա-70ա Ի Մեսրոպայ վարդապետի [Գանձակեցի]
եւ խստակրօն հռետորի եւ հռչակաւոր փիլիսոփայի, ի խնդրոյ ոմանց բանասիրաց,
համառօտ բանիւք մեկնեալ զՀինգ առածքն Դաւթի Անյաղթ փիլիսոփայի
ա. 250ա-8ա Դաւթի փիլիսոփայի Առածք հինգ - Թէ
զի՞նչ արդեօք է սահման... Արդ, սահման է բան համառօտ յայտնիչ...
բ. 258ա-60ա Երկրորդ առածք. Զի՞նչ է գոյացութիւն
եւ որպիսեօք իրօք զանազանիլ բնաւորեցաւ բնութեանն - Գոյացութիւն
է շարադրութիւն գոյացուցանողաց ոմանց...
գ. 260ա-1բ Երրորդ խնդիրն. Զի՞նչ է նոյն, եւ զի՞նչ է
այլ եւ որպիսիք ոմանք այնք, որք նոյն ասին, եւ որպիսիք այնք, որք այլք ասին - Արդ,
է ըստոյգ եւ իսկապէս նոյն...
դ. 262ա-7բ Չորրորդ. Զի՞նչ մի իցէ գոյացութեան եւ
բնութեան, եւ ոյք այնոցիկ, որք միոյ ասին գոյացութեան եւ բնութեան - Արդ, ոչ ապաքէն ընդհանուր էիցս այսոքիկ...
ե. 267բ-70ա Հինգերորդ. Թէ կարօղ գոյ իւրաքանչիւր
ոք յանհատիցն մի բնութիւն գոլ եւ ասիլ - Արդ, անհատից
ըստ նմանութեան միաբանութեան...
«Բան»
եւ «Մեկնութիւն» բառերի համառօտումները լուսանցներում են:
- [Յիշատակարան հեղինակի]. Ահա ընկա՛լ զհայցուածս քո, ով մաքրամիտ եղբա՛յր, զի
զդիւրիմաց տեղիսն համառօտեցի, իսկ զդժուարիմացսն երկարեցի չափաւոր,
զի զսակաւ գիտութիւն սորա իմա՛ դու եւ ուսո՛ զայլս ի փառս Քրիստոսի` յուսոյն մերոյ, որ է օրհնեալ
ընդ Հօր եւ Սուրբ Հոգոյն. յաւիտեանս. ամէն:
2. 270բ-80բ Նորին վասն բաժանման - Ամենայն, որ միանգամ բաժանեալ գոյ յայլոց գոյից...
սոսկ բանիւ բաժանի, ո՛չ մեռանի, այլ մնայ կենդանի:
- 281ա [Յիշատակարան հեղինակի]. Արդ, եղեւ վերլուծութիւն սորին թուականութեան Հայոց
ՌՄԳ. (1754) ամին, ընդ հովանեաւ Սուրբ Աստուածածնայ եկեղացւոյն` ի վանքն Պրուսայու, եւ ի պատրիարգութեան տեառն Գէորքա հանճարիմաստ
վարդապետին, ձեռամբ անարժան քահանայի եւ կրօնաւորի հեգ Մեսրոպայ, ի խնդրոյ ոմանց բանասէր եղբարց:
Վասն որոյ յիշել մաղթեմ ի բանասէր եղբարցդ ընթերձասիրաց, որք ընթեռնուքդ, յիշեսջիք միով Հայր մերոյիւ,
եւ յիշողքդ յիշեալ լիջիք ի Տեառնէ մերմէ, որ է օրհնեալ ի յաւիտեանս. ամէն:
ՁԵՌԱԳԻՐ Ե.
|
ԺԸ. դար |
ԹԵՐԹ` 59 (286-344). չգրուած` 340ա-4բ: ՊՐԱԿ` Ա-Եx12 (Ե 11): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով`
անընկալելի: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 15,5x9,8: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (11,5-7): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 321ա): ՏՈՂ` 23-25. գծումները ճնշումով:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Խորագիր` մուգ կարմիր (294բ-334ա` չգրուած), գլխատառերը կապոյտ:
Գոյներ` մուգ կարմիր, կապոյտ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
գրադաշտը գունափոխուած, տեղ-տեղ զանազան բծեր եւ հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 286ա-339բ Գրիգորի եռամեծի արարեալ Լուծումն
համառօտ Պորփիւրի, որ ի տեսութիւնն Դաւթի
Տե՛ս
ձեռ. 623, 206բ-47բ: ա/286ա-7բ: բ/287բ-8բ: գ/288բ-90ա: դ/290աբ: ե/290բ-2բ: զ/292բ-4բ:
է/294բ-5բ: ը/296աբ: թ/296բ-7ա: ժ/297բ-9ա: ժա/299ա-300բ: ժբ/300բ-2ա: ժգ/302ա-3բ:
ժդ/303բ-5ա: ժե/305ա-6բ: ժզ/306բ-7բ: ժէ/307բ-9բ: ժը/309բ-11բ: ժթ/311բ-3բ: ի/313բ-5ա:
իա/315ա-6բ: իբ/316բ-8ա: իգ/318աբ: իդ/318բ-21ա: իե/321ա-3բ: իզ/323բ-5ա: իէ/325ա-6բ:
իը/326բ-30ա: իթ/330ա-9բ:
Բոլոր
ձեռագրերը հաւանաբար գրուել են միեւնոյն ժամանակահատուածում եւ տեղում:
1997
ԲԱՐԹՈՂԻՄԷՈՍ
ՄԱՐԱՂԱՑԻ, ՀԱՄԱՌ0Տ ՀԱՒԱՔՈՒՄՆ Ի ԴԻԱԼԷԹԻԿԷՆ
|
ԺԷ. դար |
ԹԵՐԹ` 75: ՊՐԱԿ` Ա-Էx12 (Բ 2, Է 13): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 12,8x9,8: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(9,5x7): ԳԻՐ` բոլորգիր 1բ-56ա, 59ա-72ա (նմուշ` 25բ), նոտրգիր
56բ-8ա, 72ա-5ա (նմուշ` 57բ): ՏՈՂ` 20. գծումներ` ճնշումով, գրադաշտի
սահմանագծերը սեւ: ԿԱԶՄ` կարմիր կաշի. աստառը` թուղթ:
ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 1 (սկ.). լուսանցակողերը` կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Ճակատազարդ` 2ա: Խորագիրք` կարմիր Գոյներ` կարմիր:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմը մաշուած, մէջքին, Բ. փեղկին եւ կազմաստառին ցեցի անցքեր, գրադաշտը
գունափոխուած, Բ. պրակի միջից թերթերը ընկած, բնագիրը` պակասաւոր, ճակատազարդը,
զարդագրերն անաւարտ, խորագիրը եւ սկզբնատողը չգրուած (51բ), թ. 75` փակցուած
կազմաստառին:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1բ-71ա Համառօտ հաւաքումն եւ յոյժ օգտակար ի
Դիալիթիկայն, որ է տրամաբանութիւն, կարգեալ եւ թարգմանեալ ձեռամբ Բարդօլիմէոսի
եպիսկոպոսի - Եւ զի խօսելոց եմք ի դիալիթիկայէն, նախ տեսցուք, թէ
զինչ է դիալէթիկայն...
Տե՛ս
ձեռ. 69, 266ա-377բ: ա/ 1բ-51բ: բ/51բ-71ա:
58ա գրչից`
«Յօրինակէ թուղթ մի անկել էր»:
Բ. 71ա-2ա [Իմաստասիրական ասոյթներ] - Բար. ամենայն մարդ է կենդանի... զոր ասացաքն եւ ասասցուք:
72ա-5ա Յաղագս տանելոյ ի վերայ այլ իրաց - Բար.
ամենայն իր, որ ի մարմին... բարիքն բարի հատուցումն առնուն, եւ չարքն չար.
Քրիստոսի փառք յաւիտեանս.
ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
75ա Զսակաւ գծօղս
յիշել աղաչեմ անմեղադ[ի]ր (չշարունակած):
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 2ա սեւով,
ութանկիւն. «ՔՐԻՍՏՈՍԻ
ԾԱՌԱՅ ///(անընթ.) ՎԱՐԴԱՊԵՏ ՌՄԻԲ. (1773)»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 1ա թուային
դրամական հաշիւներ, «դիալեթիկա, որ է տրամաբանութիւն: տատրակ, այս, այս»: 69բ «ամենայն
մ[ար]դ է կենդանի, ապա ուրեմն ոմն կենդանի է գոյացութիւնս»: 70բ «օ՛՛ ստորասական»:
1998
ՀԱՒԱՔՈՒՄՆ ՏԱՐԱԿՈՒՍԱԿԱՆ ԲԱՆԻՑ ԵՂԵԼՈՑ Ի ՏՐԱՄԱԲԱՆՈՒԹԵԱՆ
ԿՈՍՏԱՆԴՆՈՒՊՈԼԻՍ |
ՌՄԽԷ. - 1798 |
ԳՐԻՉ, ՍՏԱՑՈՂ` Մանուկ
գրագիր:
ԹԵՐԹ` 62 (գրչի
էջակալում` 1-29, որ է` 6ա-20ա). չգրուած` 1ա-5բ, 21աբ, 41աբ, 43ա-7աբ, 48ա-62բ:
ՊՐԱԿ` 5+Ա-Եx8 (Ե 10)+8+7: ՆԻՒԹ` թուղթ.
կապտերանգ (6-41, 44-7), լուսագծերով եւ լուսադրոշմով` թագ, զինանշան,
C, I, T, NIC. կապոյտ (1-5, 48-62) լուսագծերով եւ լուսադրոշմով` խաչ, 17,
18, CP: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
17,5x11,6: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(15-8,5): ԳԻՐ` նոտրգիր
(նմուշ` 18բ): ՏՈՂ` 25. գծումներ`
ճնշումով, գրադաշտի սահմանագծերը` կարմիր (6ա-41բ, 44ա-7բ): ԿԱԶՄ` սեւ կաշի, միջուկը ստուարաթուղթ. աստառը` կապոյտ
թուղթ (մաս պահպանակի): ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 5+15, կապոյտ, չգրուած թուղթ, հաշուած թերթաքանակի
մէջ (թ. 1-5, 48-62):
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմին քերծուածքներ, եզրերը մաշուած. գրադաշտը գունափոխուած, ցեցի
անցքեր` թ. 58-62, Բ. փեղկ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 6ա-40բ [Փիլիպպոսի]
Հաւաքումն ոմանց տարակուսական բանից եղելոց ի տրամաբանութեան, որոց առաջի թիւն
ցուցանէ զթղթահամարն, եւ երկրորդն` զտողն - Ստորադասական եզրն է, որ նշանակէ զսեռն կամ զտեսակ...
երկոցունց իսկ ի հասարակ (տե՛ս ձեռ. 3977):
40բ Վերջաբանութիւն - Հապճեալ
ընթացմունս վարեալ գրչի... ոչ անգոսնել յուսումն մարդկան:
Բ. 42աբ [Տրամաբանութիւն] - Հ[արց]. Զի՞նչ է մարդն ըստ ոմանց
տրամաբանութեան: Պ[ատասխանի]. Է ըմբռնումն, զի պարզ հայեցիւք մտաց ըմբռնեմք,
թէ է մարդ... է լօճիգական եւ ստորոգական յատկութեան:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ
ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
6բ (խորագրին կից) 0գնեա՛ Սուրբ Հոգի:
40բ Գրեցաւ վերստին ձեռամբ գրագիր
Մանուկի, ընդ հովանեաւ Սուրբ Աստուածածին
եկեղեցւոյ, որ ի Կոստանդնուպօլիս, ի Նշանճի կողմն,
ի թուականութեանս Հայոց ՌՄԽԷ. (1798), Մարտի Ա., ի վայելումն իւրոյ անձին:
Թէ սկսեալ գտանի ի բուն հեղինակէն, յարթուն մտաց քննողաց տեսանի, ներել հայցեմ,
զի յետից օրինակաց անդր գրեալ եղեւ այս չորրորդ օրինակս, մանաւանդ գրողքն
էին անհմուտ ուղղագրութեան, տառի, բառի եւ բանի:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ`
47բ «Մասն եթէ ոչ համաձայնեսցի ընդ բոլորին, երեւի թէ է հրէշք»:
1999
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
(Բաղկացած է 3 տարբեր
ձեռագրերից)
ԹԵՐԹ` 278.
ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով. միջուկը`
տախտակ. աստառը` դեղնաւուն թուղթ (դռնակինը` կապոյտ կտաւ): ՊԱՀՊԱՆԱԿ` Ա+Բ, սպիտակ, չգրուած, թուղթ, լուսագծերով (մաս
կազմաստառի). լուսանցակողերը` կարմիր:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի եզրերը մաշուած, դռնակի եզրերը պատռուած, կապիչներն ու գամերն ընկած.
Ի. դարում կազմի մէջքը նորոգած մոմլաթով:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 186բ,
276բ սեւով, ութանկիւն. «ԳԻՐՔՍ ՍՈՒՐԲ ԷՋՄԻԱԾՆԱՅ
Է»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 184բ
տառեր` մատով ջնջուած:
ՆՇՈՒՄ` պհպ.
Ա.` «Տումարագիրք է՛: Եւ այլ խրատք եւ հարցմունք»:
ՁԵՌԱԳԻՐ
Ա.
|
ԺԲ. դար |
ԳՐԻ՞Չ`, ՍՏԱՑՈՂ` Գրիգոր:
ՕՐԻՆԱԿԻ ՇՆՈՐՀՈՂ` Կոստանդին գրիչ:
ԹԵՐԹ` 168
(1-168): ՊՐԱԿ` Ա-Նx8
(Բ, Զ, Ժ, Խ` 7, Ծ, Կ` 6): ՆԻՒԹ` թուղթ, դեղնաւուն: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 15,5x11,6: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(12x8,3): ԳԻՐ` խառն
երկաթագիր-բոլորգիր (նմուշ 15բ): ՏՈՂ` 21. գծումները
ճնշումով:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Ճակատազարդ
(1ա), կապոյտ, կանաչ, դեղին, կարմիր գոյների գործածումով` կարմրագիծ բոլորակներ
եւ աղիւսակներ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
1-46 թերթերի հիմքի վերին անկիւնը ջուր տեսած, տեղ-տեղ գրերը եղծուած, անընթեռնելի,
ընկած` պակաս է 8 թերթ` 1ական ընդմէջ թ. 8-9ի (Բ. պրակի առաջինը), 45-6ի (Զ.
պրակի նախավերջինը), 78-9ի (Ժ. պրակի վերջինը), 100-101ի (Ծ. պրակի սկզբինը),
112-3ի (Կ. պրակի վերջինը), 2 թերթ ընդմէջ 106-7ի (Ծ. պրակի վերջինը եւ Կ. պրակի
սկզբինը), Լ. պրակի թերթերը (86-93) խառնուած, ճիշտ կարգը` թ. 86-7, 89,
88, 91-92, 90, 93:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-7ա [Պատճէն տումարի Հայոց] -
Սկիզբն տումարի Հայոց եւ Պարսից զոյգ ընդ միմեանս. Նաւասարդ, Հոռի... յամսամտէն
յառաջ` ել է:
Բ. 7ա-15բ [Գործնական աստղագիտութիւն]
- Եթէ կամեսցիս գիտել,
եթէ Արեգակն յորում կենդանակերպի է... |8բ|
կենդնակերպսն անցանէ: Զոր ար/// (թերթ ընկած) |9ա|դադարէ
խաւարի... ծագեալ մարդկան նշողիցն:
Ա.-Բ.
միաւորները տպ. «Պատճեն տումարի», Է-ԺԵ. դդ., աշխտ. Ջ. Էյնաթեանի, աշխատակցութեամբ
եւ խմբագրութեամբ Գ. Տէր-Վարդանեանի, Երեւան, 2002, էջ 140-8 (այսուհետ` Պատճէն
տումարի):
Գ. 15բ-17ա Վասն աւդից Արեգական` թէ որպիսին է - Այսպէս ասէ Անդրէաս իմաստասէրն, թէ բազումք են որ հարցաքննութիւնս
առնեն... Փողահարն, Հետազաւտն, Կաքաւողն:
Դ. 17ա. Վասն Լուսնին - Յորժամ Լուսինն Գ.(3)աւրեայ լինի... անձրեւ նշանակէ:
Անանիա
Շիրակացու «Յաղագս ամպոց եւ նշանաց» գործի հատուած է. տպ. Ա.Գ. Աբրահամեան,
Անանիա Շիրակացու մատենագրութիւնը, Երեւան, 1944, էջ 304-9:
Ե. 17ա-8ա Խրատք Լուսնի ըստ Հայ թուոյ անսխալք - Ի Նաւասարդին ամսեան թէ Լուսնի եղջերքն ուղիղ է...
թէ թիւր է, մահ գա:
Զ. 18ա-9բ Խաւսք Անդրէասի իմաստասիրի վասն զատկուց - Կանոն զատկաց շուրջ եկեալ զանձամբ...
զմի մի կարգ առ մի մի տարի:
Է. 19բ-20ա Յերկերիւրեկին յԳ. կանոնին ցուցանէ
սուրբն Անդրեաս - Եթէ
ամի ամի ութուԺ.երրորդն (18) Մարտի... ի մարդ դիպին:
Ը. 20ա-1ա Ի նոյն խորհուրդ վասն Զատկի - Յորժամ անցեալ էր երկերիւր
ամ Անդրէասի տումարին... ժողովուրդն` եղիցի՛, եղիցի՛. եւ ես ասեմ` ամէն:
Թ. 21ա-2ա [Ամք լրման] - Եթէ կամեսցիս
գիտել ի սկզբանէ ամի լրմանն եթէ քանի էր... ի Խաչելութենէն մինչեւ ցհայ թուական ՇԾ. (550), եւ ի լրումն<ն> Ապրիլի
ի ԺԳ.ն (13):
Ժ. 22ա [Վասն տարին գտանելոյ] - Եթէ կամեսցիս գիտել ի սկզբանէ արարածոց մինչեւ ուր
ես, եթէ քանի՛ ամ է, կա՛լ զՐՋՀԶ.ն (5976), զհայ թուականն ի վերայ բե՛ր. եւ այն
է:
ԺԱ. 22ա-3բ Եթէ կամեսցիս գիտել ի Ծննդենէն Քրիստոսի
մինչեւ ուր ես` եթէ քանի՛ ամ է - Կա՛լ ՇԾԲ... զերկուցն ողջ պահեսցուք
զկարգ:
ԺԲ. 23բ-24բ Վասն գիտելոյ զամս ի սկզբանէ աշխարհի
մինչեւ ի քեզ - Եթէ
կամեսցիս գիտել թէ քանի՛ ամ է յԱդամա... եւ այսպէս մինչեւ ի կատարած աշխարհի
արասցես զամսն:
ԺԳ. 24բ-6ա [Գործնական աստղագիտութիւն] - Այս են
հասարակածք ԲԺ.ան (12) ազգաց... եւ մակեդոնացւոյ է:
ԺԴ. 26ա [Պատճէն տումարի Հոռոմոց] - Ամիսք հայոց եւ հոռոմի հանդեպ միմեանց - Նաւասարդի,
որ է Մարտի... Հրոտից` Փետրուարի:
ԺԳ.-Դ.`
տպ. «Պատճեն տումարի», էջ 148-9:
ԺԵ. 26բ [Խնդիրք] - Լարեցի զաղեղն իմ մինչեւ ցերրորդ ձիգսն եւ երեք երէ
սպանի... Արձակեցի դեսպան մի որ գնաց Ի. (20) մղոն... (2 խնդիր):
ԺԶ. 26բ-9ա Ի մեկնութենէ տումարաց Յովհաննիսի
վարդապետի, որ ըստ մականուան Կոզեռն կոչեն - Արդ, վասն զի յԱրաց ամսոյ յԼ.նն (30) հանդիպեցաւ դնել
զգիր թուականութեաննն Հայոց ազգիս` ի ձեռն Անանիայի Շիրակացւոյ... ամառնայինք
էին ամիսքս այս (ձեռագրիս 67բ-72ա էջերի նիւթի հատուած
է):
ԺԷ. 29ա-32ա Այլոց իմաստասիրաց հարցումն առ միմեանս,
որ եւ սնեալ էին ի Հռոմ քաղաքի եւ վարժեալ ուսմամբն Անդրեասի մեծի իմաստասիր[ի] - Հարց. զի՞նչ է Գ. ժամքդ: Պատասխանի.
Երեք ժամքդ ժողովին ի Դ. աւրն... եւ ի շաւիղս լրմանցն դարձուցանէ:
ԺԸ. 32բ-9բ [Պատճէն տումարի Հոռոմոց]. Սկիզբն հռոմարէն
տումարի. Ամիսք, քանիք, կրկնակք, կիսակք, մեծ արակայք, փոքր արակայ - Յունուար
ԼԱ. (31)... ձմերանւոյն նշանակ է:
Տպ.
«Պատճեն տումարի», էջ 149:
ԺԹ. 39բ-43ա Հարցումն Փիլաքսոնի եւ պատասխանի Ագաթոնի
վասն Թ. եւ Ժ. երրեկին (19) հոռոմոց, որ է Ապրիլեաց խորանն, եթէ որպէս եղեւ
գիւտ նորա, զոր եցոյց Հոգին Սուրբ ի ձեռն երկուց հոգեկիր արանց` Ապրիլի եւ
Մարտի - Փիլաքսոն ասէ. Զի՞նչ է Թ. եւ Ժ.երրեակն (19) հոռոմոց,
որով զպասեքն կատարեն, ըստ թուոյ ամսոյն եբրայեցւոց... ի վերայ Ժ.երրորդի Ե.երորդի (15) նորին ամսոյ. եւ է
այս:
Ի. 43ա-5բ [Պատճէն տումարի Հոռոմոց] - Զմուտ Ապրիլեացդ... Փեպրուարի Դ. (4), Փեպրուարի ԻԵ. (25):
Տպ.
«Պատճեն տումարի», էջ 149-56:
ԻԱ. 46ա-50ա [Պատճէն տումարի Եբրայեցւոց] - Հասարակածն Արաբացւոց, յԵբրայեցւոց... նոյնպէս արա՛
ի Գեղմեղիոնի ի ԺԴ.իցն (14) յառաջ:
ԻԲ. 50բ-5ա [Պատճէն տումարի Ասորւոց] - Ամիսք Ասորւոց... Ջրաւրհնէքն որ է յայտնութիւն Աստուծոյ
մերոյ ստոյգ:
ԻԳ. 55բ-8ա [Պատճէն տումարի Է. (7) ազգաց] - Եգիպտացւոց եւ քանիք եւ կրկնակք... Աւելիքն Ե. Գ.: Ամիսք
Աղուանից եւ քանիք եւ կրկնակք: Ամիսք Հնդկաց եւ քանիք եւ կրկնակք:
57ա`
Աղուանից եւ Հնդկաց տոմարների աղիւսակները չլրացուած, գրուած են միայն
խորագրերը: ԻԱ-ԻԳ. միաւորները տպ. «Պատճեն տումարի», էջ 159-65:
ԻԴ. 58բ [Աղիւսակ. Տարեմուտ եւ ամսամուտ]. Զմուտ
քառանկիւնիդ այսպէս արա՛ - Կա՛լ զվերադիրն... աւուրք Լուսնի է:
ԻԵ. 59ա-60բ [Ախտարականք. ունի` Տոմարական աղիւսակք] - Բազում փորձեալ եւ բազում քննեալ
առաքեցի քեզ... եւ դի՛ր նախ զաւագին եւ տե՛ս յոյր
վերա յաղթողն է` այն է յառաջադէմ:
ԻԶ. 61ա-2ա [Պատճէն տումարի Է. (7) ազգաց] - Այս աղիւսակս աւրագիւտի Հայոց... ի ԺԵ. (15) առաջ տու՛ր
եւ գտանես:
ԻԷ. 62ա-3ա Եթէ կամիսցիս գիտել զամս - Ի սկզբանէ կա՛լ ՐՋՀԶ. (5976), զՀայ թուականն ի վերայ բե՛ր...
կա՛լ ՉԼ. (730) եւ զհայդ, Կիկղոնին է:
ԻԸ. 63ա-7ա [Տոմարականք] Վերադիր եբրայեցւոյ այս է - Կա՛լ զհայ թուականն եւ զամս ի սկզբանէ... Ապրիլի ԺԳ.ն
(13) է անշուշտ եւ անսխալ:
ԻԶ-ԻԸ.
միաւորները տպ. «Պատճէն տումարի», էջ 165-9:
ԻԹ. 67բ-77ա Մեկնութիւն տումարի, զոր արարեալ Յովհաննիսի
վարդապետի, որ մականուանեին Կոզեռն - Արդ, վասն զի յարուց ամսոյ յԼ.
(30) հանդիպեցաւ դնել զգիր թուականութեան Հայոց ազգիս, ի ձեռն Անանիայի
Շիրակացւոյ, ի Ժ. (10)երորդ ամի աթոռակալութեան տեառն Յովհաննիսի Հայոց
կաթողիկոսի... քան զհասարակածն յետս ոչ գնա:
Լ. 72ա-4ա Վասն Հոռոմի - Հարցումն. ընդէ՞ր երթաս ԺԹ. ԺԹ. (19, 19)... ի մի պատկեր
աւուր հանդիպին:
ԼԱ. 74ա-8բ [Տոմարական] - Իսկ վասն ցոլման աստեղաձ եւ աւդոյ... եւ գտանես զաւրն անսխալ:
Լ-ԼԱ.
տպ. «Պատճեն տումարի», էջ 169-73:
ԼԲ. 79ա-80ա [Ազգաբանութիւն մայր Մարիամայ] - Մատթանայ քահանայի,
որ ի ցեղին Ղեւեայ երեք դստերք էին, անդրանկանն անուն Մարիամ, զոր ամուսնացոյց
ի Բեթղեհէմ, յորմէ ծնաւ
Սողովմ` ի մանկաբարձն
Քրիստոսի... եւ Ղուկայ աւետարանչի
եւ Անդրէասայ տոմարադրի:
ԼԳ. 80ա-83բ Ամք ի սկզբանէ համառաւտ - ՅԱդամայ մինչեւ
ի ջրհեղեղն ամք ՍՄԽԲ. (2242)... եւ այնպէս կարեն տեսանել զժամանակս եւ զտաւնս
յըսկզբանց անտի:
ԼԴ. 83բ-4բ Թէ կամեսցիս գիտել զհանգամանս երկնաւոր
դասուցն, զսահմանակցութիւն երկրիս, զկործանումն եւ զկանգնումն ազգաց աշխարհիս - Ժ.
(10) աստեղք են կենդանակերպիցն, Ժ. (10) դասք են հրեշտակացն ի յերկինս... թէ
Ժ. (10)` կարկուտ հարկանէ զԵրկիր:
ԼԵ. 84բ-5բ (գրչափոխութեամբ) Այլ գիտութիւն - ՅԱդամայ մինչեւ ի հայոց
թուականն ՑԿ. (6060) ամք են: Կա՛լ զՀոռոմին վերադիրն,
ԻԱ. (21) յաւե՛լ` Եբրայեցւոց է... որ է աւր մի, եւ դի՛ր ի վերա Դ. (4) ամին,
որ կոչի նահանջ:
ԼԶ. 86աբ [Տոմարական. Սկիզբն Հայոց տոմարի] - Ի թագաւորութեանն Խոսրովու, ի հայրապետութեանն
Ներսէսի
Շինողի [Բագրեւանդացւոյ] եւ ի նահատակութեանն Յիզտբուզտի
[553] սահմանեցին կանոն զԽաչեցարն եւ եդին տումար ըստ Հայոց... Փողահարն,
Ճոկանոտնն:
Տպ.
«Պատճէն տումարի», էջ 173:
ԼԷ. 87ա Եթէ ի շաբաթու` ձմեռն խիստ, գարուն եւ ամառն ազնիւ...
ջերմ երեքաւրեայ:
ԼԸ. 87աբ Որոտացուցի եւ շարժմանց - Յունուարի թէ շարժ լինի` մահ նշանակէ... ի Դեկտեմբերի
թէ որոտա` մահ է, թէ շարժի` բարի ելաւ:
ԼԹ. 88աբ 90ա-93բ [Վասն գտանելոյ զՏանուտէր] - Եթէ կամիցիս գիտել զՏանուտէր տարւոյն, ա՛ռ զթուականութիւն
Աղեկսանդրի... ուր
դադարէ` թիւն այն է:
Խ. 89աբ Պրոկղի եպիսկոպոսի ասացեալ յաղագս
Կաղանդաց, եթէ որպէս ցուցանին - Եթէ ի կիւրակեի դիպի կաղանդն... աչացաւութիւն յոլով, տղայոց մահ:
ԽԱ. 94աբ Յաղագս, որ յեղջիւր լինի Լուսինն - Նիսան, որ է Հոռի... եթէ կախ` տարին աղեկ լինի, եւ անձրեւ
շատ գա:
ԽԲ. 94բ-9բ Որոտացոյցք - Յամսեանն Յունուարի, որ է Մարգաց, եթէ որոտա` ցորեան
շատ լինի... իշխանք մեծամեծք յիշխանութիւնս
իւրեանց հասատեսցին:
ԽԳ. 99բ-102ա Կենդանակերպք, ըստ երկոտասան ազգաց
եւ նշանք նոցա - Խոյն` Պարսք, զԼուսինն ընդ եղջերսն
ունի... |100բ| Յունիսի ԻԴ. (24) յԳ. (3) ժամուն գիշե/// (թերթ ընկած) |101ա| /// Եւ արիւն ելանէ յաշխարհի...
այս աստեղքս ըստ ամսամտոց են:
Չկայ`
Առիւծ, Կոյս, Կշիռ, Կարիճ կենդանակերպերի մասը:
ԽԴ. 102բ-3բ Վասն շարժմանց, որ լինին ի գիշերի [եւ]
ի տունջեան. յԱսորոց գրոց թարգմանեցան - Հոռի` Նիսան, թէ ցերեկի շարժ լինի... եւ պատերազմ եւ
աւեր ցուցանէ:
ԽԵ. 103բ-6բ Նշանաց, թէ յինչ պատճառէ խաւարի արեգակն - Տե՛ս,
եղբայր ընթերցող բա՛ց զաչս եւ տե՛ս... եւ նենգութիւնք ի թագաւորին վերայ առցեն
(106րդից յետոյ ընկած` Խ. պրակի վերջին`
մի թերթը):
ԽԶ. 107ա-11բ Եթէ Տանուտէր տարոյն Խոյն լինի` գարունն ազնիւ, ցորեան առատ... ձմեռըն դիւր, գինի առատ:
ԽԷ. 112ա-բ Վասն աստեղաց, որ ցոլանան - Թէ յարեւմտից յարեւելս ցոլանա... Հրորտից թէ Լուսին բակ ունի, թագաւորք ընդ արս պատերազմին
(112բ` չգրուած մաս, պակասում է Արեգ եւ Ահեկի ամիսների մասը):
ԽԸ. 113ա-23ա Սուրբ հաւրն Թեոփիլոսի` Յաղագս արտասուաց - Յորժամ միտքդ սբաղեալ լինի... եթէ միայն փութաս յաղթել գաւտեմարտին:
ԽԹ. 123ա-31ա Գրիգորի Նարեկացւոց բան ոգեշահ վերստին
յաւելուած կրկին հեծութեան առ նոյն աղերս մաղթանաց բան ի խորոց սրտից խաւսք
ընդ Աստուծոյ - Ձայն
հառաչանաց ողբոց սրտից աղաղակի... զի դու փառաւորեալ ես յամենայն արարածոց յաւիտեան
եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
ԼԳ. գլխից
ընդօրինակած հատուածն ունի վերնագիր` «Աղաւթք հսկողի, որ նախքան զպատարագն
մատուցանի»:
Գրչից`
128ա. «Արդ, Տէր բարերար եւ յոյս բարութեան, իշխան կենաց եւ մահու»:
Հատուածներ
Ա., ՀԱ., ՀԲ., ՀԳ., Է., ԼԳ., ԺԲ. գլուխներից. տե՛ս ձեռ. 1568, ա, հա, հբ, հգ, է,
լգ, ժբ: Համառօտ նկարագրութիւնը տե՛ս Գրիգոր Նարեկացի. Մատեան ողբերգութեան,
աշխտ. Պ. Մ. Խաչատրեանի եւ Ա. Ա. Ղազինեանի, Երեւան, 1985, էջ, 145:
Ծ. 131ա-2բ Աղաւթք - Տէր Աստուա՛ծ բարերար, աղաչեմք զքեզ... զի Աստուած ճշմարիտ ես. եւ քեզ փառք յաւիտեանս. ամէն:
ԾԱ. 132բ-4ա Անուանք սրբոց հրեշտակապետացն Աստուծոյ,
զոր խնդրեաց յԱստուծոյ սուրբ եւ սքանչելագործ այրն Աստուծոյ եպիսկոպոսն Գրիգորիոս,
զի ցոյցէ նմա զկարգ սրբոց հրեշտակապետացն եւ առաքեցաւ հրեշտակ ի Տեառնէ եւ
ասաց նմա իմաստութեամբ, եւ են այսոքիկ - Միքայէլ, Գաբրիէլ, Նուտիէլ, Զիթայէլ, Ռափայէլ Բութաէլ... ապրի
ի թշնամեաց` յերեւելեաց եւ յաներեւութի. Քրիստոսի փաք
յ՛՛:
ԾԲ. 134ա-5ա Երանելոյն Կիւրղի Երուսաղեմացոց
վասն պատարագաց ասացեալ - Քանզի յորժամ զպատարագն մատուցանեմք... ի ձեռն սուրբ պատարագաց թողութիւն գտցէ:
ԾԳ. 135ա-9բ [Ի հարանց վարուց] - Քահանայ
ոմն անուն Արսենիոս տեսեալ զաղքատ ոմն... եւ փորձութիւն
զառաքինութիւն (ունի 5 զրոյց):
ԾԴ. 139բ-43բ Հարցումն Արձանայ եւ պատասխանի Եզնկա
Կողբացոյ Հայոց վարդապետի - Արձան ասէ. զի՞նչ
է կրաւնաւորութեան կարգն, Եզնակ ասէ` խաչակցութիւն է Քրիստոսի... եւ թէ սակաւ ինչ խրատէ, եւ
այն վասն մեր աւկտի է. նմա փա՛՛:
ԾԵ. 143բ-9բ Հարցումն Աշոտոյ` որդոյ Սմբատայ Հայոց
թագաւորի եւ պատասխանի Եզնկա Կողբացւոյ Հայոց վարդապետի - Թագաւորն ասէ. զի՞նչ է առաջաւորաց խորհուրդն... յաստուածասիրացն ուսանի զպաշտաւնն:
ԾԶ. 149բ-59բ Նորին Եզնկա խրատք ոգէշահք - Աստուածասէրն իւրոց կամացն, որպէս ի թշնամւոյ, զգուշանայ...
ընդդէմ մարմնական ցանկութեանց, եւ այնպէս պատարագ լինել Աստուծոյ:
ԾԷ. 159բ-64բ Հարցումն եւ պատասխ[անիք] - Հարց[ումն].
Ընդէ՞ր լինի կրաւնաւորն անժոյժ: Պատ[ասխանի].
Ի չաւգնելոյն Աստուծոյ... Քանզի կառք է երրորդական աստուածութեանն, որում
փառք յաւիտ. ամէն:
ԾԸ. 165աբ Ի սուրբ հարանցն [վարուց] - Ասաց ծեր ոմն` Ա՛յս ինչ վայել է ապաշխարողին... Իսկ որ արտասուէ` զանձն եւս ուրախ առնէ, նոյն եւ զհոգին
պայծառացուցանէ:
ԾԹ. 165բ-7ա Նիւղոսի սուրբ հաւրն Յաղագս պոռնկութեան - Զգաստութիւն ծնանի զժուժկալութիւն... յանամաւթս ժպտելով, եւ ինքեանք ծիծաղեցան:
Կ. 167բ-8ա Սրբոյն Եւագրեա վասն յարութեան - Յարութեանն Քրիստոսի երկրպագեսցուք...
զոր աւրհնեն հրեշտակք, եկա՛յք, երկիր պագցուք նմա:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ
ԿԱ. 168բ (ԺԴ. դ.) [Դեղագիր] - Հալել զդեղին խունկն, գրէ ի վերայ դեղին կերպասին եւ
ուր յղարկես, կրայջրով թանան, գիրն կարմիր դառնայ... կա՛լ ի վերայ կրակին, գիրն
կարմիր դառնայ:
ԿԲ. 98բ-106բ (ԺԴ. դ. ստ. լս.` հակառակ դիրքով, կարդալ`
106բ-ից դէպի 98բ) [Գիր անասնակապի] - Կեփառաւս
կեփ (մի քանի տառ խաթարուած) ուսա... եզայն կապանին իշխանութիւն դադարել
յայս գրաստս:
ԿԳ. 63բ-4ա (ԺԶ. դ. ստ. լս.) [Շարական խնկարկութեան Սրբոյ պատարագին] - Յայս
յարկ նուիրանաց ուխտի... (տե՛ս թ. 253բ):
ԿԴ. 94բ-5 (ԺԶ. ստ. լս.) [Տոմարական] - Ի Յունւարի
Դ. (4) եւ ի ԻԴ. (24) Փերտրվարի...
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
55ա Զայս բոլորս սահմանեալ
է սուրբ հայրապետն Եփրեմ իւր ժողովոյն, որոյ աղաւթիւք եւ բարեխաւսութեամբ ողորմեսցի
Քրիստոս Աստուած ստացողի տետրիս
Գրիգորոյ եւ ծնաւղաց իւրոց
եւ եղբարց. ամ<մ>էն:
59բ Տէր Յիսուս Քրիստո՛ս, ողորմեաց Գրիգորի եւ ծնաւղաց
իւրոց` ստացողաց գրոյս եւ իւրոցն ամենեցուն:
77ա Որք աւգտիք,
զաշխատաւորս յիշեսջիք ի Տէր, աղաչեմ, եւ զծնաւղս մեր, եւ զեղբարս:
102ա Աւրհնեալ
է Աստուած. ամէն, եղիցի: ԶԿոստանդին գրիչ, որ զաւրինակս
ետ եւ զնիւթս եւ զամենայն ինչ, յիշեսջիք` որք աւկտիք, նաեւ զգրողս:
106բ Աւրհնեալ
է Աստուած, գրողիս մեղաց թողութիւն հայցեցէ՛ք` որք աւգտիք ի սմանէ, եւ ծնաւղաց
մերոց:
112բ Զկարդացողսդ
եւ զստացողսդ աղաչեմ յիշել զգրիչս եւ զծնաւղսն մեր եւ զեղբարս:
164բ Զգրողս
յիշեսջիք ի Տէր, աղաչեմ:
Միայն
59բ, 102ա, 112բ էջերինը որպէս ԺԱ. դարի տե՛ս Ե-ԺԲ. դդ. յիշ-լք, էջ 122:
ՁԵՌԱԳԻՐ Բ.
|
ԺԲ. դար |
ԳՐԻՉ` Ստեփաննոս քհյ: ՍՏԱՑՈՂ` Յովհաննէս:
ԹԵՐԹ` 22 (169-90) ՊՐԱԿ` Ա (11) + Բ (12): ՆԻՒԹ` թուղթ, դեղնաւուն: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 14-14,6x11,2: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(10,5-11,3x7,5-8): ԳԻՐ` բոլորգիր (նմուշ` 188ա): ՏՈՂ` 18-22. գծումները ճնշումով:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
եզրերը մաշուած, ունի ԺԸ. դարի նորոգում, որի ժամանակ թերթերը խառնել
են` 190րդը պէտք է լինէր 177ից յետոյ, առ այդ Ն. վ. Ակինեանի ձեռքով` 177բ ստ.
լս. «շար. 190ա» եւ 190ա վր. լս. «տե՛ս 177բ»:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 169ա-75ա Խաւսք Կումաիտա[ս] (՞) Հայոց կաթողիկոսի
եւ Կոմիտասի Կոստանդնուպաւլսի պատրիարքի առ միմեանս - Պատրիարքն ասաց. Աստուած դրութեա՞մբ է անուն, եթէ՞
բնութեամբ... այլ աստուածպաշտութեան հոգ տանել:
Բ. 175բ-77բ, 190աբ, 178ա-88ա Յաղագս բնութեան մարդոյ ի չարից գոյ[ացեալ] - Եւ զի չորք տարր պատճառք են լինելութեանց ամենայն եղելոցս...
լուսաւորեսցէ զհոգիս քո:
Գ. 188բ-9բ Վասն արականի եւ իգականի - Իմաստութիւն արական, սգայութիւն իգական... Որում
մաղթեմ եւ քեզ նովին չափով եւ արդարութիւնք ի նոյն լինել որպէս աստ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
175ա Ո՜ հայր
հոգեւոր եւ եղբայր իմ փառաւոր Յովհաննէս, յիշէ զեղկելիս ի Տէր:
188ա Ո՛վ հոգեւոր
եղբայր իմ Յովհաննէս եւ աղաւթիւք
ձեր եւ զիս պահեսցէ:
189բ Ո՛վ հոգեւոր
եւ յոգի սիրեցեալ եղբայր իմ Յովհաննէս նոյնպէս եւ անդ վեհագոյն պատուով
եւ ճոխութեամբ վայելել զբարիսն, եւ զմեղաւք մեռեալ ոգիս սուտանուն քահանայի
եւ տրուպ ծառայից Աստուծոյ Ստեփ[աննոսի] ձերդ սուրբ աղաւթիւք
արժանի ստասցէ Քրիստոս Աստուած, եւ
զծնողաց իմոց` հաւր եւ մաւր ըստ մարմնոյ հանդերձեալ փառանցն, որ յապայն ձգի,
որում մաղթեմ յիշել ի Տէր:
ՁԵՌԱԳԻՐ Գ.
|
ԺԳ. դար |
ԳՐԻՉ` Կարապետ:
ԹԵՐԹ` 87 (191-277). չգրուած` 239բ,
278աբ: ՊՐԱԿ` Ա-Զx16 (Ա` 14, Բ` 17, Ե` 13, Զ` 11): ՆԻՒԹ` թուղթ, դեղնաւուն: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
15,2x11,2: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (11,3x7,5-8): ԳԻՐ` բոլորգիր (նմուշ 211բ): ՏՈՂ` 20. գծումները ճնշումով:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Կիսախորան (191բ, 205ա, 211ա): Ճակատազարդ (192ա, 201բ, 211բ): Լուսանցազարդ`
բուսական: Զարդագիր` մարդ, հանգուցային, բուսական: Կարմրագիծ բոլորակներ,
աղիւսակներ: Գոյներ` կարմիր, սեւ:
ՎԻՃԱԿ բաւարար`
թ. 204ից յետոյ 1 թերթ ընկած. սկզբնապէս խառն ընդօրինակուած լինելու եւ
հետագայ վերակազմութեան ժամանակ կրկին խառնուելու պատճառով թերթերը,
յատկապէս ՇԼԲ. ամաց աղիւսակը կրողները, խառնուած. ճիշտ կարգն այս է`
191-242, 249-53, 275բ, 243ա-246ա, 255ա-263ա, 246բ-248բ, 268աբ, 264ա-267բ, 254աբ,
269ա-274բ, 263աբ, 276ա:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 191բ-5բ Պատճեն տումարի Հայոց մեծաց - Զամս ծննդեանն Քրիստոսի այսպէս
արա՛...
Բ. 195բ-8բ [Գործնական աստղագիտութիւն] - Եթէ կամիցիս գիտել, եթէ արեգակն յորում կենդանակերպի
է... նուազելն տուընջեանն եւ գիշերոյն:
Գ. 198բ-200բ [Տոմարական]. Արակայք - Յուն[ուար]`
Զ. (6), Փետր[ուար]` Ժ. (10)... իւրաքանչիւրում տեսութեան խաւսեցան:
Դ. 201ա-3բ Պատճէն տումարի հայոց Սարկաւագին - Կրկնակ
ամսոցդ այսպէս արա՛... մնա աւուրք, նոր ամսոյն է:
Ե. 203բ-4բ [Գործնական աստղագիտութիւն] - Եթէ կամիցիս գիտել, եթէ արեգակն յորում կենդանակերպի
է... ստեղծ զմարդն, որ է /// (թերի):
Զ. 205ա-10բ Պատճէն տումարի Հռոմայեցոց - Թուական Հոռոմոց այսպէս արա՛...
Է. 211ա-2ա Պատճէն տումարի Եբրաեցոց* - Թուական Եբրաեցոց այսպէս արա՛ - Կա՛լ ՐՋՀԶ. (5976)
եւ զհայ Մեծ թուականն... Դեկտ[եմբեր] եւ Քախսեւ:
* Գրիչը
211ա-ի բովանդակութիւնը կրկնել է 211բ-ում:
Ը. 213բ-5բ [Տոմարական] - Եթէ
կամիցիս Հոռին վերադրաւն... թէ Բ. (2)` միջակ, թէ Գ. (3)` կարճ:
Թ. 215բ-42բ, 249ա-53ա [Տոմարական աղիւսակներ եւ բոլորակներ] - Ամիս Յունաց...
որ է ի գլուխ կամարին:
Ժ. 275բ, 243բա, 244աբ, 245բա, 255աբ, 256բա, 257աբ, 258բա,
259աբ, 260բա, 261աբ, 262բա, 246աբ, 247բա, 248աբ, 268բա, 264աբ, 265բա, 266աբ,
267բա, 254աբ, 269բա, 270աբ, 271բա, 272աբ, 273բա, 274աբ, 263բա, 276ա [Աղիւսակ ՇԼԲ. (532) ամաց]*:
* թ.
275ա աղիւսակը չլացուած, 276ա-ինը` մասամբ:
Անտիպ
միաւորների նկարագրութիւնը տե՛ս Պատճեն տումարի, էջ 87-91:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ
ԺԱ. 191ա (ԺԴ. դ.) [0րինակք նամակաց]. ///
[Աստուածա]սէր սուրբ ճգնաւոր եւ անդադար բարի վաստակաւոր... (սկ. թերի):
ԺԲ. 253բ (ԺԶ. դ.) [Շարական խնկարկութեան] (հատուած) - Որ գերագոյն քան զերկինս պայծառացուցէր...
զԱթոռ Հայկազնայս (տե՛ս թ. 63բ-4ա):
ԺԳ. 276բ-7բ (ԺԴ. դ.) Թղթառաջք - Տերամբ Յիսուսի
ի փառս... մեծահարկի կուսի այս անուն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
210ա Զանարժանս
բարեաց յիշատակի, զսուտանուն գրիչս Կարապետ եւ զծնաւղսն
իմ աղաչեմ յիշել ի Տէր, եւ Աստուած զձեզ յիշէ:
238ա Եւ զմեղուցեալ
ծառայս Աստուծոյ, զաշխատեալս ի սոյն գիր, աղաչեմ յիշել ի Տէր, եւ Աստուած
զձեզ յիշեսցէ. ամէն:
Միայն
210ա էջինը տե՛ս ԺԳ. դ. յիշ-ք, էջ 897:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
210ա Ի թվին ՊԳ.
(1354) ես` Առաքելս, գնացի յԵրուսաղէմ տանուտէր Կոյսն
իւր, վերայդիրն Ե. (5) էր, Է. (7) երակն Բ. (2): Յայսմ ամի եղեւ ի վերայ երկրի
սով, զոր եղեւ մորթն(ը) մինչեւ ՅԺ., որ Տէր Յիսուս խափանեսցէ
յերկրէ մերմէ:
Տե՛ս
ԺԴ. դ. յիշ-ք, էջ 409:
2000
ՀԱՒԱՔԱԾՈՅ
ՇՈՂԱ[ԿԱ]Թ (ԷՋՄԻԱԾԻ՞Ն) |
ԺԷ., ԺԸ. դարեր
(1753ից առաջ), ՌՄԲ. - 1753, ՌՄԼ. - 1781 |
ԳՐԻՉ` Անանուն Ա. (4բ-49բ, 1753ից
առաջ), Գրիգոր վարդապետ (3ա, 50ա-169բ, 181բ-318բ), Անանուն Բ. (128ա-149ա),
Անանուն Գ. (172ա-180բ, ԺԷ. դ.):
ԹԵՐԹ` 321 (գրչի էջակալում 1-172, որ է` 4բ-96ա, եւ 2-238, որ է` 196բ-315բ).
չգրուած` 1բ-2ա, 3բ-4ա, 58բ, 67ա, 97ա, 170ա-1բ, 181ա, 185բ-6բ, 272աբ, 321բ: ՊՐԱԿ` 3+Ա-Դx12 (Ա 10)+Ե-Ժx8 (Ե
2+4+2+ 2+3, Ժ 3)+1-4x8 (1` 6)+ԺԴx14+ԺԵx10+1-7x4 (3` 8, 5` 9, 6` 5, 7` 10)+Ա-ԺԵx8
(Ժ 10, ԺԵ 9)+3: ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 15x10,6: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (12,5x7,5. թ.
172-180` 13x7,5): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` Ա` 39ա, Գրիգոր վրդ` 211ա, Գ` 180բ), բոլորգիր` 128ա-149ա
(նմուշ` 128ա): ՏՈՂ` 17, 19-32 (172ա-180բ), 21-26 (181բ-318բ). գծումները ճնշումով, գրադաշտի
սահմանագծերը սեւ, կարմիր թանաքով: ԿԱԶՄ` շագանակագոյն դրոշմազարդ
կաշի, զարդաշրջանակներով. միջուկը` տախտակ. աստառը` թուղթ. լուսանցակողերը
կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 3 (սկ.), չգրուած, սպիտակ թուղթ
+ 3 (վջ), լուսագծերով եւ լուսադրոշմով (զինանշան՞) հաշուած թերթաքանակի
մէջ (թթ. 1-2, 319-21), թթ. 3, 319` մաս կազմաստառի:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Կիսախորան` 11ա: Լուսանցազարդ`
բուսական (11ա): Տպագիր զարդաշրջանակ, սոսնձած գրադաշտի սահմաններին (196ա): Զարդագիր` թռչուն (11ա),
հանգուցային: Խորագիրք` կարմիր, կապոյտ: Գոյներ` կարմիր, կապոյտ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի եզրերը մաշուած, լուսնցակողերը մասամբ գունաթափ.
խոնաւութիւնից գրադաշտը գունափոխուած, թանաքն արտատպուած հանդիպակաց
էջերին, տեղ-տեղ զանազան բծեր եւ հետքեր, թ. 98-151, 156-167` եզրերն այլ թղթերով
աճեցրած: Գրիգոր վրդ. գրիչն ի մի է բերել 2 տարբեր ձեռագրերի (թ. 4-49 եւ
172-180) թերթեր, շարունակել առաջինի բովանդակութիւնը:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
3ա Գիրքս այս, որ կոչի տօմար Հայոց, Հոռոմոց եւ այլ պիտանիք հարկաւորք,
որք են տարեցոյցք, լուսնացոյցք, ընթացք արեգական եւ այլք, որպէս տեսանի
կարգաւ: Ժողովեցեալ եղեւ ի ժամանակս վշտակրութեան տեառն Ղուկասու գերերջանիկ
եւ սրբափայլ եւ ուղղադաւան կաթողիկոսի Կարնեցւոյ, ի թուոջ կենարարին
1781 եւ ի թուոջ մերում 1230, Մարտի 26: Եղեւ զրաւ ծրման սորա ի դրան Սրբոյ Շողա[կա]թու,
ձեռամբ անիմաստ գրչի Գ. Վ. Ս.: Հայր մեր. ամէն:
Ա. 4բ-10բ Թվին ՌՂԸ. (1649) բանալի գիր տարոյն է
Դայն եւ վերեւ տանուտերն Խոյն: Եւ կարմիր գրած տողերն նահանջ է - Այլ դու
յորժամ հանդիպիս ի կարմիր գրած տողն... ՌՈԻԹ. (2180). Խ (40):
Բ. 11ա-49բ Պարզատօմարս հեշտ եւ դիւրին ի վերայ
ամսոյ Հռոմայեցւոց - Գիր տարոյն Այբն. յեաւթներակն Դ. ... Յուլիսի ԺԱ., օրն
շաբաթ...
Գ. 50ա-7ա [Պարզատումար] - 0գոստոս ԼԱ. օր է, շաբաթ մտանէ... Քէն հանապազ նահանջ
է, իսկ զմնացեալն ի Փիւրէն հա՛րց՛՛ (սկիզբը տե՛ս 11ա-49բ):
Դ. 57ա-8ա Ամք Տեառն եւ թուականք Հայոց - ՌՉԾԲ. (1752), ՌՄԱ. (1201) Ե. (5) շաբաթ... ՌՊԺ. (1810),
ՌՄԾԹ. (1259), Ա. շաբաթ առաջ՛՛:
Ե. 59ա Եւ եթէ կամիս գիտել զԾռազատիկն Յունաց... եւ մեզ հա[յ]կազնէիցս անխախտ Ապրելի ԺԳ.ն (13) զատիկ
է: Տուողին գիտութեան եւ յօրինողին կարգադրութեան վայել է փառք, պատիւ եւ
յերկր[պ]ագութիւն, անզրաւ յաւիտենիւ եւ յաւիտեանս. ամէն:
Զ. 60ա-61բ Դուռն աստեղաց գիտենալոյ, թէ ուր են - Զմուտ Զօհալին այսպէս արա՛...
աւելի կա՛լ զԷ.(7)երեակն այտ է՛՛(ունի աղիւսակ):
Է. 62ա-6բ Տօմար Հռոմայեցւոց - Թուական այսպէս արա՛. կա՛լ զՀայոց մեծ թուականն... զաւելի
թիւն ի բաց ա՛ռ, որ ուղիղ գայ ամիսք /// (67ա չգրուած. ունի աղիւսակներ):
Ը. 67բ-84ա Տօմար Հայոց - Զկրկնակ ամսոյ այսպէս արա՛... շարժ լինի եզնաց բարի,
եւ տղայոց մահ: Եւ Քրիստոսի մարդասիրին
փառք յաւ՛՛ (ունի աղիւսակներ):
Թ. 84բ-94բ Ամսացոյց յամենայն ցեղ՛՛ - Ի Դեկտեմբեր,
որ է Նաւասարդի... Մարտի թէ բակ [առնու], երիս թագաւորք ընդ միմեանս պատերազմին,
եւ բազումք մեռանին:
Ժ. 94բ-6բ Կաղանդացոյց. սրբոյն Կիւրղի հայրապետի
ասացեալ վասն կաղանդաց - Եթէ կաղանդն կիրակի լինի, ձմեռն պինդ եւ ձիւն մեծ...
Թ. (10), ԺԸ. (18), ԻԸ. (28) ի յանտունդս է Ժ. (10), Ի. (20), Լ. (30) երկինս է.
լաւ տե՛ս:
ԺԱ. 97բ [Մղոնաչափք] - Մղոնն 7 ասպարեզ է... եւ ասպարեզն
143 քայլ է:
ԺԲ. 98ա-120ա Արդ, կարգեսցուք աստ զմշտնջենաւոր տարեկան
փոփոխմունս գուշակմանց ի թուին Քրիստոսի 1748, 1776, 1804, 1832... Վերչացեալ այս 38 ամացն, յորժամ վերջանայ,
մերձեալ սկսի՛ր յսկզբանէն, զի մշտնջենաւոր շրջան է Արեգական. միայն փոխեա՛
զթուականն Քրիստոսի` ասելով
1860 եւ այլն ըստ կարգի:
ԺԳ. 120բ-49ա Մշտնջենաւոր գուշակումն սակս հողմոց
եւ եղանակաց տարոյն յամսէ յամիս - Յունվարի
առաջի օրն ցուցանէ... ով կու խմէ, կու դիւահարի կամ կու խեւնա. պատրաստ կացիր.
Լ. (30). ԼԱ. (31) (ունի աղիւսակներ):
ԺԴ. 149ա-50ա Խրատ առ ամենայն մարդիք, որոյ զինչ պարտի
առնել սակս ուտելեաց իւրաքանչիւր ամիսս ի բոլոր տարոյ եւ զի այսու գոլ առողջութիւն
եւ օգուտ լիցի նոցա ուրեմն նախ սկսեսցուք ի Մարտէն այսպէս - Մարտի ամսոյն ամենայն մարդոյ
պարտ է ուտել զիրս քաղցունս... եւ թէ արասցես զայսոսիկ, ոչ երբեկ երկնչիս ի հիւանդութենէ:
ԺԵ. 150ա-51ա [Վասն արիւն առնելոյ եւ չար ու բարի օրերու] - Եւ որովհետեւ ասացաք ի վերուստ
առ արիւն... ամենայն բարիք առաւել արար, միայն թէ վասն տարերացն շարժմանէ,
որպէս ասացաք ի վերո. եւ Քրիստոսի Աստուծոյն մերո փառք աւիտեանս.
ամէն:
ԺԶ. 152ա-6ա [Բոլորակք եւ աղիւսակ տոմարական] - Այս բոլորակս
ցուցանէ զՆաւասար[դ]ն 7երեակովն...
ԺԷ. 156բ-8բ Յաղագս Լուսնոյ եւ Արեգական խաւարմանն - Ով ոք ցանկա կերպիւ իւիք վերահասու լինել Արեգական
եւ Լուսնոյ խաւարմանն... զարմացեալ ընդ այս, Դիոնեսիոսի Արիսպագացւոյն ասէ.
Կամ հեղինակ բնութեանն չարչարի կամ շինուած աշխարհիս եղծանի:
ԺԸ. 158բ-60բ Դոյզն ինչ զեկուցմունք սակս տտաւոր աստեղաց - Տտաւորն գոյանայ եւ բորբոքի ի կուտակեալ գոլորշեաց
ի բարձրագոյն գաւառն օդոյ... որ եւ տեւեաց երկարապէս, նախագուշակ ապառնուոյ
սրածութեանն: Այսքան առ այս:
ԺԹ. 160բ-63բ Վասն աստեղաց թվոյ կամ կենդանակերպից - Խոյն, որ իշխէ ամբրոպիայ, /
տասն եւ վեց աստղ կայ ի նմա... Երբ արտախոյրն մտանէ, / առաջին ժամն ի գիշերի:
Ի. 163բ-4ա Վասն ժամուց անուանց - Այլ եւ այս ցուցեալ յայտնեմ` /անուանք ժամուց` թէ որպէս
են... Տասներկու գիշերն վջարեալ,
/ քսանեւչորս ժամք են յայտնեալ:
ԻԱ. 164ա-5ա Վասն ԲԺ.ն (12) հողմոց - Հնչեալ
հողմունքն զանազան / Ի չորս կողմանց աշխարհիս կան... եւ այսքան գործ յատուկ
նոցին:
ԻԲ. 165ա-9բ Ամիսք Եբրայեցուոց, [Արաբացուոց, Մակեդոնացուոց,
Եգիպտացուոց, Եթովպացւոց, Աթենացուոց, Բիւթանացւոց, Կապադովկացուոց,
Վրաց, Աղուանից, Հոռմէրէն, Եղիմացուոց, Հագարացուոց] եւ կրկնակ նոցա - Նիսան`
չկա, Իյար` Բ. (2), Սիւան` Դ. (4) ... Եւ լրման գրով զլրումն Լուսնի այտ է: Ո՜վ
եղբայր, անսղալ զհաշիւն տես, ողջ լեր:
ԻԳ. 172ա-80ա [Գուշակութիւն, աղիւսակաձեւ] - Ամիսք հռօմայեցոց. Յունվար...
Շատ շահիս եւ խնդաս դժվարու է:
ԻԴ. 180բ Վասն աստեղաց [թ]վւոյ կամ [կենդանակերպ]ից - Խոյն, որ իշխան է, ամպրոպիա, Տասն եւ վեց աստեղք կա ի
նմա... Ձուկն ցամաք է ընդ Խոյին, Տասնեւհինգ աստեղք կա ի նմին:
ԻԵ. 180բ Վասն 7 մոլորականաց - Զոհալ աստղն է ամպայսլով, / Մուշտարին պարզ օդախառնով,
/ Մարեխն կիզիչ 'ւ ապականող, / Շամս ջերմային հասուցանող /// (թափուած):
ԻԶ. 181բ-5ա [Վիճակախաղ-վիճակացոյց] - Այս վիջակս գրեալ
եղեւ հրամանաւ սուրբ ժողովոյն Նիկիոյ... Ով այր, դու վատաբախտ ես, վասն
չարեաց մի ցանկար, զի չաչարիս վասն չարեաց բազմաց: Վերջ:
ԻԷ. 187ա-95բ Բացարարութիւն յառաջնոց գրոց եւ նշանագրաց:
ԻԸ. 196ա-286ա [Տոմարականք Յակոբայ Ղրիմեցւոյ]
Տե՛ս
ձեռ. 739, 58բ-178ա: Մեկնութիւն տօմարի, զոր խնդրեաց Թումա վարդապետն Մեծոբայ
վանից աստուածաբնակ սուրբ ուխտին, եւ սիրով զհայցուածս նորա կատարեալ Յակոբա
վարդապետն Ղրիմեցի/196ա-281բ: Նորին Յակոբայ վարդապետի Ղրիմեցւոյ Յաղագս
տումարական մակացութեան, թէ ի յորոց արհեստադրեցաւ /281բ-5բ: [Ուղերձ առ
Թովմա Մեծոփեցի]/ 285բ-6ա (տե՛ս ԺԵ. դ. յիշ., Ա., էջ 181-2):
Տպ. Յակոբ
Ղրիմեցի, Տոմարագիտական աշխատութիւններ, աշխտ. Ջ. Ա. Էյնաթեանի, Երեւան,
1987, էջ 188-308:
ԻԹ. 286բ [Լուծմունք տոմարական] - Ահա Դ. (4) ամիսք են եւ հունձք
գան, ասէ Տէրն մեր...
Լ. 286բ-89ա [Հարցմունք եւ պատասխանիք] - Հարց.
Ընդէ՞ր տարին ՅԿԵ. (365) օր է... զի ընդ այն ժամանակն ամառնայինք էին ամիսքս
այսոքիկ:
ԼԱ. 289ա-93ա [Գործնական աստղագիտութիւն] - Եւ
Տանուտեր տարոյ այսպէս արա՛... այս են խորհուրդք յանդնդական յօդոցն, զոր յայտնեաց
Աստուած իմաստնոցն:
ԼԲ. 293ա-5ա Յաղագս սուրբ առաքելոցն, զոր պասիքն
կատարեցին յետ յարութեան փրկչին - Սուրբ առաքեալքն
կատարէին զպասեքն ամենայն ամի ի ԺԴ. (14) Նիսանա... սողունք, անասունք,
եւ մարդք: Փառք ամենագէտ ստեղծողիս, որ յայսքան ամենայն լման եւ անթերի ստեղծեցեր
զամենայն գոյքս:
ԼԳ. 295բ-303բ Վասն դարուց - Յաղագս դարուց լինելութեանց որպէս իցէ... ի հեշտասիրութիւնս
մարդոյն: Քրիստոսի մարդասիրին, փարք յաւիտեանս յաւիտենից, եւ յաւիտենիւ. ամէն:
ԼԴ. 304ա-13բ Զմուտ եւ գիտ վերադրացս այսպէս արա՛ - Կա՛լ
զՀայոց թուականն...
ԼԵ. 314աբ Կենդանակերպից
եւ մոլորակաց անուանք Ե. (5) ազգ լեզուաւ - Հայերէն, Արապի, Յունարէն, Պարսկերէն, Ֆռանկերէն...
ԼԶ. 315ա-8բ [Գործնական աստղագիտութիւն, Բոլորակք]
Եթե կամիցիս գիտել, թէ Արեգակն որում կենդանակերպի է կամ աստիճանի - Կա՛լ
զաւուրս Հոռոմի ամսոյն... մեծ վիշապն պատէ զգօտիքն ի ՌԿ. (1060) տարին, եւ
աստղատունն կենա Ձ.Ձ. (80) տարիս:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ,
ԺԸ. դ. վերջ.
ԼԷ. 319ա-21ա Ի Անանիա վարդապետէն Շիրակացւոյ - Երեւակն յամենայն կենդանակերպի կենայ Բ. տարի եւ
կէս... Լուսինն` զԽեցգետինն, Արեգակն` զԱռիւծն: Եւ Քրիստոսի յուսոյն
մերոյ փառք յաւիտեանս:
Համառօտ
նկարագր. տե՛ս «Պատճեն տումարի», Է-ԺԵ. դդ., աշխտ. Ջ. Էյնաթեանի, աշխատակցութեամբ
եւ խմբագրութեամբ Գ. Տէր-Վարդանեանի, Երեւան, 2002, էջ 122:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
3ա Տե՛ս խորագիրը:
76ա Ո՜վ ուշիմ
եղբայր, զհաշիւն լաւ տե՛ս եւ զխնդրելիդ գի՛տ, եւ զանարժան գծօղս յիշեա՛ յաղօթս
քոյս, ողջ լե՛ր ի Տէր. ամէն:
78բ Ո՜վ եղբայր,
զայս վերոյ գրեալքս զՄշտնջենաւորք են, եւ տեւէ` որքան տեւէ: Ահա, անաշխատ
տօմար քեզ, միայն թէ զԳիւտ գրոյն լաւ տեսանելի է, որ ոչ սղալիս զհաշիւն նահանջից. զսա վայելեա՛
եւ զապիկար գրիչս յիշեա՛ յաղօթս քոյս, ողջ լեր. ամէն:
151աբ (սիւնակետագիր
ծածկագիր) ||||. |||: |: ||::::. |::. ||||. |.
|||: |: |:. ||||::. ||: |:. |||:: ||||::. |. |: |::. ||::::. |. |||:. |:::.
|||:: |. |||: ||||: |::. |. |||:: |||:: ||||: |::. |||:::: ||||:: |::. |||:
|||:::: |::. ||||::. ||: ||. |. ||: |||:.` «ՌՄԲ. (1753) ձեռամբ
Գրիգոր աբեղայէն
ամսեանն սեպտեմպերի ԺԱ.ին»:
Տպ. Ա.
Գ. Աբրահամեան, Հայկական ծածկագրութիւն, Երեւան, 1978, էջ 92:
155բ Եւ զաշխատօղ
սորին յիշեսցես միով Հայր մերիւ, եթէ շահեսցիս. ամէն:
286ա Այլ եւս
զգծօղ անարժան Գրիգոր վարդապետս յիշեցէ՛ք եւ սխալանացս
անբասիր լերո՛ւք, եւս` յիշօղքս յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ. ամէն:
315բ Արդ, եղբա՛յր
գրասէր, թէպէտ եւ հեշտալուր արարաք, բայց լիովին հմտանալ պարտիմք, զէրէ
յոյժ դժուարին է տգիտաց, սգուշ լե՛ր ի հաշիւտ, որ ոչ սղալիս. եւ անարժան գծողիս
յիշեա՛ ի մաքրափայլ յաղօթս քոյս, եւ դու յիշեալ լիցիս ի գիրն կենաց. ամէն:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ` 151բ բուսական, ձուկ, բոլորակ:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 1ա «Մակոս Խուկաս»: 2բ «Մարորդի
ԺԻ. ա 183 2»: Բ. կազմաստառ` «Ի ՌՄԼԵ. (1786) թվոջն արեգակն Գ. ամ. Գ. ամիս, եւ Գ. ժամն
եմուտ սուզական կէտն՛՛»:
2001
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
(Բաղկացած է
2 տարբեր ձեռագրերից)
ԹԵՐԹ` 247: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ մուգ շագանակագոյն կաշի, դռնակով, միջուկը տախտակ.
աստառը` կանաչ կտաւ, Ա. փեղկին երկու վարդեակաձեւ մետաղէ գամ:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - 1 (Ա) + 1 (Բ), ստացուած 2 թերթի ընդլայնակի հատումով եւ ընդերկայնակի
եզրահատումով: Մագաղաթ, երկսիւն, բոլորգիծ երկաթագիր: - [Մեկնութիւն
թղթոյն Հռոմայեցւոց]` Ա., ԺԱ. դ.: Տող` 8: Աբ «/// մարմնոյ մեղաց /// մեղաց դատապար[տել
զմ]եղս ի մարմնի... լաւ քան զոր ոչն կար[է՞] [դատա]պարտել զմեղու[ցեա՞լս], որ
եւ զայս ելից ո/// գոյն եւ///». - Գործք Առաքելոց, Թ. 7-10` Բ., Ժ. դ.: Տող`
6: Բբ-Բա «Երթային, կային անշըշունջ... եւ էր ոմն ա[շա]կերտ ի Դա[մաս]կոս Ան[անիա»]:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշին մաշուած, տեղ-տեղ ցեցակեր, քերծուածքներով, մէջքը պատռուածքով
եւ վերից վար ճեղքուած, կապիչներն ընկած, վերին եւ ստորին կապտալները մասամբ
բացուած, դռնակի ստորին հատուածն ընկած, Բ. փեղկի հետ հատման վերին եւ ստորին
մասերը բացուած, լուսանցակողերի կարմիրը մասամբ թափուած. ունի ԺԴ-ԺԵ.
դդ. նորոգում:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` Աա
Գաւազանագիր ծածկագրի տառեր «ը, թ, (չ), ք, զ, գ, ձ, ծ, տ, ք, զ, մ»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ` Աա`
մարդկային կերպար (գծանկարային, սեւ, կարմիր), Աբ` երեւակայական էակ` վիշապ
(՞), գծանկարային, սեւ:
ՆՇՈՒՄ` Պատառիկ-պահպանակ (մատիտով)
Աբ «Թղթ. Հռոմ., Բ.»:
ՁԵՌԱԳԻՐ Ա.
ԱՂԹԱՄԱՐ, ՍՈՒՐԲ
ԽԱՉ վանք |
ԺԴ. դար |
ԳՐԻՉ` Թումայ աբեղայ (Ա.` 2ա-135ա),
Ատոմ (Բ.` 2բ), Անանուն լրացնող (Գ.` 135ա-139բ), Անանուն յաւելագրող (Դ.`
1աբ): ՍՏԱՑՈՂ` Ստեփաննոս քահանայ (Ա.), Տէր Յովհաննէս (Բ.):
ԹԵՐԹ` 139 (1-139): ՊՐԱԿ` Ա-ԺԲx12 (Դ 11, Ը, ԺԲ 10): ՆԻՒԹ` թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 14,5x12: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (12,5x8): ԳԻՐ` բոլորգիր (նմուշ` 60ա, 2ա, 137ա): ՏՈՂ` 18-27. գծումներ` ճնշումով:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Լուսանցային` Քրիստոս` 67ա, մարդկային դեմք` 70ա (յետագայ գծանկարներ):
Գոյներ` սեւ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
խունացած, տեղ-տեղ գունափոխուած, ցեցակեր` թ. 6-12, 56-76, թ. 41-42ի միջեւ
մէկ թերթ պատռած-հանած, մնացել է հիմքի ստորին մասը, թուլացած` թ. 129, ԺԵ.
դ. նորոգուած` թերթերի հիմքերը որոշ տեղերում կարկատաններով լրացրած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա [Գուշակութիւն] - Եթէ
կամիցիս գի[տել], թէ ընդունի զքե[զ]... եւ թէ ի սեւն է, ատէ:
Բ. 1աբ [Մխիթարայ Երզնկացւոյ Հանելուկք թուաբանականք] - Որդեա՛կ, մարդ մի մեռաւ եւ ունէր Գ, Ժ, Գ, Գ, գառն...
Գ. 1բ [Դեղագիր] - Աթիա,
Աթասիա, Աթլասիա դէղէ, խացին յանօթեց կեր. դէղ է:
Դ. 2աբ [Ատոմայ գրչի] Առակս իմաստասիրական
եւ բանալի մտաց մարդկան - Թագաւոր մի էր ահեղ եւ զարմանալի...
Ե. ա. 3ա-21բ Տաւմար ըստ հայերէն թուոյ ամիսք եւ այլք
(= Պատճէն տոմարի) - Զկրկնակ ամսոցդ այսպէս իմասցիս. կա՛լ զամիսն եւ զիւր
կրկնակն...
Հմմտ.
ձեռ. 3082, 378բ-88բ, ձեռ. 1114, 5ա-26ա, ձեռ. 1849, 127ա-58բ, Յովհաննէս Իմաստասէրի
մատենագրութիւնը, աշխտ. Ա. Գ. Աբրահամեան, Երեւան, 1956, էջ 204-19:
բ. 21բ-5բ [Հատուած մեկնութեան Հռոմայեցւոց տոմարի] - Թուական Հոռոմի այսպէս արա՛.
կա՛լ յԷ. ամէն Փիլիպպոսի կայսեր... եւ զԷ.երեկ Հոռոմին կրկին աճեցուցանէ:
գ. 32ա-7ա [Հատուած մեկնութեան եբրայեցւոց տոմարի] - Թուական
այսպէս. կա՛լ ՐՃՀԶ. (5176) եւ զՀայ թուականն ի վերայ բեր... Անտի յԵփեսոսին
Ծ. (50), անտի ի Քաղկեդոնին ԻԷ. (27):
դ. 37բ-61ա Պատճեն տոմարի Հայոց, որ կոչի Սարկաւագի - Թուականն
այսպէս, կա՛լ Ժ. թիւ ի Նաւասարդի ամսոյ եւ թուեա՛յ մինչեւ ի հասարակած...
Զ. 61բ-6ա [Լուսնացոյց]
Տպ. Յովհաննէս
Իմաստասէրի մատենագրութիւնը, աշխտ.` Ա. Գ. Աբրահամեան, Երեւան,
1956, էջ 283-92:
Է. 66բ-72ա [Խառնախորան] (Ազնուացանկ)
Հմմտ.
Յովհաննէս Իմաստասէրի մատենագրութիւնը, աշխտ.` Ա. Գ. Աբրահամեան, Երեւան,
1956, էջ 160-83:
Ը. 72բ-6բ [Աղիւսակք տոմարական]
ա. 72բ-4ա [Ամսամուտ այսպէս արա՛] - Ա. Ա՛ծ վերադրին, եւ այն է մուտն ընդ երեսին տասնեակստ, վասն զի Գ. (3) մուտք են ի դմա:
բ. 75ա [Ընթացք Լուսնիայսպէս արա՛] - Եթէ կամիցս գիտել զընթացս Լուսնին ընդ ԺԲ.ան կենդանակերպսդ... յայնմ կենդանակերպի
է Լուսին:
Աղիւսակի
սկիզբն ու վերջը. «Յունուար` Ջրհոս Ձուկն... Դեկտեմբեր` կարիճ, աղեղ»:
գ. 75բ-6ա Աղիւսակքս աստիճանքն են բարձրանալոյ
եւ խոնարհելոյ Արեգականն - Գարուն, Խոյ, Ցուլ, Եկաւոր... Ձմեռ Այծեղջիւր, Ջրհոս,
Ձուկն:
դ. 76բ Աղիւսակս ամսամուտ է Հայոց - Նաւասարդի Բ, գ, դ, ե, զ, է, ա... Աւելեացն դ, ե, զ,
է, ա, գ, դ:
Թ. 77ա-90բ [ՇԼԲ. աղիւսակ] - Սկիզբն
թուականի Հայոց որ կոչի Սարկաւագի...
Հմմտ.
Յովհաննէս Իմաստասէրի մատենագրութիւնը, աշխտ.` Ա. Գ. Աբրահամեան, Երեւան,
1956, էջ 191-299:
Ժ. 91աբ [Տունք եւ անուանք տերունականք յԱւետարանս] - Գիտելի է այս, զի Մաթէոսի Աւետարանն ունի շեշտս ՅԾԳ.
...
ԺԱ. 91բ [Մասն Տոմարի] - Ընդիքտիկոնն ԺԵ. (15) ամ է, որով վարին հոռոմք, եւ արա՛յ
այսպէս...
ԺԲ. 91բ-2ա Խորհրդաւոր երգք ամենայն Տէրունական
տաւնից, որ ասի զկնի Իւղաբեր[ից] - Հոյլք հոգեղէնք ընդ հովիւսն քարոզէին...
Լուսանցներում
նշուած` «Ծննդեան, Տեառնընդառաջի, Յարութեան, Հոգեգալստեան, Վարդավառի»,
խազագրուած:
ԺԳ. 92բ [Յովհաննու Որոտնեցւոյ Բոլորակ աղիւսակ
երկոտասան հողմոց] - Այս են երկոտասան հողմունք, որք շնչեն... յեռամեծ րաբունապէտէն
Յոհաննու մականուն Կախեալ ի սէրն Աստուծոյ - Արեւելեայքս հասարակ եւրոսք
կոչին...
ԺԴ. 94ա-139բ Մեկնութիւն տումարի, զոր խնդրեալ Թումայ
րաբունապետի Մեծեփու, եւ սիրով հայցուածս նորա կատարեալ Յակոբ վարդապետի
Ղրիմեցոյ (տե՛ս ձեռ. 739, 58բ-171բ):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
2բ Ո՜վ եղբայր
տէր Յոհաննէս, էնց
գիտացի՛ր, որ զինչ որ բեռինքն են եւ ղտրերն յայտնի են, ապա ջանայ, որ զդեկանքն
եւ զպլկներն ի համար բերես (ակնարկում
է իր «առակը») եւ անարժան ծառա[յ]իս ձերոյ` Ատոմի, Աստուած ողորմի
ասես. ամէն:
46ա Զստացող
գրոցս եւ զմեղաւոր գծողն յիշեա՛, Քրիստո՛ս, ողորմութեամբ քով. ամէն:
57ա ԶԹումայ մեղաւորն`
կաղն յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս:
93ա Փառք ամենասուրբ
Երրորդութեանն եւ միասնական աստուածութեանն` Հաւր եւ Որդոյ եւ Սուրբ Հոգոյն,
այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն: Աստանաւր սկզբնաւորեալ կատարեցաւ
բազմահանճար տառս այս, որ է գանձ անկողոպտելի եկեղեցոյ սրբոյ, լըցեալ լի եւ անթերի ամենայն իմաստասիրութեամբ, աւանդեալ
ի հարցն սրբոց եւ յառաջին իմաստասիրացն ուսումնասիրաց անձանց, որ ցուցանէ
բազում գիտութիւնս, որք ուսանելն մարթասցեն: Զի իբրեւ զարեգակն լուսաւորէ
սա զխաւարային միտս մարդկան ի գիտութիւն արարածոց, որք ի ձեռն Որդոյն միածնի
հրաշագործեցան կամաւ Հաւր եւ Սուրբ Հոգոյն: Ձոր տեսեալ զայսպիսի պայծառ ջահս
եկեղեցոյ սրբոյ եւ զգանձս պատուական եր|93բ|ջանիկ եւ աստուածային ձրիւքն
բարգաւաճեալ հանճարեղ եւ ուսումնասէր քահանայն Ստեփաննոս, եւ ետ փափագմամբ
գծագրել զսա ի վայելումն անձին իւրոյ աստի կենացս եւ յիշատակ բարի հոգոյ
իւրոյ եւ ծնողաց իւրոց: Եւ արդ, ես` ունայնս եւ թափուրս յամենայն գործոց բարեաց,
մեղուցեալ եւ անարժան ծառայս ծառայիցդ Աստուծոյ, անուամբ միայն աբեղայս
Թումայ, ըստ
իմում տկարութեանս յանձն առի եւ ամենակարող զաւրութեամբն Աստուծոյ կատարեցի
զսա բազում աշխատութեամբ, զոր քաջ իմանան գիտնականքն զաշխատանք սորա, յաստուածախնամ
կղզիս Աղթամար, ընդ
հովանեաւ Սուրբ Խաչիս եւ այլ բազմահաւաք սրբոցս, որ աստ կան հաւաքեալ, ի հայրապետ[ութեան]///:
Տե՛ս
ԺԴ. դ. յիշ-ք, էջ 510. յաջորդ մասի` 322բ էջի յիշ-ի հետ միասին դրուած 1373ի ներքոյ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
2բ Գ[ր]եցաւ
սակաւ գիրս Ջ. եւ ի ԻԹ. (1480) թըւին:
139բ (1480 թ.)
Տէր Թումայ կրաւնաւորն
յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս, որ զգիրքս վերըստին նորոգեաց:
139բ
(ԺԵ. դ.) Գաւազանագիր ծածկագիր` «Գրիգորիսի»:
139բ (ԺԵ. դ.)
Սիւնակէտագիր ծածկագիր` «Գրիգորիսի»:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 3ա ութանկիւն,
կարմով. «ԳԻՐՔՍ
ԱՅՍ ՍՈՒՐԲ ԷՋՄԻԱԾՆԱ Է»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 139բ «Ջ, Բարերար Աստուած»: 139բ Խառը ծածկագիր տառեր «ա, ժ, ը, մ, ծ, զ՞, ո՞, վ, ղ»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ` 50ա հայեացքը եւ
ձեռքերը դէպի աղիւսակն ուղղած անձ:
ՁԵՌԱԳԻՐ
Բ.
|
ՊԻԲ. - 1373 |
ԳՐԻՉ` Կարապետ քահանայ (Ա.` 140ա-222բ), Անանուն (Բ.`
224ա-232բ), Անանուն լրացնող (Գ.` 238ա-245ա), Թումայ լրացնող (Դ.` 223աբ,
237աբ, 245ա-247ա, ԺԵ. դ.): ՍՏԱՑՈՂ` Աստուածատուր աբեղայ (Ա.), Ստեփանոս քահանայ
(Բ.):
ԹԵՐԹ` 108 (140-247): ՊՐԱԿ` Ա-Ժx12 (Ը 2, Թ, Ժ 11): ՆԻՒԹ` թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 15x11,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (13x9): ԳԻՐ` բոլորգիր (նմուշ` 140ա, 228ա,
239ա, 245ա): ՏՈՂ` 20-21, 22. գծումներ` ճնշումով:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Զարդագիր` հանգուցագիր: Գոյներ` կարմիր, սեւ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
թ. 212-24, փոքրիկ պատռուածքներով, եզրերը մաշուած. ԺԵ. դ. նորոգուած` թերթերի
հիմքերը որոշ տեղերում կարկատաններով լրացուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 140ա-3ա Գէորգեա վարդապետի ասացեալ վասն տէրունական
լրմանց կանխելոյ եւ անագանելոյ Զատկի - Դիցուք սուղ ինչ եւ վասն տէրունական լրմանցս...
Բ. 143աբ Բան Վարդան վարդապետի. Զի՞նչ է ճրագալուցին
լուծանելն ի գրոցէ ճշմարիտ - Կիւրեղ Աղէկսանդրացին գրէ առ Թէոդոս թագաւորն վասն
Զատկին...
Գ. 143բ-9ա Հարցումն Եւսեբի Ժամանակագրի առ Անատաւլի
եպիսկոպոսն - Ընդէ՞ր
տարին ՅԿԵ. (365) աւր է: Պատասխանի. Այս ըստ մարդոյն կազմեցաւ...
Դ. 149ա-52ա [Յաղագս թէ յումմէ եդան տումարք ազգաց] - Արիս[տ]իդէս Մրրի փիլիսոփայ, ընկեր Կոդրատեա եպիսկոպոս
Կորընթոսի, ունկնդիր առաքելոցն,
արար Տոմար հռոմայեցոցն...
Ե. 152ա-4ա Ի Քննիկոնէն - Որպէս կատարէ Արեգակն ԺԲ.ան ամսով զկենդանատեսակսն
եւ Ե. (5) աւելի աստեղս...
Զ. 154ա-9ա [Յովհաննու] Սարկաւագի Սակս երկուցն
Ապրիլի եւ չորիցն անմիաբանութեան - Արդ, թէպէտ
եւ սկիզբն թուականիս ասացելոյ ըստ հռովմայեցոց զԺԳ.ան Ապրիէլի...
Հմմտ.
Յովհաննէս Իմաստասէրի մատենագրութիւնը, աշխտ.` Ա. Գ. Աբրահամեան, Երեւան,
1956, էջ 252-5:
Է. 159ա-62ա Սարկաւագ վարդապետի է ասացեալ [Յաղագս
Շ.եկի] - Համարձակեցան
ոմանք յաննշանից ստութեամբ պատճառս յինչ յաւդուածոյս...
Տե՛ս
Յովհաննէս Իմաստասէրի մատենագրութիւնը, աշխտ.` Ա. Գ. Աբրահամեան, Երեւան,
1956, էջ 237-40:
Ը. 162ա-7ա Նորին յաղագս ամսոց Հայոց եւ տաւնից
եւ յաղագս ԺԴ.աներորդաց լուսնոյ Զատկի - Ախմարաց եւ ոչ քաջահմուտ արանց կարգուածքդ երեւին
ըստ հայ ամսոց...
Տե՛ս
Յովհաննէս Իմաստասէրի մատենագրութիւնը, աշխտ.` Ա. Գ. Աբրահամեան, Երեւան,
1956, էջ 280-2:
Թ. 167ա-75բ [Նորին] Յաղագս ըստ հռոմոց ամսոց եւ ԺԴ.երրորդ
լուսնոյ զատկաց եւ փոփոխմանց ի բաց եւ անուանց եւ յարակայից - Զթուականէն անանեցելոյ, թէպէտ եւ ոմանք ըստ կարծեաց
մտաց իւրեանց...
Տե՛ս
Յովհաննէս Իմաստասէրի մատենագրութիւնը, աշխտ.` Ա. Գ. Աբրահամեան, Երեւան,
1956, էջ 246-51:
Ժ. 175բ-8ա [Տոմարական հատուած] - Ի նահանջի ամի եկամուտ աւրն, որ ԻԴ. ամս յաւելու անկանի
ամիսն Մեհեկանի... Արեգակն ընթանայ ի կետէ ի նոյն կէտ:
Կցուած
նախորդ միաւորին:
ԺԱ. 178ա-82ա Տեառն Զաքարիայի Հայոց կաթողիկոսի
ասացեալ սակս արարչութեան - Այսաւր փութասցուք մտանել ի Մեծի ուրբաթուն սքանչելի
եւ ի գերազանց խորհուրդն...
ԺԲ. 182ա-4ա Մեկնութիւն Տոմարի, զոր արարեալ է սուրբ
վարդապետին Յովհաննու մականուն Կոզեռն Կոչեցելոյ - Արդ,
վասն զի յԱրաց ամսոյ Լ.ն (30) հանդիպեցաւ դնել զգիր թուականութեան ազգիս
հայոց ...
ԺԳ. 184բ-6ա [Ի մեկնութենէ տումարի զոր արարեալ
է Սամուէլի քահանայի ի խնդրոյ Ստեփանոսի իմաստասէրի]. Հարցումն վասն
Հռովմի - Ընդէ՞ր
երթաս ԺԹ., ԺԹ. (19, 19), յորժամ վերադիր առնես: Պատասխանի. վասն զի Լուսինն
ի ԺԹ. (19) ամին դառնա...
ԺԴ. 186բ-200ա Անանիայի Շիրակացոյ Համարողի ասացեալ
ի Յարութիւն Տեառն - Բազում աշխատութիւն գործառութեանս մերո...
Տե՛ս
Անանիա Շիրակացու մատենագրութիւնը, աշխտ. Ա. Գ. Աբրահամեան, Երեւան,
1944, էջ 283-91:
ԺԵ. 200ա-3բ Մեկնութիւն Տումարի Անդրեասա - Տումար ասի ժողով սկիզբն աստեղաբաշխութեան եւ ի նոցանէ
զատեալ զայս...
Հմմտ.
ձեռ. 3492, 2ա-56բ, ձեռ. 2080, 122ա-6բ, ձեռ. 1653, 222ա-3ա:
ԺԶ. 203բ-15բ Յաղագս թուոյ Հռովմայեցոց - Ամենայն թուականք ազգաց զյառաջադրութիւն իւրեանց
ցուցանեն...
ԺԷ. 215բ-22բ Տեառն Ներսեսի յաղագս երկնի եւ զարդուց
նորա, բարառնաբար ի դիմաց նորա ի չափ երկոտասանիցն պարզեալ ոտից, ի խնդրոյ
առն բժշկի Մխիթարա եւ աստեղագիտի - Իմ եղական գոլով բնութիւն եւ սկըզբնական, / յանեղէն ձգեալ կամար անզուգական...
ԺԸ. 221ա-2բ (Յորդորակ) [Այլաչափ տաղք ի խնդրոյ անուան նախագիծ
տառից տանց] - Մխիթար բժիշկ ընկա՛լ ի Ներսեսէ զայս բան: Միշտ էիդ անեղ բնութիւն բնաւորեցան, / անեղիդ
անմահութեան հետեւեցան... (ծայրակապ. «ՄԽԻԹԱՐ ԲԺԻՇԿ ԸՆԿԱԼ Ի ՆԵՐՍԵՍԷ ԶԱՅՍ ԲԱՆ»):
Տպ. Տն.
Ներսեսի Շնորհալւոյ Հայոց կաթողիկոսի Բանք չափաւ, 1830, էջ 279-96:
ԺԹ. 223բ [Հանելուկ] - Անտես աչաց, անիմաց սրտի, անառնելի ձեռաց... (լուծումը` Գոյ)
Ի. 224ա-8ա Յաղագս երկոտասան կենդանակերպիցն,
որք տանուտերք կոչին տար[ւ]ոյ, ասացեալ իմաստասիրաց, եթէ զինչ նշանակէ - Յորժամ
Խոյն լինի տա[ն]ուտէր...
ԻԱ. 228ա-37ա Իմաստասիրաց ասացեալ յաղագս Լուսնի
եւ Արեգական, թէ զինչ նշանակէ - Ի Նաւասարդի, թէ Լուսինն խաւարի, շատ ձիւն գա, եւ լինի
եղեմն...
Վերջից
թերի. լրացուած յետագայում (1390՞ թ.)` 237րդ թերթի կցումով. «յարեւմուտս
երթալով, թէ իջանէ աղեղն յարեւելս` երաշտութիւն... ի մի կենդանակերպսն
կա»:
ԻԲ. 238աբ [Բոլորակ աղիւսակ երկոտասան կենդանակերպից] - Պիւռամիդէս,
որ է հուր մաղձն, ջերմ է եւ թեթեւութիւն...
ԻԳ. 239ա-42բ [Հատուած մեկնութեան Հռոմայեցւոց տոմարի].
Ամիսք հոռոմոց եւ կարճառաւտ յարակա նմին - Զուգաւորութիւն Հայոց ամսոց ընդ Հոռոմի այսպէս արա՛...
ԻԴ. 243ա Վասն գիտելոյ զանուանս ԻԴ. (24) ժամուց
տըւընջեան եւ գիշերոյ - Առաջին ժամ տըւընջեան.
Այգ, Բ. Ծագ...
ԻԵ. 243աբ Անուանք սրբոց հրեշտակացն, զոր խնդրեաց
յԱստուածոյ սքանչելագործն սուրբն Գրիգոր - Եւ առաքեցաւ
հրեշտակ ի Տեառնէ եւ ասաց նմա ստուգութեամբ, եւ են այսոքիկ, Միքայէլ, Գաբրիէլ,
Ուրիէլ...
ԻԶ. 244ա [Տոմարական հատուած] - /// ԺԲ. (12) լինի: Յունվարի Բ. (2) խաւարի Լուսին եւ
ի նմին ամի Յուլիսի ԺԹ. (19) խաւարի Լուսին... Ապա թէ անցանէ, ոչ տեսանես,
եւ զճշմարիտն Աստուած գիտէ (սկզբից
թերի):
ԻԷ. 244բ Յաղագս որոտմանց թէ զի՛նչ գուշակեն - Թէ զառաջինն յարեւելս որոտայ, այն գաւառին հաց եւ
խոտ եւ ամենայն բարի առատ գա...
ԻԸ. 245ա [Տոմարական հատուած] - Զմուտ վիշապին այսպէս արա՛յ, կա՛լ զՄեծ թվական հայոց
եւ երթ ԺԸ. ԺԸ. (18, 18), որքան զԺԸ. (18) ի խոնարհ մնա... եւ զժամն ըղորդ է, որ
չսգալիս:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ,
ԺԴ-ԺԵ. դդ., բոլորգիր
ԻԹ. 223ա [Գաւազանագիր ծածկագրի բանալի] - ա, բ, գ...
փ գ:
Լ. 223բ [Յաղագս գոյի] - Անտես աչաց, անիմաց սրտի, անառնելի ձեռաց, անտեղի
կայի...
ԼԱ. 237բ Յաղակս մոլորականացն - Հզուհալն, Երեւակն ցուրտ է եւ չոր Լ. (30) տարի զամենայն...:
Հատուածս
կրկնուած է` 245ա:
ԼԲ. 245բ Լուսնացոյց է - Առաջին օրն բարի է ամենայն իրաց. գնել, վաճառել...
որ հիւանդանայ ապրի... ///զնօրն ելանէր:
ԼԳ. 246ա [Տոմարական հատուած] - Իսկ եթէ կամիցիս գիտել, զի Դ. (4) ժամ տուընջան եւ գիշերոյ, այսպէս իմասցիս, զի Արեգակն կատարէ
զընթացս իւր յաւուրն ժամս ԺԲ. ... եւ ընդ գիշերա՛՛ր մի եւ այն, զոր նահանջ կոչեն:
ԼԴ. 246ա [Բան իմաստասիրական] - Դաւիթ փիլիսոփայ ասացալ է. Այս է Ժ. (10) զաւրութիւն
հոգոյն. միտք, տրամայխոհութիւն, զգայութիւն... յաւժարութիւն, ցանկութիւն,
բարկութիւն:
ԼԵ. 246բ [Բան խրատական] - Եթէ կամիս յերկինս մտանել, մի՛ ինչ լիցի քո յերկրի,
զի նա ոչ տայ թոյլ սայ ի վեր ելանել... բարեխաւսել միշտ առ Աստուած, զի նայ
գթաց է եւ ողորմած:
ԼԶ. 247ա [Հմայագիր] - Յանուն Հօր եւ Որդոյ եւ Հոգոյն Սրբոյ ամէն. քարյամբ արփար.
ւարդիգար. սիամար. ասիճ, պայազ... էլին տութ, ալին տութ, գազ, բազ, ջջալթանին:
0աշօաշ տուրչխ. տուրչխ. բուդնայէլարսան եւընդակուլ... եւընկայգեթ մամիսայ...
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
178ա Յիշեա՛
ի Քրիստոս զԿարա[պետ] գրիչ:
222բ Յամի ՊԻԲ.
(1373) գրեցաւ Մեկնիչս տոմարի ձեռամբ մեղաւորի եւ անարժան գրչի Կարապէտ անուն քահանայի,
ի խնդրոյ սրբասէր եւ կուսակրաւն աբեղայի Աստուածատրոյ, ի վայելումն անձին իւրոյ: Որք հանդիպիք, յիշեցէ՛ք ի
Քրիստոս զստացողն եւ զգրողն եւ զաշխատողն, եւ Աստուած զձեզ յիշէ, եւ նմա փառք
յաւտեանս. ամէն:
223բ Զմեղուցեալս
յիշէ՛ ի Քրիստոս:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
223բ Յամի ՊԼԹ.
(1390) թւականի Մահմտանք յԱշնուտի բերդն, Աղի դարձն Մելիք-Ասադին:
223ա (ԺԵ. դ.,
փակագիր) Թովմա աբեղա:
245բ (ԺԵ. դ.,
նորոգողի) Ո՜վ կաղ Թումայ, հոգով
տկար, / Ելար գնացիր յերկիր օտար:
246բ (ԺԵ. դ.,
նորոգողի) Ո՜վ ընթերցողք գրոց սորայ, / դուք յիշեցէ՛ք զտեր Թու[մայ], / եւ ա[սա]ցէ՛ք.
Տէր ողորմեայ, / եւ Աստուած ձեզն եւ մեզ ողորմեայ:
149ա (ԺԶ. դ.)
Յիշեա՛ զԱստուածատուր:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 247բ «ջանում,
ջանի աաւլ», ծածկագիր տառեր «ա, ի, գ, դ»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ` Խաչելութիւն`
247բ:
2002
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
(Բաղկացած է
3 տարբեր ձեռագրերից)
ԹԵՐԹ` 275: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով. միջուկը` տախտակ. աստառը`
կտաւ` պահպանուած միայն դռնակի վրայ, Բ. փեղկին` թուղթ (վրան սեւ թանաքով նկարափորձ`
պարզունակ գծագրումով եօթ մարդկային կերպար:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - Նուիրակական կոնդակ, ԺԷ. դ.: 2 (Ա-Բ), ստացուած 1 ամբողջական
թերթի ընդերկայնակի եզրահատումով եւ ընդլայնակի երկտակումով: Թուղթ,
միասիւն, նոտրգիր: Աբ-Բա «///անօք. ամէն: Այլեւ աւրհնութի[ւն] ///ին իջցէ ի
վերայ ձեր մեծաց եւ փոքունց, արանց եւ կանանց, ծերոց եւ տղայոց, երիտասարդաց
եւ կուսից ձերոց, եւ ի վերայ մալին եւ ըռզակին ձերոյ... տայք ի ձեռս դորա,
զի բերեալ զսուրբ անապատայ»: Աբ-Բա (ուղղահայեաց) «///նի ժամանակ մարդ ի յայս
սուրբ յանապատէ ի մէջ ձեզ... թէ ինչ եղեւ եւ մեզ իմացուսցեք»:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշին քերծուածքներով, ցեցակեր, եզրերը մաշուած, Ա. փեղկի եւ մէջքի
վերին եւ ստորին հատման անկիւնները թեթեւակի բացուած, կապիչներն ու գամերն
ընկած:
ՁԵՌԱԳԻՐ Ա.
|
ՌՃԺԲ. - 1663 |
ԳՐԻՉ` Կիւրեղ Կողոնեցի: ՍՏԱՑՈՂ` Դաւիթ սարկաւագ (՞):
ԹԵՐԹ` 54 (1-54): ՊՐԱԿ` 8+Ա-Դx12 (Ա 10, Դ 12): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 15x10: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (13x9, 11x7): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 18ա): ՏՈՂ` 23, 19. գծումներ` ճնշումով,
գրադաշտի սահմանագծումները` կարմիր (16ա-18բ):
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
խոնաւութեան հետքեր, լուսանցներում զանազան բծեր, տեղ-տեղ ցեցակեր
(1-2, 14-17): Երկու տարբեր ձեռագրերն ի մի տփի ամփոփելու արդիւնքում 2 թերթ
կտրուած-հանուած` ընդմէջ թ. 8-9ի եւ 53-54ի, պատռուած-թափուած` թ. 54-55ի միջեւ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա [Աղօթք գրչի՞] - /// ծելեմ, չարասէրս եւ մեղսաճաշակս, զո՛րն ասեմ կամ
զո՛րն խոստովանիմ. ի մշտաշատ եւ ի դառն եւ ի չարագործոցն... որով փառօրի
ամենասուրբ Երրորդութիւնդ` Հաւր եւ Որդոյ եւ Հո՛՛:
Բ. 1բ-2բ [Ի մեկնութենէ տումարի, զոր արարեալ
է Սամուէլի քահանայի ի խնդրոյ Ստեփանոսի իմաստասիրի Զինչ է պատճառ մոլորման
Զատկին] - [Հարց.] Զի՞նչ է մեծ շրջանն, որ կատարի ՇԼԲ. (532) ամն:
Այս է, զի Լուսինն յամէն ԺԹ. (19) տարին...
Գ. 3ա-4բ [Մկրտիչ Նաղաշի ասացեալ Տաղ ղարիպի] - Ամենքս
ենք ղարիպ, եղբայրք, հայրենի մարդ իսկի չու[նի], / հաւասար գնալու ենք մեք,
զի այն կեանքն է մեզ հայրեն[ի]...
Դ. 5ա-6բ [Տաղ ծննդեան Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ`
ասացեալ Աստուածատուր վարդապետի Հեենեցւոյ] - Այսաւր
տաւն է ծնընդեան, աւետիս, / Տեառն մերոյ եւ Յայտնութեան, աւետիս...
Ե. 7ա Ձեռն Տեառն է եւ է մատնահար նորին եւ մեկնութիւն
գրին, զոր Ապկարու թագաւորին գրեալ էր Քրիստոս - Եւ այնու մատնահարեալ բժշկեցաւ Խ.էն, այսինքն` խաչեալն
Աստուած ի խաչին հեղուսեալ վասն արարծոց...
Զ. 7ա Վասն մաճունի - Որ պատուական է եւ ամենայն քամու դեղ է. մխակ, տառչին,
զանճաֆիլ... (նոյնը` 10ա):
Է. 7բ-8ա [Տոմարական աղիւսակ] - Թվական ՌՁԴ. (1635), վերադիր ԻԱ., թվական ՌՁԵ.
(1636), վերադիր... թվական ՌՄԿԳ. (1814), վերադիր ԺԹ.:
Ը. 8բ [Դեղագիր] - Ամուլ կնկան կատուի լերդն խորովէ՛, տո՛ւր, որ ուտէ,
հետ այրին քնի, յըղանայ...
Թ. 9ա-10ա [Պարզայտումար տաղաչափեալ] - Թուական ՌԲ. (1553) բանալի առաջի գիրն Լիւն է, եւ Տանուտերն
ի վերեւն Խոյն է...
Ժ. 10ա-5ա [ՇԼԲ. աղիւսակ] - Խոյն ՌԲ. Լ., Ցուլ ՌԳ. Դ., Եկաւոր ՌԴ. Ո. ... Ջըրհոս ՌՇ. Մ., Ձուկն ՌՇԻԹ., Լ.:
Գրչի
ծնթ.` 14բ-5ա «Գիտացի՛ր, ով ընթերցաւղ, որ այս ԵՃԼԲ.ակիս ի մէջն, յոր տուփ որ
բոլոր նշան կայ... ց. պատրաստ կացիք, որ չխաբիք»:
ԺԱ. 15բ Ամիսք Հռոմայեցոց (աղիւսակ) - ՉԿ. Յունվար ԼԱ., Գ., փետրվար ԻԸ. նահանջ,
ԻԹ. ... Ե. դեկտեմբեր ԼԱ.:
ԺԲ. 16ա-54ա Պարզատումարս ընտիր եւ ըստոյգ աւրինակէ,
անանց եւ յաւիտենական [ի վերայ ամսոց հռոմայեցւոց] - Ա. [գիր տարոյն այբն] եւթնեակն` Դ., Յունվար ԼԱ. (31) աւր
է, Ե. շաբթի մտանէ...
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
9ա Որք ընթեռնուք
սիրով սրտի / յիշման արէ՛ք զիս արժանի, |9բ| / զմեղաւք մեռեալ Կիւրեղս գերի, / զեղկելի
հողս Կողոնեցի / եւ
տառապեալ նուաստ ոգի, / ամէն. ամէն եւ եղիցի:
15ա Եւ զիս` զանարժան
գծողս յիշեսջիք ի Տէր:
54ա Փառք ամենասուրբ
Երրորդութեան` Հաւր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ, այժմ եւ միշտ՛՛: Արդ, գրեցաւ
Պարզատումարս Հայոց ձեռամբ մեղօ[ք] խաւարեալ եւ անարժան Կիւրեղ գրչի Կողոնեցոյ, ի թվին
հայոց ՌՃԺԲ. (1663) ամին, եւ ունի տարիս կենդանակերպ զԵկաւորն: Արդ, աղաչեմ
զամենեսեանդ, որք աւգտիք ի սմանէ, յիշեցէ՛ք յաղօթս ձեր զաշխատողս եւ զտիրացու
Դաւիթս |54բ|, եւ դուք յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ. ամէն:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 1ա
«աաաբբբբ, ծեե, բբբբբ», 1բ «Ով ասի կարդայ, թող հաղայշ ասէ իմ պապու», զանազան
բառեր: 5ա ստ. լս. «Այսաւր տաւն է ծընընդեան»: 54բ զանազան տառեր, խզբզոց,
«միս, պէլաք»:
ՁԵՌԱԳԻՐ Բ.
|
ՌՃԽԵ. - 1696ից
առաջ |
ԳՐԻՉ` Սուքիաս: ՍՏԱՑՈՂ` Դաւիթ սարկաւագ Միածակեցի:
ԹԵՐԹ` 170 (55-223): ՊՐԱԿ` Ա-ԺԴx12 (Ժ 14): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 15x10: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (13,5x7,5): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 63ա): ՏՈՂ` 23-24. գծումներ` ճնշումով,
գրադաշտի սահմանները` սեւ թանաքներով (66ա-223բ):
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
որոշ թերթեր (126-149, 188-199, 228-231) գունափոխուած, թանաք թափուած`
104բ, տարածուած` 224բ-5ա, 226ա. խոնաւութեան հետքեր, լուսանցներում զանազան
բծեր, տեղ-տեղ ցեցակեր (126-45, 188-203, 218-33). թանաքի թթուայնութեան հետեւանքով
գրադաշտը գունափոխուած (95-113), թ. 161-2` գրչի կողմից սխալ պրակակալուած.
176-187, 212-223, 253-254 թերթերի ստորին հորիզոնական հատուած անհաւասարաչափ
կտրուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 55ա-63ա [Լուսնացոյց] - Վերադիրն,
լուսնագիրն Ա., Աւագ լրումն Ապրիլի Զ.: Յունվարի Ի. ծնունդ է Լուսնի...
Բ. 63ա-5բ [0րհնութիւն] - Այլ եւ աւրհնեսցէ
Տէր Աստուած, որ օրհնեաց զինն դասս հրեշտակաց ի յերկինս...
Գ. 65բ [Ժամք տունջեան եւ գիշերոյ] - Յունվար ամիսն
ցերեկն Ժ. սահաթ է եւ գիշերն ԺԴ. ժամ է...
Դ. 66ա-82ա, Պատմութիւնք հապաշից վարուց
ա. 66աբ Քահանայ ոմն սուրբ եւ առաքինի էր ի վանս միաբ[ան]ակեցաց
եւ էր ամաց ութսունից...
բ. 66բ-7բ Ի վանս սուրբ հօրն Օքուիայ էր կրօնաւոր ոմն բարեբարոյ,
սուրբ եւ առաքինի, հնազանդ եւ հլու...
գ. 67բ-8բ Թագուհի ոմն բարեբարոյ եւ կարի ողորմած եւ
աղքատասէր, եւ ունէր մեղս ինչ` ծածուկ ի մարդկանէ...
դ. 68բ-9բ Այր ոմն չարաբարոյ եւ զազրագործ, մշտամեղուկ,
ունէր խոստովանահայրս...
ե. 69ա Ճգնօւր ոմն այնքան շնորհս էր տեսեալ
ի ձեռն ճշմարիտ...
զ. 69աբ Միայնակեաց ոմն երեկօրեայ հսկէր եւ աղաւթէր մինչեւ...
է. 69բ-70բ Տնտես ոմն բարեպաշտօն եւ երկիւղած Աստուծոյ
եւ բարուքն հեզ եւ խոնարհ...
ը. 70բ-71ա Քահանայ ոմն կարի յոյժ անբարտօան եւ հպարտ եւ մտօքն ուռուցեալ...
թ. 71աբ Խոստովանահայր մի ունէր խոստովանորդիս բազումս,
եւ էր յոյժ բանպասող...
ժ. 71բ-2բ Թագաւոր ոմն ունէր բազում թշնամիս` իւրայնոց
եւ օտարաց...
ժա. 72բ-3ա Միայնակեաց ոմն նախանձոտ եւ ոխապահ այնքան նախանձէր
ընդ եղբայրսն...
ժբ. 73աբ Քահանայ ոմն առաքինի եւ կարի յոյժ բարկացող,
ընդ ամենայն ումեք կռուէր...
ժգ. 73բ-4ա Ի վանս հօրն Մօրիայ էր ոմն աբեղայ, որ ոչ երբէք մտանէր յեկեղեցին...
ժդ. 74աբ Հարցին ոմանք ցհայրն Վիրնէ կրօնաւորք, թէ զի՞նչ
է մեծ թշուառութիւն կրօնաւորի...
ժե. 74բ-5ա Եթէ ոք իսկապէս սիրով Քրիստոսի վառեալ է եւ զչարչարանս
նորա ի մտի իւրում անմոռանալի ունի...
ժզ. 75ա Ոմն կրօնաւոր կամէր ելանել ի կարգէն վասն դժուարութեան...
ժէ. 75ա. Քահանայ ոմն մատեաւ ընդ կնոջ մի եւ յայտնեաց զխոստովանութիւն
նորա...
ժը. 75բ Աբեղայ ոմն կայս եւ յոյժ առաքինի ի ժամ մահուն իւրոյ
ասէ հայրպետ...
ժթ. 75բ Ոմն աբբա Դանիէլ երթայր ի վաճառ, ետես պատանեակ
մի...
ի. 76ա Կին ոմն ազնուական ունէր միածին որդի եւ ուսուց
նմայ ողջոյն Մարիամ...
իա. 76աբ Ոմն նեղեալ ի պոռընկական խորհրդոց, գնաց առ ծեր մի...
իբ. 76բ-7ա Ծեր ոմն արգել զքահանայս պատարագելոյ, զի բանպասեցին զնա...
իգ. 77ա Ոմն աւազակ եկն առ անապատաւոր սուրբ եւ խոստովանեցաւ...
իդ. 77ա Ասաց հայրն Էսայի. գայ ի միտս քո դատել զեղբայրն,
դի՛ր զմեղս քո առաջի քո եւ զոր կարծես բարի, ասաց թէ այն ոչ է հաճոյ Աստուածոյ:
իե. 77ա Ասացին վասն հօրն Աղէդորոսի, թէ Գ. ամ քար պահեաց
ի բերանն, մինչեւ վարժեսցի լռութիւնն:
իզ. 77ա Ոմն ասաց ցաբբա, թէ երկիցս ուտեմ, հա՛յր, յօուրն, եւ նա ասէ. կարծեմ զքեզ կամ գալ կամ ըշտեմար[ա]ն եւ
մի յնկեցող:
իէ. 77աբ Ասէ իմաստասէրն բժիշկն, թէ ամենայն ցօոց դեղ հետ իմ է, թէ լսես ինձ. ա՛ռ զշաքարն ապաշխարութեան
եւ զծաղիկն եղբարսիրութեան...
Ե. 77բ-9ա Վասն հայհոյութեան եւ յիշոցնատուութեան: Պատմութիւն
հապաշից - Պատանեակ ոմն ուսեալ եղեւ հայհոյութեան չարագոյնս
եւ յոլովամասնեայս...
Զ. 79աբ Վասն բանպասանաց - Կրօնաւոր
ոմն ամենայն առաքինութեամբ զարդարեալ, պահօք եւ աղօթիւք...
Է. 79բ-82ա Վասն գործոց առաջնորդաց
ա. 79բ-80ա Ի գաւառի միոյ էին քաղաք Բ.` ի միմեա[ն]ց հեռագոյն
իբրեւ աւուրց վեցից...
բ. 80ա-1ա Կոյս ոմն մեծազգի չորեքտասան ամաց սրբասնուտ աստուածայհաճոյ ի սէրն Քրիստոսի...
գ. 81ա-2ա Դարձեալ գրեալ է ուրեք, եթէ կրօնաւոր ոմն աստուածահաճոյ
եւ աղօթասէր, միշտ աղաչէր զԱստուած...
դ. 82ա. Երկու աբեղայք ի գիշերի ի յանկողինս իւրեանց
ընկողմեալք զգիշերա[յ]ին կարգ աղօթից կատարէին...
Ը. 82ա-4բ Բանս [ի] վերայ փոխման Աստուածածնին - Արդ, ըստ առաջնոյն գիտելի է, թէ զկնի որոյ Քրիստոս թագաւորն
համբարձաւ...
Թ. 84բ-6բ Պատմութիւն էդովպացոց, որ է հ[ա]պաշից
ա. Պատանեակ ոմն Յոհաննէս անուն որդի միամօր եւ յոյժ մեծատուն...
բ. 86բ-7բ Ի վանս կուսանաց էին կրօնաւորուհիք իբրեւ ԵՃ.
(500)...
գ. 87բ-8բ Յաւուր միում ժողովեալ կրօնաւորք բազումք առ
հայրն Յակոբ...
դ. 88բ-9ա Քահանայ ոմն մատուցանէր զփրկական խորհուրդ պատարագին,
եւ ի ժամ ճաշակման...
ե. 89աբ Այր ոմն հերձուածող եւ անհաւատ ոչ դաւանէր զմարմինն
եւ զարիւնն Քրիստոսի...
զ. 89բ-90ա Յորժամ վերանայ խորհուրդ քո դատել զառաջնորդն,
որպէս ի պոռնկութենէ...
ԻԲ. 90բ-1ա Յաղագս Ժ. բանից զգլուխ ի ժամ աղօթից:
ա. 90բ Նախ չէ պարտ խօսիլ ի ժամ աղօթից, զի սատանայի է խօսակից...
բ. 90բ-1ա Ծեր ոմն գնաց յեկեղեցին եւ տեսեալ, զի եկն կին
մի մեծատուն...
Ժ. 91ա-101բ Յաղագս վարուց եւ ելից սրբուհւոյն Մարիամու Մագդաղենացւոյն - Ծնաւ
ազնուապէս սրբուհիս այս փառաւորեցեալ եւ երանեցեալ ի Պաղեստինէ...
ԺԱ. 102ա-8բ Յաղագս վարուց եւ ելից սրբուհւոյն Մարթայի, յորոյ տօնախմբութիւն
հռչակի յաւուր ԻԹ.երորդում Յուլիսի ամսոյ - Ի ժամանակս
մարգարէի ուրումն Քամուլիոս կոչեցելոյ, էր յԱսորեստանի թագաւոր ոմն...
ԺԲ. 108բ-21բ [Ի հարանց վարուց]
ա. 108բ-9ա Ոմն հրեայ բնակէր մերձ առ փոքրիկ մի մատուռս...
հաւատարիմ ծառայի իւրոյ եւ մարտիրոսի որ ի նե /// (ամբողջը տե՛ս 226բ-9ա):
բ. 109բ-10բ Յաւուրս պահոց Քառասնորդաց քահանայ ոմն յեկեղեցւոջ
նստեալ խոստովանեցուցանէր զժողովուրդն...
գ. 110բ-1ա Ոմն դիւահար ածին առ այր ոմն առաքինի եւ սրբակրօն...
դ. 111բ-2բ Ասէր ոմն ի հարանցն, եթէ էր ոմն մաքիստրոս որ էր առաքեալ ի թագաւորէն...
ե. 112բ-3բ Դարձեալ յայլում ժամու այլ ոմն իշխան դարձաւ
ի յԱղեքսանդրիայէ ի Կոստանդինուպօլիս...
զ. 114ա-7ա Եկեսցուք ի բան իմաստասիրին, որ ասէ. Որ ողորմի
աղքատին, փախ տայ Աստուծոյ...
է. 117աբ Որպէս գրեալ է, թէ ոմն ճգնաւոր եկն առ Մակար ճգնաւորն
եւ ասաց. Հա՛յր, զի՞նչ գործեցից...
ը. 117բ-8ա Որպէս գրեալ է, թէ իմաստուն թագաւորն Աղէքսանդր
բազում զօրաւք ի ճանապարհ երթայր...
թ. 118ա-20բ Եւ դարձեալ գրեալ է, թէ Նանոս անուն ճգնաւոր
եւ սուրբ վարդապետ մի ի Վան քաղաքէն...
ժ. 120բ-1ա Արդ, յայսմն գիշերի ի մէջ օուրն կիրակէի ծնաւ երանուհի կոյսն զմիածին...
ժա. 121աբ Քանզի ասէն, թէ յետ օերմանն յԵրուսաղէմի ժողովեցան հրեայքն...
ԺԳ. 121բ-9ա Յետ յարութեան Քրիստոսի կամեցան հրէայքն սպանանել
զՅովսէփ [Արե]մաթեմացին - Ասէ Յովսէփ, եթէ յանձնէ ինչ գործեցի, զայտ աղաչեցի...
ԺԴ. 129ա-33ա Վասն յարութեան Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի
- Տէրն մեր Յիսուս յորժամ յարեաւ ի մեռելոց...
ԺԵ. 133ա-4բ Քարոզ Նոր կիւրակէի - Գայ Յիսուս դրօքն փակելովք եւ եկեաց ի մէջ նոցա...
ԺԶ. 134բ-40ա [Բանք զանազանք]
ա. 134բ-5ա Ոմն իմաստնասէր Տուլիոս անուն գրեալ է, թէ կայսր
Հռոմայ կոչեաց զիմաստնասէրսն...
բ. 135ա-6ա Եւ յո[ր]ժամ եկն Որդին Աստուծոյ հիւր, այսպէս
ընկալաւ զնա սուրբ կոյսն...
գ. 136աբ Ասեն, թէ կայս[ր] ոմն [յ]որժամ նստաւ յաթոռ, եւ
էր առատ եւ ողորմած...
դ. 137ա-8ա Բանն մարմին եղեւ եւ բնակեաց ի մեզ - Արիստոտէլ
ի գիրս չորս տարերանցն գրեալ է, թէ էր ճանապարհ մի...
ե. 138աբ Վասն գրեալ է, թէ ծագեաց արեգակն, որ էր ի ներքոյ
ամբոյն...
զ. 138բ-9բ Երկրորդ. Գովէ զՄարիամ Մագդաղենացին վասն ողորմութեան,
որ արար ի վերայ Քրիստոսի...
է. 139բ Յորժամ սուրբն Լուսաւորիչ, որ զՏրդատ մկրտեաց, զանուն
Յոհանէս էդիր Տրդատ թագաւորին:
ը. 139բ-40ա Եւ յայնմն ժամանակին,
որ Մովսէս լրտէս ուղարկեց ի յերկիրն երանելեաց...
թ. 140ա Յորժամ հիւանդացաւ որդին Դաւթի թագաւորին, որ
ի Բերսաբէէ...
ԺԷ. 140ա-4ա [Տաղք]
ա. 140ա-3բ [Յովհաննու Րոտինէ], Փառք եւ պատիւ սուրբ
Երուսաղեմայ - Փառաւք փառաւորեալ արքայն համայնից / յէից եւ ի գոյից
ամենայն ազնից...
բ. 143բ-4ա Տաղ սրբոյն Սարգիսի զօրավարին - Ի քէն աղերսիւ հայցեմք, պատուեալ զաւրակա՛ն Քրիստոսի...
ԺԸ. 144ա-5ա Երկնաչափութիւն արարեալ իմաստնոց - Եւ աստ գիտելի է նախ, զի ճանապարհն, որ մինչեւ յերկինս...
ԺԹ. 145ա-6ա [Բանք զանազանք]
ա. 145աբ Վասն դշխոյն Հեղի - Գրեալ է, թէ յորժամ դշխոյն Նսուն յարեաւ, եկն յԵրուսաղէմ...
բ. 145բ-6ա Եւ այսպէս ասեն փիլիսոփայքն, թէ արքայիկ աւձն
բազում եւ չար թիւ[ն]ք ունի...
գ. 146ա Արդ, ասէ Արիստօտէլ, թէ սնտիկն եւ ծըծումբն յորժամ խառնեն ընդ յիրար...
դ. 146ա-7ա Իմաստունս էր ոմն էհարց, թէ որչափ ի հրեշտակացն
հաւնեալ Սատաէլի...
Ի. 147ա-75 [Տաղք]
ա. 147աբ [Ի Մեծի չորեքշաբաթի աւուրն] - Տէր մեր Յիսուս, որդին Դաւթի, Աբրահամու նահապետի...
բ. 147բ-8ա Տաղ սրբոյ Յակոբայ - Սուրբ առաքեալն Յակոբ` որդին Որոտման, կալեալ զնա չարչարէր
Հերովդէս...
գ. 148ա-9ա [Յակոբայ քահանայի] Տաղ սրբոյ Երուսաղէմայ - Յայ շինեալ քաղաք պատուական Ցանկալի զուարդնոց եւ
որդոց մարդկան (ծայրակապ` «ՅԱԿՈԲ ՔԱՀԱՆԱՅԻ ԱՍԱՑԵԱԼ Է»):
դ. 149աբ [Գալուստի] Տաղ սրբոյն Ստեփանոսի վկային - Գերագոյն
յերկնից հիացան Յայտնեցաւ սուրբ նախայվկայն... (ծայրակապ` «ԳԱԼՈՒՍՏԻ»):
ե. 150ա-75բ Ես Յովանէ նուաստ ոգի, / որ մականուն
Թուլկուրնացի, / կամաւ իմով ի հոգ մըտի` / բանս ժողվել ինձ յիշելի, / աստ
կարճաբան հաւագեցի / յԱրարածոց ըն[դ] Մօսէսի, / մեկնեալ Վարդան վարդապետի,
/ քաղեալ ի հարցն գովելի - Սկըսօղն է ըսկիզբն զԲան արարիչն Աստուած յաւիտեան, զոր եւ Մովսէսի
յայտնեաց ի Քորիբ լեառն սինիական...
Տպ.
«Բազմավէպ», 1938, էջ 188-98:
ԻԱ. 176ա-85ա Այս են ամենայն տնօրինակ[ա]նք Տեառն մերոյ
եւ Փրկչին Յիսուսի Քրիստոսի ի սուրբ եւ աստուածաբնակ մայրաքաղաքն յԵրուսաղէմ`
ի միջոց եւ արտ[ա]քոյ, որք կան հաւաքեալ աստ ի թողութիւն մեղաց մերոց եւ հաւատով
երկրպագողաց յամենայն հաւատացելոց, որ է օրհնեալ յաւիտեանս. ամէն - Նախ եւ առաջին քաղաքն Նազարեթ, աղբիւրն...
ԻԲ. 185ա-7ա Քարոզ Սուրբ Խաչին - Այլ ինձ [քաւ] լիցի պարծիլ, բայց միայն ի Խաչն...
ԻԳ. 187բ [Ի հարանց վարուց]
ա. 187բ Աբեղայ
ոմն սիրելի սուրբ Աստուածածնին ընդ փորձանաց դիւին էարբ գինի...
բ. 187բ Ոմն աբեղայ
ի վանանցն երթայր երիվ[ա]րօք, եւ մեռաւ առանց խոստովանութեան...
ԻԴ. 188ա-210ա Սրբոյն աբբա Եփրեմի խօսք ընդ Աստուծոյ - Տե՛ս,
Տէ՛ր, զտառապանս իմ եւ զցաւս հոգւոյ իմոյ...
Տե՛ս
Սրբոյն Եփրեմի մատենագրութիւնք, հտ. Դ., Վենետիկ, 1836, էջ 227-52:
ԻԵ. 210ա-21ա Քարոզս վասն խոստովանութեան
ա. 210ա-11ա Արդ, երթիցուք երից
աւուրց ճանապարհ եւ զոհեսցուք Տեառն... Վարդապետք ասեն, թէ սուրբ Աստուածածինն
նմանէ լերին...
բ. 211աբ Հինգերորդ.
գիտելի է, զի գրեալ է յԱւետարան, թէ Գ. մեռեալ յարուց Քրիստոս...
գ. 212ա-3ա Երրորդ.
գիտելի է առաջին հարցումն, զոր զի հարցանեն անհաւատքն, թէ որպէս կարէ այս
լինել, որ հացն փոխի ի մարմին Քրիստոսի...
ԻԶ. ա. 213ա-8ա [Մեկնութիւն Աւետարանին Ղուկասու,
ԻԴ. 13-35] - Եւ ահա երկուք ի ն[ո]ցանէ...
բ. 218բ-21ա [Յաղագս աւետարանչացն] - Եւ
ընդէր Մարկոս կարճ ի կարճոյ գրէ, վասն զի նմանեցաւ Պետրոսի...
ԻԷ. 221ա-2ա Այլ քարոզ քանանացոյն - Ահա
կին գրեալ է յիմաստութիւն, թէ այլ մեծ ճարտարութիւն չկա...
ԻԸ. 222բ-3բ Վասն յարութեան Տեառն - Իբր
նոքա գնացին, ահա ոմանք ի զօրականացն եկին ի քաղաքն...
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
101բ Որոյ աղօթիւքն ողորմի Քրիստոս Աստուած զստացօղի
սորին Դաւիթ սարկաւագ
Միածակեցի:
108բ Արդ, յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս զստացօղի տառիս զպատուական
ծերունի զԴաւիթ սարկաւագ վաճառականն, որ եղեւ կրօնաւոր, նաեւ` հոգեւոր
եւ մարմնաւոր ծնօղիւք եւ հար<ար>ազատօք. գուցէ Տէր Յիսուս ի ձեզ եւ ի
մեզ գթասցի իւր միւս անգամ [գալստեան]:
113բ Նոյն ողորմութեամբդ քո, Քրիստո՛ս, ողորմեա՛ հոգւոյ
Դաւիթ վաճառական
սարկաւագինս եւ տառապեալ Սուքիաս գրիչս:
143բ Ո՛վ եղբարք, զայս սուրբ գիրս կարդացէ՛ք եւ զգծողս Դաւիթ տիրացուս մին
Տէր ողորմեաիւ յիշեցէ՛ք, Աստուած զձեր մեղքն չի յիշէ. ամէն Հայր:
147ա Որ եւ փրկեալ ազատեսցէ զմեզ Տէր Աստուած ամենայն
փորձութենէ սատանայէ, եւս աղաչեմ զձեզ, ո՜վ եղբարք, յիշեցէ՛ք զտիրացու
Դաւիթս ի մագափալ աղօթս ձեր մին Հար մեղաիւ, աղաչեմ:
175բ Դարձեալ երեսս անկեալ աղաչեմ ըզձեզ, ո՜վ հարք եւ եղբարք, զանարժան տիրացու Դաւիթս յիշեցէ՛ք ի
սուրբ աղօթս ձեր, մին Հայր մեղաիւ. ով զիս յիշէ, Աստուած ըզիւր մեղքն ոչ յիշէ, զերայ շատ մեղաւոր եմ: Տէրն Քրիստոս
ձեր մեղացն թողութիւն անէ ինձ` մեղաւորիս: Յորժամ Երուսաղէմ գընացի` թվին ՌՃԽԵ. (1696), լուսն տեսայ. Աստուած ամէն քըրիստոնէից նասիպ անէ. ամէն, Հայր մեր.:
185ա Ո՛վ եղբարք իմ սիրելիք, կու խնդրեմ ի ձեզանէ. ով որ
հանդիպիք ի սմայ կարդալով կամ աւրինակելով, յիշէք զմեղաւոր Դաւիթ սարկաւագս
ի մաքրափայլ աղաւթս ձեր, եւ դուք յիշեալ լիչիք ի Քրիստոսէ Աստուծոյ մերոյ. ամէն, Հայր մեղաիւ: Սուրբ
յԵրուսաղէմ որ գնացի`
ՌՃԽԵ.ին (1696) էր, Աստուած ամէն մեղաւորաց նասիպ անէ, բաւ է:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 55ա «վերադիրն»:
ՁԵՌԱԳԻՐ Գ.
|
ԺԷ. դար |
ԳՐԻՉ` Անանուն Ա. (224-47), Անանուն Բ. (248-275):
ԹԵՐԹ` 52 (224-275): ՊՐԱԿ` Ա-Դx8 (Ա 4, Բ 4)+ 12+16: ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 15x10: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (13x8, 13x8,5): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 232, 257ա): ՏՈՂ` 20, 14, 16. գծումներ` ճնշումով, գրադաշտի սահմանները` սեւ թանաքներով
(225ա, 226ա, 227ա):
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
խունացած, որոշ թերթեր գունափոխուած (228-231), թանաքը տարածուած գրադաշտի
վրայ` 224բ-5ա, 226ա, խոնաւութեան հետքեր, տեղ-տեղ ցեցակեր (224-33):
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 224ա-31ա [Զրոյցք]
ա. 224ա-6բ Այր ոմն քահանայ ընչաւէտ եւ անուանի, այնչափ
մեղօք եւ չար գործովք լցեալ...
Տպ. Ա.
Ն. Սրապեան, Հայ միջնադարեան զրոյցներ, Երեւան, 1969, էջ 270-2:
բ. 226բ-9ա Ոմն հրէայ բնակէր
մերձ առ փոքրիկ մի մատուռ, [յ]որում ոմն կղերիկոս... (սրա թերի օրինակութիւնը տե՛ս 108բ-9ա):
գ. 229ա-30 Եթէ ոք անփոյթ առնէ զխոստովանութիւն, ոչինչ
բարեգործութիւն կարէ զնա ի տանջանաց ազատել...
դ. 230ա-1ա Ոմն մարդ զարծաթ իւր ի վարձու տայր, եւ ունէր երկուս
որդիս...
Տպ. Ա.
Սրապեան, Հայ միջնադարեան զրոյցներ, էջ 273-4:
Բ. 231ա-2բ [Բանք զանազանք]
ա. 231ա-2ա [Հարցում եւ պատասխանի] - Տեառն մերոյ եւ Փրկչին Յիսուսի Քրիստոսի քանի՞ եղբայր
կայ...
բ. 232բ. Միածին Որդին այնչափ ունի սեր առ ազգս մարդկան,
մինչ զի անդադար բարէխօս լինի...
Գ. 233ա-247բ [Զրոյցք]
ա. 233աբ Տէրն մեր Յիսուս Քրիստոս զորպիսութիւն սիրոյն
իւրոյ առ մարդիկս զինք յայտնեաց...
բ. 233բ-4բ Էր ոմն աղջիկ տեսլեամբն գեղեցիկ, զոր ոմն երիտասարդ
զանազան սատանայական հնարիւք բազում ամս ջանայր խոնարհեցուցանել...
գ. 234բ-5ա Ամենայն առաքինութիւնք եւ ճգնութիւնք, զորս
կատարեն մարդիկք, ընդունելի են Աստուծոյ...
դ. 235ա-6ա Երեք կուսանք մտին յեկեղեցի վասն աղօթից, ի
ժամ պատարագի...
ե. 236աբ Քահանայ ոմն աշխարհասէր յորժամ յաւուր միում պատարագ
մատուցանէր...
զ. 236բ-7բ Զղջումն առանց խոստովանութեան ո՛չ հասանի
թողութիւն մեղաց...
է. 237բ-8բ Այր ոմն մեղաւոր, որ զդուստր իւր ապականեալ էր,
եկն առ եպիսկոպոս...
ը. 238բ-9բ Կին ոմն վառեալ հրով պոռնկութեան տրփացեալ ի սէր
հարազատ որդոյ...
թ. 239բ-40ա Երկու ծերք ճանապարհորդք կամելով ի սաստիկ
տօթոյ սակաւիկ հա[ն]գչել...
ժ. 240ա-1ա Երիտասարդ ոմն գնաց ի ծառատունկ ուրեք` չար
դիտաւորութեամբ մտաց...
ժա. 241աբ Կոյս ոմն կրօնաւոր վայելչագեղ եւ յոյժ գեղեցիկ
տեսլեամբ...
ժբ. 241բ-2բ Ոմն մանուկ փոքր հասակաւ, առեալ հաց ի մաւրէ
իւրմէ...
ժգ. 242բ-3բ Այր ոմն պատկերահան, յոյժ արուեստաբան եւ անուանի...
ժդ. 243բ-4բ Գինէվաճառ ոմն զամենայն ոք ի տուն իւր տանէր
եւ ընդունէր` թէ՛ չար մարդ լինէր, թէ՛ բարի...
ժե. 244բ-5բ Երկու կուսայկրօն քահանայ մոլորեալ ի լերինս ուրէք...
ժզ. 245բ-7ա Զգերագոյն մաքրութիւն եւ զգեղեցկութիւն սրբուհոյ
կուսին Աստուածածնին...
ժէ. 247աբ Կոյս ոմն մեծազգի չորեքտասան ամաց սրբասնունդ
աստուածահաճոյ...
Դ. 248ա-50բ [Ցանկ նիւթոց] - Վասն
ծառի, սարի, առուի, բաղանի, լըճի, թամքի, ալաթի, փայտի, չմըշկի, կաւշկի վասն երազ մեկնելոյ թէ ում ասէն...
Ե. 250բ-71բ Ասեն թէ ծառն ու սարն մարդ է անդ, ուր տեսեալ է...
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ, ԺԷ.
դ.
Զ. ա. 271բ-4ա [Տաղաչափեալ պատմութիւն Աւետարանի.
հայատառ թուրքերեն] - Շաւլազալ քի փէզէմ պէլ օ նօլ տոճաղնի բիլգիլէր օ Քիթափ
լարինէ եազտիլէր...
բ. 274բ-5ա Տօրթ քիթապըն պունիաթի ղուցու մուպարաքտայ...
Սուչի վարտուր տէտիլար, չօղ իսկանճայ վերգիլար:
Է. 275բ [Հատուած տաղի. Սէֆի՞լ` ԺԷ. դդ., հայատառ
թուրքերեն] - Պիզտէն
եարէ սէլամ էյլան. Եսան էլլեր հայ Եսան էլլեր... Այրուդուշիփտուր կուղսանտան
օլպուլպաշլէր հայ ///:
2003
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԿԱՖԱ |
ՌԿԴ. - 1615 |
ԳՐԻՉ` Թորոս
եպիսկոպոս:
ԹԵՐԹ` 65. չգրուած`
10բ, 58ա: ՊՐԱԿ` Ա-Ե,
ԺԵx12 (Ե 10, ԺԵ 7): ՆԻՒԹ` թուղթ,
լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
15,5x11: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(13x9, 12x8): ԳԻՐ` նոտրգիր
(նմուշ` 3բ, 60ա): ՏՈՂ`
16-17: ԿԱԶՄ` շագանակագոյն
կաշի, նորոգուած եւ շրջանակուած բաց շագանակագոյն լաթի մէջ, մէջքը` մուգ
կապոյտ լաթ. միջուկը` ստուարաթուղթ. աստառը` թուղթ, մասն պահպանակի: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 1 (Ա) +1 (Բ), դեղին չգրուած թուղթ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Զարդագիր`
հանգուցագիր: Գոյներ` կարմիր, սեւ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշին քերծուած. խունացած, լուսանցները տեղ-տեղ գունափոխուած, ջուր
տեսած, թերթերի եզրերը թուլացած, փոքրիկ պատռուածքներով, այրուած եւ
բնագիրը վնասուած` թ. 32-35:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա [Աղաւթք Օրհնութեան սեղանոյ] - Ա<ա>րհնեայ, Քրիստոս Աստուա՛ծ մեր՛ հոգեւոր աւրհնութեամբ
ըզկերակուրս... Փառք քեզ, փառք քեզ Աստուա՛ծ, փառք...
Տե՛ս
Ժամագիրք, Վաղարշապատ, 1902, էջ 408, 410:
Բ. 1բ [Հմայագիր ջերմի կանխելոյ]
ա. 1բ Ջրախու եդն առ ձու էղն ու վրան ամէն... ով աղուո[ր]ի
այ[ս]ով. ամէ[ն] ջ[ե]րմ:
բ. 1բ Ասէ` մի՛ ասայ թող թող վասն Աստուծոյ ասէս պէս է...
Այս գիրս կեխայ Աստուծոյ. ջերմ:
Գ. 1բ Այս են աւուրք չարութեան - Յունվարի Դ., Փետրվարի
Զ. եւ Ի., Մարտի Զ. եւ ԺԷ. ... Այս օրերըս պատրաստ
կացի:
Դ. 2ա [Աղաւթք ի ժամերգութենէ Հանգստեան] - Փառք
քեզ, Տէ՛ր, փառք քեզ Քրիստոս Աստուա՛ծ մեր, որ պարգեւեցեր զօրս ի բարի...
Տե՛ս
Ժամագիրք, Վաղարշապատ, 1902, էջ 511:
Ե. 2բ Աստղն մոլորական (բոլորակ աղիւսակ) - Այս այն աստղն է, որ կոչի մոլորական,
զոր պարտ է իմաստնոց իմանալ...
Զ. 3ա [Ժամք տուընջեան եւ գիշերոյ] - Յունվար ամիս. ցորեկն Ժ. սահաթ եւ գիշերն` ԺԴ., Փետրվար
ամիս. ցորեկն ԺԱ. սահաթ է եւ գիշերն` ԺԳ. ...
Է. 3բ-5ա [Պարզատոմար տաղաչափեալ] - Թվական ՌԲ. (1553), բանալիք առաջին գիրն Ւիւնն է / Եւ
տանուտէրն ի վերեւն Եկաւորն է...
Ը. 5բ-10ա [ՇԼԲ. աղիւսակ] - Խոյ ՌԲ. Լ., Ցուլ ՌԳ. Դ., Եկաւոր ՌԴ. Ո. ... Ջրհոս ՌՇԻԸ.
Մ., Ջուկն ՌՇԻԹ. Լ.:
Աղիւսակի
ստր. լս-ներում` 9բ-10ա «Հինկ հարիւրակիս մէջն |10ա| որ տուփն բոլոր նշան կայ,
|9բ| որ ծռայզատիկ է այլա|10ա|զգաց, պատրաստ կացիք, |10ա| որ չի խաբւիք: 9բ Այս
են Վերադիրք. (աղիւսակ) - ԺԱ., ԻԲ., Գ. ... ԺԵ., Լ.»:
Թ. 11ա-57ա Պարզայտումարս լաւ եւ ստոյք աւրինակէ
անանց եւ յաւիտենական - Ա. [Գիր տարւոյն Այբն] եաւթներեակ Դ., Յունվարն ԼԱ.
(31) օր է, Ե.շաբթի մտանէ...
Ժ. ա. 57բ Գիր ղուլընջի` քամու ի յաճէմ լիզուէ,
որ է գրած է - Իսմիլայ իլայ, պլպուլլայ իլայ քշ քշ լայ լայ վայլադուլայ
իլայ...
բ. 57բ Այլ օղք խուլճի այ - Համքէր, համպէր, փէրվերդիկէր սիամարղասիճ պայաղէ...
ԺԱ. 58բ-63ա [Տաղք]
ա. 58բ-60ա [Տաղ ի վերայ նորաշէն տան եւ այգի ունեցողի
եւ լալու] - Յամէն
առաւաւտ եւ լոյս / Գաբրելն եկաւ հոգոյս... Պըտուղըն հասեր
|59ա| տընկոյս, դեռ չեմ կերեր ի պըտղոյս...
բ. 60ա-1ա ԿԷ. Տաղ Թուլկուրանցոյ ասացեալ ի վերայ
չար եւ անըզգամ կնոջ - Աւրհնեալ անուն անմահ բանին, / որ ի կողէն ստեղծեալ
է կին...
Տպ. Յովհաննես
Թլկուրանցի, Տաղեր, Երեւան, 1960, էջ 187-90:
գ. 61ա-3ա ԿԸ. Տաղ Բ. ազգ լեզվէ գեղեցիկ [ասացեալ Շամսի] (թրքախառն)
- Աւրհնեալ փառաւորեալ սքանչելի զարման / մրգարէքն, որ ասեն սրտիւ լիական...
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ,
ԺԸ. դ. նոտրգիր
ԺԲ. 65բ [Դեղագիր] - Առնու չրախու
եղ ու վրանամէջտեղ քսէ ԴՃ.ան (400) փային բերանըն, հ[օ]գ[ն]է Աստուծով, ազատի ջերմս. ամէն (այսչափ):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
5ա Զայտպէս արա՛յ, որպէս պատուիրեցաք քեզ, որ չի վրիպիս ի կարգէն,
եւ ըզԹորոս գրիչս
յիշեա՛յ ի Տէր, եւ դուք յիշեալ լիցիք:
24բ Գրեցօ ձեռամբ մեղապարտ Թորոս եպիսկոպոսէիս:
57ա Գրեցաւ Պարզատումարս
ի մայրաքաղաքս ի Քաֆա, ի դուռն Սուրբ Լուսաւորչին, ձեռամբ անարժան
եւ անպիտան Թորոս եպիսկոպոսիս, բայց անուամբըս կոչեմ, եւ գործովս եմ չարաւք ի լի, ովբ (՞), հառաչանօք,
աղաչեմ զձեզ յիշել զանարժանս ի Տէր, եւ Աստուած զձեզ յիշէ իւր սուրբ յարքայութիւնն.
ամէն: Թվին ՌԿԴ. (1615), Մարտի ամսու ԻԴ. (24), օր ուրբ[աթ]:
Միայն
24բ եւ 57ա էջերինը տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք, Ա., էջ 546:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
2ա (ԺԷ. դ.) Թվին
ՌԿԵ. (1616) ծնաւ հայր Անտունէ, Աւգօստոսի Լ. (30), աւրն ուրբաթ, Գ. սահաթի:
63բ (ԺԸ. դ.)
Աստուած ողորմի Ակոբ վարդապետին ծնողաց հոգոյն: Աստուած ողորմի տէր Գրիգորին ծնօղաց հոգոյն.
մէկըզ մէկի սէպէպ
էղան, Աստուածածին նորոգեցին: Աստուած ողորմի ժողովրդեան կենդանի հոգոյն,
հաւասար ն[ն]ջեցելոց հոգոյն. ամէն: Ով որ Աստուած սիրէ, մէկ Հայր մեղայ՛մն
ասէ, իւր հոգոյն արքայութեան պարգեւեսցէ. ամէն: Հայր մեր, որ երկինսդ է,
սուրբ եղիցի անուն քո:
64ա (1700 թ.)
Աստուածածնին օծում եղաւ թվին ՌՃԽԹ. (1700), ԿԳ. (63) ըռղատ բանեցաւ, ՁԴ.
(84) վարպետ բանեցաւ (նոյնը կրկնուած). ամէն:
65ա (1702 թ.)
Դէրէն խոլին վարի բերանին ելած ջուրն Մայիսին ամսուն էին, թվ. ՌՃԾԱ.ին
(1702) էր:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 1բ վր. լս.,
երիցս դրոշմուած, առաջինի գիրը թանաքի տարածուած լինելու պատճառով
անընթեռնելի) բոլորակ, սեւ թանաքով, որի մի կէսում` Քրիստոս` կողքերին
մէկական հրեշտակ, իսկ միւս կէսում` «ՅԻՍՈՒՍԻ ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ ԹՈՐՈՍ ԵՊԻՍԿՈՊՈՍ»:
64ա վր լս., սեւով, բոլորակ. «ՄԱՐՏԻՐՈՍ ԾԱՌԱՅ ԱՍՏՈՒԾՈՅ» (ԺԷ. դ.):
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 64բ «Ունիսին
ԺԸ. առջի հաց», թուերի արաբատառ համարժէքի ցանկ` հազարաւորներ, հարիւրաւորներ,
տասնաւորներ, միաւորներ, զանազան տառեր: 65բ զանազան բառեր, այբուբեն:
ՆՇՈՒՄ` 1ա (մատիտով)
«2003»:
2004
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
(Բաղկացած է
3 տարբեր ձեռագրերից)
ԹԵՐԹ` 193: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով. միջուկը` տախտակ. աստառը`
դրոշմազարդ բազմագոյն` կարմիր, դեղին, փիրուզէ, շագանակագոյն կտաւ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշուի եզրերը մաշուած, դռնակի վերին եզրը մասամբ ընկած, կապիչներն
ու երկու գամերն ընկած, Բ. փեղկի աստառը` կրկնակի. ԺԹ. դ.նորոգուած:
ՁԵՌԱԳԻՐ Ա.
|
ՌՀԲ. - 1623, ԺԷ. դ. |
ԳՐԻՉ` Մկրտիչ սարկաւագ (8ա-54բ): ՍՏԱՑՈՂ` խոջայ Պետրոս:
ԹԵՐԹ` 54 (1-54): ՊՐԱԿ` 7+Ա-Դx12 (Ա 11): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 14,5x10: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (10,5x7): ԳԻՐ` բոլորգիր (նմուշ` 34բ): ՏՈՂ` 12-17. գծումներ` ճնշումով:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Ճակատազարդ` 8ա: Լուսանցազարդ` բուսական: Զարդագիր` հանգուցագիր:
Գոյներ` կարմիր, սեւ, շագանակագոյն, դեղին:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
այլ ձեռագրի թերթով կցուած Բ. ձեռագրին (տե՛ս 54-55 թերթերի միջեւ), խունացած,
ջուր տեսած (32-54` վերին լուսանցքներում), տեղ-տեղ գունափոխուած, թերթերը
հիմքից թուլացած` 2-7. ԺԹ. դ.նորոգուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2ա [Ժամք տուընջեան եւ գիշերոյ] - ///Մարտ, տիւն,
ժամս ԺԲ., եւ գիշերն ԺԲ., Ապրիլ տիւն ժամս ԺԳ. եւ գիշերն ԺԱ. ...:
Բ. 2բ-7բ [ՇԼԲ. աղիւսակ] - Խոյն ՌԲ. Լ.,
Ցուլն ՌԳ. Դ., Եկաւոր ՌԴ. Ո. ... Առիւծ ՌՇԺ. Է., Կոյս ՌՇԺԱ. Ջ. ///:
Գ. 8ա-54բ Պարզատումար /// ընտիր աւրինակէ, անանց եւ յաւիտենական [ի վերայ
ամսոց հռոմայեցւոց] - Ա. [գիր տարոյն Այբն] եաւթներրեակն Ա. յունվար ԼԱ., աւր է
Ե.շաբթի մտէ...
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ,
ԺԸ. դ., նոտրգիր
Դ. 1աբ [Հմայագիր]
ա. 1աբ [Գիր կապ գցելոյ] - Էս գիրս տենտի
է, գիրէ առաջ ասեն. հաւատամք յի մի Աստուած...
բ. 1բ [Կապանք կարկտի. յար ամպոցն] - Թէ լէքսն էս, թէ Բերիարի էս անունն Եղիայ մարքարէին...
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
54բ Լաւ սերտ
ուսի՛ր զՊարզատումարս, եւ զթերավարժ գրչակս յիշեա՛: Գրեցաւ Պարզատումարս ձեռամբ
սոսկանուն Մկրտիչ սարկաւագի, ի խնդրո խոճա Պետրոսի, յիշատակ իւր եւ իւր ննջեցելոցն,
եւ անմեղադիր լերո՛ւք սղալանաց մերոց, զի կար մեր այս էր.
թվաբերութեան Հայոց ՌՀԲ. (1623). ամէն: Հայր մեր որ յերկինս:
Տե՛ս
ԺԷ. դ. յիշ-ք, Բ., էջ 90:
ԿԱՊԳԻՐ` 26բ
ստ. լս. «ԱԲԳ»:
ՁԵՌԱԳԻՐ Բ.
|
ԺԶ. դար |
ԹԵՐԹ` 114 (55-168): ՊՐԱԿ` Ա-Թx12 (Ա 10, Գ 14, Դ 16)+2: ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 14,5x10: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (11,5x6,5): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 101բ): ՏՈՂ` 17-18:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Զարդագիր` հանգուցագիր:
Գոյներ` կարմիր, սեւ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
խունացած, ջուր տեսած, թանաք թափուած` 75ա, 116բ, թանաքի թթուայնութեան
հետեւանքով գրադաշտը գունափոխուած` 167ա-8ա, պատռուած` թ. 143. ԺԹ. դ. նորոգուած,
որպէս կարկատան գործածելով նաեւ այլ ձեռագրի թերթեր (տե՛ս ընդմէջ թ.
154-5, 167-8):
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 55ա-60ա Հարցմունք Բարսեղի եւ [պատասխանիք] Գրիգորի - [Յ]որժամ
ոչ էին երկինք եւ ոչ երկիր, Աստուածու[թիւն] ո՞յ հանկչէր...
Բ. 60ա-75բ Պատմութիւն Խիկարայ իմաստասիրի - Յամի
Սենէքերիմայ արքայի Ասորեստանեաց եւ Նինվէի, ես` Խիկար դպիր...
Հմմտ.
տպ. «Պատմութիւն եւ խրատք Խիկարայ Իմաստնոյ, գիրք Ա., Երեւան, 1969, էջ 5,
75-124:
Գ. 75բ-7ա Խրատ Նոշրովան թագաւորի ասացեալ է. պարտ է լսել եւ միտ
պահել - Զանձնահաճոյ մարդն յիսնի ի զատ պահէցէ՛ք: Արժանաւորացն իմ գանձէն բաժին տվէք...
Հմմտ.
տպ. «Խրատք Նուշիրուանի», Երեւան, 1966, էջ 57-80:
Դ. 77աբ Այլ գործք վերայ Լուսնի վասն հիւանտի (գուշակութիւնք) - Եթէ ոք Լուսնին առաջի աւրն հիւանդանայ, Ը. աւր ահ
ունի...
Ե. 77բ-8բ Հարց իմաստաւորաց, որք առաջինք, եւ զկնի պատասխանի - Առաջին
Պիթագորաս յաւուրս Նաբուգոդոնոսորայ առանց գրոյ իմաստասէրէր...
Զ. 78բ-90բ [Առակաւոր բանք ասացեալ Վարդանայ]
1. 78բ-80ա Պատմութիւն միայնակեցի - Միայնակաց
մի ճգնաւոր աղաւթէր ի յանապատի բազում ժամանակ...
2. 80աբ Առակաւոր բանք պիտանի վասն հոգոյ եւ մարմնոյ - Երիտասարդ
մի ուխտ եդեալ էր, զի ամենեւին հարամ չուտէր...
3. 81աբ Թագաւոր մի եւ թագուհի բազում խոստմունք արարին
Աստուծոյ եւ ամենայն սրբոց...
4. 81բ-2բ Թագաւոր մի կայր եւ Ա. որդի մի ունէր, եւ հրաման
արար վազիրնուն...
5. 82բ-3բ Այր մի ելանէր դժար դարվեր մի, եւ տոպրակ մի աղ
ի շալակն...
6. 83բ-4ա Միայնակեաց մի նստեալ ի վերայ վիմի, եւ կայր առջեւ
աղբիւր մի...
7. 84ա Կրանաւոր մի նստեալ
դրամ կու համրէր, եւ աղքատ մի...
8. 84աբ Մեռաւ իշխան մի, եւ ունէր բազում գանձս ոսկոյ եւ
արծաթոյ...
9. 84բ Եղբայր ոմն գնաց առ հայրն եւ խոստովանեցաւ զամենայն
[յ]անցանս իւր...
10. 84բ-7ա Թագաւոր ոմն մեռաւ, եւ մնաց ի Գ. որդի, եւ ունէր
պատվական ակ մի...
11. 87ա-8ա Աղվեսն առեալ
չիտն ի վերանն եւ կամէր ուտել զնայ...
12. 88ա-9բ Էր թագաւոր'մ, եւ ոչ ունէր ժառանկ` ո՛չ դուստր եւ ո՛չ որդի, որ ժառանկէր զաթոռն իւր...
13. 89բ Ջհուտ մի հորն էր ընկեր, եւ էր աւրն շաբաթ, եկեալ տեսեալ
քրիստոնեայ մի, ասաց...
Հմմտ.
Արմենուհի Սրապեան, Հայ միջնադարեան զրոյցներ, Երեւան, 1969, էջ 268:
14. 90աբ Ի պատմութեան ասեն, թէ ի Չաղաթայն այր մի աղքատացօ
եւ արտ մի ունէր...
Է. 90բ-1բ Բան խրատ[ու] իմաստասիրաց - Չորս իրք է,
որ թագաւորն հաստատ պահէ, որ ունենայ հաւատ սուրբ եւ երկիւղ Աստուծոյ...
Ը. ա. 91բ-103բ Առաքեալ վարդապետէ ասացեալ է աւետաւոր ի սուրբ Աստուածածինն
եւ ի ծնունդն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ - Աւրհնեալ
Հայրն երկաւոր` ծնօղ միածնին, / Գովեալ որդին անճառ ծնունդ ցոծածին...
բ. 93ա-4ա Վասն Յովակիմայ եւ Աննայի - Եղեւ այր
մի արդար յորդոցն Յուդայ, / անուն իւր Յովակիմ եւ կնոջն Աննայ...
գ. 94աբ Վասն ծննդեան Աստուածածնին - Եւթն ամսոյ
սուրբ կոյսն տղայ ծնանի, / եւ Ե. աւր աւելի անդրանիկ կոչի...
դ. 94բ-5բ Վասն անձնելոյ զկոյսն Յովսէփայ եւ աւետեացն Գաբրիելի - Առեալ
Յովսէփ տարաւ ըզկոյսն Մարիամ / ի գիւղն Նազարէթ,
իւր բնակարան...
ե. 95բ-6ա Պատասխանեալ կոյսն հրեշտակն եւ ասէ - Յորժամ
լուաւ սուրբ կոյսն զբանն ի հրեշտակն / եւ զհրեղէն լեզուն, որ մարմնաւոր չէ...
զ. 96ա-7ա Ասէ հրեշտակն սուրբ կուսին - Պատասխանեալ
կուսին հրեշտակ երկնաւոր, / որ էր բերեալ նմա ձայն աւետարաւոր...
է. 97ա-8ա Պատասխանեալ սուրբ կոյսն հրեշտակին - Յայնժամ ասէ սուրբ կոյսն հրեղէն զուարթնոյն / խօսի առ
նայ բաւիւ յոյժ զարմանագոյն...
ը 98աբ Պատասխանեալ հրեշտակն կուսին եւ ասէ - Դարձեալ պետն հրեղէն պատասխանի տայ / կուսին Մարիամու,
եւ խաւսի առ նայ...
թ. 98բ-9բ Վասն հաւանելոյ կուսին եւ յղանալոյն եւ գնալոյն առ Եղիսաբեթ - Յորժամ
լուաւ սուրբ կոյսն եւ հաւանեցաւ, / պետին Գաբրիէլի նայ հնազանդեցաւ...
ժ. 99բ-106բ Դառնալն սուրբ կուսին ի տուն Յովսէփա,
եւ Յովսէփ հարցեալ զնայ վասն յղութեան - Յորժամ դարձաւ սուրբ կոյսն ի տուն Յովսէփա, / որ էր բարձեալ զԱստուած անմահից արքայ...
ժա. 100բ-1բ Պատասխանեալ սուրբ կոյսն Մարիամ Յովսեփայ եւ ասաց - Յայնժամ
խոնարհութեամբ պատասխան առնէ / արդարն ամենայնի, առ նա խաւսակցէ...
ժբ. 101բ-2բ Պատասխանեալ Յովսէփ Մարիամու եւ տեսեալ զհրեշտակ ի տեսլեան
գիշերոյ - Դարձեալ խաւսի առ նա Յովսէփ հիացեալ, / ասէ Մարիամու
կուսին սրբասնեալ...
ժգ. 102բ-3բ Վասն հարցանելո քահանայիցն եւ վասն Ծննդեան Քրիստոսի - Լուեալ
քահանայից զնոսա կոչեցին, / զՅովսէփ եւ զՄարիամ ոլով դատեցին... Ես Առաքել
մեղաւք լցեալ աշխարհի, / որ ի նախնին սկսայ եւ յառաջ եկի, / լալով զձեզ աղաչեմ,
որդիք Սիոնի, / որ լի սրտիւ ասէք. Աստուած ողորմի:
Թ. 103բ-7բ Հարցմունք պիտանիք եւ պատասխանիք - Հարց. Ո՞ր ամիս ստեղծ Աստուած զԱդամ: Պատասխանի. Մարտի
ԻԵ. (25), օրն ուրբաթ...
Ժ. 107բ-12բ Քարոզ եւ պատմութիւն Գուգաց եւ Մագուգաց - Յետ դարձի գերութեան բաբելացոց Գ. (3) անգամ գերեցաւ
ժողովուրդն...
ԺԱ. 112բ-33բ Պատմութիւն վասն Նեռան գալստեան եւ կատարածի,
ասացեալ սրբոյն Ագաթանգի - Արդ,
լնուլ ամաց Է.անց դարին, մտելոցն ի <ի> ԸՌ. եւ ի ԽԸ. (8048) ամին լինին
կատարումն Լուսնին...
ԺԲ. 133բ-40բ Երազահանս զոր ասացեալ է Դանիէլի մարգարէին վասն պէսպէս
տեսակցաց - Աստուած տեսանելն ի տան քում տան նորոգութիւն է...
ԺԳ. 140բ-1ա [Բացատրութիւն «Փառք ի բարձունս»ի] - Ծն[ն]դեան
Տեառն մերոյ եւ փրկչին Յիսուսի Քրիստոսի, հովիւք երգէին ընդ հրեշտակս - Փառք
ի բարձունս Աստուծոյ եւ երկիր խաղաղութիւն, ի մարդիք հաճութիւն: Համբարձմանէն Տեառն ԳՃԼ. (330) տարի զայս
ասացին...
ԺԴ. 141բ-2ա [Հարցմունք եւ պատասխանիք] - Հարց. վասն
է՞ր հաւատամքին մէջն Ձայ անուն գիր ոչ կայ: Պատասխանի. Նիկիայ սուրբ ժողովն...
ԺԵ. 142աբ Յատկութիւն խոստովանութեան այս է - Նախ առաջն երթայ, խոստովանի պարզ առանջ խարդախութեան...
ԺԶ. 143ա-5բ [Լուսնացոյց] - Առաջին աւրն
Լուսնին բարի է հիմն արկանել, սերմանել, ի ճանապարհ երթալ...
ԺԷ. 145բ-9բ Վասն մարմնայխաղաց թէ զինչ լինի - Թէ
սկաւառակն խաղայ, մեծութիւն է, թէ աջ դիհն խաղ[այ], սրտհեշտութիւն է...
ԺԸ. 149բ-62բ Հարցաքննութիւն սրբոյն Գրիգորի հայոց Լուսաւորչին,
զոր էհարց հրեշտակն Տեառն մինչ էր յայրին Մանեայ - Յաւուր միում
շրջէր յանապատին սուրբն Գրիգորիոս...
ԺԹ. 162բ-8ա Տեսիլ սուրբ Աստուածածնին, որ ետես սուրբ կոյսն վասն դժոխոց
մեղաւորանց - Խորհեցօ Աստուածածինն ամենայն սուրբ
կոյս Մարիամ երթեալ ի ձեռն Ձիթենայն...
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ,
ԺԸ. դ., նոտրգիր
Ի. 168ա [Աղօթք, սաղմոս] - Որպէս զի
մեծ են գործ քո, Տէ՛ր, եւ ոյշ խոր են խոր[հուր]դ քո... Ցո՛յց մեզ, Տէ՛ր, զողորմութ[իւն]ս
եւ...
ԻԱ. 168բ [Դեղագիր] - Սարմաշուղ, որ ի ծառերն կու՛
պլեւի. անոր յեմիշն խաղողի պէս է...
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
168բ (ԺԸ. դ.)
Փառք ամենայն սուրբ Եր[րորդու]թիւն` Հոր եւ Որդոյ եւ Հոգոյ, այժմ եւ միշ՛՛: Ա[ր]դ եւ ես Անթասռնո(՞) առայ իմ
հալալ հնչիցս էս գի[ր]քս, տվի ի ձեռն տէր Վա[ր]դան քա[հա]նային, որ է Քամօինցն: |169ա| Ով կարդայ,
մի բերան ողորմի ասէ. ամէն, Հայ՛՛:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 105բ «ար ար»:
ՁԵՌԱԳԻՐ Գ.
|
ԺԸ. դար |
ԹԵՐԹ` 25 (169-193). չգրուած` 182ա: ՊՐԱԿ` 1+Ա-Բx12: ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
14x9,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (10x7): ԳԻՐ` նոտրգիր` 169ա-181բ, 189ա-93բ (նմուշ` 169ա), բոլորգիր`
182բ-9ա (նմուշ` 182բ): ՏՈՂ` 15, 18. գծումներ` ճնշումով:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Ճակատազարդ` 169ա: Լուսանցազարդ` բուսական: Զարդագիր` հանգուցագիր,
թռչնագիր: Գոյներ` կարմիր, սեւ, կանաչ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
խունացած, ջուր տեսած, թանաքի թթուայնութեան հետեւանքով գրադաշտը գունափոխուած`
169ա-81բ, թերթերը հիմքից թուլացած, ԺԹ. դ. նորոգուած, կարկատելով նաեւ
այլ ձեռագրի թերթերով (տե՛ս ընդմէջ թ. 169, 181):
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 169ա-75ա [Տաղք]
ա. 169ա-70բ Խրատ ի գրոց ոտանաւոր յԱռաքել վարդապետէ
ասացեալ - Արեկ ասեմ բան հրաշական, / Զպատճառ մեղացըն զանազան...
Տպ.
«Առաքել Սիւնեցի եւ իւր քերթուածները» Վենետիկ, 1914, էջ 297-300:
բ. 170բ-4ա Տաղ վասն խարիպի - [Գ]երիս
ընտ որ երթամ մոլար, / Ղարիպութիւն է խիստ դըժար...
Տպ. Յասմիկ
Սահակեան, Ուշ միջնադարի հայ բանաստեղծութիւնը, հ. I, Երեւան, 1986, էջ
194-198:
գ. 174ա-5ա Տաղ ի վերայ հոգոյ, Յովաննէսի ասաց[եալ] - [Ա]չէր
ինչ էս անցէր յետեւս / եւ անդանդար ծուռ կու
նայիս, / Անխափան կու այրես զհոգիս...
Տպ. Յովհաննէս
Թլկուրանցի, Տաղագիրք, Երուսաղէմ 1958, էջ 45-6:
Բ. 175ա-81բ Վայ ողբոց մեղուցեալ անձին, խոստովանաբար
ասացեալ առաջի Աստուծոյ` Գրիգորի միայնաւոր ճգնաւորի Յեսուացոյ եւ անյաղթ
գիտնականի: Յանդիմանութիւն հոգոյ եւ մտաց եւ մարմնոյ` ի զգուշութիւն բարուց
եւ յուղղութիւն սղալանաց, ի բխումն արտասուաց եւ խայտառակութիւն մեղաց
եւ ծուլութեան, որ էր ի թվիս ՇՂԸ. (1149) - Վայ քեզ անձն իմ, ընդէ՞ր ոչ տեսանիս տեսանել, թէ որպէս
պատրաստիս... եւ զքար յանդունդս մե///:
Գ. 182բ-9ա Տանուտրացոյց ամենայն պատահարաց տարոյն - Յորժամ
Խոյն լինի Տանուտէրն, գարունն ազնիւ ամենայն իրաց...
Դ. 189ա-93ա [Բանք զանազանք]
ա. 189ա-90բ Վասն կաղ[ա]նդ[ա]ց, թէ զին[չ] լինի - Թէ կիրակի հանդիպի, ձմեռն պինդ եւ երկար, գարիւնն` ազնիւն, ամառն` չոր...
բ. 190բ-2ա Վասն երակ առնելու եւ հաջամաթ եւ բանքայ, որ է շիշայ - Առաջին
լուսնին օրն ոչ է բարի. բորուտութիւն կոյ բերէ...
գ. 192բ-3ա Գիր գայլկապի ամենայն գազանաց - Դերձայն ի վերայ ասա՛յ եւ գ. կապ տու... կապեալ եղեց
ամենայն գազանաց բերան ի դիմաց:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
193ա (ԺԹ. դ.
կէսեր. վրացերէն, գիրը մխեդրուլի) Ք[րիստոս]. Խոշիայից վերցրի [մէկ] թուման Քրիստոսի
ծննդեան [ամսի] 4ի աւարտին. աւանդ ունի 5 զոյգ եղէգն (շամբի), մէկ զոյգ չափրաստ,
մէկ ոսկի մատանի, զմրուշտ` 1 զոյգ, ոսկէ ճարմանդ` երեք քար:
193բ (1765) 0հան տղէն, որ եկաւ
վարդապետի մօտն Յունիսի ԻԹ. (29), թվին ՌՄԺԴ. (1765):
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 193բ «///Դաւիթն
///ի տեղ զՄէլիքն, չորս իստիլ եւ ա ռուպէ մանած է»:
2005
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
(Բաղկացած է
2 տարբեր ձեռագրերից)
ԹԵՐԹ` 69: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ շագնակագոյն կաշի. միջուկը` տախտակ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 4 (Ա-Դ), վերջից, թուղթ, լուսագծերով, չգրուած:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ` Կոնդակ: ԺԸ. դ.: 1 (Ա), ստացուած 1 թերթի ընդերկայնակի եւ ընլայնակի
հատումով, թուղթ, լուսագծերով, միասիւն, նոտրգիր: Աա «/// Եւ ի գերա///
///սա քաւիչ սուրբ /// սոսկալի սուրբ գո/// սուրբ /// համբս/// /// փրկչին մերոյ...
/// ինքն լրումն օրի/// զհայր կամ տնօրէնութիւնսն»:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշին քերծուածքներով, մէջքը փոքրիկ ճաքերով, կապիչներն ու գամերն
ընկած:
ՁԵՌԱԳԻՐ Ա.
ԻԼՈՎ |
ՌՀ. - 1621 |
ԳՐԻՉ` Աւետիք:
ԹԵՐԹ` 44
(1-44). չգրուած` 3աբ, 4ա, 28ա, 44ա: ՊՐԱԿ` Ա-Դx13
(Գ 16, Դ 2): ՆԻՒԹ` մագաղաթ:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 13x10: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(10x6): ԳԻՐ` բոլորգիր
(նմուշ` 5ա): ՏՈՂ` 20. գծումներ` ճնշումով:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Ճակատազարդ`
5ա: Լուսանցազարդ` բուսական, կենդանական, թռչնային: Զարդագիր` թռչնագիր,
կենդանագիր, հանգուցագիր: Գոյներ` կարմիր, կապոյտ, ոսկի, սպիտակ, կանաչ,
նարնջի, վարդագոյն:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
խունացած, տեղ-տեղ գունափոխուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 4բ-18ա Պատշաճէ (=Պատճէն) տումարին Հայոց - Զկրկնակ ամսոց այսպէս արա՛. կա՛լ
զՆաւասարդ ամիսն եւ ե՛րթ Է. Է. (7, 7)... (աղիւսակ` 4բ):
Հմմտ.
ձեռ. 3082, 378բ-88բ, ձեռ. 1114, 5ա-26ա, ձեռ. 1849, 127ա-58բ, Յովհաննէս Իմաստասէրի
մատենագրութիւնը, աշխտ.` Ա. Գ. Աբրահամեանի, Երեւան, 1956, էջ 204-19, Պատճէն
տումարի (Է-ԺԵ. դդ.), Երեւան, 2002, էջ 140-149:
Բ. 18բ-20ա Թվականք եւ թիւք ըստ ազգաց - Թիւսդ
հայոց Մեծաց շարժական է, որպէս ասացաք, որ եւ յաւէտախաղաց իսկ...
Գ. 20բ-5ա Պատճէ տումարին հռոմաեցոց - Կրկնակ
ամսոց այսպէս արա՛. կա՛լ զՅունվար ամիսն եւ երթ Է. Է. (7, 7)... (աղիւսակ`
21ա, երեսնեկի բոլորակ` 21բ):
Հմմտ.
ձեռ. 2001, 20բ-5բ:
Դ. 25ա-7ա Այս են անփոխ եղանակերն - Յունվար
Ա. կաղանդ է. եւ ի Զ. Յայտնութիւն է եւ այսօր սկսանի գիր տարոյն... Ե. կրկնէ
Ե.եակ է, Զ. կրկնէ Զ.եակ է:
27ա.
ստ. լս., յետագայի. «Դարձեալ րոպէ այսպէս արա՛. կա՛լ ի Յունվարէն մինչեւ...
որ ի խոնարհ մնա աւուրք Լուսնին է»:
Ե. 27բ Մուտ Ապրիլեաց այսպէս արա՛ խորանացս (աղիւսակ) - Կա՛լ զփոքր թուականն հռոմայեցւոց, Թ. ի բաց ե՛րթ եւ
զայլն ե՛րթ ԺԹ., ԺԹ. (19, 19)...
Աղիւսեակի
սկիզբն ու վերջը. «Վերադիր` ԺԱ., [Ա]պրիլեանց` Ապրիլ, լրմունք` Դ., ԲԺ. Լուսին`
ԲԺ. ... Վերադիր` Լ., [Ա]պրիլեանց` Նպրիլ, լրմունք` ԺԵ., ԲԺ, Լուսին` ԳԺ.»:
Զ. 28բ Առաջաւորաց խորանքն է այս կարգս (աղիւսակ) - Յամարքն է Ա., Առաջաւորաց խորանքն է այս կարգս` Յունվար,
քանիքն է` ԻԴ., Գիր Առաջաւորին այս է` ԻԶ. ... ԺԹ., Փետրվար, Դ., ԼԷ.:
28բ
«Ի նահանջի ամին Առաջաւորի քանիքն թիւ մի յաւելու»:
Է. 28բ Աւագ լրմանց խորանքն է այս կարգս (աղիւսակ) - Վերադիրքն է` ԺԱ. ... Ապրիլ. Քանիքն է` Դ. ... ԲԺ.ան
(երկոտասան) Լուսնին, ԺԳ.ան (երեքտասան) Լուսնին` ԲԺ. (նոյնը` Ե. 27բ)...
28բ Ի նահանջի ամին առաջաւորի քանիքն թիւ մի՛ յաւելու:
Ը. 29ա Աւագ լրման է (աղիւսակ) - Աւագ լրում քանի՛ օր է: Համարքն է` Ա. ... Աւուրք Լուսնի
ամենայն ամի ինն եւ տասներրակի`... ՎՅԶ.:
29ա
«Ի նահանջի ամին թիւ մի յաւելու»:
Թ. 29բ [Տոմարական աղիւսակ] - Բանալի
ԼԶ. գիրն է, Ա., Է.երրակն է. Դ., Յայտնութեան միջոց քանի օր է. Զ., Առաջաւորի
բարեկենդան յունվար. ԺԱ. ... Միջոց շաբաթք պասովն է`... Բ.:
29բ
«Եթէ ոք փոխարկեսցէ, զգուշ լիցի գրոյն եւ բաին, զի ուղիղ գաղափարեսցէ»:
Ժ. 30ա [Տոմարական աղիւսակ Է.երակիւ] - Առաջին կարգն ցուցանէ Ե. բան. Դեկտեմբերի ԻԹ. (29)
Յայտնութեան բարեկենդան է հայոց... Սուրբ Յակոբայ պահոցն ելուն մինչեւ Յայտնութեան
պասն քանի օր է... ԺԴ.:
ԺԱ. 30բ [Տոմարական աղիւսակ] - Կրկնակն է`
չկ. ..., Ամիսք կենդանակերպիցն այս են կարգաւ` Խոյն..., Քանիքն է` Լ. ... Ի
նահանջի ամին ՅԿԶ. (366) օր է տարին:
ԺԲ. 31աբ [Առաջաւորք կամ Լրումն] - Առաջաւորաւ
առաջւոր եւ կամ լրմամբ լրումն այսպէս արայ. կա՛լ զանցեալն ամի առաջաւորն ԺԹ.
(19) ի վերայ ա՛ծ...
ԺԳ. 32ա-3ա [Որոշումն աւուրց տօնիցն]
ա. 32ա Առաջաւորի բարեկենդան այսպէս արա՛յ - Կա՛լ
հանապազ Յունվարի Ժ., զտարոյ գիր բանալին ի վերայ...
Ունի
նաեւ` «Միջոց ուտիք», «Բուն բարեկենդան»:
բ. 32ա Դարձեալ Զատիկ այսպէս արա՛յ - Կա՛լ
հանապազ մարտի ԻԱ., զբանալին ի վերայ բե՛ր...
Ունի
նաեւ` «Երեւումն Խաչի», «Համբարձումն» «Հոգեգալուստ», «Սուրբ Գրիգորի բարեկենդան»:
գ. 32աբ Վարդավառ այսպէս արա՛յ - Կա՛լ
զՅունիսի ԻԷ. (27) զգիրն ի վերայ բե՛ր եւ այն է...
դ. 32բ Աստուածածին այսպէս արա՛յ - Կա՛լ
զգիրն Գ. ի վերայ բե՛ր եւ ե՛րթ Է., Է. (7, 7), եւ որ մնայ ԺԲ. ի վերայ բե՛ր եւ այն
է...
ե. 32բ-3ա Սուրբ Խաչն այսպէս արա՛յ - Կա՛լ զգիրն
Ա., ի վերայ ա՛ծ եւ ե՛րթ Է., Է. (7, 7), եւ որ մնայ ԺԱ. ի վերայ բե՛ր...
Ունի
նաեւ` «Սուրբ Գէորգա բարեկենդան»:
զ. 33ա Յիսնակի բարեկենդան այսպէս արա՛յ - Կա՛լ
զգիրն Ա., ի բաց ե՛րթ եւ ե՛րթ Է., Է. (7, 7), եւ որ մնա. ԺԵ. ի վերայ բե՛ր...
Ունի
նաեւ` «Սուրբ Յակոբայ բարեկենդան»:
ԺԴ. 33բ [Խառնափնդոր, աղիւսակ] - Վերնադիր
եւ եօթներակ հռոմայեցւոյն բանալիք է Խառնափնդորիս - Կա՛լ զվերադիրն եւ
զեօթներեակն եւ ի յԲ. դիմաց ի ներս մո՛ւտ... այն է գիր բանալեաց տարոյն, զոր
խնդրես:
Հմմտ.
Յովհաննես Իմաստասէրի մատենագրութիւնը, աշխտ.` Ա. Գ. Աբրահամեանի, Երեւան,
1956, էջ 160-183:
ԺԵ. 34ա-5ա [Տոմարական մանունք]
ա. 34ա Գիտելի
է, զի աւր պատկեր է ամսոյն եւ տարոյն. զի տարին ունի ՅԿ. (360) օր, եւ ամիսն`
ՅԿ. (360) ժամ...
բ. 34ա Իսկ վերադիրն լինի ի պակաս
ընթացից Լուսնին, զի Արեգակի տարին ՅԿԵ. (365) աւր է...
գ. 34աբ Բայց ինն եւ տասներեակին
եւ կատարման Լուսնին գիտելի է, զի ընթանայ Լուսին ի տարոջն ՅԾԴ. (354) աւր...
դ. 34բ-5ա [Վերադիր Հռոմայեցոց. աղիւսակ] - Խորանքս
վերադիր հռոմայեցոցն է. վերի հին վերնադիրն է եւ ներքի խորանն նոր Վարդավարն է...
ե. 35ա [Վերադիր տարոյդ] - Կա՛լ զՄեծ թվականն հայոց ՊԿԵ. (865), ի բաց ե՛րթ, եւ զայլն
ե՛րթ ԺԹ., ԺԹ. (19, 19), եւ որ մնա, Ա., Ա. (1, 1) թիւ խորանացդ տո՛ւր եւ ուր դադարի,
այն է վերադիր տարոյդ (այսչափ):
զ. 35բ-6ա [Պահք հոռոմոց. աղիւսակ] - Եթէ
կամենաս գիտենալ զհոռոմ ազգի պահսն, որ վասն սուրբ Պետրոսի առաքելոյն է,
եթէ քանի՛ շաբաթ է...
է. 36բ [Որոշումն եօթներեակի, վերադրի, գրոյ
տարւոյ. աղիւսակ] - Կա՛լ
զՔննիկոնն եւ ե՛րթ ԻԸ., ԻԸ. (28, 28) եւ որ մնայ` եօթներեակ է. դարձեալ կա՛լ զՔննիկոնն
Թ. ի բաց ե՛րթ ԺԹ., ԺԹ. (19, 19)...
ը. 37աբ Յաղագս գիտելոյ զբարձրութիւն կենդանակերպիցն,
եւ զցածութիւն նոցին - Ի Խոյին ԺԹ. (19) աստիճան բարձրութիւն է Արեգականն
եւ Կշեռին` ԺԹ. (19)...
թ. 37բ-9ա Վասն խաւարման Արեգականն եւ Լուսնի - Եւ այս զերեք դեղ դէմս ունի. առաջինն, որ զկենդանակերպն
գիտենայ, երկու` զքաղաքն գիտենայ...
ժ. 39աբ Եւ տունք աստեղացն են այսոքիկ - Խոյն`
Մարեխին, Ցուլն` Լուսաբերին, Եկաւորն` Փայլածունին...
ժա. 40աբ Զատիկն ֆռանկաց ընդ Հայոց եթէ քանի՛
շաբաթ յառաջ լինի ամ ամի (աղիւսակ) - թվական ՌՀ. (1621), Ի., հետ իրաց, ՌՂԲ. (1643), Լ., Ա.
շաբաթ առաջ... ՌՃԼԱ. (1682), Պ., Դ. շաբաթ առաջ, ՌՃԽԹ. (1700), Ի., Ա. շաբաթ յառաջ:
ԺԶ. 41ա-3բ Մեկնութիւն տումարի, զոր ասացեալ է
Սամուէլ քահանայի, ի խնդրոյ Ստեփանոսի Իմաստասիրի - Հարց.
Զի՞նչ է տումար: Պատասխանի. Տումար ասի ժողով սկիզբն աստեղաբաշխութեան...
մինչեւ ցհայ թվականն ամք ՄՀԶ. (827), որ լինի ի ծնընդենէն /// (թափուած):
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ,
ԺԸ. դ.
ԺԷ. 2աբ, 1ա [Կանովն Յովակիմայ եւ Աննայի` ծնողաց
սուրբ Աստուածածնին - Աւրհնութիւն. ԳԿ. Երգեցէ՛ք որդիք Սիովնի երգ նոր, ի
ծննդեան մօր Տեառն] - քանզի... Յովակիմ եւ Աննայ ետուն:
Թերի
է, կարդալ` 2աբ, 1ա: Հմմտ. ձեռ. 1576, 4ա-7ա, Շարական, Էջմիածին, 1861, էջ
1-2:
ԺԸ. 1բ Այս համարքս Մեծ հայոց թըվովն է (աղիւսակ) - Համարքն է` Ա., գիր Առաջաւորին է` ԼԵ. ... Աւուրք Լուսնի
ամի ինն եւ Ժ.երրակի` ՑՋԼԵ. (6935):
ԺԹ. 44բ Վասն խաւարման Արեգական եւ Լուսնի - Յորժամ
վերադիրն Թ. լինի, Աւգոստոս ԺԴ. խաւարի Արեգակն...
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
16բ Եւ զյիմար գծողս յիշեա՛ (նման` 27բ):
18ա Ո՛վ դու մտավարժ դպիր, որ շնորհացդ ես ասպնջական, /
ծանի՛ր զտառիս համարն եւ քննեա՛յ յոյժ խորհրդական, / որ է ի վերուստն Ս.
(2000) ու ի ներքոյ Ո. (600) է յանդիման: Այսքան (2600) համարով են թիւ ութ կանոն
սաղմոս ի լման:
20ա Զաւելորդն կշռեա՛, եւ սղալանացն անմեղադիր լերո՛ւք,
եղբա՛րք, տխմար եւ անիմաստ գծողիս աղաչեմք յիշել ի Տէր:
28բ Զանարժան հող եւ մոխիր Աւետիքս յիշեսջիք:
33ա Եւ յիշեցէ՛ք զաշխատողս ի սմայ եւ Աստուած ողորմի
մի ասացէ՛ք:
40բ Ով եղբայրք, ի հայոց թվին ՌՀ. (1621), յեր[կիր]ն ի Լեհաց, ի քաղաքն Իլով գրեցի զսակաւ
բանս, որ ցուցանէ զզատիկն ֆռանկաց, թէ ամենայն ամի քանի՛ շաբաթ յառաջ տի
լինի եւ կամ յորո՛ւմ ամի ի միատեղ լինի թվականիւն եւ գրով տարոյն, գի՛տ զամենայն
եւ յիշեա՛ զգծողս:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 4ա, 5ա, 18ա, 20բ, 28ա, 33ա,
35ա, 36ա, 39բ վարդեակեզր, սեւով. «Է., 1691. ՅԻՍՈՒՍԻ ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԱՍՏՈՒԾՈՅ ԾԱՌԱՅ ՏԷՐ
ԳՐԻԳՈՐ. ԹՎԻՆ ՌՃԼԸ. (1689):
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 1ա «Պարտ է հարկս տալ կայսեր եթէ
ոչ. պատասխանի ետ Յիսուս եւ ասէ ցնոսա» (Մարկ., ԺԲ. 14-15), «դաշտ», զանազան
տառեր: 1բ «ղուռուշ կէս», 6ա ստ. լս. «ղռ, բբ, գրչափորձ է այս», 9ա «գրչափոր[ձ]»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ` 28ա բոլորակ:
ՁԵՌԱԳԻՐ Բ.
|
ԺԷ. դար |
ԹԵՐԹ` 21: ՊՐԱԿ` 9 (Ա)+12 (Բ): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 13x10: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (9,5x5,5): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 54բ): ՏՈՂ` 18. գծումներ` ճնշումով:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 45ա-65բ Ներբողեան կենսատու Խաչին ի սրբոյ հօրէն մերմէ Դաւթէ
ասացեալ ոտանաւոր չափով տնօրինեցաւ ասացեալ Ներսեսի եպիսկոպոսի Կլայեան
Տարսոնի - Բարձրացուցէ՛ք ըզՏէր Աստուած մեր միաբան, / մարգարէն
կանխաձայնեալ տայ մեզ հրաման... ԶՅիսուս ի սմա փառաւորէ / այժմ եւ յապայն,
որ գալոցն է:
2006
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
|
ՌՀԲ. - 1623 |
ԳՐԻՉ` Դաւիթ քահանայ:
ԹԵՐԹ` 63: ՊՐԱԿ` Ա-Զx12 (Դ 11, Զ 4): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 11x9,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (8,5x6,5): ԳԻՐ` բոլորգիր (նմուշ` 10բ): ՏՈՂ` 12-16. գծումներ` ճնշումով:
ԿԱԶՄ` մուգ կարմիր դրոշմազարդ կաշի. միջուկը` տախտակ.
աստառը` կապոյտ կտաւ, դռնակի աստառը կարկատուած կանաչ եւ գունաւոր ծաղկազարդ
կտաւով. լուսանցակողերը` կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Զարդագիր` թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ` կարմիր, կապոյտ:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - Աւետարան ըստ Յովհաննու, ԺԸ. 37 - ԺԹ. 5: Ժ. դ.: 2 (Ա-Բ) + 2 (Գ-Դ),
ստացուած 1 ամբողջական թերթի ընդերկայնակի եզրահատումով, ընդլայնակի
հատումով եւ ընդերկայնակի երկտակումով: Մագաղաթ, երկսիւն, բոլորգիծ երկաթագիր:
Աա-Գա-Բբ-Դբ-Բա-Դա-Աբ-Գբ «Եւ ի դոյն ի[սկ ե]կեալ եմ յա[շ]խարհ, զի վկ[այե]ցից ճշմար[տու]թեանն...
պսակ ի փշոց եւ հանդերձ ծիրանի: Եւ ասէ ցնոսա///»:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշին քերծուածքներով, ցեցակեր, եզրերը մաշուած, մէջքի կաշին վերից
վար պատռուած-բացուած, երկու գամերից մէկն ընկած, կապիչներից մէկը կիսով
պակուած, լուսանցակողերի կարմիրը թափուած. խունացած, թերթերը հիմքից
թուլացած, փոքրիկ պատռուածքներով. պատռուած` թ. 3, պոկուած` թ. 24, 2 թերթ
ընկած ընդմէջ թ. 37-38ի:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1բ-10ա [ՇԼԲ. աղիւսակ] - Խոյն ՌԲԼ.,
Ցուլն ՌԳՌ., Եկաւորն ՌԴՈ. ... Ձուկն ՌՇԻԹ. Լ.:
Բ. 10բ-1բ [Պարզատումար տաղաչափեալ] - Թվականն
ՌԼԲ. (1583). բանալի առաջի գիրն Լիւն է / եւ Տանուտէրն վերեւն Խոյն է...
11բ Այլ եւ ծանի՛ր,
ով ընթերձող, թէ Ծնընդեան բարեկենդան Դշ.
(չորեքշաբթի) գա, դու Գշ. (երեքշաբթի) արա՛: Բարեկենդան զպասն չի լուծեր,
բայց թաթախումն կու լուծէ: Սերստ ուսի՛ր զպարզատօմարս, որ չի՛ լինի, թէ զպասն
մոլորիս, եւ հոգով գլորիս:
Գ. 11բ-45ա Պարզատօմարս ընդիր եւ ստոյգ աւրինակէ, անանց եւ յաւիտենական - Եւթներրակն
Դ. Յունվար ԼԱ. (31) օրն հինգշաբթի, Յայտնութիւն Յունվարի Զ. օրն երեքշաբթի...
Դ. 45ա-63բ Խաւսք եւ թուխթ Տեառն մերոյ եւ փրկչին Յիսուսի Քրիստոսի,
որ առաքեցաւ ի վերուստ ի տաճարն սուրբ առաքելոցն Պետրոսի եւ Պաւղոսի - Ես
պատրիարք էի Հռոմայ քաղաքին, եկի ի տաճարս այս` կալ աղաւթս... Եւ կատարողքն
աւրհնին ի յԱստուծոյ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱԱՆԱԿԻ
45ա Եւ զմեղաւոր
գծողս` Դաւիթ քահանայս
յիշեա՛յ ի Տէր, եղբա՛յրք: Ի թիւ ՌՀԲ. (1623) գրեցաւ գիրս:
63բ Թվին ՌՀԲ.
(1623):
Միայն
45ա էջինը տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք, Բ., էջ 90:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
Պհպ. Բբ Մորեխն,
որ էր ի մեծայ հատն հնծելինք կորէկն հնծէլու էր լաւսիթամ արաւ հող շատ կէր,
որ մնաց հնձելու, ՌՃԿ. (1711) թվին էր: Ես սուտանուն Սարգիս էրէցս գրեցի:
Պհպ. Բբ Ապազ. ի թվին ՌՃՀ. (1721):
1ա Սեպտեմբերի Ը., նոյեմբերի ԻԱ., Դեկտեմբերի Թ. Աստուածածն[այ]
տօն է: Սագուլն, որ
ելաւ ի մօրէ, էր թվին ՌՃՀ. (1721), Յուլսի Զ.ին: Մարտիրոսն, որ ելավ ի
մօրէ թվին ՌՃՀԳ. (1724), ի Հոգտեմբերի Ի.ին
(20) էր:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 13բ
(ստ. լս.) «Ձմռմ»: 53ա «կիր, ձձ, ինյ»: Գբ «Գամ ես քեզ մոտ պարս նշան խնամի»: Դա
«մեղաւորս ձնիմ եղկելի եւ առուգնաց, մէնայ, երկ, ն, փամն է»:
2007
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
|
ԺԸ. դար |
ԹԵՐԹ` 95. չգրուած` 3բ, 24բ-5ա, 33բ-4ա,
39բ-40բ, 84ա, 85ա-95բ: ՊՐԱԿ` 4+Ա-Ըx12 (Ե 13, Զ, Ը 10, Է
8): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով (65-95): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 10x7,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (7,4x4,5): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 30ա): ՏՈՂ` 14-15. գծումներ` ճնշումով,
գրադաշտի սահմանները` կարմիր: ԿԱԶՄ` շագանակագոյն դրոշմազարդ
կաշի. միջուկը` ստուարարթուղթ, Բ. աստառը` թուղթ. լուսանցակողերը` կարմիր:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշին թեթեւակի մաշուած, եզրերը` քերծուածքներով, կաշին եւ միջուկը`
ցեցի անցքեր, Դ-Ը. պրակահամարները` չիք. խունացած, խոնաւութեան հետքեր
(թ. 86-95), ցեցակեր (թ. 1-3, 94-5), թանաք տարածուած` 73ա, լուսանցակողերի
կարմիրը թեթեւակի թափուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-3ա [Գովասանք Սաղմոսին] - Բանք սաղմոսիս
է պատու[ական] / լցեալ Հոգովն աստուածա[կան]... Ոչ յեղանակս միայն գարնան,
/ այլ անթառամ ժամս ամենայն:
Բ. 4ա-5ա Հայոց վերադիր այսպէս արա՛յ - Կա՛լ
զՀայոց մեծ թուականն, ՇԼԲ. ՇԼԲ. ի բաց ե՛րթ, որ մնայ մտրուկ է...
Գ. 5բ-14ա [Ազարիայի] Պատճէն հայոց [տոմարի - Զկ]րկնակ
ամսոցդ այսպէս արայ, կա՛լ զՆաւասարդի ամիսն Լ. (30) եւ ե՛րթ Է., Է. (7,
7)... (աղիւսակ` 5բ):
Հմմտ.
ձեռ. 3082, 378բ-88բ, ձեռ. 1114, 5ա-26ա, ձեռ. 1849, 127ա-58բ, Յովհաննէս Իմաստասերի
մատենագրութիւնը, աշխտ.` Ա. Գ. Աբրահամեանի, Երեւան, 1956, էջ 204-19:
Դ. 14բ-23բ [Պատճէն Հռոմայեցոց տոմարի - Զկ]րկնակ
ամսոց սոյնպէս արա, կա՛լ զՅունվար ամիսն եւ ե՛րթ Է., Է. (7, 7)... (աղիւսակ 14բ):
23բ-4ա Զմուտ Ապրիլեաց խորանացս այսպէս արա՛յ - Կա՛լ զՓոքր թուականն հռոմայեցւոց, Թ. (9) թիւ ի բաց
ե՛րթ... (աղիւսակ` 24ա):
Ե. 25բ-31բ [Պատճէն տոմարին Ազարիայի - Թ]ուական
այսպէս արա՛յ. կա՛լ զՄեծ թուականն հայոց, ՇԼԲ., ՇԼԲ. շրջանն ի բաց ե՛րթ, որ մնայ,
Փոքր թուական է հայոց... (աղիւսակ`
25բ):
Տե՛ս
Յ. Ս. Անասեան, Հայկական մատենագիտութիւն, Ա., Երեւան, 1959, էջ 272-6:
Զ. 32ա [Եաւթներեակ Փոքր հայոց] - Զմուտ Է.երեակ
խորանիս այսպէս արա՛յ. կա՛լ զՓոքր թուականն... (աղիւսակ` 32ա):
Տե՛ս
Յ. Ս. Անասեան, Հայկական մատենագիտութիւն, Ա., Երեւան, 1959, էջ
1181-2:
Է. 32աբ Զմուտ վերադիր խորանիս այսպէս արա՛յ - Կա՛լ զփոքր թուականն, Ժ. (10) թիւ ի բաց ե՛րթ... (աղիւսակ` 32բ):
Ը. 32բ-3ա [Լրմունք Զատկաց] - Զմուտ Զատկաց
եւ զառաջաւորաց խորանիս այսպէս արա՛յ. կա՛լ զփոքր թուականն, Ժ. (10) թիւ
ի բաց ե՛րթ...
Տե՛ս
Յ. Ս. Անասեան, նշ. աշխ. Ա., էջ 1181:
Թ. 34բ-9ա [Խորանք Փոքր հայոց գիր տարոյ է եւ բանալիք տոմարաց.
աղիւսակ] - Թվական ՌՃԼ. (1681), Գիր` Խ., Է.երեակ` Զ., Վերադիր`
ԺԹ. (19), Լրմունք` Ապրիլ... Պատկեր օր... Է., թվական ՌՅԻ. (1871), ԻԸ. (28) Արեգակն,
ԺԹ.եակ Լուսնին, ԻԸ.եակ Արեգական: Աւրհնեալ է Աստուած:
Ժ. 41ա-50բ [Լուսնացոյց Հռոմայեցոյց տոմարի. աղիւսակ] - Զմուտ լուսանցուցիս այսպէս արա՛. Կա՛լ զՀռոմայեցոց
փոքր թուականն, Թ. թիւ ի բաց ե՛րթ... Ամիսք ծն[ն]դեան Լուսնի, Յունվար, Քանիք`
ԺԸ., Տիւն` Գ., ժամն` Ժ., մասն` Ա. ... լրումն ԲԺ. Լուսնի:
ԺԱ. 51աբ Զատիկն հայոց ընդ ֆռանգաց` թէ քանի՛ շաբաթ լինի յետ յառաջ
յամ ամի (աղիւսակ) - ՌՃԼ.
(1681), Խ., Ա. շաբաթ յառաջ, ՌՃԽԸ. (1699), Ճ. հետ իրաց... ՌՃՁԳ. (1734), Ո., Ա.
շաբաթ յառաջ, ՌՄԱ. (1752), Թ., Հետ իրաց:
ԺԲ. 52բ-8ա Շ. Հայոցն է (աղիւսակ) - Գիրն` Յ. թվականն
է, ՌՃԺԳ. (1664), Է.երեակ` Գ., Վերադիրն` ԺԵ., Յայտնութիւն, Տրէ` Բ. ...
Գրչի
ծնթ.` 58ա «Այս մէկ յետի շարք տուփս թղտիս միւս երեսին է, չունքի աւարտն էր, մի
անգամ տեղս գրեցաք»:
ԺԳ. 58բ-66ա [Բոլորակ աղիւսակք]
ա. 58բ Այս բոլորակս ցուցանէ զմիջոց սուրբ Յակոբին
եւ Յայտնութեան - Կա՛լ
զԷ.երեկն, եւ ցուցանէ, լաւ իմացի՛ր:
բ. 59ա Այս բոլորակս ցուցանէ զՅայտնութեան
բարեկենդանն, թէ ինչ օր է - Կա՛լ զՀռոմայեցոց զԷ.երեկն, եւ ներքեւն ցուցանէ: Կարմիր
գրերն գիր տարոյն է:
գ. 59բ Այս բոլորակս ցուցանէ Ջրօրհնեած պատկեր
օրն եւ զՏեառնընդառաջին, թէ ի՛նչ օր է - Կա՛լ զեւթներեկն, եւ ցուցանէ:
դ. 60ա Այս բոլորակս ցուցանէ զՅայտնութեան
առաջաւորն, թէ քանի՛ օր է - Կա՛լ զգիր տարոյն, եւ ցուցանէ ի նահանջի տարին...
ե. 60բ Այս բոլորակս ցուցանէ զԷ.երեկ Հռոմայեցոց
եւ զԱւետիքն, թէ քանի՛ օր ի եւ կամ ի՛նչ օր է - Կա՛լ զգիր
տարոյն...
զ. 61ա Այս բոլորակս ցուցանէ Զատիկն - Կա՛լ զգիր տարոյն, զի յԱյբէն մինչեւ ի Ժ.էն Զատիկն ի
Մարտ է, ի նոյն մինչեւ ի Փիւրն յԱպրիէլ է:
է. 61բ Այս բոլորակս ցուցանէ զԷ.երեկ Հռոմայեցւոց - Կա՛լ զգիր տարոյն, եւ ներքեւն գրած է, կու ցուցանէ:
ը. 62ա Այս բոլորակս ցուցանէ զպատկեր օր Աւետեաց
սուրբ Աստուածածնին - Կա՛լ զԷ.երեակն, եւ ցուցանէ:
թ. 62բ Այս բոլորակս ցուցանէ պատկեր օրն Վարդավառին
Աստուածածնին, թէ քանի՛ շաբաթ է - Կա՛լ զգիրն,
եւ ցուցանէ:
ժ. 63ա Այս բոլորակս ցուցանէ զմիջոց Աստուածածնին
եւ Սուրբ Խաչին, թէ քանի՛ շաբաթ է - Կա՛լ զԷ.երեակն, եւ ցուցանէ:
ժա. 63բ Այս բոլորակս ցուցանէ զՆաւասարդն - Կա՛լ զՀայոց մեծ թուականն, թիւ մի ի վերայ ա՛ծ եւ ե՛րթ
Է. Է. (7, 7)...
ժբ. 64ա Այս բոլորակս ցուցանէ զգարնանամուտն,
զամառնամուտն, զաշնանամուտն եւ զձմեռնամուտն - Կա՛լ զԷ.երեակն, եւ ցուցանէ...
ժգ. 64բ Այս բոլորակս ցուցանէ, զԷ. շաբաթներն,
որ յետ սրբոյն Գէորգայ - Կա՛լ զԷ.երեակն, եւ ցուցանէ:
ժդ. 65-6բ Այս բոլորակս - Կա՛լ զգիրն տարոյն եւ զեօթներեկն, ցուցանէ քեզ զՅայտնութիւն,
զՏեառնընդառաջն, գարնանամուտն, Աւետիքն Աստուածածնի եւ Սուրբ Խաչի միջոցն
յետ գէորքեան Սուրբ Յակոբի մէջն ի միում տփի:
ԺԴ. 66բ-83ա Արարեալ տօմար դպիր Ազարի[ա]է (աղիւսակ` 66բ)
1. 67աբ Թուական Մեծ հայոց այսպէս արա՛յ - Կա՛լ ի Շամս ամսամտէն մինչեւ Համիրայ ԻԶ. (26)... բ.
67բ Եթէ կամիցէս գիտել, թէ յորում ամի իցես - Կա՛լ զՄեծ թուականն հայոց եւ երթ Դ. Դ. ... գ. 67բ Զամս ծնընդեան Քրիստոսի այսպէս արա՛յ - Կա՛լ ՌԶՃ., ԺԷ. թիւ եւ զՓոքր թվականն...
2. 67բ-76բ Թուական նոր տօմարիս այսպէս արա՛յ - Կա՛լ զամս ծնընդեանն Քրիստոս, թէ որչափ է...
բ. 68ա Դարձեալ զամս ծնընդեան Քրիստոսի այսպէս
արա՛յ - Կա՛լ
ՌԵՃ., ՂԶ. ...
գ. 68աբ Եւթներեակ այսպէս արա՛յ - Կա՛լ զՓոքր թվականս նոր Հայոց, Թ. թիւ հանապազ ի բաց
ե՛րթ...
դ. 68բ Զմուտ եօթներեակ խորանիս այսպէս արա՛յ - Կա՛լ
Փոքր թուականն նոր տօմարիս... (աղիւսակ`
68բ)
ե. 69ա Ամսամուտ այսպէս արա՛յ - Կա՛լ թիւ մի, կրկնակ նորին ամսոյն...
զ. 69ա Աւրագիւտ այսպէս արա՛յ - Կա՛լ զաւուրս ամսոյն, կրկնակ նորին...
է. 69աբ Վերադիր այսպէս արա՛յ - Կա՛լ զփոքր թուականն նոր Փոքր հայոց...
ը. 69բ Վերադրով վերադիր այսպէս արա՛յ - Կա՛լ զանցեալն ամի վերադիրն, ԺԱ. ի վերայ ա՛ծ...
թ. 69բ-70ա Զմուտ վերադիր խորանիս այսպէս արա՛յ - Կա՛լ զփոքր թվականն նորոյս, Է. թիւ ի վերայ ա՛ծ... (աղիւսակ` 70ա):
ժ. 70աբ Ծնունդ Լուսնի այսպէս արա՛յ - Կա՛լ հանապազ Լ. կամ Կ. ...
ժա. 70բ-2բ Աւուրս Լուսնի այսպէս արա՛ - Կա՛լ զաւուրս
ամսոյն, զվերադիր տարոյն...
ժբ. 72բ Լրումն Լուսնի այսպէս արա՛յ - Կա՛լ
հանապազ ԽԵ., զվերադիրն...
Աղիւսակ`
68բ, 70ա, 74ա, 76բ:
3. 72բ-4ա Առաջաւորաց բարեկենդան այսպէս արա՛յ - Կա՛լ հանապազ ԼԸ., ի նահանջի ամեն ԼԹ. ...
բ. 73ա Բուն բարեկենդան այսպէս արա՛յ - Կա՛լ
Նաւասարդի ԻԶ...
գ. 73ա Գիւտ գրոյ այսպէս արա՛յ - Կա՛լ ի Յայտնութենէն
մինչ ի Առաջաւորն...
դ. 73բ-4ա Զմուտ գիր տարոյ խորանիս այսպէս արա՛յ - Կա՛լ զՓոքր թուականն նորոյս, Գ. թիւ ի բաց ե՛րթ... (աղիւսակ` 74ա):
4. 74բ-6բ [Լրումն զատկաց]
ա. 74բ Լրումն զատկաց այսպէս արա՛յ - Կա՛լ
հանապազ ԽԷ., ի նահանջի ամէն ԽԸ., զվերադիրն ի բաց ե՛րթ....
բ. 74բ-5ա Դարձեալ զատիկ այսպէս արա՛յ - Կա՛լ
սահմի ԺԵ. ...
գ. 75ա Համբարձում այսպէս արա՛յ - Կա՛լ Տրէի
ԻԲ. եւ զգիր տարոյն...
դ. 75աբ Վարդավառ այսպէս արա՛յ - Կա՛լ Արաց
ամսոյն ԻԳ. ...
ե. 75բ Գիր կիրակէի այսպէս արա՛յ - Կա՛լ Ը. թիւ
եւ զԷ.երեակն...
զ. 75բ Լուսնագիր այսպէս արա՛յ - Կա՛լ զՓոքր
թվականն նոր տօմարիս, Ա. թիւ ի բաց ե՛րթ...
է. 76աբ Զմուտ զատկաց աղիւսակիս այսպէս արա՛յ - Կա՛լ
զգիր կիրակէին եւ զգիր Լուսնին... (աղիւսակ` 76բ)
5. 77ա-81ա Անշարժ եղանակ նոր տօմարիս - Նաւարսաթի Ա. Յայտնութիւն է Քրիստոսի
Աստուծոյ մերոյ...
6. 81աբ [Տանուտերացոյց]: Տանուտէր տարոյ այսպէս արա՛յ - Կա՛լ
զՓոքր թվական նոր տօմարիս, Զ. թիւ ի վերայ ած... 81բ Եւ տանուտէրքն են այսոքիկ
- Խոյն, Ցուլն, Եկաւորն...
7. 81բ Ձայնագիւտ այսպէս արա՛յ - Կա՛լ ի Զատկէն
մինչեւ ուր ես...
8. 82ա Իսկ Աստուածածնէն մինչ ի Սուրբ Խաչն ըզմիջոց ուտիքն այսպէս
արա՛յ - Կա՛լ զգիր տարոյն որի մէջն ես... (աղիւսակ` 82ա):
9. 82աբ Իսկ սուրբ Գէորգէն մինչ ի յիսնակամուտն այսպէս գիտ - Կա՛լ
զգիր տարոյն եւ տե՛ս զխորանիդ... (աղիւսակ` 82բ):
10. 82բ-3ա Զմուտ Առաջաւորաց եւ Զատկաց խորանիս այսպէս արա՛յ - Կա՛լ
ըզՓոքր թվականն նոր տօմարիս Է. թիւ ի վերայ ած... (աղիւսակ` 83ա):
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ, ԺԸ. դ. նոտրգիր
ԺԵ. 83բ [Աղօթք սրբոյն Ներսէսի հայրապետի] - Հաւատով
խոստովանիմ... զաղաղակըն, զոր մերկացայ մեղօք, եւ ողորմեայ քոյ արարծոց
[եւ ինձ բազմամեղիս]:
ԺԶ. 84բ [Տոմարական հաշուարկ] - Ի թվին ՌՄԻԲ.
(1773) Յունուարի ԺԶ., ԺԶ. օրն Ե.շաբթի առայ ղուլօնք կարգաւ... եւ հողմոց Է.երակն
Բ. տօն տրէի Լ. օրն կիրակի:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 14ա ութանկիւն,
կարմրով. «ԳԻՐՔՍ
ԱՅՍ ՍՈՒՐԲ ԷՋՄԻԱԾՆԱ Է»:
2008
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
|
ՌՃ. - 1651 |
ԳՐԻՉ` Խասպէկ (Խաչգռուզ) Մելանաւոր:
ԹԵՐԹ` 97. չգրուած` 7բ, 8ա, 14բ, 81աբ:
ՊՐԱԿ` 6+ Ա-Ժx12 (Ա 7, Բ, Ե 8, Զ 11, Է, Ը 10, Թ 9)+16: ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով` մահիկ (թ. 7, 53): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 9,6x6,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (7x4,5, 8,5x5): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 55բ. գրչափոխութիւն` 42ա, 90ա): ՏՈՂ` 13-15, 19-20. գծումներ` ճնշումով, գրադաշտի սահմանները` կարմիր
(66բ-80բ): ԿԱԶՄ` շագանակագոյն, դրոշմազարդ կաշի. միջուկը` տախտակ,
աստառը թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 1 (Ա), թուղթ, լուսագծերով
եւ լուսադրոշմով:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Ճակատազարդ` 15ա: Լուսանցազարդ` բուսական: Զարդագիր` հանգուցագիր:
Գոյներ` կարմիր, կանաչ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշին թեթեւակի քերծուածքներով, մէջքի եւ Ա. փեղկի հատման վերին
անկիւնը թեթեւակի բացուած, երկու կապիչներն ու գամերն ընկած. խունացած,
թերթերի միջնահատուածը ջուր տեսած, որի հետեւանքով գրադաշտը մասամբ գունափոխուած
(թ. 7-81), պոկուած` թ. 72, հիմքից թուլացած` թ. 53, 62:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 8ա [Մասն տաղի] - Յայնժամ ծածկեալ զեգիպտացին,
/ եւ աստ զիշխանըն մահածին... Զի բարութեանցն ոչ հետեւիմ, / զոր պանծացաւ
փարիսեցին (սկիզբից եւ վերջից թերի):
Բ. 9աբ [Պարզատոմար տաղաչափեալ] - Թվին ՌԲ.
(1553). բանալի առաջին գիրն Լիւնն է, / եւ տանուտէրն ի վերեւն Խոյն է...
Գ. 9բ-10ա Հանելուկս գիր պահելոյ եւ գտանելոյ է, սակս ուրախութեան
եղբարց մերոց. ով կարէ գտանել, վա՜շ նորա, եւ ով ոչ կարէ, ուսցի եւ նա եւ գտցէ (աղիւսակ) - Թէ շատ կաֆայ չափես ի ձախ, / գտցես ի յաջ, գայ խիստ յաճախ.
Ա. ...
Դ. 10բ-4ա [ՇԼԲ. աղիւսակ] - Խոյն` ՌԲ.
(1553) Լ. Ցուլն` ՌԳ. (1554) Դ., Եկաւորն` ՌԴ. (1555) Ո. ... Ջրհոսըն` սրունքն`
եգիպտացիք, Ձուկն` ոտից թաթն, որ են հնդիկք:
Ե. 15ա-66ա Պարզատումարս ընտիր եւ ստոյգ օրինակէ, անանց եւ յաւիտենական - Ա. [գիր տարոյն
Այբն], եւթներեակ Դ., Յունվար ԼԱ. օր է Ե.շաբթի մտանէ...
ԺԸ. դ.րացուած`
42ա-3բ «Համբարձումն Մայեսի ԺԸ. ... Գիւտ Խաչ` Հոկտեմբերի ԻԳ.»:
Զ. 66բ-7ա Թէ ուզես, որ ամէն բանըտ յաջողի (բոլորակ
աղիւսակ` 66բ) - Գիտացի՛ր, թէ Լուսինն քանի աւուր է, եւ գտ՛ր յերկնից
բոլորակն...
Է. 67բ-80ա [Եղանակացոյց] - Յունվար ամիսն
է Ա.` Սայտէ, Բ.` Սայտէ, Գ.` Սայտէ, Դ.` աւր է պատրաստութեան Մովսէսի մարգարէին...
Այս գիշեր ի բաց ամանէ ջուր չխմեն, քանզի դեւք կու փոխեն ի բաց ամանէ, ով որ
ջուր խմէ այս գիշեր` կու դիւահարի եւ կու խեւնայ եւ կամ կառնուի. պատրաստ կացի՛ք:
Ը. 80բ [Տոմարական մանունք]
ա. 80բ ԺԱ. Վերադիր այսպէս արա՛ - Կա՛լ
զթուականն Մեծ ՊԽԶ. (1397)...
բ. 80բ Թ. Ծնունդ Լուսնի այսպէս արա՛ - Կա՛լ
հանապաղ Լ. (30) կամ Կ. (60)...
գ. 80բ ԻԴ. Լրում Լուսնի այսպէս արա՛ - Կա՛լ
հանապաղ ԽԵ. (45)...
դ. 80բ Ը. Աւուրք Լուսնի այսպէս արա՛ - Կա՛լ զաւուրս
ամսոյն եւ զկիսակ նորին...
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ,
ԺԸ. դ., նոտրգիր
Թ. 1ա [Տաղ ի Սրիկ Կոստանդէ] - Խաչն ի նախնումն
երեվեցաւ, / ծաղկեալ ի դրախտ աստուածատունկ...
Եւ խունարհեալ երկերպագիմ
աստուածընկալ Սուրբ Նշանին (վերջ
թերի. տե՛ս ձեռ. 2459, 167ա-8բ):
Ժ. 1բ-5բ [Բանք չափածոյք]
ա. 1բ-5բ Ընդ անառակին գոչեմք մեղայ, / թո՛ղ մեզ ըզմեղս
եւ ողորմեա՛յ...
բ. 1բ Ի քէն հայցեմք մեք օգնութիւն / ամենասուրբ Երրորդութիւն...
գ. 2ա Առ քեզ գոչեմ արտասուելով, / եւ պաղատիմ զայս ասելով...
դ. 2ա Արարչագործ խնամօղ տածիչ, / ամէնողորմ եւ կեցուցիչ...
ե. 2բ Աստուածած՛ին ամէնօրհնեալ, / զպաղատանս մեր ընկա՛լ...
զ. 2բ Աստուածածի՛ն մայր Քրիստոսի, / իմ յոյսն դոյ աւուր...
է. 2բ-3ա Գոռամ, գոչեմ ի յայսմն ատեան, / վասն իմ մեղաց եւ զազրութեան...
ը. 3ա Ձայնիւ առ քեզ, Տէ՛ր, պաղատիմ / եւ առաջի քոյ անկանիմ...
թ. 3բ Աղաչանօք Աստուածածնին եւ Յոհանու Կարապետին...
ժ. 3բ Լուսաւորիչ Գրիգորիոս, / սուրբ հայրապետ Պողիկարպոս...
ժա. 4ա Մտածա՛յ, ո՜վ անձն իմ, թէ զիա՛րդ լրբիս...
ժբ. 4բ Բ.շի Իննեակ դասք հոգեղեանց յերկնային զօրաց բարեխօս
լերո՛ւք... (նոյնը` 94բ)
ժգ. 4բ Գ.շի Ի յանապատէ քարոզ մաքոր աղաւնի, / Կարապետ Բանին կենաց տատրակընդ վայրի
(այսչափ. նոյնը` 95ա):
ժդ. 4բ-5ա Անճառ խորհրդոց յայտնօղք, / օվ սուրբ տեսանօղք... (նոյնը` 95ա):
ժե. 5ա Դ.շի. Ի քէն աղէրսօք հարցեմք, սուրբ Աստուածածին,
/ անդադար բարեխօսեա զքոյ սուրբ միածին... (նոյնը` 95ա)
ժզ. 5աբ Ե. Առաքեալք եւ մարգարէք եւ սուրբ հարապետք բարեխօսեցէ՛ք
առ Տէր...
ժէ. 5բ Ի Հոգո[յ]ն Սրբոյ ընտ[ր]եալք, / ով սուրբ առաքեալք...
ժը. 5բ Ը. Անկեալ յերկրպարգանեմք պատվական խաչիդ... (նոյնը` 95բ-6ա):
ժթ. 5բ Ով քառաթեւեան նշան, / պարծանք պօղոսեան... (նոյնը 96ա):
ԺԱ. 6ա Այս է չար աստղն, զոր յայտնեաց Աստուած Յեսուայ քահանային
եւ ասաց - Յորժամ երեսիդ դէմ լինի բանի, բան մի՛ բանի, թուխտ
մի՛ գրէր...
ԺԲ. 6բ [Լուսնացոյց] - Լուսնի Ա., ԾԱ., ԻԱ. յարեւելք է, Բ., ԺԲ., ԻԲ. ի մէջ հարաւոյ
եւ յարեւելից է...
ԺԳ. 7ա Երակ առնելու - Լուսնի ԺԲ.,
ԺԳ., ԺԶ., Ի., ԻԱ. մինչեւ ԻԶ. բարի է (այսչափ):
ԺԴ. 82ա-92բ Լուսնացուց եւ յերազացուց - Առաջին օրն
Լուսնին բարի է ամենայն իրաց, զի Ադամ նոր ստեղծաւ...
ԺԵ. 93աբ [Ժամք տունջեան եւ գիշերոյ] - Յունվար ամսոյ ցերեկն Ժ. ժամք, եւ գիշերն ԺԴ. ժամք... Դեկտեմբեր
ամսոյ ցերեկն` Թ. ժամք, եւ գիշերն` ԺԵ. ժամք:
ԺԶ. 94ա [Թուական, եօթներեակ, Վերադիր, Գիր տարոյ. աղիւսակ] - Թուական`
ՌՄԺԴ. (1765), Եօթերեակ` Զ. (6), Վերադիր` ԺԷ. (17), Գիր տարոյ` Խ. (40)...
ԺԷ. 94բ-6բ [Բանք չափածոյք. հմմտ. 4բ-5բ]
ա. 95բ Ե.շ, Աշակերտէք Քրիստոսի, / Որդոն Միածնի...
բ. 96ա Ուր. (=ուրբաթ) Աւազակին բացիր դրախտն եդեմական,
/ բա՛ց եւ մեզ` մեղաւորաց դուռն ողորմութեան (այսչափ):
գ. 96բ 0րհնե[ս]ցուք մեք միաբան զՀայր եւ զՈրդին եւ ամենայսուրբ Հոգի, [յ]աւիտեանս. ամէն (այսչափ):
դ. 96բ Վերջ: Գորովագոդ մայրդ գթած, / մեզ ազատեա՛յ ի փորձանաց, / անկեալ առ ոտ
քո աղաչեմ, / մի օգնութիւն ի քէն հայցէմ. Տէր ողորմեայ (այսչափ):
ե. 97ա Զօրք երկնից զարհուրեցար ընդ կամաւոր քոյ չարչարանս...
պահպանեայ զանձինըս մեր:###
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
9բ Եւ զանարժան
ծրագրողս յիշեսցէ յաղօթս:
80ա թվին ՌՃ.
(1651), ձեռամբ Խասպէկ մէլանաւորի գրեցաւ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
7ա Թվին ՌՃՂ.
(1741) աշնան կետին, ԽԸ.
(48) ամ ու Ե. ամիս, ԻԹ. (29) օր, ԺԸ. (18) ժամն:
97ա (ԺԸ. դ.)
Յիշատակ է այս գիրըս ն/// Սուրբ Նշանի միաբան Սարքիս վարդապետին է:
97բ Թվին ՌՄԻ.
(1771), Մարտի ԻԲ.ըն. վերջ ես գիրցի. տիրացու Աբգար, գիրքն ես գիրցի:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 1ա ստ. լս.
«ի ի նն»: 94բ «Իննեակ դաս հոգեղինաց երկնաւորաց»:
2009
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
(բաղկացած է
2 տարբեր ձեռագրերից)
ԹԵՐԹ` 237: ԿԱԶՄ` սեւ կաշի, միջուկը տախտակ. աստառը` շերտազարդ կապոյտ կտաւ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 4 +4, դեղին չգրուած թուղթ, լուսագծերով` հաշուած թերթաքանակի մէջ
(թ. 1-4, 234-7):
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշին քերծուած, եզրերը մաշուած:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 1բ
«Գրչափորձ ը . զն. բան Աստուած մ»:
ՁԵՌԱԳԻՐ Ա.
ԼԻՄ |
ՌՄ-ՌՄԱ. -
1751-1752 |
ԳՐԻՉ ԵՒ ՍՏԱՑՈՂ` Նիկողայոս
աբեղայ:
ԹԵՐԹ` 209 (5-213). չգրուած`
173բ: ՊՐԱԿ` Ա-ԻԴx
8 (Ա 13, Դ, ԺԸ 10, ԻԱ, ԻԲ 12, ԻԴ 8): ՆԻՒԹ` թուղթ,
լուսագծերով եւ լուսադրոշմով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 17x
11: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (12,5x8): ԳԻՐ` նոտրգիր
(նմուշ` 5ա): ՏՈՂ` 19:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. ցեցակեր` թ. 1-4, 210-213, թանաքը տարածուած`
44բ, թանաքի թթուայնութեան հետեւանքով գրադաշտը տեղ-տեղ թեթեւակի գունափոխուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 5ա-170բ Մեկնութիւն տօմարի,
զոր խնդրեաց Թօմայ վարդապետն Մեծոփա վանաց աստուածաբնակ սուրբ ուխտին, եւ
սիրով զհայցւածս նորա կատարեալ Յակոբ վարդապետի Ղրիմեցոյ: Օգնեա՛ Սուրբ
Հոգի Աստուած - Զհայցուածս գերերջանիկ րաբունապետի եւ երիցս
երանելւոյ վեհին...
Տե՛ս
ձեռ. 739, 58բ-178ա: ա/5ա-160բ, բ/161ա-9բ, Ուղերձ առ Թովմայ Մեծոփեցի/170աբ
(տե՛ս 2014 ձեռագրի ծանօթագրութիւնը): Տե՛ս նաեւ Յակոբ Ղրիմեցի, Տօմարագիտական
աշխատութիւններ, աշխտ.` Ջ. Ա. Էյնաթեանի, Երեւան, 1987, էջ 188-308:
Բ. 171ա-3ա Տօմար արքայական, որ է յոյժ դժուարիմաց, բայց միայն վարժիցն - Արքայական
հասարակ[աւոր]ութիւն այսպէս արա՛յ. կա՛լ ՐՋՀԶ. (5976), զհայ թուական ի վերա
բե՛ր...
Տե՛ս
Պատճէն տումարի (Է-ԺԵ. դդ.), աշխտ. Ջուլիէտ Էյնաթեանի, Երեւան, 2002, էջ
290-291:
Գ. 174ա-211ա Պատճէնս տօմարի ըստ հայերէն թուականի,
զոր կարգեալ է Անանիայի Շիրակացի վարդապետի (աղիւսակ` 174ա, 182բ, 187բ, 198ա) - Զկրկնակ ամսոցն այսպէս արա՛. կա՛լ զՆաւասարդի ամիսն
եւ ե՛րթ Է. Է. ...
Հմմտ.
Յովհաննէս Իմաստասերի մատենագրութիւնը, աշխտ.` Ա. Գ. Աբրահամեանի, Երեւան
1956, էջ 204-19:
192բ (լս-ում) Մատենէն թարգմանեալ
զայս Կումիտաս փիլիսոփայի:
Դ. 212բ-3բ [Լուսնացոյց]
ա. 212բ-3ա Աւուրք Լուսնի է աղիւսակս (աղիւսակ`
212բ, 213ա) - Զմուտ Լուսանցուցի, որ ցուցանէ զաւուրքս Լուսնի, այսպէս
արա՛. կա՛լ զվերադիրն հայոց Շիրակացոյն եւ ե՛րթ Ժ. Ժ. (10, 10)...
բ. 213բ Եթէ կամիցիս գիտել, թէ Լուսին յորում կենդանակերպի
է - Տե՛ս զաւուրս Լուսնին ի գլուխ աղիւսակիդ եւ զամիսն...
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ,
ԺԸ. դ., նոտրգիր
Ե. 197բ Կիսակք դրմօի (=տօմարի) այսոքիկ են - Յունվար
Բ., Փետրվար Դ., Մարտ Բ. ... Նոյեմբերի մուտն վերադիրն փոխի:
Զ. 212ա Զուգաւորութիւն Հայոց ընդ Հռօմայեցւոց այսպէս արա՛ - Կա՛լ
զաւուրս Հայոց ամսոյն, զյարակայն Հռոմայեցւոց ի վերա բե՛ր... յօրժամ ի Մարտի
ամիսն մտանիցես` թւով մի պակաս կա՛լ զյարակայն (հմմտ. 198աբ):
212ա Յարակայ - Յունվար Զ.,
Փետրվար` Ե., Մարտ Է. ... Նոյեմբեր` Բ., Դեկտեմբեր` Բ.:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
170բ Այլ եւ յիշեցէ՛ք
եւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք չնչին գծողիս, զի կարն իմ այս էր: Վասն որոյ խնդրեմ
թողութիւն արէ՛ք վասն տկարութեան գրիս: ՌՄ. (1751) թուին գրեցաւ:
211ա Փառք ամենասուրբ
Երրորդութեանն` Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ յաւիտեանս. ամէն: Արդ, գրեցաւ
գիրքս այս Տօմարի մեկնիչս ի թվին ՌՄԱ. (1752), անապատս Լիմ, ընդ հովանեաւ
Սրբոյն
Գէորգեայ զօրավարին, ի վայելումն մեղաւոր Նիկողայոս աբեղայիս: Արդ, անկեալ աղաչեմ զամենեսեանդ, |211բ|
որք հանդիպիք սմա կարդալով կամ օրինակելով, մէկ Հայր մերիւ եւ ողորմի ասելով
յիշեցէ՛ք զանպիտան գրիչ զՆիկողայոսս, աղաչեմ
անմեղադիր լերո՛ւք տկարութեան եւ սխալանաց եւ խոշորութեան գրիս եւ թղթիս,
զի կարն իմ այսքան էր. որպէս օրինակն էր, այնպէս եմ գրեր, ո՛չ յաւել եւ ո՛չ պակաս,
վասն որոյ խնդրեմ ո՛չ վատ ասէք կամ մեղադրէք, զի Ծ. (50) տարի էր, որ խիստ տոչորէի
եւ փափաքէի, հնարք չկէր, որ ստանայի, ճարս կտրաւ, ես, որ հմուտ չէի գրագրութեան,
տկար-մկար գրիցի, վասն որոյ
կու պաղատիմ չանարգէք զիս, իսկ թէ շահւէք կամ օգտիք` Տեառն շնորհ, գոհացիք Աստուծոյ, որ տկար գրէս բան շահեցայք: Եւ Աստուծոյ փառք
եւ օրհնութիւն յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
213բ Եւ զիս յիշեա՛,
եւ Աստուած ըզքեզ յիշէ, եւ նմա փառք յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
144ա (ԺԸ. դ.)
Յիշատակ է այս Տօմարս լուսահոգի Նեկեղոս վարդապետին, որ ետ տէր Յովանես աբեղայիս:
Ով որ կարդայ, Հայր մեղայիւ զիս արժան առնէ. ամէն:
ՁԵՌԱԳԻՐ Բ.
|
ԺԸ. դար |
ԹԵՐԹ` 20 (214-233). չգրուած` 233բ:
ՊՐԱԿ` 2 (12+8): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով` թագ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 14,5x10: ԳՐՒԹԻՒՆ` միասիւն (11x7): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 214ա), բոլորգիր (216բ-7ա) (նմուշ` 217ա): ՏՈՂ` 16-17:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
խունացած` 214բ, 215ա:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 216ա-32բ Տօմար մտրուկի (բոլորակ
աղիւսակ` 216բ, 217ա, աղիւսակ` 220բ-1բ, 223աբ, 225աբ, 228ա-9բ, 231բ) - Թուական մտրուկի այսպէս արա՛. կա՛լ ի Սահմի ամսոյ,
ի ԻԱ.էն եւ թուեա՛ մինչեւ զՅայտնութիւն... Լրումն Զատկին Մարերի Է., Է.րեկն`
Դ. հանապազորդ Խ. (40) էր եւ ո՛չ ԽԶ. (46), յետոյ Սարկաւագ վարդապետն արար
ԽԶ. (46):
219ա
ստ. լս-ում` «Տօմարք Սարկաւագին յոյժ գեղեցիկ»:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ,
ԺԸ. դ., նոտրգիր
Բ. 233ա Ժամք տուընջեան են այսոքիկ - Այգն, Ծայգն, Զայրացեալն... Առաւօտն, Լուսափայլն, Փայլածուն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
217ա Եւ զմեղաւորս
յիշեա՛. ամէն:
2010
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
|
ԺԷ. դար |
ԹԵՐԹ` 74. չգրուած` 1ա-2բ, 70բ-4ա (գրչի էջակալում` 3-135, որ է` 3բ-70ա):
ՊՐԱԿ` 1-9x8 (1` 10): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով, կապտաւուն
(1-34), «ONIG» եւ թագի լուսադրոշմով` սպիտակ (35-74): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
17,3x11,6: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (15,5x9,2): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 3ա): ՏՈՂ` 33, 22-26. գծումներ` ճնշումով, գրադաշտի սահմանները` կարմիր:
ԿԱԶՄ` մուգ շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի. միջուկը`
ստուարաթուղթ, աստառը թուղթ, մասն պահպանակի: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 1 (Ա) + 1 (Բ), թուղթ, լուսագծերով եւ «///FA» լուսադրոշմով:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշին թեթեւակի մաշուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 3ա-69բ Մեկնութիւն տումարի, զոր խնդրեաց Թումայ վարդապետն Մեծովբավանից
աստուածաբնակ սուրբ ուխտին, եւ սիրով զհայցուածս նորա կատարեալ Ղրիմեցւոյ
Յակոբ վարդապետի: Զգործս ձեռաց իմոց ուղիղ արա՛ ի մեզ Տէր եւ՛՛: Օգնեա՛ Սուրբ
Հոգի Աստուած - [Զ]հայցուածս
գերերջանիկ րաբունապետի եւ երիցս երանեալ վեհին...
Տե՛ս
ձեռ. 739, 58բ-178ա: ա/3ա-64բ, բ/64բ-9ա, Ուղերձ առ Թովմայ Մեծոփեցի/69աբ (տե՛ս
2014 ձեռագրի ծանօթագրութիւնը): Տե՛ս նաեւ Հակոբ Ղրիմեցի, Տոմարագիտական
աշխատութիւններ, աշխտ.` Ջ. Ա. Էյնաթեանի, Երեւան, 1987, էջ 188-308:
Բ. 70ա Մեկնութիւն նշանագրաց ալֆաբեթից եբրայեցւոցն, թէ զինչ միաբանութիւն
անուանցն ունիցին եւ կամ որպէս - 1. Ալէֆ` ուսումն նշանագրաց,
2. Բէթ` բնակեաց ի դմա, 3. Գիմէլ` լրումն վերագոյն կամ ծնունդ... 21. Շին` ատամունք,
22. թաւ` նշան կամ կոչումն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
74բ Յիշատակ է սոյն գիրքս խոյտարար մահտեսի Պետրոսին, որ ի յԱլիւր գեղջէն Վանայ, ի վայելումն
Գանձակեցի մահտեսի Երեմիա դպրին, որոյ յիշատակն եղիցի
գրեալ ի գիրս կենաց վերին դպրութեան: Եւ որք ընթեռնուցուն, միով Հայր մերիւ
ասասցեն` ամէն, եղիցի, եղիցի, վերջ: Ի թուին Հայոց ՌՄԿԵ. (1816) եւ Մայիսի
Թ., ի մեծն Պոլիս, ի Եազլտխճի խանն: Ե., Դ., Գ.:
2011
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
(բաղկացած է 3 տարբեր ձեռագրերից)
ԹԵՐԹ` 222: ԿԱԶՄ` բաց շագանակագոյն կաշի. միջուկը` տախտակ. աստառը` թուղթ, մասն
պատառիկ-պահպանակի:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - Գրիգոր Նարեկացի, Մատեան ողբերգութեան, ՀԵ. ժբ. - ՀԶ. բ.: Տպ.
1701, 2 (Ա-Բ) + 2 (Գ-Դ), ստացուած 2 թերթերի ընդլայնակի երկտակումով: Թուղթ,
լուսագծերով, միասիւն: Կարդալ` Դա-Գբ, Գա, Աբ-Բբ «/// ոչ անօրինի: Իբր զնշան
խաչին փրկութեան, զօրութիւնս զարմանազանս... ասել` դուռն երկնից եւ քաղաք
Աստուծոյ... Իսկ մեք, զոր գրեցաք, սմին եւ վկայեմք... Եթէ չարժանեացս ընձեռես
օրհնեալ ես: Եթէ յորսողէն զերծուսցես, փրկ/// (Գիրք աղօթից սրբոյն Գրիգորի
Նարեկացւոյ արարեալ, Կ. Պոլիս, 1701, էջ ԳՃԼԱ. (331) - ԳՃԼԴ. (334):
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշին քերծուածքներով, Բ. փեղկի արտաքին անկիւնները մաշուած, մէջքի
վերին եւ ստորին հատուածները փոքրիկ պատռուածքներով:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` Բբ.
զանազան տառեր, «Ղուգաս»: Գբ «սա, աբգդ»:
ՁԵՌԱԳԻՐ Ա.
ՂԱԼԱԹԻԱ (՞) |
ԺԷ. դար |
ԳՐԻՉ` Աստուածատուր քահանայ Ղալաթացի:
ԹԵՐԹ` 190 (1-154, 179-202,
231-242). չգրուած` 1աբ, 130աբ, 138բ, 144բ-7ա, 153բ-4բ, 179աբ, 200բ-2բ, 238ա-42բ:
ՊՐԱԿ` 1+Ա-ԺԸx8 (Ա 7, Զ 7, ԺԵ 9, ԺԷ 10, ԺԸ 16)+ 3x12: ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով` եռամահիկ (թ. 145, 147), եռաբոլորակ
ծաղկազարդ (թ. 202): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
15,5x10,3: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (11,5x7), երկսիւն 180-200 (9,5x6,5): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 2ա): ՏՈՂ` 20, 21, 26. գծումներ` ճնշումով,
գրադաշտի սահմանները` կարմիր (2ա-138բ):
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
դեղնած` թ. 82-5, ջուր տեսած` թ. 179-190:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2ա-137բ, 141աբ Մեկնութիւն տումարի, զոր խնդրեաց Թումայ
վարդապետ Մեծոփայ վանից աստուածաբնակ ուխտին, եւ սիրով զհայցուածս նորա
կատարեալ Յակոբ վարդապետի Ղրիմեցւոյ: Օգնեա՛ Տէր Յիսուս Քրիստոս - [Զ]հայցուածս գերերջանիկ րաբունապետի եւ երիցս երանելւոյ
վեհին...
Տե՛ս
ձեռ. 739, 58բ-178ա: ա/2ա-129բ, բ/131ա-7բ, Ուղերձ առ Թովմայ Մեծոփեցի/141աբ
(տե՛ս 2014 ձեռագրի ծանօթագրութիւնը): Տե՛ս նաեւ Յակոբ Ղրիմեցի, Տոմարագիտական
աշխատութիւններ, աշխտ.` Ջ. Ա. Էյնաթեանի, Երեւան, 1987, էջ 188-308:
Բ. 137բ-8ա,
139ա-40բ, 141բ-4ա, 147բ-53ա [Բանք տօմարականք]
ա. 137բ-8ա Րոպէ այսպէս արա՛յ - Կա՛լ ի նաւասարդի մտէն մինչեւ ուր ես, զկէս վերադիրն
ի վերայ բե՛ր... դու զլմանն ի տիւն տո՛ւր եւ զծննդեանն ի գիշերն:
բ. 139ա Յաղագս շրջանաց - Առաջին
շրջանին ել Ադամ ի դրախտէն... Մետասաներորդ շրջանին եդաւ թվականն հայոց:
գ. 139ա-40բ Վասն դարուց - Առաջին
դարն յԵնովք փոխեցաւ...
դ. 241բ-4ա Վասն ցուցանելոյ զսահմանս իմաստութեան,
որ են թուով Զ. - Առաջինն է գիտութիւն գոյիցն, երկրորդ` գիտութիւն
աստուածայնոց...
ե. 147բ-53ա Եթէ կամիցիս գիտել, թէ ո՛ր տարի ԲԺ.ան
լուսնի է կամ ո՛ր տարի ԳԺ.ան - Կա՛լ յանցեալ լրմանէն մինչեւ...
(աղիւսակ` 147բ, 150բ, 151ա):
Դ. 180ա-200ա Գումարումն յոգնադիմի իրողութեանց
սահմանաց Դաւթի փիլիսոփայի եւ այլոց իմաստասիրաց, ի Մովսիսէ ումեմնէ,
ըստ տառից դասաւորութեան շարակարգեալ - [Բա]նին անյագ
եւ անհամեստ ցանկութիւն փառաց... հասարակաց բարի է միայն. հաւասարն եւ անհա
/// (վերջ. թերի):
Ե. 231ա-7բ [Յաղագս որպիսութեան մարդոյ ի Սուրբ
Գրոց]
ա. 231ա-6ա Յաղագս որպիսութիւն Սաղմոսին, թէ զինչ
են, վասն որոյ իրաց պիտանի, որ ասացեալ է մարգարէն Դանիէլ Հոգով Սրբով - Ա.
Վասն ծառի տնկելոյ ասէ, որ ոչ վնասի Աստուծով... ՃԾ. (150)` Վասն ճանապարհորդի
եւ վ[ա]ճառականի եւ պազըրկանի կարդայ, վարըտ, վաստակըդ աջողի, օրէ օր ժրանաս ի բանըդ կարողութեամբն
եւ զօրութեամբն Աստուծոյ:
բ. 236բ-7բ [Յաղագս որպիսութեան մարդոյ յԱւետարանացն] - Սրբոյ
Աւետարան ըստ Մատթէոսի: ՃՀԶ.` Վասն գլխացաւի կարդա՛յ եւ պահէ՛ ի վրատ... ԽԱ.` կարդա՛յ եւ պահէ՛, որ
սիրեն զքեզ, ամէն, ամէն ասեմ ձեզ, վերջն կեանս:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
84բ Զմեղապարտ գրիչս յիշեա՛, ով ընթերցող:
129բ Եւ զգծօղ գրոցս Ղալաթացի միայն անուամբ
զԱստուածատուր քահանայս յիշեսցես, զի եւ դու յիշեալ լիցիս ի Քրիստոսէ
Աստուածոյ. ամէն:
153ա Եւ գծող գրոյս յիշեա՛ ի Տէր:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 2ա, 200ա ութանկիւն, սեւով,
մասամբ ջնջուած. «ԳԻՐՔՍ ՍՈՒՐԲ ԷՋՄԻԱԾՆԱ Է»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 190ա ստ. լս. «պետութեան»,
190բ «ուր անուն չունի»:
ՁԵՌԱԳԻՐ Բ.
|
ԺԷ. դար |
ԳՐԻՉ` Դաւիթ քահանայ:
ԹԵՐԹ` 24 (155-178): ՊՐԱԿ` 1-3x8: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 15x10,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (8,5x8,5): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 161ա): ՏՈՂ` 12-17:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
խունացած, ջուր տեսած, որի հետեւանքով գրադաշտը գունափոխուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
155ա-77բ [Պարզաբանութիւնք բանից եւ վկայութիւնք] - Աստուած ստեղծ զմեզ մէկ աղբիւր, յորմէ ամենայն ջուրք
ելանեն յամենայն կողմանէ: Պարզաբանութիւն. որպէս ամենայն ջուրքն այնոքիկ
յաղբերէ անտի ելանեն... Յայտնութիւն Յոհաննու, գլխ. ԺԴ.:
Պարզաբանուող
արտայայտութիւնները` «Աստուած ստեղծ զմեզ», «Աստուած հանգիստ մեր», «Աստուած
է առաջին եւ վերջին» եւ այլն, բերուած են իւրաքանչիւր «պարզաբանութեան»
սկզբում առկայ բոլորակի ստորին եզրին: Բոլորակի ձախից` արաբատառ, աջից`
հայերէն թուագրութեամբ պարզաբանուող արտայայտութիւնը կամ բառը համարակալուած
են` Ա-ԽԶ. (1-46):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
178ա (Բոլորակում)
Գիրք պատուական է: Ձեռամբ տէր Դաւթի գրեցաւ:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 178բ «գրչափորձ,
գրչափորձ, գգգգ»:
ՁԵՌԱԳԻՐ Գ.
ԿԵՍԱՐԻԱ |
ՌՃԼԳ. - 1684 |
ԹԵՐԹ` 28 (203-230): ՊՐԱԿ` 1 (28): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով. գծային
եռամահիկ, որի տակ` D. M. (213), N (221): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 15x10,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (11x6,5): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 211): ՏՈՂ` 17:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
խունացած, ջուր տեսած, այրուածքի հետքեր` թ. 205-6:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 203աբ [Բանք զանազանք]
ա. 203ա Զի՞նչ է սահման քահանայութեան - Քահանայութիւն է ըստ իմ գիտութեան կարգ... զի խոնարհութիւն
է դուռն յերկնից:
բ. 203ա (Լս-ում) [Իմատասիրական
մանունք] - Առաքինութիւն հոգւոյ Գ. արդարութիւն, ազատութիւն,
մեծահոգիութիւն... յարութեան
ամիս տղայ երկրի:
գ. 203բ [Յաղագս նշանագրաց] - Սեթայ որդին Ենովս արար նշանագիր եւ արար սիւն Բ. պղընձի... սա ունի ստոյգ
զԱդամայ լեզուն:
Սկիզբը
հմմտ Մեծին Վարդանայ Բարձրաբերդցւոյ Պատմութիւն տիեզերական, Մոսկուա,
1861, էջ 11:
Բ. 204ա-25բ Աւրհնութեան
յորդորակ - Զոր աւրհնութիւն աստուածային եւ աղօթք սուրբ Կարապետին
եւ սուրբ Լուսաւորչին... եւ անճառ երանութեան յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Գ. 226ա-30բ Պատմութիւնք
օգտակարք ի Սուրբ գրոց՝ [Առակք]
ա. 226աբ Թագաւոր մի
բարի եւ բարեմիտ ճաշ արարեալ յեզր գետոյն...
բ. 226բ Թագաւոր մի
յարեւմուտս բազմեցաւ յաթոռ, եւ եկին բազում դեսպանք առաջի նորա...
գ. 226բ-7ա Իշխանի
միոյ որդին մեռաւ, եւ բերին զԽաչն ի վերայ սպասաւորք Խաչին...
դ. 227աբ Եղբայր ոմն
գնաց առ հայրն եւ զամենայն յանցանս իւր խոստովանեցաւ... (հմմտ. ձեռ. 2004,
84բ):
ե. 227բ-8ա Ի պատմութենէ
ժամանակի ասի, թէ ի Ղալաթայն այր մի աղքատացաւ... (հմմտ. ձեռ. 2004, 90աբ):
զ. 228աբ Յաշխարհիս
հինգ բան ի մարդկանէ անգիտելի է. մէկ, որ մարդ զմարդոյ խորհուրդն չի գիտել...
է. 228բ Թագաւոր մի
ունէր գեղեցիկ այգի եւ յեզերն խոր խանտակ...
ը. 228բ-30ա Թագաւոր մի անիրաւութիւն
առնէր եւ ունէր զորդի մի բարի...
թ. 230աբ Կին մի ունէր տղայ մի
եւ սկսաւ տղայն գողանալ միրգ եւ բանճար...
ժ. 230բ Էր միակեց մի,
որ արար շնութիւն Գ. տարի եւ հայր վանացն
հոգետես էր... այս երեք տարի է, որ շնայի, եւ ասէ /// (վերջը թերի):
ա-ժ.
միաւորները տե՛ս Ն. Մառ, Ժողովածոյք առակաց Վարդանայ, մասն Բ., Ս. Պետերբուրգ,
1895, էջ 208-9, 105, 213, 213-4, 214, 219, 224, 146-8, 14, 69-70:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
203բ Ա. Աօգնեա՛ Հոգիդ Սուրբ
Աստուած:
225բ Գրեցաւ թուին
ՌՃԼԳ. (1684), ի քաղաքն Կեսարիայ:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 203ա (վր. լս.) «Անուն Աստուծոյ օրհնեալ յաւիտեան», «գրչափորձ»,
ստ. լս.` «գրչայ»: 230բ լս.` «կռզի, որ է «ինձ», «կինջան», «Պաշխ», «Մուֆարղին»,
«գրչափորձ», «գրչ»:
2012
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
|
ԺԷ. դար |
ԳՐԻՉ` Սահակ:
ԹԵՐԹ` 126. չգրուած` 1ա-8բ, 53բ-4ա,
76բ-7ա, 91բ-5բ, 119ա-26բ: ՊՐԱԿ` 8+Ա-ԺԲx12 (Զ 8, Ը 6, ԺԱ 9, ԺԲ 11, Ժ.` ընկած):
ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 16x10: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (13x7,2): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 9ա): ՏՈՂ` 17-22. գծումներ`
ճնշումով, գրադաշտի սահմանները` կարմիր
(9ա-88բ): ԿԱԶՄ` շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի, միջուկը տախտակ. աստառը` ոսկեզօծ
դրոշմազարդ կաշի:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշին թեթեւակի մաշուած, աստառը եւ միջուկը ցեցակեր. երկու գամերն
ու կապիչներից մէկն ընկած, միւս կապիչը վնասուած. Ժ. պրակն ընկած, ջուր տեսած,
խունացած, խոնաւութիւնից եւ ջրից թերթեզրերքը քայքայուած, պատառոտուած`
թ. 95-126, գրադաշտը գունափոխուած, ցեցակեր` թ. 1, 124-6, հիմքից թուլացած` թ. 89-ից ցվերջ, պոկուած` թ. 113-5:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 9ա-68բ [Մեկնութիւն տօմարի Յակոբայ վարդապետի
Ղրիմեցւոյ] - Զհայցուածս գերերջանիկ րապունապետին եւ երիցս ելանելւոյ
վեհին... Վեցերրորդ, զի ի միտ առցուք զառաջին փառսն մեր եւ ցանկասցուք, եւ
մի՛ որպէս զանասուն յերկրի կորուսցուք:
Վերջից
թերի, տե՛ս ձեռ. 739, 58բ-171բ, նաեւ` Յակոբ Ղրիմեցի, Տոմարագիտական աշխատութիւններ,
աշխտ.` Ջ. Ա. Էյնաթեանի, Երեւան, 1987, էջ 188-308:
Բ. 69ա-91ա [Բանք
տօմարականք]
ա. 69ա [Պատճէն տօմարի, աղիւսակ] - Հայոց
ազգիս ըստոյգ այսպէս է` թվին հայոց ՋՁԸ. (1539), Է.երրեակն է` Դ., Թվին հայոց
ՌՁԳ. (1634)` Ա. ... Ծռազատկաց քանիքն:
բ. 69բ-70ա [Է.երրակք ամենայն ազգաց. աղիւսակ`
70ա]
1. 69բ Զմուտ ԻԸ.եակ (28) խորանացս այսպէս արա՛յ - Կա՛լ
զՀռոմայեցւոց մեծ թուականն եւ ե՛րթ ԻԸ. ԻԸ. ...
2. 69բ Զմուտ Թ. եւ Ժ.երրեակի խորանացս այսպէս
արա՛յ - Կա՛լ զՀռոմայեցւոց մեծ թուականն...
գ. 70բ-2ա Վերադիրք ամենայն ազգաց (աղիւսակ`
70բ-2ա) - Համարքն է` Ա., Հայոց` ԺԶ., Եբրայեցւոց` Բ., Հոռոմի`
ԺԱ. ... Լրումն եգիպտացւոց` Պարմափուր, քանիք`... Ի.:
դ. 72բ-3ա [Լրումն ամենայն ազգաց] - Կա՛լ
զգիր անծերանելին զտարոյն խորանն... (բոլորակ աղիւսակ` 72բ, 73ա):
ե. 73բ-4ա Այս է ՇԼԲ. տարւոյ Աւագ լրման պատկեր օրն
անսղալ մինչեւ ի կատարած աշխարհի - Կա՛լ զհռոմայեցւոց
վերադիրն եւ զեօթեերրեակն եւ Բ. դիմաց ի ներս մո՛ւտ... (աղիւսակ` 73բ-4ա):
զ. 74բ-5բ Գիր փիլիսոփայական այսպէս արա՛ - Կա՛լ
զհռոմայեցւոց զառաջիկայ լրումն, եթէ Ապրիլ լինի, ԻԲ. ա՛ծ ի վերայ... (բոլորակ աղիւսակ` 74բ):
է. 76ա Այս բոլորակիս միջի կարգն այ[բ]ուբեն
ԼԶ. գիրն է, եւ ի ներքին առաջաւորի քանիքն է եւ դուրսինն Զատիկն է` ի մի տուփ
կարգեալ (բոլորակ
աղիւսակ` 76ա):
ը. 77բ-91ա [Տօմարական հարցմունք եւ պատասխանիք]
1. 77բ-8բ Ցանգ հարցմանց բանից տօմարական - Ա.`
Նախ. թէ հայոց թվականն ի յոր կետն եդին...
ԼԲ.երրորդ` թէ այժմ է՞ր Է. կու ածենք:
2. 78բ-91ա Ա. Հարց. Հայոց թվականն, որ եդին ի յո՞ր
կետն էր - Պատասխանի. Ծ. եւ Ե. ամ էր, որ Արեգակն ի յամառան
կետն էր... պարգեւօղին Հոգոյն Աստուծո փառք յաւիտեանս. ամէն:
Գ. 96ա-114ա [Մասն Մաշտոցի]
ա. 96ա-101բ Կանօն նշան օրհնելոյ. օրհնութիւն Ակ.
ասա՛յ - Խորհուրդն անճառ ծածկեալն յազգաց...
Հմմտ.
Մաշտոց, Վաղարշապատ, 1905, էջ 88-100:
բ. 101բ-11ա Կանոն պսակի
հանդերձ օրհնելոյ - Նախ ասի` Եւ
եւս խաղաղութեան, Օրհնութիւն եւ փառք, եւ ապա ասի Օրհնութիւն չորրորդ կամ
ԲԿ. Այսօր երկնայինքն ուրախացան...
Հմմտ
Մաշտոց, էջ 101-37:
գ. 111բ-4ա Կանօն առաջին աստիճան վարդապետութեան - Գան յատեան արեւեան կողմն, ըսկսանի շարական. վերջ. Դկ. Իմաստութիւն երկնային,
որ զօրինակ էր...
դ. 114բ-8ա [Տօնք գլխաւորք եւ տօմարական որոշումն
տօնից] - Յայտնութիւն` Յունվարի Զ., թէ եօթներրակն Ա., օրն շաբաթ...
Թէ Յայտնութեան բարեկենդան... թէ ուրբաթ հանդիպի, դու հինգշաբաթ արա՛:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
118ա Զմեղապարտ
Սահակ գրիչս
յիշեա՛յ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
118բ (ԺԹ. դ.,
շղագիր) Շամքարեանց:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 9ա, 117բ երկու տարբեր դրոշմներ,
առաջինը` բոլորշի, սեւով, երկրորդը` ութաթերթ, ծաղկանման, սեւ թանաքով,
փակագիր, նոյն բովանդակութեամբ. «ՏԷՐ ԶԱՔԱՐԻԱ,
1254 (1805)»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 9ա (լս.) «ն՛քյ»:
2013
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
|
ՌՄԵ. - 1756 |
ԹԵՐԹ` 126. չգրուած` 3ա: ՊՐԱԿ` 1-12x12 (1` 8, 6, 8, 10, 11` 10, 7, 9` 14, 12` 2): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 15,3x10: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (12x7): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 4ա): ՏՈՂ` 20. գծումներ` ճնշումով, գրադաշտի
սահմանները` կարմիր: ԿԱԶՄ` շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի. միջուկը` տախտակ. լուսանցակողերը`
նարնջի` սեւ եւ շագանակագոյն գծային անկիւնազարդերով: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 2 (Ա-Բ) դեղին + 1 (Գ) սպիտակ թուղթ, լուսագծերով, չգրուած:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Յակոբ Ղրիմեցի` 3բ (սեւով գծանկար): Ճակատազարդ` 4ա: Զարդագիր` հանգուցագիր, մարդագիր: Գոյներ` սեւ,
կարմիր:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմը` քերծուած. տեղ-տեղ խունացած, զանազան բծեր, հնում Գ. պահպանակը որպէս
աստառ սոսնձուած է եղել Բ. փեղկին:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 4ա-126բ Մեկնութիւն տօմարի, զոր արարեալ է Յակոբ
վարդապետին Ղրիմեցւոյ - Զհայցուածս
գերերջանիկ րաբունապետին եւ երիցս ելանելւոյ վեհին... զի իմաստասիրելն
քոյ` քոօվդ հանդերձ զհոգո աղքատս քոյ` զՅակոբ Ղրիմեցի///:
Տե՛ս
ձեռ. 739, 58բ-178ա: ա/4ա-121բ: բ/121բ-6ա: Ուղերձ առ Թովմայ Մեծոփեցի/126բ (տե՛ս
2014 ձեռագրի նկրգր. ծնթ., նաեւ` Յակոբ Ղրիմեցի, Տոմարագիտական աշխատութիւններ,
աշխտ.` Ջ. Ա. Էյնաթեանի, Երեւան, 1987, էջ 188-308):
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ, 1771 թ.
Բ. 1ա-2բ [Այբուբենք զանազան ազգաց]
ա. 1աբ, 2բ [Այբուբեն հայոց] - Ա,
Բ, Գ, Դ... եւ Օ, Ֆ. Աստուած իմ:
Չորս
անգամ կրկնուած` գրչագրական 3 տարբեր ձեւերով` ուղղագիծ երկաթագիր, բոլորգիր,
նոտրգիր եւ զարդագիր:
բ. 2ա Այս է գիր արարածոց, զոր գրեաց Մովսէս ի գիրս իւր - (ծածկագիր) Աղուանից
... Գիր հնտի, որ է այս (արաբական գծագրութեամբ թուանշաններ` 9-1), Ասորու
այիփ բենն այս է (23 գիր), օլաֆ, պէթ, կօմլ, տօլաթ, հէ... Այիփ բեն, ֆռանկերէն - Aa,
Bb, Cc, հա, պէ, սէ, տէ..., Գաւազանայգիր
(ծածկագրի բանալին):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
115բ ԶԿարապետ գծողս յիշեայ.
թվ[ին] ՌՄԵ. (1756), Օգոստոսի Լ. (30):
126ա (կոր փակագծերի մէջ) Փառք Աստուծոյ զերծայ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
2բ Այս եղեւ
ձեռամբ տիրացու Կարապետին, թվին ՌՄ. քսանին (1771):
Լուսանցակողին.
Ի թվին ՌՄԻԱ. (1772):
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 3բ, 117բ քառանկիւն,
սեւացած, անընթեռնելի: Պահպանակ Գբ` «[Ք]Ի ԾԱՌԱՅ [ՏԷՐ] ԴԱՆ[ԻԷԼ (՞).
1]217 (1768)»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` Աա «գրեաց զգիրս
օթաց», 2բ լս.` «փ, դ»:
2014
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԲԱՂԷՇ |
ՋԺԲ. - 1463 |
ԳՐԻՉ` Յովսէփ
քահանայ: ՍՏԱՑՈՂ` Խաչատուր
աբեղայ):
ԹԵՐԹ`
216-1 (թռիչք` 187-189). չգրուած` 195բ-6բ, 216ա: ՊՐԱԿ` 7+Ա-ԺԸx12
(Բ 13, ԺԵ, ԺԶ 10, ԺԸ 8): ՆԻՒԹ` թուղթ:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 13,5x9: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(11x7): ԳԻՐ` բոլորգիր
(նմուշ` 45ա), նոտրգիր` 8ա, 197ա-216բ (նմուշ` 197ա), անփոյթ նոտրգիր` 7ա (նմուշ`
7ա): ՏՈՂ`
22-24. գծումներ` ճնշումով: ԿԱԶՄ` շագանակագոյն
դրոշմազարդ կաշի, դռնակով, միջուկը տախտակ. աստառը` շերտազարդ կտաւ. լուսանցակողերը`
կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Լուսանցազարդ`
կենդանական, թռչնային, բուսական: Զարդագիր` թռչնագիր, հանգուցագիր, մարդագիր:
Գոյներ` կարմիր:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - Ճաշոց
(՞): Ժ-ԺԱ.
դդ.: 2 (Ա-Բ) + 2 (Գ-Դ), ստացուած 2 թերթի ընդլայնակի եւ ընդերկայնակի հատումով
եւ երկտակումով: Մագաղաթ, երկսիւն (սիւներից մէկը կիսով չափ եզրահատուած),
ուղղագիծ երկաթագիր: Կարդալ` Բա-Աբ-Բբ-Աա`
«նեռաւթե/// են այն վշտ/// զի ի սմա սի/// [ունկն դիք ի]նձ, զի զպա[րկեշտս] բարբառի[մ]...
/// զի փ[ոքր էր
զ]առաջինն եւ [լուաւ Տէր եր]կրին, եւ [արգելաւ սատակումն
յԻսրայելէ]» (Առակ., Ը. 6-11, Բ. Թագ., ԻԴ. 18-25): Դա-Գբ-Դբ-Գա` «զայդ եւ դադար[ես]ցեն ի մեղաց
իւր[ոց]... հաճոյս [Աստուծոյ ի ձ]եռն Յիսուսի Քրիստոսի: Քանզի /// (Եսայի, ԿԱ. 10 - ԿԲ. 4, Ա. Պետ., Բ. 1-5):
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշին մաշուած, եզրերը քերծուած, մէջքը ճաքճքած, կապիչներն ու երկու
գամերն ընկած. խունացած, ջուր տեսած` թ. 2-186, տեղ-տեղ խոնաւութեան հետքեր,
զանազան բծեր, որոշ թերթերի արտաքին եզրերը մաշուած, փոքրիկ պատռուածքներով,
հիմքից թուլացած` թ. 33, 45, լուսանցակողերի կարմիրը թափուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2ա-6բ [Բանք տոմարականք]
ա. 2ա-3բ Կրկնակ, կիսակ Ր. զՄեծ տումարին արա՛յ (աղիւսակ`
2ա):
1. 2աբ Թվական Սարկաւագին այսպէս արա՛յ - Կա՛լ ԺԸ. (18) եւ թիւ ի Մարգաց
ամսոյ եւ թվեա՛յ մինչեւ ցՅայտնութիւն...
2բ Առաջաւոր այսպէս արա՛յ - Կա՛լ հանապազ ԼԳ. (33), ի նահանջի
ամին...
3. 2բ Աւագ լրումն այսպէս արա՛յ - Կա՛լ հանապազ ԽԶ. (46), զվերադիրն...
4. 2բ-3ա Յաղակս անշարժ եղանակաց եւ տօնից - Արեգի ԺԲ. (12) գարնանամուտ
է, յԼ.ն Աւետիք է...
5. 3աբ Զագաւորութիւն
նոր ամսոյ ընդ հնոյ այսպէս արա՛յ
- Կա՛լ զաւուրս նոր ամսոյն զամսայնահանջն
ԺԱ. (11) թվով ի վերայ բե՛ր...
բ. 4ա-5բ Ամիսք ասորոց
- Թվական այսպէս արա՛յ - Կա՛լ ՀԶ. (76), զհայ թվականն ի վերայ բե՛ր... (աղիւսակ`
4ա):
գ. 6աբ [Բոլորակ աղիւսակք]
1. 6ա Այս բոլորս ցուցանէ, թէ ի սուրբ Յակոբէն մինչեւ ի Յայտնութեան
բարէկենդան քանի՛ աւր է
- Կա՛լ զԷ.երեակ հոռոմին, որ է գլուխ բոլորակիդ...
2. 6ա Այս բոլորս ցուցանէ զպատկեր օր Յայտնութեան բարէկենդանին - Կա՛լ զԷ.երեակ հոռոմին, որ է
ի գլուխ բոլորակիտ...
3. 6ա Այս բոլորս ցուցանէ զպատկեր օր Ջրաւրհնեցն եւ զՏեառնընդառաջին - Զմուտ բոլորակիտ այսպէս արա՛յ.
կա՛լ զԷ.երեակ հռոմայ...
4. 6բ Այս բոլորս ցուցանէ զպա[տ]կեր օր գարնանամտին եւ զաշնանայմտին
եւ զձմեռնամտին
- Այս բոլորս ցուցանէ զպատկեր աւր գարնանամտին...
5. 6բ Այս բոլորս ցուցանէ, թէ ի յԱստուածածնէն ի Խաչն քանի շաբաթ
է - Կա՛լ զԷ.երեակ
հոռոմիտ, որ է ի գլուխ բոլորակիտ...
6. 6բ Այս բոլորս ցուցանէ զմիջոց յիսնակ այմին - Կա՛լ զԷ.երեակ հոռոմիտ, որ է ի
գլուխ բոլորակիտ...
դ. 8բ [Բոլորակ
աղիւսակք]
1. 8բ Բոլորակս վերադիր է Գ. ազգաց. առաջին կարգն` Հայոց,
Բ.` Հոռոմոց, Գ.` եբրայեցոց - Զմուտ ԺԹ.եակ (19եակ) վերադիր
բոլորիս այսպէս արա՛...
2. 8բ Բոլորակս Է.երեակ է Դ. ազգաց առաջին կարգն Հայոց, Բ.`
Հոռոմոց, Գ.` Եբրայեցոց, Դ.` Հայոց Մեծաց - Զմուտ ԻԸ.եակ
բոլորիս այսպէս արա՛յ...
ե. 9աբ Աւաք լրմունք, որ են ապրիլեանք - Զմուտ ապրիլեանցս այսպէս արա՛յ. կա՛լ զհռոմայեցոց փոքր
թվական... (աղիւսակ` 9ա)
զ. 9բ [Է.երեակ] Մեծ հայոյն է - Կա՛լ զՄեծ
թվական հայոց եւ ե՛րթ ՊԿԵ. ի բաց, եւ զայլն ե՛րթ ԻԸ., ԻԸ. ... (բոլորակ աղիւսակ` 9բ):
է. 10ա-36ա [Պատճեն տոմարի] - Կըրկնակ ամսոց
այսպէս արա՛յ. կա՛լ զՆնաւասարդի եւ ե՛րթ Է. Է. (7, 7)... ե՛րթ ամէն կենդանակերպի
ԽԵ., ԽԵ. (45, 45, սկիզբն ի Խոյն արա՛յ եւ գտանես (աղիւսակք. «Ամիսք Հայոց»` 10ա, «Ամիսք Հռոմայեցոց»` 22բ, «Վերադիրք,
Առաջաւոր, Քանիք, Բարեկենդան...»` 27բ-8ա «Ամիսք եբրայեցոց»` 30բ, բոլորակ
աղիւսակք. «Եբրայեցոյն է առաջօորն»`
33բ, «Վերադիր է ազգի, զոր եւ կամիս»` 34աբ, «Տեսողական լրումն»` 35ա, «Որքանութիւն
պիտոյիցն ի յԼ.եակ»` 35բ):
Հմմտ.
Յովհաննէս իմաստասէրի մատենագրութիւնը, աշխտ. Ա. Գ. Աբրահամեան, Երեւան,
1956, էջ 204-19:
ը. 1. 36բ-9ա Աղիւսակս այս բանալիք է Պարզատումարիս, որ կոչի Խառնափնդոր... - Կա՛լ զԷ.երեակդ եւ զվերադիր եւ յերկու դիմաց ի ներս
մո՛ւտ ի յաղիւսակդ... (աղիւսակ` 36բ-9ա)
2. 39բ-42ա [Առաջաւորք եւ Լրմունք յունաց, ասորոց, արաբացոց, մակեդոնացոց,
եգիպտացոց] - Կա՛լ զՀայ Մեծ թվականն եւ ՊԿԵ. (865) ի բաց երթ եւ զայլն
երթ ԺԹ. ԺԹ. (19, 19)... (աղիւսակ` 39բ-42ա):
39բ-40ա Բայց
ծանիր, որդի՛, զի ամսնուտ (=ամսամուտ) անւանց |40ա| գիրն շատ էր, եւ թէ զտփերուտ կարմիր խազն հաւասար կու |39բ|
քարշէ ի նայ, դիրք գրոցդ նեղ էր, չէր ի տանիլ զանուն |40ա| ամսոյն, վասն որոյ
անճարակեցայ եւ զ.Ա. տողն ի յԲ. տող գրեցի, |39բ| վասն որոյ զմնացեալ թիւն
ի վերայ Բ. տողին համարով, տ՛ուր ըստ |40ա| իւրաքանչիւր կ[ա]նոն գրոցն, եւ
գտանես:
3. 42բ-4բ [Զուգաւորութիւն ազգաց] - Հռոմոց պատճէնն
շարադրեցաք, զի ի միասին... (աղիւսակք. «յունաց»,
«ասորոց»` 42բ, «եբրայեցոց», «արաբացոց», «մակեդոնացոց»` 43ա, «եգիպտացոց»,
«եթովպացոց», «վրաց», «պարսից», «տաճկաց»` 43բ-4ա):
4. 44բ [Կենդանակերպք եւ Տանուտէրք յարապ, պարսկաց, ի յոյն լեզու] - Յարապ
լեզուով` «համալ, պարսկաց` Վարբակ, ի յոյն լեզու` Կռիոս... (աղիւսակ` 44բ):
Գ. 45ա-156ա, 185ա-6ա Մեկնութիւն տումարի, զոր խնդրեալ Թումայ
րաբունապետի Մեծեփու, եւ սիրով զհայցուածս նորա կատարեալ Յակոբ վարդապետի
Ղրիմեցոյ: Աւգնեա՛ Հոգիդ Սուրբ - Զհայցուածս գերերջանիկ րաբունապետի
եւ երիցս երանելոյ վեհին...
Տե՛ս
ձեռ. 739, 58բ-178բ: ա/45ա-150բ, բ/151ա-6ա:
67ա լս. «Նիսան,
որ է կազմութիւն Ադամ, Իար` Նոյ, Սիւան` Սեմ, Թամուզ` Թարա, Աբամ` Աբրահամ»:
Տե՛ս
Յակոբ Ղրիմեցի, Տոմարագիտական աշխատութիւններ, աշխտ.` Ջ. Ա. Էյնաթեանի,
Երեւան 1987, էջ 188-308:
- 185ա-6ա [Յիշատակարան հեղինակի]. Փառք համագոյ եւ միասնական սուրբ Երրորդութեանն անբաժանելի`
Հաւր եւ Որդոյ եւ Հոգոյն Սրբոյ, այժմ եւ միշտ եւ յանզրաւ յաւիտենիւ. ամէն: Արդ,
ես` Յակոբ վարդապետ
Ղրիմեցի, ի թվիս
Հայոց ՊԿԵ. (1416) զՏումարն դաս ասացի ի հռչակաւոր վանքս Մեծոփու, ի խնդրոյ Թումայ րաբունապետին
եւ աշակերտաց նորին: |185բ| Արդ, վասն զի բազում տումարատետրք, որ աստ կային`
պատճէնք նոցա ոչ համաձայն գտանէին միմեանց ըստ շարադրութեան կարգի, այլ յետ
եւ յառաջ շարադրեալք էին, վասն որոյ հարկ եղեւ մեզ ըստ կարգի նոր մեկնչիս, զոր
արարաք ի շնորհաց Սուրբ Հոգոյն, շարագրել զտումարս Մեծ հայոյն, զի դիւրին
լիցի ուսումնասէր մակացու արանց: Այլ եւ ի շար սորայ զհռոմայեցոցն եւ զեբրայեցոցն
պատճէն եւս եդաք, զի այս Գ. ազգիս հարկաւորք են ի տումարագիտութեան գործս,
զի դրունք եւ մուտք յԲԺ.ան (12) յազգս տումարաց սոքայ են: Այլ եւ զմեկնիչն տումարիս
զկնի սոցա եդաք, շարագրեցաք, զի առ ձեռն պատրաստ լիցի խնդրողին զսայ, վասն
որոյ աղաչեմ զամենեսեան արտասուալի դիմօք, որ ընթեռնոյք կամ օրինակէք
զսայ, զի վասն օրինակի աշխատասիրեցայ ի սայ, արդ, յիշեսջիք յաղօթս ձեր զՅակոբ վարդապետս
զՂրիմեցիս,
|186ա| որ շարագրեցի զտումարս եւ զմեկնիչս, եւ լի բերանով Աստուած ողորմի
ասացէ՛ք ի սէրն Քրիստոսի, ծնաւղաց իմոց եւ ամենայն արեան մերձաւորացն:
Բայց աղաչեմ զօրինակողսդ, որ ուշիմ մտօք շարագրէք զսայ, զի տումարական արհեստն
անհնար է առ ի ներընդունել զյաւէտն եւ զնուազն, զի բոլորովին արհեստս այս
ի վերայ ճշմարտութեան է հիմնարկեալ, եւ ստութիւն ի սայ ամենեւին անկար է
առ ի ներգործել, զի որպէս անհնար է միակ թվին երկուս լինել եւ կամ երկուցն զմիակի անունն յինքն բերել,
այսպէս եւ տումարական մակացութիւնս անհնար է զաւելի եւ զպակաս շարագրածութիւնն
ներընդունել, զի համարողական արուեստիւ գոյանայ, որ մէկն մէկ է եւ երկուս
չէ, եւ երկուսն երկուս է եւ մէկ չէ: Վասն որոյ աղաչեմ, յորժամ սրբագրես եւ օրինակես,
հոգէբարձութեամբ
զաւելորդն հանես եւ զպակասն գրես, զի զվարձս յԱստուծոյ առցես եւ զԱստուած
ողորմի լսելն արդարութեամբ վայելես:
Յիշատակարանս
կրկնուած է` 194ա-5, ուր ի վերջի յաւելու. «եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն».
ձեռ. 1739, 177բ-8ա` հեղինակի յիշատակարանի փոխարէն Յակոբ Ղրիմեցու ուղերձն
է առ Թովմայ Մեծոփեցի, որ այս ձեռագրում չկայ (տե՛ս ԺԵ. դ. յիշ-ք, Ա., էջ
181-2):
Դ. 156ա-8բ Այս վիճակարան գրեալ եղեւ հրամանաւ
սուրբ ժողովոյն Նիկիայ, կամաւ սուրբ թագաւորին Կոստանդիանոսի - Որ
ոք հարցցէ սովաւ, լուիցէ ի Տեառնէ Աստուծոյ մի անգամ... եւ Քրիստոսի փառք
յաւիտեանս. ամէն (աղիւսակ`
156բ):
Ե. 158բ-70ա [Յակոբայ Ղրիմեցւոյ] Յաղագս բնութեան
մարդոյն - Ի չորից գոյացեալ ասեն մարդն... սոյնպէս եւ ի ցանկութիւնս
եւ ի հեշտութիւնս մարմնոյն:
- 170ա Զերգօղս
բանի զԱկովբ
Ղրիմեցի վարդապետ աղաչեմ յիշել յաղօթս` Աստուած ողորմի ասելով:
Տե՛ս
ձեռ. 419, 6ա-11ա:
Զ. 170բ-81ա Յաղակս իմաստասիրաց բժշկապետաց
ա. 170բ-1բ Աստուած իմաստութեամբ յաւրինեաց զմարդն...
բ. 171բ-2ա Լեարդն ողջ արիւն է...
գ. 172աբ Եւ սիրտն կանթեղան օրինակ է...
դ. 172բ Այլ եւ երիկամունքն հիմն է անձինն...
ե. 172բ Եւ բուշտն ջրի տուն է...
զ. 172բ-3ա Եւ ի մարդն ՅԽ. (340) ոսկր կայ...
է. 173ա Տաճկաց բժշկապետքն եւ իմաստունքն ասացին...
ը. 173աբ Եւ ստեղծ Աստուած յաշխարհի կերակուրք...
թ. 173բ Ստեղծ Աստուած յաշխարհս ՅԿ. (360) գետս...
ժ. 173բ-4ա Ասացին իմաստասէրքն, թէ հակառակին աչքն...
ժա. 174աբ Ասացին իմաստասէրքն, թէ ի գոյանալ մարդոյն...
ժբ. 174բ Բշիշկն
Բակարադ (=Յիպոկրատ) ջիկր արար...
ժգ. 174բ-5ա Ով եղբայր, գիտացի՛ր, զի երակ մի ի սրտէն յղեղն
երթայ...
ժդ. 175աբ Բայց իմացի՛ր, զոր ի մարդոյ անձն ոսկր կայ, այս են...
ժե. 175բ Գիտացի՛ր եւ զայս, որ խելքն յղեղնէն գայ...
ժզ. 175բ-6ա Որոյ լեարդն վատուժ լինի, զամէն սրտնեղ...
ժէ. 176ա Ստամոքսն ստեղծեալ է ի Դ. բնութենէ...
ժը. 176ա-7ա Եւ ի կերակրոցն, որ տաք է եւ կակուղ...
ժթ. 177ա Եւ Աստուած ի վերայ լերդին պատատոց է դրել...
ի. 177աբ Ի լերդէն Ե. երակ ելանէ եւ սփռի...
իա. 177բ Իսկ փայծաղն ամենայն գէշ եւ պիղծ արեան աման է...
իբ. 177բ-8ա Իսկ երիկամունքն հիմն է ամենայն անձինն...
իգ. 178ա Բուշտն աման է ջրին...
իդ. 178աբ Եւ մարդոյն ստեղծուածն Դ. բնութիւն է...
իե. 178բ Գիտացի՛ր քաջ, որ թէ յայս չորս բնութենէս մին զօրանա...
իզ. 179աբ Ասեմք դարձեալ զԴ. բնութեանցն զզօրութիւնն...
իէ. 179բ-80ա Ասեմք դարձեալ սեւ վշին զօրանալն...
իը. 180աբ Ասեմ եւ զարեան ցաւն. ինչ արիւն զօրանայ...
իթ. 180բ-1ա Իսկ դեղին մաղցն, որ է սաֆրայ...
Է. 181ա-5ա Դարձեալ յայլմէ գիտութիւն վասն բնութեան տարոյն...
ա. 181աբ Ասացաք զտարոյն, ասեմք եւ զաւուրն...
բ. 181բ Եւ զայս եւս գիտեա՛յ, որ լերդն տուն է արեան...
գ. 181բ Եւ զայս այլ իմացի՛ր, որ արեան համն քաղցր է...
դ. 181բ-2ա Եւ գիտեա՛յ, զի հողոյ բնութիւն հով է...
ե. 182ա Աւդից բնութիւն այս է, որ յարեւելից գայ...
զ. 182ա Ասեմք եւ զմարմնոյս բնութիւն...
է. 182ա Եւ տե՛ս, զի Աստուած զմարդն ի մէջ այս բնութեանցս է
դրել...
ը. 182աբ Մարդն, որ սիրտն ուժով լինի...
թ. 182բ Պարտ է, որ նախ բժիշկն զմարդոյն պատկերն տեսանէ...
ժ. 182բ-4ա Մարդ, որ յշտապով խօսի եւ բարձր...
ժա. 184ա Գէր մարդոյն յանկարծամահ լինելոյ ահ կայ...
ժբ. 184ա Գոդութիւն եւ բորն, մկնատամն եւ քոսն...
ժգ. 184բ-5ա Ի տղայութենէն մինչ ի ԺԵ. տարին...
ժդ. 185ա Թէ անձն փուք ունենայ, եւ բերանի համն քաղցրանայ...
եւ այս քեզ նշան, որ ճանճ մօտ յերակն չգայ:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ,
1595. թ.
Ը. 187ա-90բ
(1595 թ. նոտրգիր) Յաղագս տարերաց բաղկացելոյ յԱրարչեն - Արդ,
չորէքին տարերքս
առ Դ. վայրս գնդապէս կալով պարունակեալ լինի...
Թ. 190բ-4ա Սուղ ին[չ] յաղագս, թէ որպէս գոյանայ
հոգի մարդոյ - Ոմանք ասեն զհոգին յառաջ գոյանայ քան զմարմինն...
Ժ. 197ա-208ա Գիրք ի վերայ բնութեան հանրական եւ մասնական,
քահանայի ումեմն աշխատեալ Իշաւխ անուն - Խնդիր վասն
բնութեան այսպիսի արասցուք...
Տե՛ս
Իշօխ, Գիրք ի վերայ բնութեան, աշխտ.` Ստելլա Վարդանեան, Երեւան, 1979:
ԺԱ. 208աբ Նորին ասացեալ վասն համոց - Յայտնի են Է. Ա.` փոթոթն, Բ.` թթուն, Դ.` քաղցրն...
ԺԲ. 208բ-11բ Տեառն Ներսէսի Հայոց կաթուղիկոսի ասացեալ
Վասն ամբարտաւանութեան - Պարտ է այժմ եւ վասն վեհագունին ասել ամենայն չարաց...
ԺԳ. 212աբ-3բ [Շարականք աւրհնութեան]
1. 212ա Աւրհնութիւն ի տօն Սուրբ Խաչին - Աւրհնեալ
է Սուրբ Խաչն փրկչական եւ նշանն տէրունական...
2. 212աբ Աւրհնութիւն ի տօնի Աստուածածնինն - Աւրհնեալ
է Տիրամայր Աստուածածինն, մորենին անկիզելի եւ տապանակն կտակի...
3. 212բ-3ա Աւրհնութիւն սեղանոյ գաւաթի - Աւրհնեալ
է Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ յարութիւն, եւ աւրհնեալ է իւր ողորմութիւն...
4. 213աբ Արձակման աւրհնութիւն - Փառք
ամենասուրբ Երրորդութեան եւ մի աստուածութեան...
ԺԴ. 214ա Յայլմէ վասն փառասիրաց - Արմատ
ամենայն անօրէնութեան է պատուասիրութիւն, նուրբ չար...
ԺԵ. 214բ-5ա Բան իմաստասիրական - Անտես
աչաց, անառնելի ձեռաց, անտեղի կայի, նիւթ անգոյ... վասն գոյի, զոր հարցէք,
խնդիրն այդ է ուսումնասիրաց:
ԺԶ. 215բ [Ինքնաձաղանք] - Էշ թեւաւոր
եւ հաւ սմպակաւոր, խաւարագնաց
ջղջիկան... թեւն հաւովն է թեւ:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ,
ԺԶ-ԺԷ. դդ.
ԺԷ. 8ա (ԺԶ. դ. նոտրգիր) [Վիճակացոյց, ձեռ.
737, 30ա] - Ա. Թէ շատ կաֆայ չափես, ի յաջ գտցես, ի ձախ գայ խիստ յաճախ...
Տե՛ս
«Հանդէս ամսօրեայ», 1897, էջ 344:
ԺԸ. 7ա
(ԺԶ. դ. շղագիր) [Աւրհնութիւն] - Որ միշտ ընդ
ամենայն տեղիս զպատ[ա]րագս մատուցեմք...
ԺԹ. 22ա (ԺԷ. դ.
նոտրգիր) Եւ
այս են անուանք ժամերուն - Այգ, Ծագումն, Շռաւեղ... Առաւաւտ, Լուսափայլ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 3ա Զմեղուցեալ
Յակոբս յիշեա՛
ի Քրիստոս:
3բ Զմեղաւոր Յովսէփս յիշեա՛ (նման`
22ա, 27ա, 37բ, 170ա):
5բ Զմեղաւոր գրիչս յիշեցէ՛ք ի յաղաւթս ի Տէր եւ Աստուած
ողողրմի ասացէ՛ք ինձ` Յովսէփ անարժան քահանայիս եւ ծնողաց
իմոց` Յովաննէս քահանային
եւ մօրն իմ` Զմըմրութին եւ ամենայն ազգականացն եւ երեխտաւոր մօրն իմոյ Շաքարին, որ է ինձ հոգեւոր մայր, եւ Ստեփանոսին` հոգեւոր հօրն իմոյ, որ բազու[մ] անգամ ի տեսութիւն եկին
ի [գր]ել գրոցս: Եւս առաւել զստացող սորայ զԽաչատուր այբեղան եւ զծնօղսն իւր` զԽլղաթն եւ զԶըմրութն յիշեցէ՛ք ի
Տէր, եւ Աստուած զձեզ յիշէ յարքյութիւն. ամէն:
9բ (բոլորակի մէջ) Եւ զմեղաւոր գրիչս յիշեա՛յ, աղաչեմ,
աղաչեմ, եւ Տէր զքեզ յիշեսցէ. ամէն:
58բ Զմեղաւոր Յովսէփս յիշեա՛յ յաղագս
այս:
150բ Փառք ամենասուրբ Երրորդութեանն` անբաժանելի երրեակ
անձնաւորութեանն եւ միակ բնութեանն` Հօր եւ Որդոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ, յաւիտեանս
յաւիտենիւ. ամէն: Որ ետ հասանել մեզ յաւարտ տումարական մեկնութեանս` ի
յուրախութիւն ուսումնասիրաց անձանց:
186ա [Դար]ձեալ աղաչեմ զձեզ, յիշեցէ՛ք զստացող գրոցս զԽաչատուր այբեղայն:
186բ Գրեցաւ Տումարատետրս այս ձեռամբ Յովսէփ քահանայիս,
ի Բաղէշ քաղաքի,
ընդ հովանեաւ Սուրբ Սարգիս զօրավարիս, ի հայրապետութեանն տէր Յովանիսի, ի ղանութեանս Ամիր-Շարաֆին, ի թվականիս
հայոց ՋԺԲ. (1463), ի յամս` զոր Աստուած ի մեր մեղացն բարկացաւ եւ առաքեաց ի
վերայ մեր մորեխ վնասակար, զոր ի տեղիս տեղիս կերաւ զվաստակն եւ դարձեալ ողորմութեամբն
Աստուծոյ վերացաւ, եւ ամէն ի ծովն հեղձան, զոր Աստուած այլ ոչ տայ տեսանել
քրիստոնէից, քանզի իւրն գինք արեան եմք: Դարձեալ աղաչեմ զամենեսեան, որք
կարդայք զտումարտետրս կամ օրինակէք, յիշեցէ՛ք ի Տէր զստացող սորայ զԽաչատուր քահանայ եւ
զծնօղսն իւր` զԽլղաթն, եւ զմայրն` զՀռիփսիմէն, եւ զկրկրնորդ
հայրն իմ` զՍարգիս, եւ զերախտաւոր վարպետն իմ զՅակոբ այբեղայն Մշեցին յիշեցէ՛ք ի
Տէր եւ զիմ արեան մերձաւորս. ամէն: Դարձեալ աղաչեմ զձեզ, յիշեցէ՛ք ի տէր Կիրակոս էրէցն` զհօրքուրոջ
որդին իմ եւ զհայրն ///:
2. 190բ Զմեղուցեալ
գրիչս յիշեալ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 195ա Գրեցաւ ի թվ[ականիս] ՌԽԴ.
(1595):
Վերաբերում
է 187ա-215բ էջերի յաւելագրութեանը` պրակ ԺԶ.-ԺԸ.:
2. 1ա Յորժամ էր
թվական ՌՃ. եւ Թ. (1660), Փոքր թվական հայոց էր ՇՀ. եւ Զ. (576+1083=1659). զաւելի
թիւն ի բաց ե՛րթ (1659):
3. Թվին ՌՃԺԹ.
(1670):
4. 1ա (ԺԷ. դ.) Յակոբ Ղրիմեցոյ շինած
մեծ Մեկնիչն է տումարին, Սաթու գեղի երիցուն տուածն:
5. 1ա (ԺԸ. դ.) Յիշատակ է գիրքս
տէր Ովանէսին այս
է:
6. 16բ (հայատառ
թուրքերեն) Հար կետէ 1780 էր տուշտի 18 ել պիր արդի 12 սահաթ:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 1բ ձուածիր, սեւ թանաքով «ԸՍՏԵՓԱՆՈՍ / ԾԱՌԱՅ ԱՍՏՈՒԾՈՅ» (ԺԷ.՞
դ.):
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` Աա «գրչափորձ», Աբ «Այսօր անճառ»,
Բա «Լուսնին յորժամ` ԵԺ. լինի պէտր կասեն այլազգիքն եւ տումարին` ըռուզլամէ»:
1ա` «յիշատակ է, յիշատ, գրչգ, ա աբգդ, անուն ա»: 1բ «Ես` մեղաւորս եւ անարժան,
դատաստանաւ, իխա, դատաստան, դատաստն, դուռն եղեր, Մեծ հայի, բւո՛՛ն, Սարկաւաքի
եօթներեկ, Ե.»: 7բ «նահանջ ՃԿԸ», զանազան բառեր: Դբ` այբուբեն:
2015
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԵԱՇ (Ա., Բ.) |
ՌԾԸ.-1609
(Ա.), ՌԿԵ.-1616 (Բ.), ԺԷ. դար (Գ.) |
ԳՐԻՉ` Աստուածատուր էրէց (Ա., Բ.,
1ա-130բ), Կարապետ էրէց (Գ., 132ա-169բ): ՍՏԱՑՈՂ` Աստուածատուր էրէց (գրիչը):
ԹԵՐԹ` 174. չգրուած` 131աբ, 155ա,
170ա-3բ: ՊՐԱԿ` Ա-ԺԱx12 (ԺԱ 10)+Ա-Դx12 (Ա, Գ 11, Դ 9)+1: ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով (1-130, 170-4), լուսադրոշմով (174): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 13,4x9,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(11x7,5): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 1ա), բոլորգիր 132ա-69բ (նմուշ`
132բ), շղագիր 174աբ (նմուշ` 174ա): ՏՈՂ` 21 (1ա-130բ), 17-18 (132բ-55բ).
գծումներ` ճնշումով: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ կարմիր կաշի. միջուկը`
տախտակ. աստառը` թուղթ. լուսանցակողերը` կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Լուսանցազարդ` բուսական: Զարդագիր` հանգուցագիր: Գոյներ` սեւ,
կարմիր:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշին թեթեւակի քերծուածքներով, տեղ-տեղ ցեցակեր. խունացած, ջուր
տեսած, 167-73 թերթերի եզրերը փոքրիկ պատռուածքներով, Դ-Ը., Ժ. պրակահամարները
չկան, պոկուած` թ. 167-74:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-119բ, 130աբ Մեկնութիւն տումարի, զոր խնդրեաց Թումայ
վարդապետ Մեծոփայ վանաց աստուածաբնակ սուրբ ուխտին, եւ սիրով զհայցուածս
նորա կատարեալ Յակոբ վարդապետի Ղրիմեցոյ: Օգնեա՛յ Յիսուս - Զհայցուածս գերերջանիկ րաբունապետի եւ երիցս երանելո
վեհին... բայց ոչ հաճելի թվեցօ, բայց
ոչ Խ.ն (40) հայոց:
Տե՛ս
ձեռ. 739, 58բ-178ա: ա/1ա-113ա (բնագրի` «ԶԳրիգորն ասորոց եւ այլ ԼԶ. արամբք»
բառերի մասին 54ա էջի լս-ում գրչի ծանուցում` «Ո՜վ Տէր, զայս բանս լօ չի կարցաք
պարզել, բայց ի մտաց գրեցաք, եւ անմեղադիր լերո՛ւք, զի ես` Աստուածատուր էրէցս
այսպէս գտայ օրինակն եւ գրեցի»), բ/113բ-9բ: Ուղերձ առ Թովմայ Մեծոփեցի/130աբ
(տե՛ս 2014 ձեռ. նկրգր. ծանօթագրութիւնը):
Տե՛ս
նաեւ Յակոբ Ղրիմեցի, Տօմարագիտական աշխատութիւններ, աշխտ.` Ջ. Ա. Էյնաթեանի,
Երեւան, 1987, էջ 188-308:
Բ. 119բ-22ա [Բանք տոմարականք]
ա. 119բ-20ա Րոպէն այսպէս արա՛ - Կա՛լ
ի Նաւասարդի մտէն մինչեւ ուր ես...
բ. 120աբ Յաղագս շրջանաց - Յառաջին
շրջանին ել Ադամ ի դրախտէն...
գ. 120բ Վասն դարուց - Առաջին` դարն
Ենովք փոխեցաւ, երկրորդ` դարն ջրհեղեղն եկն...
դ. 120բ-2ա Հարց. թէ զի՞նչ է Յոբելեանն եւ այլքն - Պատասխանի.
[Յ]ոբելեանն Ծ. (50) ամ է, որով հրէայքն վարին... եւ Լուսինն Ե. մասն է եւ է
մասն հոլով մի Արեգականն, փառք Աստուծոյ (122ա ստ. լս.` «Այս տեղս է. փառք անբաժանելին.
Ակոբ Խրըմեցուն ասած օրինակն, ես` տէր Աստուածատուր զայսչափ բանս գրեցի
եւ ետ դրի»):
Գ. 122բ-5ա Վասն ցուցանելոյ զսահմանս իմաստայսիրութեան, որ են
թվով վեց - Առաջինն է գոյիցն, երկրորդ` գիտութիւն աստուածայնոց
եւ մարդկայնոց իրողութեանց... այսքան բան մասին են, եւ այլքն` բանականին:
Դ. 125բ-30ա [Աշխարհագրութիւն] - Յաղէքսանդրիայ
կողմանս ժամս Ժ. (10), նոյնպէս ի Պաղեստինէ ի Ռոդոնի կողմանս Թ. եւ կէս
(9,5)...
Ե. 132ա-69բ [Բանք տոմարականք]
ա. 132ա-53ա [Պատճեն տօմարի] - Կրկնակ
ամսոց այսպէս. կա՛լ զՆաւասարդի ամիսն եւ ե՛րթ Է. Է. ... եւ գարնանամուտ Է.
(7) օր յառաջ, որ է մարդ ԺԳ. (13) (աղիւսակք. «Ամիսք
եւ տոմարք Հայոց»` 132ա, «Ամիսք եւ տումարք հռոմայեցւոց»` 138բ «Ամիսք եւ տումարք
ասորոց»` 144բ, «Ամիսք եւ տումարք յունաց»` 145բ-6ա. «Ամիսք եւ տումարք [եբրայեցւոց]»`
146բ, 147բ, «Ամիսք արաբացոց», «Ամիսք մակեդոնացոց»` 148բ, «[Ամիսք Է.
(7) ազգաց]»` 149-51բ, «Ամիսք պարսից, որ է ջալալի, «Ամիսք տաճկաց»` 153ա):
Հմմտ.
Յովհաննէս Իմաստասերի մատենագրութիւնը, աշխտ.` Ա. Գ. Աբրահամեանի, Երեւան,
1956, էջ 204-19:
բ. 153բ-4բ Յաղագս վերադրաց - Զորս ի լրմանցն
պակասեցուցանեմք... յաւելուն եւ պակասին ԱԺ.ան (11) թուով, որպէս ասացաւ///
Վերջից
թերի. տե՛ս Յովհաննէս Իմաստասերի մատենագրութիւնը, աշխտ.` Ա. Գ. Աբրահամեանի,
էջ 258-9):
դ. 155բ-69բ [Խորանք ԺԹ.եակ Լուսնի] - Կա՛լ
զհռոմի Փոքր թվականն, ԻԸ. (28) թիւ ի բաց ե՛րթ... Լրմունք`... Ապրիլ, Քանիք`...
ԺԵ., Պատկեր օր`... Ա. (աղիւսակք`
156ա-69բ):
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ,
ԺԹ. դ., շղագիր
Զ. 174աբ Երգ խրախճանութեան սեղանոյ
ա. Ահա մեք ժողովեալքս բոլոր միաբան պարտիք միշտ փառս տալ
հաստչին մերոյ բնութեան...
բ. 174բ Ղազարապատ զարմանաշէն, պատուական, պահեա՛, Տէր...
եւ վայելել տացէ մեզ, եղիցի:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
48ա (բոլորակում)
Թվին ՌԾԸ. (1609), Մայիս ԺԸ. (18) եւ Արեգ Ա. գրեցի բոլորակս. խղճուկ էրէց Աստուածատուր:
113ա Եւ զանարժան
եւ մեղսայմակար զԱստուածատուր խըխճուկ
էրէցս. Հայր մեղաիւ մի յիշեցէ՛ք, որ բազում աշխատութեամբ գիրս գծագրեցի`
յիշատակ անձին իմոյ, եւ որ յիշէ զիս, զի եւ Աստուած զիւր մեղքն քօէ. ամէն. Եաշ քաղաք գրեցի:
130բ թվին ՌԿԵ.
(1616):
149ա (ԺԷ. դ.)
Զանարժան Կարապետ էրէց մեղսամած գծողս յիշեա՛ Աստուած
ողորմիւ վասն Աստուծոյ (նման` 152բ):
48ա,
113ա, 122ա, 130բ, 149ա էջերի յիշ-ներ տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք, Ա., էջ 572:
2016
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
|
ԺԷ. դար (1670ից առաջ) |
ԹԵՐԹ` 194. չգրուած` 153ա-4բ, 162ա-78բ,
179բ-94բ: ՊՐԱԿ` Ա-ԺԴx12 (Ա 9, Բ, Ժ 10)+33: ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով, ծաղկանման եւ եռանկիւնակերպ լուսադրոշմով:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 14x8,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (10,5x6): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 126ա): ՏՈՂ` 21. գծումներ` ճնշումով: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ շագանակագոյն
կաշի, երկու կապիչներով. միջուկը` տախտակ. աստառը` թուղթ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար
կազմի եզրերն ու մէջքը թեթեւ քերծուածքներով, կապիչները կիսով կտրուած,
երկու գամերն ընկած. խունացած, խոնաւութիւնից գրադաշտը գունափոխուած
(թ. 1-9), վերջից անգրել չորս թերթ պոկած-հանած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-124բ Մեկնութիւն տումարի, զոր խնդրեաց Թումայ վարդապետ Մեծոփայ
վանից աստուածաբնակ սուրբ ուխտին, եւ սիրով զհայցուածս նորա կատարեալ Յակոբ
վարդապետի Ղրիմեցւոյ - [Զ]հայցուածս գերերջանիկ րաբունապետի եւ երիցս
երանելոյ վեհին... բայց ոչ հաճելի թուեցաւ, որպէս եւ ոչ Խ.ն (40) հայոց:
Տե՛ս
ձեռ. 739, 58բ-178ա: ա/1ա-118բ, բ/118բ-24բ: Ուղերձ առ Թովմայ Մեծոփեցի/չիք:
Բ. 125աբ Մեկնած իմաստասիրաց ի լաւ եւ յընտիր օրինակէ վասն նշանաւրաց
ԲԺ.ան կենդանակերպիցն - Խոյն
ԺԲ. (12) աստղ է, Ցուլն ԺԳ. (13) աստղ է... թէ ԺԲ. (12) մնայ, մահ անկանի ի տեղիս
եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն:
Գ. 126ա-47ա [Դիոնիսիոսի Թրակացւոյ Արուեստ քերականութեան]
Տե՛ս
ձեռ. 267, 229ա-42բ: ա/126ա, բ/126աբ, գ/126բ-7ա, դ/127ա, ե/127ա, զ/127ա-9բ, է/129բ,
ը/129բ-30ա, թ/130ա, ժ/130աբ, ժա/130բ-1ա, ժբ/չիք, ժգ/131ա-5ա, ժդ/135ա-6ա, ժե/136ա-7ա,
ժզ/137աբ, ժէ/137բ, ժը/137բ-8բ, ժթ/138բ-9ա, ի/139ա-40բ, իա/140բ-1բ, իբ/141բ-2ա, իգ/142բ-3ա,
իդ/143ա-7ա (սոյն գլուխն ընդարձակ` ...երկուորական` կոփուի, կոփուիր, կոփուըր...
Բազմաւորական` թէ կոփիցիմք, կոփիցիք, կոփին:
Դ. 147ա [Տաղ ի վերայ քերականի] - Ոհ, ոհ կոփոցք
թիւրասխալեալք, / ի ճշգրտից տարաքեցեալք... Յոքնականի այս պատշաճեալ:
Ե. 147բ-52ա Մեկնութիւն բառից քերականութեան (= Քերականին)
- Առասանութիւն, առասացութիւն, առձեռն` ձեռնէ ի ձեռն... Քաջոլորակի`
պատշաճ ոլորակաւք ի յայտ բերել (Հմմտ. 267, 242բ-6բ):
Տե՛ս
Н. Адонць, Дионисий Фракийский и армянские толкователи, Петроград, 1915, ст.
1-66:
Զ. 152բ Մովսէսի Խորենացւոյ Բան իմաստութեան - Աստուածային
խորհրդով եւ իմաստութեամբ հաստատեցաւ /// (շար. թերի, 152բ-4բ թերթերը չգրուած`
յետագայում լրացնելու համար, տե՛ս ձեռ. 270, 300բ-1բ):
Է. 155ա-8բ Յաղագս փորձ առնելոյ վարժողացն. սակս քերականութեան
Սիմէոնի եւ Հոմերոսի - Տէր Աստուա՛ծ իմ, ի քեզ յուսացայ, ըստ քերականութեան
Սիմէոնի եւ Հոմերոսի... նոյնպէս եւ զայլսն արասցես, եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս.
ամէն:
Ը. 159ա-6օա [Բոլորակք աղիւսակք]
ա. 159ա Այս բոլորակս ցուցանէ Յայտնութեան յառաջաւորն` թէ քանի՛
օր է - Կա՛լ զգիր տարւոյն, հայի՛ր ի դէմն:
բ. 159ա Այս բոլորակս ցուցանէ Աստուածածնէն ի Սուրբ Խաչն - Կա՛լ
զեւթներեակն, հայի՛ր ի դէմն:
գ. 159բ Այս բոլորակս ցուցանէ Սուրբ Խաչէն յիսնակամուտն, թէ
քանի՛ շաբաթ է - Կա՛լ զեւթներեակն,
հայի՛ր ի դէմն:
դ. 159բ Այս բոլորակս ցուցանէ միջոց Սուրբ Յակոբէն, թէ քանի՛
օր է - Կա՛լ զեւթներեակն, հայիր ի դէմն:
ե. 160ա Այս բոլորակս ցուցանէ Յայտնութեան բարեկենդանն, թէ
ի՛նչ օր է - Կա՛լ զեւթներեակն, հայիր ի դէմն. այն է:
զ. 160ա Այս բոլորակս ցուցանէ պատկեր օրն Ջրօրհնեացն եւ Տեառնընդառաջին - Կա՛լ
զեւթներեակն, հայի՛ր ի դէմն:
է. 160բ Այս բոլորակս ցուցանէ պատկեր օրն Աւետեաց Աստուածածնին - Կա՛լ
զեւթներեակն, հայի՛ր ի դէմն:
ը. 160բ Այս բոլորակս ցուցանէ Վառդավառէն Աստուածածինն - Կա՛լ
զգիր տարուն, հայի՛ր ի դէմն, եւ այն է:
թ. 161ա [Բոլորակ իմն] - Ամսովն եւ եւթներեակնովն ի ներս մուդ ամիսն ի միջէ եւ <եւ> է
երե[ա]կ դիմէ. Ամիս քանիք, կրկնակ կիսակ, յարակայ...
161ա (գրչից)
Եթէ հաւանական թուեսցի` Տեառն շնորհ, ապա թէ ոչ, ներել<լ> աղաչեմ տկարութեանս:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 179ա (1660 թ.) Թվականիս մեր հայոց ՌՃԺԹ. (1670), ես անպէրան
եւ անարժան:
2. 161բ (1748 թ.) Ընծայեցեալ եղեւ զայս տօմարի մեկնիչս
ի Շօռօթեցի
Յովհաննէս վարդապետէ` ի վայելումն հոգեւոր աշակերտիս իւրոյ
Մկրտիչ վարդապետիս
եւ անարդիւն կրօնաւորիս: Արդ, որք հանդիպի<պի>ք սմա, յիշեցէ՛ք ի մաքուր
յաղօթս ձեր զշնորհօղ սորին եւ առ որ շնորհեցաւ, զի եւ դուք յիշեալ լիջիք ի Տէր.
ամէն:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 3ա ստ. լս.,
ութանկիւն, սեւով. «ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱ / ՄԿՐՏԻՉ / ՎԱՐԴԱՊԵՏ»: 161ա «ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱ / ՄԿՐՏԻՉ ՎԱՐԴԱՊԵՏ, /
1197 (1748)»:
2017
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
|
ՌՁԶ. - 1637 (Ա.), ԺԷ. դար (Բ.) |
ԳՐԻՉ` Մարինոս (կին, Ա.` 1ա-406բ),
Յոհան (Բ.` 408ա-429բ): ՍՏԱՑՈՂ` Յովհաննէս
աբեղայ (Ա., եղբայր Մարինոս գրչի):
ԹԵՐԹ` 429. չգրուած` 392բ-3ա: ՊՐԱԿ` Ա-ԼԴx12 (ԼԴ 11)+12+10: ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 12x9: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(8x5,5, 9,5x6): ԳԻՐ` բոլորգիր (նմուշ` 251ա), նոտրգիր`
408ա-29բ (նմուշ` 408ա): ՏՈՂ` 17, 19-21. գծումներ` ճնշումով:
ԿԱԶՄ` շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի, դռնակով. միջուկը`
տախտակ. աստառը` դրոշմազարդ կտաւ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Ճակատազարդ` 1ա, 251ա: Լուսանցազարդ` բուսական: Զարդագիր` կենդանագիր,
թռչնագիր: Գոյներ` կարմիր, կապոյտ, նարնջի:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - Ճաշոց: Թ-Ժ. դդ. 2 (Ա-Բ) + 2 (Գ-Դ), ստացուած 1 ամբողջական թերթի
ընդերկայնակի հատումով եւ ընդլայնակի երկտակումով: Մագաղաթ, երկսիւն,
բոլորագիծ երկաթագիր: Կարդալ` Գբ-Դա-Աա-Բբ-Աբ-Բա-Գա-Դբ` «Պաւղոսի առաքելոյ
յԵբրայեցւոց թղթոյն ընթերցուած: Եւ արդ զինչ եւս ասացից... եւ մորթաւք ա[յ]ծենեաւք:
Կար ///» (ԺԱ. 32-37):
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշին մաշուած, եզրերը քերծուածքներով, տեղ-տեղ ցեցակեր, երկու
կապիչներն ու գամերն ընկած: Կապտալի ստորին հատուածից երկու թել քանդուած.
խունացած, տեղ-տեղ խոնաւութիւնից գրադաշտը գունափոխուած, հիմքից թուլացած`
թ. 1-60, պոկուած` թ. 61-72, թանաքաբիծ` թթ. 71-202. Ի. դ. նորոգուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-101բ [Բանք տօմարականք]
ա. 1ա-14ա Հարցումն Գէորգեայ րաբունապետի եւ ծառայ[ա]բար կատարումն
Յակոբայ աշակերտի - Զհրաման հարկի րաբունւոյդ իմոյ հրաշալի եւ զվարդապետաց
պետի...
Տպ. Յակոբ
Ղրիմեցի, Տոմարագիտական աշխատութիւններ, աշխտ.` Ջ. Ա. Էյնաթեանի, Երեւան,
1987, էջ 177-87:
բ. 14ա-7բ Յաղագս տանուտրականն է այս - Արդ, ի Ծնընդեանն Քրիստոսի ամն նահանջ էր...
գ. 17բ-94բ [Յակոբայ Ղրիմեցւոյ` ի խնդիրս հասարակաց օգտի]
Տե՛ս
ձեռ. 74, 325ա-99բ: Նախադրութիւն/չիք: ա/17բ-20ա: բ/20ա-30ա: գ/30ա-1ա: դ/31ա-3ա:
ե/33ա-8ա: զ/38ա-46ա: է/46ա-50ա: ը/50ա-8բ: թ/58բ-69բ: ժ/69բ-78ա: ժա/78ա-83ա: ժբ/83ա-90բ
(բոլորակ` 88ա): ժգ/90բ-1բ: ժդ/91բ-4բ:
Տպ. Հակոբ
Ղրիմեցի, Տոմարագիտական աշխատութիւններ, աշխտ.` Ի. Ա. Էյնաթեանի, Երեւան,
1987, էջ 126-176:
դ. 95ա-9ա Հարցմունք եւ [պատաս]խանիք
1. 95ա-7բ Զի՞նչ է տարին եւ ամն - Տեսանելով
զարեգակն շրջանն է, ի շրջանն հասեալ իմացաւ զպակասումն աւուրցն...
2. 97բ-9ա Յաղագս Հռոմայեցւոց - Զի՞նչէ որ
ասէ. կա՛լ մինչեւ յԼԶ. (36) ամն Յուստիանոսի եւ ցԻԴ. (24) Խոսրովու...
3. 99ա-101բ Հարցումն Եւսեբի ժամանակագրի առ Անատոլ
եպիսկոպոսն - Ընդէ՞ր տարին ՅԿԵ. (365) աւր է: Պատասխանի. Այս ըստ
մարդոյն կազմութեան...
Բ. 102ա-62ա Գրիգորի` աշակերտի եռամեծի Յոհանու Որոտնեցոյ,
տեսութիւն ի բան մարգար[է]ին, որ ասէ. Հոգի Տեառն ի վերայ իմ, վասն որո եւ աւծ
[իսկ զիս] - Տեսանաւղն վեհերեւակ տեսութեամբ ի բնաբար բարձունս
գերամբարձեալ բարձրութեամբ...
Գ. 162բ-250ա Եռամեծի եւ երիցս երանեալ բազմերջանիկ
եւ տիեզերալոյս մեծ հռետորի եւ անյաղթ փիլիսոփայի հայոց մեծաց Յոհաննու
Որոտնեցւոյ արարեալ մեկնութիւն բանին, որ ասէ մարգարէն. Ո՞ ստեղծ առանձին
զսիրտս նոցա, ի միտ առնուլ զամենայն գործս նոցա - Ներգործական իմն անխափան բնաւորեալ են միտք...
Դ. 251ա-364բ Եռամեծի եւ երիցս երջանկի Յոհաննու
Որոտնեցոյ արարեալ` Դրուատ բանի սոփերական պայծառատես եւ յոգնահանճար,
ի բան մարգարէին, որ ասէ. Ի սկզբանէ, Տէ՛ր, զերկիր հաստատեցեր, եւ գործք ձեռաց
քոց երկինք են - Այղ նախաբան ի մտանել բանիս նախերգաբար յարդարեսցուք
գլուխս երկոտասան...
Ե. ա. 365ա-369ա Սուրբ եւ իմաստուն վարդապետ Յոհանի
Եզնկեցոյ արարեալ` Այլաչափ տաղս ի խնդրոյ բարեպաշտ իշխանին Ապլոցի, ըստ
նախագիծ տաղիս տանց («Յոհանիսի բան յաղագս երկնի ի խնդրո իշխանի Հայոց Ապլոց
անուն») - Յամենահրաշագործ արարչին, յոր գոյացան, / մեծ եւ ահեղ զարմանալիք
ներգործեցան...
բ. 369ա-406բ Նորին դարձեալ վասն երկնի - Այն
որ յառաջ քեզ ճառեցան բանք նախնական / յաղագս երկուց տրամագծիցն անկիւնական...
Ընդ որս եւ ես փայտս անտառի եւ գաւսական / երգեմ ըզփառս աստուածութեանն անզրաւական:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ,
ԺԷ. դ., նոտրգիր
Զ. 408ա-29բ [Բանք տօմարականք]
1. 408ա-11ա Յաղագս թէ յումմէ եդան տումարք ազգաց - [Ա]րիս[տ]իդէս Մրրի փիլիսոփայ, ընկեր Կոդրատեայ եպիսկոպոսի
Կորնթոսի...
2. 411ա-4բ Մեկնութիւն տումարի Անդրիասայ - [Տ]ումարն
ասի ժողով, սկիզբն աստեղաբաշխութեան...
3. 415ա-21ա Մեկնութիւն տումարիս հայկազնեայ - [Պ]ահանջեցեր
յինէն, ուսումնասէ՛ր, վասն հայկազեան տումարիս տաւնից... հասարակած` յԱրեգ
տասներկու, յարարչութեանն` արեգ ինն/// (վերջ. թերի):
Տպ. Յովհաննէս
Իմաստասերի մատենագրութիւնը, աշխտ.` Ա. Գ. Աբրահամեանի, Երեւան,
1956, էջ 227 (103):
4. 421ա-7բ Յաղագս աւուրց հնգից գիտելոյ. մինն յղութիւն
Եղիսաբեթի եւ այլ չորս տէրունական, զոր այլ ազգք ջանալով ոչ կարեն բերել - Արդ,
յորժամ կամիցս գիտել զհինգ աւուրքս այսոքիկ, որ է յղութիւն Եղիսաբեթի...
5. 427բ-9բ Պատճառ վասն Ծռազատկին յունաց - [Զ]ի՞նչ է մեծ շրջանն, որ կատարի ՇԼԲ. ամն: Այս է, զի Լուսինն
յամէն ԺԹ. (19) տարին... եւ ազգն վրաց ի բաց կացին /// (թափուած):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 364բ (Մարինոս գրչի) Զանարժան
գծողս յիշել աղաչեմ, եղբա՛յր իմ նազելի:
2. 407ա (Յովհաննէս աբեղայ ստացողի)
[Ա]րդ, աւարտեալ կատարեցաւ սակաւիկ գծագրութեանս տառ, որ է Բացայայտութիւն
տումարական արհեստից եւ ասացուածք վարդապետաց սրբոց վասն դաւանութեան,
որ առ ուղղաշաւիղսն հետեւման, եւ բան ինչ չափական ոտիւ յաղագս երկնի եւ զարդուց
նորա: Յամի ըստ աբեթականս թուականի հազարերորդի ութսներորդի վեցերորդի
(1637) ըստ հոլովման ականն վեհի յարաբարդողի զդարս ընդ ժամանակի, յամսեանս
Սահմի երկոտասանի, յաւուրս ձմերանոյ: Գրեալ եղեւ սա ձեռամբ հարազատ, սրբասնունդ
քեռ իմոյ Մարինոսի երանականին
հետեւողի, |407բ| առ ի վայելումն անձին իմոյ` ինձ նուաստի Յովհաննէս աբեղայի եւ
այնոցիկ, որ յետ մեր եկեսցեն: Զոր եւ մաղթեմ ի պատահողացդ սմին իրօք ինչ օգտութեամբ
յիշատակեալ զմեզ բարի մտօք, հարբ եւ մարբ եւ ամենայն ազգայնօք` առ Աստուած
յաղօթս երկնասլաց, զի եւ ձեզ նոյն լիցի յապայիցն, որ զկնի ձեր, որոյ Տէր ողորմութիւն
շնորհեսցէ մեզ եւ ձեզ յաւուրն աներեկի. ամէն:
Սխալ
թուագրուած եւ 1636 թուականի տակ է տպուած` Հայերէն ձեռագրերի ԺԷ. դարի
յիշատակարաններ, Վազգէն Յակոբեան, Աշոտ Յովհաննիսեան, Բ., Երեւան,
1978, էջ 654, ծնթ. 16:
3. 421ա (ԺԷ. դ.) ԶՅոհան ծրող տետրակիս
յիշել աղաչեմ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
250բ (ստացողի, նոտրգիր, ԺԸ. դ.) Արդ, ես` Միւրումս, ըստացայ զսուրբ
գիրքս ի հալալ արդեանց իմոց, յիշատակ եղբօրն իմոյ Սարգիսին` հանգուցելոյ
առ Քրիստոս: Արդ, որք հանդիպիք սմայ կարդալով կամ օրինակներով, լի բերան
ողորմի ասացէ՛ք Սարգսին եւ իւրոցն ամենեցուն. ամէն:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 408ա ստ. լս. «Որ հանէ զբաճկոն
յաւուր ցրտոյ, որպէս ոք զանց [արարեա՞լ]»/// (ստորին տողը կտրուած):
2018
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԻԼՈՎ, ԻՍՏԱՄՊՕԼ |
ՌՀ.
- 1621 |
ԳՐԻՉ` Ասար
Սեբաստացի (1-118), Սահակ (119-434):
ԹԵՐԹ` 438.
չգրուած` 287բ, 355բ, 376բ, 382բ, 385աբ, 435ա: ՊՐԱԿ` Ա-ԻԸx12 (Ա 9, ԺԳ, ԺԴ 13, ԻԵ 15, ԻԸ 14)+1-8x12 (4` 14,
6` 10, 7` 16, 8` 8)+2: ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով (թագ` պսակուած
վեցթեւ աստղով եւ մահիկով), մագաղաթ (637-8` սկզբնապէս իբրեւ պահպանակ):
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 15x10: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(10x6), երկսիւն`
341բ-55ա (10x6): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 2ա, 207ա, 420ա): ՏՈՂ` 24: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ
շագանակագոյն կաշի, դռնակով. միջուկը` տախտակ. աստառը` կարմիր մետաքս.
լուսանցակողերը` կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 4 (Ա-Դ)
+ 2 (Ե-Զ), չգրուած, մագաղաթ` Գ-Դ, դեղին չգրուած թուղթ` Ա-Բ,
Ե-Զ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Ճակատազարդ`
2ա, 119ա, 158ա, 207ա, 420ա: Լուսանցազարդ` բուսական: Զարդագիր` թռչնագիր,
հանգուցագիր: Գոյներ` կարմիր, կապոյտ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշին քերծուածքներով, արտաքին անկիւնները` մաշուած, երկու կապիչներն
ու գամերն ընկած, մէջքն այլ` շագանակագոյն կաշիով նորոգուած (Ի. դ.), դռնակի
եւ Բ. փեղկի հատման ստորին հատուածը թեթեւակի բացուած, խոնաւութիւն տեսած,
հիմքից թուլացած` թ. 293-294. Ի. դ. նորոգուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1աբ Ցուցանէ թէ զի՞նչ օգուտ է աստեղաբաշխութիւն - Հարցումն. եթէ զի՞նչ է աստեղաբաշխութեան
հանճարոյն շահն: Պատասխանի. Եթէ հմտութիւն ընթացից լուսաւորաց ճանաչումն...
Գրչից`
1բ «Եղբայր խիստ գեղեցիկ է բան տումարիս / Եւ հիմն է հաստատուն ամէն արուեստի,
/ Եւ մեծ փառք է մարդոյն, ով զսա ուսանի / Լինի անտարակոյս ի մէջ ատենի»:
Բ. 2ա-83ա Մեկնութիւն տումարի, զոր խնդրեաց Թովմայ վարդապետն Մեծոփաց
վանաց աստուածա[բնակ] սուրբ ուխտին, եւ սիրով զհայցուածն նորա կատարեալ
Յակոբ վարդապետի Ղրիմեցոյ - Զհայցուածս
գերերջանիկ րաբունապետի, երիցս երանելւոյ վեհին... բայց ոչ հաճելի թուեցաւ,
որպէս ոչ Խ.ն (40) հայոց:
Տե՛ս
ձեռ. 739, 58բ-178ա: ա/2ա-79ա (11բ ստ. լս.` «Վա՜յ ինձ, աւրինակն խիստ սխալ է»:
12ա` «Զաղիւսակիս ձեռն բոլորակ հաշւէ՛, զի զուգաց կամարն կամի ցուցանել),
բ/79ա-83ա: Ուղերձ առ Թովմայ Մեծոփեցի/83ա (տե՛ս 2014 ձեռ. նկր. ծանօթագրութիւնը):
Տե՛ս նաեւ Յակոբ Ղրիմեցի, Տոմարագիտական աշխատութիւններ, աշխտ.` Ջ. Ա.
Էյնաթեանի, Երեւան, 1987, էջ 188-308:
Գ. 83բ Կենդանակերպք, մոլորակունք (աղիւսակ) - Հայերէն` Խոյն, յարաբկերէն` Համալ, Պարսկերէն` Վարբակ,
Յունարէն` Կռիօս, Ֆռանկերէն` Արիէս...
Դ. 84ա-93բ Յաղագս երկնային շարժմանն, նուաստ Յոհաննիսի Եզընկացոյ
շարադրեալ յիմաստնոցն բանից, ի խնդրոյ բարեպաշտ եւ երկիւղազարդ պատանոյն
պարոն Վախթանկայ
Տե՛ս
ձեռ. 529, 149ա-66բ: Նախադրութիւն/84աբ, ա/84բ-5բ, բ/85բ-6ա, գ/86աբ, դ/86բ-7ա,
ե/87աբ, զ/87բ-8ա, է/88աբ, ը/88բ-9ա, թ/89աբ, ժ/89բ-90բ, ժա/90բ-1ա, ժբ/91աբ, ժգ/91բ,
ժդ/91բ (խորագիրը տարբեր` «Վասն բալոյն»), ժե/91բ-2ա (խորագիրը տարբեր` «Վասն
որոտման եւ կայծականց»), ժզ/92ա, ժէ/չիք, ժը/92աբ, ժթ/92բ, ի/92բ, իա/92բ-3ա, իբ/93աբ,
իգ/93բ:
Ե. 93բ-4ա Յայլմէ ասացեալ վասն բնութեան տարերց - Ընդ
ըստ[ե]ղծանելն Աստուծոյ թէպէտ զնիւթ եւ զտեսակ ընդ նմին... կայ ի բաց յընտանի
բնութենէն եւ փոխարկի, նոյնպէս եւ զայլսն իմասցիս:
Զ. 94ա-5ա Ի Յոհան Որոտնեցոյն մեկնութեանցն է, որ ասէ. Ի սկզբանէ,
Տէ՛ր, զերկիր հաստատեցեր, եւ գործք ձեռաց քոց երկինք են, թէ կամիս` զբովանդակն
գի՛տ եւ կարդա՛ - Տեսցուք, թէ արտաքին իմաստասերքն զմի ունէին դիտաւորութիւն...
այսքան առ այս յաղագս երկնից:
Է. 95բ-6բ Յայլմէ ասացեալ վասն յերկրի, թէ որպէ՞ս - Տեսցուք,
թէ զերկիրս յէ՞ր վերայ հաստատեաց Աստուած... եւ զանհասանելիսն Աստուծոյ
լռութեամբ պատուեսցուք:
Ը. 96բ-117բ [Բանք տօմարականք եւ տիեզերագիտականք]
ա. 96բ Գրէ ի տումարիս մեկնիչն Յակոբ վարդապետն Ղրիմեցին,
թէ - Ամենայն իրաց չափ եդիր մարդասէրն Աստուած...
բ. 97ա-101ա Մեկնութիւն տումարի, զոր արարեալ է
Սամուէլի քահանայի, ի խնդրոյ Ստեփաննոսի իմաստասիրի - Հարց.
զի՞նչ է տումար: Պատասխանի. տումար ասի ժողով` սկիզբն աստեղաբաշխութեան...
գ. 101ա-7բ Վասն պատճենի հռոմայեցւոյն եւ կրկնակաց եւ կիսակաց - Կա՛լ
զՅունվարի ամիսն ԼԱ., եւ երբ Է. Է. (7, 7) եւ որ մնայ, կրկնակ է փՓետրուարոյ...
դ. 107բ-11ա Պատճէ հռոմայեցոց տումարին, ոտանաւոր
ձեւով ի Ղուկաս վարդապետէ ասացեալ - Պատճէն Հռոմայ Մեծ տումարի, / պարզեալ հարանցըն մեր
նախկի /, բայց արդ Ղուկաս Կեղեցի / ոտանաւոր շարադրեցի... Այլ սա մընա անխախտելի,
/ մինչ ի գալուստըն Քրիստոսի:
ե. 111բ-2ա [Ասարայ Սեբաստացւոյ պարզատումար զատկի ֆռանկաց. աղիւսակ] - Թվական` ՌՀ., Ի., հետ իրաց ՌՂԲ. եւ Լ. Ա. շաբաթ յառաջ...
ՌՃԼԱ. Պ., Դ. շաբաթ յառաջ, ՌՃԽԹ., Ի., Ա. շաբաթ յառաջ:
զ. 112բ Յաղագս գիտենալոյ զբարձրութիւն աստեղացն եւ զցածութիւն
նոցին - Ի Խոյին ԺԹ. աստիճանն բարձրութիւնն է արեգականն...
Թ. 112բ-5ա [Յաղագս կենդանակերպից]
ա. 112բ-4ա ԺԲ. կենդանակերպքս իշխեն եւ տիրեն ի վերայ ԲԺ.ան անդամոց
մարդկան - Զի կարմիր քաշւածքն իբր մատամբ ցուցանեն զԲԺ.ան անդամս
մարդոյն, որ տիրեն ի վերայ նոցա... Ձուկն ունի ի մարդն զԲ. ոտից թաթքն... եւ
ունի զՏիեարպակին աշխարհն (բոլորակ
կենդանակերպից` 113ա):
բ. 114աբ Այլ ցուցումն մութալիթային - Խոյն, Առիւծն, Աղեղնաւորն հրային են... Ձուկն ունի զինչ
ժողոված ջուր կայ եւ զանուշ մրգերն, եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս:
գ. 114բ Վասն կենդանակերպիցն դարձեալ գիտացիր - Խոյն, Խեցգետինն, Կշիռն, Այծեղջիւրն շարժուն են... եւ
սերմանելոյ շարժուն կենդանակերպքն լաւ են:
դ. 115ա [Վասն կենդանակերպից դարձեալ գիտացիր] - Խոյն
տաք է եւ չոր, Ցուլն` հով է եւ չոր... Ձուկն հով է եւ գէճ:
Ժ. 115ա-7բ [Յաղագս մոլորակաց եւ աստեղաց]
ա. 115ա [Շարժումն մոլորակաց] - Շարժումն
մոլորակաց ի գօտիս իւրեանց եռակի են, այսինքն` բնական... ոչ պարունակի
ընդ նոյն տեսակի:
բ. 115ա [Յաղագս աստեղաց] - Դարձեալ գիտելի է, զի ամենայն աստեղք զանազան են սեռիւ,
տեսակաւ, քանակաւ...
գ. 115աբ [Դարձեալ յաղագս մոլորակաց] - Երեւակն
Դ. (4) ամիս ցնոր կենայ, այսինքն` մոլորեալ... Լուսընթագն յորժամ դառնայ ի
ցնորմանէն ԺԴ., ԺԴ. (14, 14) տախիխայ ընթանայ (բոլորակ աղիւսակ` գոտի մոլորակաց`
115բ):
դ. 116ա-7ա Գիտելի է, զի առ բացատ[ր]ութիւն սոցա հարկ է գիտել զընդհանուրսն,
այսինքն` զսէռս աստեղացն. զտեսակս, զտարբերութիւնս, զյատուկս եւ զպատահմունս - Դարձեալ
զսոսա բաժանեալ ի Ժ. ստորոգութիւնս աստեղացն, այսինքն` ի քանակութիւնս...
(վերջ. լս-ում) օր եւ կէս յիւրաքանչիւր
ամսոց ընթանայ ընդ ամենայն կենդանակերպսն (լուսանցներում. 116ա` Երեւակն տիրէ աւուր շաբաթու,
Լուսընթագն տիրէ Ե.շաբաթի աւուր, Հրատն իշխէ Գ.շաբաթի աւուր, 116բ` Արեգակն
տիրէ կիրակի աւուր առաջի ժամուն, Լուսաբերն տիրէ ուրբաթի աւուր, Փայլածուն
իշխէ Դ.շաբաթի աւուր, 117ա` Լուսինն տիրէ Բ.շաբաթի աւուր առաջին ժամուն):
ե. 117աբ Դուռն, որ ցուցանէ զցորեկվան եւ զգիշերվան աստեղքն - Արեգակն
եւ Լուսնթագն ցորեկվան է, զի տաք են...
զ. 117բ [Յաղագս Ե. աստեղաց եւ ազդմանց նոցին] - Հինգ այրեցեալ գօտին Ե. (5) կամարն է... զգուշանալ մինչեւ
անցանիցէ ժամանակ խռովութեան եւ փոխեսցի ի բարեխառնութիւն:
ԺԱ. 118աբ Յառաջաբան գրոց իմաստասիրաց - Իմաստութիւն
կենդանութիւն է հոգոյ եւ բանականութեան... որպէս առաւել է մարդ քան զանասունս
(տե՛ս ձեռ. 464, 9աբ)
ԺԲ. 119ա-56բ Սրբոց վարդապետացն Հայոց Մովսէսի եւ
Դաւթի հարցմունք ընդ երկաբնակ չարափառսն - Որդի՛ք լուսոյ
եւ վերին Սիովնի, տեսանեմ զձեզ այսօր աստուածային եւ երկնային լուսով փայլեալ...
վկայէ այսմիկ Սարգիս Արաբացի եպիսկոպոս ճշմարիտ վկայութեամբ... այժմ եւ
միշտ եւ յաւիտեանս. ամէն:
Տե՛ս
Մովսէս Խորենացու Հայոց պատմութիւն, աշխարհաբար թարգմանեց եւ լուսաբանեց
Խորէն եպիսկոպոս Ստեփանէ, Ս. Պետերբուրգ, 1897, էջ 537-57 (վիճաբանական
մասերը կրճատուած են). մատենագիտական տուեալներ` Հ. Ս. Անասեան, Հայկական
մատենագիտութիւն, Բ., Երեւան, 1976, էջ 241-244:
ԺԳ. 157աբ Այս Պորփիւրի իմաստութեան ծառն է - Էակք` գոյացութիւն-առաջին-երկրորդ, պատահումն-մակացութիւն-պատահումն...
բաժանական` Պօղոս, Պետրոս:
ԺԴ. 158ա-206ա Դաւթի փիլիսոփայի Ներգենացւոց Յաղագս
սահմանաց իմաստասիրութեան
Տե՛ս
ձեռ. 464, 95ա-149բ: /Նախադրութիւն/158ա-9բ: ա/159բ-63ա: բ/163ա-5ա: գ/165ա-8ա:
դ/168ա-72ա: ե/172ա-3բ: զ/173բ-6ա: է/176ա-7ա: ը/177բ-9բ: թ/179բ-81բ: ժ/181բ-5բ: ժա/185բ-7բ:
ժբ/187բ-90ա: ժդ/190ա-2ա: ժդ/192ա-3ա: ժե/193ա-4բ: ժզ/194բ-6ա: ժէ/196ա-9ա: ժը/199ա-200բ:
ժթ/200բ-3ա: ի/203ա-4բ: իա/204բ-6ա (206ա` Դաւթի եռամեծի եւ անյաղթ փիլիսոփայի
ընդդէմ չորից առարկութեանցն Պիհռոնի իմաստակի եւ սահմանք եւ տրամատութին
իմաստութեան մինչեւ ցայս վայր):
Տե՛ս
նաեւ Դաւիթ Անյաղթ, Սահմանք իմաստասիրութեան, Երեւան, 1960:
ԺԵ. 206աբ Ընդ այնոսիկ եւ առաջիկայ բան իմաստնոյս - Արդ, ամենայն չար` տանջելի, ոչ ոք տանջել անապական...
Այս գծածք հանդիսադիր խմբից առաջնոցն տառից տրամախոհ իմաստասէր մակացու
արանց, ներբողեալ ի Դաւթէ Եռամեծէ ընթադրեցաւ:
Տե՛ս
ձեռ. 464, 149բ-50ա:
ԺԶ. 207ա-29ա Իմաստասիրութիւն Յեսուայ որդոյ Սիրաքայ.
Բան Առաջին - Ամենայն
իմաստութիւն ի Տեառնէ է... եւ պաշտօնէից իւրոց տուեալ է իմաստութիւն: Եւ
Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն (տե՛ս ձեռ. 187, 252ա):
Ունի
հետեւեալ ենթախորագրերը. 207ա-18ա Բան առաջին, 218ա-20բ Նորին Սիրաքայ
բանք առակաց երկրորդ, 220բ-1ա Նորին աւրհնութիւն զգօնութեան, 221ա-3բ Նորին
Սիրաքայ իմաստութիւն խրատու, 223բ-4ա Նորին բան խրատական, 224աբ Նորին...
յաղագս կերակրոց, 224բ-5ա Յաղագս անօգուտ պատարագաց, 225աբ Յաղագս հայցողական
խնդրուածոց, 225բ-6ա Յաղագս ցնորից հոգոց, 226աբ Յաղագս արիական գործոց եւ
այլոց խրատուց, 226բ-7ա Յաղագս անմիտ մարդոց եւ պէս-պէս խրատուց, 227աբ Յաղագս
արուեստից մարդկան, 227բ-8ա Յաղագս իմաստութեան եւ խըրատուց, 228ա Յաղագս
անպիտան նախանձու, 228աբ Յաղագս մահու եւ պէս-պէս խրատուց, 228բ-9ա Յաղագս
արարչական հրամանի եւ պէս-պէս՛՛:
ԺԷ. 229բ-36բ Առակք Սողոմոնի, համառօտաբար ժողովեալ - Ճանաչել զիմաստութիւն եւ զխրատ... Եթէ հանճար գործիցէ
ինչ ո՞ քան զնա զեղելոցս իցէ առաւել ճարտարապէտ: Վասն որոյ խնդրեսցուք եւ
մեք ի բարերար Տեառնէն բանալ զաչս սրտից մերոց լուսով իմաստութեան, որպէս
զի կարող լիցուք անվրէպ ընթանալ ի պատուիրանս Աստուծոյ եւ արժանի լիցուք
անեզրական կենացն, կամօքն Աստուծոյ:
ԺԸ. 237ա-57բ Այժմ սկսանի ի բանս իմաստասիրացն
Տե՛ս
ձեռ. 464, 9ա-30ա: Յռջբն/118աբ (տե՛ս աստ` ԺԱ.): ա/237ա-8ա: բ/238ա-9ա: գ/239աբ: դ/239բ-40բ:
ե/240բ-41բ: զ/241բ-2ա: է/262ա-3ա: ը/243աբ: թ/243բ-4ա: ժ/244ա: ժա/244աբ: ժբ/244բ:
ժգ/244բ-5ա: ժդ/245բ: ժե/245բ-6ա: ժզ/246աբ: ժէ/247աբ: ժը/247բ: ժթ/247բ-8ա: ի/2468աբ:
իա/249ա: իբ/249աբ: իգ/249բ-50բ: իդ/250բ: իե/250բ-51ա: իզ/251աբ: իէ/251բ-4ա: իը/255ա-6բ:
իթ/256բ-7բ: Ունի նաեւ`
- 254ա-5ա Յաղագս բարեբարոյ կանանց - Իմաստունն
Սողոմոն ասէ. Եղն սիրոյ եւ յաւանակ շնորհաց քոց խոսեսցի ընդ քեզ...
ԺԹ. 258ա-64բ Բանք խրատականք ասացեալ իմաստնոցն
ա. 258ա-63ա Չորս ցեղ մեղք կայ ի յաշխարհս - Ա. փոշէտեսակ,
Բ. ներելին, Գ. մահու չափ, Դ. անթողլին...
բ. 263աբ Վասն քարոզութիւն տալոյ - Ասացեալ
են ոմանք ի մարդկանէ, թէ քարոզութիւն տալն չէ պատուական բան... ի սիրտ բացող
բաներու զրուցէ, որ մարդկա[ն]ց սիրտն չժխորի, եւ չի ձանձրանան:
Ի. 264աբ Բանք իմաստասիրաց վասն Աստուածութեան - Ոմն իմաստասէր Տիւլիւս անուն գրեալ է, թէ ոմն հռոմայեցի...
Զխրատս սրբոցն ծայրաքաղ արարեալ` ի մի հաւաքեցաք իբրեւ զծաղիկս բուրաստանաց
դեղ ցաւալի կենաց եւ իբրեւ զհատ ցորենոյ սերմանել ի սիրտս աստուածասէր
անձանց` յաճումն բազմապատիկ պտղոց եւ կամ խթան ընդոստուցիչ ի քնոյ երազական
կենաց:
ԻԱ. 265ա-86բ Պատմութիւն եւ խրատք իմաստնոյն Խիկարայ - Յամս
թագաւորութեան Սենեքերիմայ արքայի Ասորեստանեաց... աստ մարմնով ուրախասցի
եւ անդ յաւիտենական բարիսն զուարճասցի, եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն:
Տե՛ս
Պատմութիւն եւ խրատք Խիկարայ իմաստնոյ, գիրք Ա., Երեւան, 1969:
ԻԲ. 287ա [Սանդուղք առաքինութեան եւ արատից] - Սէր`
սէր, ցանկութիւն` յոյս, ուրախութիւն` հաւատ... ուխտ` կարգ, սահման:
Առաքինութիւններն
ու արատները բերուած են հանդիպադիր սիւնակների մէջ:
ԻԳ. 288ա [Ի բանից հարանց] - Ասաց
հայրն Մակարի. Որք կամին անցանել ընդ երեւելի այս ծով, նաւու պէտս ունի...
եւ ոչ լուծանի միջնապարիսպն այն առանց հանդարտելոյ:
ԻԴ. 288բ [Խորան առաքինութեան] - Ողորմութիւն,
հաւատ, յոյս, սէր, երկիւղ, համբերութիւն... խոստովանութիւն, խոնարհութիւն,
զըղջութիւն:
ԻԵ. 289աբ Ի բանից թագաւորին Նօշրօվանի - Ամենայն
մարդ, որ գիտէ զչափս անձին իւրոյ, յինէն ողջոյն մատուցէ՛ք... Պեղծ խօսիցն,
պեղծ պատասխանի մի՛ տայք:
Տե՛ս
Խրատք Նուշիրուանի, Երեւան, 1966, էջ 85-9` թիւ 1-50 (ե):
ԻԶ. 290ա-3ա Խրատք ոգեշահք Կողբացոյ վարդապետի - Աստուածասէրն իւր կամացն որպէս ի թշնամոյ զգուշանայ...
հակառակ կա՛լ ընդդէմ մարմնական ցանկութեանցն եւ այնպէս պատարագ լինել Աստուծոյ:
ԻԷ. 293աբ Ի թղթոյն Մովսէսի միայնակեցի առ կրօնաւորս - Երկիւղն Աստուծոյ մերժէ զամենայն չարախօսութիւն...
կարէ ապրիլ յորոգայթից թշնամոյն, շնորհօքն Քրիստոսի, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս.
ամէն:
ԻԸ. 294ա-5բ [Տաղ. խրատ բարի եւ պիտանի, յԱռաքել վարդապետէ Բաղիշեցւոյ
ասացեալ] - Այբն Աստուծոյ է օրինակ, / Ուսուցանէ քեզ համարձակ...
Եւ ասասցես` Տէր ողորմի, / ինձ` Առաքել վարդապետի (ծայրակապ` «Ա-Ք»): -
296ա Յիմար մտաց եւ եղկելի, / այսքան խրատ յառաջ եկի... լեալ ըստ թուոյն այբուբենի
/ Էին լուսոյն անճառելի (ծայրակապ` «ՅԱՌԱՔԵԼԷ»):
Տե՛ս
Առաքել Բաղիշեցի, աշխտ. Արշալոյս Ղազինեանի, Երեւան, 1971, էջ 157-65:
ԻԹ. 296ա-7ա [Ողբ եւ մաղթանք, ի Խաչատուր Կեչառեցոյ ասացեալ] - Ես
եմ կորուսեալ ոչխար, / մոլորեալ ի սուրբ քո հօտէն... կեցո՛յ զմեղօք մեռեալս
/ ւ՛ապրեցոյ ի հուր գեհենէն:
Տե՛ս
Մ. Թ. Աւդալբէգեան, Խաչատուր Կեչառեցի, Երեւան, 1958, էջ 133-44:
Լ. 297բ-300բ [Յորդորակք]
ա. 297բ Զայս յորդորակաց վերջն պարտ է ասել (լս-ում` «Մեծ
վրդ.»)
1. 297բ Այսուհետեւ գլուխ եւ պսակ բանիցս արասցուք իբրեւ
զթագաւորական կնիք...
2. 297բ Այլ եւ ժողովեալ եղբարցսդ, որք նստիք ի յակճիռս...
3. 297բ Այլ եւ տացէ ձեզ Տէր Աստուած զկրկին առողջութիւն...
բ. 298ա-300բ Նախերգանք
1. 298ա Աստուածեղէն հանճարովն առլցեալ... (լս-ում`
«Սողոմոն»):
2. 298ա Մանուկն տիօք եւ ծերացեալն մտօք... (լս-ում` «Սողոմոն»):
3. 298ա Հայրն մարգերէից... (լս-ում` «մարգարէ Մովսէս»):
4. 298ա Լցեալն ի շնորհաց Հոգւոյն... (լս-ում` «Եսայի մարգարէ»):
5. 298ա Գովելին ի գումարս ամենայն մարգարէից... (լս-ում`
«Դաւիթ մարգարէ»):
6. 298ա Փողն տարսոնացի, բերանն
Յիսուսի... (լս-ում` «Պօղոս առաքեալ»):
7. 298բ Անօթն
հոգեւորական... (լս-ում` «Պաւղոս առաքեալ»):
8. 298բ Երանելին եւ միայն հզօրն...
(լս-ում` «Աւետարան»):
9. 298բ Երանելի բնութիւն եւ աննախանձ...
(լս-ում` «Աւետարան»):
10. 299ա-300բ
/// նշանակէ նոյնպէս լինել: Նա եւ աւետարանչին Յոհաննու յաղօթականսն զսոյն
բացայայտեն միտք... անլռելի արտագոջութեամբ յամենայն իմանալեացն եւ ի հրաբուն սեռիցն եւ
ի զգալի տարրեղինացս, այժմ եւ անզրաւ յաւիտենիւ. ամէն (լս-ում. 300բ` «յորդորակ»):
ԼԱ. 301ա-2բ [Աւրհնութիւնք եւ աղերսք]
ա. 301ա Արարչագործն Աստուած,
որ հատուցանօղն է բարեաց...
բ. 301աբ Աւրհնեսցէ Տէր Աստուած
մեր զքահանայսդ...
գ. 301բ Աւրհնեսցէ Տէր Աստուած
մեր զմիաբան ժողովուրդսդ...
դ. 301բ Աւրհնեսցէ Տէր Աստուած
մեր զտունս զայս եւ զտեղիս...
ե. 302ա Նա եւ աստանօր պարտիմք
ըղձմամբ հայցել...
զ. 302աբ Նա եւ ընդ սմին դարձեալ
ըղձմամբ հայցեսցուք արարչագործ եւ ի նախախնամական գթութեանցն...
է. 302բ Այլ եւ
աւրհնեալ է Տիրամայրն Աստուածածինն... (լս-ում` «Աստուածածին»):
ը. 302բ Այլ եւ աւրհնեալ է Սուրբ
Խաչն փրկչական... եւ դասեսցէ զհաւատացեալս անուն իւրոյ ի յօրն աներեկ, ի
դասս աջակողմեան եւ ի խորանն երանաւէտ. ամէն (լս-ում` «Խաչ»):
ԼԲ. 303ա-14ա Հերձուածողք երեւելիք այսչափ են, եւ
այսոքիկ, զոր սերմանեաց սատանայ ի մարդիկ - Բարբարիսմոսք, որ կոչին խուժադուժք` սկսեալ յԱդամայ
մինչեւ ի Նոյ... այլ մեք ընդ ճշմարտութիւն գնալով, փառաւորեսցուք զՔրիստոս
Աստուած, յաւիտեանս. ամէն:
ԼԳ. 314ա Հաւատն յԵրուսաղէմի (ցանկ) - Վասն աստուածութեան Հաւր` Ա., Վասն առաջին ծնընդեանն
Քրիստոսի, որ ի Հօրէ` Բ. ... վասն մարմնոյ ի մեռելոց յարութեան` Ժ.:
ԼԴ. 314բ ՅԵզեկիէլի մեկնչէն - Եւ
ոմն այր Աստղ անուն, յերկրէն քաղդէացոց...
ԼԵ. 315ա-24բ Կայսերք հռոմայեցոց եւ գործք նոցին - Գայիոս,
որ կոչեցաւ Յուլիոս` ամս Դ. եւ ամիսս Դ. ... տիրեցին հիւսիսային ազգին խազիրք,
հայոց, վրաց եւ աղուանից` ի ՃԼԴ. (685) թուին:
ԼԶ. 325ա-8բ Թագաւորք պարթեւաց, որք կոչին Արշակունիք - Յետ մահուանն Շամիրամայ, անցեալ բազում ժամանակաց,
տիրէր Հայոց Հրաչէ... Առ որ մատուցեալ նախարարքն, աղաչէին գալ ի հաշտութիւն,
եւ նա պատմէր նոցա զտեսիլն:
ԼԷ. 328բ-33ա Պատմութիւն Բագրատունեաց - Աշոտ,
որդի Սմբատայ, որ Ապլաբան կոչեցաւ... եւ թագաւորեաց Յովաննէս` որդի նորա
յԱնի ի փառս թագաւորին Քրիստոսի, որ է աւրհնեալ յաւիտեան:
ԼԸ. 333ա-5բ Ի Միքայէլ քահանայի ժողովածուէն
է սակաւ բանս, զոր ժողովեալ է ի յԵւսեբի եւ ի Մովսիսի Խորենացւոյ պատմութեանցն - Որդիք
Նոյի եւ ծնունդք Նոյին եւ ազգք, որ ի նոցանէ` Սէմ, Քամ, Յաբեթ... եւ ձգին ի Պաւամինոս
գետոյ մինչեւ ի Մաստուսիա, որ է Իլիոն:
ԼԹ. 335բ Յայլ գրոց (խորագիրը
երիցս կրկնուած է)
ա. 335բ Որդիք Սէմայ` աթուրացիք,
քաղդէացիք, եբրայեցիք...
բ. 335բ Զկնի Աղէքսանդրի թագաւորեցին`
Սելեւկոս, Անտիոքոս...
գ. 335բ Յաւուրս Մանասէի` առաջին
շինութիւն Բիւզանդիոյ, ձեռամբ Բիւզոսի իշխանի... եւ անդ փոխեցաւ զթագաւորութիւն
Հռոմայ:
Խ. 336ա-9ա Հոմագրութիւն եկեղեցական` Յաղագս
Հ. (70) աշակերտացն Քրիստոսի, որք ընդ սփիւռս ընթացան - Դորոդէոս
եպիսկոպոս Տիւրոսի, հնագոյն առն հոգերգեցի եւ մարտիրոսի... որք եւ յառաջ
իսկ քան զիս եղեն ի Տէր, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
ԽԱ. 341ա-55ա Սահմանք իմաստասիրին Դօթի (=Դաւթի):
Սահմանք իմաստասիրական իբր հարցմամբ («Ա-Ք») - Զի՞նչ է Աստուած: Աստուած
վսեմական եւ ինքնաբուն գոյութիւն... եւ մոռացումն է մարդկային հոգւոց:
ԽԲ. 356ա-60բ Արիստոտէլի` Յաղագս առաքինութեան,
առ Աղէքսադր թագաւոր - Գովելի են գեղեցիկքըն եւ պարսաւելի` գարշելիքն...
եւ հետեւութիւն ասացելոցդ ներհակքն, որք են ի պարսաւելեացն:
ԽԳ. 360բ-7բ Մեկնութիւն Դաւթի ֆիլիսոֆայի, որ ի
կատարումն նորին տառի, որ վասն փորձանաց իմաստութեան, ասացեալ տեառն Ներսէսի
Հայոց կաթողիկոսի, ի խնդրոյ ումեմն Ստեփաննոսի սիրողի իմաստութեան - Զխնդիր
հոգեւորական հաւատով եւ սիրով հայցողաց պարտիմք տալ յօժարութեամբ... յառնել
ի մեռելութենէ հոգւոց խոստովանութեամբ եւ արտասուօք:
ԽԴ. 368ա-76ա [Պօղոսի Տարօնացւոյ] Կարգ մեկնութեան
ժամուց աղօթից - Ազդարարութիւն ժամուն նշանակէ հրէշտակացն լուսաւորութեան
բարբառոյ գոչմամբ փողոյն... ի գովեստ Տեառն զարթուցեալ փառաւորել զՀայր եւ
զՈրդի եւ զՍուրբ Հոգին, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս:
ԽԵ. 377ա-88ա Ի խնդրոյ Թովմայ վարդապետի աստուածաբնակ
սուրբ ուխտին Մեծոփայ վանից, եւ ծառայաբար կատարել ճգնաւոր, աստուածակիր
հոգելից առն Յակոբ վարդապետի Ղրիմեցոյ` Յաղագս ազգականութեան - Գիտելի
է, զի ազգականութիւն տարորոշեալ անձանցն է եւ ո՛չ անհատին... առանց ամենայն
խղճի առցեն զիրար, եւ Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ վայել է փառք, իշխանութիւն
(աղիւսակ եւ ծառ ազգականութեան`
378աբ, 380բ, 381ա, 382ա, 383ա, 384բ, 386ա):
ԽԶ. 388բ [Սանդուղք ազգականութեան] - Գ.
պապք, Գ. մամք, հորեղբայր մեծ, Բ. պապք, Բ. մամք, մամքոյր նախնի... երրորդի թոռանցն,
երրորդի թոռնիացն:
ԽԷ. 389աբ Տեառն Ներսեսի հայոց կաթողիկոսի արարեալ
է բոլորակս այս [աստիճանաց ազգականութեան] - Ընթեռն[ե]լով իմ զխրատ աստիճանաց ազգականութեան, մեծ
աշխատութեամբ հասու եղէ... առընթեր ինքն գիտասցէ, միայն զհինն մի թողցէ:
ԽԸ. 389բ-91բ Նորին Ներսէսի առ քահանայս - Մի՛
ոք ի ձէնջ գաղտ պսակ դիցէ ումէք, այլ` եթէ ծնօղս ունիցի... Այսքան առ այս վասն
պսակի:
ԽԹ. 392ա-6բ Երանելոյն Եպիփանու եպիսկոպոսապետին
Կիպրոսի արարեալ Պատճառ երգոց սաղմոսարանին - Զամենայն
ինչ, զոր ասաց հայրն մեր Աթանաս... վասն որոյ ըստ իւրաքանչիւրոցն զանուանսն
մահագրեցին, եւ Քրիստոսի մարդասիրին փառք յաւիտեանս. ամէն:
Ծ. 397ա-409ա [Մեկնութիւն ի վերայ բովանդակ սաղմոսացն,
թէ վասն է՞ր եւ յորո՞ւմ աւուր նուագեաց Դաւիթ զիւրաքանչիւր սաղմոս. ձեռ. 1127, 2ա)] - Ա. Յորժամ գնաց Սաւուղ առ դիւթսն` հանել
զՍամուէլ... Աղօթք Մանասէի թագաւորին. Տէր ամենակալ, Աստուած աբ՛՛:
ԾԱ. 409ա [Ոտանաւոր հանելուկ ի վերայ թուոցն
ութ կանոն սաղմոսին] - Ս. Ո՜վ դու, մըտավարժ դպիր, որ շնորհաց եւ ասպնճական,
/ ծանի՛ր զտառիս համարն եւ թվեա՛յ յոյժ խորհրդական... ութ կանոն սաղմոսն ի
լման:
ԾԲ. 409աբ Ութ կանոն սաղմոսին - Ա.
Աւրհնութիւն Մովսէսի մարգարէին եւ որդոցն Իսրայէլի... եւ ասէր. Տէ՛ր, զլուր
քո լուայ:
ԾԳ. 410ա-4ա Ի մնացորդ ճառի հրեշտակապետացն - Արդ,
տեսցուք, զի՞նչ արդեւք իմանի մեզ կերպարանք նախախնամութեան...եւ տայ արդարապէս
ըստ իւրաքանչիւր արժանաւորութեան` ի կամս ողորմութեան իւրոյ, որում փառք
յաւիտեանս. ամէն:
ԾԴ. 414բ-5բ Յաղագս մոլորման Զատկին, թէ վասն էր մոլորին
յոյնք - Յետ մարդեղութեան Քրիստոսի, թաղման եւ յարութեան,
եւ համբարձմանն... այս է պատմութիւն եւ պատճառ մոլորման Զատկին:
ԾԵ. 416ա-9բ Մովսէսի Քերդողի Յաղագս ստորոգութեան
Արիստոտելի (լս-ում` «վերլուծութիւն») - Ստորասութիւնք, ներքեւասութիւնք
անուանին կամ քննութիւնք, այսինքն` ցներքինսն քննելոյ... քանզի ուրէ՞ք առնուն
ինչ զտեղի ձայնաւորաց, հի՞կէն. արուեստ, արհեստ:
ԾԶ. 420ա-30բ Սահման քերականութեան
Տե՛ս
ձեռ. 841, 120ա-30բ: 1. ա/420ա: բ/420աբ: գ/420բ: դ/420բ: ե/420բ: զ/420բ-2բ: է/422բ-5ա:
ը/425աբ: թ/425բ: ժ/425բ-7ա: ժա/427աբ: ժբ/427բ-8բ: ժգ/428բ-9բ (գրչից 4298բ` երկու
թուղթ շրջէ եւ զշաղկապի առաջնուգն անտի ուսիր»): 2/429բ-30բ: ա/429բ-30ա: բ/430ա:
գ/430աբ:
ԾԷ. 430բ [Յաղագս շաղկապի] - Շաղկապ
է ԺԵ. (15). շարամանական, տրոհական, տար[ա]կուսականք, հաւաստականք, հաւանականք...
թարմատարք` ի Գ.ն, իբր, որպէս, ի Գ.ն ասացեալ զայս, իբր թէ երկեցուցանէր:
ԾԸ. 431ա-3բ [Աւիկի Յաղագս Ծռազատկին հայոց. ձեռ. 2180, 468բ-71ա] - Յորժամ
եդաւ թվական հայոց, թվական հռոմաեցոց ՅԴ. (304), էր, որ էր ԺԶ., ԹԺ. ... եւ ի
մասանցդ եղեւ, որպէս եւ գրեցաւ:
ԾԹ. 433բ-4բ [Տօմար մտրուկի] - Մտրուկ
հայոց այսպէս. կա՛լ ի Սահմոյ ի ԻԱ.էն (21) մինչ ի Յայտնութիւն... կէտ սուղական
ձեռնային. աւրհնեալ է Աստուած:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ,
ԺԷ-ԺԸ. դդ.
Կ. 339բ-40ա Յաղագս խաւարման Արեգական, Լուսնի - Որժամ
Հռոմ վերադիրն Թ. լինի, Արեգակն խաւարի... եւ հանապազ ի լրման խաւարի:
ԿԱ. 340աբ Դաւանութիւն Քաղկեդոնի ժողովոյն - Արդ,
մեք զհետ երթալով զկնի վարդապետացն սրբոց... իսկ թէ կրօնաւորք են կամ աշխհարականք,
նզովեալ լիցին:
ԿԲ. 435-8ա Պատմութիւն Կաղվանցի Սարգիսին, որ կոտորեաց
զազգս հոռոմոց, եւ զայլս գերի վարեալ` ծախէր զԿ. մէկ սոխի - Ի
ժամանակս թագաւորութեան յունաց եկեալք բազմութիւնք թշնամեաց... եւ նոքա
ելեալք աշխարհէն Հայոց եւ մտեալ յերկիրն Յունաց` ըստ հրամանի թագաւորին:
Փառք յաւիտեանս. ամէն:
Վերջից
թերի, տպ. Ա. Սրապեան, Հայ միջնադարեան զրոյցներ, Երեւան, 1969, էջ
226-81:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
112ա (աղիւսակի
մէջ) Ո՛վ եղբայրք, ի հայոց թվին ՌՀ.ին (1621), ի Լեհաց ի քաղաքն Իլով գրեցի զսակաւ
բանս, որ ցուցանէ զզատիկն ֆռանկաց, թէ յամենայն ամի քանի՛ շաբաթ յառաջ տի
լինի, եւ կամ յորո՛ւմ ամի ի միատեղ լինի: Թվականաւն եւ գրով տարոյն գի՛տ զամենայն,
եւ յիշեա՛ զԱսար Սեբաստացիս:
286բ Զոգնամեղ գծողս յիշեցէ՛ք եւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք
(նման` 381բ):
409բ Թվին կենարարին ՌՈԻԱ. (1621) եւ ի հայոց թվին ՌՀ.
(1621) գրեցաւ ի քաղաքն Իստամպօլ, ձեռամբ յոգնամեղ Սահակի: Որք աւկտիք ի սմանէ,
աղաչեմ յիշել զանիմաստ գծողս եւ Աստուած ողորմի ասել, զի թողցէ Տէր զյանցանս
մեր. ամէն:
Միայն
112ա եւ 409բ էջերինը տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք, Բ., էջ 14:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
438բ Յիշատակ
է քիրքըս Սուրբ
Թումայի առաքելոյն` անարժան ծառայ Պողոս վարդապետին,
զոր գրեաց ՌՃԾ. (1701) թվին:
ԿՆՔԱԴՐԾՈՇՄ` 2ա
ութանկիւն, սեւով. «ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ / ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ / ՎԱՐԴԱՊԵՏ»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 1բ
«Մեկնութիւն տումարի»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ` Դա
լուսանցազարդ:
2019
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ՋՈՒՂԱՅ |
ՌԽԹ. - 1600 |
ԳՐԻՉ` Երեմիա
երէց: ՍՏԱՑՈՂ` տէր Մատթէոս:
ԹԵՐԹ` 378.
չգրուած` 118ա, 142բ-3ա: 144ա-6բ, 267բ, 303ա (գրչի էջակալում` ա-դ, որ
է` 11ա-14ա): ՊՐԱԿ` Ա-ԺԲx12
(Ա 14)+Ա-Ժx12+1-3x12+Ա-Եx16
(Ե 12): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 15,5x10,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(12x7,3, 11x8), երկսիւն` 147-170, 183ա-266բ (13x9): ԳԻՐ` նոտրգիր
(նմուշ` 268ա. գրչափոխութիւն` 27ա, 171ա): ՏՈՂ` 16-23. գծումներ`
ճնշումով, գրադաշտի սահմանները` կարմիր (2ա-146բ):
ԿԱԶՄ` շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի, դռնակով. միջուկը`
տախտակ. աստառը` դեղին մետաքս:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Լուսանցազարդ`
բուսական: Զարդագիր` հանգուցագիր: Գոյներ` սեւ, կարմիր:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - Աւետարան
ըստ Մարկոսի (Բ-Գ), Ղուկասու (Ա.): Ժ-ԺԱ. դդ., 1 (Ա.) + 2 (Բ-Գ), ստացուած
3 թերթերի ընդլայնակի հատումով, ընդերկայնակի եզրահատումով եւ երկտակումով
(Բ-Գ): Մագաղաթ, երկսիւն ուղղագիծ (Ա) եւ բոլորագիծ (Բ-Գ) երկաթագիր: Գբ-Բա`
«[Սկա]րիովտացի, որ եւ մատնեացն զնա... որպէս կարող լինէին լ[սել]» (Մարկ.
Գ. 19 - Դ. 33): Աբ-Աա` «[Եւ որ] զ[ձ]եզ ա[նարգ]է, զիս անարգէ... եւ ահա յարեաւ ոմն աւրինական, փորձէր» /// (Ղուկ. Ժ. 16-25): Մանրանկարչութիւն - Լուսանցազարդ` բուսական:
Գոյներ` կապոյտ, դեղին, կանաչ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշին քերծուածքներով, եզրերը մաշուած. աստառը` մաշուած-ցեցակեր,
մէջքն ու դռնակը փոքրիկ պատռուածքներով, կապիչներն ու երկու գամերն ընկած.
խոնաւութիւն տեսած, որի հետեւանքով բնագիրը տեղ-տեղ վնասուած, պոկուած`
թ. 1, 6, 12-14, հիմքից թուլացած` թ. 351:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2ա-138ա Մեկնութիւն տումարի, զոր խնդրեաց Թումայ վարդապետն Մեծոբայ
վանաց աստուածաբնակ սուրբ ուխտին, եւ սիրով զհայցուածս նորա կատարեաց Յակովբ
վարդապետն Ղրիմեցին - Զհայցուածըս գերերջանիկ րաբունապետիդ կատարել կամելով զերիցս երանելոյ
վեհիդ... բայց
ոչ հաճելի թուեցաւ, որպէս ոչ Խ.ն (40) հայոց:
Տե՛ս
ձեռ. 739, 58բ-178ա: ա/2ա-130բ, բ/130բ-7բ: Ուղերձ առ Թովմայ Մեծոփեցի/137բ-8ա
(տե՛ս 2014 ձեռագրի ծանօթագրութիւնը):
Բ. 138բ-41բ [Բանք տոմարականք]
ա. 138բ Րոպէ այսպէս արա՛յ - Կա՛լ ի Նաւասարդի
ամսայմտէն ուր ես, զկէս վերայդրին ի վերայ բեր...
բ. 138բ-9ա Յաղագս շրջանաց - Յառաջին շրջանին ել Ադամ ի դրախտէն...
գ. 139ա Վասն դարուց - Յառաջին դարն Ենովք փոխեցաւ,
երկրորդ դարն ջրհեղեղն եկ...
դ. 1. 139բ-40ա Դարձեալ եւ այս գիտելի է, թէ զինչ է յոբելեանն եւ այլքն - Յոբել[ե]անն
Ծ. (50) ամ է, որով հրէայքն վարին...
2. 140ա [Տ]արին ԺԲ. ամիս է եւ Ե. օր, ԾԲ. շաբաթ եւ Ա. աւր - Ամիսն
Լ. աւր է, եւ շաբաթն Է. օր է...
3. 140աբ [Տ]արին ՓՉԿ. (8760) ժամ է - Եւ ԺԴ. բիւր
մասն է, եւ բիւրն թուման մի, որ է ԺՌ. (10.000)...
4. 140բ-1ա Դարձեալ, կա՛լ զժամ աւուրն - Լ.ապատկեա՛յ.
այնչափ հոլովումն առնու արեգակն...
5. 141ա Դարձեալ գիտելի է, զի աւրն պատկեր է ամսուն, եւ ամիսն`
տարոյն - Զի ունի ժամս ՅԿ., եւ աւուրս` Լ., տարի արեգակնն...
6. 141աբ Լուծումն Դաւթի [ի բանից իմաստասիրաց] - Սօղոն
Աթենացի. Մի՛ ինչ յոյժ: Թագաւոր Քելոն Մակեդոնացի (=Լակեդեմոնացի).
Ծանի՛ր զքեզ... Ահայ վճարեցաւ մեկնութիւն տումարիս ի սուրբ րաբունապետէն
Յակովբ Ղրիմեցւոյն, Աստուած լուսաւորէ զիւր մաքուր հոգին, եւ իւր սուրբ եւ
հրեշտակայմատոյց յաղաւթքն մեզ աւգնական եղիցի. ամէն:
Գ. 147ա-265ա [Բառգիրք]
ա. 147ա-62ա Բառք ըստ եբրայեցւոց - Ադամ`
երկիր կամ երկիր... Քրիստափոր` Քրիստոսազգեաց («Ա-Է, Թ-Ի, Կ-Հ, Ղ, Մ-Ն, Ո, Պ, Ռ-Ս, Տ, Փ, Ք»):
բ. 162բ-70ա [Հանդէս բանաստեղծաց` փաղանունաբար
ստորոգիլ սակս նորավարժիցն. բառ է գեղջուկ. ձեռ. 530, 59բ-65բ]
- Պարտ` պատշաճ, Ի դէպ` ի ճահ... գիծ` տառք, գծաւորք:
- 170բ Ի հրամանքն եռանձնեայ աստուածութենէն
եւ ի յեզական բնութեամբ տէրութենէն - Ի Հօրէ անեղ...
եւ ամենայն նոցին հետեւեալ սրբոցն:
գ. 171ա-6բ Այս բառք ի յունականէն ի մերս յայտնեալ («Ա-Ք»)
- Առոգանութիւն` առասացութիւն, առասացութիւն` յայտնարարութիւն... Քողասուզել` ծածկել, Քրիստոս`
Աւծեալ (172ա ստ. լս. «էլեմացի լեզուն չուաւժն է»):
դ. 176բ-231ա Այս բառք են քերթողականք վասն չափոյ հոմերական
տաղիցն, վասն զի քերթողական արհեստք չափաբերականք են եւ չափով վարին. եւ
են, որ գեղջուկ են, որով ճարտասանքն վարին, զի յաճախապէս փոխաբերեն սակս
զարդու ճարտասանից, եւ յարկ է յոգնահամար ելանիլ («Ա-Ք»)
- Աստուածազան, աստուածազարդ, աստուածարեալ... Քոքել` թշնամանալ:
ե. 231ա-9բ Հանդէս բանաստեղծաց փաղանունաբար ստորոգիլ
նախայվարժիցն սակս բառէ գեղջուկ... (նոյնը տե՛ս բ., 162բ-70ա):
զ. 239բ-47ա Բառք Գաղիանոսի բժըշկապետին («Ա-Ս»)
- Ախթար` վաղամեռուկ... Սկամինոս` թորթ:
է. 247ա-56բ Բառք, որ ինչ ի խորանն եւ այլոցն անյայտից («Ա-Ք») - Անկուած` հանած... Քայլն` Զ. ոտն, մղոնն` Ռ.
(1000) քայլ, ասպարէզն` ՃԽԴ. (144) քայլ:
ը. 256բ-65ա [Եւթներորդ գլուխ գրոցս, որ կոչի բառգիրք,
զոր այժմ մեկնէ զմնացուածն. ձեռ. 530, 71ա-7բ, «Ա-Ք»] - Առանցեալ`
խելագարեալ, անդեղ` անխոնարհելի... Քուստիկ` քաշիկ:
Դ. 265ա [Յաղագս դրամոյ եւ չափոյ] - Տաղանդն ՔՌ.
(9000) դահեկան է եւ ըստ եբրայեցոցն Նաքարակիտ կոչի... Սատերն Դ. դրամ է:
Աւրհնեալ է անձն եռայ եւ եզական աստուածութիւն սուրբ, այժմ եւ յանկէտ յաւիտեան:
Ե. 265բ-6բ Բովանդակ անուանք հերձուածողացն - Արդեն առաջին հերձուածողք հեթանոսք...
այլ տուեալ նմայ պատիւ որդիւ րդիութեան
առնել իւր գործակից /// (թափուած):
Զ. 267ա [Յաղագս ստադիոնի] - Ստադիոն ասպարէզ
լսի... ի քաջ երկրագործողացն ուսեալ:
Է. 267ա [Հանելուկ] - Քառեակ տառից ինքն բաղկացեալ
/ մինն ի հնգէն սա վեհ գտեալ... Դարձեալ յիւր տեղն իսկ սա եկեալ:
Ը. 268ա-302ա Մովսէսի Խորենացւոյն [Աշխարհացոյց] - Յաղակս աշխարհագրութեան
յաստուածային գիրս ոչ ուրէք գտանեմք... աւժանդակ[աբ]ար ասպարիզաճէմ գիտութեամբ:
Տե՛ս
Անանիա Շիրակացու մատենագրութիւնը, աշխտ. Ա. Գ. Աբրահամեան, Երեւան,
1944, էջ 336-54:
Թ. 302աբ [Վասն գիտութեան մղոնաչափաց] - Ի Դըւնայ մըղոն
Մ. ի Կարնոյ քաղաքն... յՈվկիանոս անծա[նա]ւթ: Այս քեզ յինէն ընծայ գրաւորական
զերծանել ի Պորփիւրէ ներգործութենէ եւ գեղգեղիոյ մղոնական գրաւմարտիկոս
տառիցն, եւ ի բազմավէպ պատմութենէն Պապայ Աղէկսանդրացւոյ:
Սկզբից
թերի, տե՛ս Անանիա Շիրակացու մատենագրութիւնը, աշխտ. Ա. Գ. Աբրահամեան,
Երեւան, 1944, էջ 355-356:
Ժ. 304ա-71ա Մեկնութիւն համառաւտ Դանիէլի մարգարէի,
զոր հոգիապայծառ եւ իմաստախոհ վարդապետին Վարդանայ շարագրեալ է հոգէկիր
մեկնողացն ձայնից` Եփրեմի, Հիպողիտայ, Ստեփանոսի Սիւնեցոյ, ի խնդրոյ ուսումնասէր
մանկանց, առ ի դիւրահաս ընթերցողաց - Մերձաւորի
մեր եղբարք եւ որդեակք յաւժարեցին... եթէ կատարեցաւ մարգարեութիւն Դանիէլի,
մարդոյն Աստուծոյ, ցանկալւոյն Հոգւոյն Սրբոյ, եւ հրեշտակաց, եւ սրբոց Աստուծոյ:
- 371ա-2ա [Յիշատակարան հեղինակի]. Եւ ինձ իսկ անարժանիս եղեւ բաղձալի փոքր ինչ վաստակել
ի բանս նորա` զսրբոցն խօսս վասն գրոց նորա դնել առ իրեարս, յորոց շատ մնացեալ
լինի ի յոլով հոգւոց իմոց եւ ի ցնորից եւ զոր չէին առեալ ի մեկնութիւն յայնց
բանից` դնէաք լուծմունս, եւ շատս թողուաք վասն ձանձրանալոյ զբնաբանն չգրելով:
Եւ յաղագս ամենեցունց երկնչիմ եւ խնդրեմ ներումն եւ թողութիւն յԱստուծոյ,
եւ յիւրմէն եւ ի սուրբ հրեշտակաց, եւ յեղբարցդ եւ յորդւոցդ, որք պատահէք` չբարկանալ
մերում համարձակութեանս` պատճառ ունելով զյոյսն եւ զսէրն ի սուրբն Աստուծոյ,
որ միայն յԱստուած նայելով եւ ի մեզ բարի կամաւք, հաւատամք սրբիլ եւ հաճոյ
|371բ| երեւել Աստուծոյ եւ սուրբ եկեղեցւոյ` ամօթովս եւ անհաճոյս որ քան
յինէն է: Այլ եւ եղբայրքն, որ ընդ մեզ, շատ հարկեցին զմեզ եւ աճեցին զյոյսն իմ
ի Քրիստոս եւ ի Դանիէլ, որ զնայն աստուածաբանեաց եւ
կանխաւ գուշակեաց` կրելով զնա յանարատ ոգւոջն: Եւ սկսաք ի ՉԺԶ. (1267) թուին,
ի Սուրբ
Վիրապին, եւ կատարեցաւ ի ՉԺԷ. (1268), առաջի սուրբ եւ փառաւոր
նահատակիս Սուրբ Ստէփանոսիս, ի սուրբ ուխտս Աղչոց վանիցս, յառաջնորդութեան
Երեմինայ գովելի
ասպանջականի եւ գոհանալի եղբարց: Արդ, աղաչեմ զամենեսեան սիրովն Քրիստոսի
զպատահեալսդ` ներել սղալանացն մեր յամենայն իրս եւ զորս ի գիրքս յայս, եւ խնդրել
յԱստուծոյ մեզ ողորմութիւն եւ թողութիւն մեղաց: Եւ ամենայն երախտաւոր
պարոնացն` Սադունին, Սըմբպատայ, Քրթին, Պռաւշոյ եւ ամենայն
բնակ|372ա|չաց երկրիս, եւ եղբօր մերոյ` Ներսէս վարդապետին,
որ եւ զնա աշխատեցաք ի գիրս: Եւ աւրհնեալ է Քրիստոս Աստուած ի սուրբս իւր եւ
յարարածս, ի բոլոր եւ ի մասնաւոր, ընդ Հօր եւ ամենասուրբ Հոգւոյն, յաւիտեանս
յաւիտենից. ամէն:
- 372ա Բանք Ներսէսի արքեպիսկոպոսի Տարսոնի մայրաքաղաքի - Ներսէս նուաստ ստացօղ մատենիս գրչութեամբ որդւոյ իմոյ
Գրիգորիսի... Գերմանոսի եւ Փաւտայ թուղթքն, որ ի Հայք վասն հաւատոյ, եւ Աթանասի
եւ Մանեայ:
Տպ. Ղ.
Ալիշան, Հայապատում, Վենետիկ, 1901, էջ 425:
ԺԱ. 372բ-8բ Տեառն Ներսէսի արքեպիսկոպոսի Տարսոնի կիւլիկեցւոց` յորժամ չոգաւ
Դեսպանութեամբ ի թագաւորէն Հայոց Լեւոնէ ի Կոստանդինուպօլիս: Հարցումն
պատրիարքի եւ պատասխանի սրբոյն Ներսէսի - Իբրեւ յառաջեաց
սուրբն Ներսէս առաջի թագաւորին Յունաց... գտեալ սուրբ յաղթաւղ ամենայն յունաց.
եւ Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ փառք յաւիտեանս. ամէն (ձեռ. 228, 185ա-93բ):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
141բ Աւրհնեալ
է ամենասուրբ Երրորդութիւնն եւ մի աստուածութիւն, որ հասոյց զիս` զանարժանս
ի վերջք գծի տումարիս: Փառք եռակի, եզակի, եռահիւսակ, անբաժանելի եւ միասնական
սուրբ Երրորդութեան` Հաւր եւ Որդոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ յամենայն եղականաց.
ամէն, որ ետ տկարիս հասանել ներողութեամբն իւրով ի վերջք լուծմանցս եւ այլ
ծաղկանցս: Արդ, եղեւ ծրայգրելոյ
սորայ թվականիս Հայոց ՌԽԹ. (1600), ի գիւղաքաղաքս ի Ջուղայ, առ
ոտն Սուրբ
Սարգիսի եւ Սուրբ Աստուած|142ա|ածնի եւ այլ ամենայն
սրբոցն Աստուծոյ, ձեռամբ յոգնայմեղ եւ
փծուն գրչի Երեմիայ սուտանուն իրիցի, անարժան եւ անարհեստ տկարի:
231ա (խորագրի մէջ) Հպաւղք բառիս
եւ վերծանողք զհոգի այրի գծողիս բանից մաղթանօք առ Տէր մատուցէ՛ք աղաչեմ:
302բ Ոխջ լե՛ր ի Տէր, ո՜վ հոգեւոր հայրըդ
մեր` տէր Մաթէոս. յորժամ ընթեռնուս,
նայ ինձ մեղ չի դնես` ի յաշխարհի զբաղմանցն եւ ի յիմ տկար եւ անիմայ մտացն, զի
տառապեալ եմ եւ խախտեալ եւ ուխտադրոշ եւ ցանկոց պատառող, զի կարն մեր զայս կատարեաց: Հայցեմ
ի քո սուրբ եւ ի մաքրայփայլ աղաւթիցն, որ զիս ի ժամ ընթերցման յիշես, զի ես
սեւերես ա[յ]պն եւ նախատինք ի մէջ յաշխարհիս եղեալ իմ, դեղատուքն խոցոտեալ
եւ վիրաւորեալ հոգուս ձեր հրամնքն էք, ո՜վ հայրք մեր` տէր Մաթէոս, ես ամաւթղած
եղայ ի քէն. վա՜յ ինձ, վա՜յ ինձ, վա՜յ ինձ` մեղօրս:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 303բ (ստացողի) ի ԻԱ. յոբելինին, ԻԲ. աւելորդին
(1623)
Ստացա մատեանս
Յոհանս յետին,
Ի կարգ պւետաց
բանասիրին:
Մատեանս մի տուփ
է ըստ տեսակին,
Բայց Գ. գիրք
է ըստ կարգին,
Նախ է Մեկնիչըն
տումարին,
Երկրորդ` Բառգիրք,
ընդ Դանիէլին:
Ո՜վ պատահողք
այս սուրբ տառի,
Արժանացո՛
մի ողորմի
Եւ րաբունոյն
իմո մեծի
Բասիլիոս եռամեծի
Զսա վայելէ
հոգոյս որդին`
Տէր Խաչատուր վարժապետին,
Ւորք որ ի ձեռս
առեալ ընթերցցին,
Անհատ ասէ՛ք
դուք զողորմին:
2. 378բ (ԺԷ. դ., բոլորգիր) Ի թվին ՌԽԸ. (1599), ի մայրաքաղաքն
ի յԱմիթ, որ
է Տիգրանակերտ, Յունիս
ամսոյ Զ., Երեւման խաչի կիրակի (վրան` «Բ.շաբթի») սկիզբն եդիր սուրբ Աւետարանչի մեկնչին
տէր Ազարիա կաթողիկոսն:
3. 1ա (ԺԷ. դ.) Ստացող սորա անհմուտ |||:. |||::: ||:::.
|. |||:: ||||: (սիւնակետագիր ծածկագիր` «Յոհանս») խուն ինչ արհեստիս
տեղեակ, բայց ի սորին մակացութենէ տարայկացեալ:
4. Պահպանակ Գա (ԺԷ. դ., նոյն ձեռքով) Զպատահողք այսմ իմաստայեղձ
կտակիս, աղաչեմ յիշել սրտի մտօք զապիկար |||:. |||::: ||:::. |. |||:: ||||:
(սիւնակետագիր ծածկագիր` «Յոհանս») ի Քրիստոս Աստուած:
5. Պահպանակ Բա (ԺԷ-ԺԸ. դդ.) [Յի]շատակ է զայ[ս] գիրս այս
Բաղեշեցի տիրացու Առաքելն, որ էր առեալ
հալալ ընչից իւրոց եւ ետ այս վանքի տէր Պետրոսի տղայն Յարութիւնն` սակս յիշատակի զհայրն եւ մայրն. քան որ ընթեռնուս, զսա
մի բերան ող[որ]մի ասես զնոսա. ամէն:
6. (ԺԷ-ԺԸ. դդ.) 1բ |. ||||. |. ||||::::. |::. ||:. (սիւնակետագիր
ծածկագիր «Առաքել»):
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ`
1բ «ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ ՂԱԶԱՐ ՎԱՐԴԱՊԵՏ 1240 (1791)»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 1ա «Այսա,
օնս, ա ր ջ դ զ ե, Քրիստոս, այսաւր անճառ լուսոյ ծագումն ի փրկութիւնս, հ ն,
խուրր, երդ, այսօր անճառ լուս, աբեղ էր, դէդէն տարավ մեյ թումանն», զանազան տառեր: 160ա լս. «զարձղան»:
180ա «զստաց»: 143բ «Փառք ամենասուրբ Երրորդութեանն` Հաւր եւ որդոյ եւ Հոգոյ
Սրբոյ»:
2020
ՏՕՆԱՊԱՏՃԱՌ
|
ԺԴ. դար |
ԳՐԻՉ` Կիրակոս կրաւնաւո՞ր:
ԹԵՐԹ` 456. չգրուած` 1բ-3բ, 107բ,
191ա-4բ, 244աբ, 255ա-6բ, 345բ, 408ա-10բ, 449ա-51բ: ՊՐԱԿ` 3+Ա-ԼԸx12 (Ա 16, Գ, Է, ԺԳ, Ի 13, Դ 11, Ե, Զ, Ժ, ԼԳ, ԼԸ 10, Թ 6+1, ԺԲ
18, ԺԵ, ԺԷ 8, ԺԶ 10+4, ԺԹ, ԻԵ, ԻԶ, 14, ԻԱ 20, ԻԲ ԻԸ 9, ԻԹ 7, ԼԴ 11+3): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
17x11,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (15x8): ԳԻՐ` բոլորգիր (նմուշ` 20ա): ՏՈՂ` 24-25. գծումներ` ճնշումով:
ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով, երկուական
գամով եւ կապիչով. աստառը` սպիտակ կտաւ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 2 (Ա-Բ), մագաղաթ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Յիսուս Քրիստոս` 245 (լս.): Կիսախորան` 4ա: Ճակատազարդ` 20ա,
435ա: Լուսանցազարդ` բուսական, եկեղեցի: Զարդագիր` հանգուցագիր: Գոյներ`
կարմիր, նարնջի, շագանակագոյն:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշին քերծուածքներով, եզրերը մաշուած, մէջքին ցեցի անցքեր, գամերը
վնասուած, կապիչներից մէկը փոքրիկ պատռուածքով. թանաքը տարածուած`
391ա, տեղ-տեղ ջուր տեսած, հիմքից թուլացած` թ. 456, երկիցս պրակակալուած,
ԺԵ-ԺԶ. դդ. նորոգման ժամանակ որոշ պրակների (ԻԱ.` 3, ԼԸ.` 3) մէջ, ինչպէս եւ
պրակների անցման հատուածում թերթեր են աւելացուել (տե՛ս Պրակ):
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 4ա-25ա [Վասն տօնին Ծննդեան եւ Աստուածայայտնութեան]
ա. 4ա-6բ Յունուար Ե. Ճրագալուց է Ծնընդեան եւ
Յայտնութեան Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի - Կանխաճառութիւնք
մարգարէիցն, որ յառաջագոյն աւետարանէին...
բ. 7ա-19բ Պատճառ Ծննդեան եւ Յայտնութեան ճրագալուցին`
ըստ աստուածագործ նորոյ արարչութեանս - Ըսկիզբն եւ արմատ է աստուածայայտնութեանս տաւն...
գ. 20ա-5ա Սկիզբն քրիստոնէութեան եւ պատճառ Ծնընդեան
եւ Յայտնութեան Տեառն եւ կարգաց եկեղեցւոյ. ի փառս Աստուծոյ - Ի ձեռն առեալ զիմաստս Հոգոյն ձեռնտութեամբ շնորհողին...
«Յաղագս
Յովհաննու Մկրտչի` Անանիայի վարդապետի ասացեալ» ճառի համառօտ տարբերակն
է. համապատասխան մասը տե՛ս Հ. Բարսեղ վ. Սարգիսեան, Անանիա թարգմանիչն
եւ իւր գրական գործոց նմոյշներ, Վենետիկ, 1899, էջ 16-8:
դ. 25ա-8ա Ասասցուք յաղագս մկրտութեան, եւ զանազանութի[ւն]
անուանցն բացայայտեսցուք, զի ծանիցուք, թէ յաղագս որո՛յ նշանակութեան
է բանն - Եւ
արդ, է նախ եւ առաջին ջըրհեղեղն, որ եբարձ զմեղս աշխարհի...
ե. 28ա-32բ Ի խորհուրդ թլփատութեանն - Եւ արդ, ասէ աւետարանիչն Ղուկաս. Եւ էր Յիսուս ամաց
երեսնից...
զ. 33ա-46ա Նախ ասասցուք զսկիզբն հաւատոյ քրիստոնէութեան,
եւ թէ զինչ է եկեղեցի եւ ի քանի կարգս եւ ի խորհուրդս եւ ի դասս բաժանի, եւ
բացայայտեսցուք զմեկնութիւն սոցա - Ըստ աստուածագործ
արարչութեանս սկիզբն եւ կատարումն...
2. 46բ-51բ Յաղագս Աստուածածնին - Ի գերազանց լուսոյն պայծառացան ամենայն արարածք...
3. 52ա-64բ Ներբողեան կենսատու Խաչին, առ ի սրբոյ
հաւրէն մեր Դաւթէ ասացեալ, զոր մեծ քահանայապետն Աստուծոյ եւ քաջ հովիւն
Տէր Ներսէս Տարսոնեան շարայարեալ ոտանաւոր չափով - Բարձրացուցէ՛ք զՏէր Աստուած մեր միաբան...
4. 65ա-76բ Սեպտեմբեր ԺԴ., երանելոյն Զաքարիայի Հայոց կաթողիկոսի
Ներբողեան ասացեալ ի սուրբ Խաչն աստուածընկալ - Այսաւր ուրախացան
երկինք եւ երկիր մեծաւ ցնծութեամբ...
5. 77ա [Վերջ ճառի իմն] - Ըստ այնմ ի
գումարել երկնաւրին... վասն մեր մեղս արար, զի մեք նորա արդարութեամբն կեցաք:
6. 77ա-82բ Յաղագս սրբոց հայրապետաց - Սիովն ի վերնոյն
եւ համայնից մաւրն երամից սրբոցն...
7. 82բ-6ա [Յաղագս] թագաւորաց եւ իշխանաց - Լուարո՛ւք, թագաւո՛րք, եւ ի միտ առէ՛ք, ուսարո՛ւք,
դատաւո՛րք...
8. 86ա-9բ Յաղագս սուրբ Հռիփսիմեանց, Յոհաննու Եզընկացւոյ [ասացեալ] - Է՞ր
սուրբն Հռիփսիմէ կոյս ի տոհմէ Աւգոստոս կայսերէ...
9. 89բ-92բ Յաղագս սրբոց կուսանաց` Համառաւտ պատմութիւն - Բազում
դստերք ս[տ]ացան մեծութիւն, բազումք արարին...
10. 92բ-7բ Յաղագս համաւրէն մարտիրոսաց - Յորժամ
լուսաւորին հարք հոգեւորք...
11. 97բ-103բ Յաղագս Լուսաւորչին մերոյ - Պատմութիւն
սրբոյն Գրիգորի Հայաստանեաց Լուսաւորչի` բազումս եւ զանազանս գտանի ի գիրս...
12. 104ա-7ա Տրէի ԻԲ. (22). Վկայութիւն սրբոց հայրապետացն Հայոց եւ
որդոցն սրբոյն Գրիգորի` Առաստակիսի, Վրթանիսի, Յուսկանն, Գրիգորիսի, եւ
Դանիէլի քահանայի - Սուրբ հայրապետքս աթոռակալք եղեն սրբոյն Գրիգորի...
13. 108ա-13բ Եկեսցուք յիններորդ գլուխն ասել ըստ ոճոյն զսկիզբն քահանայութեան
եւ զսահման, եւ թէ առ ով կատարի - Սկիզբն քահանայութեան շնորհի
է անժամանակն Աստուած...
14. 114ա-29բ [Ն]ախերգան եւ բացայայտումն Ժ.երրորդ գլխոյն, որ է սկիզբն
եւ կատարած - Աստուածա[յ]ին հրամանացն պատուիրանք աւրինաց եւ
մարգարէից...
15. 130ա-53բ [Վասն Եկեղեցւոյ]
ա. 130աբ Մեկնութիւն եկեղեցւոյ ի փառս Աստուծոյ - Ծագումն անճառելի լոյսոյն եւ Բանն ծոցածին...
բ. 130բ Յաղագս հիմնարկութեան եկեղեցոյ - Այսպէս
խորհրդածի վէմն անտաշ եւ անկոփ...
գ. 130բ-3բ Պատճառք եկեղեցւոյ աւրհնելոյ - Մտանեն
յեկեղեցին ի հսկումն, զի արթունս եւ զարթունս պարտ են լինել...
դ. 134ա-53ա Խորհուրդ եւ կարգաւորութիւն եկեղեցոյ - Ուրախ
լե՛ր, եկեղեցի՛ սուրբ, իմանալի դրախտ...
16. 153բ-86բ Խրատք եւ կարգաւորութիւն պաշտաւնէից
Կաթուղիկէ եկեղեցւոյ, եւ բացայայտումն ժամուց` թէ որպէս կարգաւորեալ,
եւ մեկնութիւն սոցա ի փառս Աստուծոյ
ա. 153բ-70բ Յովհաննու Իմաստասիրի Սակս գիշերային ժամու - Ազդարարութիւն ժամահարին զգաբրիէլեան փողոյն ունի
զաւրինակ...
17. 154ա-5ա Յառաջաբանութիւն Պատմութեանց թէ որպէս կարգեալ է աղաւթից
մերոց հայացք Ստեփաննոսի Սիւնեաց եպիսկոպոսի - Յաստուածային
ժամանեալ խաղութեան խորհուրդ...
18.. 155ա-7ա Բացայայտութիւն կարգաց եկեղեցոյ քարոզութեանց եւ
աղաւթից ըստ իւրաքանչիւր ժամուց երանելոյն տեառն Խոսրովայ Անձնացեաց եպիսկոպոսի.
Աւգնէա՛ Յիսուս - Ընդ Աստուծոյ
եւ վասն Աստուծոյ խաւսելով...
19. 157ա-67ա Քարոզ հսկման - Զարթուցեալքս
ամենեքեան ի հանգստենէ քնոյս...
20. 164աբ Մովսէսն
Քերդողի - Եթէ ընդէր ընդ կանոնիւք կարգեալ է Սաղմոսն Դաւթի...
21. 164բ-5ա Յովհաննու
Աւձնեցոյ - Արդ, Է. գուբղայիւք կարգեալ է կանոն...
22. 165աբ Ստեփանոսի
Սիւնեցոյ - Այսպէս եւ Է. գուբբղայիւք կանոնեալ սաղմոսդ դաւթեան...
23. 165ա-7ա Խոսրովո - Ետ
կատարման աղաւթիցն սկսանին զկանոն սաղմոսին...
24. 167աբ Սակս հարցինն - Ցաւղեա՛ Տէր
զցաւղ ողորմութեան քո ի մեղուցեալ յանձինս մեր...
25. 167բ-70բ Աւրհնութիւն զկնի Տէր յերկնիցին - Վերնագրութիւն
բանիս յայտնի ցուցանէ...
26. 170բ Այս առ ժողովն Եփեսոսի ասացաւ - Եւ
յամենայն ժամ աւրհնեմք զքեզ եւ գովեմք զանուն Սուրբ քո յաւիտեան եւ յաւիտեանս
յաւիտենից (այսչափ):
ա. 170բ-2ա Յովհաննու Իմաստասիրի վասն Առաւաւտին երգոց - Երկշաբաթին
ըստ առաւաւտին պաշտաման...
բ. 172ա-3բ Տեառն Յովհաննու Հայոց կաթողիկոսի` եթէ Զինչ խորհուրդ
ունի Արեւագալին աղաւթքն - Այս
աղաւթքս զմիւսանգամ գալուստն Քրիստոսի նշանակէ...
գ. 173բ Մեծին Խոսրովու Սակս Արեւագալին Քրիստոսին - Յարեւելից մինչեւ ի մուտս արեւու ընդ ամենայն տեղիս
քրիստոնէու՛՛ (այսչափ):
դ. 173բ-4բ Տեառն Յոհաննու Հայոց կաթուղիկոսի Իմաստասիրի Վասն
երրորդ ժամու աղաւթիցն - Իսկ տուընջեանն որոշեալ սահմանք ժամու աղաւթիցն...
ե. 175ա-6ա Տեառն Յովհաննու Հայոց կաթուղիկոսի Վասն Զ. ժամու աղաւթիցն - Իսկ
վեցերորդ ժամու կարգեալ աղաւթքն յայտնի է...
զ. 176ա Խոսրովու մեծի սակս քարոզին - Արթուն
մտաւք եւ անզբաւս խորհրդով, ահիւ եւ դողութեամբ կացցուք (այսչափ):
է. 176բ-8ա Տեառն Յովհաննու Հայոց կաթուղիկոսի Վասն ինն ժամու աղաւթիցն - Իսկ յիններորդ ժամուն կարգեալ զաղաւթսն...
ը. 178աբ Խոսրովու Սակս քարոզին - Սուրբ սրտիւ
եւ հաստատուն հաւատով, ահիւ եւ դողութեամբ կացցուք յաղաւթս առաջի Տեառն
մերոյ եւ Փրկչին Յիսուսի Քրիստոսի (այսչափ):
թ. 178բ-80բ Երանելոյն Յովհաննու Աւձնեցոյ - Իսկ
երեկոյին միայարութեան աղաւթելն գոհութիւն է...
ժ. 179բ Յաղագս աւրհնութեան ճրագացն - Աւրհնեալ
ես, Տէ՛ր, բնակեալդ ի բարձունս, եւ աւրհնեալ են փառք մեծութեան քո, որ հաստատեցէր
զլուս՛՛ (այսչափ):
ժա. 180ա Մեծին Խոսրովու Սակս քարոզին - Արդ, յերեկոյն հասեալք
նախ համաձայնեալք բովանդակ ժողովուրդն...
ժբ. 180աբ Յովհաննու Աւձնեցոյ - Եւ ապա սաղմոսաւղքն
հասարակ մաղթեն...
ժգ. 181ա-3բ Յաղագս Խաղաղականին աղաւթիցն - Իսկ
հանգստեան ժամու աղաւթքն վասն զի կարգեալ է առ ի մեզ զգաստացուցանել...
ժդ. 183բ-6բ Յաղագս երեկոյին, որ զկնի սաղմոսացդ եղանակին - Շնորհեա
մեզ Տէր ի գիշերի զերկնային զխաղաղութիւն քո...
27. 187ա-90բ Կարգ ձեռնադրութեան սարկաւագեաց եւ քահանա[յ]ից - Արդ,
քահանայական աստիճան ինքն յայտնի է արժանաւորութեան... թէ ուստի՞ սկսաւ
եւ ո՞ւր լցաւ (շար. չիք):
28. 195ա-202բ [Վասն] Քառասնաւրեա գալստեան Տեառն ի
տաճարն - Ի գալ մեծի թագաւորի ոչ միայն երեւելիքն եւ ճոխքն
խնդան...
29. 203ա-5ա Պատճառ վասն Առաջաւորաց պահոց, ասացեալ վարդապետաց
Հայոց - Յոլովք են բանք վասն այս պահոց...
30. 205ա-7ա Սուրբ վարդապետաց Յոհաննու Ոս[կ]էբերանի եւ Եփրեմի
ասացեալ Յաղագս Յունան մարգարէին - Մարգարէիցն
նախատինս դնէին Իսրայէլիացիքն...
31. 207բ-8ա Ի Բարեկենդան չորեքշաբթի եւ ուրբաթ Ննջեցելոց ասեն - Զերկուց
շաբաթուցն զկարգ եւ զընթերցմունս եւ զսաղմոսերգութի[ւն]ս...
32. 208ա-20բ Պատճառ Բարէկենդանին որ յաղուհացս - Խորհուրդ եկեղեցոյ նման է գանձի ծածկելոյ...
33. 220բ-8բ Խորհուրդ գալստեանն Տեառն յԵրուսաղէմ յաւուր Ողոգոմեանն - Աւետարան
Մարկոս, Ճ. ԺԶ. Եւ գան յԵրիքով: Զսուրբ արմաւենեացս աւր, զոր եւ աւրհնեալ աւր
անուանեմք...
34. 229ա-40ա Երանելոյն Զաքարիայի Հայոց կաթողիկոսի ի թաղումն
Տեառն - Էրէկ՝ ի գընացելումն աւուրն զվեցերորդ աւուրն զմեծի
ուրբաթուն...
35. 240ա-3բ 257ա-60բ Յաղագ[ս] Ճրագլուցին Զատկին խորհրդոյ
ասացեալ - Զի որպէս սգալի արարածքս յաւելուածիւ հասին ի կատարելութիւն...
243բ,
ստ. լս. «Սորա պակասն ԺԳ. թուխթ յառաջ տո՛ւր եւ կարդա՛յ»:
36. 265ա-9բ Երանելոյն Յովհաննու Ոսկէբերանի Կոստանդնուպաւլսի
եպիսկոպոսի ի ներբողեան ի Սուրբ Զատիկն - Պայծառ եւ հրաշալի եւ մեծարգոյ է ժողովս...
37. 250ա-4բ Յաղագս յետ յարութեան տաւնեմք Ծ. (50) աւր առանց պահոց
եւ ծունր դնելոյ կատարեմք չորեքշաբթի, եւ ուրբաթոյ հարցումն եւ պատասխանի - Հարց.
Զի՞նչ պատճառ է յիսուն աւր սուգ եւ պահք եւ տրտմութիւն... յորժամ ընծայեցաւ
ի ծնաւղացն ի տաճարն եւ եկաց ի տաճա[րն] (շար. չիք):
38. 260բ-2ա Բացայայտումն եւ անուանակոչութիւն սուրբ առաքելոցն
եւ եղաբեր կանանցն - Սուրբ Մարիամ Աստուածածինն էր ամաց երից...
39. 262բ-3բ Վասն առաքելոցն անուանցն եւ վկայութեանց - Առաջինն`
Սիմոն Պետրոս, ի ցեղէն Նեփթաղիմի...
40. 263բ-70բ Առաքելոցն Հ. եւ Բ.իցն (72), յորս քարոզեցին
ըզտեեզերըս - Իսկ եւթանասուն
եւ Բ. առաքելոցն անուանքն չեն գրեալ...
ա. 267բ-70բ Թէ յոր աշխարհ վիճակեցան առաքեալքն - Ընկալաւ
ձեռնադրութիւն քահանայից թէ Երուսաղէմ եւ ամենայն աշխարհն...
41. 270բ-3ա Պատճառք տաւնի Աշխարհամատենի, թէ վասն էր յայսմ աւուր
կատարի. սուղ բան է Դաւթայ - Ի շինելն Կոստանդիանոսի Մեծի
զԵրուսաղէմի եկեղեցիսն...
ա. 273աբ Տաւնիս խորհուրդ - Ո՛չ
որպէս ոմանք կարծեցին զմարտիրոսաց յիշատակելով...
273ա
լս.` «այլ»:
42. 273բ-4ա Պատճառք Երեւման խաչին - Չարչարանքն
Քրիստոսի փրկութիւն եղեւ մարդկան ազգի...
43. 274ա-79ա Ի Համբարձումն Տեառն - Անսահմանելին
եւ բնութեամբ բարին Աստուած...
44. 279ա-80բ Ի գալստեանն է խոր[հուրդ] - Արդ, իբրեւ
ուսան վերինքն, թէ նա է Բան Աստուած, մարմնատեսակ երեւեալ...
45. 280բ-4ա Ի խորհուրդ Ծաղկազարդին, որ ասի Երկրորդ գալուստ - Զտաւնս
զայս տաւնէն ոչ միայն որդիք մարդկան...
46. 284ա-5ա Դարձեալ ի նոյն խորհուրդ Ծաղկազարդին - Եւ վաղվաղակի ուսեալք երկնայնոցն զբազմապատիկ իմաստութիւն...
47. 285ա-94բ Ի սուրբ եւ ի հրաշափառ իջումն Հոգոյն Սրբոյ ի դասս առաքելոցն - Բարի
է Աստուած եւ բարոյ ամէնայնի արարիչ...
48. 294բ-8ա Պատճառ նաւակատեաց եկեղեցոյ ի Տրէ ամիս, ի Դաւթայ - Ի
բազմաց զանազանից կարծեաց զանխուլ մնալոյ...
49. 298ա-301ա [Մեկնութիւն Բարձրացուցեքի, Վարդանայ
Արեւելցւոյ ասացեալ] - Զայսոսիկ
ընկալեալ զաւանդ հաւանելի վարկաք...
50. 301ա-10բ Յաղագս տապանակին խորհրդոյ - Եւ արար Բեսէլիէլ զտապանակն յանփուտ փայտից...
51. 310բ-24ա Յաղագս Պայծառակերպութեան Տեառն մերոյ ի Թափովր լերինն - Երեւելի
արեգակն ի ծագելն իւրում ոչ զոք թողու անլոյս...
52. 324ա-30ա Յաղագս Շողակաթին սակաւ ինչ պատճառ - Անդրդուելի հիմն հաստատութեան կաթուղիկէ եկեղեցւոյ...
53. 330ա-5բ Ի ննջումն ամէնաւրհնեալ Աստուածածնին - Գերազանց լույսոյն պայծառացան ամենայն արարածք...
54. 335բ Սրբոյն Դիոնեսիոսի Արիսպագացւոյ` Յաղագս Աստուածածնին - Զի
արժանացաւ զաստուածաբանն հաւր յառաջ քան զժամանակս...
55. 336ա-9բ [Վասն] Նաւակատեաց Սուրբ Խաչին - Մեծ
է իմաստութիւն եւ անճառելի յաղագս պահոց...
56. 339բ-42ա Պատճառ Վարագա Սուրբ Խաչին - Վարագա խաչին ասասցուք եւ զգիւտ Պատրոնիկէ եւ զառնուլ
մասինն...
57. 342ա-5ա Ի խորհուրդ սըր<ր>բոյ Խաչին - Ըզնըշան
սըրբո Խաչիս բացայայտել արժան է...
58. 346ա-50բ Ի Նոյեմբերի Ը. տաւն է սուրբ եւ փառաւորեալ հրեշտակապետացն
Միքաէլի եւ Գաբրիելի, ի ճառէն Պանտալեւոնի վասն տաւնի հրեշտակապետացն - Ի
ժամանակս ամբարըշտութեան յորժան զկուռսն եւ զձեռագործսն Աստուած պաշտէին...
59. 351ա-77ա Գովեստ բանին ներբողական բացասութեամբ, ասացեալ Ներսէսի
սրբազան կաթողիկոսին Հայոց` յաղագս տաւնի գերագունիցն էութեանց հրեշտակապետացն
սրբոց Միքայէլի եւ Գաբրիէլի եւ ամենայն երկնաւոր զարաց, զոր տաւնեն եկեղեցիք
Քրիստոսի ի Նոյեմբեր Ը. - Այսաւր ամենայն երըկրաւորս եկեղեցիոյ հանդիսաւորեալ քահանայապետութիւն...
60. 377ա-9բ Նորին Ներսէսի կաթուղիկոսի ասացեալ Բանս մաղթանաց
առ սուրբ հրեշտակս, ոտանաւոր չափով - Այլ պաղատիմք
առ հոգեղէնսդ մեք` տկարքս եւ հողեղէնքս...
61. 380ա-91բ Ի ՃԱ. (101) սաղմոսն` Վասն քահանայից, վարդապէտին Վարդանայ
արարեալ - Աւուրք իմ որպէս, դու, Տէ՛ր, յաւիտեան կեա՛, եւ յիշատակ
քո ազգէ դու յարուցեալ գթասցես - Աստուածային շնորհացն արժանացեալք արք
արդարք...
62. 391բ-3բ Հանգստեան. Վասն մատաղի եւ պատարագի ի յաւգուտ եւ ի շահ
ննջեցելոցն, մանաւանդ որ ի կենդանութեան իւրում առնել հարկաւոր է - Զայս ուսաք մեք եւ պատմեցաք վասն առաքելոյն Քրիստոսի...
63. 393բ-6բ Յոհաննու Ոսկէբերանին Յաղագս մեռելոց, որ անկնիք գնացին - Եւ
արդ, մի՛ վասն մեռելոց սուգ ինչ առցուք վայրապար...
64. 396բ-7բ Յոհանու Ոսկէբերանին Հանգստեան ասացեալ - Եւ արդ, մի՛ յապաղեսցուք մատուցանել պատարագս...
65. 397բ-407ա Ողբ ննջեցելոց - Զիարդ
կամիմ այժմ որպէս եւ է իսկ կարողութիւն...
66. 411ա-3բ Յաղագս նախահարցն եւ նահապետացն - Նախահայր
ասի Աբրահամ եւ որ զկնի նորա եղեն...
67. 413բ-5բ Յաղագս մարգարէից համաւրէն - Ասէ
Յիսուս. Ամենայն մարգարէք մինչեւ ցՅովհաննէս...
68. 415բ-21բ Յաղագս երկոյտասան <առ>առաքելոցն - Սքանչացաւ,
ասէ տեսանողն, եւ ասէ. Ոչ արար ինչ Աստուած...
69. 421բ-3ա Նորին Յոհաննիսի կարճառաւտ բան ի սուրբ առաքելոցն - Եկեղեցոյ
երկնի կենդանակերպք ճշմարիտք...
70. 423ա-34բ Գրիգորի Նարեկացոյ Գովեստ ասացեալ ի համաւրէն դասս
երկոստասանից նահապետութեանց գլխաւորաց եւ եւթանասուն եւ երկուց սրբազան
աշակերտացն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ - Տիեզերաց ծաղիկք եւ տունկք տենչալիք տանն Եդեմա...
71. 435աբ [Քարոզ ի բանն` «Այս ծով մեծ»` Վանական
վարդապետի] - Արուեստ ամենայն, որ բաժանի յարարչական եւ յարարածականն...
72. 435բ-46բ Գրիգորի Նարեկացոյն - Արդ, տեսցուք
զվերնագիր սորա որպէս սերմն եւ արմատն...
73. 446բ-8բ, 452ա-6ա Պատճառք պատմագրաց ժամանակաց եւ գիւտից
արհեստից բարոյ եւ չարեաց, եւ նշանք եւ արհաւիրք եւ շարժմունք, որ եղեն յաշխարհիս - Յամանակս
յերիս որոշմունս բաժանի...
74. 456բ [Մասն քարոզի] - Եւ արդ, զի՞նչ
եւս հարկ եղեալ Աստուծոյ ստեղծանել... զոմն առ ի պէտս բժշկականի եւ զոմն առ
ի շինել եւ յայրու/// (թափուած):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
19ա Եւ զմեզ բժշկեսցէ
Քրիստոս` զխոր վիրաւորեալքս, ի փառս անուանն իւրոյ, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս.
ամէն:
249բ Զմեղաւոր
գծողս յիշեա՛ ի Տէր:
342ա Սուրբ եւ
փառաւոր նշան, ողորմեա՛ գրողին եւ կարդացողին:
421բ Բարեխաւսութեամբ
սուրբ առաքելոցն եւ սուրբ Աստուածածնին թողցէ զյանցանս մեր` զկրաւնաւոր
Կիրակոսի եւ զննջեցելոցն
մերոց. եւ նմա փառք յաւիտեանս. ամէն:
Բացառուած
չէ, որ սա գաղափար օրինակի է:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1ա (նոտրգիր,
1694 թ.) Քրիստոսի ծառայ տէր Յակոբ, թվին ՀԹ. (1694), Արամ ԺԷ.ումն,
օրն Գ.շաբթի:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 4ա, 107ա,
117ա, 456բ ութանկիւն, սեւով. «ԳԻՐՔՍ / ՍՈՒՐԲ ԷՋՄ/ԻԱԾՆԱ Է»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 407բ «Թագաւոր
փաւռա կալաշ մարդու կատակ ու դըրամ շալակ: Եւ թէ հարցանէ ոք, թէ զայս ի՞նչ
է, ես ոչ գիտեմ, թէ ինչ է»:
2021
Տ0ՆԱՊԱՏՃԱՌ
|
ՈԼԳ. - 1184 |
ԳՐԻՉ` Մխիթար, Յովհաննէս (83բ-119ա):
ԹԵՐԹ` 224. չգրուած` 1բ, 2բ-11բ,
216բ-224բ: ՊՐԱԿ` 11+Բ-ԻԷx8 (Բ 3, ԻԶ 7, ԻԷ 1)+18: ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով` թագ (1-11, 207-24): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 16,5x12,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(16,5x12,5): ԳԻՐ` բոլորգիր (նմուշ` 38ա, 117բ), նոտրգիր, լրացնողի`
207-16 (նմուշ` 207ա): ՏՈՂ` 26, 15-16 (207-16). գծումներ`
ճնշումով: ԿԱԶՄ` շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի, դռնակով եւ երկու
գամերով. միջուկը` տախտակ. աստառը` կապոյտ կտաւ. լուսանցակողերը` կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Ղազարոս (միայն դէմքը)` 111ա: Լուսանցազարդ` բուսական: Զարդագիր`
հանգուցային, մարդ: Գոյն` շագանակագոյն:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշին քերծուածքներով, եզրերը մաշուած, մէջքը եւ դռնակը քայքայուած,
կապիչներն ընկած, Ա. փեղկի եւ մէջքի վերին եւ ստորին հատուածները թափուած,
կապտալները բացուած, մէջքը` ցեցակեր. թերի` սկզբից 13 թերթ ընկած (տե՛ս Պրակ),
խունացած, տեղ-տեղ գունափոխուած, ցեցակեր, այրուածքի հետքեր` թ. 43,
44-45, 60բ-62բ, 182-198, պոկուած` թ. 223, հիմքից թուլացած` թ. 224, պատռուած`
թ. 219, ԺԸ. դ. նորոգուած եւ լրացուած, նաեւ` այլ թղթով. նորոգողի յաւելածներն
են` թ. 1-11, 207-224:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 12ա-206բ [Տօնապատճառ Սամուէլի Կամրջաձորեցւոյ]
12ա [Առաջին Դաւթի մարգարէին եւ Յակոբայ - Եւ
զղջացաւ Տէր, զի թագաւորեցոյց զՍաւուղ...] աւանդեաց զհոգին ի ձեռս Աստուծոյ,
որոց աղաւթիւք խնաեսցէ Քրիստոս յեկեղեցի իւր սուրբ. եւ նմա փառք յաւիտեանս
յաւիտենից. ամէն:
Տե՛ս
ձեռ. 2039, 5ա-12բ:
12ա-9ա Պատճառ տաւնին Նախավկա[յ]ին Ստեփաննոսի - Աստուածազարդ
շուք տաւնիս լուսակազմն երեւմամբն...
19ա-24ա Ի տաւնի Պետրոսի եւ Պաւղոսի - Յաստուածարար
սքանչելեացն բազումք են, զոր իմանամք...
24ա-9բ Ի տաւնի Յովհանու եւ Յակոբա` Որդւոցն
որոտման - Աստուածահրաման պատ[ո]ւէր ունէր Իսրայէղ զսկիզբն տաւնին
եւս մեծարանաւք ընդունել...
29բ-38ա Պատճառ Ծնընդեան եւ Յայտնութեան ճրագալուցին - Ըստ
աստուածագործ նորո արարչութեանս սկիզբն...
38ա-49բ Պատճառ Քրիստոս ծնեալ ճառին - Աստուածայ[այ]տնութեանս
խորհուրդ քարոզեալ ծանուցաւ ազգի մարդկան...
49բ-57ա Պատճառ սուրբ Աւետարանին Մաթէոսի,
ասացեալ տեառն Ներսիսի կաթողիկոսի - Բնութիւնք
արարածոց` իմանալեաց եւ զգալեաց ոչ ունին խառնութիւն...
57ա-62ա Աւետարան ըստ Մաթէոսի. Եւ ի ծնանելն
Յիսուսի ի Բեղդահեմ Հրէաստանի - Նախ զժամանակ ծննդեանն, եւ որ
նովաւ լինելոց էր...
62ա-8բ Վասն տարեմտին, Վանական [վարդապետի]
ասացեալ - Յորժամ Աստուած զՄովսէս ի լեառն եհան եւ եցոյց նմա
զամենայն եղեալքս...
62բ
(արտք. լս.) «Վայրկեան. պիր գօզ աչըբիւ մկինչա»
68բ-9բ Պատճառ Առաջաւորին պահոց - Յոլովք են
բանք վասն այսր պահոց, այլ զսակաւն ասասցուք փոխանակ բազմացն...
70ա-5բ Ի փեպրուարի ամ[ս]ո[յ], որ աւր ԴԺ. (14) խորհուրդ Տեառնընդա[ռա]ջին,
ժողովին ի մատրան - Ի գալ մեծի թագաւորի ոչ միայն երեւելիքն եւ ճոխքն
խնդան...
75բ-82ա Վասն բարեկենդանին յետին կիւրակէն - Խորհուրդ
եկեղեցո նման է գանձի ծածկելո...
82բ-6բ Յերկրորդ կիւրակէին. Մի՛ համարիք, եթէ եկի լուծանել - Յաւուրն
բարեկենդանին ի զկիզբն Խ.երորդացս շարայդասեալ...
86բ-94բ Նորին`
երրորդ կիւրակէին պատճառ - Ամենայն կարգ
Խ.երորդացս ի պատճառ զղջման մեղուցելոց...
94բ-101ա Չորրորդ կիւրակէին պատճառ - Անընդհատ
գոլով ճանապարհացն արդարութեան իմ[ո]ւմ էանց...
101ա-3ա Պատճառ հինգերորդ կիւր[ակէին] - Ահաւոր
եւ մեծ է խորհրդոյն Աստուծոյ զաւրութիւն...
103աբ Տեսութիւն Առաւ[աւտ]ու Աւետարանին - Ի
Մարկոս[ի] Աւետարանս Տեառն ասացեալ առ աշակերտսն...
103բ-6բ Տեսութիւն առաքելոյն - Այսուհետեւ,
եղբա՛րք իմ, ուրախ լերո՛ւք ի ՏԷր...
106բ-9բ Տեսութիւն Ճաշոյ Աւետարանին - Իբրեւ
հարցաւ ի փարիսեցւոցն, թէ ե՞րբ գայցէ արքայութիւն...
109բ-10բ Պատճառ վեց կիւրակէին - Այն, որ նախ
քան զսա հինկերորդ կարգք, որպէս մաքրականք
ոմանք...
111ա-7ա Կարգք եւ խորհուրդ Ղազարու յարութ[եան] - Այս տաւն, զոր կատարէ եկեղեցի ի շաբաթուս տէրունական...
117ա-33բ Պատճառ գալստեան Տեառն յԵրուսաղէմ, ի բազում աւրինակաց
հաւաքեալ ի Քերոբ վարդապետէ - Զաստուածասքանչ
եւ զտիեզերածագ իմանալի արեգականն արդարութեան...
133բ-141ա Մեծի հինգշաբաթին պատճառ ի բանն առաքելո - Այսր
աւուր սահմանեալ կանոնս մեծախորհուրդ է եւ պատւեալ...
141ա-56բ Յաւուր Մեծի ուրբաթուն չարչարանաց Տեառն Աստուծոյ մերոյ - Որպէս
զի մեծ են գործք քո, Տէ՛ր...
156բ-60բ Յաղագս ճրագալուցին ի խորհրդո սաղմոսաց եւ բովանդակ
պահոց - Զի որպէս զգալի արարծքս յաւելւածով հասին ի կատարելութիւն...
160բ-3ա Սակաւ պատճառ յարութեան Տեառն, ի Սարգսէ առեալ - Մարդ,
որ յուսով է հաստատեալ, նա է մարդ. իսկ անյոյսն ո՛չ է մարդ...
163ա-71ա Պատճառ բանիցն Գրիգորի Աստուածաբանի որ ասէ. Ի պահու
իմում կա[ցից] - Յետ համբառնալո Տեառն մերո Յիսուսի Քրիստոսի եւ իջման
Հոգոյն...
171ա-8ա Երանելոյն Յոհաննու Ոսկեբերանի մեկնութիւն գործոցն - Շնորհ
խնամոցն Աստուծոյ եւ ախքատահաեաց ողորմութիւն
Քրիստոսի...
178ա-80ա Պատճառ նոր կիրակէին եւ աւետարանացն կարդացման - Ոմն
յիմաստնոցն ասացեալ է, թէ ամենայն օրէնք աստուածա[յ]ինք իբրեւ զկենդանի
մարդ մի են...
180ա-2բ Պատճառ Բ. գալըստեանն եւ ամպաչու ճանապարհին - Եղիցին
գօտիք ձեր պնտե[ա]լ ընդ մէջ...
183ա-94բ Վասն համբարձմանն - Ամենայն
տաւնք տնաւրինականք, զոր պաշտէ եկեղեցի, ահաւորք եւ հրաշալիք են...
194բ-9բ Վասն իջման Հոգիոյն Սրբոյ ի վերնատանն յառաքեալսն - Բարի
է Աստուած եւ բարոյ ամենայնի արարիչ...
199բ-205բ Ի խորհուրդ տապանակին - Եւ արար Բերսէլիէլ զտապանակն յանփուտ փայտ...
205բ-6ա Վասն Վարդավառին - Երեւի արեգակն
ի ծագելն իւրում եւ ոչ զոք թողու անլոյս...
206աբ Վասն Վարդավառին - Ուրախ լե՛ր,
երիտասա՛րդ, ի մանկութենէ քում, եւ զուարճացուսցէ զքեզ սիրտ քո... Բանն Աստուած
է ըստ առաքելո Քրիստոս` Աստուծոյ զաւրութիւն///:
Բ. 207ա-16ա [Բանք առակաւորք]
ա. 207աբ Տանուտէր ոմն ունէր զծառայ
հաւատարիմ...
բ. 207բ Երկու աբեղայք ի գիշէրի
յանկողինս իւրեանց...
գ. 207բ Այր ոմն
անչափ բարկասիրտ...
դ. 208ա-9ա Ոմն կին ի ներքս կեղծաւորութեան
կայր...
ե. 209ա-10ա Ծեր ոմն անայպատական աստուածահաճոյ բնակէր...
զ. 210աբ Կոյս ոմն մեծազգի չորեքտասան
ամաց...
է. 211ա-2ա Ոմն ճգնաւոր սուրբ եւ
առաքինի, երբեմն ի մէջ գիշերի...
ը. 212աբ Ոմն մանուկ, փոքր հասակաւ
առեալ հաց ի մօրէ...
թ. 212բ-3բ Զգերագոյն մաքրութիւն
եւ գեղեցկութիւն սրբոյ կուսին...
ժ. 213բ-4բ Ոմն երիտասարդ լեալ
կրօնաւոր, էր յոյժ առատամիտ...
ժա. 214բ-5ա Թագաւորին
Հընդկաց էր թռչուն ինչ...
ժբ. 215ա Այր ոմն
յոյժ մեղսասէր, միշտ սովոր էր զկոյսն Մարիամ փառաբանել...
ժգ. 215աբ Էր աղջիկ
ոմն տեսլեամբ գեղեցիկ...
ժդ. 215բ-6ա Այր
ոմն անչափ էր բարկասիրտ... եթող այլոց եւ ես ո՛չ թողից դմայ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
38ա (խորագրի
մէջ) Յիշեա՛ զանպիտան գրիչս` Մխ[իթար] (նման` 49բ,
62ա, 75բ):
52ա ստ. լս. Այսաւր մեր հոգեւոր եղբայրն Մխիթար երեկ ու մեզ
բեռամբ ալիւր եբեր. որք ընթեռնոյք, յիշեցե՛ք ի Տէր:
69բ Յիշեա՛յ զանարժան գծողս Մխիթար աղ[աչեմ]:
82ա Յիշեա՛ զեղկելի եւ զբիւր քանքարո պարտական գծողս
զՄխիթար եւ:
101ա Զամենամեղ եւ զյոքնեղկելիս Յովաննէս յիշեա՛ ի Քրիստոս, աղերսեմ ի Տէր:
182բ Ո՜վ աստուածասէր ընթերցողք, յորժամ հանդիպիք այսմ
գրոյ, զհոգեւոր մայրն մեր զԹանկնազն յաղաւթս յիշէք, զի յորժամ խաւթացաք
մերձ ի մահ, բազում աշխատութիւն եւ երախտիք եւ մայրական գութ եցոյց առ մեզ,
զոր հատուսցէ նմա Աստուած, որ վարձահատուն է [ամեն]եցուն աստ եւ ի հանդերձեալն
յասելն. Ծառա բարի եւ հաւատարիմ, զի հիւանդ եւ աւտ/// առ իս. մուտ յուրախութիւն
Տեառն քո. ամէն:
(Այլ, ԺԸ. դ. ձեռքով) Գրեցաւ [ի] ՈԼԳ. (1184,) Մայիս
ԺԸ. (18):
Հետեւեալ`
30ա, 62ա, 68բ, 69բ, 147բ, 182բ եւ 101ա էջերի յիշ-ներ տե՛ս ԺԳ. դ. յիշ-ք, էջ 909,
ընդ` ԺԳ. դ., իմա` 1184 թ. վաւերական չի համարում:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
2ա (ԺԸ. դ., շղագիր) Մեսրովբին եմ Կարբեցւոյ:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 24ա, 205բ ութանկիւն, կարմրով.
«ԳԻՐՔՍ ՍՈՒՐԲ ԷՋՄԻԱԾՆԻ
Է»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 1ա «Տօնապատճառ է գովելի»,
«Զտօնապատճառ գիրքս գօվելի / արարեալ Կարմսջաձորոյ սուրբ
հօրն Սամուէլի»` կրկնուած, «Տօնապատճառ»: 17ա խզբզոց:
2022
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԿԻՊՐՈՍ, ՍՈՒՐԲ
ՄԱԿԱՐԱՅ ԱՆԱՊԱՏ |
ՌՃԻ. - 1671 |
ԳՐԻՉ` Սարգիս
միայնաւոր: ՍՏԱՑՈՂ` Կիրակոս
վարդապետ Տաթեւացի:
ԹԵՐԹ` 107.
չգրուած` 1բ, 99ա, 104բ-105ա: ՊՐԱԿ` Ա-Զx12
(Բ 11)+1-3x12: ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 15x10,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (12x6): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 72ա): ՏՈՂ` 22. գծումներ` ճնշումով, գրադաշտի սահմանները` սեւ: ԿԱԶՄ` կարմիր կտաւ, մէջքը` սեւ կաշի. միջուկը` ստուարաթուղթ.
աստառը` թուղթ. լուսանցակողերը` կարմիր (ԺԹ. դ.): ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 2 (Ա., Դ.), դեղին, չգրուած թուղթ:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - [Վասն քահանայութեան: Անունք ԺԲ. վարդապետաց]: ԺԷ. դ., 2 (Բ-Գ) ստացուած 1 թերթի ընդլայնակի
հատումով եւ ընդերկայնակի երկտակումով: Թուղթ, երկսիւն, նոտրգիր: [Վասն քահանայութեան] . կարդալ` Բա «/// [ի]սկ քահանայն, որ կոչի հարուստ, որ է փարթամ հոգեւոր
շնորհիւն... թողութիւն տալ մեղաց խոստովանողին, որ Աստուծոյ միայն է
///», Բբ-Գբ «/// աւրհնութիւն: Արդ, բազում փոյթ եղեւ մեզ ցուցանել... այլ իմանալի
անմարմին///»: Անուանք ԺԲ. վարդապետաց. Բա. Այս են ԲԺ.ն վարդապետքն` Դիոնիսիոս,
Ըռէթէոս... Կիւրեղ Աղէքսանդրացին»:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ` Ճակատազարդ`
25ա, 72ա: Լուսանցազարդ` բուսական: Զարդագիր` հանգուցագիր, թռչնագիր: Գոյներ`
շագանակագոյն, սեւ, կարմիր:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
վերին լուսանցները (100-7, պատառիկ-պահպանակ Բ-Գ.) խոնաւութիւնից գունափոխուած,
104-7 թերթերի եզրերը պատռուածքներով:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2ա [Մասն ժամագրոց] (քաղուածոյ եւ ծայրաքաղ)
1. 2ա-4ա Թագաւորք մարտիրոսաց - ԱԿ. Զողորմութիւն քո, Տէ՛ր, արար
ի մեզ...
2. 4բ-7բ Թագաւորք ապաշխարութեան - [ԱՁ.] Թագաւոր յաւիտեան. Լո՛ւր մեզ, Աստուա՛ծ...
3. 7բ-10բ Ալէլուեայ, գիշերային ժամ - ԱՁ. Յր. Ողորմութեամբ Տեառն երկիր...
4. 10բ-1ա Մեսեդիք Ծնընդեան Տեառն Յիսուսի Քրիստոսի - ԱՁ. Տէր ասաց յիս. Որդի իմ ես դու...
5. 11աբ Մեսեդիք Յարութեան Տեառն Յիսուսի Քրիստոսի - ԱՁ. Տէր կարող եւ հզօր...
6. 11բ Մեսեդիք Մարտիրոսաց - ԱՁ. Եղիցի ողորմութիւն քո, Տէ՛ր...
7. 11բ-2ա Մեսեդիք Ապաշխարութեան
- ԱՁ. Տէր լուիցէ ինձ
ի կարդալ իմում...
8. 12աբ Մեսեդիք Աւագ շաբթուն
- Մեծ Եշ. Լուացայց
սրբութեամբ զձեռս իմ...
9. 12բ Մեսեդիք Ապաշխարութեան - Բշ. Արքայութիւն քո արքայութիւն...
10. 13ա Մեսեդիք
Յինանցն է - Կրկի.
Քեզ վայել է աւրհնութիւն, Աստուած ի Սիոն...
11. 13ա Աղուհացից
կիրակիքն - Կրկի.
Ուխտս դի՛ք եւ կատարեցէ՛ք...
12. 13ա-4ա Մեսեդիք Պահոց եւ Յարութեան եւ Մարտիրոսաց ճաշու - Բշի. Եկա՛յք ցնծասցուք ի Տէր...
13. 14ա-20բ Ժամամուտեր կարգաւ - Բշ. Որ ի Հօրէ առաքեցար... եւ միաձայն բարբառով
երգել զփառս:
Բ. 21ա-4ա [Մեկնութիւն Հայր
մեր-ի] - Եւ արդ,
այսպէս կացուք ի յաղօթս Հայր մերի...
Գ. 24ա-71բ Տօնացոյց եւ Աւետարանացոյց
եւ կարգաւորութիւնք եւ հրահանգ տէրունական տօնից, զոր եդեալ եւ սահմանեալ
է սրբոյն Սահակայ Հայոց հայրապետին, զոր ընկալեալ ի նմանէ հասուցին առ մեզ
նախնիքն մեր. Յունուվարի Ա.` Կաղանդ է, եւ Ե.` ճրագալուց է, եւ ի Զ. Ծնընունդ
է Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի, եւ Ջուրաւրհնէք
Տե՛ս
ձեռ. 435, 279ա-310բ: 1/չիք: 2. ա/25ա-7բ: բ/27բ-32ա: գ/32ա-4ա: դ/34ա-6ա: ե/36ա-46ա:
զ/46ա-9բ: է/49բ-50բ: ը/50բ-1բ: թ/52ա-3ա: ժ/53ա-8բ: ժա/59ա-62ա: ժբ/62ա-4ա: ժգ/64բ-5ա:
ժդ/65ա-7ա: ժե/67ա-8բ («Բ. կիրակին...»): ժզ/68բ-71բ (Է. կրկին` մարերի Ժ. եւ մայիսի
ԺԷ. Խաչգիւտ է... եւթներորդ կիրակին, որ Յայտնութեան պահքն հանդիպի, դու զսայ
ԴՁ. Միածին):
Դ. 72ա-107բ Պարզատումարս ընտիր եւ ստոյգ օրինակէ`
անանց եւ յաւիտեանս (Ա-Ք, աղիւսակ` 99բ-104ա) - Ա. Եւթներեկն Դ. Յունվար ԼԱ.
օր է, Ե.շաբթի մտանէ... գնա՛ ի հետ կարգին մինչ ի յաւարտ տարուն, որ չվրիպիս
եւ չծռիս:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ,
ԺԷ. դ.
Ե. 1ա [Խորհրդածութիւնք տաղաչափեալ] - Դուռն բան քեզ գիտութեան / ըզտաճարին իմաստութեան...
քան մուրհակ դնիցէ / եւ հաց մուրանայցէ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
71բ Բայց ծրեցի
զՏօնացոյցս ի լաւ եւ յինտիր նոր օրինակէ թվին ՌՃԻ. (1671), ի յՕգոստոսի, ի
ծովածոց կղզիս ի Կիպրոս, ի դուռն Սուրբ Մակարայ յանապատին,
ձեռամբ Սարգիս միայնաւորիս, յիշեա՛, ո՜վ սուրբ հայր:
72ա (ստ. լս.)
Ձեռք փտի եւ չորանայ, գազախանայ (այսպէս) փոշի:
98բ Փա՜ռք ամէնասուրբ
Երրորդութեանն` Հօր եւ Որդոյ եւ Հոգոյն Սրբոյ, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս
<եւ յաւիտեանս> յաւիտենից. ամէն: Բայց աւարտեցաւ Պարզատումարս լաւ
եւ ստոյգ օրինակէ, եւ գրեցաւ սա ի ծովածոց կղզիս ի Կիպրոս, ի դուռն Սրբոյն Մեծին Մակարայ աստուածամերձ
յանապատին եւ միախումբ եղբարցս, ի խնդրոյ բազմերախտ հօրն իմոյ Կիրակոսի վարդապետին, ձեռամբ անյիմայ գրչիս` Սարգիս միայնաւորիս,
թվին ՌՃԻ. (1671):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. Պհպ. Գա (1687 թ.) ՌՃԼԶ. թվին հալալ ամանաւթ է սա մահտեսի(՞)
Պօղոսին, նաղաշ
եղբօրն Պետրոսին. Աստուած
աւրհնէ իւրեանքն:
2. Պհպ. Գբ (1687 թ.) թվին ՌՃԼԶ.ին (1687) սու[լ]թան Սէլիմն թախթն բազմեցաւ:
Աստուածն ամենայնի իւր սիրտն քաղցր առնէ ընդդէմ քրիստոնէից: Գրեցաւ նահանճ
ամին, էր գիր Պէին, աւուր պահոց աղուհացն երրորդ շաբաթ աւուր էին:
3. Պհպ. Գա (ԺԸ-ԺԹ. դդ., շղագիր) Յիշատակ է տէր Սիմէոնին, ի վայելումն
աբեղա Գինէոսին:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 24բ, 105բ,
Պհպ. Գա. բոլորակ, սեւով. «ՅԻՍՈՒՍԻ ՔՐԻՍՏՈՍԻ / ԾԱՌԱՅ ԿԻՐ/ԱԿՈՍ ՎԱՐԴԱՊԵՏ / ՏԱԹԵՒԱՑԻ / ԹՎԻՆ
ՌՃԺ. (1661)»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 105բ-107բ աղիւսակ,
Գբ «Ծմինտաօ, Խմերթօ. Ծմինտաս, Ծրիէլաօ, Ծմինտաօ, օւկուտաօ, Շէէ կա վա ի Ծաղալաէ»`
վրացերէն Սուրբ Աստուած:
2023
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
|
ԺԷ. դարի վջ. |
ԹԵՐԹ` 330. չգրուած`
1ա, 179բ, 181ա, 257բ, 327ա-30բ: ՊՐԱԿ` Ա-ԺԵ(1-180)x12+Ա-ԺԲ(181-324)x
12+6: ՆԻՒԹ` թուղթ,
արեւելեան: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
13x9: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(8x6): ԳԻՐ` նոտրգիր
(նմուշ` 182ա): ՏՈՂ` 13: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով եւ երկու
կապիչներով. միջուկը` տախտակ. աստառը` կապոյտ կտաւ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 2 (Ա-Բ), մագաղաթ, չգրուած:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Ճակատազարդ`
6ա, 182ա: Լուսանցազարդ` բուսական: Զարդագիր` հանգուցագիր, թռչնագիր: Գոյներ`
կարմիր, կապոյտ, նարնջի:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի Բ. փեղկի եզրերը քերծուածքներով, կապիչներից մէկը
կիսով պոկուած, գամերն ընկած. խունացած,
լուսանցային մասերը տեղ-տեղ թուլացած, խոնաւութիւնից եւ թանաքից գրադաշտը
(թ. 311-26) գունափոխուած, թ. 319-30, ցեցակեր` 325ա-30բ, պահպանակ Բ., հիմքից թուլացած`
թ. 282-283:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2ա-156ա [Տօնացոյց]
Տե՛ս
ձեռ. 435, 279ա-310բ: 1/2ա-6բ: 2. ա/7ա-13բ: բ/13բ-27ա: գ/27ա-34բ: դ/34բ-40բ: ե/41ա-70ա:
զ/70ա-9բ: է/79բ-82բ: ը/82բ-5բ: թ/85բ-90ա: ժ/90ա-109ա: ժա/109ա-19բ: ժբ/119բ-29ա:
ժգ/129ա-31բ: ժդ/131բ-8բ: ժե/138բ-43ա: ժզ/143ա-56ա:
Բ. 156ա-9ա Արարեալ եւ սահմանեալ սուրբ վարդապետին
Թումայի Մեծոփեցւոյ ի պայծառութիւն մանկանց եկեղեցւոյ խրատ յաղագս պաշտման
եկեղեցեաց Հայաստանեայց, զի այսպէս լիցի կարգ պաշտման
Տե՛ս
ձեռ. 435, Դ. 310բ-8ա: ա/156ա-7ա: բ/157ա-8ա: գ/158ա-9ա: դ-ե/չիք:
Գ. 159բ-79ա [Բանք տոմարականք]
1. 160ա-70ա [Պատճեն տումարի Հայոց] - Կրկնակ ամսոց այսպէս արա՛, կա՛լ զՆաւասարդի ամիսն
եւ ե՛րթ Է. Է. (7, 7), որ մնայ, կրկնակ է... (աղիւսակ` 159բ):
2. 171ա-9ա [Պատճէն տումարի Հռովմայեցւոց] - Թվական այսպէս արա՛, կա՛լ զհայոց Մեծ թվականն, ՅԴ.
(304) ի վերայ բե՛ր... (աղիւսակ` 170բ):
Դ. 180աբ, 181բ [Մասն Ժամագրոց, Լոյս Զուարթ (խազագրուած)].
Կիրակմտի - Լոյս
զըւարթ, սուրբ փառաց անմահի... վասն որոյ եւ աշխարհս ըզքեզ փառաւորէ... Փառք
Հօր եւ Որդւոյ... յաւիտենից. ամէն:
Ե. 182ա-257ա [Մանրուսմունք]
Տե՛ս
ձեռ. 755, 4ա-317ա: Ա. 1. ա/182ա-5բ: բ/185բ-8բ: գ/188բ-203ա: դ/չիք, ունի նաեւ`
201բ-3ա Այսօր դասք հրեշտակաց: 2. ա/203ա-11բ: բ/211բ-3բ: գ/213բ-4ա: դ/215բ-17բ:
ե/217բ-20ա ունի նաեւ` 214ա-5բ Առաւօտու երգ Յարութեան, 220ա-3ա [Առաւօտու
երգ] Եկեղեցւոյ, Տապանակի, Վարդաւառի, Աստուածածնի, Խաչի, Հրեշտակաց,
Առաքելոց, Մարտիրոսաց, Յայտնութեան: 3/չիք: 4. ա/223ա-38ա: 238ա-9ա Աւագ մեսեդիք
աղուհացիցն «ԲՇ-ԶՇ», բ/239բ-40բ: գ/240բ-2ա: դ/չիք: 5. ա/242ա-53բ, բ-զ/չիք:
6-7/չիք: 8. ա/253բ, բ/254աբ: գ/255աբ: դ/255բ-7ա (խորագիրը` «Մեսեդիք պահոց»):
9. ա-10. ժ/չիք:
Ձեռ
755ի Ա. 1. գ. եւ դ. միաւորների այբբենական կարգը խառնուած է:
Զ. 258ա-94ա [Պատարագամատոյց]: Դպրութիւն եւ սարկաւագութիւն
կարգաւ - Խորհուրդ
խորին, անհաս, անըսկիզբն... Քհ. Պահպանեա՛ զմեզ, Քրիստոս Աստուա՛ծ մեր: Հայր
մեր, որ յերկինս, սուրբ եղի՛՛:
Հմմտ.
Ժամագիրք, 1902, էջ 514-46:
Է. 294ա-310ա [Տաղք եւ մեղեդիք]
1. 294ա-6բ Տաղ կիրակէից - Դասքըն հրէական / եդին պահապան... («Առաքելի` տաղ
Յարութեան», ձեռ. 4287, 98ա):
2. 296բ-8ա [Յորդորակ նորին Նարեկայ Գրիգորի, ձեռ 474, 34բ-5բ.] - Սեաւ եմ, գեղեցիկ...
3. 298ա-300բ [Տաղ տեառն Ներսեսի] - Անարատ տաճար եւ առագաստ լուսոյ...
4. 300բ-1ա [Տաղ Յարութեան] - Յայնժամ սիրով տիրական...
5. 301բ-3ա [Տաղ Յարութեան ՞] - Ի յելս արեւու արեւ, ի յելս արեւու արեւ ծագեաւ մեզ...
6. 303ա-4ա [Տաղ սրբոյն Ստեփանոսի Նախավկային,
ասացեալ Ներսիսի] - Ի գաւազանէն յԵսսեայ...
7. 304ա-7բ Ողբ ի բերանոյ մեռելոյն - Ո՜վ քահանայք եւ վարդապետք... («Յորդորակ ի Յակոբ վարդապետէ»,
ձեռ. 8710, 89բ):
8. 307բ-8բ Զորավարաց (= Տաղ սրբոյն Գէօրգեայ զօրաւարին) - Րամեալ ըզկիրըս
տանջանաց...
9. 308բ-10ա Աստուածածնի երգ - Աստուածածին մայր լուսոյ... («Տաղ ի Սրիկ Կոստանդէ»,
ձեռ. 423, 221ա):
Ը. 310բ [Ընթերցուածք յԱւետարանաց]
1. 310բ-2ա Աւետարան ըստ Մաթէոսի - Եւ ի ծնանելն Յիսուսի ի Բեթղահէմ...
2. 312ա-5ա Աւետարան ըստ Մաթէոսի, իւղաբերից - Եւ
յերեկոյի շաբաթուն, յորում...
3 315ա-6բ Աւետարան ըստ Մարկոսի - Եւ մտանեն ի Կառափնայում...
4. 316բ-8բ Աւետարան ըստ Մարկոսի, իւղաբերից - Եւ իբրեւ երեկոյ եղեւ...
5. ա. 319աբ Աւետարան ըստ Ղուկասու - Եւ եղեւ ընդ աւուրսն ընդ այնոսիկ...
6. 319բ-22ա Աւետարան ըստ Ղուկասու, իւղաբերից - Եւ
ահա այր մի անուն Յովսէփ...
7. 322աբ Աւետարան ըստ Յոհաննու - Ի վաղիւ անդր տեսանէ զՅիսուս...
8. 322բ-6ա Աւետարան ըստ Յոհաննու, իւղաբերից - Յետ
այսորիկ աղաչեաց զՊիղատոս Յովսէփ...
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 194բ, 329բ,
330բ, պահպանակ Բբ. բոլորը ջնջած:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 1բ «Աւետիք
է»: 326ա «Կնքեա՛ զքեզ ասելով` Հա՛յր»: 326բ «Թվականք Ադամայ մինչ ի Յենովք`
ամք ՌՆՁԷ. (1485)»:
2024
ՏՕՆԱՑՈՅՑ
|
ՌՃԺԲ.
- 1663 |
ՍՏԱՑՈՂ` Պետրոս քահանայ:
ԹԵՐԹ` 174. չգրուած` 1ա-2բ, 148, 172բ,
173բ-6բ: ՊՐԱԿ` 6+Ա-ԺԷx10 (ԺԴ 12, ԺԷ 6): ՆԻՒԹ`
թուղթ, արեւելեան: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 12,5x10: ԳՐՈՒԹԻՒՆ`
միասիւն (6x8,5): ԳԻՐ` բոլորգիր (նմուշ` 17ա): ՏՈՂ`
14-15. գծումներ` ճնշումով, գրադաշտի սահմանները` կարմիր (2բ-70ա, 77ա-79ա,
149ա-172ա): ԿԱԶՄ` շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի,
դռնակով. միջուկը` տախտակ. աստառը` դրոշմազարդ կտաւ. լուսանցակողերը`
կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 1(Ա) + 1 (Բ), մագաղաթ, չգրուած:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Ճակատազարդ` 66ա: Լուսանցազարդ`
բուսական: Զարդագիր` հանգուցագիր: Գոյներ` կարմիր, շագանակագոյն, սեւ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի կաշին քերծուածքներով,
կապիչներն ու երկու գամերն ընկած, դռնակի եւ փեղկի հատման հատուածը կիսով
չափ անջատուած, լուսանցակողերի կարմիրը մասամբ թափուած. խունացած, լուսանցները
խոնաւութիւնից գունափոխուած, թ. 152` շերտազատուած, երկուսի բաժանուած,
պատռուած` թ. 6:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 3ա-146բ [Տօնացոյց]
Տե՛ս
ձեռ. 435, 279ա-310բ: 1/3ա-7բ: 2. ա/8ա-13բ: բ/13բ-26ա: գ/26ա-32բ: դ/32բ-38ա: ե/38ա-66ա:
զ/66ա-75բ: է/75բ-8ա: ը/78ա-81ա: թ/81բ-5բ: ժ/85բ-104ա: ժա/104ա-113ա: ժբ/113ա-21բ:
ժգ/121բ-4ա: ժդ/124ա-9բ: ժե/129բ-33բ: ժզ/133բ-46բ:
Միաւորները
խորագրեր չունեն:
Բ. 146բ-7բ Խրատք Իւղաբերից Աւետարանացն եւ Հանգստեան
եւ Բժշկութեան - Յորժամ Վասն ի վերուստ ասես, քարոզն... Յոհանէս Ի. (20) հարուր երեք. ամէն:
Տե՛ս
ձեռ. 435, 311ա:
Գ. 149ա-172ա [Շարականք Աւրհնութեան ըստ ձայնից] - Երգեցէ՛ք
որդիք Սիոնի... Որ յառաջագոյն սահմանեցեր...
Տե՛ս
ձեռ. 435, 311բ-7բ:
Կան շարականների
տների միայն առաջին տողերը:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
173ա [Փ]առք համագոյ եւ միասնական սուրբ Երրորդութեան
եւ մի աստուածութեան, անեղին եւ գոյացուցչին բնաւից. ամէն: Արդ, ըստացող
եղեւ Տօնացոյցս այս հեզահոգի Պետրոս քահանայն,
յիշատակ իւրն եւ ծընօղացն իւրոյ` Յետիկարին, Մէլիքխաթունին եւ հանգուցեալ
որդի Մարութին եւ իւր
կողակից Գուլաղին,
Դանէլին, Գաֆարին եւ Վարդխաթունին: Ով ոք ընթեռնու,
յիշէ՛ք զմեզ, եւ յիշողն յիշեալ լինի ի Քրիստոսէ: Գրեցաւ թվին ՌՃԺԲ.
(1663):
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 4ա ութանկիւն,
սեւով. «ԳԻՐՔՍ
ՍՈՒՐԲ ԷՋՄԻԱԾՆԱ Է»: 97ա մանուշակագոյն թանաքով, բոլորշի. «ԿՆԻՔ ՄԱՏԵՆԱԴԱՐԱՆԻ ՍՐԲՈՅ ԷՋՄԻԱԾՆԻ,
1888»:
2025
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԱՄԻԹ |
ՌՃ. - 1651 |
ԳՐԻՉ` Յովհաննէս: ՍՏԱՑՈՂ`
Սամուէլ աբեղայ:
ԹԵՐԹ` 207. չգրուած` 6բ: ՊՐԱԿ`
Ա-ԺԷx12
(Ա 11, ԺԵ, ԺԷ 14): ՆԻՒԹ` թուղթ, արեւելեան: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
12x9: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (7,5x5,5): ԳԻՐ`
բոլորգիր (նմուշ` 8ա): ՏՈՂ` 15: ԿԱԶՄ`
շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի, դռնակով. միջուկը` տախտակ. աստառը` կտաւ,
Բ. փեղկի կէսը եւ դռնակինը` դեղին մետաքս:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Կիսախորան` 7ա: Ճակատազարդ`
66բ: Լուսանցազարդ` բուսական: Խաչ, որի ձախ կողմում` գեղարդ, աջում` սպունգ
(124բ): Զարդագիր` հանգուցագիր, թռչնագիր: Գոյներ` կարմիր, կապոյտ, ծիրանի:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ` Աւետարան ըստ Ղուկասու, ԺԳ.
3-17: Ժ. դ.: 2 (Ա-Բ) + 2 (Գ-Դ), ստացուած 1 թերթի ընդլայնակի հատումով եւ
հատուած մասերի ընդերկայնակի ծալումով: Մագաղաթ, միասիւն (սկզբնապէս`
երկսիւն), ուղղագիծ երկաթագիր: Կարդալ` Բբ, Դբ, Աա, Գա, Աբ, Գբ, Բա, Դա
«///ցեք ամենեքին նոյնպէս կորընչիջիք... ժողովուրդն ուրախ լինէր ///»:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի կաշին թեթեւակի
մաշուած, քերծուածքներով, երկու գամերն ընկած. խունացած, տեղ-տեղ զանազան
բծեր, թանաք թափուած` 1բ-2ա, 4աբ, 216բ, թերթերի ստորին աջ անկիւնները յաճախակի
գործածութիւնից մաշուած` թ.
49-181:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2ա-146ա [Տօնացոյց]
Տե՛ս
ձեռ. 435, Գ. 279ա-310բ: 1/2ա-6ա: 2. ա/7ա-13ա: բ/13ա-26ա: գ/26ա-33ա: դ/33ա-8բ: ե/38բ-66բ:
զ/66բ-76ա: է/76ա-8բ: ը/78բ-81բ: թ/81բ-5բ: ժ/85բ-104ա: ժա/104բ-14ա: ժբ/114ա-22ա:
ժգ/122ա-4բ: ժդ/124բ-30բ: ժե/131ա-4բ: ժզ/134բ-46ա:
Բ. 146ա-7բ Արարեալ եւ սահմանեալ սուրբ վարդապետին Թումայի Մեծոփեցոյ
ի Աստուծոյ ծառայութիւն մանկանց եկեղեցոյ` Խրատ յաղագս պաշտաման եկեղեցոց
Հայաստանեայց, զի այսպէս լիցի կարգ պաշտաման
Տե՛ս
ձեռ. 435, Դ. 310բ-8ա: ա/146բ: բ/չիք: գ/147աբ: դ-ե/չիք:
Գ. 147բ-77ա [Աւետարանացոյց, Մասն Ժամագրոց եւ
խրատք ժամատեղեաց]
1. 147բ Աւետարանք Բժշկութեան այսպէս գի՛տ - Ի
Մատթէոս Ծ., ԿԸ., ՀԵ., ՀԸ., ՃԺԴ. ...
2. 147բ Հանգստեան Աւետարան այսպէս գի՛տ - Ի
Մատթէոս ՃԺ., ՃԽ., ՃՀԴ. ...
3. 148ա-51ա Խրատք Բ. դաս ասեալ յորժամ սաղմոսաց - Իսկ
յորժամ տէրունական տօն հանդիպի, եւ հսկումն առնես...
4. 151ա-5ա Յինանց Սուրբ Յարութեան կիրակիքն - Խաչելութեան Աւետարան. յերեկոյի անդաստան ելանելն...
ա. 151բ Շաբաթական Աւետարան - Կրկ. Կիրակէի
Աւետարան. Մատթէոս` Մինչդեռ նա զայն...
բ. 151բ Բ.շի` Հրեշտակապետաց - Բշ. Աւետարան
Ղուկասու ՃԺԷ. Դարձաւ Հ.ունքն (= եւթանասունք) խնդութեամբ...
գ. 151-2բ Գ.շի` Յովաննու Մկրտչի - Գշ. Աւետարան
Մատթէոսի Ճ., իսկ Յովաննէս Ր. Եւ ոչ լուաւ...
դ. 152ա Դ.շի` Աստուածածնին - Դշ. Աւետարան
Յովհաննու ՃԷ.` Որ սիրէ զանձն իւր...
ե. 152ա Ե.շի` Առաքելոց - Եշ. Աւետարան
Մատթէոսի ՀԹ.` Եւ կոչեաց առ ինքն...
զ. 152բ Ուրբաթ` խաչի - Զշ. Աւետարան
Ղուկասու ՃԻ., ՅԾԷ.` Իսկ մի ոմն ի կախելեաց...
է. 152բ-4բ Շաբաթ` մարտիրոսաց - Շբ. Աւետարան
Ղուկասու ՅԾԷ.` Այլ եկեսցէ ժամանակ...
5. 154բ-5ա Աւետիք Աստուածածնի տօնն - Թէ ի Ծաղկազարդի
կիրակին հանդիպի...
6. 155բ-6ա Ճաշու գովք Յինանց - Կրկի. Քեզ վայել է աւրհնութիւն, Աստուած...
7. 156աբ Մեսեդիք Ծննդեան Տեառն - ԱՁ. Տէր ասաց ցիս. Որդի իմ ես...
8. 156բ-8ա Մեսեդիք Յարութեան Տեառն - ԱՁ. Տէր կարող
եւ հզօր...
9. 158ա-9բ Մեսեդիք մարտիրոսաց - ԱՁ. Եղիցի,
Տէր, ողորմութիւն քո ի վերայ մեր...
10. 159բ-61բ Մեսեդիք պահոց - ԱՁ.
Տէր լուիցէ ինձ ի կարդալ իմում...
11. 161բ-2ա Մեսեդիք Աղուհացից - Բշ. Դարձո՛յ
զիս, Տէր, ի մեղաց իմոց...
12. 162աբ Մեսեդիք շաբաթապահոց - Բշ. Արքայութիւն քո արքայութիւն ամենայն...
13. 162բ Աղցից կիւրակէիցն - Ուխտս դի՛ք
եւ կատարեցէ՛ք Տեառն Աստուծոյ...
14. 163ա-77ա Ժամամտեր կարգաւ տօներուն - Բշ.
Որ ի Հօրէ առաքեցար...
Միաւարների
կարգը տարբեր (Ժամագիրք, 1902, էջ 327-47): Պահոց Բշ, Դշ, Զշ, Մարտիրոսաց,
Ճգնաւորաց, Կիւրակէից, Ստեփանոսի, Ծննդեան (Աստուածածին...), Աստուածածնի,
Ծննդեան (Աղաչեմ զքեզ...), Սիմէոնի Տեառնընդառաջն, Թագաւորաց, Զօրավարաց,
Վարդանանց, Քառասնից, Ղազարու, Գերեզմանի, Գալստեան, Զատկի, Համբարձման,
Սրբոյ Հոգւոյ գալստեան, Հռիփսիմեանց, Գայիան[ե]անց, Կուսանացն, Յովհաննու
[Մկրտչին], Մարգարէիցն, Վարդապետաց, Առաքելոց, Հայրապետաց, Եկեղեցւոյ,
Վարդավառի, Խաչի, Որդւոց Որոտման, Հրեշտակապետացն, [Լուսաւորչին] (Գրիգոր
սուրբ քահանայապետ...):
Դ. 179ա-206բ Կարգաւորութիւնք եկեղեցւոյ եւ արարողութիւն
ժամատեղաց, տեառն Ներսէսի Հայոց կաթողիկոսի, զի ետ բերել ի սուրբ եւ ի հռչակաւոր
աստուածաբնակ եւ հրեշտակակրօն սուրբ հարցն մեծ ուխտից Մաքենեացն եւ ամենայնիւ
ամենայն կամօք հաճեալ եւ հաւանեալ, զպակասն ելից եւ զսղալն ուղղեաց, եւ կարգեաց
ամենայն Հայաստանեայց եկեղեցւոյ անջրելի եւ հաստատուն աւանդ, առաջնորդութեամբ
Հոգոյն Աստուծոյ, որ աջողեալ է զամենայն բարի յամենայնի...
Տե՛ս
ձեռ. 435, Ա. 2. 6բ-14բ: ա/179բ-89բ: բ/189բ-90բ: գ/191ա-7բ: դ/197բ-200բ: ե/200բ-6բ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
114ա Ո՜վ տօնասէր,
յիշեսջիք ի մաքրափայլ յաղօթս ձեր զՍիմէոն վարդապետն:
177ա Արդ, պատուիրեմ,
կարդա՛յ եւ տե՛ս
Եվ խրատեմ, թէ
միտ դնես
Սրտի մտօք զԱստուած
սի|177բ|րես
Եւ զպատուիրան
նորա առնես:
ԸզՏօնացոյցս
լաւ պահես,
Եւ զամենայն
տօն տեսանես,
Ըզժամատեղըն
ժիր պահես,
Զօրըն սրբոց
տօնիւ պատուես:
Ըզնահատակսն
յիշատակես
Եւ սաղմոսիւք
միշտ յաղօթես,
Շարականաւ
օրհնաբանես
Եւ զպատմութիւն
նոցա պատմես:
Եւ խունկ անուշ,
մատուցանես
Եւ ի տաճար նոցա
մտցես,
Ջահ լուցանես
եւ մոմ վառես,
Եկեղեցոյ աւել
|178ա| ածես:
Այս բաւական
է, թէ լսես
Եւ Աստուծոյ
միշտ ծառայես
Եւ անխափան
զայս կատարես`
Զսուրբսն Աստուծոյ
ուրախ առնես:
Յորժամ զկենցաղըս
վըճարես,
Նոցին փառացըն
հասանես,
Զարքայութիւնն
ժառանգես,
ԶԱստուած նոքօք
փառաւորես:
Արդ, պաղատիմ
լալագին ես.
Ըզզառածեալ գծողս յիշես
Եւ դու յիշեալ
ի Տէր լիցիս,
Յորժամ տեսցես
փառօք յերկրի:
178բ (Յովհաննէս գրչի) Փառք ամենասուրբ
Երրորդութեանն` Հօր եւ Որդոյ եւ Հոգոյն Սրբոյ, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից.
ամէն: Արդ, գրեցաւ Տօնացոյցս թվին ՌՃ. (1651), ի մայրաքաղաքն յԱմիթ, ընդ հովանեաւ
Սրբոյն
Կիրակոսի եւ մօր նորա Յուղիտայի, ի վայելումն
տէր Սամուէլ սրբակրօն
աբեղային: Տեսողքդ ասացէ՛ք զողորմին: Զմեղուցեալ Յովհաննէս գրիչս աղաչեմ
յիշել ի Տէր:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1բ (1700 թ.,
նոտրգիր) Ի վայելումն Մօղնեցի Սիմոնի որդի Խաչատուր[ին], թվին
ՌՃԽԹ. (1700):
1բ (ԺԸ. դ.) Ի
վայելումն մօղնըցի Դաւիթ վարդապետին:
207ա (ԺԸ. դ.)
Ի վայելումն Յովհաննէս վարդապետին:
207ա (ԺԸ. դ.)
Այս է մեր գրեանքն, զոր այլ մարդիք տարեալ են. մէկ Ալբերտ, մէկ Պօղոս գիրք Նորքցուն հետ է, Ա. Ժողովածու
Կոխպցուն հետ
է, Ա. Շարակնոց, Ա. Տօնացոյց եւս:
207բ (ԺԸ. դ.) Յիսուսի ծառայ Յովհաննէս վարդապետ,
վերակացու:
207բ (ԺԸ. դ.) Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ Մօղնէցի Յոհաննէս վարդապետս,
որ գնեցի այս Տօնացոյցս հալալ ընչից իմոց:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 1բ «ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ / ԿԻՐԱԿՈՍ / ՎԱՐԴԱՊԵՏ,
/ ԹՎԻՆ ՌՃԻ. (1671)», 1ա ձուածիր, սեւով, երիցս դրոշմուած. «ԳՐԻԳՈՐ», 2բ, 49բ,
151ա, 163ա բոլորշի, սեւով. «ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ / ԽԱՉԱՏՈՒՐ»: 2ա
(չորիցս), 207ա` անընթեռնելի:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` Բբ «Խաչատուր»: 1ա «ես մեղայ»,
զանազան բառեր, տառեր: 1բ «ի վայելումն, տաճար լուսոյ, Այսօր անճառ լուսոյն
ծագումն ի փրկութե, այսօր անճառ լուս, ի վայելումն մօղն»: 2ա «վայել»: 207բ
«Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ Յովհաննէս վարդապետ, յոր ժամանեալ եւ Հոգեւոր»,
այբուբեն` զանազան տառեր:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ` 205բ, 206բ, 207ա թռչուն` անվարժ
ձեռքով:
2026
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
|
ԺԷ. դար |
ԹԵՐԹ` 116: ՊՐԱԿ` 13+Ա-Թx12 (Ը 8, Թ 11): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով
եւ լուսադրոշմով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 12x9,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(5,5x8): ԳԻՐ` բոլորգիր
(նմուշ` 14ա), խրատները նոտրգիր` 3բ-13բ (նմուշ` 5բ): ՏՈՂ` 15. գծումներ`
ճնշումով: ԿԱԶՄ` շագանակագոյն
դրոշմազարդ կաշի, դռնակով եւ երկու կապիչով. միջուկը` տախտակ. աստառը`
գունաթափ կապոյտ կտաւ. լուսանցակողերը` կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Ճակատազարդ`
14ա: Լուսանցազարդ` բուսական, եկեղեցի` 68բ, 77բ, երախները բաց զարդոլորուն
վիշապներ 35բ, խաչ: Զարդագիր` թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ` կարմիր, կանաչ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի կաշին մաշուած,
մէջքի եւ Բ. փեղկի հատման վերին հատուածը բացուած, երկու գամերն ընկած,
լուսանցակողերի կարմիրը թափուած. թանաքի թթուայնութիւնից գրադաշտը
թեթեւակի գունափոխուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-13բ Քաղուածք աւրհնութեանց տօնից տէրունականաց եւ ամենայն
սրբոց` ըստ իւրաքանչիւրոց պատշաճից - Երգեցէ՛ք որդիք Սիոնի, ղակից Հօր եւ հրաշափառ... որ համտատեցեր
բանիւ զակաղեցի. փաք Հօր:
Բ. 14ա-99բ Տօնացոյց
Տե՛ս
ձեռ. 435, 279ա-310բ: 1/չիք: 2. ա/14ա-8բ: բ/18բ-25բ: գ/25բ-9բ: դ/29բ-33բ: ե/33բ-49բ:
զ/50ա-5բ: է/55բ-7բ: ը/57բ-9ա: թ/59բ-61բ: ժ/61բ-72բ: ժա/72բ-8ա: ժբ/78ա-82բ: ժգ/82բ-4ա:
ժդ/84ա-7բ: ժե/87բ-90բ: ժզ/91ա-8բ: Ունի նաեւ. 98բ-9բ Իսկ Յարութեան կարգին սկիզբն
արա՛ ամառան յիսնակէն եւ ասա առաջի կիրակին...:
32ա,
ստ. լս. «Հովիւն քաջ զԵրրորդութիւն դաւանեաց, / իւրոյ հօտին ճշմարտապէս քարոզեաց»:
96ա ստ. լս. «Արտասուելով սուրբ հայրապետն հառաչեաց, / ըզմեզ ի դարձ եւ ի
զղջումն յորդորեաց»:
Գ. 99բ-100ա Խրատք իւղաբերից Աւետարանացն, բժշկութեան
եւ հանգստեան - Յորժամ Վասն ի վերուստ ասեն...
ի Յովհաննու Խ. (40), ՃԴ. (104):
Դ. 100բ-16ա [Մանր ծիսական հատուածք] (քաղուածոյ
եւ ծայրաքաղ)
1. 100բ-2ա Կարգ մեծացուսցէից - Կրկ. ԱՁ. Մեծացուցանեմք
ըզքեզ...
2. 102բ Մեսեդի Ծննդեան - ԱՁ. Տէր ասաց
ցիս. Որդի իմ ես դու...
3. 102բ-3ա Մեսեդի Յարութեան - ԱՁ. Տէր կարօղ
եւ հզօր, Տէր կարող...
4. 103աբ Մեսեդի մարտիրոսաց - ԱՁ. Եղիցի
ողորմութիւն քո, Տէր ի վերայ...
5. 103բ-4ա Մեսեդի ապաշխարութեան - ԱՁ. Տէր լուիցէ
ինձ ի կարդալ...
6. 104ա-5ա Մեսեդի աղուհացից Մեծ պահոց - Բշ.
Դարձո՛ զիս, Տէ՛ր, ի մեղաց...
7. 105աբ Մեսեդի պահոց ճաշու - Բշ. Արքայութիւն
քո արքայութիւն...
8. 105բ Աղուհացից կիրակիքն ասա՛ - Ուխտս դի՛ք...
9. 105բ Առաւօտու երգ շաբաթապահոց եւ աղուհացից: Զկնի Փառք
ի բարձունին - Լոյս տուր, Տէր աչաց...
10. 105բ Առաւօտու երգ առաքելոց - Ոչ են բանք...
11. 106ա-16ա Ժամամտեր կարգաւ - [Պհ.
Բշ.] Որ ի Հօրէ առաքեցար, Փըրկիչ, եւ մարմնացար...
Միաւորների
կարգը նման ձեռ. 2025, 163ա-77ա:
12. 116ա Ձայն[ագիւտ՞] այսպէս արա՛ - Կա՛լ Զատկէն
մինչեւ ուր եւ իցես եւ երթ Ը. Ը. (8, 8)... բայց զԶատկի օրն եւս ի հետ կա՛լ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
71բ ստ. լս. Յիշեսջիք
գրօղս:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 102ա (ստ. լս.) Ի թվին ՌՃՀԲ. (1723) /// Քրիստոս ան/// (ջնջած)
ԺԴ.:
2. 116ա (1742 թ., բոլորգիր, ջնջած անընթեռնելիի վրայ)
Ի վայելումն զայս փոքրիկ գիրքս, որ կոչի Տօնացոյց, Էջմիածնեցի տէր Ալէքսանի որդի Ստեփանին, 1191
(1742):
3. 116բ (ԺԸ. դ., նոտրգիր) Ի վայելումն զայս գրքիս, որ կոչի
Տօնացոյց:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 85բ. ջնջուած:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 13բ «Այս կոչի
Տօնացոյց», այբուբեն, զանազան տառեր: 52ա զանազան տառեր, խզբզոց: 103բ լս.
«թշնամին»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ` 25բ տաճար:
2027
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԷՋՄԻԱԾԻՆ |
ՌՃԻԹ. - 1680 |
ԳՐԻՉ` Յովսէփ:
ԹԵՐԹ` 206. չգրուած` 1աբ, 2բ-7բ, 124բ,
201ա-6բ: ՊՐԱԿ` 6+Ա-ԺԶx12 (Է 14)+6: ՆԻՒԹ`
թուղթ, արեւելեան (7-42), լուսագծերով եւ լուսադրոշմով` երեքնուկ, որի
երկու կողքերում այլ նշաններ (թ.
4), նաեւ թագ` աստղով
(թ. 202): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 12x9,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ`
միասիւն (5,5x8):
ԳԻՐ`
նոտրգիր (նմուշ` 12ա):
ՏՈՂ`
15. գծումներ` ճնշումով, գրադաշտի սահմանները` կարմիր (7ա-42բ): ԿԱԶՄ` շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի,
դռնակով, երկուական կապիչով եւ գամով. միջուկը` տախտակ. աստառը` դաջուած
ծաղկեայ կտաւ. լուսանցակողերը` ծաղկեայ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Ճակատազարդ` 12ա: Լուսանցազարդ`
բուսական, թռչնային, խաչ: Զարդագիր` հանգուցագիր, թռչնագիր: Գոյներ` կարմիր,
կանաչ, կապոյտ:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - Աւետարան Յովհաննու, ԺԸ. 33-40: Ժ. դդ.: 2 (Ա-Բ) + 2 (Գ-Դ),
ստացուած 1 թերթի ընդլայնակի հատումով եւ հատուած մասերի ընդերկայնակի
ծալումով: Մագաղաթ, միասիւն (սկզբնապէս` երկսիւն), ուղղագիծ երկաթագիր,
լս-ներում համաբարբառ: Կարդալ` Գա-Աբ-Դբ-Բա-Դա-Բբ-Գբ-Աա. /// եմուտ միւսան ///
յապարանսն... մի զդա,
այլ` զԲարաբբա ///»:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի կաշին քերծուածքներով,
փեղկերի արտաքին անկիւնները փոքր ինչ մաշուած, մէջքին թեթեւ ճաքեր, Ա.
փեղկի եւ մէջքի ստորին եւ Բ. փեղկի եւ մէջքի ստորին եւ վերին կաշուէ հատուածները
թեթեւակի բացուած, կապիչներից մէկի կէսն ընկած, մէջքի ստորին եւ վերին
հատուածներում կապտալներից մէկական մանուածք ընդհանուր հիւսքից դուրս
եկած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 8ա-124ա [Տօնացոյց]
Տե՛ս
ձեռ. 435, Գ. 279ա-310բ: 1/8ա-11բ: 2. ա/12ա-6բ: բ/16բ-26բ: գ/26բ-32ա: դ/32ա-6ա: ե/36բ-58ա:
զ/58ա-65բ: է/65բ-7բ: ը/68ա-70ա: թ/70ա-3բ: ժ/73բ-88ա: ժա/88ա-96ա: ժբ/96ա-103ա: ժգ/103ա-5ա:
ժդ/105ա-10բ: ժե/110բ-3բ: ժզ/114ա-24ա:
Բ. 125ա-54բ [Մասն Ժամագրոց]
1. 125ա-36բ Ժամամուտք կարգաւ - Պհ.
Բշ.-Եշ. Որ ի Հօրէ առաքեցար... արդ, բարեխօս մեր առ Տէր վասն մեր:
Միաւորների
կարգը նման է ձեռ. 2025, 163ա-77ա:
2. 137ա-54բ [Ալելուք եւ մեսեդիք] (քաղուածոյ
եւ ծայրաքաղ)
ա. 137աբ Ալէլուք Ծննդեան Տեառն Յիսուսի գիշերային ժամուն - ԱՁ.
Ալէլուիա, ալէլուիա, ալէլուիայ: Տէր հովուեսցէ զիս...
բ. 137բ-8ա Ալէլուք Յարութեան Քրիստոսի - ԱՁ.
Ալէլուիա... Ողորմութեամբ Տեառն...
գ. 138աբ Ալէլուիայք Համբարձմանն Քրիստոսի - ԱՁ. Ալէլուիա... Համաբրձէք իշխանք...
դ. 139աբ Ալէլուեայք Հոգւոյն Սրբոյ գալստեանն - ԱՁ. Ալէլուիա... Ցանկալի է նա...
ե. 139բ-40ա Ալէլուիայք Խաչի - ԱՁ. Ալէլուիա... Ցուպ քո եւ գաւ[ազան]...
զ. 140աբ Ալէլուիայք եկեղեցւոյ - ԱՁ. Ալէլուիա...
Լըսել զձայն օրհ[նութեան]...
է. 140բ Ալէլուիա Ղազարու յարութեան - ԱՁ.
Բարձր առնեմ զքեզ, Տէր...
ը. 141ա Ալէլուիա Ծաղկազարդին ողոգոմեան - ԱԿ.
Տէր Աստուած մեր երեւեցաւ մեզ...
թ. 141ա-2ա Ալէլուք աւուրց Աւագ շաբաթուն - Բշ.
Զի նա ասաց եւ եղեն...
ժ. 142աբ Ալէլուիա Պայծառակերպութեան Քրիստոսի, որ ասի Վարդավառ - Կրկի.
Ալէլուիա... Քո երկինք եւ քո է երկիր...
ժա. 142բ-3ա Առաւօտու երգ Յարութեան, զկնի Փառք ի բարձանն - Յր.
ԶՅարութիւն ըզփըրկչին օրհնեսցուք...
ժա. 143ա Սրբոյ Հոգւոյն գալստեան - Հգյ. Զգալուստ
Հոգւոյն օրհնեսցուք...
ժբ. 143աբ Առաւօտու երգք աղցից եւ այլ աւուրց պահոց - Բշ.
Լոյս տուր, Տէր, աչաց իմոց...
ժգ. 144ա Առաւօտու երգ Ծաղկազարդին - Ծղկ.
Այսօր մըտանէ թագաւորընը մեր...
ժդ. 144աբ Առաւօտու երգ Մեծի երկուշաբաթին - Բշ. Ի սկըզբանէ Տէր զերկիր հաստատեցեր...
ժե. 144բ-5բ Երգ Եկեղեցւոյ - Եկղց. Տան
քում վայել է սըրբութիւն...
ժզ. 145բ-6ա Երգ Յայտնութեան առաւօտուն - Յայտ.
Արեգակն արդարութեան այսօր յայտընեցար...
ժէ. 146աբ Մեսեդիք ճաշու Շաբաթապահոց - Շբ.
Արքայութիւն քո...
ժը. 146բ Մեսեդիք ճաշու աղցից - Բշ. Դարձո
զիս, Տէր, ի մեղաց...
ժթ. 147ա Ալէլուիայք ճաշու աւուրց Պահոց, որք ասին ըստ ձայնից - ԱՁ.
Հոգի քո բարի առաջնորդեսցէ...
ի. 147բ [Ալէլուիայք] Շափաթապահոց - Բշ.
Եկա՛յք ցընծասցուք ի Տէր...
իա. 147բ [Ալէլուիայք] Աղուհացից կիրակէից - Աղաղակեցէ՛ք առ Տէր, ամենայն երկի՛ր...
իբ. 147բ-8բ Մեսեդիք ճաշու Յարութեան - ԱՁ. Ամենայն
երկիր երկիր պագցեն...
իգ. 148բ-9ա Ալէլուիա ճաշու Յարութեան ըստ ձայնի - ԱՁ. Դու յարուցեալ գթասցիս...
իդ. 149աբ Ալէլուք Հոգւոյ գալստեան - Կրկի. Ողորմութեամբ
Տեառն լի եղեւ երկիր...
իդ. 149բ Ալէլուք ճաշու Վարդավառին - Ամպ
լուսաւոր հովանի լինէր նոցա...
իե. 149բ-50ա Ալէլուիա ճաշու նաւակատեաց Խաչին
եւ Եկեղեցւոյ - Շբ. Սիրեաց Տէր զՍիօն...
իզ. 150ա-1բ Ալէլուիա ճաշու Վերափոխման Աստուածածնին ինն աւուրն - Կրկի.
Այսօր ծընաւ, որ յառաջ քան զյաւիտեանս...
իէ. 151բ-2ա Ալէլուիա ճաշու մարտիրոսաց - ԱՁ.
Տէր սիրէ զիրաւունս...
իը. 152ա Մեսեդիք Ծննդեան Տեառն - Ա. Տէր ասաց
ցիս...
իթ. 152ա-3ա Մեսեդիք Յարութեան Տեառն - ԱՁ. Տէր կարօղ
եւ հզօր...
լ. 153աբ Մեսեդիք Մարտիրոսաց - ԱՁ. Եղիցի
ողորմութիւն քո, Տէր, ի վերայ մեր...
լա. 153բ-4ա Մեսեդիք ապաշխարութեան - Պհց. ԱՁ. Տէր
լուիցէ ինձ ի կարդալ իմում...
լբ. 154բ Երգ կիրակմտից եւ տէրունեաց - Ալէլուիա...
Լոյս զուարթ, սուրբ փառաց...
Գ. 155ա-78ա [Աւետարանք Հանգստեան, Իւղաբերից,
Բժշկութեան]
1. 155ա-63բ Աւետարանք Հանգստեան
ա. 155ա-6բ Աւետարան ըստ Մատթէոսի - Դկ. Բկ. Յայնժամ
թողեալ Յիսուսի զժողովուրդն...
բ. 156բ-7բ Աւետարան ըստ Մարկոսի - Բձ. Դձ. Եւ
ասէր. այսպէս է արքայութիւն Աստուծոյ երկնից...
գ. 157բ-9բ Աւետարան ըստ Ղուկասու - Գկ. Ակ. Մի՛
երկնչիր, հօ՛տ փոքրիկ...
դ. 159բ-61ա Աւետարան ըստ Յօհաննու - Աձ.
Գձ. Պատասխանի ետ Յիսուս եւ ասէ. Ամէն, ամէն...
ե. 161ա-2բ Աւետարան ըստ Յօհաննու - Յառաջագոյն
քան զտօն Զատկին...
զ. 162բ-3բ Աւետարան ըստ Յոհաննու - Եթէ սիրէք
զիս, զպատուիրանս իմ պահեսջիք...
2. 163բ-75ա Աւետարանք Իւղաբերից կարգաւ
ա. 163բ-5բ Առաջին Մատթէոսի - Եւ երեկոյի
շաբաթուն, յորում լուսանայր միաշաբաթին...
բ. 165բ-7բ Աւետարան ըստ Մարկոսի - Եւ իբրեւ
երեկոյ եղեւ... Փոխ. Եւ ընդ առաւօտս միաշաբաթուն...
գ. 167բ-9ա Աւետարան ըստ Ղուկասու - Եւ ահա այր
մի անուն Յովսէփ... Փոխ. Բայց ի միաշաբաթոջն...
դ. 169ա-71բ Աւետարան ըստ Յօհաննու - Յետ
այսորիկ աղաչեաց ըզՊիղատոս... Փոխ. Եւ ի միաշաբաթոջն Մարիամ...
Գրչից`
171բ «Մարդն` Մաթէոս, Առիւծն` Մարկոս, Եզն` Ղուկաս, Արծիւն` Յոհան: Յայս կանդանիքս
չորեքկերպեան, / Սոքա բանիւ նըմանեցան»:
ե. 172ա-5ա Աւետարան ըստ Ղուկասու - Էշ. Եւ յասել
ոմանց զտաճարէն...
3. 175ա Աւետարանք Բժշկութեան
ա. 175ա-6ա [Աւետարան ըստ] Մատթէոսի - Եւ ելեալ
անտի Յիսուս գնաց ի կողմանս Տիւրոսի...
բ. 176աբ Աւետարան ըստ Մարկոսի - Եւ ելեալ
միւսանգամ ի սահմանացն Տիւրոսի...
գ. 176բ-7ա Աւետարան ըստ Ղուկասու - Եւ եղեւ ի
վաղիւն, մինչդեռ իջանէին նոքա...
դ. 177բ-8ա Աւետարան ըստ Յոհաննու - Եկն դարձեալ
Յիսուս ի Կանա Գալիլացւոց... եկեալ ի Հրէաստանէ ի Գալիլիա:
Դ. 178բ-200բ [Տաղք եւ Մեղեդիք]
1. 178բ Շարական Մեռոնի - Հա՛յր ամենակալ,
որ առաքեցեր զմիածին Որդիդ...
2. 178բ Մեղեդ[ի] Աւետեաց - Այսօր աւետեաց
ուրախութեան հընչումն...
3. 179ա-80ա Մեղեդի Մուսաղալի - Ծն.
Կոյս անապական...
4. 180ա-1ա Տաղ երրորդ աւուր Ծննդեան Տեառն - Կենաց
տապանակ, աստուածագիծ տախտակ...
5. 181ա-2ա Տաղ սուրբ Աստուածածնին [Առաքել վարդապետէ Բաղիշեցւոյ
ասացեալ. ձեռ. 7717, 10բ)] (Ա-Ժ) - Անճառ ճառագայթ լուսոյն...
6. 182աբ Տաղ վեցերորդ աւուր Ծննդեան - Սեաւ եմ գեղեցիկ...
Հմմտ.
ձեռ. 426, 12աբ:
7. 183աբ Տաղ գեղեցիկ [Ի տէր Ներսիսիէ. ձեռ. 425, 219ա] (Ա-Թ) - Անեղ Որդին Հօր միածին...
8. 184աբ Տաղ Յարութեան ի տէր Ներսիսէ Կլայե[ցւոյ] - Հօր կամաւն իջեալ Որդին...
9. 184բ-5ա Տաղ ԲԺ.ն առաքելոց, Կլայեցոյն - Առաքեալ
Աստուծաորդոյն ի ծոցոյ Հօր...
10. 185բ-6ա Տաղ ԲԺ.ն մարգարէից - Մարգարէիցն
երկ<ոտ>ոտասան, որք յայնմ էին ժամանակին...
11. 186ա-7ա Տաղ Հայրապետաց ի Ներս (= Նիկիայ) - Ի Նիկիայ ժողով դարձեալ զԳրիգորիոս անդ կոչեցեալ...
12. 187բ-8ա Տաղ սուրբ տաճարին Էջմիածնայ [յԱռաքել վարդապետէ. ձեռ. 424, 195բ)] - Ահա ասեմ բան գովեստի / Մօրըդ լուսոյ
սուրբ տաճարի...
13. 188աբ [Ներսիսի Շնորհալւոյ] Տաղ վերափոխման Աստուածամօրն - Այսօր
Գաբրիէլ հրեշտակապետն եկեալ... (Ներսիսի Շնորհալւոյ. Բանք չափաւ, 1830, էջ
407):
14. 189աբ Տաղ գալստեան Հոգոյն Աստուծոյ - Այսօր
Սուրբ Հոգին Աստուած եկեալ յաշխարհս... 189բ Փոխէ զձայնդ - Հոգին
Սուրբ հընչեաց...
15. 190աբ Տաղ ամենայն մարտիրոսաց - Բայց դուք,
որդի՛ք իմ սիրելիք, չէք ինձ մեռեալք, այլ` կենդանիք...
16. 191աբ Տաղ օծման քահանայից - Ո՜վ անմահ
հաց կենաց, մեզ տըւար Տէր Յիսուս...
17. 192աբ Ի Տէր Առաքելէ Սիւնեաց [տաղ Աւծման եւ մեռոնի] - Տարփացեալ
ըղձանամք, Տէր Յիսուս, քոյդ զեղմանց...
18. 193ա-4բ Ողբ ի Ներսէս հայրապետէ Կլայեցւոյ, ի բերանոյ եկեղեցւոյն
առ սուրբն Գրիգոր Լուսաւորիչն - Եկեղեցի կաթուղիկէ ի Հայաստան,
/ այսօր զմանկունըս ժողովէ իւր համաձայն...
19. 194աբ Մեղեդի անոյշ - Յր. Կաթուղիկէ
եկեղեցի, ուրախ լեր, բերկրեալ...
20. 195ա-6ա Գանձ Աւետեաց սուրբ Աստուածածնին (= Չորրորդ
աւուր Յայտնութեանն Քրիստոսի, ձեռ. 720, 207բ «Խաչատուր») - Խընդութեան ձայն,
բարբառ աւետեաց...
21. 196ա-7բ Գանձ թարքմանչացն [Սահակայ եւ Մեսրոպայ է բան քարոզից] - Բարձրեալ
անքննին, բնաւից լըրութիւն...
22. 197բ Մեղեդի եկեղեցւոյ - Քրիստոս եկեալ
քահանայապետն սուրբ...
23. 198ա-99բ Գանձ Բուն Բարեկենդանին [կիրակին, ասացեալ
Մխիթար վարդապետի Այրիվանեցւոյ. ձեռ. 2672,
90ա)] - Երգս յաւէրժական, երգեմք բանական...
24. 200աբ Տաղ ապաշխարութեան («Գրիգորիս»,
ձեռ. 7717, 88ա) - Մեղայ քեզ, Քրիստոս Աստուա՛ծ, ապաւէն, յոյս ըզքեզ ունիմ,
/ լալագին պաղտանօք, հառաչմամբ առ քեզ անկանիմ... Քրիստոս, ի քեզ ապաւինիմ,
ճար չուն՛՛:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
124ա Գծեցաւ
Տօնացուցակս ձեռամբ յոգնամեղ Յովսէփի բանի պաշտօնէի,
ի թուին ՌՃԻԹ. (1680), ի դրան Սուրբ Էջմիածնի:
136բ Ի թուին
ՌՃԻԹ. (1680) գրեցաւ ի դրան Սուրբ Էջմիածնի / ձեռամբ Յովսէփայ յոգնամեղ պաշտօնէի,
/ ի նեղ եւ ի դառն ժամանակի:
165բ Զմեղապարտ
գծօղս յիշել աղաչեմ (նման` 189բ)
192բ Գծեցաւ
տառս ՌՃԻԹ. (1680) թուումն:
199բ Գըծագրեալ
եղեւ այս տառ,
Յաստուածաէջ
տանըս պայծառ,
Ի թուականիս
հայոց հազար
Հարիւր քըսան
եւ ինն բարդեալ (1680),
Ձեռամբ մեղօք
լիապատար
Յովսէփ անուն պաշտօնատար:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
2ա (1731 թ. նոտրգիր)
Սուրբ Երուսաղէմ, թվին
հայոց ՌՃՁ. (1731), ես` Նիկաղայոս վարդապետս
գրեցի ի Սուրբ
գլխադիրն Յակոբայ, Սեկտեմբերի Բ.,
եւ է պատկեր օրն երկուշաբաթ, Դաւթի Դվնեցու տօնին:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` Դա «աաբ, ա,
բ, գ»:
2028
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
|
ԺԷ. դար |
ԳՐԻՉ` Կարապետ սարկաւագ: ՍՏԱՑՈՂ` տէր Պետրոս,
տէր Յովաննէս:
ԹԵՐԹ` 240 չգրուած` 1ա-4բ, 112բ, 237ա-40բ: ՊՐԱԿ` 4+Ա-Թx12+Ա`
12+1-9x12+4+4: ՆԻՒԹ` թուղթ, արեւելեան: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 11x8: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(8x5): ԳԻՐ` նոտրգիր
(նմուշ` 8ա), բոլորգիր 236աբ (նմուշ` 236ա): ՏՈՂ` 19. գծումներ`
ճնշումով, գրադաշտի սահմանները` կարմիր: ԿԱԶՄ` շագանակագոյն
դրոշմազարդ կաշի. միջուկը` տախտակ. աստառը` դրոշմազարդ կտաւ. լուսանցակողերը`
կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 4
+ 4, չգրուած դեղին թուղթ, լուսագծերով, «AZ» եւ երեքնուկի լուսադրոշմով,
հաշուած թերթաքանակի մէջ (թ 1-4, 237-240):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Կիսախորան`
8ա, 113ա: Լուսանցազարդ` բուսական, թռչնային: Զարդագիր` հանգուցագիր, թռչնագիր,
կենդանագիր: Գոյներ` կարմիր, կապոյտ, նարնջի:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի կաշին թեթեւակի
մաշուած, պղնձէ փականները կոտրուած. թերթերի արտաքին եզրերին եւ լուսանցակողին
մրաջրից կեղտոտման հետքեր, ձէթ թափուած, որի հետեւանքով բնագիրը վնասուած`
68ա-74ա, թանաք թափուած (8ա), գրադաշտը, լուսանցակողերը փոքր ինչ գունափոխուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 5ա-110ա [Տօնացոյց]
Տե՛ս
ձեռ. 435, Գ. 279ա-310բ: 1/5ա-7բ: 2. ա/8ա-12ա: բ/12ա-21ա: բգ/21ա-6բ: դ/26բ-31ա: ե/31ա-51ա:
զ/51ա-7բ: է/58ա-9բ: ը/59բ-62ա: թ/62ա-5ա: ժ/65ա-78ա: ժա/78ա-84բ: ժբ/85ա-91ա: ժգ/91ա-2բ:
ժդ/92բէ-97ա: ժե/97ա-100ա: ժզ/100ա-110ա:
Բ. 110ա-2ա Արարեալ եւ սահմանեալ սուրբ վարդապետին Թումայի Մեծոփեցոյ
ի պայծառութիւն մանկանց եկեղեցոյ` Խրատ յաղագս պաշտաման եկեղեցեաց Հայաստանեաց,
զի այսպէս լիցի կարգ պաշտման
Տե՛ս
ձեռ. 435, Դ. 310բ-8ա: ա/110աբ: բ/110բ-1բ: գ/111բ-2ա: դ-ե/չիք:
Գ. 113ա-75ա [Մասն Ժամագրոց] (քաղուածոյ եւ ծայրաքաղ)
1. 113ա-6ա [Երգ տեառն Ներսիսի Շնորհալւոյ... ասացեալ ի պաշտաման
գիշերոյ] - Յիշեսցուք [ի գիշերի զանուն քո, Տէր: Բղխեսցեն սիրտք]
մեր բան բարի...
Տե՛ս
Ժամագիրք, Վաղարշապատ, 1902, էջ 18:
2. 116ա-7բ Կանոնագլխեր կարգաւ (ԱՁ-ԴԿ) - ԱՁ.
Դատեա՛, Տէ՛ր, զայնոսիկ, որ դատեն զիս...
3. 118ա-26բ Թագաւորք ապաշխարութեան (Բշ.-Զշ.)
- Թագաւոր յաւիտեան: Լո՛ւր մեզ, Աստըուա՛ծ փըրըկիչ մեր...
4. 126բ-31բ Թագաւորք մարտիրոսաց - ԱԿ.
Զողորմութիւն քո, Տէ՛ր, արա՛յ ի մեզ...
5. 131բ-2բ Այսաւր դասք հրեշտակացն ուրախանան ընդ ճգնութիւնս. սրբոյն
Ստեփանոսի Նախավկայի - Քանզի գոչէ Մովսէս...
6. 133ա-6բ Ալէլուք գիշերութեան (= Յարութեան
Քրիստոսի) - ԱՁ. Ալէլուիա... Ողորմութեամբ Տեառն լի եղ[եւ երկիր]...
7. 136բ-8ա [Երգ] Եղաբերից Աւետ[ա]ր[ա]ներոյն - Եղիցի
անուն Տեառն օրհնեալ...
8. 138ա Երգ զկնի Աւետարանացն Իւղաբերից - Յր.
Փառք յարութեան քո, Տէր...
9. 138ա-40ա [Երգ] Աղուհացի կիւրակէից - Զամենայն
աւուրըս կենաց իմոց...
10. 140բ-6բ Առաւօտու երգէր կարգաւ - Բ. Լոյս տո՛ւր,
Տէ՛ր, աչաց իմոց...
11. 147ա-58բ Ժամամտեր կարգաւ - Որ
ի Հօրէ առաքեցար...
Միաւորների
կարգը նման է ձեռ. 2025, 163ա-77ա:
12. 158բ-9ա Ճաշոյ մեսեդիք Պահոց - Բշ. Արքայութիւն քո, արքայութիւն ամենայն յաւիտենից...
13. 159աբ Ճաշոյ մեսեդիք Յարութեան - ԱՁ. ԱԿ. Ամենայն
երկիր երկիր պագցեն քեզ...
14. 160ա Ստողոգիք Յինանցն - Ալէլուիա...
Երանեալ է այր, որ ոչ գնաց ի խորհուրդս ամբարշտաց...
15. 160բ-5ա Ալէլուք ճաշու կարգաւ - ԱՁ. Ալէլուիա...
Եկա՛յք ցնծասցուք ի Տէր...
16. 165բ-75ա Սրբասացութիւններ կարգաւ - Ծն.
Բազմութիւնըք հրեշտակաց եւ զօրաց երկընաւորաց...
Ունի
հատուածներ Պատարագամատոյցից:
17. 175աբ Երգ կիրակմտէից - Լոյս զուրաթ
սուրբ փառաց...
18. 175բ-6ա Մեսեդիք Ծնընդեան - ԱՁ. Տէր ասաց
ցիս. Որդի իմ ես դու...
19. 176բ-7բ Մեսեդիք Յարութեան Տեառն - ԱՁ. Տէր կարող
եւ հըզօր...
20. 177բ-9ա Մեսեդիք մարտիրոսաց - ԱՁ. Եղիցի.
Տէ՛ր, ողորմութիւն քո...
21. 179ա-80ա Մեսեդիք ապաշխարութեան - ԱՁ. Տէր լուիցէ
ի կարդալ իմում...
22. 180ա-1ա Մեսեդի աղուհացից - Բշ. Դարձո՛
զիս, Տէ՛ր, ի մեղաց իմոց...
Դ. 181բ-227ա [Տաղք, մեղեդիք, երգք, շարականք]
1. 181բ-2բ Տաղ Ծննդեան [Յորդորակ նորին Նարեկացւոյն Գրիգորի] - Սեաւ
եմ, գեղեցիկ...
2. 182բ-3բ Տաղ Ծննդեան սուրբ Աստուածածնին [Տաղ երրորդ աւուր Ծննդեան
Տեառն, ձեռ. 2027, 180ա] - Կենաց տապանակ, աստուածագիծ տախտակ...
3. 183բ-5բ Աւաք ուրբաթ երիկոյն տաղ ի տէր Ներսէսէ - Անեղ
Որդին Հօր միածինն...
4. 185բ-7ա Այլ տաղ - Լըցան բանքն այսօր սուրբ մարգարէիցն...
5. 187ա-9ա Տաղ Յարութեան [«Առաքելի»,
ձեռ. 4287, 98ա] - Դասքըն հրէական / էին պահապան...
6. 189ա-90ա Տաղ ազնիւ [«Նոր կիրակին»,
ձեռ. 720, 114ա] - Այսօր նոր արեւ հարեալ...
7. 190ա-1ա Տաղ անոյշ աշխարհամատրեան [«Եկեղեցւոյ», ձեռ. 720, 115ա] - Ուրախ լե՛ր, հա՛րսն ի յերկրէ...
8. 191ա-2ա Յորդորակ ազնիւ Հոգւոյ գալստեան - Ներհիւսեսցուք
քաղցր եղանակ...
9. 192ա-3ա [Ներսիսի Շնորհալւոյ] Տաղ մարգարէից, նահապետաց - Աստուածային
խորոցն անճառ խորհըրդածու[թիւն]ք...
Ներսիսի
Շնորհալւոյ, Բանք չափաւ, 1830, էջ 428 («Ա-Խ»):
10. 193ա-4ա Տաղ առաքելոց ի տէր Ներսէսէ («Ա-Ժ»)
- Առաքեալք աստուածորդւոյն ի ծոցոյ Հօր...
11. 194ա-5ա [Ներսիսի Շնորհալւոյ Տաղ վասն Աստուածածնին - Այսօր
Գաբրիէլ հրեշտակապետն եկեալ... (Ներսիսի Շնորհալւոյ. Բանք չափաւ, 1830, էջ
407):
12. 195աբ Մեղեդի Սուրբ Խաչին («Կոթողի»)
- Կենաց փայտ տընկեալ ըզքեզ...
13. 196աբ Յորդորակ Խաչին Քրիստոսի [«փոխ», ձեռ.
720, 128բ] - Այսօր եղեւ գալ դըշխոյին...
14. 196բ-7ա Յորդորակ կուսանաց - Ի կենդանարար
փայտէն ծաղկեալ...
15. 197ա-8ա Տաղ մարտիրոսաց [«Ճգնաւորաց»,
ձեռ. 720, 130բ] ի տէր Ներսեսէ - Արեգակն
արդար, / զՀօր սիրոյ ծագեալ...
16. 198ա-9ա Տաղ մարտիրոսաց համօրէն. Յորդորակ - Պատուական գըլուխ յօդեալք ի գլուխն Յիսուսի...
17. 199բ, 200աբ Չորրորդ աւուրն Աւետեաց Աստուածածնի [Յայտնութեանն
Քրիստոսի, ձեռ. 720, 207բ] («Խաչատուր») - Խընդութեան ձայն / բարբառ աւետեաց...
18. 199բ, 201աբ Գանց սրբոց թարգմանչացն («Բան
քարոզից») - Բարձրեալ անքըննին / բը[ն]աւից լրութիւն...
19. 199բ, 202բ-3ա Բուն բարեկենդանին («Եւեւանեցին»)
- Երգս յաւերժական / երգեմք բանական...
20. 203աբ Տաղ Հոգոյն գալստեան - Այսօր Սուրբ
Հոգին Աստուած եկեալ յաշխարհս...
21. 203բ-4ա [Տաղ ծննդեան Գրիգորի Նարեկացւոյ] - Աչքըն ծով
ի ծով ծիծաղախիտ...
22. 204աբ Վասն երից ամաց ի տաճարն [«Մեղեդիքս
մի գոյն են», ձեռ. 3540, 5բ] - Այսօր պարզողին զերկինս կոյսն յերկրի աթոր կազմի...
23. 205ա [Մեղեդի ի Սրիկ Կոստանդէ. ձեռ. 425, 85ա-6ա] - Քրիստոս բանըդ Հօր ծնունդ...
24. 205ա [Մեղեդի եկեղեցւոյ, ձեռ. 425, 249ա] - Քրիստոս եկեալ քահանայապետըն սուրբ...
25. 205ա [Տաղ] - Նոր ծաղիկ բըղխէ այսաւր...
26. 205ա [Տաղ] - Մըտեալ ի
տաճարն այսօր օծեալն Աստւած...
27. 205աբ [Տաղ] - Ի հանդէս տօնի քո [ու]րախացեալք ցընծամք...
28. 205բ [Տաղ] - Ի նըւիրելըն հրճուէին պատարագօք...
29. 205բ [Տաղ] - Ի խաչին տընկեալ որթոյն...
30. 205բ-6ա [Շարական Աստուածածնի] - Աստուածածին
անարատ մայր Տեառն եւ կոյս սուրբ...
31. 206ա [Տաղ] - Սուրբ գալըստեամբ քո, Տէ՛ր, նոր ծաղկեցաւ երկիր...
32. 206բ-7ա [Երգ պատարագի, յորժամ եպիսկոպոս լինի պատարագեալ. ձեռ. 720, 40ա] - [Դպ.] Ընտրեալըդ յԱստուծոյ, ո՜վ երջանիկ
սուրբ քահանայք...
33. 207ա [Մեղեդի Աւետեաց ՞] - Աւետիք հրեշտակապետին Գաբրիէլի առ կոյսն Մարիամ...
34. 207բ-10ա Տաղ Աստուածածնին [ի Յովհաննէս Պլուզ վարդապետէ. ձեռ. 425,
101ա-2բ. «Ա-Ք»] - Առաջնաճաշակ պըտղոյն, / մահուան առաջին մարդոյն...
35. 210բ [Մեղեդի] - Նըւագեմք Հոգոյն նըւագս վայելուչս...
36. 211ա-2ա Փոխման Աստուածածնին տաղ ազնիւ - Սուրբ
Աստուածածին կուսին / անարատ հարսին...
37. 212աբ [Տաղ] - Գօհար վարդ ինքնագոյն, / սիրամարգ ոսկեգոյն...
38. 212բ [Երգ Աստուածածնի ՞] - Գովեստ բերկրանաց
հըրճուողան հընչմամբ քեզ, կոյս Տիրամայր, քաղցրաձայնեալ երգեմք (այսչափ):
39. 212բ [Տաղ] - Ի յԵրուսաղէմ գընամ, ի յայն աստըւածաշէ[ն] քաղաքն,
ի յայն գեղեցկաշէն տաճարն, ի յայն գերեզմանի սիրոյն (այսչափ):
40. 212բ [Տաղ] - Մըտեալ ի տաճարն այսօր օծեալն
Աստուած, արարած եւ Տէր սինէական տառիցն (այսչափ):
41. 213ա-4ա Երկոտասան առաքելոցն Քրիստոսի - Ի
յանսահման ծովէն Հօր գըթութեանց բըխմունք...
42. 214ա-5բ Շարական սրբոյն Սարգսի զօրավարին - Ակ. Ամենասուրբ Երրորդութեան ընտրեալ ծառայ եւ հաւատարիմ
յաղթող...
43. 215բ-22ա Անձինք սրբոյն Գրիգորի Լուսաւորչի,
Յովհաննու վարդապետի ասացեալ
ա. 215բ-22ա Գկ. Այսօր զուարճացեալ ցընծայ եկեղեցի` դրախտ
աստուածատունկ ծաղկեալ... («Ա-Ք»)
բ. 222ա-4ա Ստեղ. Մկ. Լերինք ամենայն այսօր ցընծացէ՛ք...
Տե՛ս
ձեռ. 1576, 355ա-60բ:
44. 224ա-7ա Շարական խոտաճարակացն («Յոհաննիսի է Երգ») - Բձ. Յաւուրս վերջին ժամանակին
/ շինեաց իւր տուն զեկեղեցի...
Տե՛ս
ձեռ. 1576, 360բ-2ա:
45. 227ա-32ա [Շարական սուրբ Աստուածածնին («Ա-Ք
+ Կիրակոս վարդապետ»)] - Դկ. Արեւելք գերարփին / եւ օթարան լուսածնին...
Տե՛ս
ձեռ. 1576, 364բ-8ա:
46. 232բ-4ա [Տաղ] - Ես ասացի վերանալ յինէն աւուրց իմոց...
47. 234ա-5բ Ողբ նընջեցելոց հաւատով վախճանելոց - Արարիչ
եւ մարդասէր, անոխակալ եւ բարեգութ, որ գովիսդ ի սրովբէից...
Տե՛ս
ձեռ. 1576, 353բ-4բ:
48. 236աբ (բոլորգիր) [Տաղ] - Ի սմին աւուր յայլում դիմաց / յայտնի երկուսըն Կղէոպաս...
թողուլ ըզմեղըս մարդկային:
Տե՛ս
ձեռ. 2672, 155բ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
57բ (ստացողի)
Եւ զստացօղ սորին տէր Պետրոսն:
84բ (ստացողի)
Եւ ստացօղ սորին տէր Յովաննէսն (նման` 112ա,
160ա, 199բ):
140ա Եւ ստացող
սորին հեզահոգի տէր Յովանէսն, ի վայելումն անձին:
236ա (գրչի)
[Կար]ապետն գըրէց:
236բ Մեղսասէր
չանարժան գրողն սորին սարկաւաք Կարապետն, տեղն էր դըժվար:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 7բ, 113ա, ոճաւորուած
քառանկիւն, խաչաձեւ, սեւով «ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ ՍՏԵՓԱՆՈՍ ԱԲԵՂԱ, ՌՃԻԲ. (՞)
(1673)», 181բ ութանկիւն, սեւով «ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ ՏԷՐ ՍՏԵՓԱՆՈՍ»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 236բ «Եւս առաւել
զեպիսկոպոսն <մեր> մեր եւ զպատուական հայրապետն Հայոց տեառն զտէր այս
անուն եւ արհքեպիսկոպոսն մեր եւ զքաջ րաբունապէտն զտէր այս անուն շնորհեսցես»:
100բ լս. «Քարաթ»: 207բ «Բաղուի»:
2029
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ՆՈՐ ՋՈՒՂԱ
(Ամենափրկիչ վանք) |
ՌՃԽԸ. - 1696 |
ԳՐԻՉ եւ ՍՏԱՑՈՂ` Աստուածատուր վարդապետ Ֆահրապատցի:
ԹԵՐԹ` 323. չգրուած` 2բ-3բ, 10ա, 11աբ,
71աբ, 155աբ, 318ա, 319բ, 320բ, 321բ: ՊՐԱԿ` 11+Ա-ԻԶx12 (Ա 4, Զ 13, ԺԳ
13)+6: ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով
(թագ` 4, 258): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 11x8: ԳՐՈՒԹԻՒՆ`
միասիւն (8x5):
ԳԻՐ`
նոտրգիր (նմուշ` 72ա): ՏՈՂ` 13. գծումներ`
ճնշումով, գրադաշտի սահմանները` կարմիր: ԿԱԶՄ` շագանակագոյն
դրոշմազարդ կաշի. Ա. փեղկին` Խաչելութիւն եւ եզրագծով դրոշմուած` «Յ[Ի]Շ[Ա]Տ[Ա]Կ Է Ա[ՍՏՈՒԱ]ԾԱ/ՏՈՒՐ ՎԱՐԴԱՊԵ/ՏԻՆ,
ԹՎ[Ի]Ն / ՌՃԽԵ. (1696)», Բ. փեղկին` Տիրամայր, դռնակով. միջուկը` տախտակ.
աստառը` դրոշմազարդ կտաւ. լուսանցակողերը` կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 1 (Ա),` սկզբից,
թուղթ, լուսագծերով, չգրուած, սոսնձուած աստառին:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Երկրպագութիւն
մոգուց` 10բ, Յարութիւն Քրիստոսի` 70բ: Կիսախորան` 12ա, 72ա: Ճակատազարդ`
154բ: Լուսանցազարդ` բուսական, թռչնային, խաչ: Զարդագիր` թռչնագիր, ձուկ:
Գոյներ` կարմիր, կապոյտ, կանաչ, ոսկի, սպիտակ, նարնջի, շագանակագոյն, մոխրագոյն,
դեղին, սեւ, վարդագոյն:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի կաշին թեթեւակի
մաշուած, երկու կապիչներն ու գամերն ընկած: Լուսանցակողերի կարմիրը մասամբ
թափուած. թանաքի թթուայնութեան հետեւանքով գրադաշտը գունափոխուած,
թանաք թափուած` 5ա, պոկուած` թ. 15-16, 293-294, հիմքից թուլացած` թ.
281-282, 317:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1աբ, 4ա-148բ [Տօնացոյց]
Տե՛ս
ձեռ. 435, 279ա-310բ: Գ. 1/5ա-9բ: 2. ա/12ա-8ա: բ/18ա-30ա: գ/30ա-7ա: դ/37ա-42ա: ե/42բ-70ա:
զ/72ա-80բ: է/81ա-3ա: ը/83բ-6ա: թ/86բ-90ա: ժ/90ա-107ա: ժա/107բ-16ա: ժբ/116բ-24ա:
ժգ/124ա-6բ: ժդ/127ա-32բ: ժե/132բ-6բ: ժզ/137ա-48բ: Կից` Մասն Տօնացոյցի` 1աբ,
4աբ, «Գիտացիր, ո՜վ եղբայր, զի ոմանք այսպէս կատարեն զտօն Սրբոյ Հոգւոյ գալստեան...
իսկ յաւարտելն` քարոզ. Գոհաբանելով, կեցո Տէր, աղաւթք` Խաղաղութեամբ»:
Բ. 148բ-54ա Դարձեալ խրատք արարեալ եւ սահմանեալ
սուրբ վարդապետին Թումայի Մեծոփեցւոյ, ի պայծառութիւն մանկանց եկեղեցւոյ,
յաղագս պաշտաման եկեղեցեայց Հայաստանեայց, զի այսպէս լիցի կարգ պաշտաման
գիշերոյն
Տե՛ս
ձեռ. 435, 310բ-8ա: Դ. ա/149աբ: բ/149բ-51բ: գ/152ա-4ա: դ-ե/չիք:
Գ. 154բ-264ա [Մասն ժամագրոց] (քաղուածոյ
եւ ծայրաքաղ)
1. 154բ-60ա [Տեառն Ներսիսի Շնորհալւոյ ասացեալ]
Երգ գիշերային պաշտամանց - Փառք Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն
Սըրբոյ, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանըս յաւիտենից. ամէն: Յիշեսցուք ի գիշերի...
2. 160ա-1ա Կանոնագլուխ Բուն Բարեկենդանին եւ Նոր կիւրակէին - Աւրհնեա,
անձն իմ... 0րհնեցից ըզքեզ գոհութեամբ...
3. 161ա Գալստեան ողոգոմեան - Ծղկ. Դասք
լուսեղէն զըւարթնոցն...
4. 161աբ Սուրբ Զատկին - Զատ. Լուսապայծառ
հրեշտակն նըստելով...
5. 161բ Համբարձմանն Քրիստոսի - Հբ. Համբարձէ՛ք,
իշխա՛նք, ըզդրունըս ձեր...
6. 161բ-2ա Հոգւոյն Սրբոյ գալստեանն - Հգւ. Իջեալ
Հոգին յառաքեալսն / Եւ հրազինեաց զընտրեալսն...
7. 162ա Պայծառակերպութեան Քրիստոսի - Վդվ.
Ցընծայ Թաբօր Հերմոնիւ...
8. 162ա Խաչի - Խչի. Այսօր եկեալ կամաւոր Տէրն...
9. 162աբ Ի գիշերի Ծննդեանն - Ծնդ.
Հոյլք հոգեղէնք ընդ հովիւսն...
10. 162բ Տեառնընդառաջին - Տնը. Քառասնօրեայ
տղայ եւ Տէրն օրինադիր...
11. 163ա Առաւաւտու երգ Ծաղկազարդին - Այսօր մըտանէ թագաւորընը մեր Քրիստոս...
12. 163ա Ստողոգի Մեծի ուրբաթին - Փոխանակ
սիրոյ իմոյ մատնէին...
13. 163աբ Ստողոգի Մեծի շաբաթին - Եդին զիս
ի գբի ներքնումն...
14. 167բ Ստողոգի գերեզմանաց - Ստղ. Դա՛րձ,
անձ իմ, ի հանգիստ քո...
15. 163բ-4ա Եկեղեցւոյ - Եկ. Տան քումը վայել է սրբութիւն, Տէր...
16. 164ա Տապանակին - Տպնկ. Արի՛, Տէ՛ր, ի հանգիստ
քո...
17. 164ա Վարդավառին - Վդվ. Քո են
երկինք եւ քո է երկիր...
18. 164բ Ծննդեանն Քրիստոսի - Ծնդ. Իջցէ
որպէս զանձրեւ ի վերայ գեղման...
19. 164բ Խաչի - Խչի. Ետուր երկիւղածաց քոց նշան, զի ապրեսցին...
20. 165ա-73բ Ձայնաւորք (քաղուածոյ
շարականք ըստ ձայնից)
ա. 165աբ Ո. Դկ. Ըզքեզ աղաչեմք անըսկըզբնակից Հօր Որդի...
բ. 165բ-6ա Ճշու. Բձ. Անթառամ ծաղիկ, անդատապարտ շառաւիղ...
գ. 166ա-7ա Ճշու. Բձ. Որ ի յարաշարժ ի յաղբերէն յառաջ բըղխեալ...
դ. 167ա-8ա Դկ. Մկ. Լերինըք ցընծասցեն առաջի...
ե. 168աբ Դկ. Ճշ. Ուրախացիր պըսակ կուսից, Տիրամայր...
զ. 168բ-9ա Հբ. Դկ. Այսօր ի լերինըն Թաբօր ցուցեր ընտրելոց
քոց...
է. 169ա-70ա Տ. Դկ. Այսօր ընդ հրեշտակս ի բարձունս ցընծասցուք...
ը. 170աբ Հբ. Գկ. Այսօր երեւումն մեծի ճառագայթի նըշանի
Տեառն...
թ. 170բ-2ա Մկ. Բձ. Զարմանալի է ինձ քան ըզերգս երաժըշտականաց...
ժ. 172ա-3բ Մկ. Բձ. Ղւնդ. Երգեմք ձեզ երգս ըզհրեշտակական
ըզձայնս յաւէժս... վասն անձանց մերոց, ո՜վ սուրբ [ղեւոնդեանք]:
21. 173բ-88բ Ստեղիք
ա. 173բ-4ա Մկ. Ստղ. Պետ. (Պետրոսի)
Որ արփիահրաշ լուսոյ ծագմամբ...
բ. 174բ-5ա Մկ. Ստղ. Պղս. (Պօղոսի) Որ
անպարագիրն է յէութեան, պարածածկեալ արփիափայլ ճառագայթիւք...
գ. 175աբ Մկ. Ստղ. Քռս. (Քառասնից)
Լուսապըսակացըն տօնիւս պայծառացեալ հաւատացեալք...
դ. 176աբ Դձ. Ստ. Հբ. Եկայք հաւատացեալք երկըրպագեսցուք Սուրբ Երրորդութեան...
ե. 176բ-7ա Մկ. Ստ. Վդվ. (Վարդավառի)
Լերինք ամենայն այսօր ցընծան...
զ. 177ա-8ա Մկ. Ստղ. Խչ. (Խաչի) Պարունակեալ պահէին յանեղաշէն դրախտին ըզճանապարհս...
է. 178ա-9ա Մկ. Ստ. հրշտ. (Հրեշտակաց) Երկնաւոր հօտ ընտրեալ, զոր հովիւըն քաջ
թողեալ...
ը. 179ա-80ա Շարական Նիկողայոսի հայրապետին - Մկ.
Ստղ. Հիացան անմամինքն` տեսանելով զերանելին Նիկօլայոս...
թ. 180աբ Շարական Բարսղի հայրապետին - Մկ. Ստղ. Լուսապայծառ իմաստիւք լոյս եղելոց աշխարհի...
ժ. 180բ-1բ Շարական սրբոց Վարդանանց - Դկ. Ստեղ. Արիացեալք առ հակառակսն...
ժա. 181բ-2բ Շարական կիրակմտէից: Համբարձի - Ստղի. Անըսկիզբն Աստըւած, համապայծառ ամենասուրբ
Երրորդութիւն...
ժբ. 182ա-3ա Մկ. Ստղ. առք. (Առաքելոց) Առաքեալք Աստուծոյ ընտրեալք ի սկըզբանէ
նախքան զաշխարհս...
ժգ. 183ա-6ա Երգ գիշերապաշտաման - Արարիչ եւ մարդասէր, անոխակալ եւ բարեգութ...
ժդ. 186բ-8ա Ողբ գերեզմանաց - Ես ասացի վերանալ յինէն աւուրց իմոց յով երթայցեմ...
ի հրամանաց քոց, թագաւոր յաւիտենից, օգ՛՛:
22. 188բ [Շարական Աստուածածնի] - Աստուածածին անարատ մայր Տեառն եւ կոյս սուրբ...
23. 188բ-213բ Դպրութիւն եւ սարկաւագութիւն կարգաւ
ա. 188բ-90բ [Շարական հանդերձի («ԽԱՉԱՏՈՒՐ Թ»)] - Խորհուրդ խորին, անհաս անըսկիզբն, / որ զարդարեցեր
զվերին պետութիւն...
բ. 190բ-203ա Մեղեդիք պատշաճաւորք
190բ Հրեշտակապետաց - Գովեստ
բերկրանաց քաղցրաձայնեալ երգե...: 190բ-1ա Առաքելոց - Եկայք զըւարճացեալ
պայծառասցուք...: 191ա Ծն. (Ծննդեան) Այսօր պարզողին զերկինս...: 191ա Բարդողիմէոսի - Բանն,
որ ի Հօրէ ծագեալ...: 191աբ Յկբ. (Յակոբայ) - Մեծի հանդիսի աւուրս
առ քեզ պաղատիմք...: 191բ Ստեփանոսի - Ի խաչին տընկեալ
որթոյն ողկոյզ...: 191բ-2ա Պետրոսի, Պօղոսի - Այսօր ցընծացէ՛ք
եղբարք...: 192ա Յովհաննու, Յակոբա - Որդիքն որոտման,
որք ի վերուստ որոտացին...: 192ա Աւետեաց - Աւետէիք հրեշտակապետին Գաբրիէլի...: 192բ Ծնդ. (Ծննդեան) - Նոր եդեմ բանաւոր...: 192բ Ծն. - Նոր ծաղիկ
այսօր բըղխէ յարմատոյն յԵսսեայ...: 192բ-3ա Ծն. - Կոյս անապական
եւ անխախտ ծընողութիւն...: 193ա Ծն. - Ադամայ տւաւ
մեծ աւետիս...: 193ա Ծն. - Աչքըն ծով ի ծով ծիծաղախիտ...: 193բ Ծն. - Խընկեալ ի
կընդըրկէ բուրվառ...: 193բ Ծն. - Քրիստոս բանըդ Հօր, ծնունդ անժամանակ...: 193բ-4ա Ծն. - Անեղին տաճար,
բանին բարերար...: 194աբ Ծն. - Գոհար վարդն ինքնագոյն, սիրամարգ ոսկեգոյն...:
194բ Ծն. - Սրոբէանման
քրոբէաթոռ...: 195ա Ծղկ. (Ծաղկազարդի) - Սուրբ գալըստեամբ քո, Տէր, նոր ծաղկեցաւ
երկիր...: 195ա Ծղկ. (Ծաղկազարդի) - Աստ եբրայեցւոց մանկունքն...: 195աբ
Բշ. - Անդ
ի մէջ դրախտին...: 195բ Յր. Զտ. (Յարութեան, Զատկի) - Յարեաւ
հաւն այն արթուն...: 195բ Յր. (Յարութեան) - Ես ձայն զառիւծուն ասեմ...: 195բ-6ա Յր. - Հաւուն, հաւուն...:
196ա Յր. - Կաթուղիկէ
եկեղեցի, ուրախ լե՛ր բերկրեալ...: 196աբ Յր. - Առ պարտիզպանն
ձայնէր Մարիամ...: 196բ-7բ Յր. - Սէր յառաւօտէ...:
197բ-8ա (ստ. լս. ծնթ. յաւելագրողի` «Վերջ գրքիս տե՛ս զմնացեալսն, |198ա| որ
է վարս մանր անձր[եւօք]» (լրումն տե՛ս 320ա, տպ. Գրիգոր Նարեկացի Տաղեր եւ Գանձեր,
աշխտ. Արմինէ Քէոշկերեան, Երեւան, 1981, էջ 97): 197բ Յր. - Ի յԵրուսաղէմ
գընամ, յայն աստուածաշէն քաղաքն...: 197բ-8ա Յով. (Յովհաննու
Մկրտչի) - Ի դասըս հրեղեացն յօդեալ...: 198ա Եկղ. (Եկեղեցւոյ)
- Քրիստոս եկեալ քահանայապէտըն... 198աբ Հբ. (Համբարձման)
- Այսօր անդրանիկ Հօր միածին Որդին...: 198բ Հգգլս. (Հոգեգալստեան)
- Նըւագեմք Հոգւոյն նըւագըս վայելուչս...: 198բ Տպնկին. (Տապանակին)
- Այսօր զտապանակ ուխտին...: 198բ-9ա Վրդ. (Վարդավառի)
- Արփիական լոյսն, որ ի ծոց Հօր իջեալ...: 199ա Վրդ. - Տէր փառաց
այսօր...: 199ա Փխման. (Աստուածածնի Վերափոխման)
- Այսօր աւետեաց ուրախութեան հընչումն...: 199բ Ածծնի. (Աստուածածնի)
- Տուփ ես խընկալի...: 199բ-200ա Ածծ. (Աստուածածնի)
- Այն թագաւորին, այն նորածին փըրկչին...: 200աբ Ածծ. - Սերոբէ հողեղէն,
քերոբէ մարմնեղէն...: 200բ Խչի. (Խաչի) - Ծարաւեցաւ Տէրն ի խաչին...:
200բ-1ա Խչի. - Նոր
դրախտին եկեղեցւոյ ծառ կենաց...: 201ա Խչի. - Այսօր ի ձեռըն
խաչին...: 201ա Յր. - Յարեաւ փառաց թագաւորն...: 201աբ Տեառնընդ. (Տեառնընդառաջին)
- Մըտեալ ի տաճարն այսօր օծեալ...: 201բ Մրտ. - Այսօր նորահրաշ տօնիւս ցընծամք...: 201բ Կուս. (Կուսանաց)
- Կոյսք իմաստութեամբ զլապտերս...: 201բ-2ա Հոռոմի - Անէս կիրիէ
քէքրաքսա...: 202ա Հոռոմի - Թուրանի զաթէ թէ թուրազաթէ...:
202աբ Հոռոմի
- Թանատօի թիէթէ կրանտօ...: 202բ-3ա Հոռոմի - Յէին հէամի ապլի
հուեամըսէ...:
գ. 203ա-4ա Մեղեդի միւռոնի ի վերայ նորածնելոցն - Հա՛յր
ամենակալ, որ առաքեցեր զՄիածին Որդիդ...
դ. 204ա-5ա Տաղ եւ մեղեդի Հոգւոյն Սրբոյ գալստեան - Այսօր Սուրբ Հոգին Աստուած եկեալ յաշխարհս...
ե. 205ա-6ա Զընտրեալն որ ասես, մեղեդի մի՛ ասէր - Երգ. Ընտրեալըդ յԱստուծոյ, ո՜վ երջանիկ սուրբ քահանայ...
զ. 206ա Շարական խնկարկութեան - Շրկ. Յայս յարկ նուիրանաց ուխ[տի Տեառն տաճարիս]...
է. 206ա-9բ Սրբասացութիւնք կարգաւ ըստ պատշաճի
եւ խորհրդոյ աւուրց
206բ Ծնդ. - Բազմութիւնըք
հրեշտակաց եւ զօրաց...: 207աբ Մեծի Ե.շաբաթին - Որ վերայ նըստիս
ի կառըս հըրանիւթս...: 207բ Յինանց - Ով է որպէս Տէր Աստըւածը մեր խաչեցաւ...: 208ա Կիրակի, Եկեղեցւոյ, Հրեշտակաց - Հրեշտակային
կարգաւորութեամբ լըցեր Աստըւած...: 208աբ Մարտիրոսաց - Սըրբութիւն
սըրբոց, մեծ ես եւ ահաւոր...: 208բ-9ա Պահոց, ննջեցելոց - Վասըն
յիշատակի հանգուցելոցն ընկա՛լ, Հա՛յր սուրբ...: 209աբ Մարգարէից, առաքելոց, հայրապետաց - Ամենակալ
ես, Տէր զօրութեանց...
ը. 209բ [Մասն Սրբոյ Պատարագի] - Եթէ հանդիսաւոր օր լինի եւ զսուրբ խորհուրդն վերաբերել
կամիցիս, այս է արարողութիւն, յորժամ քահանայն ասէ. Տէր Աստուած աւրհնեսցէ
զամենեսեանդ... Քհ. Օրհնեալ եկեալ անուամբ տեառն՛՛, Դպ. Ալէլուիա:
թ. 212 Բշ. Լոյս ճըշմարիտ եւ ճառագայթ Հօր...
ժ. 212աբ Գշ. Հաց կենաց եւ անմահութեան ճաշակ...
ժա. 212բ Դշ. Դուռն երկնից եւ ճանապարհ արքայութեան...
ժբ. 212բ-3ա Եշ. Բան Հօր եւ քահանայապետ սուրբ...
ժգ. 213աբ Զշ. Վէմ հոգեւոր եւ գլուխ անկեան...
ժդ. 213բ Շբ. - Գառն Աստուծոյ զենեալ միշտ եւ կենդանի...
Դ. 213բ-64ա [Տաղք]
1. 213բ-5ա Տաղ սրբոց հրետակապետացն Գաբրիէլի եւ
Միքայէլի
ա. 214աբ Գովեստ բերկրանաց քաղցրաձայնեալ երգեմք...
բ. 214բ-5ա Գանձ հրեշտակապետացն ասա՛՛ - Ի տօնըս ձեր առաւել ցընծան հոգիք սրբոցն...
2. 215բ-6բ [Սրբոց հայրապետացն]
ա. 215բ-6ա Տաղ սրբոց հայրապետացն - Այսօր դըշխոյ պանծալի / երկնահրաւէր բարձրասցի...
բ. 216աբ Գանձ սրբոց հայրապետացն - Անհամարական
աստեղք կառուցան, / ակունք փայլեցան...
3. 216բ-8ա [Վասն սրբոց ճգնաւորացն]
ա. 216բ-7բ Տաղ ճգնաւորաց ասա՛ - Աստուած բարձրեալ Տէրդ երկնային / եւ թագաւոր ամենայնին...
բ. 217բ-8ա Գանձ ճգնաւորաց - Ո՜վ զարմանալի, ո՜վ ըսքանչելի եւ հիանալի...
4. 218բ-25բ [Տաղք եւ գանձք Ծննդեան եւ Մկրտութեան տօնից]
ա. 218բ-9ա Տաղ Աւետեաց - Ծն. Անմահից արքայն եւ սրոբէից անտեսն...
բ. 219բ-20բ Տաղ աւետեաց Աստուածածնի - Ծն. Ի ժամանակի / ի վերջին ամի...
գ. 220բ-1բ Տաղ Աստուածայայտնութեան - Ծն. Հրճուիմք այսօր մեք հոգեպէս...
դ. 221բ-2ա Տէր Կոստանդին. Գանձ Աստուածայայտնութեան - Ծն. Կամաւ Հօր քոյ Որդիդ միածին...
ե. 222բ-3ա Տաղ Մկրտութեան ասա [Տաղ անոյշ ի վերայ ջրոյն, ի Գրիգորէ. ձեռ. 5244, 439ա]
- Այսօր ձայնըն հայրական / յերկնից իջեալ հաճոյական...
զ. 223ա-4ա Դարձեալ Մկրտութեան [Յորդորակ.
ձեռ. 430, 11ա] - Ո՜վ զարմանալի խորհուրդ այս մեծ...
է. 224բ-5ա Տաղ Ծննդեան Կեներով [«ի Սրիկ Կոստանդէ»,
ձեռ. 427, 79ա, 474, 39բ] - Կայր կոյսն ի յայրին, / կայր եւ զուարճանայր...
ը. 225աբ [Գրիգորի Նարեկացւոյ] Տաղ Ծննդեան ասա՛ - Սեաւ եմ,
գեղեցիկ...
5. 226ա-7բ [Յովհաննու Կարապետին]
ա. 226աբ Տաղ Յովհաննու Մկրտչի - Կարապետ
թագաւորին, եւ փեսաւեր սուրբ փեսային...
բ. 226բ-7բ Գանձ Յովհաննու Մկրտչի - Գաբրիէլ հոգին
/ դասապետ վերին...
6. 227բ-9բ [Վասն թագաւորաց]
ա. 227բ-8բ Տաղ թագաւորաց - Այսօր տօնէ
եկեղեցի / ըզյիշատակ ձեր պանծալի...
բ. 228բ-9բ Գանձ թագաւորաց - Աստ թագաւորեալք,
/ ի յաթոռ բազմեալք...
7. 229բ-31ա [Տեառնընդառաջի]
ա. 229բ-30ա Քառասնօրեա գալուստն Տեառն ի տաճարն - Մըտեալ ի տաճարն այսօր օծեալն Աստըուած...
բ. 230ա-1ա Գանձ գալստեան Տեառն ի տաճարն - Կենդանատուն
յերկնից խոնարհեալ, / ի սուրբ կուսէն մարմին ըզգեցեալ...
8. 231ա-3ա [Ծաղկազարդի]
ա. 231ա-2ա Տաղ Ծաղկազարդին ողոգոմեան - Աստ եբրայեցւոց
մանկունքն զերգըս քրոբէիցն առեալ...
բ. 232ա-3ա Գանձ Ծաղկազարդին ողոգմեան - Էդ
Աստուած փառաց, / եղեր հաց կենաց...
9. 233ա-6բ [Յարութեան]
ա. 233աբ Տաղ Յարութեան Տեառն Յիսուսի - Քրիստոս
խաչեալ ի փայտին, / յԵրուսաղէմ քաղաքին...
բ. 234աբ Գանձ Յարութեան Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ - Կեանքդ
կենաց, լոյսըդ հայրենի...
գ. 234բ-5բ [Ներսիսի Շնորհալւոյ] Տաղ Յարութեան - Հօր կամաւ իջեալ Որդին, մարմին ըզգեցաւ... (Ներսիսի
Շնորհալւոյ. Բանք չափաւ, 1830, էջ 390):
դ. 235բ-6բ Գանձ Յարութեան ասա՛ - Նոր լուսով
վառեալ, / նոր զարդիւ պըճնեալ...
10. 236բ-9բ [Եկեղեցւոյ]
ա. 236բ-7բ Եկեղեցւոյ - Ո՜վ անմահ հաց կենաց մեզ տըւար,
Տէր Յիսո՛ւս...
բ. 237բ-8բ Յորդորակ եկեղեցւոյ - Ուրախ լե՛ր
հարսն ի յերկրէ, / բերկրեա՛ դշխոյ յաշխարհէ...
գ. 238բ-9բ Գանձ եկեղեցւոյ - Մաքրեալ տաճար
սուրբ տէրունական...
11. 239բ-41ա [Համբարձման]
ա. 239բ-40բ Տաղ Համբարձման («Անդիրաս»,
ձեռ. 430, 192բ) - Այսօր անդրանիկ Հօր, միածին Որդին...
բ. 240բ-1ա Գանձ Համբարձման - Սխրալի եղեալ,
հրեշտակաց ընտրեալ...
12. 241բ-2ա [Հոգեգալստեան]
ա. 241բ Տաղ Հոգւոյ գալստեան - Այսօր Սուրբ
Հոգին...
բ. 241բ-2ա Գանձ Հոգւոյն Սրբոյ գալստեան - Ի քէն հայցեմք,
Հոգի Աստուծոյ...
13. 242ա-5բ [Պայծառակերպութեան]
ա. 242ա-4բ Տաղ Այլակերպութեան գեղեցիկ - Այսօր
ցընծայ լեառըն Թաբօր...
բ. 245աբ Գանձ Վարդավառին - Իմանալի
լոյսն արփիական / լեառն ծագեաց ի թաբօրական...
14. 245բ-6ա [Ներսիսի Շնորհալւոյ] Տաղ Փոխման սուրբ Աստուածածնին - Այսօր
Գաբրիէլ հրեշտակապետն եկեալ...
Ներսիսի
Շնորհալւոյ, Բանք չափաւ, Վենետիկ, 1830, էջ 407:
15. 246ա-8ա Տաղ Աստուածածնին ի Գրիգորէ Նարեկացւոյ - Սուրբ
Աստուածածին կուսին / անարատ հարսին...
16. 248ա-9բ [Խաչին]
ա. 248աբ Տաղ սրբոյ Խաչին («Կոթողի»)
- Կենաց փայտ տընկեալ, / ըզքեզ տընկողին զեդեմ...
բ. 249աբ Գանձ Սուրբ Խաչին - Վեհին գաւազան
/ փայտ կենդանութեան...
17. 250ա-1բ [Առաքելոց]
ա. 250աբ [Ներսիսի Շնորհալւոյ] Տաղ առաքելոցն («Ա-Ժ»)
- Առաքեալք Աստուածորդւոյն / ի ծոցոյ Հօր առաքելոյն...
Ներսիսի
Շնորհալւոյ, Վենետիկ, Բանք չափաւ, 1830, էջ 423:
բ. 250բ-1բ Գանձ սրբոց առաքելոցն - Ո՜վ
խաչակիցք անմահ արքային, / աթոռակիցք սուրբ թագաւորին...
18. 251բ-3ա [Մարգարէից]
ա. 251բ-2բ [Ներսիսի Շնորհալւոյ] Տաղ սրբոց մարգարէից («Ա-Լ») - Աստուածային խորոցն անճառ / խորհըրդածուք սուրբ մարգարէք...
Ներսիսի
Շնորհալւոյ, Բանք չափաւ, Վենետիկ, 1830, էջ 428:
բ. 252բ-3ա Գանձ սրբոց մարգարէից - Րաբունք իմաստի
/ տանն Իսրաէլի...
19. 253ա-5ա [Մարտիրոսաց]
ա. 253ա-4ա Տաղ սրբոց մարտիրոսաց [«Յորդորակ»,
ձեռ. 2028, 198ա] - Պատուական գըլուխք յօդեալք ի գլուխն Յիսուսի...
բ. 254ա-5ա Գանձ սրբոց մարտիրոսաց - Այս գըլուխք
հատեալ, / այս ոսկերք քանդեալ...
20. 255ա-6բ [Կուսանաց]
ա. 255աբ Տաղ սրբոց կուսանաց [ի Ներսիսէ («Կ-Ղ»),
ձեռ. 430, 281բ] - Կոյսք իմաստութեամբ զլապտերս հոգւոց լուցեալք...
բ. 255բ-6բ Գանձ սրբոց Կուսանաց - Փառօք վայր
իջեր, / փրկիչ վերածեր...
21. 256բ-8բ Տաղ օծման քահանայից, ի տէր Առաքելայ - Տարփացեալ
ըղձանամք, Տէր Յիսո՛ւս, քոյդ զեղմանցդ...
22. 258բ-60ա Գանձ Աւետեաց սուրբ Աստուածածնին («ԽԱՉԱՏՈՒՐ») - Խընդութեան
ձայն, / բարբառ աւետեաց...
Հմմտ.
ձեռ. 720, 207բ, խորագիրը տարբեր:
23. 260բ-2ա Գանձ սրբոց թարգմանչացն («Բան քարոզից»)
- Բարձրեալ անքըննին բնաւից լըրութիւն...
24. 262ա-4ա Գանձ բուն Բարեկենդանին («Երեւմանեցին»)
- Երգս յաւէժական / երգեմք բանական... զարդարեալ յառագաստ բազմեալ:
Ե. 264ա-308ա Ցանկն է Յայսմաւուրքին ըստ այբուբենից
վասն դիւրեաւ գտանելոյ զպատմութիւն սրբոց մարտիրոսաց, զոր եւ կամիցիս («Ա-Ք») - Ա. Աբդիմոսի վկային` 0գոստոսի ԻԵ. ... Քրիստինեայ
կուսին` Յուլիսի ԻԳ.:
Զ. 308բ-16բ [Պատճէն տումարի Ազարիայի. ձեռ. 2036,
26բ-72ա] - Թուական այսպէս արա՛. կա՛լ զՄեծ թուականն հայոց, ՇԼԲ., ՇԼԲ. շրջանն
ի բաց ե՛րթ, որ մնայ Փոքր թուական է... (աղիւսակք` 308բ Ամիսք եւ տոմարք Փոքր հայոց, 315ա Զմուտ Է.երեկի
խորանիս, 315բ Զմուտ վերադիր խորանիս, 316բ Քանիք Ա., Լրումն Զատկաց` Շամս...):
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ,
ԺԸ. դ.
Է. 2ա (1722՞ թ.) [Աւետարանացոյց]
ա. Բժշկութեան Աւետարանք - Մատթէոս ՀԴ.,
ՀԵ. ...
բ. Պաշտաման Աւետարանք - Մատթէոս ՃԺ.,
ՃԼԶ. ...
գ. Տաճարի Աւետարանք - Մատթէոս ՄԽԲ.
...
դ. Յարութեան Աւետարանք - Մատթէոս ՅԾԲ.
...
Ը. 319ա (1722 թ.) Ալէլուք պայծառակերպութեան (ծայրաքաղ) - Կրկի. Ալէլուիա... Քո են երկինք... Բշ.,
Գշ. ... զարդարութիւն նորա տեսին ամենայն ժողովուրդ[ք]:
Թ. 322բ-3բ [Բանք զանազանք]
ա. 322բ-323բ [Լրումն ցանկի Յայսմաւուրաց] - Սարկաւագուհի
կին` Փետրվարի ԻԴ., ԻԵ., Սարկաւագուհի կին եւ կնքամայր` Յունիս Թ. ... Տայաս
պոռնիկն` Յունիսի ԻԴ. եւ այլքն:
բ. 322ա [Յաղագս կործանման Երուսաղէմի] - Տիտոս եւ Վեսպիանոս
թագաւորքն Հռօմայ... եւ Ծ. բիւր գերի վարեցին:
գ. 322բ [Թէ երբ դադարեցաւ հալածումն քրիստոնէից] - Գրեալ է ի գիրս Յայսմաւուրաց, թէ Փետրվարի ԺԸ., Ի., Յունվարի
ԻԴ.... Դեկտեմբերի ԺԴ. դադարեցաւ հալածումն քրիստոնէից:
Մասն
միաւորիս` 308ա Դեկտեմբեր ԺԴ.... դադարեցաւ հալածումն քրիստոնէից... Յունվարի
ԻԴ.:
դ. 323աբ [Յաղագս պոռնիկ կանանց` քաղեալ ի Յայսմաւուրաց եւ Հարանց
վարուց] - Դարձեալ գի՛տ ի Հարանց վարքն, ԺԴ. գլուխն եւ ՅԽԲ.
(342) միւս էջն, որ ոմն կին պոռնիկ, որ զինչ վարձս առնոյր սակս պոռնկութեան, բաշխէր
աղքատաց... արգելոյր զպոռնիկ կինն մտանելոյ յեկեղեցին, որ զինչսն այրեաց:
ե. 320ա (ԺԸ. դ.) Սէր առաւօտէին վերջն է - Լերին նմանեալ
կրկ. հովիտ սէր եղբօրորդւոյ... Խաղալով դառնայր խաղ եւ գայր ըզսէր իւր յայտնէր
(Լրումն Գ. 23, բ.` 196բ-7բ):
Յաւելագրողի`
320ա «Սորին մեծ մասն, որ է ի վեր քան ըզվարս մանր, տե՛ս ի կարգ մեղեդեաց»:
Ժ. 321ա, 322ա [Մեղեդիք պատշաճաւորք]
ա. 321ա Փոխման - Քրիստոս եկեալ ի փոխումն Աստուածածնին
եւ միշտ կուսին...
բ. 321ա Խաչի - Քառաթեւեան պարծանք պօ[ղ]ոսեան, / տընկեալ յերկրի
ի Գողգոթայ նըշան յաղթութեան...
գ. 322ա Հոռոմի - Հանէս գիրի է քէք րաքսաթ...
(հմմտ. Գ. 23. բ.` 201բ-2ա):
դ. 322ա Մեր նախահօրըն խընդիր / խոնարհեցար եւ եկիր...
ընդ մեզ մաղթեա՛ բարերար / ժողովրդեանս հաւասար:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Տե՛ս Կազմ.
36բ Զմեղապարտ զԱստուածատուրս յիշել
աղաչեմ:
116ա Զթշուառ հոգի եւ զմեղսաներկ զԱստուածատուր սուտանուն
կրոնաւորս յիշել աղաչեմ:
136բ Զառածեալ մեղօք զԱստուածատուրս յիշեցէ՛ք,
եւ դուք յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ:
307բ Եւ տուողին սոցա համբերութեան եւ շնորհաց Տեառն
մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի աւրհնութիւն, գոհութիւն, պատիւ, փառք եւ երկրպագութիւն
ընդ Հօր իւրում եւ ընդ Սուրբ Հոգւոյն մշտակայ յաւիտենիւ եւ անպայման կէտահարութեամբ.
ամէն: Արդ, ես` թափուրս ի բարեաց եւ լցեալս չարեօք Աստուածատուր անուամբ
եւեթ աբեղայ մեղսամած մատամբս |308ա| ծրեցի: Որք հանդիպիք սմա, զողորմին
մի՛ խնայէք վասն Աստուծոյ: Ի թուին ՌՃԽԵ. (1696), յամսեանն Մայիսի ԻԴ.
(24):
317ա Փառք, պատիւ եւ իշխանութիւն Աստուծոյ` Հօր ամենակալի,
եւ Որդւոյ նորին` Յիսուսի Քրիստոսի, եւ անճառելի բղխմանն իւրոյ` Հոգւոյն
ճշմարտի, ի ներկայս յանցելոյն եւ առաջիկայէն եւ ամենայն յաւիտենից. ամէն:
Որ եհաս ի թիկունս տկարութեան իմոյ եւ հասոյց վախճան եւ յաւարտ սորին ըստ
իւրում անքանակ ողորմութեամբն եւ գթութեամբն: Արդ, գծեցաւ սա ի թուականութեան
Հայկեանս ցեղի ՌՃԽԵ. (1696) ամին, ի դուռն Սուրբ |317բ| Ամենափրկչի վանացս,
ի հայրապետութեան տեառն Նահապետի երջանիկ կաթողիկոսի Ամենայն
Հայոց, եւ առաջնորդութեան յայսմ վանուցս Ստեփաննոսի սրբազան
վարդապետիս, եւ ի թագաւորութեան Պարսից շահ Սուլթան Հուսէ[ի]նի: Արդ,
աղաչեմ զհանդիպողսդ, որք հանդիպիք սմա, մի՛ դանդաղիք զանարժան զԱստուածատուր աբեղայս
յիշել միով Հայր մերիւ, որ եմ ի քաղաքէն Ֆահրապատու, եւ
դուք` յիշողքդ, յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ Աստուծոյ մերմէ. ամէն. Հայր՛՛:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 322բ (1722 թ., նոտրգիր) ՌՃՀԱ. (1722) եւ Յունիսի ԺԱ.:
319ա ՌՃՀԱ.
(1722) Յունիսի ԻԷ. (27) գրեցաւ:
2. 318բ (1764 թ. շղագրանման նոտրգիր) Ի թուին ՌՄԺԳ.
(1764), Դեկտեմբերի ամսոջ ԺԲ. (12) սուրբ Յակոբայ Բարեկենդան
կիրակի աւուրն ես` Ջուղայեցի Ստեփաննոս վարդապետս,
առայ զկարգս եպիսկոպոսութեան: Տէր Աստուա՛ծ, արժանի արա՛:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 12ա, 70բ «ՅԻՍՈՒՍԻ ՔՐԻՍՏՈՍԻ / ԾԱՌԱՅ ԱՍՏՈՒԱԾԱ/ՏՈՒՐ
ՎԱՐԴԱ/ՊԵՏ, ԹՎԻՆ ՌՃԽ. (1691)»:
2030
Տ0ՆԱՑՈՅՑ,
ՄԱՍՆ ԺԱՄԱԳՐՈՑ
|
ՌՃԻԶ.-ՌՃԻԷ. - 1677-1678 |
ՍՏԱՑՈՂ` Ստեփան քահանայ:
ԹԵՐԹ` 224: ՊՐԱԿ` Ա-ԺԹx12 (ԺԸ 8, ԺԹ 10)+2: ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով` զինանշան. մէջտեղում
պարզ խաչ, վերեւում` խաչով թագ, կողքերից` զինանշանը պահող անորոշ կենդանի:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 11x8: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(7x5,5): ԳԻՐ` բոլորգիր (նմուշ` 49ա): ՏՈՂ` 13: ԿԱԶՄ` շագանակագոյն
կաշի, դռնակով. միջուկը` տախտակ. աստառը` կապոյտ կտաւ. լուսանցակողերը`
կարմիր:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - 4 (Ա-Դ) + 3 (Ե-Է): Եփրեմի Խորին Ասորւոյ Ճառ ի ծնունդն
Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ, ԺԷ. դ., թուղթ, ստացուած 1 թերթի ընդերկայնակի
եզրահատումով եւ ընդլայնակի երկտակումով, միասիւն (սկզբնապէս` երկսի՞ւն),
բոլորգիր (նմուշ` Եա): Կարդալ` Եա-Զբ-Էա-Եբ-Զա-Էբ-Աբ-Դա-Բբ-Գա. «Եւ ահա հիացումն.
որոտայ [յերկ]ինս, եւ սարսափեն զաւրութիւն[քն], եւ գըգուի ի մաւրէն... Տո՛ւր
բարձից իմոց [զժ]ուժկալութիւն բանաւոր անուո[ցն]» (տե՛ս Սրբոյն Եփրեմի
մատենագրութիւնք, հտ. Դ., Վենետիկ, 1836, էջ 29-31):
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշին մաշուած, երկու գամերն ու կապիչներից մէկն ընկած, միւս կապիչը
կիսով պոկուած, լուսանցակողերի կարմիրը թափուած. խունացած, տեղ-տեղ գունափոխուած,
թանաք թափուած (118բ), թերթերի եզրերը թուլացած, ցեցակեր (պատառիկ-պահպանակ
Ա-Է., թ. 223-224), խոնաւութիւն տեսած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-172ա [Տօնացոյց]
Տե՛ս
ձեռ. 435, 279ա-318ա: 1/1ա-6ա: 2. ա/6բ-13բ: բ/13բ-27բ: գ/27բ-36ա: դ/36բ-43ա: ե/43ա-75բ
(66բ ի ստ. լս. «Փախիր եւ թագիր առ ժամա[ն]ակ մի մի[ն]չեւ անցէ ըզբար[կ]ութիւնըն
Տեառն»): զ/76ա-86բ: է/87ա-9բ: ը/90ա-3բ: թ/93բ-8ա: ժ/98ա-118բ: ժա/119ա-30ա: ժբ/130ա-41բ:
ժգ/141բ-4ա: ժդ/144ա-50բ: ժե/150բ-5բ: ժզ/155բ-72ա:
Խորագրերը
բացակայում են:
Բ. 172բ-23ա [Մասն Ժամագրոց]
ա. 172բ-175բ Մեսեդիք Ծննդեան եւ Փոխման Մարիամու
Աստուածածնի - Աձ. Տէր ասաց ցիս. Որդի իմ ես դու... Աւրհնեցէ՛ք զՏէր
յաւրհնութիւն:
Ունի
միայն Ծննդեան, Փոխմանն Աստուածածնի, Յարութեան, Գալստեան, Մարտիրոսաց,
Պահոց (Ապաշխարութեան), Աղուհացից, Ճաշու շաբաթապահոց, հմմտ. ձեռ.
755, թ. 205բ-7բ, 207բ-12բ, 212ա-7ա, 217ա21բ, 184ա-8ա, 116ա-8բ, տե՛ս նաեւ Ժամագիրք,
Վաղարշապատ, 1902, էջ 419-425, 375, 374:
բ. 176ա Առաւօտու երգ շաբաթապահոց - Բշ. Լոյս տո՛ւր, Տէ՛ր, աչաց իմոց... բարձր առնեմ զքեզ Տէր,
զի:
Ունի
միայն Շաբաթապահոց (Բ.շ-Զ.շ, Ղազարու), հմմտ. ձեռ. 755, թ. 53բ-6ա, տե՛ս նաեւ
Ժամագիրք, Վաղարշապատ, 1902, էջ 210-211:
գ. 176բ-87ա Ալէլուք Ծնընդեան - Աձ. Տէր հովուեսցէ զիս, եւ ինձ ինչ... Պատրաստ արարեր առաջի իմ:
Ունի
միայն Ծննդեան, Յարութեան, Համբարձման, Գալստեան, Եկեղեցւոյ, Խաչի, Շաբաթապահոց
Ալէլուքն, տե՛ս Ժամագիրք, Վաղարշապատ, 1902, էջ 123-148:
դ. 187բ-8ա Երգ առաւոտեան մարտիրոսաց - առաքեա զլոյս քո եւ զըճմարտութիւնըս քո...
ե. 188բ Սաղմոս. 0րհնեցէ՛ք զՏէր - Քաղցրասցին քեց Քրիստոս...
զ. 188բ-9ա Սաղմոս. Գովեա Երուսաղէմ - Զքեզ Քրիստոս գովէ եկեղեցի...
է. 189ա-90ա Գալստեան ողոգոմեան - Դասք լուսեղէն զըուարթնոցն...
ը. 190ա-207բ Կարգաւ ժամամտէր պահոց եւ ուտւաց, Ճաշու
Բ.շի, Գ.շի, Ե.շի - Որ ի Հաւրէ առաքեցար փրկիչ...
Տե՛ս
ձեռ. 755, 83ա-116ա: տե՛ս նաեւ Ժամագիրք, Վաղարշապատ, 1902, էջ 327-347:
թ. 207բ-8բ Տաղ գալստեան Սուրբ Հոգոյն - Այսաւր Սուրբ Հոգին Աստուած եկեալ...
ժ. 209ա-11բ Սրբասացութիւն կարգաւ - Ծն. բազմութիւնըք հրեշտակաց եւ զաւրաց...
Տե՛ս
ձեռ. 755, 162ա-5ա:
ժա. 211բ-8բ Թագաւորք ապաշխարութեան - Բշ.
թագաւոր յաւիտեան: Լո՛ւր մեզ, Աստըւա՛ծ,
փրկիչ մեր...
Տե՛ս
ձեռ. 755, 14բ-24բ, ձեռ. 2401, 10բ-8ա:
ժբ. 218բ-23ա Թագաւորք մարտիրոսաց - Ակ. Զողորմութիւն քո, Տէ՛ր, արա՛ ի մեզ...
Տե՛ս
ձեռ. 755, 25ա-32բ, ձեռ. 2401, 18ա-22ա:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
118բ Եւ զմեղաւորս
յիշեա՛, ով եղբա՛յրք:
139ա Եւ զմեղաւորս
գծագրօղս յիշեա՛, ով եղբա՛յրք:
146ա Եւ զմեղաւորս
յիշէ՛, եւ թողութիւն խնդրէ՛, Քրիստոս քեզ եւս մեզ ողորմեսցի. ամէն:
172ա Եւ զմեղաւոր
գըծագրօղս սորա յիշեսջիք, եւս դուք յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ Աստուծոյ մերմէ,
որում փառք յաւիտեանս. ամէն: Թվին ՌՃԻԶ. (1677):
223ա Ի վայելումն
նորընծայ տէր Ստեփանոս քահանայի. թվին ՌՃԻԷ. (1678):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
Պհպ. Գբ
(1693 թ.) Ես` յԱրձապացի Դաւիթս գրեցի:
Պհպ. Դբ Ես ի`
անարժան Դաւիթ: Ես`
Դաւիթս, գրեցի
էս գիրս թվին ՌՃԽԲ. (1693):
223բ (ԺԷ. դ.)
Շնորհազարդ տեառնդ մերոյ Սարգիս աստուածաբան վարդապետին:
118բ (ԺԸ. դ.,
սեւ թանաքով, ջնջած) Յիշատակ Կիրակոսի ///:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` Աա (ԺԷ. դ.)
«Բայց ունիմ սոզոր կւոկաւ զորդյո... թէ զիարդ ապրեսցիս ի դատաստանացն Աստուծոյ...»:
Պհպ. Բա (Ախտարական գրութիւն). «Գիր դողի. Ուռի փայտի գտէ տակն ծխէ», «ադ լաշ
գադ լաշ ասայ, բալ դաշ ասայ դառ[ա]այ կտրեսցէ ջերմ» (այսչափ): «Մարդոյ, որ պորտն անկանի. Առ զբողի սերմ եւ Չարխոտ
ծեծե /// չափ եւ [ճ]զմեայ///»: Պհպ. Գբ «ես` յարց, գր», զանազան տառեր: 1բ եօթ
անգամ կրկնուած` «ա»: 223բ-4ա հայատառ թուրքերէն տա՞ղ` «կեչտի տուուեէրտան
բիուր փատշահլար...»: 224բ «գրչայփորձութիւն` Ա Բ Գ Դ»:
2031
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ.
ԾԻՍԱԿԱՆ
ԻԼՈՎ |
Ռ. - 1551 |
ԳՐԻՉ` Յովանէս Թիխնով: ՍՏԱՑՈՂ` Զաքարեա:
ԹԵՐԹ` 141. չգրուած` 1ա, 2ա: ՊՐԱԿ` Ա-ԺԸx8 (ԺԸ
5): ՆԻՒԹ` մագաղաթ:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 10x7:
ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(7x5,5): ԳԻՐ` բոլորգիր
(նմուշ` 14ա): ՏՈՂ`
13, 17 (128բ-31բ): ԿԱԶՄ` շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի. միջուկը` տախտակ.
աստառը` կապոյտ կտաւ. լուսանցակողերը` կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Ճակատազարդ`
3ա: Զարդագիր` հանգուցագիր: Գոյներ` կարմիր, կապոյտ, շագանակագոյն, սեւ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի կաշին քերծուածքներով,
եզրերը մաշուած, դռնակը, երկու գամերը եւ կապիչներն ընկած, մէջքը թեթեւակի
ճաքերով, որի վերին հատուածը մասամբ թափուած, լուսանցակողերի կարմիրը
մասամբ թափուած. խունացած, տեղ-տեղ գունափոխուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2բ-128ա Տաւնացոյց եւ աւետարանացոյց եւ կարգաւորութիւնք
եւ հրահանգք տէրունական տօնից, զոր սահմանեալ է սրբոյն Սահակայ հայրապետին
Տե՛ս
ձեռ. 435, 279ա-318ա: 1/չիք: 2. ա/3ա-8ա: բ/8ա-19բ: գ/19բ-26բ: դ/26բ-32ա: ե/32բ-54բ:
զ/54բ-63ա (սկ.` Սրբո Զատկին գիշերն. Աւրհնութիւն Աձ. ի Յարութեան...): է/63ա-5բ:
ը/65բ-8բ: թ/68բ-72ա: ժ/72ա-86ա: ժա/86ա-96ա: ժբ/96ա-9բ: ժգ/99բ-104ա (նիւթերի կարգը
խառնուած` ժբ.ի հետ): ժդ/104ա-111բ: ժե/111բ-6ա (Երկրորդ կիրակի - Վարագա խաչի
տօն է: 0րհնութիւն Ակ. ...): ժզ/116ա-28ա (Վեցերորդ կիրակի Խաչգիւտ է: Մարերի
Ժ. եւ Հոկտեմբեր ԻԷ. (27)...):
Բ. 128ա-9բ Յարութեան հարցնացոյց - Իսկ Յարութեան կարգին, սկիզբն արա...
Գ. 129բ-30ա Խրատ Իւղաբերից աւետարանացն` թէ որպէս
կարդան - Ի վերուստ
ասես զսաղմոսին առաջին քարոզ...
Դ. 131բ-6ա [Մեսեդիք]: Մեսեդիք Ծնընդեան - Աձ. Տէր ասաց [ց]իս` Որդի... Յայտնի է ի Հրէաստ՛՛:
Ունի
միայն Ծննդեան, Յարութեան, Մարտիրոսաց, Պահոց (Ապաշխարութեան), Ի Մեծի Հինգշաբաթի,
Ի Մեծի ուրբաթուն, Ի տօնի սրբոյ Խաչին, Աղուհացից, Ճաշու պահոց եւ յարութեան
մեսեդիները, հմմտ. ձեռ. 755, թ. 205բ-7բ, 207բ-12բ, 212ա-7ա, 7ա-21բ, 184ա-8ա,
116ա-8բ, 118-22ա, տե՛ս նաեւ Ժամագիրք, Վաղարշապատ, 1902, էջ 419-425, 375,
374, 376:
Ե. 136ա-9ա [Առաւօտու երգք]: Առաւօտու երգ պահոց - Բշ.
Լոյս տո՛ւր, Տէ՛ր, աչաց... քան զարուսեակ ծնա զքեզ:
Ունի
միայն Պահոց, Աւագ շաբաթու, Եկեղեցւոյ եւ Տէրունական տօնից, հմմտ. ձեռ.
755, թ. 53բ-6ա, 56ա-62բ, տե՛ս նաեւ Ժամագիրք, Վաղարշապատ, 1902, էջ 210-215:
Զ. 139աբ Առաւօտու եւ ճաշու Գովեայք Յինանց - Կիր. աւուր. Քեզ վայել է աւրհնութիւն Աստուած... Շբ. աւուր. Ցնծացէ՛ք առ
Աստուած աւգնակա՛՛:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ,
ԺԸ. դ.
Է. 1բ (բոլորգիր) [Առակ] - Փոխ առնու
մեղաւորն եւ ոչ հատուցանէ, այլ որ արդարն է... երանի է քեզ եւ բարի եղիցի:
Ը. 140ա (նոտրգիր) [Մասն տա՞ղի] - Այսօր
ծնաւ, որ ի Հօրէ... ի վայելչութիւն սրբոց քոց:
Թ. 140ա-1ա (նոտրգիր) [Քարոզ] Ի բանն Սողոմոնի, որ ասէ. Նռնենիքն պտուղ ունին - Այս
է ծերք եւ առաջնորդք... իբ[ր]եւ պտուղ նռնենի կատարեալ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
130ա Գրեցաւ
Տօնացոյցս լաւ եւ |130բ| ընտիր օրինակէ, ձեռամբ յոգնամեղ եւ թշուարացեալ
յոգի, բիւր քանգարո պարտականն Յովանիսի սուտանուն դպրի, որ ազգանուն Թիխնով կոչիւր, աղաչեմ
զձեզ, եղբա՛րք, անմեղադիր լերո՛ւք խոշորութեան եւ սղալանաց, զի կար մեր այսչափ
էր, զի եմ ամենայն մեղօք լցեալ եւ հիւանտացեալ հոգով ըստ անդամալուծին, որ էր մարմնով, եւ կարօտեմ
բժշկութեան ի Քրիստոսէ, զի յիսնէ բուսանի ծաղիկք մահու, եւ ի Քրիստոսէ` պտուղ
կենաց, յիսնէ` վճիռ մահու, եւ ի Քրիստոսէ` խոստումն կենաց, յիսնէ` անեծ[ք,]
եւ ի Քրիստոսէ` աւրհնութիւն, յիսնէ` յուսահատութիւն, եւ ի Քրիստոսէ` յուսադրութիւն
|131ա|, յիսնէ` փուշ անիծից, եւ ի Քրիստոսէ` պըտուղ աւրհնութեանց, յիսնէ` ծառաութիւն, եւ ի Քրիստոսէ`
ազատութիւն, յիսնէ` աշխատութիւն, եւ ի Քրիստոսէ` հանգիստ, յիսնէ` ճանապարհ
մոլորութեան, եւ ի Քրիստոսէ` դարձ ուղութեան, յիսնէ` գլորումն, եւ Քրիստոսէ`
կանկնումն, յիսնէ`
օտարանալ Աստուծոյ, եւ ի Քրիստոսէ` մերձաւորիլ, զի Աստուած է, յիսնէ` դառնութիւն
մահու, եւ ի Քրիստոսէ` քաղցրութիւն կենաց, յիսնէ` տրտմութիւն, եւ ի Քրիստոսէ`
խնդութիւն:
Արդ, գրեցաւ
սա ի քաղաքն Իլով, ընդ հովանեաւ սուրբ ննջմանն Աստուածածնի, ի յիշատակ
սուրբ Հաճադկատար
Աստուածածնի, ի վանքն, ի կաթողիկոսութեան տեառն Հայոց տէր Ստեփաննոսի Սալմաստեցոյն եւ ի
թագաւորութեան |131բ| Զիկմոնտ օգոստոսի, երկրին Իլախաց, որ ետ զսայ գրել
ոմն երիտասարդ Զաքարիեա անուն` յիշատակ իւր եւ իւր ննճեցելոց հոգուն, աղաչեմ յիշել
ի Տէր զստացող սորա եւ զգրողս, եւ որ յիշէ, յիշեալ լիցի առաչի ատենին Քրիստոսի. ամէն: Ի
թվականին Հայկազեան սեռի Ռ.եկի (1551):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
141ա Յույլիսի ԺԲ.ին
(12), թվին ՌՃԱՀ.ին (1721):
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 141բ «ՃԼԹ.
(139) խաղը թ»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ` 2ա կարմրով
գծուած բոլորակ, որի մէջ ներգծուած են խաչաձեւ միմեանց հատող չորս ձուաձեւ
շրջանակներ:
2032
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ՏՓԽԻՍ |
ՌՃԺԴ. - 1665 |
ԳՐԻՉ` Գրիգոր
դպիր Երեւանցի: ԾԱՂԿՈՂ, ՍՏԱՑՈՂ` Վլասիոս
կուսակրաւն սարկաւագ Շամախեցի:
ԹԵՐԹ` 216.
չգրուած` 205ա-6բ, 208բ-15ա: ՊՐԱԿ` Ա-ԺԸx12:
ՆԻՒԹ` մագաղաթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
9,5x6,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(6,5x4): ԳԻՐ` բոլորգիր
(նմուշ` 48ա): ՏՈՂ` 13: ԿԱԶՄ` շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի, դռնակով. միջուկը`
տախտակ. աստառը` դրոշմազարդ կտաւ. լուսանցակողերը` կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 6 (Ա-Զ) + 5 (Է-ԺԱ), չգրուած թուղթ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Լուսանցային.
Պետրոս հայրապետ` 29ա, Սիմէոն Ծերունի` 32ա, աղաւնակերպ Սուրբ Հոգի` 101ա,
Ս. Աստուածածին` 132ա: Կիսախորան` 48ա, 79բ: Ճակատազարդ` 8բ, 121ա, 132ա,
175ա: Լուսանցազարդ` բուսական, Խաչ` 145ա, 157բ, կենդանական, վեցթեւեան հրեշտակ`
վերեւը խաչ` 160ա: Զարդագիր` հանգուցագիր, թռչնագիր: Գոյներ` կապոյտ, կանաչ, դարչնագոյն, մանուշակագոյն, նարնջի,
կարմիր, սպիտակ, ոսկի, սեւ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի կաշին քերծուածքներով, ցեցակեր,
եզրերը մաշուած, փոքրիկ պատռուածքներով, երկու կապիչներն ու գամերն ընկած,
դռնակի կաշին վնասուած, փեղկին ամրացուած վերին հատուածը եւ ծալքը բացուած,
լուսանցակողերի կարմիրը մասամբ թափուած. խունացած, տեղ-տեղ գունափոխուած,
զանազան բծեր, ջուր տեսած, պոկուած` պահպանակ Ը.:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2բ-172ա Տաւնացոյց եւ Աւետարանացոյց եւ կարգաւորութիւն
եւ հրահանգք տէրունականաց տաւնից` եդեալ եւ սահմանեալ ի սրբոյն Իսահակայ
հայրապետէն, զոր առեալ ի նմանէ նախնիքն մեր հասուցին ի մեզ
Տե՛ս
ձեռ. 435, 279ա-318ա: 1/3ա-8ա: 2. ա/8բ-16ա: 2. բ/16ա-32ա: 2. գ/32ա-41բ: 2. դ/41բ-7բ:
2. ե/48ա-79ա: 2. զ/79բ-90բ: 2. է/90բ-3բ: 2. ը/93բ-6բ: 2. թ/96բ-101ա: 2. ժ/101ա-20բ:
2. ժա/121ա-31բ: 2. ժբ/132ա-42ա: 2. ժգ/142ա-5ա: 2. ժդ/145ա-52բ: 2. ժե/152բ-7բ:
2. ժզ/157բ-72:
Բ. 172ա-200ա [Խրատ ժամատեղեաց], արարեալ եւ սահմանեալ
սուրբ վարդապետին Թումայի Մեծափեցոյ ի Աստուծոյ ծառայութիւն մանկանց
եկեղեցոյ` Խրատ յաղագս պաշտաման եկեղեցեաց ի կարգ պաշտաման
Տե՛ս
ձեռ. 435, 310բ-8ա: ա/172ա-3ա: բ/173աբ: գ/173բ-4բ: դ/175ա-99ա: ե/199ա-200ա:
Գ. 200բ-3բ Մեսեդիք Ծնընդեան - Աձ. Տէր ասաց
[ց]իս` Որդի իմ... Աւրհնեցէ՛ք զՏէր յաւրհնութիւն:
Ունի
միայն Ծննդեան, Յարութեան, Մարտիրոսաց, Ապաշխարութեան, Աղուհացից եւ Ճաշու
պահոց մեսեդիները, հմմտ. ձեռ. 755, թ. 205բ-7բ, 207բ-12բ, 212ա-7ա, 217ա-21բ,
184ա-8ա, 116ա-8բ, տե՛ս նաեւ Ժամագիրք, Վաղարշապատ, 1902, էջ 419-425, 375,
374:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ,
ԺԷ. դ., բոլորգիր, նոտրգիր
Դ. 1բ-2ա [Տոմարական աղիւսակ] - Յունվար Լա.,
Ժթ., Դ. ... Լրում Զատկի. Ապրիլ...:
Ե. 207ա-8ա [Ցանկ Յայսմաւուրաց] - Աբդիշօ եպիսկոպոսին. Հոկտեմբերի ԺԹ. (19) ... Ալիպոսի Սիւնեկեցոյն,
Նոյեմբերի ԻԲ. (22):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
2բ (մանուշակագոյն,
նոտրգիր) Աւգնեա Հոգի Սուրբ Աստուած, զի ծաղկեսցեմ զսա, քանզի առաջին ծաղիկս
այս է, զի ոչ եմ աշակերտեալ վարպետի, այլ իմովի հայելով, յարացուցիւ ծաղկել
կամիմ. եւ դուք, սիրեցեա՛լք, որք հանդիպիք, յիշեսջիք զՎլաս Շամախեցի դպիրս,
եւ դուք յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ. ամէն:
120բ Ով սուրբ
ընթերցո՛ղք, յիշեցէ՛ք ի մաքրափայլ աղօթս ձեր զանարժան Գրիգորս, եւ Աստուած ձեզ յիշէ իւր գալըստեան:
131բ (նարնջի,
նոտրգիր) Ծաղկեցաւ Տօնացոյցս ձեռամբ Վլաս դպրիս` յիշատակ
հոգոյ իմոյ: Որք եւ դըպողք սմին, յիշեսջիք
միով ողորմայի[ւ], եւ ձեզ ողորմեսցի Քրիստոս. ամէն:
200ա Ո՜վ սուրբ
ընթերցողք, որք հանդիպիք սմա կարդալով կամ օրինակելով, անմեղադիը լերո՛ւք, զի դեռ մագաղատի վրայ գիր չէի գրել, անմեղադիր լերո՛ւք սխալանաց եւ
նուազութեան գրիս: Զչընչին
եւ ախմար Գրիգոր գրիչս
յիշել աղաչեմ:
204ա Փա՜ռք եռանձնեա,
եռակի, համակամ, միաշար, անորիշ, անբաժանելի, անքակ եւ անքանակ, միասնական
եւ համագոյ սուրբ Երրորդութեանն, այժմ եւ անզրաւ յաւիտենիւ. ամէն: Արդ, գրեցաւ
Տօնացոյց եւ Աւետարանացոյցս ի թուականութեանս Հայոց ՌՃԺԴ. (1665), ի քաղաքին
Տըպղիզոյ, ընդ հովանեաւ Սուրբ Բէդղաէմին,
|204բ| ի վայելումն Վըլասիոս կուսակրօն սարկաւագի, յիշատակ
իւրն եւ ծընօղացն. հօրն` Առաքելին եւ մօրն` Խանիչային եւ ամենայն
արեան առու մերձաւորացն, եւ ինձ` փծուն եւ ախմար գրչի` Գրիգոր դպրի յԵրեւանցի: Որք հանդիպիք
ի սմա կարդալով կամ օրինակելով յիշեցէ՛ք եւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք,
եւ դուք յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ Աստուծոյ մերոյ, որ է օրհնեալ յաւիտեանս.
ամէն (ստ. լս.` «Վլաս Շամախեցի»):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
215բ Յիշատակ
է Տօնացուցս Յակոբի որդի Արութիւնէ. թվականին ՌՃՁԶ. (1737):
216ա Յիշատակ
է Տօնացոյցս տիրացու Պետրոսին, որ ի հալալ արդեանց իւրոյ եւ
ի քրտնաջան աշխատանաց գնեաց զգիրս զայս կոչեցեալ Տօնաժողով` վասն կրտսեր եղբօրն
իւրոյ Ստեփաննոսի փցուն
եւ ապիմաստ դպրի եւ ետ նմայ յիշատակ վասն հոգոյ իւրոյ: Բայց
հարկ լիցի նմայ, զի յօժար կամօք առցէ եւ վասն սիրոյ եղբայրականի մշտապէս
պահիցէ, եւ եթէ ոք որոմն ինչ ցանիցէ ներ բանից վերոյ գրեցեալ |216բ| եղբարցս`
վասն գեղեցկագիր եւ քաղցրատեսակ գրքոյս այսորիկ եւ գայթակղեցուցեալ ըստըրջացուցանիցէ յաղագս տուր եւ
առութեանս այսորիկ, ի բուն բարերարութենէն Աստուծոյ նզովեալ եղիցի: Թվական
ՌՄԸ. (1759), Նոյեմբեր ամսոյ ԻԱ. (21):
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 1ա կարմրով,
կրկնուած` «Օգնեա՛, Հոգի Սուրբ Աստուա՛ծ»:
2033
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
|
ՋԾԲ. - 1503 |
ԳՐԻՉ, ԾԱՂԿՈՂ` Յովսէփ: ՍՏԱՑՈՂ` Մկրտիչ եւ Յովաննէս քահանայք,
Փոխան սարկաւագ:
ԹԵՐԹ` 286. չգրուած` 24ա, 85բ, 155բ-6բ,
286բ: ՊՐԱԿ` 1-3x12+Ա-Ժx12 (Ա 9, Զ 14, Ժ 11)+Ա-Թx14 (Ը 16)+4: ՆԻՒԹ` մագաղաթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
9,2x6,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (6,5x4): ԳԻՐ` բոլորգիր (նմուշ` 183բ): ՏՈՂ` 15-16. գծումներ` ճնշումով,
գրադաշտի սահմանները` կարմիր: ԿԱԶՄ` շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի, դռնակով. միջուկը`
տախտակ. աստառը` շերտազարդ մետաքս: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 1 (Ա.), թուղթ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Լուսանցային. Ստեփանոս Նախավկայ` 181բ, Իւղաբեր կին` 197բ, Գրիչ
եւ ծաղկող Յովսէ՞փ` 199ա, Քառաթեւ հրեշտակ` 234բ, Աստուածածին` 259բ, Զգեստ
քահանայի` 274ա: Կիսախորան` 157ա: Ճակատազարդ` 1ա, 25բ, 37ա, 62ա, 86ա,
138ա, 183բ, 207ա, 227ա, 234բ: Լուսանցազարդ` բուսական, եկեղեցի` 204ա, խաչ:
Զարդագիր` թռչնագիր, հանգուցագիր, կենդանագիր: Գոյներ` կարմիր, կապոյտ,
դեղին, ոսկի, շագանակագոյն, սպիտակ, նարնջի, կանաչ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշին` քերծուածքներով, եզրերը մաշուած, մէջքի կաշին փոքրիկ պատռուածքներով,
փեղկերի եւ մէջքի հատման անկիւնները թեթեւակի բացուած, կապիչներն ու
գամերն ընկած. խունացած, լուսանցները տեղ-տեղ գունափոխուած, ցեցակեր`
թ. 1-7, 264-75, 285-6, փոքրիկ պատռուածքներ` թ. 97-100, պատռուած` թ. 132, 155,
պատռուած-թափուած եւ բովանդակութեան մի հատուածը վնասուած` թ. 19:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-22բ [Քաղուածք օրհնութեանց տօնից տէրունականաց
եւ ամենայն սրբոց, ըստ իւրաքանչիւրոց պատշաճին] (Ցանկ շարականաց) - ԳԿ. Երգեց[է՛ք], Ցընծացէ՛ք, Ուրախու[թիւն]
... Որ հաստատեցեր բանիւ:
Տե՛ս
Շարական, Էջմիածին, 1861, էջ 754-79:
Բ. 22բ-3բ [Խրատ ժամատեղեաց] - Տաւն լինի, այսպէս ասա՛. Ե. Ե. (5, 5) շարական մարտիրոսաց
ասա՛յ... առաջի Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
Գ. 24բ-36 [Պատճէն տումարի] - Կրկնակ ամսոց այսպէս արա՛յ. կա՛լ զՆաւասարդի եւ երթ
Է. Է. (7, 7)... զաւելի թիւն ի բաց ե՛րթ, որ ուղիղ գա, եւ Քրիստոսի փառք (աղիւսակ` 24բ-25ա):
Հմմտ.
ձեռ. 2001, 3ա-21բ, ձեռ. 3082, 378բ-88բ, ձեռ. 1114 5ա-26ա, ձեռ. 1849, 127ա-58բ, Յովհաննէս
իմաստասէրի մատենագրութիւնը, Ա. Գ. Աբրահամեան, Երեւան, 1956, էջ
204-19:
Դ. 37ա-136ա [Տօնացոյց]
Տե՛ս
ձեռ. 435, 279ա-318ա: Գ. 1/37ա-40բ: 2. ա/40բ-4բ: բ/44բ-53ա: գ/53ա-7բ: դ/57բ-61բ:
ե/62ա-85ա: զ/86ա-92: է/92ա-4ա: ը/94ա-6ա: թ/96ա-8բ: ժ/98բ-110բ: ժա/110բ-7ա: ժբ/117ա-21բ:
ժգ/121բ-2բ: ժդ/122բ-6բ: ժե/126բ-9ա: ժզ/129ա-36ա:
Ե. 136բ-7ա [Աւետարանացոյց]
ա. 136բ Խրատք Իւղաբերից Աւետարանին - Իսկ կիւրակիքն զԻւղաբերից Աւետարանքն այսպէս արա՛յ.
քարոզն...
բ. 136բ-7ա Աւետարանք Բժշկութեան այսպէս գի՛տ - Մատթէոս
ԿԸ., ՀԴ., ՃԺԹ. ...
գ. 137ա Աւետարանք Հանգստեան - Մատթէոս ՃԺ., ՃԽ., ՄՀԴ. ... Շարական. Ռահ գործեալ:
Հմմտ.
ձեռ. 435, 311ա:
Զ. 138ա-49ա Ժամամտեր կարգաւ: [Պահոց. Բշ., Գշ., Եշ.] - Որ
ի Հաւրէ առաքեցար...
Տե՛ս
ձեռ. 755, 83ա-116ա:
Է. 149ա-53ա [Մեսեդիք քաղուածոյ]
ա. 149ա Մեսեդի Ծնընդեան - Աձ. Տէր ասաց ցիս...
բ. 149բ-50ա Մեսեդիք Յարութեան - Աձ. Տէր կարող, հըզաւր...
գ. 150աբ Մեսեդիք Մարտիրոսաց - Աձ. Եղիցի ողորմութիւն քո...
դ. 150բ-1ա Մեսեդիք Ապաշխարութեան - Աձ. Տէր լուիցէ ինձ...
ե. 151բ Մեսեդիք շաբաթապահոց - Բ.շի Արքայութիւն քո արքայութիւն...
զ. 151բ Մեսեդիք Աղուհացից - Բ.շի Դարձո՛յ զիս, Տէ՛ր, ի մեղաց...
է. 152աբ Մեսեդիք Ճաշու` Յարութեան - Աձ. Ամենայն երկիր պագից...
ը. 152բ-3ա Ճաշու, Յինանց, Կաթուղիկէ Աւետարանին - Կրկի.
Մեզ վայել է... Հբձ. Համբարձաւ, Աւետարան, Համբարձ:
Հմմտ.
ձեռ. 755, 116ա-221բ, 4: բ/151բ: 4. գ/152աբ: 6. գ/151բ-2ա: 8. ա/149ա: 8. բ/149բ-50ա:
8. գ/150աբ: Ցանկը պակասաւոր է, ունի խառը դասաւորութիւն:
Ը. 157ա-274ա [Մանրուսմունք]
Տե՛ս
ձեռ. 755, 4ա-317ա: Ա. 1. ա/157ա-61բ: բ/161բ-8ա: գ/168ա-77ա: դ/177ա-83ա: 2. ա/183բ-97բ:
բ/197բ-8բ: գ/198բ-9ա: դ/199ա-201ա: ե/201ա-6բ: 3/չիք: 4. ա/207ա-24բ (ի տարբերութիւն
Ե. միաւորի (138ա-49ա)` խազագրուած): բ/224բ-5ա (քաղուածոյ): գ/225աբ (քաղուածոյ):
դ/225բ-6բ: 5. ա/227ա-34ա (յաւելեալ ունի` 232ա-4ա Դաւանութիւն ուղղափառ հաւատոյ
Կաթուղիկէ եկեղեցւոյ, զոր ի Նիկիայն սահմանեցաւ - Հաւատամք ի մի Աստըուած...
(233բ ստ. լս. «ի հին կանոնքն այսպէս է գրած»), բ/234բ-37ա: գ/237ա-40բ: դ/240բ-1ա:
ե/241ա-2բ: զ/242բ-3ա: 6. ա/չիք: բ/244բ-52ա: գ/243ա (միայն ցանկը., խոր. «Աւագ մեսեդիք
Ապաշխարութեան»), դ/243ա-4ա (միայն ցանկը, վերջում` 244ա կցուած միաւորի խոր.
«Մեծի ուրբաթին յառաջ քան զընթերցուածն»): 7/չիք: 8. ա/252ա (միայն համառօտ
ցանկը, հմմտ. 149ա): բ/252աբ (միայն համառօտ ցանկը, հմմտ. 149բ-50ա: գ/252բ-3բ
(միայն ցանկը): դ/253բ-4ա (միայն ցանկը): 9. ա - 10. գ/չիք: 10. դ/254ա-9բ (սկ.
Աւետիք հրեշտակապետին Գաբրիէլի առ կոյսըն Մարիամ. ցնծութիւն աշխարհի...):
ե-ժ/չիք:
Թ. 259բ-73ա Մեղեդիք Ծնընդեան - Կոյս
անապական եւ անխախտ ծընողութիւն, ծընար կենաց պըտուղն...
Ժ. 273ա-4ա [Մասն ժամագրքի]: Տէրողորմեայք եւ քարոզք
նոցին - Հսկմ.
(= հսկման) Վասն ի վերուստ խաղաղութեան...
ԺԱ. 274ա-83բ Խրատք թաղման քահանայից - Յորժամ քահանայ կամ եպիսկոպոս վախճանի, առնուն զխաչն
եւ զՄաշդոցն... Հաւատ ունելով: Եւ երգեն զՓառք ի բարձունսն/// (թափուած):
Տե՛ս
ձեռ. 755, 317ա-23բ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
36բ Անմեղադիր
լե՛ր, հայր սուրբ, զի թանակս փոյթ էր, եւ մագաղաթս` խոշոր, խիստ նեղեցա:
183ա Որչափ կար
քո է, բարձր սկսի՛ր, եւ մեղուցեալ գծողիս սորին Յովսէփ նկարողի Աստուած
ողորմի ասայ, ո՜վ ուսումնասէր տէր տէր:
199ա Երիս կրկնեա՛
եւ գծողիս Աստուած ողորմի ասա՛յ:
206ա Երբ մեռայ
եւ ի տապան եդայ,
Քան զերազ ի
քընոյ զարթեա,
ըզմեղս իմ աչօք
տեսայ
Է անթիւ ու համար
չկայ,
Հոգիս իմ սասանեալ
կայ,
Յայրմանէ հըրոյն
կու դողայ:
Եռանդն այն անքուն
որդանցն,
Կըտըտել զիս
ի սպասու կեա,
Բայց փրկչին իմ
անուն մի կայ.
Ողորմած շատ
տեղ գրած կայ:
Ա՜յ Յովսէփ քեզ
ճարակ արա՛յ,
Զվայելողք տետրիս
աղաչեա՛,
յԱստուած բարէխօս
արա՛յ,
Եւ աներկբայ
յուսով հաւատա՛յ,
Դու, ո՜վ եղբայր
իմ, սրտով ասա՛յ,
Թէ Աստուած
իրենն ողորմեա՛յ:
234ա Ի սոսկալի,
ահեղ ժամիս,
Յիշեա՛ ի Տէր
զգծող տառիս:
244ա Դու զեղկելի
գծողս յիշեա՛,
Եւ Աստուած
ողորմի ասա՛յ,
Զի անճառին
շատ պարգեւք կա
Եւ խընդրողաց
իւր պատրաստ կայ:
284ա Փառք ամենասուրբ
Երրորդութեանն` Հաւր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս
յաւիտենից. ամէն: Որ ետ կարողութիւն տկար ոգոյս Յովսէփի, յիմար եւ տարտամ եղեգնագծի, հասանել ի վերջին գիծ երաժըշտական
տառիս: Աստանաւր յանկ ելեալ կատրեցաւ տառս Մանրուսմանց ձայնաւորաց, որ է
թվական Հայոց Ջ. եւ ԾԲ. (1503) ի խընդրոյ լուսամիտ եւ սրբասէր քահանայիցն
տէր Մկրտչին եւ տէր
Յովանիսին եւ Փոխան սակաւագին:
Որ եւ Տէր Աստուած վայելել տացէ զսայ նոցա ընդ երկայն աւուրս |284բ|, վասն
զի մեծաւ փափագմամբ խընդրեցին զսայ, եւ ես մեծաւ ջանիւ եւ բազում աշխատութեամբ
գծագրեցի զսա` ստուգեալ յերկուց աւրինակաց ի Սըսցէցն եւ ի Մինասենց տէր Թումի աւրինակէն:
Արդ, աղաչեմ զհանդիպողքդ սմայ, լի բերանով եւ ուղիղ մտաւք Աստուած ողորմի
ասացէ՛ք ինձ` մեղաւորիս Յովսէփի, եւ ծնողացն իմոց, եւ եղբարցն,
այլ եւ` վայելողաց սորայ` տէր Մկրտչին եւ տէր Յովանիսէն եւ Փոխան սարկաւագին եւ ամենայն արեան մերձաւորաց նոցա Աստուած
ողորմի ասացէ՛ք. ամէն:
ՅԻՇՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
Պհպ. Աա` տէր
Ստեփանոսին. թվին
ՌՃԻԶ. (1677):
17բ (ԺԸ. դ.)
Խալիֆայ
Պետրոս խոհեմազարդ սարգաւագին է:
284բ-5ա (յաւելուած
թղթի վրայ, սեւով, շղագիր) Այս թուղթը ես մածուցի, որ յիշատակարանս անարատ
մնայ, չեղծուի: Մատենադարանապետ` 0շականցի Սահակ վրդ.
Ամատունի,
1894:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 1ա ութանկիւն,
սեւով. «ՔՐԻՍՏՈՍԻ
ԾԱՌԱՅ / ԱՒԵՏԻՔ / ՎԱՐԴԱՊԵՏ, 11 ///». (1651-1751ի միջեւ):
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` Աա` այբուբեն,
զանազան բառեր, Աբ «Այս է գիրք Տօնացոյց», զանազան բառեր, 137բ այբուբեն,
154բ-5ա այբուբեն, զանազան տառեր, 285ա «ծառ մեծ է այս», «Աստուած», 285բ այբուբեն,
զանազան բառեր, «անուն կոչեալ իւղթափ», 286ա «աաչ մաբա»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ` Աա. վեցթեւ
աստղ, 153բ, 154ա սեւ թանաքով` թռչուն, 285ա բուսական լուսանցազարդ, 286ա ծառին
փաթաթուած օձ:
2034
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԱՄՍՏԵՐԴԱՄ |
ՌՃԽԹ. - 1700 |
ԳՐԻՉ, ՍՏԱՑՈՂ` Բօնիվինթուր Պրտուեան:
ԹԵՐԹ` 191 (էջակալուած` 1-117, որ է` 1ա-58ա, 1-265, որ է` 58բ-190բ). չգրուած` 58ա: ՊՐԱԿ`
Ա-Եx12
(1-57. Բ 10, Դ 11)+Ա-ԺԲx12
(58-191. Ա 11, ԺԲ 3): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
15,5x10: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (11,5x6,5): ԳԻՐ`
նոտրգիր. տարբեր` 1ա-57բ, 58բ-191բ (նմուշք` 13ա, 59ա): ՏՈՂ`
26 (1-57), 23 (58-191). գծումներ` ճնշումով, գրադաշտի սահմանները` կարմիր: ԿԱԶՄ` շագանակագոյն
դրոշմազարդ կաշի, Ա. փեղկին եզրագծով դրոշմուած` «Ի ՎԱՅԵԼՈՒՄՆ / Բ0ՆԻՖԻՆԹՈՒՐԻՆ, ԹՎԻ/ՆՆ.
ՌՃԾԲ. (1703)». միջուկը` տախտակ, աստառը (Բ. փեղկ)` շերտաւոր
կտաւ. լուսանցակողերը` կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` Ա. (վերջից), թուղթ (Ի. դ.):
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի կաշին` մաշուած,
եզրերը պատռուած եւ կտրատուած (Ա. փեղկ), ցեցակեր, երկու կապիչները եւ
գամերն ընկած, Բ. փեղկի եւ մէջքի հատման ստորին հատուածը բացուած. խոնաւութեան
հետքեր, թանաքի թթուայնութեան հետեւանքով գրադաշտը թեթեւակի գունափոխուած,
պատռուած` թ. 71, Ի. դ. մասնակի նորոգուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-57բ Գործի Արիստոտէլի կամ ներածութիւն ի ճեմարանն փիլիսոփա[յ]ութեան
1. 1ա-2ա [Յառաջաբանութիւն] - Զհամառօտութիւն տրամաբանութեան, զոր մեկնելոց եմք,
յառաջարկեմք, որ է իբրեւ համբակաբանութիւն եւ ընդհանրոյ փիլիսոփայութեան
հակակրթութիւն...
2. 2բ-22բ Վիճաբանութիւն առաջին. Յաղագս այնոցիկ,
որք պատկանին առ պարզ ըմբռնումն
ա. 2բ-11բ Գլուխ առաջին. Թէ զի՞նչ է եւ քանապատիկ
է եզրն
1. 2բ-5ա Պրակ առաջին. Յաղագս սահմանի եզերաց
ոմանց ենթոգեցելոյ - Ընձեռեմ աստ զեզերաց, ըստ այնմ, որ պատկանին առ նախադասութիւնն...
2. 5ա-9ա Պրակ երկրորդ. Յաղագս բաժանման այլոց
եզերաց - Եզրն նշանական է կրկին. եզական եւ հասարակ...
3. 9ա-11բ Պրակ երրորդ. Բաժանումն այլոց եզերաց - Բաժանի եզրն ի առաջնոյ դիտաւորութեան եւ երկրորդի
դիտաւորութեան...
բ. 11բ-5բ Գլուխ երկրորդ. Յաղագս ենթադրութեան
եզերաց - Ի մէջ այլոց եզերաց յատկութեանց փորձախնդեմք աստ զենթադրութիւն...
գ. 15բ-7ա Գլուխ երրորդ. Յաղագս այլոց յատկութեանց
եզերաց - Զկնի
ենթադրութեանց եզերաց, եկեսցուք ի յայլս յատկութիւնս...
դ. 17ա-8բ Գլուխ չորրորդ. Յաղագս ելման եւ իջման
եզերաց - Երբեմն ի յնթհանրիցն ընթանամք առ մասնաւորս...
ե. 19ա-20բ Գլուխ հինգերորդ. Յաղագս սահմանի - Սահմանն
ի յԱրիստոտէլէ առաջնում գրգոջն տեղականաց սահմանի այսպէս...
զ. 20բ-2բ Գլուխ վեցերորդ. Յաղագս բաժանման - Բաժանումն ըստ տրամաբանից է բան իմն զբոլորն ի մասունս
իւրս տրամաբաշխօղ...
3. 23ա-47ա [Վիճաբանութիւն երկրորդ.] Յաղագս այնոցիկ,
որք պատկանին առ երկորդ մտաց ներգործութիւնն
ա. 23ա-8ա Գլուխ առաջին
1. 23ա-5ա [Պրակ առաջին.] Յաղագս անուան եւ բայի - Արիստոտէլ առաջնում Պէրի Էրմէնիասումն, երկրորդում
գլխոջն սահմանէ...
2. 25ա-6ա Պրակ երկրորդ. Յաղագս բայից - Բայն ի յԱրիստոտէլէ սահմանի այսպէս. Բայն է այն, որ
համանշանակէ զժամանակն...
3. 26ա-8ա Պրակ երրորդ. Յաղագս բանի - Բանն է յԱրիստոտէլէ ըն[դ] չորրորդում գլխոջն սահմանի
այսպէս. բանն է ձայն նշանական...
բ. 28ա-47ա Գլուխ երկրորդ. Յաղագս բացերեւութեան
1. 28ա-9ա Պրակ առաջին. Յաղագս տեսակաց բացերեւութեանց - Փիլիսոփայն
յառաջնում նախկնագունից սահմանէ զառաջարկութիւն...
2. 29ա-31ա Պրակ երկրորդ. Յաղագս առաջարկութեանց
եղանակաւորաց - Զառաջարկութիւն եղանակաւոր եթէ բարեպէս իմանալ
կամիցես...
3. 31ա-6բ Պրակ երրորդ. Յաղագս բացայայտութեան
առաջարկութեան մեկնելեաց - Առաջարկութիւն մեկնելիք վասն իւրոց մթից իմացուածոցն
բացայայտիլ պարտին...
4. 36բ-8ա Գլուխ (=Պրակ) չորրորդ. Յաղագս քանակութեան
նախադասութեան - Քանակութիւն նախադասութեան է տարածումն կամ ամփոփումն...
5. 38ա-9բ Գլուխ (=Պրակ) հինգերորդ. Յաղագս որակութեան
նախադասութեան - Որակութիւն նախադասութեան ըստ ոմանց է ճշմարտութիւն
եւ ստութիւն նորին...
6. 39բ-43ա Գլուխ (=Պրակ) վեցերորդ. Յաղագս ընդիմադրութեան
նախադասութեանց - Ընդիմադրութիւն
նախադասութեանցն է ընդիմամարտութիւն
երկուց նախադասութեանց... (աղիւսակ` 41ա)
7. 43աբ Գլուխ (=Պրակ) եօթներորդ. Յաղագս համարժութեան - Համարժութիւն
է նախադասութեանց ընդիմադրեցելոց համահանգիտութիւնս...
8. 43բ-5ա Գլուխ (=Պրակ) ութերորդ. Յաղագս հակադարձութեան - Հակադարձութիւն նախադասութեանցն է միոյ նախադասութեան
միւսոյն հարկաւորապէս հետեւումն...
9. 45ա-6ա Գլուխ (=Պրակ) իններորդ. Յաղագս ընդդիմադրութեանց
նախադասութեանց բաղադրականաց - Նախադասութիւնք
բաղադրականք վասն բազմութեանց եզերացն, զորս ունին, կրեն զդժուարութիւնս...
10. 46բ-7ա Գլուխ (=Պրակ) տասներորդ. Վասն համարժութեան
եւ հակադարձութեան վերոգ[ր]եցելոց նախադասութեանց - Զհամարժութիւն
նախադասութեանցն, զոր ասացաք ի վերոյ, յիշել պարտիս աստ...
4. 47ա-57բ Վիճաբանութիւն երրորդ. Յաղագս այնոցիկ,
որք պատկանին առ երրորդ մտայներգործութիւնն
ա. 47ա-8բ Գլուխ (=Պրակ) առաջին. Թէ զի՞նչ է հաւաքաբանութիւն - Ըստ Արիստոտէլի ի գիրսն նախնագունից ընդ գլխոջն առաջնում
հաւաքաբանութիւն սահմանի այսպէս...
բ. 49ա Գլուխ (=Պրակ) երկրորդ. Յաղագս, թէ զի՞նչ
է եւ քանապատիկ է ձեւ հաւաքաբանութեան - Կերպ հաւաքաբանութեան, որ պարունակէ զձեւն եւ զեղանակն
է պատեհաւոր տրամադրութիւն...
գ. 49ա-54բ Գլուխ (=Պրակ) երրորդ. Յաղագս, թէ զի՞նչ
է եւ քանապատիկ է եղանակ հաւաքաբանութեան - Եղանակ հաւաքաբանութեան է ուղիղ տրամադրութիւն
նախադասութեանց...
Իբրեւ
ենթամիաւոր ունի` 52ա-4բ «Յաղագս կանոննից, զոր պարտիմք պահել յամենայն
եղանակս երիցն ձեւոց - Առաջին հասարակ կանոնն. ի սոսկ բացասականացն ոչինչ
հետեւի...»:
դ. 54բ-7բ Յաղագս վերածութեան անկատարից հաւաքաբանութեանց
առ կատարել հաւաքաբանութիւն. Պրակ չորրորդ - Նախ գիտելի է, զի կատարեալք հաւաքաբանութիւնք են
ա[յ]նոքիք, յորս գտանին երկու սկսբունք...
Բ. 59ա-191բ [Ճօանի Պատիստայի Պօռթայի] Գլուխ առաջին.
Յաղագ[ս] բնազննութեան բոլորի մարդկայնոյ մարմնոյ եւ նորին օգտակարութեան
եւ գերազանցութեան, ըստ որում ծնանի սկզբանց բնականաց (համառօտեալ Ֆռանչիսկոսէ
Սթելութոյ, թրգմ. Յովհաննու Յոլով Կ. Պոլսեցւոյ)
1. 59բ-106բ Յաղագս, թէ զի՞արդ բնազննունք ի ձեռն նշանից
երեւելեացըն մարմնոջ մտածիցեն զհակամիտմունս հոգւոյն: Պրակք առաջին. Յաղագս
գիտութեանց դիւցազնականաց սնոտեաց եւ խաբէականաց: Գիրք առաջին - Հինքն բաժանեցին զգիտութիւնն...
Ունի
Նախերգութիւն եւ Ա-ԼԳ. պրակք:
2. 107բ-39բ Գիրք երկրորդ: Յաղագս յատկից նշանաց եւ
բաժանման բաղադրութեան մարդկային մարմնոյ
Ունի Նախերգութիւն եւ Ա-ԺԶ. պրակք:
3. 140ա-71ա Գիրք երրորդ: Յաղագս համագումարման
նշանից մարմնոյ մարդկա[յ]նոյ
Ունի
Նախերգութիւն եւ Ա-ԺԸ. պրակք:
4. 171ա-90բ Գիրք չորրորդ: Յաղագս կերպից եւ եղանակաց,
որովք մտածնեցելոց եւ ճանաչեցելոց մերոց եւ այլոց ախտից մոլութեանց եւ
վատթարութեանց դեղք եւ սպեղանիք պատր[ա]ստիլ կարեն - Նախերգութիւն գրեանն չորրորդի... Պրակ եւօթն եւ տասներորդ:
Յաղագս թէ որպէս լեզուագարք կարիցեն /// (թափուած):
Ունի
Նախերգութիւն եւ Ա-ԺԸ. պրակք: Աստ ԺԷ-ԺԸ. Պրակք թափուած:
- 191աբ Ցանկ բնազննութեան - Գիրք առաջին... 103. Յաղագս ճակատու /// (թափուած):
Տե՛ս
ձեռ. 3205, 4ա-137բ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
18բ Յիշեցէ՛ք
զգծագրող գրոյս զմեղսամած Բօնիվինթուրն, եւս` իւր ծնօղսն,
եւ դուք յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ. ամէն:
58բ Բնազննութիւն
բ[ո]լորի մարդկ[ա]յնոյ մարմնոյ եւ մասանց նորա` արտահանեցեալ ի հըմտագոյնից
վարդապետացն գրեանց լաթենացւոց եւ թար[գ]մանեցեալ ի Յոհաննիսէ վարդապետէ
Կոստանդինուպօլսեցւոյ, ի թուի
ներմարմնութեան Տեառն ՌՈՂ. (1690) եւ համաթուութեան հայկազունեաց ՌՃԼԹ.
(1690), յամսեանն Նոյեմբերի Ժ. (10): Եւ օրինակեցեալ ի Բօնիվինթուրէ Պրտուեան` յաշակերտ
նոյնոյ Յոհանիսի
Յոլովի, ի թուին փրկչի ՌՉ.` 1700, ի թուականիս մերոյ ՌՃԽԹ.
(1700), յամսեանն Նոյեմբերի ԻԵ. (25), ի [Ա]մստրդամ գեղեցկաշէն
քաղաքի, ի վայելումն մերայնոց իմաստասիրաց: Որ օգնութեամբ Տեառն եւ նպաստութեամբն
Սրբոյ Ոգւոյն, բարեխօսութեամբ ամէնօրհնեալ Մարամու անարատի,
միշտ կոյսի, Աստուածածնի` մօր Տեառն, եւ միջնորդութեամբ ամենից սրբոց, սկսեալս
ի յաւարտ հասանիցէ եւ յաջողութեամբ Տեառն եզերեսցի Տերամբ մերով Յիսուսիւ
Քրիստոսիւ. ամէն:
1703 թ. տե՛ս
ԿԱԶՄ:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 1ա «ա, բ, գ,
դ, ե, զ, է»:
ՆՇՈՒՄ` 58ա (էջերի
համարակալման հաշիւ) 117=59, 191ա (էջերի համարակալման հաշիւ)
267x117=374/187:
2035
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
|
ԺԷ. դար |
ԹԵՐԹ` 110. չգրուած` 1աբ: ՊՐԱԿ` Ա-Ժx12 (Է
10, Ժ 4): ՆԻՒԹ` թուղթ,
լուսագծերով եւ լուսադրոշմով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 15x10: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(9,5x 5,5): ԳԻՐ` նոտրգիր
(նմուշ` 78բ): ՏՈՂ`
23: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ
սեւ կաշի. միջուկը` տախտակ. աստառը` թուղթ. լուսանցակողերը` կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 1 (Ա.) + 1
(Բ.), թուղթ, լուսագծերով, Աաբ եւ Բբ` չգրուած, Բա` քառեակ (տե՛ս Բովանդակութիւն):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Ճակատազարդ`
77բ: Լուսանցազարդ` բուսական: Զարդագիր` հանգուցագիր: Գոյներ` կարմիր,
սեւ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի կաշին թեթեւակի
մաշուածքներով. խունացած, գրադաշտը գունափոխուած, տեղ-տեղ խոնաւութեան
հետքեր, զանազան բծեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2ա-76ա [Դաւթի Անյաղթ փիլիսոփայի] Սահմանք իմաստասիրութեան
Տե՛ս
ձեռ. 464, 95ա-149բ: Նախերգան/2ա-4ա: ա/4ա-10բ: բ/10բ-4ա: գ/14ա-8բ: դ/18բ-24բ: ե/24բ-7բ:
զ/27բ-31ա: է/31ա-3ա: ը/33ա-6բ: թ/36բ-9ա: ժ/39ա-45ա: ժա/45ա-8ա: ժբ/8ա-51բ: ժգ/51բ-4ա:
ժդ/54ա-5բ: ժե/55բ-8ա: ժզ/58ա-60բ: ժէ/60բ-5ա: ժը/65ա-7բ: ժթ/67բ-71բ: ի/71բ-3ա: իա/73ա-6ա:
Բ. 76ա-7ա Ընդ այնոսիկ եւ առաջիկա բան իմաս[տ]նոյս - Ամենայն
չար տանջելի ոչ ոք տանջեալ անապական... ապա ուրեմն ոչ է անեղ:
Տե՛ս
ձեռ. 464, ԺԱ. 149բ-50ա:
Գ. 77բ-89ա [Դիոնիսիոսի Թրակացւոյ] Յաղագս քերականութեան
Տե՛ս
ձեռ. 267, 229ա-42բ: ա/77բ: բ/77բ-8ա: գ/78ա: դ/78ա: ե/78աբ: զ/78բ-80ա: է/80ա: ը/80աբ:
թ/80բ: ժ/80բ: ժա/80բ: ժբ/80բ-1ա: ժգ/81ա-4ա: ժդ/84աբ: ժե/84բ-5ա: ժզ/85աբ: ժէ/85բ:
ժը/85բ-6ա: ժթ/86աբ: ի/86բ-7բ (խորագիրն` «Յաղագս բայի»): իա/87բ-8ա: իբ/88աբ:
իգ/88բ-89ա:
Դ. ա. 89ա-90բ Արծարծմունք խոնարհմանց բայի յաղգս աղաւթից - Աղաւթ
աններգործական ներքսակամանակի, միաւորական` աղօթեմ, աղօթես, աղօթէ,
բազմատրական` աղաւթեմք... բազմաւորական` գովեալք, երանեալք:
բ. 90ա Այս է
աւարտումն խօսից, ապա թէ ըստ բաջաղմանց արտաքնոց եւ ըստ բօսանաց իւրոց մտաց ոք ընթայցէ
ի միում աներեւոյթ անցեալսն, եւ առ ժամ մի եւ զմիւսն եւս, եւ յամենայնի ներկայս
եւ յապառնիս եւ մասունս նոցա գտանէ Ռ. (1000) յեղանակս ղաւղակմանց, այլ մեք
սանձահարեալ զերիվար մտաց, յաւրինեսցուք զասպարէզս իմաստից եւ առցուք
զնպատակն ճշմարտութեան: Արուեստից բաժանեալ որորշմունք են Գ.` իմանական,
կրաւորական, արարչական: Եւ յերիցս յայսցանէ խառնք լինին մի: Եւ գործ արուեստականի
է Գ.` լեզուագիտական, մեկնչական, արուեստիւ գիտնական: Չափք տաղից են,
որ Զ.թեւանք են, եւ են, որ Ե.թեւեան, եւ են, որ քառաթեւեան, եւ թեւք, որով են
Զ., որոյ անուանքն են այս. լիաթեւն, մատն, մեծաստեղն, նրբաստեղն, մեծառաջ,
մեծավերջ: |90բ| Եւ Զ.թեւեան չորիւք, լիութեան, մասն, մեծաստեղն, մեծ առաջն:
Փառք յամենայնի փառաւոր Սուրբ Երրորդութեան. ամէն, եւ յամենայն ժամ:
Ե. 90բ-110բ Բանք իմաստասիրաց պիտանի ամենայն
մարդոյ
Տե՛ս
ձեռ. 464, 9ա-30ա: Յռջբն. եւ ա/չիք: բ/90բ-1ա (սկ. «Պղատոն ասէ. Որք մեծամեծաց
առաջի կան, մեծի զգաստութեան պետք են. Պղիտարքոս ասէ...): գ/91աբ: դ/91բ-2բ:
ե/92բ-3ա: զ/93ա («Սոկրատէս ասէ. Պարտ է մարդո զբանս վերագոյն երդմանց առնել...»):
է-ժե/չիք: ժզ/94բ-6բ («Յաղագս փարթամութեան եւ աղքատութեան եւ արծաթասիրութեան
- Պղիտարքոս. Յաւուր պատերազմի...»): ժէ/չիք: ժը/96բ: ժթ/96բ-7ա: ի/97աբ: իա/97բ-8ա:
իբ/98աբ: իգ/98բ-9բ («Պլուտարքոս. Զոր ծածկել խորհիցես...»): իդ/99բ-100ա: իե/100աբ:
իզ/100բ-2ա: իէ/105ա-8ա:
1. 93ա-4բ Յաղագս խրատու - Պղատոն ասէ. Ամենայն մակացութիւն` որոշեալ յարդարութենէ
եւ յայլոց առաքինութեանց, խաբէութիւն...
Տե՛ս
ձեռ. 3914, 380աբ:
2. 102ա-5ա Յաղագս օրինաց - Հայրատանջն
ձեռատեսցի, աղախին ոսկի մի՛ զգեցցին, թէ ոչ արքունի լիցի...
3. 108ա-8բ Յաղագս Է. հրաշից - Տրիլոթոն յԵլիապօլիս, որ է Գ. քարն Բ. կապիոլիս, Ռոմիս,
որ է տաճար ի Հռոմ...
4. 108բ-10բ [Բանք իմաստասիրացն պիտանի ամենայն
մարդոյ] - Հոմերոս նշանաւոր
փիլիսոփա ասէ Գ. զօրութիւնք երկնից ... այր, որ լինի ընդ կնոջ, ասէ. յիւրն
նոյն օրին եւ յօտարին ոչ բնաւ:
Տե՛ս
ձեռ. 3914, Բ. 3. 377բ:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ
ԺԸ. դ.
Պահպանակ Բա [Քառեակ] - Տարօղն փոքրիկ, / տարեալն անհուն, / տունն ննջօղ, / բնակեալն
անքուն. / ի միասին գեղեցկագոյն. / զի ոչ գտաւ նոցին հանգոյն (այսչափ):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
105բ (ԺԸ. դ., նոտրգիր) Ի վա[յ]ելումն Թօվմաս սուտանուն
վարդապետ` սպասաւոր Սուրբ առաքելոյն Խ(=Թ)ադէի:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 2ա,
110բ ոճաւորուած քառանկիւն, սեւով. «ԳԱԼՈՒՍՏ ՎԱՐԴԱՊԵՏ
1226 (1777)». անունը Համառօտ ցուցակում (Ա. 705)` Գէորգ:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 75բ
խզբզոց:
2036
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
|
ԺԷ. դար |
ԳՐԻՉ` Սարգիս:
ԹԵՐԹ` 284 + 1 (կրկն.` 1). չգրուած` 1ա-1գ, 72բ, 276բ-84բ: ՊՐԱԿ` 1-24x12
(1` 11, 6` 10): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 16x10,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(11,5x7): ԳԻՐ` նոտրգիր
(նմուշ` 2ա): ՏՈՂ`
19. գծումներ` ճնշումով, գրադաշտի սահմանները` կարմիր: ԿԱԶՄ` բաց վարդագոյն
լաթ, մէջքը` սեւ լաթ. միջուկը` ստուարաթուղթ. աստառը` թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 3 (Ա-Գ) +
3 (Դ-Զ), կապոյտ չգրուած թուղթ, լուսագծերով, մաս կազմաստառի` Ա., Զ.:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Զարդագիր`
թռչնագիր: Գոյներ` կարմիր, կանաչ, սեւ, շագանակագոյն:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. տեղ-տեղ
եւ լուսանցակողերին զանազան բծեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1դ-26ա Պատճէս տումարի ըստ հայերէն թվի, զոր կարգեալ է Անանիայի Շիրակացոյ
վարդապետի - Զկրկնակ
ամսոցն այսպէս արա՛. կա՛լ զՆաւաս[ար]դի ամիսն, ե՛ր<եր>թ Է., Է. (7,
7), որ մնա` կրկնակ է Հոռոյ... Լուսին եւ ամենայն ինչ, որպէս հռոմայեցուն է
(աղիւսակք` 1դ, 14բ,
23բ, բոլորակ` 5բ):
Ունի
նաեւ` 13ա Ժամք տըւընջեան - Այգն, Ծայգն..., 15ա Զուկաւութիւն (=զուգաւորութիւն)
Մեծ հայի ընդ Հռոմայ..., 24ա Զուկաւորութիւն Մեծ հայոց ընդ նորոյս...:
Հմմտ.
Յովհաննէս Իմաստասերի մատենագրութիւնը, աշխտ. Ա. Գ. Աբրահամեանի, Երեւան
1956, էջ 204-19: Տե՛ս նաեւ ձեռ. 2001, Ա., 3ա-21բ, 2009, Ա., 174ա-211ա:
Բ. 26բ-72ա Պատճէն տումարին Ազարիայի - Թուական այսպէս արա՛յ, կա՛լ զՄեծ թուական հայոց, ՇԼԲ.
շրջանն ի բաց ե՛րթ, որ մնայ` Փոքր թուական է... Ը., ԺԵ., ԻԳ., Ե., ԻԴ., Աբգարու
թագաւորին հայոց (աղիւսակք` 26բ,
31աբ, 32բ, 33բ, 36ա, 37բ-39ա, 42բ, 43ա, 44բ-59ա, 60ա-72ա, բոլորակք` 41բ-42ա,
43բ-44ա):
Հմմտ.
ձեռ. 3082, 378բ-88բ, 1114, 5ա-26ա, 1849, 127ա-58բ, Յովհաննէս Իմաստասերի մատենագրութիւնը,
աշխտ. Ա. Գ. Աբրահամեանի, Երեւան, 1956, էջ 204-19:
Գ. 73ա-223ա Մեկնութիւն տօմարի, զոր խնդրեաց Թումայ
վարդապետն Մեծոփայ վանաց աստուածաբնակ սուրբ ուխտին, եւ սիրով զհայծուածս
նորա կատարեալ Յակոբ վարդապետ Ղրիմեցի: Յօգնեա՛, Տէր իմ Յիսուս Քրիստոս
Աստուա՛ծ - [Զհայցուածս]
գերերջանիկ րաբունապետի եւ երիցս երանեալ վեհին... եւ զԱստուած զքեզ գրէ
ի գիրն կենդանեաց. ամէն:
Տե՛ս
ձեռ. 739, 58բ-178ա: ա/73ա-211ա, բ/211ա-22ա, Ուղերձ առ Թովմայ Մեծոփեցի/222ա-3ա
(տե՛ս 2014 ձեռագրի նկրգր. ծնթ.): Տե՛ս նաեւ Յակոբ Ղրիմեցի, Տոմարագիտական
աշխատութիւններ, աշխտ. Ջ. Ա. Էյնաթեանի, Երեւան, 1987, էջ 188-308:
Դ. 223ա-6ա Վասն ցուցանելոյ զսահմանն իմաստասիրութեան,
որ են թուով Զ. - Առաջինն
է գիտութիւն գոյիցն, երկրորդ` գիտութիւն աստուածայնոց եւ մարդկայնոց...
սոքայ անբան մասին են, եւ այլքն բանականին:
Իմաստասիրական
հարցուպատասխանի է:
Ե. 226բ-42ա Հրամանք Քէորք վարդապետի եւ ծառայաբար
կատարումն Յակոբ աշակերտի - Զհրաման հարկի րաբունոյդ իմոյ եւ վարդապետաց պետի
քաջ փաղերայի... եւ տարէմուտն
տաճկաց` Մարտի ԺԱ.ն, է տվռօզ:
Զ. 242աբ Այս են ՀԲ. լեզուքն - Եբրայեցիք, Ասորիք, Քաղդէացիք... եւ փթով վարէ, ԺԲ.
ազգ է:
Է. 242բ-76ա [Տօմարական մանունք]
1. 242բ-4ա Վասն աստեղաց Է.ից եւ կենդանակերպից - Խոյն, որ իշխան է ամրոպաց, Ժ. եւ Զ. (16) աստղ կայ ի նմայ...
2. 244ա Է. աւուրց առաջին ժամուն - Տւնջեան` Ա.
Արեգակն, գիշերոյ` Լուսնթագն...
3. 244աբ Վասն կատարածի իսկ - Գիտելի է` ի տարուջն յաւելու Լուսինն ընթացս Արեգականն...
4. 244բ [Ամիսք եբրայեցոց եւ ասորւոց]
ա. 244բ Ամիսք եբրայեցոց - Նիսան Լ., Իյար` ԻԹ., Սիւան` Լ. ...
բ. 244բ Ամիսք յասորոց - Տշրին գտին` ԼԱ., Տըշրին հրայ` Լ., Քանուն գտին ԼԱ. ...
5. ա. 245ա Փոքր թվականն այսպէս արա՛յ - Կա՛լ թիւ մի Տրէ ամսուն եւ թվեա՛յ մինչեւ ի Տեառնընդյառաջն...
բ. 245ա Փոքր թվական սորա - Կա՛լ
զՄեծ թվական թիւ մի պակաս եւ զշրջանն ՇԼԲ., ի բայց ե՛րթ, որ մնայ` Փոքր թվական
է Սարգայվագին (այսչափ):
6. 245ա-6ա Կատարումն Լուսնին այսպէս արա՛յ - Կա՛լ զամս ի սկզբանէ արարածոց ՐՋՀԶ. (5976), հայոց Մեծ
թվական ի վերայ բե՛ր եւ ե՛րթ ԺԲ., ԺԲ. (12, 12)...
7. 246ա-50ա Յաղագս սահադի չարի եւ բարոյ - Կիրակի
առաջի պահն Արեգակ` Շամսիս է հոքմէն, բարի է ամենայն իրաց գնել, վաճառել...
8. 250ա Գիր կիրակէի սորա - Կա՛լ
զյարակայն, Ը. թիւ եւ զԷ.երեակն հռոմայեցոցն ի բաց ե՛րթ...
9. 250ա-6բ Տոմար Լուսնի, որ ցուցանէ զծնունդն լուսնին,
զաւուրն, զժամն, զկէտն զիւրաքանչիւր ամսոյ` մինչեւ ի վաղճան տարոյն (=Լոյսնացոյց) - Առաջին
գաւազանն աւուրք ամսոյն են... (աղիւսակք`
251ա-6բ):
10. 257ա [Անուանք կենդանակերպից] - Խոյն Մարեխ է, Ցուլն` Ոտարիտ, Եկաւորն` Զոհրայ է...
11. 257բ-67բ Նշանացոյց բոլոր տարոյն բարոյ եւ չարի - Ի Դեկտեմբերի, որ է Նաւասարդի, թէ Լուսինն խաւարի,
շատ ձիւն գա...
12. 268ա Գիր փիլիսոփայական այսպէս արա՛ - Առաջի գայ լրումն Հռոմին, թէ
Ապրիլ է, ԻԲ. ի վերայ բե՛ր, թէ ի Մարտ է` Թ. ի բայց ա՛ռ...
13. 268բ Ե.եակն եւ Զ.եակն այսպէս արա՛ - Կա՛լ ապրիլի Դ.իցն մինչեւ ի խորան տարուն, որում իցես...
որ մնայ` վերադիր է հռոմոց:
14. 268բ Ըրոպէ այսպէս արա՛յ - Կա՛լ Յունվարոյ մինչեւ ուր ես, Ե.եայկն ի վերայ բե՛ր եւ
ե՛րդ Լ., Լ. (30, 30)...
15. 268բ-70բ Ամսամուտ Ապրիլեաց [այսպէս] արա՛յ - Կա՛լ
Հռոմի փոքր թվականն, Թ. թիւ ի բաց երթ եւ զայլն երթ ԺԲ., ԺԲ. (12, 12)... (աղիւսակ` «Խորան տարուն»`
269ա, «Վերադիր ապրելեաց»` 270ա, «Զմուտ ապրելի խորանացս»` 270բ):
16. 269բ [Ամիսք յունաց, տաճկաց եւ արաբացւոց] - Այս
է ամիսք յունաց. Դիօս, Ապելօս, ամիս տաճկաց` Էրէպիէլ աւել, Էրապիէլ ախր,
ամիսք արապին, որ է անուն կենդանակերպին, այս է` Կուվրային` խոյն` համլ...
17. 271ա Եթէ կամիցես գիտել, թէ Լուսինն քանի
ժամ լոյս տայ ի գիշերի, կամ քանի` ընդ խաւարն...
18. 271ա-2բ Կատարեալ Լուսնին այսպէս արա՛յ - Կա՛լ ՐՋՀԶ. (5976) եւ զՀայ Մեծ թվականն ի վերայ բեր, ՑՊԽ.
(6840) գնայ եւ զմնացեալն երթ ԺԲ. ԺԲ. (12, 12)...
19. 273ա Յաղագս շրջանաց - Առաջին շրջանին ել Ադամ ի դրախտէն...
20. 273բ Վասն դարուց - Առաջին
դարն Ենովք փոխեցաւ...
21. 273բ-4բ Յաղագս որքանութեան ԷՌ. ամաց - ԷՌ. (7000) տարին Ը. բիւր եւ Տ. ամիսք են...
22. 274բ Ձայնագիւտ այսպէս արա՛ - Կա՛լ զաւուրսն ի Զատկէն մինչեւ օրն, որում իցես...
23. 274բ Աղեղն յորժամ իջանէ, թէ արեգակն յարեւելս
լինի, յարեւելս ասայ իջեալ, եթէ յարեւմուտս, ասայ յարեւմուտս իջեալ (այսչափ):
24. 275ա Խրատ Ը. ձայնից շարականաց ժամատեղաց (աղիւսակ)
25. 275բ Է.երեակ [տարոյն] - Զմուտ Թ. եւ Ժ.երեակի (19) եւ ի ԻԸ.եկի (28) քառանկիւնի
Շ.եկի (532) շրջանիս այսպէս արա՛... ուր դադարի` այն է տարոյն Է.երեակն (աղիւսակ)
275բ (գրչի)
«Եթէ ոք փոխարկեսցէ, զգուշ լիցի գրոյն եւ բանին»:
26. 276ա [Գիր բանալեաց տարոյն] - Այս գիր բանալեաց
տարոյն, որ կոչի շրջան, որ է ՇԼԲ. (532) տարոյ, անսղալ եւ անվախճան կա՛լ... բայց
ի նահանջի ամին Բ. գիր է, անաշխատ գի՛տ (աղիւսակ):
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ,
ԺԷ. դ.
27. 23բ (ստ. լս., շղագրանման նոտրգիր) Դարձեալ, Սարկաւագի թվականն այսպէս արա՛ - Կա՛լ
Ժ. (10) թիւ ի Նաւասարդի ամէն եւ թուեա՛ մինչեւ ի հասարակածն...
28. 23բ Դարձեալ, կա՛լ զՍարկաւագի թվականն մի
Ը. ի բաց երթ, որ մնա, Քնինիկոն է (այսչափ):
29. 24ա (ստ. լս.) Փոքր թվական այսպէս արա՛ - Թիւ մի Տրէ ամսոյ կալեա՛, / մինչ Տեառնընդառաջն համարեա՛...
30. 32բ-3ա (ստ. լս.) [Վերադիրք եւ Է.երեակք յունաց, հռոմայեցւոց,
ասորոց]
ա. 32բ Վերադիրն յունաց այսպէս արա՛ - Կա՛լ զՔննիկոնն եւ ե՛րթ ԺԹ. ԺԹ. (19, 19), որ մնայ` թիւ
մի նահանջի թող...
բ. 32բ [Վերադիր հռոմայեցւոց այսպէս արա՛] - Դարձեալ կա՛լ զՔննիկոնն եւ երթ ԺԹ. ԺԹ. (19, 19), որ մնա,
բազմապատկեա՛յ...
գ. 33ա Վերադիր ասորոց այսպէս [արա] - Կա՛լ զթվական եւ ե՛րթ ԺԹ. ԺԹ. (19, 19), որ մնայ, բազմապատկեա՛յ,
արա՛ զմէկն ԺԱ. (11)...
31. 33բ (ստ. լս.) Զուգաւորութիւն Հայոց ընդ ասորոց այսպէս
արա՛յ - Կա՛լ զաւուրս Հայոց ամսոյն եւ զյարակայ ասորի ամսոյն...
32. 35ա (ստ. լս.) Զուգաւորութիւն Մեծաց հայոց ընդ եբրայեցւոց - Կա՛լ զաւուրս Հայ ամսոյն զանցեալ ամիսն ի վերայ բե՛ր
ի նաւասարդէն...
33. 35բ [Լրումն Հռոմայեցւոց] - Յորժամ հռոմայեցւոց լրումն թէ ի Մարտ է` Դ. ածէ՛ եգիպտացւոց
է, Թ.` եբրայեցւոց է...
34. 36ա-7ա (ստ. լս.) Դարձեալ վերադիր այսպէս...
ա. 36ա (աղիւսակի ստ. լս.) [Վերադիր եբրայեցւոց այսպէս արա՛] - Կա՛լ վերջի թվականն, որ է մտրուկն, եւ ե՛րթ ԺԹ. ԺԹ. (19,
19), որ մնայ, թիւ մի նահանջին թող...
բ. 36ա Ի Ժ.երրորդ կանոնն հասանիս - Թիւ մի յաւելցո՛ւ վերադրին,
եւ տաս[ն]երրորդ կանոն կամ խորան կոչէ այս, որ զվերադիրն վերադրով առնես...
գ. 36բ (ստ. լս.) Դարձեալ, վերադիր ամենայն ազգաց այսպէս
արա՛ - Կա՛լ վերադիրն եբրայեցւոց Թ. (9) ա՛ծ` հռոմայեցւոց
է, Է. ա՛ծ յունաց է...
դ. 36բ-7ա Իսկ դարձեալ, զՄեծ հայոց վերադիրն եւ
զամենայն ազգաց այսպէս - Կա՛լ զՄեծ հայոց վերադիրն եւ ածի՛ ի վերայ Ժ. (10)
թիւն, եւ զհայոց հասարակածն ի վերայ բե՛ր...
35. 37ա Եօթերակ ամենայն ազգաց այսպէս - Կա՛լ Է.երեակ եբրայեցոց Գ. ա՛ռ հռօմայեցւոց է, Ա.
ա՛ռ` յունաց է...
37. 44բ-5ա (աղիւսակների ստ. լս.) - Ստեփանոս իրիցու տօմարագիտի, որդւոյ Յօհանիսի քահանայի ասացեալ
Յաղագս ընթացութեան Արեգական ԻԸ. (28) ամաց եւ շրջագայութիւն Լուսնի ԺԹ.
ամսոյ - Որ
լինի միահամուռ ... զոր եւ կամք յարարչին օրհնեալ, ինքն միայն գիտէ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
36բ Եւ մեղօք
մեռեալ հոգոյս թողութիւն հայցեա՛յ:
46բ Զմեղօք
մեռեալ ոգիս յիշել միշտ |47ա|<միշտ աղ> աղաչեմ, զի եւ դուք յիշեալ լիցիք
ի Քրիստոսէ. ամէն:
210բ Եւ գըծօղ
|211ա| <գր>գրոյս` զտառապեալ Սարգիսըս իշեա՛յ, զի
եւ դու յիշեալ լիցիս ի Քրիստոսէ. ամէն:
226ա Ըզգրցող գրոյս յիշեա՛յ:
257ա Տպարտ գըծօղ
գրոյս Սարգիսս իշեա՛յ,
եւ դուք յիշեալ լիցիք ի Քրիստոսէ. ամէն:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 1ա ձ, 246ա լս.
«իջնիս (՞) Յակոբ, Սահաթլամէ»:
2037
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԿԱՖԱ |
ՌՆԻԱ. - 1421 |
ԳՐԻՉ` ֆրա Յօվասաբ Ապարանեցի:
ԹԵՐԹ` 188+1 (կրկն.` 1). չգրուած` 96ա, 152բ, 188բ: ՊՐԱԿ`
Ա-ԺԹ (=ԺԶ)x12 (Ա-Բ 20, Դ 14, Է-Ը 11, ԺԳ-ԺԵ 13, ԺԶ-ԺԷ 23, ԺԸ 14, ԺԹ 10): ՆԻՒԹ`
թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 28,5x21,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ`
երկսիւն (23,5x16,5):
ԳԻՐ`
անկանոն բոլորգիր (նմուշ` 43ա):
ՏՈՂ`
41-44. գծումներ` ճնշումով: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի.
միջուկը` տախտակ. աստառը` դրոշմազարդ կտաւ. լուսանցակողերը` կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ`
1 (Ա.),
դեղին չգրուած թուղթ, Ի. դ.:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Ճակատազարդ` 1գ: Զարդագիր`
հանգուցագիր, մարդագիր, թռչնագիր: Գոյներ` կարմիր, շագանակագոյն:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի կաշին` քերծուածքներով,
ցեցակեր, մէջքը հետագայում նորոգուած բաց շագանակագոյն կաշուով. խունացած,
խոնաւութիւն տեսած, Ա. փեղկի հին աստառին եւ կազմին սոսնձուած` 1աբ, Բ. փեղկի
հին աստառին` դեղին թուղթ, խառնուած թերթերից մի քանիսը ճշտուած են ԺԶԺԷ.
դդ. յաւելագրողի կողմից. 142բ` «Գ. թուղթ [շրջէ՛] եւ գտանես», պրակահամարները փոփոխուած`
թ. 164բ-165ա, 178բ-179ա, յետագայում
էջակալուած` ա-զ. = 3բ-9ա,
է-ֆ. = 15բ-47ա,
մ = 47բ-48ա, մնացեալ
էջերում խառն, հիմնականում ո՛չ հայատառ, համարներ. հիմքից թուլացած`
թ. 63, 151-152, թանաք թափուած` 186բ, լուսանցակողերի
կարմիրը մասամբ թափուած. Ի. դ. թերթերը նորոգուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1բ-133բ, 143բ-4բ, 188ա [Մարտինոսի 0պաւացւոյ Գիրք գաւազանաց]
1. 1բ [Յառաջաբան թարգմանչի] - Սկսանի գիրքս Պատմութեանց, որ
կոչի ըստ հայոց Գիրք գաւազանաց, որ պատմէ զծայրագոյն քահանայապետացն,
նա եւս եւ զկայսերացն Հռոմայ, կարգ[աւ] ժամակարգութեան նոցին եւ զեղեալսն
նոցանէ եւ առ նոքօք զիրս նորագոյնս եւ զարմանալիս, զոր շարադրեալ է գիրքս
զայս ֆրաթէր Մարթինոս ի կարգէն Քարոզողնացն: Եւ թարգմանեցի զսոյնս ի լաթին
լեզւէ ի հայս, եւ տրուպ Ներսէս` Պալիանէնց
կոչեալ, գաւառ Կիլիկեցի, Սըսցի գոլով, եւ կարգաւոր եւ աստիճանաւ
լաթինացի կանոնիկոս քահանայ, թէպէտ եւ անարժան իսկ:
2. 1գ [Յառաջաբան հեղինակի]
- Քանզի գիտել զժամանակս
ծայրագոյն քահա[նայա]պետացն Հռոմայ,
նաեւ զկայսերացն եւս, եւ զայլոցն իսկ նախնեաց նոցին զժամա[նա]կագրութիւնսն...
3. 1գ-19բ [Պատմութիւն Հռոմայ]
ա. 1գդ Վասն Դ. մեծամեծ թագաւորացն,
յորոց Հռոմայն վե[րջին եղեւ] - Ընկալեալք իսկ ի մէջ այ[լ]ոց թագաւորացն
Դ. լինել մեծս ըստ չորից ծագաց աշխարհիս...
բ. 1դ-2ա Վասն ժամանակին, յորմէ
Հռոմ սկսաւ - Արդ,
ժամանակն, յորում Հռոմ սկսաւ, եղեւ զկնի արարչագործութեան...
գ. 2ա-3ա Անձինք, յորոց Հռոմ շինեցաւ
- Անձինք, յորոց Հռոմ
սկսաւ շինել եւ անուանեցաւ, թէ ոյք են եւ յորոց էն, ասասցուք...
դ. 3ա Որպիսութիւն շինմանն
Հռոմայ -
Որպիսի կերպիւ եղեւ շինեալ ք[ա]ղաքն Հռոմ...
ե. 3աբ Վասն դրանցն ուրպին Հռոմայ - Դրունք հռչակաւորք, որք են եւ
որոց տեղիքն երեւին մինչեւ ցայսօր ի յուրպն Հռոմ, այսոքիկ են...
զ. 3բ-5ա Վասն ապարանացն, այսինքն`
դարպասնոյն եւ տաճարնոյն Հռոմայ
- Ապարանք, որ եւ դարապասք,
որք էինն ի Հռոմ, այսոկիկ
էն...
է. 5ա-6ա Յաղագս կառայվարողացն
Հռոմայ, եւ թէ որպէս ուղղեցին - Աւարտեալք զկերպ շինութեան Հռոմա
այնչափ, զոր պարսպէն
զպըրճերոյն զդրանցն...
ը. 6աբ Յաղագս սենատորացն Հռոմայ
- Զկնի Ռօմէլոսի ասացեալք
ծերքն այնոքիկ ի ամենայն սահմանս եւ յօրէնս դատաստանաց...
թ. 7աբ Դադարեաց իշխանութիւն
գօնսօլոսացն
(=կոնսուլացն) - Ի յամի շինմանն Հռոմայ ԲՃԽԶ.
(246) զկնի յորժամ թագաւորք Հռոմայեցոցն
դադարել սկսան...
ժ. 7բ-8ա Վասն յաղթութեան հռոմաեցոցն
զՀանիպալտն - Յամի շինմանն Հռոմայ ԴՃՁԴ. (484), Հանիպալտ...
ժա. 8ա-9ա Պատմութիւն յաղագս Հանիպալտին
եւ զոր արար նա - Ի յամացն ԵՃԼԳ. (533) ուրպին Հռոմա շինմանն Հանիպալտ
ոմն...
ժբ. 9ա-11ա Վասն յաղթու[թ]եանցն,
զոր արար Ցիբիոս յԱֆրիկա -
Ցիբիոս ոմն իշխան եւ բռնաւոր Աֆրիկացի, ամաց ԻԵ. (25) գոլով, անց ի Սպանիա...
ժգ. 11ա-3բ Վասն կռուոյն ցիպրիացոցն - Ի յամսն շինելոյն Հռոմա ԶՃԽԱ.
(641) Ճէնիուս Մավրիլիոսին եւ Գինդոս
Ոտիբցիօսն ֆրօգօնսուլք, որ թարգմանի փոխանակ գօնսուլք...
ժդ. 14աբ [Պատմութիւն Աղեկսանդրի
Մեծի, ձեռ.
2038, 20բ] - Եւ քանզի վերոյ պատմեցաւ զթագաւորացն եւ զգօնսուլոսացն ուրպին
Հռոմայ...
ժե. 14բ [Յաղագս ԻԲ. թագաւորաց,
ձեռ. 2038, 21աբ] - Արդ, մնացին իսկ ԻԲ. թագաւորք,
որ եւ իւրաքանչիւրն ի նոցանէ ունէր...
ժզ. 14բ-5բ Պատմութիւնք եւ անուանք
ԻԲ. (22) թագաւորացն - Առաջինն ԻԲ. (22)
թագաւորացն վերյիշելոցն
կոչէր Անօճիդ, որոյ զօրք էին մարդիկ երկայնս...
ժէ. 15բ-6ա Յաղագս սքանչելեացն Աստուծոյ
եւ պէս պէս հիանալի իրի, զորս գտանին ընդ տիեզերս յայտնապէս - Գիտեմք իսկ աներկբայաբար, զի
ամենայն գոծքն Աստուծոյ սքանչելի է...
ժը. 16ա-8բ Յաղագս հիացականացն,
որք ի կողմանս գոն Իմպեռնիոյ կղզոյն - Ի կողմանս կղզոյն Իմպեռնիոյ էն ծառք, զի հաւս բերէն պտուղ...
ժթ. 18բ-9ա Նորագոյն իրս եւ արմացք,
որ կա յերկրի` մարդիք Պրակմանք անունք - Պրակմանք են ժողովուրդք ի Հնդիկս,
եւ որպէս ասէ աշխարհականն վարդապետ ի Պատմութիւն ի Ռակմանն թագաւորէ...
ի. 19աբ Դարձեալ եւ այլ հիանալի
իրս ի գօվութիւնս Աստուծոյ, զոր Երանելին 0գոստինոս յիշէ ի գիրքն կոչեալ
Քաղաք Աստուծոյ - Երեք են իրս պայծառս եւ լուսատու, այսինքն` ձէթն,
արծաթն եւ հուրն...
4. 20ա-2ա Աւարտեալք զամենայն
պատմութիւնսն ուրպին Հռոմայ, որ ի նորին շինմանէն մինչեւ ի Քրիստոս ածի,
այժմ ի Քրիստոսէ եւ այսր սկսանիմք - Արդ, ասացաք վերոյ զմիոյ կառավարութենէն...
Կից` 22ա [Տոհմածառ Յիսուսի Քրիստոսի] - Գ. արք Աննաի` Սալօմէ, Կլէօպաս,
Յօվակիմ...
5. 22ա-78ա [Պատմութիւն քահանայապետացն
Հռոմայ] - Արդ,
սկսանիմք այսուհետեւ ճառել զծայրագոյն քահանայապետացն, որոց սկիսբն եղեւ
Տէրն մեր Յիսուս Քրիստոս...
Ժամանակագրական
կարգով տրուած են հռոմէական եկեղեցու հայրապետների համառօտ կենսագրականները,
իսկ լուսանցներում` նրանց աթոռակալութեան տարեթուերը, օր.` 22ա «Յամի
Տեառն ԼԳ.` Պետրոս առաքեալ` փոխանորդ Քրիստոսի», 23բ «Յամի Տեառն ՀԱ.` Լինոս
Առաջին պապ», եւ այլն:
6. 79ա-130բ, 143ա4բ, 188ա [Պատմութիւն կայսերացն Հռոմայ]
ա. 79ա-129բ Յամս շինելոյն Հռոմայ ԷՃ. եւ Ժ. (710) Օգտաւիանոս
առաջին ինքնակալ, Օգոստոս անուանեալ, եղեւ կայսր ի Հռոմ - Ազգաւ հռոմայեցի,
հայր նորա սենադուր լեալ Հռոմայ...
Թարգմանչի
ծնթ.` 79ա «Աստ բաժանի կարգ գրոցս: Արդ, գիտելի է, զի գիրքս այս յառաջագոյն
գրեցաք... եւ այժմ զթիւ մարդեղութեան Քրիստոսի սկսանիմք ընդ կայսերացն»:
Ժամանակագրական
կարգով համառօտ տրուած է հռոմէական կայսրերի պատմութիւնը. «0գտաւիանոս
Առաջին ինքնակալ... Գառլօս Չորրորդ` սկսաւ յամի Տեառն ՌՅԽԶ. (1346)», իսկ լուսանցներում`
նրանց գահակալութեան թուականները, ինչպէս նաեւ` առանձին հատուածների
բովանդակութեան մասին ամփոփ տեղեկութիւն: Վերին լուսանցներում` «Կայսերք»:
Բոլոր միւս ձեռագրերում «կայսերք» եւ «քահանայապետք» զուգահեռ են դրուած,
այսինքն` կայսերք միայն բ. էջերում, իսկ քահանայապետք միայն ա. էջերում,
տե՛ս ձեռ. 2038, 33բ-198բ:
143ա-4բ Եւ իբրեւ
գայր հասանէր կայսրս ի Հռոմ, բազում եւ մեծ աշխատութիւն հասուցին նմա անդ...
Գառլոսս այս թոռն գոլով (այսչափ):
188ա (Երկարութեամբ
պատռուած) Հեռիցէ կայսերն վերճ/// թագաւորին Բօհէմոյ... պապն իւրո կա///
[պա]տշաճ վար[կանելոյն] /// (տե՛ս ձեռ. 2038, 197բ, 198բ):
բ. 130ա Այսոքիկ են ինքնակալք, որ եւ կայսերք, նաեւ` թագաւոր
քրիստոնեայք, որք են յերկրի - Ինքնակալն, որ եւ կայսրն Հռոմայ,
որ եւ ասի կայսր Ալամանաց եւս...
գ. 130ա [Անունք քաղաքաց] - Պրիդանիա,
որ է Անկլիայ... Գօդացիք, որ է Լումպարտիա:
դ. 130բ Այսոքիկ են Թ. խոհեմ եւ հմտագոյն
պատերազմօղքն, արքն քաչ եւ ամենայն զօրութեամբք զարդարեալք, որք եղեն յաշխարհի - Եւ
թէպէտ ամենայն խասիաթովք լի էին, սակայն առաւել գտան հմուտք պատերազմաց...
7. 131ա-3բ Իշխանութիւնք եւ թագաւորք Հայոց - Արդ, վասն զի գիրքս առաջ առաջակայ Գաւազանաց կամ Ժամանակագրաց
կոչեալ մինչեւ ցայս վայր ի գրոյ լատին ի հայ, թարքմանեցաւ ինեւ` փցուն Ներսէսիւ
Պալիանցի կոչեալ, ի Կիլիկոյ գաւառէն, պարտ վարկա վերջոյ ինքնակալութեանն
հռոմայեցոցն եւ տէրութեանն լատինացոցն, զիշխողութենէն եւ զթագաւորութենէն
Հայոց համառօտաբար շարադրել... որ է թւականին հայոց Պ. (1351) եւ Քրիստոսին`
ՌՅԾԱ. (1351):
Բ. 134ա-42բ, 147ա-52ա [Ատենագրութիւնք ժողովոցն Սսոյ եւ Ադանայ]
ա. 134ա-6ա Եւ արդ, վասն զի զկնի ինքնակալացն հռոմայեցոց
զթագաւորացն հայոց համառօտաբար ի մէջ բերաք զպատմութիւն եւ զաւուրս, սմին
վասն եւ զկնի ծայրայգունիցն քահանա[յա]պետիցն Հռոմայ զմասնաւոր առաջնորդաց
եւ կաթողիկոսացն Հայոց շարադրեսցուք զանուանսն եւ զաւորս յառաջնորդութեան
նոցա: Շարադրութիւն հայրապետացն Հայոց - Արդ, զկնի
համբարձման Տեառն մերոյ յերկինս եւ ընդունելոյ զՀոգին Սուրբ երանելի առաքելոցն...
բ. 136ա-8բ Թուխտ տեառն Գրիգորի [Անաւարզեցւոյ]
եւ կտակ, զոր գրեաց առ թագաւորն Հէթում - Գրիգորիոս`
ծառայ Յիսուսի Քրիստոսի` Աստուծոյ եւ Տեառն մերոյ եւ ողորմութեամբ նորին
կաթողիկոս ամենայն Հայոց...
գ. 138բ-41բ [Առաջին ժողով, որ եղեւ ի Սիս] - Եւ յորժամ փոխի յաստեացս երանելի կաթողիկոսն տէր
Գրիգոր թողեալ այսպիսի աւանդութեամբ զկտակն իւր...
դ. 141բ-2բ, 147ա-52ա Երկրորդ ժողով, որ եղեւ յԱտանայ քաղաք,
ի ժամանակս քրիստոսայսէր թագաւորին Հայոց 0շնի եւ սրբազան կաթողիկոսին
տէր Կոստանդեայ, ի թվի Հայոց ԷՃԾԸ.ն (1309) - Ճշմարիտ գլուխն եւ խաղաղութիւն եկեղեցոյ սրբոյ` Տէրն
մեր Յիսուս Քրիստոս, որ արար խաղաղութիւն արեամբ խաչին... որ է օրհնեալ ընդ
Հօր եւ Սուրբ Հոգոյն, ի յամենայն յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Տե՛ս
Գէորգ Տէր-Վարդանեան, Ներսէս Պալիանենցին վերագրուող ժամանակագրական
մի ցանկի մասին, «Պատմա-բանասիրական հանդէս», 1980/3, էջ 189-202:
Գ. 145ա-6բ Ժամանակագրութիւնք [ԳՃ. եւ Ա. ամաց]
(ձեռ. 2038, 211բ) կարճ ի կարճոյ հաւաքեալ ի զանազան պատմութեանց` հայ, ֆռանկ
եւ ասորի, շարագրեալ պարոն Հէթմոյ, տեառն Կոռիկոսոյ: Եւ արար զայս բանք ի
թվիսն Հայոց ԷՃԽԵ. (1296) եւ յամի մարդեղութեան Տեառն ՌՄՂԶ. (1296) - Ի
թվականին Հայոց ՇԻԵ. (1076) եւ Քրիստոսի ՌՀԶ. (1076), Գագիկ թագաւորն Հայոց
սպանաւ յորդոցն Մանդալէի... ՌՅԾԱ. (1351) Կոստանդին ազգական Լեւոնի ամս
(վերջ թերի, տեղը բաց, տե՛ս ձեռ. 2038,
217բ):
Տե՛ս
Մանր ժամանակագրութիւններ, Ա., Վ. Ա. Յակոբեան, Երեւան, 1951, էջ 74:
Դ. 146բ Դարձեալ այլ պատմութիւն խաներոյ տաճկաց - Ի
թվի ՉԿԴ. (1315), ի Մայիսին եկն Շամին հեծե[ա]լն եւ էառ զՄէլդինի... Ջանիղանս,
որ ի վերա Կաֆաին էր, եկ ՉՂԲ. (1343), Սէպտէմբերի, Գ. տարի ու կէս սղարեց, եւ
Աւագ ուրբաթուն ճանապարհն բացաւ:
Տե՛ս
Մանր ժամանակագրութիւններ, Ա., Վ. Ա. Յակոբեան, Երեւան, 1951, էջ 110:
Ե. 153ա-87ա Սկսանի Գիրք կայծականց երանելի եւ պատուական
քահանային Բէդայ` բաժանեալ գլխագրօք եւ ցանկօք: Այսպէս ասացեալ վասն զի
բազում կայծակունք շիջանին սօվաւ եւ բազում վճիռք հատանին (թրգմ. Թովմաս Ջահկեցի)
ա. 153ա [Ցանկ գրոյս] - Ա.` Յաղագս սիրոյ... Հ[Ը.]
Յաղագս փորձութեան եւ մարտիրոսութեան:
153բ-4ա Ա. Աստ սկսանի գիրք զանազան վճըռաց, ի զանազան
ճառից: Եւ նախ` Յաղագս սիրոյ: 154աբ Բ. Վկայութիւնք սրբոց վասն համբերութեան:
154բ-5ա Գ. Յաղագս սիրոյ Աստուծոյ եւ ընկերին: 155ա-6ա Դ. Վկայութիւնք սրբոց
վասն խոնարհութեան: 156ա Ե. Յաղագս թողութեան: 156աբ Զ. Յաղագս զղջման: 157աբ
Է. Յաղագս աղօթից: 157բ-8բ Ը. Յաղագս խոստովանութեան: 158բ-60ա Թ. Յաղագս
ապաշխարութեան: 160ա-1ա Ժ. Յաղագս պարկեշտութեան: 161բ-2ա ԺԱ. Յաղագս թողողացն
զաշխարհս: 162աբ ԺԸ. Յաղագս երկիւղի: 162բ-3բ ԺԳ. Վասն կուսութեան: 163բ-4ա ԺԴ.
Յաղագս արդարութեան: 164աբ ԺԵ. Յաղագս նախանձու: 164բ-5ա ԺԶ. Յաղագս լռութեան:
165աբ ԺԷ. Յաղագս հպարտութեան: 165բ-7ա ԺԸ. Յաղագս իմաստութեան: 167աբ ԺԹ. Յաղագս
բարկութեան: 167բ-8ա Ի. Յաղագս սնափառութեան: 168աբ ԻԱ. Յաղագս պոռընկութեան:
168բ-9ա ԻԲ. Յաղագս ժուժկալութեան: 169ա ԻԳ. Յաղագս անհոգութեանց: 169աբ ԻԴ.
Յաղագս յիմարութեան: 169բ-70ա ԻԵ. Յաղագս ագահութեան: 170ա ԻԶ. Յաղագս զօրութեանց,
որ կոչի առաքինութիւն: 170աբ ԻԷ. Յաղագս մոլութեանց: 170բ-1ա ԻԸ. Յաղագս արբեցութեան:
171ա ԻԹ. Յաղագս տասանորդաց: 171աբ Լ. Յաղագս ցանկութեան: 171բ-2ա ԼԱ. Յաղագս
խրատու: 172ա-3բ ԼԲ. Յաղագս ուսուցչաց եւ վարդապետաց: 173բ ԼԳ. Յաղագս հաւատոյ:
173բ ԼԴ. Յաղագս յուսոյ: 174ա ԼԵ. Յաղագս շնորհաց: 174աբ ԼԶ. Յաղագս տարայձայնութեան:
174բ ԼԷ. Յաղագս երդման: 174բ-5ա ԼԸ. Յաղագս խորհըրդոյ: 175աբ ԼԹ. Յաղագս ստութեան:
175բ-6ա Խ. Յաղագս աբեղայից: 176ա ԽԱ. Վասն բամբասանաց: 176աբ ԽԲ. Յաղագս կամաց:
176բ ԽԳ. Յաղագս սգեստից: 176բ-7ա ԽԴ. Յաղագս ողորմութեան: 177ա ԽԵ. Յաղագս
ցաւակցութեան ընկերին: 177բ ԽԶ. Յաղագս բարձրայմտութեան: 177բ ԽԷ. Յաղագս
կենաց մարդոյն: 177բ-8ա ԽԸ. Յաղագս կաշառուց: 178աբ ԽԹ. Յաղագս մարմնաւոր ողորմութեան:
178բ-9բ Ծ. Յաղագս նեղութեան: 179բ ԾԱ. Յաղագս երախայրեաց եւ պատարագաց:
179բ ԾԲ. Վասն տրտմութեան: 179բ ԾԳ. Յաղագս գեղեցկութեան: 179բ-80ա ԾԴ. Յաղագս
խրախութեան: 180աբ ԾԵ. Վասն ծիծաղելոյ եւ ուրախութեան: 180բ ԾԶ. Յաղագս պատուոյ
ծնօղացն: 180բ-1ա ԾԷ. Յաղագս որդոց: 181աբ ԾԸ. Վասն մեծատանց եւ աղքատաց:
181բ-2ա: ԾԹ. Յաղագս աչառութեան: 182ա Կ. Յաղագս ճանապարհի: 182ա ԿԱ. Յաղագս
սգայութեանց: 182աբ ԿԲ. Վասն ծառայից եւ տէրանց: 182բ-3ա ԿԳ. Յաղագս վիճակակցութեան:
183աբ ԿԴ. Յաղագս բարեկամութեան եւ թշնամութեան: 183բ-4ա ԿԵ. Յաղագս խորհրդոց:
184ա ԿԶ. Յաղագս ննջեցելոց: 184ա ԿԷ. Յաղագս աստուածային օգնականութեան:
184աբ ԿԸ. Յաղագս ծերոց եւ տղայոց: 184բ ԿԹ. Վասն հակառակութեանց, որ է վիճաբանութեան:
184բ-5ա Հ. Վասն ճոխութեան: 185ա ՀԱ. Յաղագս հեզոց եւ երկիւղածաց: 185աբ ՀԲ.
Յաղագս դատաւորաց եւ ուղղչաց: 185բ-6ա ՀԳ. Յաղագս պարզամտութեան: 186ա ՀԴ.
Յաղագս բժշկաց: 186ա ՀԵ. Յաղագս կապանաց: 186ա ՀԶ. Յաղագս օրինակաց: 186աբ
ՀԷ. Յաղագս խրատուց: 186բ-7ա ՀԶ. Յաղագս փորձութեան եւ մարտիրոսութեան...
Կատարեցաւ գիրքս, որ կոչի Կայծականց:
- 187ա Յիշատակարան թարգմանչի Գրոցս կայծականց - [Յիշեցէ՛ք] զթարգմանօղ սոյն գրոցս ի լատին լեզուէ ի
հայս` զֆրա Թումայն Ճահկեցի, ի կարգէ Միայբանողացն, որ մինչ դեռ ծաղկէրն երիտասարդական
տիօք, լի ամենայն իմաստութեամբ եւ շնորհօք, թարգմանեաց զգիրքս զայս ի քաղաքն
Կաֆայ: Եւ
ապա ընդ երիցագոյն հարազատ եղբօր իւրոյ` Աւաքտէրամբ, շարժեալք
նախանձօվ բարեաց, դիմեցին յաթոռն Հռոմայ, առ ծայրայգոյն
քահանայապետն եւ հօվիւն հանուրց աշխարհի` պապն Զ.երդ Իննօցէնցիոս, վասն
հաստատութեան սուրբ կարգին Միաբանօղաց: Զոր իբրեւ ետես վերոյասացեալ սուրբ
պապն զջերմեռանդութիւն նոցա եւ զխդիր, որ էր ի փր[կութիւն] հոգոց, հաւանեցաւ
առնել զհայցուա[ծ] նոցա: Եւ շնորհեաց նոցա բրվէլէճ վասն նախա/// կարգին կենցաղավարիլ
եւ կեալ ըստ [կան]ոնաց երանելոյն 0գոստինոսի եւ ըստ
կացու[ց]մանց կարգին Քարոզողաց: Նայ եւ զասացեալ ֆրա Աւագտէրն հաստատեաց
գուբէռնաթօր, այսինքն` վերախնամօղ ասացեալ կարգին, եւ զեղբայր իւր` զվերոյ
ասացեալ զԹօմասն, եպիսկոպոս ձեռնադրեաց Նախիջեւանոյ: Եւ
սոքա յուղղի անկեալք, անցին ընդ ծօվն մեծ
եւ հասին ի Կոստանդինուպօլիս, եւ անդի նաւեալք կամեցան չու[ել]
ի Կաֆայն, եւ
ալէկոծեալք ծօվահեղձ եղեն ընդ յայլոց բազմաց,
յամի Տեառն ՌՅԾԶ. (1356) յԱպ[ր]իլ Ա.: Այլ ըստ ասացելոյն յԱռակսն եթէ` «Արդարն
ի՞ւ իւիք եւ մեռցի` փրկեսցի», վասն որոյ աղաչեմ զձեզ, զի որք կարդայք զգիրքս
զայս, յիշեսցիք ի Տէր Յիսուս զվերոյ ասացեալ եղբարսն, եւ Աստուած զձեզ յ[իշեսցէ]:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ,
ԺԷ. դ.
Զ. 78բ (անկանոն բոլորգիր) [Տարեգրութիւն] - Թվին
ՌԵՋՀԵ. (1575) շահ Թահմազն զհուր եղաւ: Շահ Իսմայիլն Ղահղայ բերթումն բանդին
էր... թվին ՌՈԼԶ. (1636), Դեկտեմբերի ԻԵ. (25) մտա... Այս ամի Լեհաց թագաւորն դեսպան
առաքեաց մօտ շահ Սաֆին, շահ Սաֆին պարոնտէր 0գոստինոս արքեպիսկոպոսն
[առաքեաց Լեհաց աշխարհն]///
(չշարունակուած):
Մասն
է Յակոբ Յիսուսին վերագրուած ինքնագիր ժամանակագրութեան. տե՛ս «Մանր ժամանակագրութիւններ»,
Ա, էջ 195-6:
Է. 187բ (1676 թ.,
բոլորգրանման նոտրգիր) Մեք` ֆրա Ֆ[ր]անցիսկոս փիսկօպօ, աստուածայբանութեան
վարդապետ վիկար ջէնէրալ տեսուչ եւ կումիստար փոխանորդ եպիսկոպոսի, նուիրակ
Առաքելական ի Հայաստանոյ պրօինցին, ի կարգէն Քարոզողաց - Սրբայգոյն Տէրն մերոյ
Կլէմենդոս ԺԱ.երրորդ
հայրապետին հաելով բացայարձակ աչօք ի այս փոքր հօտիս... Տուաւ ի վանս Ամենայն Սրբոց` ի գեղաքաղաքն
Ապարանէր, թվին
ՌՈՀԶ. (1676), Փետրուարի ԺԳ.:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
78ա (ի վերին լուսանցս) Ես` ֆրա Յօվասաբս, զԳաւազանք
պապերոյս մինչեւ աստ գրեցի եւ վճարեցի ի /// (շար. կտրուած):
152ա Զսակաւ բանիս աշխատօղս եւ զփցուն գրիչս զֆրա Յօվսէփս Ապարանեցի յիշեցէ՛ք
ի Քրիստոս Աստուածն մեր, եւ դուք յիշեալ լիջիք ի Տեառնէ:
187ա Փա՜ռք եռանձնեայ եւ միակ տէրութեան` Հօր եւ Որդոյ
եւ Հոյգոյն Սրբոյ. ամէն: Որ հասոյց զմեղապարտ ոգիս եւ զփցուն գրիչս` զֆրա Յօվասաբ Ապարանեցիս ի յաւարտ
սորին, զոր եւ ծրագրեցաք ի Սուրբ Նիկոլ, ի Կաֆայ, ի յամի Տեառն
մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի ՌՆԻԱ. (1421), յԱպրիլ ԺԲ. (12) եղեւ աւարտումն սորա,
ի յերեսնամեայ կենաց մերոց: Արդ, աղաչեմք զամենայն հանդիպօղք այսմ սուրբ
եւ պատուական եւ ի փրկութիւն բազում հոգոց գրոցս, որ կոչի Կայծականց, յիշեցէ՛ք
զմեղայպարտ ոգիս զֆրա Յօվասաբս եւ զծնօղսն իմ` զՔարիմշայ եւ զԿատարինայ, եւ
Աստուած զձեզ յիշէ ի յիւր յանմահ տեսութիւն եւ յարքայութիւն, նայ եւ զվարպետսն
իմ զառաջին եւ զերկրորդ զֆրա 0գոստինոս եւ զՄխիթարիչ /// եւ զրաբունին
յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս:
Ի սոյն ամի, ի Սամիսոն քաղաք կրա[կ]
/// եւ զամենեսեան առհասարակ կիզեա[ց] /// եւ զամենայն հասակ: Ի սոյն ամի
/// զթուրքն կոտրեաց եւ կոտոր/// իբրեւ ՀՌ. (70000) մարդ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
187բ (ԺԸ. դ.) Ին վէառայ Մաթուսէս շատ բարօվ կամեմք
Պօղոսին,
Դոմինիկոսին, թէ յէման էտ նե[րատ]անահան(՞)կայ. Աստուծոյ փառք. ամէն:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 1գ «Ֆրա Անդրիաս փրիճորդի»:
36ա «Ես` ֆր. Անդրիաս բառ»: 78բ «Յորժամ դրախտին դուռ բանաք, պուտուտանմ հանէք
Աստուծոյ»: 187բ «մ ը, Պետրոս, Petros, շ, ի», Բ. կազմաստառին սոսնձած թղթի վրայ` «բան, հա, բ,
Բանին Հօր փառաց լուսոյ Պետրոս (շրջուած) Բայց միայն Աստուծոյ հնազանդ լեր յանձն իմ, ես ասացի
զամանի իմ», զանազան լատինատառ նշումներ:
2038
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԱՄԻԹ |
ՌՃԻԳ. - 1674 |
ԳՐԻՉ` Թումա: ՍՏԱՑՈՂ`
Մինաս վարդապետ Ամթեցի:
ԹԵՐԹ` 354. չգրուած` 1ա, 223բ, 224բ,
226բ, 227բ, 228բ, 229բ, 298ա, 354աբ: ՊՐԱԿ` Ա-Լx12 (Դ, ԻԱ, Լ 10): ՆԻՒԹ`
թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով (արեւելեան` 1-131): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
29,5x20: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (21x12,5): ԳԻՐ`
նոտրգիր (նմուշ` 231ա): ՏՈՂ` 29-30: ԿԱԶՄ`
շականակագոյն (կարմրերանգ) դրոշմազարդ կաշի, դռնակով. միջուկը` տախտակ.
աստառը` կարմիր մետաքս, Ա. փեղկի կապիչների ագուցման երեք վարդեակաւոր
գամեր. լուսանցակողերը` կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Կիսախորան` 2ա, 231ա: Ճակատազարդ`
244ա, 256բ 272բ, 285բ, 302ա, 319բ, 334ա, 343բ, 351բ: Լուսանցազարդ` բուսական,
կենդանական, թռչնային: Զարդագիր` հանգուցագիր, թռչնագիր, կենդանագիր (231ա), մարդագիր: Գոյներ` կարմիր,
կապոյտ, կանաչ, դեղին, նարնջի, շագանակագոյն:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - Աւետարան, ԺԱ. դ., 2 (Ա-Բ) +
2 (Գ-Դ), ստացուած 2 ամբողջական թերթերի ընդերկայնակի եզրահտումով եւ
ընդլայնակի հատումով: Մագաղաթ, երկսիւն, բոլորագիծ երկաթագիր, 16 տող:
Զարդագիր` հանգուցագիր, մարդագիր: Գոյներ` կարմիր, կապոյտ, կանաչ, դեղին,
սպիտակ: Կարդալ` Բբ-Բա «///տացէք ինձ: Ամէն ամէն ասեմ ձեզ. եթէ որ յաւատայն
յիս... Պատասխանի ետ Յիսուս եւ ասէ ցնա///» (Յովհ., ԺԴ. 12-23), Աբ-Աա «/// սիրտս
ձեր: Այլ ես զճշմարիտն... Զի՞նչ է այս, զոր ասէս ցմեզ, թէ փո///» (Յովհ., ԺԶ.
6-17), Դբ-Դա-Գբ-Գա «Եւ ասասջիք. ողջոյն տանս այսմիկ... որ խոստովանեսցի յիս
առաջի մարդկան, խոստովանե///» (Մատթ. Ժ. 12-32):
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի եզերքի եւ անկիւնների
կաշին թեթեւակի մաշուած, եզրերը` քերծուածքներով, Բ. փեղկի եւ մէջքի
հատման հատուածում փոքրիկ պատռուածք, չորս կապիչները եւ գամերից մէկն ընկած,
գրադաշտը թեթեւակի խունացած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1բ-230ա [Մարտինոսի 0պաւացւոյ Գիրք գաւազանաց]
1բ [Յառաջաբան թարգմանչի] - Սկսանի
գիրքս Պատմութեանց, որ կոչի ըստ հայոց Գիրք գաւազանաց, որ պատմէ զծայրագոյն
զհայրապետացն, նայ եւ զկայսերացն Հռօմայ, զկարգ ժամանակագրութեան
նոցին եւ զեղեալսն ի նոցանէ: Զգիրքս զայս ֆրադ Մարդինոսն, ի կարգէ Քարոզողացն,
եւ թարքմանեցի զսոյնս
ի լադին գրոյ ի հայումս: Ես` տրուպ Ներսէս կարգաւոր եւ
աստիճանաւ լադինացի կօնօիկոս քահանայ, Պալիանենց կոչեցեալ,
գաւառաւ Կիւլիկեցի,
Սըսեցի գոլով թէպէտ եւ անարժան իսկ: Արդ, եղեւ թարքմանութիւն
գրոցս ի բազում տեղիս եւ ի գաւառս յայլ եւ յայլ ժամանակս: Իսկ ի սրբասնեալ պալատս
Հռօմայ, ուր այժմ հաւաքի ի Վնիունս (=Աւինիոն) կոչեալ քաղաքի:
Յամի մարդեղութեան Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի ՌՅԽԸ. (1348), ի քահանայապետութեան
տեառն Գլէմէնդոսի
Զ.երորդի, յամի նորա քահանայապետութեան Է.երորդի: Զթարքմանեալս
ի յոմանս տեղիս ի մի եդեալ եւ կարգաւորեալ, սրբագրելով գրել սկսանիմ ըստ կարգի:
Նայ եւ ի մտի եդեալ է իմ, զի որքան եւ կարացից եւ գտայց զպատմութիւնսն հայկազեանցն
եւ զհայրապետացն եւ զթագաւորացն հայոց գրել իսկ, եթէ ի շարս գրոցն, եւ եթէ
ի վերջո նորա. եւ դիպեսցի` թէ կարացից գտանել:
Հմմտ.
ձեռ. 2037, 1բ:
Տե՛ս
ձեռ. 2037, 1բ-133բ, 143բ-4բ, 188ա: 2/2աբ: 3/2բ-29ա, ա/2բ-3բ, բ/3բ-4ա, գ/4ա-5բ, դ/5բ-6ա,
ե/6աբ, զ/6բ-9ա, է/9ա-10ա ը/10ա-11բ, թ/11բ-3ա, ժ/13ա-4ա, ժա/14ա-5ա, ժբ/15ա-7ա, ժգ/17ա-20բ,
ժդ/20բ-1ա, ժե/21աբ, ժզ/21բ-3ա, ժէ/23աբ, ժը/23բ-7բ, ժթ/27բ-8բ, ի/28բ-9ա: 4/29ա-33ա
(տոհմածառին նախորդում է. «Աննայս այս Գ. այրս եառ. առաջինն էր Յովակիմ,
յորմէ ծնաւ Մարիամ` մայր Տեառն... զՅոհաննէս Աւետարանիչն եւ զՅակովբոս Մեծն»):
5/34ա-230ա, (զբաղեցնում է միայն ա. էջերը, սրա եւ յաջորդի մասին ծանուցում`
33բ «Աստ բաժանի կարգ գրոցս. կայսերքն` ձախակողմն, եւ պապերն` յաջն», բացառութիւն`
225բ): 6/33բ-211բ (միայն բ. էջերը) ա/33բ-198բ, բ/208բ-9բ, գ/209բ, դ/210բ-1բ:
7/199ա-207բ (միայն բ. էջերը):
Բ. 211բ-7բ Ժամանակագրութիւնք ԳՃ. եւ Ա. ամաց,
կարճ ի կարճոյ հաւաքեալ ի զանազան պատմութեանց հայ, ֆռանգ եւ ասորի` շարագրեալ
պարոն Հեթմոյ, տեառն Կօռիկոսոյ: Եւ արար զայս բանք ի թվին Հայոց ՉԽԵ.
(1296) եւ յամի մարդեղութեան ՌՄՂԶ. (1296) - Ի թվականին Հայոց ՇԻԵ. (1076) եւ ի յամի Տեառն ՌՀԶ.
(1076) Գագիկ թագաւորն Հայոց սպանաւ յորդւոցն Մանդալէի... եւ բարձաւ թագաւորութիւնն
ի տանէն Կիլիկեցւոց ՊԻԳ. (1374) թվին:
Գ. 217բ-22բ (միայն բ. էջերին) Թուղթ Լեւոնի Մեծ պապին հռօմայեցւոց առ Փլաբիանոս եպիսկոպոսապետ
Կոստանդինուպօլսի` Յաղագս տնօրէնութեանն Քրիստոսի փրկչին մերոյ, ընդդէմ
չարաբարոյ Եւտիքեա, որ ըստ Հայոց` Տոմար Լեւոնի ասի - Լեւոն եպիսկոպոս սիրեցելոյ եղբօրդ Փլաբիանոսի եպիսկոպոսի
Կոստանդինուպօլսի... ոչ տակաւին զՏէրն փառաց ի խաչ հանէին, եւ այլն:
Դ. 230բ-353ա [Եւսեբեա Պատմութիւն եկեղեցական]
Տե՛ս
ձեռ. 1726, 2բ-151ա: Խորագիրը` չիք, Ցանկ Ա. դպ./230բ, 1/231ա-43բ (236բ էջը բաց
է թողած, գրչի կողմից ի ստ. լուսանցս` «օրինակն էջ եւ կէս չկայր, բաց էր թողած
եւ չէր գրած` ասելով, թէ օրինակն այսպէս էր»): [Ցանկ Բ. դպ.] /243բ-4ա, 2/244ա-56ա:
[Ցանկ Գ. դպ.]/256աբ, 3/256բ-72ա: [Ցանկ Դ. դպ.]/272ա, 4/272բ-84բ: [Ցանկ Ե. դպ.]/285ա,
5/285բ-301ա: [Ցանկ Զ. դպ.]/301աբ, 6/302ա-18բ: [Ցանկ Է. դպ.]/319ա, 7/319բ-33բ: [Ցանկ
Ը. դպ.]/334ա, 8/334ա-43բ: [Ցանկ Թ. դպ.]/343բ, 9/343բ-51ա: [Ցանկ Ժ. դպ.]/351ա,
10/351բ-3ա:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
353բ (գրչի) Նաեւ
զԹումա գրիչս
եւս հայցեմ յիշել ի Տէր, որում փառք յաւիտեանս. ամէն: Նա եւ աղաչեմ զհանդիպողք
եղբարսդ իմ յիշել եւ Աստուած ողորմի ասել մեծ մօրս իմոյ` մահտեսի Պահրուն, որ բազում
աշխատանս եւ երախտիս ունի ի վերայ իմ, նաեւ զամենայն արեանառու զմերձաւորսն
իմ:
353բ (ստացողի)
Յիշատակարան
սուրբ գրոցս. Արդ, ես` վերջինս եկեղեցւոյ եւ տրուպս ի բանասիրաց
Մինաս անուամբ
կոչեցեալ եւեթ վարդապետ, տեսի զՊատմագիրս, որ թարքմանեալ էր Ներսէս քահանայ Պալեանենց կոչեցեալն,
ի թվականին մարդեղութեան Քրիստոսի Աստուծոյ ՌՅԽԸ. (1348), եւ մնացեալ էը
մինչ ի մեզ, որում էր թվականն ՌԶՃ. եւ ՀԴ. (1674), եւ պատճառ ոչ գաղափարելոյ
եւ առնելոյ օրինակին այս էր, զի յոյժ անընթեռնլի էր առաջին գիրն: Վասն որոյ
բազում փափաքանօք եւ ջերմագոյն աշխատութեամբ
հազիւ ետու գրել զսա, ի վայելումն անձին իմոյ, եւ յետոյ եկեալ օգտողացդ:
Արդ, եղեւ վերջ սորա ի մայրաքաղաքս յԱմիթ, ի դառն եւ յանբարի ժամանակիս, որում ամենայն կողմանց
պատեալ են զմեօք արհաւիրք եւ վիշտք, ի մերս թուականութեան հայոց ՌՃԻԳ.
(1674) ամին: Արդ, հայցեմ ի հանդիպողացդ խնդրել մեղաց մերոց թողութիւն, նաեւ`
ծնօղաց իմոց. հօրս` մահտեսի Առաքելին, եւ մօրս` Հռիփսիմէին` փոխեցելոցն
առ Քրիստոս, ընդ սոցին եւս զբարեմիտ պատանեակն մեր զԹումասն, որ յայսմ ամի
լուաք զմահ նորին, որ ի սուրբ քաղաքն Երուսաղէմ, եւ
եթող մեզ ցաւս անողջանալիս: Արդ, որքան կենդանի եմ վայելեցից զսա, եւ յետ
մահուան իմոյ մնասցէ յիշատակ ի դուռն Սուրբ աթոռոյն մեծի
Էջմիածնի, զի
այսու գտից զթողութիւն բազում յանցանաց իմոց: Նա եւ զհոգեւոր ուսուցիչն
իմ զՇնքըշցի Մարկոս վարդապետն`
խնդրեմ զնա եւս յիշատակել ի Քրիստոս, որ է օրհնեալ յաւիտեանս. ամէն. Հայր մեր
որ՛՛:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
230ա (1686 թ.)
Յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս զստացող սուրբ գրոցս զՄինաս վարդապետն յԱմթեցի, որ ստացաւ
զսա ի վայելումն անձին իւրոյ եւ եդ ի դուռն Սրբոյ աթոռոյն Էջմիածնի, եւ որք վայելէք,
յաղօթս յիշեցէ՛ք: Ի թվին ՌՃ. եւ ՇԵ.ին (1686), ի քաղաքն Թոխաթ:
353բ (ԺԷ-ԺԸ.
դդ.) Գիրքս յիշատակ է Մինաս վարդապետին յԱմթեցւոյ, ի դուռն Սուրբ Էջմիածնի:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 2ա, 353բ սեւով.
«ՅԻՍՈՒՍԻ ՔՐԻՍՏՈՍԻ
ԾԱՌԱՅ` ՄԻՆԱՍ ՎԱՐԴԱՊԵՏ ՅԱՄԹԵՑԻ, ԹՎԻՆ ՌՃԴ. (1655): 231ա
բոլորշի. «ՄԻՆԱՍ
ՎԱՐԴԱՊԵՏ»: 2ա, 142բ, 222բ, 231ա 343բ ութանկիւն, սեւով. «ԳԻՐՔՍ ՍՈՒՐԲ ԷՋՄԻԱԾՆԱ Է»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` Աա «զի մի լից»,
Բբ «Գրիչս գրեց, ես չի գրեցի»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ` Դբ, 106բ,
116բ, 295բ սեւ թանաքով` մարդու դէմք:
ՆՇՈՒՄ` 1ա «ՌՃԳ. -
1654. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
2039
Տ0ՆԱՊԱՏՃԱՌ
ԿԱՖԱ, ԿՈՒՍԱՆԱՑ
ՎԱՆՔ |
ՊԶ. - 1357 |
ԳՐԻՉ եւ ՍՏԱՑՈՂ` Անտոն քահանայ: ԿԱԶՄՈՂ`
Մելքէսէդ դպիր (1624 թ.):
ԹԵՐԹ` 323. չգրուած` 1ա-3բ, 323ա: ՊՐԱԿ`
Ա-ԻԸx12 (Ա, Գ, ԻԷ 11, Զ 15, ԺԸ, ԻԱ 10, ԻԸ 3): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով, այլ`
1624 թ. նորոգման (1-2, 323), լուսադրոշմով` թագ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
28,5x21,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն (22x16): ԳԻՐ`
նոտրգիր (նմուշ` 37ա): ՏՈՂ` 35, 39, 41. գծումներ` ճնշումով:
ԿԱԶՄ`
շականակագոյն դրոշմազարդ կաշի, դռնակով. միջուկը` տախտակ. աստառը` կապոյտ
կտաւ. լուսանցակողերը` կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Կիսախորան` 5ա, 37ա: Լուսանցազարդ`
բուսական: Զարդագիր` թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ` կարմիր, վարդագոյն,
կապոյտ, կանաչ:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - Աւետարան Յովհաննու, ԺԹ.
24-35, ԻԱ. 2-25. Համաբարբառ ի ստ. լս.: Ժ. դ.: 2(Ա-Բ)+1(Գ), ստացուած 3 թերթի
ընդերկայնակի եզրահատումով: Մագաղաթ, երկսիւն (25x18), բոլորագիծ երկաթագիր,
տող` 21: Մանրանկարչութիւն. Զարդագիր` հանգուցագիր: Գոյներ` կարմիր, կապոյտ,
դեղին, սպիտակ, շագանակագոյն: Կարդալ` Աա-Աբ «Զի լցցի գիրն որ ասէ... եւ նա
գիտէ, թէ ճշմարիտ», Գա-Բբ «Եին ի միասին Սիմովն Պետրոս... զգիրսն, որ թէ գրեալ
եին»:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. 1624 թ. նորոգուած
եւ վերակազմուած. խունացած, տեղ-տեղ գունափոխուած, զանազան բծեր, կազմի
կաշին` քերծուածքներով, մէջքի եւ փեղկերի վերին ու ստորին հատման հատուածները
երկարութեամբ ճեղքուած, մէջքի եւ փեղկերի արտաքին եզրերը` մաշուած, կապտալի
ստորին եւ վերին հատուածներից երկու թել քանդուած, կապիչներն ու երեք գամերն
ընկած: Այլ ձեռքով (ԺԶ.՞ դ.) թերթակալուած` Ա-ՃԾԴ. = 4-157, Ա-Զ. = 158-163,
Է-Լ. = 170-175, Խ-Ղ. = 182-187, Ճ-Ո. = 194-199, Չ-Ս. = 206-210, Վ-Ք. =
216-221, եւ = 228, Ֆ. = 229, Ա-Դ. = 230-233, Ե-Թ. = 240-244, Ժ-Կ. = 250-255, Հ-Յ.
= 262-267, Շ-Ռ. = 274-279, Ս-Ց., Փ. = 286-291, Ք., եւ Ֆ. = 298-300, Ա-Գ. =
301-303, Դ-Թ. = 310-315: Պոկուած` թ. 25-33, հիմքից թուլացած` թ. 1-24, 34,
286-287: Ձեռ. 1007-ի (հին` 912) ճառընտրի հետ Ս. վրդ. Ամատունու ձեռքով` կարմիր,
կապոյտ եւ սեւ մատիտով գրուած համեմատութեան նշումներ` թ. 241բ-244:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
5ա-320ա [Տօնապատճառ Սամուէլի
Կամրջաձորեցւոյ]
1. 4աբ [Ցանկ]
- Ա. Առաջին Դաւթի
մարգարէին եւ Յակովբայ առաքելոյն... ՂԸ. Յառակացն, որ վասն տզրկին:
2. 5ա-12բ [Դաւթի մարգարէին եւ
Յակովբայ առաքելոյն] - Եւ զղջացաւ Տէր, զի թագաւորեցոյց զՍաւուղ, ոչ իբրեւ
զմարդ...
3. 13ա-21ա Բ.
Յովհաննու Ոսկեբերանի
եւ Աթանասի եւ Պրոկղի, Նեքտառւոյ Կոստանդինուպաւլսի հայրապետի ի սուրբ
նախասարկաւագն Ստեփանոս ասացեալ - Զգալի արեգականս զերկնաւս ծագելով,
զարուսեակն ընդ ինքեան ունելով ծագէ...
4. 21բ-2ա Գ. Մասնաւոր ինչ ի գիւտ
նշխարացն սրբոյն Ստեփանոսի եւ որք ընդ նմա. Գամաղիէլ աւրէնսդիրն, որ ի գործս
առաքելոցն բարւոք խրատեաց զհրէայսն, եւ Նիկոդիմոս, որ ի Քրիստոսէ ի ջրոյ
եւ ի հոգւոյ ասաց զարքայութիւն ընդունել` Նեքտառի ասացեալ - Զի որպէս ի Գործս Առաքելոցն
պատմի եւ ասի բան...
5. 22ա-4ա Դ. Եւ թէ որպէս վերափոխեցաւ
յԵրուսաղէմէ ի Կոստանդինուպաւլիս յառաջ ասացեալ յԱղէկսանդրոսէ վկայասիրէ`
սենեկապետէ արքայի, ի ձեռն կնոջ նորա Յուլիանէէ, ի Կոստանդինուպաւլիս
- Արդ, իբրեւ անցին
ամք հինգ շինուածի տաճարին սրբոյ, Աղէկսանտոս փոխէր յաշխարհէս...
6. 24բ ՅԱնանէ վարդապետէ ասացեալ
ի խաչելութիւն Պետրոսի - Իսկ Պետրոս
երկրորդ Ադամ եղեալ յադին դրախտին...
Ձախ լս.
«Զայս փոխ մի՛ գրեր, գրած է յառաջն», վր. լս. «Յառաջ ե՛րթ, գրած է»:
7. 24բ-7բ Անանիայի վարդապետի ի խորհուրդ կատարման
առաքելոյն Պետրոսի - Իսկ երանելին Պետրոս հասեալ ի տեղի կատարմանն...
8. 27բ-9բ Զ. Ի յիշատակի Պետրոսի եւ Պաւղոսի, ի
Յովհաննու Աւետարանին մեկնութենէ - Ասէ ցնոսա
Յիսուս. Եկայք ճաշեցէ՛ք, եւ ոչ ոք յաշակերտացն իշխէր հարցանել...
28բ լս.`
«Այս է կրկին գրած, բայց դուն գրէ՛ զսա այժմ»:
9. 29բ-30բ Է. Յովհաննու Ոսկէբերեանի ի Գործոց մեկնութենէ,
Յաղագս Յակովբայ եղբաւր Յոհաննու - Ընդ ժամանակս
ընդ այնոսիկ...
Տե՛ս
Մեկնութիւն Գործոց Առաքելոց... յՈսկեբերանէ եւ յԵփրեմէ, Վենետիկ,
1839, էջ 220):
10. 31ա-3բ Ը. Պատճառ սուրբ Աւետարանին Յովհաննու, ի Յովհաննէ Ոսկեբ[երանէ] - Որք արտաքին հանդիսիցն լինին տեսողք...
11. 33բ-4բ Թ. Մեկնութիւն Աւետարանին Յովհաննու - Դարձաւ Պետրոս եւ տեսանէր զաշակերտն` զոր սիրէր Յիսուս...
12. 34բ-6բ Ժ. Չորից գլխաւորաց տաւնիցս, որ են աթոռք
կարգեալ չորեքկերպեան. մարգարէն Դաւիթ եւ Յակովբոս առաքեալն, սուրբն Ստեփանոս
եւ հաւատոյ ամոլքն` Պետրոս եւ Պաւղոս եւ Որոտման որդիքն Յովհաննէս եւ Յակովբոս - Արդ,
սքանչելատես մարգարէն Եզէկիէլ գրէ վասն տէրունեան աթոռոյն...
13. 37ա-9բ ԺԱ. Սուրբ վարդապետացն ասացեալ վասն Յայտնութեան
եւ Ծննդեան Տեառն եւ հաւատոյ հաստատութեան` ընդդէմ երկաբնակացն, վկայութեամբ
Տեառնեղբօր Յակովբայ եւ Կիւրղի Երուսաղէմայ հայրապետին - Յորժամ ոք կամիցի շինուածս հաստատել, յառաջագոյն
զհիմունս մեծամեծ վիմաւք հաստատեսցէ...
14. 39բ-40բ ԺԲ. ՅԵկեղեցական պատմութենէ, զոր երկրորդեալ
է Սարկաւագ վարդապետի - Ի Յարութենէն Քրիստոսի մինչեւ ցԲեկտոր Հռովմայեցւոց
եպիսկոպոսն...
15. 41ա-2բ ԺԳ. Սամուէլի եւ Պաւղոսի եւ այլոց վարդապետաց`
վերլուծութիւն ընթերցուածոց գրոց - Արդ, բազումք
ի վարդապետաց եկեղեցւոյ...
16. 42բ ԺԴ. Իմասցուք եւ վասն խորհրդոյ աւուր ճրագալուցիս,
որ սկիզբն է եւ է արտաքոյ ութաւրեայ թուոցն եւ ի թիւ պահոց զկարգ կանովնին
ունի - Աստուածաբանն Գրիգորիոս վասն մեծի Պասեքի աւուրն...
17. 42բ-3բ Իսկ երիկուն Յունուարի հինգն ժողովին ի Հովանոցն, այսինքն`
յեկեղեցի - Յայտնէ մեզ զժողովիլն յանձեռագործ խորանն, ի վերին
Երուսաղէմի...
18. 43բ-9ա ԺԵ. Յաղագս ծննդեան Քրիստոսի ի ներքս ի յայրին
առ մսրովն - Արդ, մտանելով ի ներքս ի յայրն, նախաձայն աւետարանութեամբ...
19. 49ա-54ա ԺԶ. Ի Յայտնութեան Առաջի աւուրն - Յառաջին
աւուր արարչութեան ասաց Աստուած. Եղիցի լոյս...
20. 54ա-5բ ԺԷ. Երկրորդ աւուրն արարչութեան - Յերկրորդումն աւուր արար Աստուած զհաստատութիւն...
21. 55բ-7բ ԺԸ. Երրորդ աւուրն արարչութեան - Նախ զառաւելութիւն երից աւուրցն ասացից...
22. 57բ-9բ ԺԹ. Չորրորդ աւուրն արարչութեան - Ի չորրորդում աւուրն ստեղծումն լուսաւորացդ...
23. 59բ-62ա Ի. Հինգերորդ աւուրն արարչութեան - Հինգերորդումն
աւուր արարչութեան լցեալ աստուածային հոգւով...
24. 62ա-4ա ԻԱ. Վեցերորդում աւուրն - Աւրն
վեցերորդ եւ գործք նորա զարմանալի է...
25. 64ա-6բ ԻԲ. Յեւթներորդում աւուրն - Յաւուրն
եւթներորդի ոչ գործին գործք...
26. 66բ-8ա ԻԳ. Ութերորդում աւուրն - Ութերորդ
աւուրն կանովնն կատարի ի Սուրբ Յարութիւն...
27. 69ա-70ա ԻԴ. Յաղագս Պետրոսի եւ Աբիսողոմայ յիշատակի,
եւ թէ` վասն է՞ր զկնի Աստուածայայտնութեան աւուրց զյիշատակ Պետրոսի հայրապետի
եւ Աբիսողովմայ սարկաւագէ տաւնէ եկեղեցի Քրիստոսի, եւ զկնի զՄեծին Անտովնի
եւ ապա զթագաւորին Թէոթոսի - Այսպէս ուսաք յաւանդութենէ
սուրբ հարցն եւ վարդապետացն...
28. 70ա-2ա ԻԵ. Յաղագս քառասնաւրեայ գալըստեան Տեառն
ի տաճարն - Պարտ է գիտել վասն Սիմէոնի, թէ զիա՛րդ առ հրաման...
29. 74բ-5ա ԻԶ. Ի Ղուկասու Աւետարանէն - Եւ երթային ծնաւղքն նորա ամի ամի յԵրուսաղէմ` ի տաւն
Զատկին: Արդ, այս ի Մովսիսէ աւանդեցաւ նոցա...
30. 75բ-8ա ԻԷ. Պատճառք Առաջաւորի պահոցն - Բազում
պատճառք են Առաջաւոր պահոցն...
31. 78ա-80ա ԻԸ. Յաղագս Քառասներորդաց պահոցն - Մերձեալ
է արքայութիւն Աստուծոյ...
32. 80ա ԻԹ. Վասն երայխայիցն ընթերցուածի մեկնութիւն - Ամենայաղթ
սուրբ նշանն փայլեաց ի յերկնից...
33. 80ա-2բ Լ. Ի գիր անկելոցն ի սուրբ քառասներորդն,
որ հանդերձեալ էին կնիք առնուլ, որ է վերնագիր, իսկ զերախայքն, որ ասի ի գիր
անկանել, այսինքն` կնիք առնուլ, ի մեծի հինգշաբաթի աւուրն - Ոմանք
այսպէս ասացին հինգշաբաթին...
34. 82բ-3ա ԼԱ. գշ. Երեքշաբաթի Եզեկիէլ ասէ - Արդարութիւն
արդարոյն ի վերայ նորին եղիցի եւ անաւրէնութիւն անաւրինին ի վերայ նորին
եղիցի, զայս ասելով` զդառնացուցչացն զստութիւն յանդիմանէր...
35. 83ա ԼԲ. դշ. Վասն է՞ր չորեքշաբաթուն ընթերցուածն`
երկու, եւ ուրբաթուն` երեք - Վասն զի չորեքշաբաթն ի դէմս
կնոջն ունի...
36. 85աբ ԼԳ. եշ. Առաջին հինգշաբաթին յառաքելական
թղթոյն, որ առ Հռովմայեցիսն - Թէ ոչ գիտէք եղբարք, զի որ միանգամ
ի Քրիստոս մկրտեցան, ի մահ անդր նորա մկրտեցան: Զի թէպէտ լուան առաջին ընթերցուածովն...
37. 85բ-6ա Թէ վասն է՞ր ի չորեքշաբաթ եւ յուրբաթ ընթերցուած կարգեցան - Զի
չորեքշաբաթուն վասն նախամաւրն եդաւ...
38. 86աբ ԼԴ. Թէ վասն է՞ր ուրբաթուն երեք ընթերցուածովք
վարի կարգն - Վասն զի արուն կատարեալ է բնութեամբ...
39. 86բ-90բ Խորհուրդ առաջին ուրբաթին եւ տեսութիւն նորին եւ ընթերցուածս
յԵրկրորդ աւրինացն - Քանզի յուրբաթու Ադամ առ զկենդանութիւն...
40. 90բ-2ա ԼԵ. Բ. Բշ. Երկրորդ երկուշաբաթին ընթերցուածն
ի Թագաւորութեան Առաջին - Երկուշաբաթի աւրն այս կանոնն
ի սուրբ Յարութիւն...
41. 92բ-4ա ԼԶ. Բ. Գշ. Երկրորդ աւուրն ընթերցուածոց - Եւ
նստաւ կինն եւ սնոյց զորդին իւր: Այս դարձեալ զհաստատութիւն եւ զանշարժութիւն...
42. 94ա-5բ ԼԷ. Բ. Դշ. Չորեքշաբաթուն կարգն ի Սիովն կատարի - Քանզի
զստուեր հանդերձելոց բարեացս...
43. 95բ-7բ ԼԸ. Բ. Եշ. Հինգերորդ աւուրն կանոնն ի սուրբ
Յարութիւն կատարի - Եւ
Հեղի ծերացեալ էր յոյժ. զայս զաւրինացն Մովսէսի իմասցուք...
44. 97բ-100բ ԼԹ. Բ. ուրբ. Երկրորդ ուրբաթուն ի Սիովն կատարի
յԵրկրորդ աւրինացն ընթերցուածս - Զի զառաջին
աւրէնսն ոչ պահեցաք ադամածինքս, զոր Տէր ինքն ետ, իսկ Մովսէս իբրեւ զպատգամաւոր...
45. խզ. 100բ-1բ Խ. Գ. Բշ. Երրորդ երկուշաբաթին ի յառաքելական
ընթերցուածոց մեկնութենէ - Զգուշ լերո՛ւք, զի մի՛ ոք իցէ,
որ զձեզ կողոպտիցէ. Աաստ ցուցանէ զչարահնար բանսարկութիւն...
46. 101բ-2ա ԽԱ. Գ. Գշ. Յերրորդումն շաբաթուն երեքշաբաթի
աւր մեկնութիւն ընթերցուածոց - Արդ, ժամ է զնոյն ինքն զընթերցուածն...
47. 102ա-5ա ԽԲ. Գ. Դշ. Յերրորդ Չորեքշաբաթին` յԵլից
վասն Եսայի - Յետ աւուրց բազմաց մեռաւ թագաւորն եգիպտացւոց, եւ
տառապէին որդիքն իսրայէլի ի գործոյ անտի: Յետ այսորիկ ի ճանապարհ Անգէ
ընթերցուածն...
48. 105ա-7բ ԽԳ. Գ. Զշ. Խորհուրդ երրորդ ուրբաթին` յԵրրորդ
աւրինացն - Դարձեալ զգուշացուցանէ զհաւատացեալս եւ զապաշխարողս...
105ա
աջ լս. գրչի ձեռքով` «Եշ. չկար յաւրինակն, Նորոգեցարուքն է»:
49. 107բ-8ա ԽԴ. Դ. Բշ. Ի Չորրորդումն շաբաթին երկուշաբաթին
ընթերցուածոց մեկնութենէ - Ամենակալ, մեծանուն Տէ՛ր.
արդ, ամենակալ ասի Աստուած վասն արարչութեան...
50. 108ա-10բ ԽԵ. Դ. Գշ. Չորրորդումն շաբաթուն երեքշաբաթի
մեկնութիւն Յովբայ ընթերցուածին - Ո՞վ է դա,
որ թագուցանէ յինէն զխորհուրդս, ժողովեալ զբանս ի սրտի եւ համարի յինէն թագուցանել:
Աստուած ընդ Յովբայ խաւսելով, զնախաստեղծն կըշտամբեաց...
51. 111ա-2բ Դ. Դշ. Որ ի չորեքշաբաթոջ եւ յուրբաթոջ աւուր ի տասներորդ
ժամուն ժողովին ի սուրբ Սիոն: Այսպիսի է վերնագիր ընթերցուածիս - Զի
Սիովն Հնոյն էր աւրինակ, եւ Նորոյս` ճշմարտութիւն...
52. 114աբ ԽԶ. Դ. Եշ. Հինգ շաբաթի աւր յառաքելական
ընթերցուածին մեկնութենէն - Հաւատամք եւ ի մի Տէր Յիսուս
Քրիստոս...
53. 114բ-7ա ԽԷ. Դ. Զշ. Իսկ ուրբաթուն յԵրկրորդ Աւրինա[ցն] - Աւետեաց
խոստումն ունի ի երկիրն Պաղեստինացւոց...
54. 117բ-8ա ԽԸ. Ե. Բշ. Հինգերորդ Երկուշաբաթին յառաքելական ընթերցուածոց մեկնութենէն - Այսինքն`
յէութենէ Հաւր, Աստուած յԱստուծոյ, լոյս ի լուսոյ, Աստուած ճշմարիտ յԱստուծոյ
ճշմարտէ: Դիցուք առ սմին զառաքելական ընթերցուածն...
55. 118ա ԽԹ. Ե. Գշ. Հինգերորդ Երեքշաբաթին ընթերցուածին
մեկնութիւն - Ահա կոյսն յղասցի եւ ծնցի որդի: Զայն, որ յառաջ քան զյաւիտեանս
էր...
56. 121ա-2ա Ծ. Հինգերորդ հինգշաբաթոջ աւուրն ընթերցուածոց
յԵսայայ, մեկնութիւն - Ե.
Եշ. Տէր, ո՞ հաւատաց լրոյ մերոյ: Այր մի ի հարուածս...
57. 122ա-4բ ԾԱ. Ե. Զշ. Խորհուրդ հինգերորդ ուրբաթոյն
յԵրկրորդ աւրինացն - Ի ժամանակին յայնմիկ, յորժամ աղաւթիւք ապրեցոյց
զժողովուրդն...
58. 124բ-5ա Հարցումն վասն ձկան ուտելոյ - Ընդէ՞ր ոմանք
յաւուրս աղուհացիցն ուտեն ի հայոց...
59. 125ա-6բ ԾԲ. Զ. Բշ. Վեցերորդ երկու շաբաթին Դանիէլի
տեսութեան մեկնութիւն - Ես` Դանիէլ, տեսանէի ի տեսլեան գիշերոյն: Գիշեր աստ
զժամանակ գերութեան կոչէ...
60. 126բ ԾԳ. Զ. Գշ. Վեցերորդ երեք շաբաթոյն ի Կորնթացւոց
թղթոյն մեկնութենէ - Այլ վասն հոգեւորացն, թեպէտ եւ բաժինք շնորհաց են...
61. 126բ-9ա ԾԴ. Զ. Դշ. Իսկ վեցերորդ չորեքշաբաթին`
յԵլից մեկնութենէն - Եւ ասէ Տէր ցՄովսէս. Յերթալդ քում եւ ի դառնալդ: Մովսէս
տպաւորութիւն Քրիստոսի ի հայրական փառացն...
62. 129ա-31ա ԾԵ. Զ. Եշ. Տեառն Յովհաննու Ոսկեբերանի
ասացեալ Եշ. (=հինգշաբաթի) աւուր - Զի յորժամ
կամի Աստուած նշանս առնել...
63. 131բ-3բ ԾԶ. Զ. Զշ. Խորհուրդ վեցերորդ ուրբաթոյն եւ տեսութիւն նորին յԵրկրորդ
աւրինացն - Այս ընթերցուածս լի է յուսով աւետեաց, որ ցուցանէ
զհանգամանս...
64. 133բ-7բ ԾԷ. Վասն Յարութեան Ղազարու ի շաբաթու - Ի
վեցերորդ շաբաթուս կատարեմք զյիշատակ Ղազարու...
65. ա. 138բ-48ա ԾԸ. Ի մեծի աւուր տաւնի Ողոգոմենից, որ
կոչի Աւրհնեալ աւր եւ ի գալուստ Տեառն Երուսաղէմ - Յելանել նորա յԵրիքովէ, յայնժամ կոչեցաւ Տէր ի Յորդանան...
66. 149բ-53ա ԾԹ. Խորհուրդ
մեծի երկուշաբաթին եւ տեսութիւն նորին - Իսկ Զատկի
շաբաթուն կանովն պահոցն...
67. 153ա-8ա Կ. Ի խորհուրդ Մեծի երեքշաբաթին եւ տեսութիւն
նորին - Ընթերցուածն ի Ծնընդոց. Ունելով զՄովսէս այր հին...
68. 158ա-63ա ԿԱ. Ի խորհուրդ Մեծի չորեքշաբաթին եւ տեսութիւն
նորին - Չորեքշաբաթի աւր չորս աւուր արարչութիւն է...
69. ա. 163ա-70ա ԿԲ. Հինգերորդ աւուրն արարչութեան - Ի հինգերորդումն աւուր արարչութեան լցեալ աստուածային
հոգով...
բ. 170ա-4ա Եւ ապա պատարագ մատչի եւ նոյնժամայն երթան ի սուրբ Սիովն,
եւ այս կանովն կատարի. Սաղմոս կցուրդ - Պատրաստ արարեր առաջի իմ զսեղան: Սեղան զսուրբ խորհուրդն...
գ. 174բ-83ա Եւ նոյնժամայն ելանեն ի լեառն Ձիթենեաց
եւ անդ կատարեն զերեկոյեան պաշտաւնն, եւ յար ի նոյն զհսկումն գիշերոյն - Աստուածաբանն վեց թիւ ասէ զաշխարհս...
70. 183ա-9ա ԿԳ. Իսկ այգոյն ուրբաթոյն դնի պատուական
փայտ խաչին առաջի սրբոյն Գողգոթայի, եւ ժողովուրդն երկրպագեն: Մինչեւ վեցերորդ
ժամն կատարի երկրպագութիւն, իսկ այլ` ոչ - Զի խաչողքն
երկիր պագանեին կատակելով...
71. 189ա-90ա Յետ կարդացման Աւետարանին, իսկոյն
մտանեն ի սուրբ մատրանն, եւ այս կանովն կատարի. եւ ընթեռնուն ընթերցուած յԵրեմիայ
մարգարէէ - Տէ՛ր, ծանո՛ ինձ, եւ ծանեայց: Որ բազում խորհուրդ քննութեան
ունի...
72. 190աբ ԿԴ. Ասացեալ ի թաղումն Տեառն - Այր
մի Յովսէփ, որ էր նախարար, արդարեւ աշակերտ Յիսուսի: Այս Յովսէփ զառաջինն
ի ծածուկ էր...
73. 190բ-3բ Թէոփիլոսի աշակերտին Յովհաննու, վասն գերեզմանին
Տեառն - Նոր երկինք այսաւր յերկրի հաստատեցաւ...
74. 193բ ԿԵ. Խորհուրդ Մեծի շաբաթին ճրագալուցի աւուրն եւ տեսութիւն
նորին - Արդ, զպատիւ աւուրս բազմայեղանակ բանիւք ուսուցանէ...
75. 193բ-9բ Շաբաթ աւր Մեծի ճրագալուցին սուրբ Զատկին երիկուն սաղմոսէ
եպիսկոպոսն ի Սուրբ Յարութեան, ի մետասան ժամոյն - Վասն
այսորիկ երգէ մարգարէն ի դէմս նախահաւրն...
76. 199բ-200ա ԿԶ. Ի յարութիւն Քրիստոսի եւ ի Սուրբ Պասեքն - Յակովբ
նահապետն յորժամ կամեցաւ զխաշինս զատել...
77. ա. 200ա-2ա Իսկ մեծի աւուր պասեքին յերրորդ ժամոյն ժողովին ի Սուրբ
Յարութիւն եւ սկսանին ասել - Ահաւոր
եւ սքանչելի է խորհուրդ փրկութեան մերոյ...
78. 202ա-5ա ԿԷ. Ի խորհուրդ Նոր կիւրակեին - Նաւակատիք
ասի, այսինքն` նորոգումն...
79. 105բ-7բ ԿԸ. Վասն շաբաթին եւ նորին խորհրդոցն - Յիշեսջիր
դու, ասէ, զաւրն շաբաթ...
80. 207բ-8բ ԿԹ. Հարցումն. Զի՞նչ խորհուրդ է յիսուն աւր
պահք եւ սուգ... Պատասխանի.
Յորժամ յԱստուծոյ մոլորեցան մարդիկ եւ զարարածս աստուածացուցին...
81. 208բ-9ա Յաղագս որ յետ Յարութեան տաւնեմք զյիսուն աւր, զնոյն առանց
պահոց եւ ծունր դնելոյ, կատարեմք հանդերձ չորք Աւետարանչաւքն - Ցուցանէ մեզ զգարնանային ժամանակն ազատիլ ամենայն
կենդանեացն...
82. 209ա Հարցումն - Հ. Զի՞նչ է որ զբանն առաջին
Զատկին կարդամք եւ համբարձմանն: Պատասխանի. Զի որպէս կրկին էր իջանելն Քրիստոսի...
83. 209ա-15բ Ի Համբարձումն Տեառն - Ամենայն
տաւնք աստուածայինք, որ վասն մերոյ փրկութեան կատարին...
84. 215բ-7ա ՀԱ. Պատճառ երկրորդ գալըստեան Տեառն - Զտաւնս
զայս տաւնեն ոչ միայն որդիք մարդկան...
85. 217ա-21բ ՀԲ. Վասն Գալստեան Սուրբ Հոգւոյն - Յառաջինս
եւ ի վերջինս մի եւ նոյն է խնամք...
86. 222ա-3ա ՀԳ. Յաղագս նախահարցն - Նախահարք
ասին Աբրահամ եւ որ զկնի նորա եղեն...
87. 223ա-5բ ՀԴ. Յաղագս սուրբ մարգարէիցն - Քանզի
պարք մարգարեիցն վասն Քրիստոսի գալստեանն...
88. 225բ-9բ ՀԵ. Յաղագս Յովհաննու Մկրտչի, Անանիայի
վարդապետի ասացեալ - Ի ձեռն առեալ զիմաստս հոգւոցն, ձեռնատուութեամբ շնորհողին...
89. 229բ-30ա ՀԶ. Սրբոյն Ստեփանոսի Սիւնեաց եպիսկոպոսի
ասացեալ վասն նախերգանի աղաւթիցն, որ կատարի ի գիշերի - Որպէս
նեղեալ ոք ի չար թշնամեաց...
90. 230ա-1ա ՀԷ. Ստեփանոսի Սիւնեաց եպիսկոպոսի ասացեալ
յաղագս եկեղեցաւրհնացն կարգաց, թէ զինչ է խորհուրդն - Վէմն
անտաշ եւ անկոփ եդեալ ի հիմունս...
91. 231ա-6ա Խորհուրդ եւ կարգաւորութիւն եկեղեցւոյ - Ուրախ լե՛ր, եկեղեցի սուրբ, իմանալի դրախտ, աստուածագործ
հրաշք...
62. 236ա-41բ ՀԸ. Ստեփանոսի Սիւնեաց եպիսկոպոսի եւ
այլոց վարդապետաց ի խորհուրդ եկեղեցւոյ - Նաւ է եկեղեցի, նաւապետ Հայր, նաւավար Որդի...
93. 241բ-4ա ՀԹ. Աւրհնութիւն երից մանկանցն - Նշանակ
է յարութեան Քրիստոսի աւրհնութիւնս այս...
94. 244ա Ձ. Յաղագս Տեառն ի Խաչ երանելոյն եւ ժամուցն - Խորհուրդս
այս մեծ եւ ի վեր քան զկար մեր է...
95. 244ա-5բ Եւ դարձեալ իմասցուք զՅարութիւն Տեառն, եւ թէ` զի՞նչ է
յերրորդ ժամու զգեստաւորիլ քահանայապետին - Յերրորդ ժամու
զգեստաւորիլ քահանայապետին...
96. 245բ-9ա ՁԱ. Յաղագս տապանակին - Եւ
արար Բեսէլիէլ զտապանակն յանփոյտ փայտից: Զոր աւրինակ` ոք ի նաւի իցէ, եւ
նաւն` ի սիրտ ծովու...
97. 249աբ ՁԲ. Վասն երից քառասնից նաւակատեացս, զի
ոչ գոյ մսակերութիւն ի մէջ քրիստոնեից, աղուհացից ամառան, եւ յիսնակաց,
եւ ի մեծի Տեառն չարչարանաց աւուրս - Նաւակատիքս բարձրագոյն խորհրդով տեսանի...
98. 249բ-60բ ՁԳ. Պատճառ Վարդավառի տաւնին - Վասն
էր Յակովբոս Մեծն, որ Եղբայր Տեառն կոչեցաւ...
99. 260բ-6ա ՁԴ. Մեկնութիւն Առակացն Սողոմոնի - Բազում
ինչ իրաւք Սողովմոն աւրինակ էր Քրիստոսի...
100. 266ա -71ա ՁԵ. Վասն սուրբ առաքելոցն Քրիստոսի - Սքանչացաւ
տեսողն եւ ասէ. Ոչ ինչ արար Աստուած իրս ինչ...
101. 271բ-5ա ՁԶ. Ներբողեան գովեստ համաւրէն գնդից սուրբ
առաքելոցն երկոտասանիցն` նախապատիւ պետացն գլխաւորաց - Անթառամ
սիրոյն ծաղիկք եւ սիրեցեալք ի Քրիստոսէ...
102. 275ա-9բ ՁԷ. Յաղագս եւթանասուն եւ երկու առաքելոցն - Ղամէք, որ յետ սպանանելոյն Կայինի զեղբայր իւր զԱբել...
103. 279բ-83բ ՁԸ. Պատմուճանին Ահարովնի եւ վակասին - Ի
նախնումն եւ յառաջին լինելութենէ մարդոյն...
104. 283բ-7բ ՁԹ. Պատճառ Աւետարանչին Յոհաննու - Ի սկզբանէ էր Բանն եւ ինքն Բանն Աստուած էր: Սկիզբն արարեալ
աստուածաբանապէս ճառէ...
105. 287բ-8բ Ղ. Մեկնութիւն խորանաց Աւետարանին - Առաջին
խորանն չորս դեղաւքն` կապուտակ, ծիրանի...
106. 288բ-93բ ՂԱ. Զաքարիայի Հայոց կաթուղիկոսի եւ Մովսէսի
Քերդողի ասացեալ ի փոխումն Աստուածամաւրն եւ պատկերի նորին - Արարիչն
արարածոց արար զլուսաւորս մեծամեծս եւ փոքունս...
107. 293բ-6ա ՂԲ. Վասն պատկերի Սրբուհւոյն - Հրաւիրեալ
լինէր Աստուածամայրն փոխմամբ առ Միածին Որդին...
108. 296ա-300բ ՂԳ. Ի Ղուկասու Աւետարանէն ասացեալ - Եւ
ել հրաման յՈգոստոս կայսերէ: Վասն զի առաջին աշխարհակալ թագաւոր... ի վերայ
լերանց եւ բլրոց, որպէս ասէ (անաւարտ);
109. 301ա-5բ ՂԴ. Պատճառ Սուրբ Աստուածին, որ հայք խաչեցար
ասեն, եւ հերձուածողքն` ոչ: Սուրբ Աստուած, Սուրբ եւ հզաւր, Սուրբ եւ անմահ,
որ խաչե[ցար] - Սրբասացութիւնս այս հանապազ երգի յեկեղեցի Աստուծոյ...
110. 305բ-9բ ՂԵ. Պատճառ Սրբոյ Խաչին - Ամենայն
բարեկամի եւ սիրելւոյ գալուստ ուրախարարք են...
111. 310ա-11բ ՂԶ. Ի Սուրբ Խաչն փրկչական - Եւ
ձգեաց Մովսէս զգաւազանն ի վերայ ծովուն...
112. 311բ-4ա ՂԷ. Վանական վարդապետի ասացեալ Յաղագս
տարւոյ մտից - Աստուծով
իմաստնացեալն Սաղովմոն ի գիրս իւրական զեկուցանէ...
113. 314բ-8ա ՂԸ. Մեկնութիւն Առակացն որ վասն տզրկին - Տզրկին երեք դստերք եին սիրով սիրեցեալք, եւ երեքեան
սոքա ոչ յագեցուցին զնա, եւ չորրորդն ոչ լցաւ ասել շատ: Զանխլաբար առնու նա
եւ հայրն իւր...
114. 320ա Պատճառ հարսնացեալ եկեղեցւոյ - Այն
զի զերեկեան աւրն լռեն ի պատարագ մատուցանելո...
Ստորին
լուսանցքում նշուած են նիւթերի համառօտ խորագրերը:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
12բ Քրիստոս
Աստուա՛ծ, քո սուրբ մարգարէին Դաւթի բարեխաւսութեամբն
եւ ամենայն քոց սրբոց յիշեա՛ թագաւորութեամբդ զհոգի անարժան ծառայիցս քոց
Անտոնի եւ ծնաւղաց
սորին զԱստուծատրին եւ զՇնոֆոր տիկնայ, զԴաւթին եւ զՄարիանէ եւ զամենայն
արեան մերձաւորաց, եւ պարգեւեա՛ հանգիստ ի վերինդ Երուսաղէմ. եւ քեզ փառք
յաւ՛՛:
24ա Քրիստոս
Աստուա՛ծ, քո սուրբ արեամբ նահատակեալ վկայիս բարեխաւսութեամբ սրբոյն Ստեփանոսի թողութիւն
շնորհեա՛ Ումեկին եւ ծնողաց
իւրոց եւ եղբաւր իւրոյ Տղապարոնին` փոխեցելոյն
առ Քրիստոս, եւ պարգեւեա՛ մասն եւ բաժին ընդ սուրբս քո, ընդ նոսին եւ զանպիտան
անձն` զգրիչ սորին Անտոն եւ զծնաւղսն իմ. եւ քեզ փառք յաւիտեանս.
ամէն:
27բ Զմեղաւք
ներկեալ գրիչս եւ զամենայն արէան մերձաւորս արժանի արա՛, Տէ՛ր,
երկնից արքայութեանդ եւ անթառամ պսակացդ, բարեխաւսութեամբ գլխաւոր առաքելոյն
սրբոյն Պետրոսի. եւ
քեզ փառք յաւիտեանս. ամէն:
29բ Քրիստոս
Աստուա՛ծ, քո սուրբ առաքելոցս բարեխաւսութեամբ, գլխաւորացս Պետրոսի եւ Պաւղոսի թողութիւն
շնորհեա՛ Առաքելին եւ ծնողաց
իւրոց, եւ եղբաւր նորին շնորհեա զարդ քահանային Մովսէսի եւ դասեցո՛
յերկնային խորանսդ. եւ քեզ փառք յաւիտեանս:
30բ Սորին սուրբ
առաքելոյս Յակովբու բարեխաւսութեամբ ողորմեա՛, Քրիստոս Աստուա՛ծ, կարդացողաց
եւ լսողաց եւ ամենայն հաւատացելոց քրիստոնեից, եւ որք զամէնն ասեն, եւ ինձ` մեղապարտ գրչի. եւ քեզ
փառք յաւիտեանս:
33բ Ո՜վ պատուական
սուրբ ընթերցաւղք, որք այսմ կտակի հանդիպիք սուրբ տառիս, յիշեսջիք ի մաքրափայլ
աղաւթս ձեր զՈւմեկ ժամակոչն եւ զծնաւղս
նորին, եւ զեղբայր նորին զՏղապարոն, եւ թողութիւն մեղաց խնդրիցէ՛ք
յԱստուծոյ, եւ Աստուած զձերն թողցէ յայսմ յաւիտենի եւ ի հանդերձելումն,
եւ նմա փառք յաւիտեանս. ամէն:
34բ Քրիստոս
Աստուա՛ծ, քո յոյժ սիրեցեալ աշակերտիս բարեխաւսութեամբ սիրոյ անուն սուրբ
աւետարանչիս ողորմեա՛ ստացողի սորա Անտոնի եւ ծնաւղաց
իւրոց Աստուածատրին եւ Աւագտիկնայ, եւ
քուրոչ սորա Մարիանէի, եւ Դաւթի` սնուցողին հոգեւոր գթովն ըզնա, եւ կենակցի իւրոյ Թագուհոյն եւ զաւակաց
նորին Մաղաքիայ սարկաւագի,
եւ Սահակի եւ Յակովբ պատանոյն,
եւ պարգեւեա՛ զերկնաւոր հանգիստ քո սոցա եւ ամենայն հաւատացելոց քոց, եւ
քեզ փառք յաւ՛՛:
36բ Քրիստոս
Աստուա՛ծ մեր, քո սուրբ աթոռոցս աւրինակի քրովբէական աթոռոյդ դոցին մարմնականացս
եւ նոցին անմարմնականացն չորեքկերպիցն բարեխաւսութեամբ ողորմեա՛ Ումեկ ժամակոչին,
եւ ծնողաց նորին եւ եղբաւրն Տղապարոնին:
Եւ մաքրեա՛ ի
յանցանաց չորեքնիւթին, / բնութեանց միմեանց հակառակին, / եւ դասեցո՛ յարդար
մասին, / զհոգի սոցին ընդ քո դասին, / եւ անպիտան գրիչ սորին, / զարեամբ ներկեալ
անձն ի տղմին, / լուա՛ շնորհաւք աւազանին, / որ վերստին կանգնի կրկին, / կարդացողաց
եւ ունկնդրին / բան թողութեան ի քէն լիցին, / կարող յամենայնի Տէր, եւ քեզ
փառք յաւիտեա[ն]:
39բ Քրիստոս
Աստուած, ողորմեա՛ քո ճշմարիտ դաւանողացս համաւրէն հայկականիցս, որ եւ
յամաւթ արասցես զհերձուածսն, որք ատեան զճշմարտութիւն՛ եւ քո ճշմարիտ հաւատացելոցս
տացես զանմահ կեանսդ` աշխատողի եւ աւգնականաց ի գիրս սուրբ տառիս, եւ քեզ
փառք յաւիտեան:
40բ Զաշխատողս
սորա` Անտոն անարժան
քահանայ յիշեսջիք ի Տէր, եւ Աստուած զձեզ յիշ՛՛:
42բ ԶՆորատունկ սարկաւագն
եւ զհայր նորին զՆորշահ քահանայ եւ զմայր նորին, եւ զՍեբեր միայնակեացն
յիշեսջիք ի Տէր, սուրբ ընթերցո՛ղք, եւ Աստուած զձեզ յիշէ ի գալստեանն իւրում,
եւ նմա փառք յաւիտեա՛՛:
43բ Զանարժան
անձն Անտոնի, / զսուրբ
տառիս գծագրողի, / յիշման առնես դու արժանի, / սուրբ ընթերցա՛ւղ այս կտակի:
48ա Զշնորհաւղ
աւրինակիս` զԿարապետ քահանայ, եւ զանպիտան գըրիչս յիշեսջիք յաղաւթս, աղաչեմ:
49ա Ծննդեամբ
քո, Տէ՛ր, եւ հինաւուրց աստուածութեամբդ ողորմեա՛ կարդացողաց եւ լսողացս.
ամէն:
57բ Յերրորդի
խորհրդոց մասանց մեղաց ցանկականէ, պահեա՛ զմեզ Տէ՛ր, եւ քեզ փառք ամենակարող
Տէր:
59բ Ի չորրորդի
մասանց զգայականացս չարին բերմանց մաքրազարդեա՛ զմեզ, Տէ՛ր, եւ քեզ փառս տացուք
յաւիտեան:
69ա Քրիստոս
Աստուա՛ծ, քո սուրբ տնաւրէնութեամբդ ողորմեա Նորշահին եւ ծնողաց իւրոց,
հաւրն իւրում Հաւրոտին, եւ մաւրն իւրոյ (անուան տեղը բաց, չգրուած), եւ կենակցի իւրոյ Աւագտիկնայ, եւ
զաւակաց իւրոց Մարտիրոսին, լուսանկար
պատանոյն, որ տղայահասակ փոխեցաւ ի կենացս առ Քրիստոս, եւ սուգ մեծ եթող
ողորմելի ծնողաց իւրոց, փոխանակ տրտմական կենցաղոյս երկնաւոր առագաստիդ
արժանացո՛ զսոսա, եւ ողորմեա՛ կարդացողաց եւ լսողաց, եւ որք զամէնն ասեն,
եւ քեզ փառք յաւիտեանս:
70ա Զմեղապարտ
գրիչս աղաչեմ յիշել ի Տէր:
74բ Քրիստոս
Աստուա՛ծ, քո սուրբ ծերոյն` Սիմէովնի բարեխաւսութեամբն արձակեա՛
զմեզ ի կապանաց մեղաց, եւ քեզ փառք յաւիտեանս:
75ա Քրիստոս
Աստուա՛ծ, / Որդի եւ Բան, / որ ես ծնունդ դու հայրական, / Հաւր եւ Հոգւոյ քոյ միակամ, / փառք ի յայժմոյս եւ յապագայն, / զտարբերական
անձն անարժան, / որ ի բարեաց եմ ընդունայն, / լցո՛ շնորհիւդ մաքրական` / զգծագրողիս
զմիտս եւ զգա[յա]րան, / եւ քեզ փառք:
78ա Զմեղապարտ
գրիչս յիշեա՛, եղբա՛յր:
80ա Քրիստոս
Աստուա՛ծ, քո սուրբ ազատեցուցիչ արեամբդ մաքրեա՛ զմեզ ի չար խորհըրդոց եւ ազատեա՛ ի բանսարկուին բռնութենէ, եւ ողորմեա՛
ստացողի սորա Անտոնի եւ ծնողաց, հաւր սորա Աստուածատրի, եւ
մաւր իւրոյ, եւ զաւակաց սորին Մաղաքիայի եւ Սահակին եւ Յակովբին, եւ քեզ փառք
յաւիտեանս. ամէն:
90բ Քրիստոս
Աստուա՛ծ, քո սուրբ չարչարանաւքդ եւ քո սուրբ հայրապետացս բարէխաւսութեամբ
ըստ մարմնոյ եղբաւր սրբոյն Յակովբայ եւ մեծին Կիւրղի հայրապետին
ողորմեա՛ անարժան ծառայի քո Անտոնի եւ ծնողաց սորա`
Աստուծատրին եւ Շնոֆոր տիկնայ եւ երկրորդ
ծընողի եւ սնուցողին` Դաւթի եւ Մարիաննէ, եւ թողութիւն
շնորհեա՛ մեղուցեալ անձանց սոցա եւ հանգիստ յարքայութեան քում, ընդ որս եւ
կարդացողացս եւ լսողացս ող[որ]մեսցիս ի միւսանգամ գալըստեան քում, եւ քեզ փառք յաւիտեանս. ամէն:
92բ Զանպիտան
գրիչս յիշեա, ո՜վ եղբայր, ի բարին:
97բ Ո՜վ սուրբ
ընթերցողք այսմ կտակի, յիշեցէ՛ք ի մաքրափայլ յաղաւթս ձեր զՈւմեկ ժամակոչն եւ
զծնաւղս իւր, եւ զեղբայրն իւր` զՏղապարոն` զփոխեցեալն առ Քրիստոս, եւ թողութիւն
հայցեցէ՛ք առաջի Տեառն հոգւոց սոցին, եւ Աստուած զձերն թողցէ այսմ եւ ի հանդերձեալն,
եւ նմա փառք յաւիտ՛՛:
107բ Քրիստոս
Աստուա՛ծ, որ այց արարեր կորուսելոցս, գթա՛ ի հոգի Ումեկ ժամակոչին,
եւ եղբաւր նորին Տղապարոնին` փոխեցելոյն ի կենացս առ Քրիստոս, եւ ծնողաց սորայ պարգեւեա՛
հանգիստ յարքայութեան քում, որ եղեւ աւգնական գրոցս, եւ զփոխարէնն դու հատո՛
Քրիստոս Աստուած իմ, եւ թողութիւն շնորհեա՛ մեղապարտ գրչիս եւ կարդացողաց
եւ լսողաց, եւ քեզ փառք յաւիտեանս:
110բ Քրիստոս
Աստուա՛ծ, քո սուրբ նահատակին Յովբայ բարեխաւսութեամբն
տո՛ւր համբերութիւն թշուառացեալ անձին իմոյ` փցուն գրչի, եւ երկնային պսակացդ
արժանացո՛յ զծնաւղսն իմ` զհայրն իմ զԱստուծատուրն եւ զմայրն
իմ զՇնոֆոր տիկինն,
եւ զհոգեւոր ծնողսն մեր` զԴաւիթն եւ զՄարիանէ տիկինն հանգո
յարքայութեան քում, եւ քեզ փառք յաւիտեանս. ամէն:
117ա Քրիստոս
Աստուա՛ծ, բարեխաւսութեամբ սրբուհւոյ Յակովբայ առաքելոյն
եւ Կիւրղի սուրբ
հայրապետի, թողութիւն շնորհեա՛ մեղապարտ գրչիս եւ ստացողի սորա Անտոնի, եւ ծնողաց
եւ կենակցի եւ զաւակաց, եւ` որք ընթեռնուն եւ լսեն եւ ի միտ առնուն, եւ քեզ
փառք յաւիտեանս:
114բ Զանպիտան
գրիչս Անտոն յիշեա՛,
եղբա՛յր:
125ա Զստացաւղ
այսմ մատենի, որ ձեռամբ իւրով գծագրեաց զսա` զԱնտոն անարժան անձն,
եւ զկենակից իւր զԹագուհին, եւ զծնողսն իւր, եւ զաւակսն` զՄաղաքիա սարկաւագ եւ
զՍահակ զեղբայր
նորին եւ զՅակովբ պատանին յիշեսջիք յաղաւթս առ Աստուած, սուրբ ընթերցո՛ղք,
զի փոխեցելոցն յաստի կենացս տացէ Տէր հանգիստ, եւ ի միւսանգամ գալըստեանն պսակակից եւ փառակից արասցէ սրբոց կամարարաց
իւրոց, եւ զորս ի մարմնի են` ուղղափառ դաւանութեամբ կեալ, եւ ի հերձուածողական
աղանդոյ անվրէպ պահեսցէ Քրիստոս աղաւթիւք սրբոյն Յակովբայ Տեառնեղբօրն եւ սրբոյն
Կիւրղի հայրապետին,
եւ կարդացողաց եւ լսողաց թողութիւն յանցանաց շնորհեսցէ Քրիստոս, եւ նմա
փառք յաւիտեանս. ամէն:
129ա Զսիրտ յիմարզանձն
անարժան գըրիչ աղաչեմ
յիշել ի բարին, նաեւ զծընաւղսն իմ, եւ
Աստուած զձեզ յիշէ:
131ա Կենդանացուցիչ
Տէ՛ր, մեռելոց եւ կենդանեաց յարգի՛չ, կենդանացո՛ զմեռեալ հոգի բազմամեղ
գրչի Անտոնի եւ ծնողաց
իւրոց, եւ քեզ փառք յաւի՛՛:
133բ Զտարագրեալս
ի բանսարկուէն / եւ զգերեալս ի պատրողէն, / աւար առցես ի գերողէն / եւ ի
յանլոյս խաւար բանտէն:
138բ Եւ զիս`
զմեղաւք մեռեալ ոգիս կենագործեա՛, Քրիստո՛ս` յարուցիչդ մեռելոց, որպէս
զՂազարուն, եւ
նորոգեա՛ ի կեանս քո, եւ քեզ փառք յաւիտեանս. ամէն:
149ա Ի գալըստեան քում, Տէ՛ր, հայրական փառաւք եւ ի դատելն զտիեզերս
ամենայն, խնայեա՛ խնամական սիրովդ ի մեղուցեալքս ծառայս, ի գծող մատենիս եւ ի ծնաւղ սորին` յԱստուածատուրն եւ ի
Շնոֆոր տիկինն`
ի վաղուց փոխեցեալսն առ Քրիստոս, եւ ի հոգւոյ հայր սմին` ի Դաւիթն եւ ի Մարիանէն, եւ յամենայն
արեան մերձաւորս սորա, եւ թողութիւն յանցանաց շնորհեա՛ նոցա եւ հանգիստ
յերկնային ուրախութիւնսդ, գտի՛չ կորուսելոց, եւ զընթերցողս եւ զլսողս բանից
քոց անվրդով պահեա՛ եւ ողորմեա՛ սոցա, եւ քեզ փառք յաւիտեանս. ամէն:
158ա Փեսայ երկնաւոր
Քրիստո՛ս, ընդ հարսնացեալ մաքուր հոգւոցն կարգեա՛ զհոգիս Նորշահին եւ ծնողաց նորին,
հաւր իւրում Հաւրաւտին եւ մաւր իւրոյ,
եւ կենակցի իւրոյ Աւագտիկնայ, եւ զաւակի
նորա` Մարտիրոս պատանոյն`
փոխեցելոյն առ Քրիստոս, եւ միւս զաւակին Շնոֆոր տիկնայ, որ
տուող ողորմութեանց դու ես, Տէ՛ր, եւ քեզ փառք յաւիտեան:
163ա Քրիստոս
Աստուա՛ծ, քո կամաւոր խոնարհութեամբդ, որ ի մահ վասն մեր մատնեցար, փրկեա՛
զմեզ յաւիտենից մահուանէն եւ թողութիւն շնորհեա՛ Դաւթին եւ Մարիանէին (մէկ բառ ջնջած) եւ մասն եւ
բաժին ընդ սուրբս քո պարգեւեա՛, եւ զիս` զմեղաւոր գրիչս յիշեա՛ յարքայութեանդ
քում եւ արժանացո՛յ, եւ քեզ փառք յաւիտեանս. ամէն:
174ա Զանպիտան
հողս եւ զներկեալ սեւովք անձն, զանարհեստ գրիչս Անտոն յիշեսջիք,
ո՜վ սուրբ ընթերցաւղք, զի աղաւթիւք ձերովք եւ մեք արժանասցուք ընդ երանելի
աշակերտացն Տեառն մարմնոյ եւ արեանն, եւ նմա փառք յաւ՛՛:
183ա Զմեղապարտ
գրիչս Անտոն եւ զծնաւղսն
իմ յիշեսջիք, սուրբ ընթերցո՛ղք, ի մտաւք աղաչանս ձեր, եւ խնդրեցէ՛ք մեղաց թողութիւն,
որում եւ ձեզ լիցի. ամէն:
193բ Քրիստոս
Աստուա՛ծ, քո կենարար խաչելութեամբդ եւ կամաւոր մահուամբդ, որ վերածեր
զբանտարկեալ հոգիսն ի դժոխոց, վերաբերեա՛ եւ զմեզ ի ստորնայնոյ կենցաղոյս
եւ ի դժոխոց գերեզմանէս, եւ արժանացո՛ վերինդ Երուսաղէմի զանպիտան
ծառայս Անտոն, եւ
զծընաւղս իմ` զԱստուածատուրն, զհայրն
իմ, եւ զՇնոֆոր տիկինն,
եւ զայլ արեան մերձաւորսն, եւ քեզ փառք յաւիտեան:
202ա Փառք եւ
պսակ Տէ՛ր արդարոց
Եւ յարուցիչ
մեռեալ հոգւոց,
Զմեռեալ հոգիս
ի գբոյ ներքնոց
Վերաբերեա՛
ընդ քոց սրբոց:
Եւ ի գործոց
մեռելոտոց
Մաքրեա՛ յաղտոյ
մեղաց հընոց,
Եւ ծնողաց նախնեաց
իմոց
Զառ քեզ եկեալսն
ի հաւատոց
Պարգեւեսցես
ընդ քոց սրբոց,
Հանգիստ ի քում
աւթեւանոց:
Եւ պարգեւեացս
ի քոց խնամոց`
Որ այժմ կան որդոց
մերոց
Շնորհեա՛ սոցա
ըստ կամաց քոց
Կալ եւ մնալ ի
գործ սրբոց.
Եւ քեզ փառք յամենայն
արարածոց:
205ա Նորոգաւղ
Տէ՛ր ամենայնի,
Ի յարութեան
աւրս վերջի
Զմեռեալ հոգիս,
որ ի տղմի,
Յաղբ անպիտան
թաւալեցի,
Նորոգեսցես
յայնմ ատենի,
Յաւուրն նոր
կիրակէի.
Եւ քեզ փառք:
207բ Քրիստոս
Աստուա՛ծ, յորժամ նորոգես զարարածս քո յաւուր ութերորդին, նորոգեա՛ եւ
զբազմամեղ անձն իմ` զգծողի սուրբ մատենիս եւ զնախնեաց իմոց, եւ քեզ փառք յաւիտեանս:
217ա Քրիստոս
Աստուա՛ծ, մարմնացեալ Բա՛նդ Հաւր, քո սուրբ համբարձմամբդ միացեալ մարմնովդ
ողորմեա՛ մեղուցեալ քո ծառայիս, ծնողաց մերոց, հաւրն իմոյ Դաւթի` սնուցողին հոգեւոր, եւ մարմնոյ ծնողին իմոյ` Աստուածատրին, եւ
մաւրն իմոյ` Շնոֆորին, եւ Մարիանէ` հոգեւոր
մաւրն, եւ զաւակացս` Մաղաքիայ սարկաւագի,
եւ Սահակի, եւ
Յակովբի, եւ
մեղապարտ գրչի Անտոնի: Համբարձցես
եւ զմեզ, Տէ՛ր, ի վերինդ Երուսաղէմ, եւ քեզ փառք յաւիտեանս. ամէն:
221բ Աղբեր կենաց,
Հոգիդ շնորհաց,
Բաշխաւղ առատ
սուրբ պարգեւաց,
Զմեզ նորոգեա՛
ի հնոյ մեղաց`
Տաճար լինել
քոյին կամաց,
Երրորդութեանդ
եւ մի կամաց,
Փառս տացուք
այժմ յապագայց:
223ա Քրիստոս
Աստուա՛ծ, քո սուրբ նահապետացն բարեխաւսութեամբ ողորմեա՛ Անտոնին եւ ծնողաց նորին`
Աստուածատրին եւ Շնոֆոր տիկնայ, եւ
Դաւթի եւ Մարիանէի, եւ կարդացողաց
եւ լսողաց եւ որք զամէնն ասեն, եւ քեզ փառք յաւի՛՛:
225բ Քրիստոս
Աստուա՛ծ, քո սուրբ մարգարէիցս բարեխօսութեամբ ողորմեա՛ Ումեկին եւ Տղապարոնին, եւ
ծնողաց նորին, եւ պարգեւեա՛ մասն եւ բաժին ընդ սուրբս քո յարքայութեանդ երկնից,
ընդ որս եւ կարդացողաց եւ լսողաց թողութիւն շնորհեսցես, մարդասէր Տէ՛ր, եւ
քեզ փառք յաւիտեանս. ամէն:
241բ Աղաչեմք
զսուրբ ընթերցողսդ, յիշեցէ՛ք յաղաւթս ձեր զՈւմեկ ժամակոչն եւ
զծնաւղսն իւր եւ զեղբայրն իւր զՏղապարոնն, եւ Աստուած զձեզ յիշէ՛՛:
249ա Զանարժան
անձն Անտոն` զսուտանուն
քահանայ եւ զծնաւղս նորին եւ զամենայն արեան մերձաւորս յիշեսջիք ի Տէր, ո՜վ
սուրբ ընթերցողք գրիս, եւ Աստուած զձեզ յիշէ ի բարին, եւ նմա փառք:
260բ Քրիստոս
Աստուա՛ծ մեր, որ լուսաւորեցեր զսուրբ զառաքեալսն քո ի Թաբաւր լերինն եւ ցուցեր
զփառս գալստեան քո, լուսաւորեա՛ զհոգի ստացողի կտակիս` զանարժան քահանայի
Անտոնի եւ զծնողաց
նորին եւ զամենայն արեան մերձաւորի, ընդ որս եւ զզաւակաց սորին` զՄաղաքիայի, եւ
զՍահակի, եւ
զՅակովբին, եւ
մասն ընդ առաքելոցն տացես, եւ քեզ փառք յաւիտ՛՛:
266ա Ո՜վ սուրբ
ընթերցողք, առակողին երգոյս յիշեսջիք յաղաւթս ձեր զՈւմեկ ժամակոչն եւ
թողութիւն մեղաց հայցեցէ՛ք յԱստուծոյ, եւ Աստուած զձերն թողցէ, որ իշխան
եւ Տէր ամենայնի է, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
271ա Աստուած
եւ Տէ՛ր ամենայնի,
Աւրհնեալ դասուցն
հրեղինի,
զանկեալս ի գործս
յոյժ անբարի
մի՛ մատնեսցես
չար ոսոխի,
այլ ի յերկրէս
այս ըստորնի,
վերածիցես
յանքոյթ վայրի,
եւ քեզ փառք յամենայնի:
275ա Քրիստոս
Աստուա՛ծ, քո սուրբ առաքելոցս բարեխաւսութեամբ` գլխաւորացս երկոտասանից,
այնմ երանութեան եւ զմեզ արժանացո՛, յորս սոքա հասին, եւ քեզ փառս տացուք
եւ մեք` Հաւր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյդ Սրբոյ, յաւիտեանս եւ յանկէտ յաւիտենին.
ամէն:
279բ Քրիստոս
Աստուա՛ծ, քո սուրբ առաքելոցս բարեխաւսութեամբ թողութիւն շնորհեա՛ քո հաւատացելոցս`
կարդացողաց եւ լսողաց, եւ որք զամէնն ասեն, եւ քեզ փառք յաւ՛՛:
287բ Քրիստոս
Աստուա՛ծ, քո սուրբ աւետարանչացս բարեխաւսութեամբ ողորմեա՛ Անտոնին եւ ծնողաց նորին, եւ զաւակաց, եւ արժանացո՛ պսակաց արեամբ
նահատակեալ վկայից քոց` աւրհնել զքեզ ընդ Հաւր եւ Սուրբ Հոգոյդ. ամէն:
288բ ԶԱռաքելն եւ զեղբայր
նորին` զՄովսէս քահանայ
յիշեսջիք ի Տէր, եւ Աստուած զձեզ յիշէ յիւրում գալստեանն, եւ նմայ փառք յաւիտեանս.
ամէն:
293բ Յիսուս`
Միածին Որդի՛, քո սուրբ ծնողիդ բարեխաւսութեամբն
ողորմեա՛ Մարիանեին եւ ջնջեա՛ զձեռագիր յանցանաց նորա, եւ հանգստեան քում
արժանացո՛ ի կեանս քո, եւ քեզ փառք յաւիտեանս. ամէն:
296ա Ըստ պատկերի
մաւր քո եւ կուսի, Միածին Որդ՛ի, Տէ՛ր ամենայնի` Յիսուս Քրիստո՛ս, եւ զդէմս
մեր նորոգեա՛` հայել յամենազաւր փառս քո, եւ փառս տալ անուանդ քում յանկէտ
յաւիտենին, աւրհնեալ յամենայն:
305բ Քրիստոս
Աստուա՛ծ, որ խաչեցար վասն մեր եւ թաղեցար ի գերեզմանի, զթաղեալքս ի մեղս
վերածեա՛ ի կեանսդ, եւ քեզ փառք յաւիտեանս. ամէն:
309բ Անբարբառ
բարեխաւս ազգի մարդկան,
յայնմ ատենին
եւ այժմ դրոշմ եւ պահապան,
հաւատացելոցս
սուրբ Խաչդ տէրունական
անպարտելի
նշան եւ սուզիչ բանսարկուին
ի խորս անդնդական,
հանդերձ տոհմիւն
մահմետական,
որ բանսարկուին
են բնակարան,
որով տանջին
անդ անվախճան,
իսկ մեզ զէն եւ
գաւազան,
պարիսպ ամուր
եւ ընդդէմ ներհակին վահան:
Յորժամ յարեւելից
ծագիս եւթնապատիկ պայծառ քան զարեգակն իմանալի փառաւք, զերկրպագուս քո
եւ զհաւատացեալքս փրկեա՛ եւ որոշեա՛ ի ձախակողման գնդէն եւ յաջեայսն դասեցո՛,
եւ ողորմութեան մասին արժանացո՛ զշխատող մատենիս` զհողոյ ծնունդս Անտոն, եւ զհայր սորին`
Աստուածատուր եւ զմայրն`
զՇնոֆոր տիկն, եւ զըԴաւիթ, եւ զՄարիանէ` զհոգեւոր ծնաւղսն, եւ զսուտանուն քահանայ Անտոն, եւ զկենակից
նորին զԹագուհի, եւ
զաստուածապարգեւ զաւակսն` զՄաղաքիայ սարկաւագ եւ զեղբայր նորին զՍահակ, եւ զՅակովբ կրտսեր պատանին,
եւ զամենայն արեան մերձաւորս տեսլեան փառացդ արժանացո՛, քանզի քեւ պարծիմք
ի վերայ դիւաց գնդին, եւ ողորմեա՛ տաւնողացս, եւ կարդացողաց եւ լսողաց, եւ
քեզ փառք եւ արարչիդ մերոյ, որ ի քեզդ է յաւիտեան:
311բ Զանիմաստ
գրիչս յիշեցէ՛ք ի Տէր, սուրբ ընթերցո՛ղք, եւ Աստուած զձեզ յիշէ ի բարին:
314ա Նորոգաւղ
ազգի մարդկան, Տէր մեր Յիսուս Քրիստո՛ս, նորոգեա՛ եւ զմեզ վերստին ի հնութենէ
մեղաց, եւ թողութիւն շնորհեա՛, որք աւգնեցին գրոցս, արդիւնարարք եւ աշխատաւորք
Ումեկին, եւ
ծնողաց նորին, եւ Նորշահին եւ զարմից նորին, եւ արժանի
արա արքայութեանդ քում, Քրիստոս Աստուած, եւ քեզ փառք յաւիտեանս. ամէն:
318ա Մարմնով
խաչեալդ Աստուա՛ծ փառաց,
որ ես մահու
Տէր եւ կենաց,
ի մեղսասէր
բռնաւորաց
եւ ի յայժմոյս
հերձուածողաց
Հա՛ն ի մարմնոյ
նախատանաց,
Հոգւոյս զգեցո՛
զփառս երեսաց,
եւ ծնողաց մերոց նախնեաց`
յուսով ի քեզ
հայեցողաց
լուա՛ զհոգւոյ
տիղմ մեղաց,
մարմնոյն զհանդերձս
տացես շնորհաց.
եւ քեզ փառք այժմ
եւ յապագայց. ամէն:
318բ1 Փառք ամենակալին Աստուծոյ` երիս անձնաւորութեան
եւ մի տէրութեան` յամենայն արարածական բնութեանցս յաւիտեանս յաւիտենից.
ամէն: Աստանաւր յանգ ելեալ կատարեցաւ տառս աստուածապատում տաւնից տէրունականաց,
որ եւ յայտնի ցուցանէ սա զպատճառս գրաւորական աւրինաց եւ զդէմս եւ զմիտս մարգարէական
եւ առաքելական ընթերցմանց Հին եւ Նոր Կտակարանաց, որով սուրբ վարդապետք
Հոգւովն Աստուծոյ, սրբութեամբ եւ արդարութեամբ, աշխատութեամբ եւ տքնութեամբ
առին պատուէր յարարչէն` գրով արձանացուցանել վկայութեամբ ճշմարիտ վկայիցն
Աստուծո, եւ հաստատեալ ի վերայ վիմի հաւատոյ, որ եւ կայ շինեալ անշարժ ի
վերայ Բանին Աստուծոյ Հաւր, որ արար զերկոսեանն մի` քակելով զթշնամութիւն
եւ զարդարելով զեկեղեցի իւր, եւ տալ խաղաղութիւն Հայաստանեաց եւ ճշմարիտ
դաւանողաց զմիութիւն Բանին եւ մարմնոյն` մի Աստուած` անճառ միաւորութեամբ,
ի վեր քան զմիտս եւ զխորհուրդ, եւ ի բաց կալ ի հերձուածողական աղանդոյ եւ յերկաբնակաց
նոցին կրաւնիցն, որք ըստ մարմնոյ կամաց սնոտի յուսով ձեւացուցանեն զաւրէնս
եւ ընդդէմ հակառակ[ո]ղինին առաքելոց
եւ մարգարէից ասել Բ. բնութիւն մարմնացելոյ Բանին Աստուծոյ, եւ յաւդական
ձայնիւ տան ի լսելիս մարմնասիրաց, որք դիւրախաբ լինին ի սնոտի եւ յունայն
վարդապետութենէ խաբեբայ բանից նոցա: Քանզի նախ Մովսէս յանդիմանէ
զնոսա, թէ տեսանիցէ՛ք զկեանս ձեր կախեալ զփայտէ, որով տեսին հրէայքն մարմնով
եւ յոչ հաւատալոյն անկենդան մնացին, որպէս եւ այժմ կուր աչաւք հայեցողք յաւրէնս
տեսանել զուղիղ ճանապարհն ոչ կարեն եւ շրջին դիակիր մարմնով` ունելով զմեռեալ
հոգիս իւրեանց: Եւ Եսայի ասէ, թէ նորա վիրաւքն բժշկեցաք, որ է Բանն Աստուած,
որով անբժշկելի մնացին թերահաւատքն: Եւ Դաւիթ ասէ. Եդին
զիս ի գբի ներքնում (Սաղմ. ՁԷ. 7), որ է ի դէմս Որդւոյ, որով մարմնովն միացեալ
եդաւ ի գերեզմանի եւ յարուցեալ յերրորդ յաւուր` արար փրկութիւն հոգոցն,
որ ի բանտին եւ յուսով ամենայն հաւատացելոց, եւ անյոյսք եւ երկաբնակքն մեռանին
հոգւով եւ մարմնով, զի հայհոյեցին զտնաւրինական խորհուրդ Որդւոյն Աստուծոյ,
զոր Հայր վկայեաց Որդւոյ, թէ հաճեալ եմ, եւ Հոգին Սուրբ էջ ի վերայ նորա: Յանդիմանութիւն
ոչ սակաւ կրեն ժողովն հերձուածողաց ի մարգարէիցն, զոր ի հնումն պարսաքարեն
բանիւք զճակատ սոցա: Եւ արդ, ի նորումս դէմ յանդիման յառաքելոցն յամաւթ լինին,
զոր եւ Պաւղոս ասէ. Նովաւ ունիմք զփրկութիւն, այս է` արեամբն Յիսուսի (Կողոս.,
Բ. 14), եւ դարձեալ, թէ. Հաշտեցաք ընդ Աստուծոյ մահուամբ արեան Որդւոյն նորա
(Հռոմ., Ե. 10), եւ Աւետարանիչն Յովհաննէս ասէ, թէ. Արիւն
Որդւոյն Աստուծոյ սրբէ զմեզ ի մեղաց, եւ Պետրոս Քրիստոսի չարչարելն
մարմնով ասէ, որով մեք զփրկութիւն գտաք, այլ սոսկ մարդ դաւանողացն զնա ոչ ոք
եգիտ զփրկութիւն, քանզի հոգւով մեռելոցն կամ յառնել մարմնով եւ մտանել ի տանջանսն
է, կամ բնաւ ոչ յայտնելն ի կեանս անմահականս, եւ զթերահաւատութիւն մարդապաշտ
ժողովոյն այսպէս իմա՛, թեպէտ եւ մարգարէիցն եւ առաքելոցն ոչ հաւատան եւ
ոչ գլխովին Քրիստոսի, որ |319ա1| դէմ ընդդէմ լսեն զպատասխանին ի
բերանոյ նորա, որ ասաց. Ես եւ Հայր իմ մի եմք (Յովհ., Ժ. 30), եւ` Որ ետես զիս,
ետես զՀայր (Յովհ., ԺԴ. 9), եւ` Թէ ոչ կերիջիք զմարմին Որդւոյ մարդոյ, ոչ ունիք
կեանս յանձինս (Յովհ., Զ. 54): Ադամայ ասաց Տէրն. Ի միոյ ծառոյն, որ է ի մէջ դրախտին,
ի բաց կալ ի նմանէ (Ծննդ., Գ. 3), եւ նա կերաւ, եւ զանէծս ժառանգեաց: Հրէիցն ասաց
Տէրն, թէ` Մարմին իմ ճշմարիտ կերակուր է, եւ արիւն իմ ճշմարիտ ըմպելի, որ ուտէ,
կեցցէ յաւիտեան (Յովհ., Զ. 56-57), եւ նոքա յետս կացին, եւ ասացին, թէ` Դու
մարդ ես եւ զանձն քո Աստուած առնես (Յովհ., Ժ. 33), եւ սովամահ կորեան: Նոյնպէս
եւ այժմոյս հերձուածողք, որ խաւսին զհայհոյութիւն ընդդէմ Որդւոյն Աստուծոյ,
ըստ Նեստորի եւ Արիոսի եւ Արտեմոնի եւ Մարկիանոսի եւ ժողովոյն
Քաղկեդոնի, զոր
եւ սոքա սոսկ մարդ դաւանեն զանճառ ծնունդն ի Մարիամայ, եւ ապականացու
ասեն զմարմին Բանին Աստուծո, զոր եւ Իսայի պարսաքարէ
զբերանս նոցա, թէ` Մարմին նորա ոչ ետես զապականութիւն (Սաղմ., ԺԵ. 10, Գործ.,
Բ. 31), այլ ինքեանք, որ զհայհոյութիւն խաւսեցան եւ նոցին հաւանքն, որ խաւսին
այժմ, դնելով յերկինս զբերանս իւրեանց, նոքա ապականեսցին եւ ապականելոց
են: Եւ սոքա, որ ժպրհեցան, կէսք անյուսութեամբ եւ կամապաշտութեամբ, կէսք հեշտութեամբ
եւ մարմնայցանկութեամբ,
կէսք հպարտութեամբ եւ այլ բազում չարեաւք, եւ ոչ երկեան ի սպառնալեաց գեհենէն
եւ յահեղ դատաւորէն Աստուծոյ, եւ խաւարաւ անյուսութեան ընկղմեցան ի կորուստն
յաւիտենական, ուր ո՛չ գոյ լոյս եւ ո՛չ փրկութիւն, ո՛չ մահ եւ ո՛չ ազատումն:
Ողորմելի եւ անզերծանելի տանջանք է, զոր ժառանգելոց են մեղսասէր անձինք
ընդ սատանայի` հաւրն ամենայն չարեաց, զոր Իսայի վկայէ վասն
գեհենին, թէ` հուր նոցա ո՛չ շիջանի, եւ որդն նոցա ո՛չ վախճանի: Արդ, թեպէտ
եւ բազում ժողովք հերձուածողացն եւ անձինք, զոր յայսմ տառի ի մի տեղի յիշէ
ՃԾ. (150) հերձուած, որով նզովեն սուրբ հայրապետացն ժողովքն երից, եւ ապա
զանց առնեն, զոր եւ դու, թէ կամիս խուզել, գտանես ի հաւատոյ դաւանումն` ի հաւատամքն,
որ կայ աստ, որով եւ դու նզովեսցես զնզովեալսն յԱստուծոյ եւ յամենայն սրբոց,
եւ ապա զանց առնես: Թող զայլսն, որ բազում եւ զանազան բանս խաւսեցան ընդդէմ
միացեալ մարմնոյն Քրիստոսի, ոմն` առ աչաւք, որպէս ժանտն Եւտիքէս, եւ ոմն` յերկնից
բերեալ ասէր, եւ այլսն, զոր եւ նոքա նզովեսցին յամենայն սրբոց Աստուծոյ: Այլ
մեք հաւատամք որպէս ընկալաք յերից սուրբ ժողովոյն` ի Նիկիոյ եւ յԵփեսոսին, եւ ի Կոստանդինուպաւլսին, զոր
դաւանեցին սուրբ հայրապետքն` զծնեալն ի Մարիամայ Աստուած, եւ
մի բնութիւն Բանին եւ մարմնոյն, եւ զՄարիամ Աստուածածին խոստովանիմք,
եւ մեզ բարեխաւս առ Միածին Բանն Հաւր, եւ մարմնով ծնեալ ի նմանէ, որ է կոյս եւ
մայր եւ բնակարան բանին Աստուծոյ Հաւր, որով արժանի լիցուք խոստացելոցն
բարեաց եւ երկնից արքայութեան, որ պատրաստեալ կայ ամենայն յուսով հաւատացելոց
առ նա, եւ ընդ վերին զաւրացն արժանի լիցուք փառաւորել զերրեակ անձնաւորութիւն
եւ զմի տերութիւն` Հաւր եւ Որդոյ եւ Հոգոյն Սրբոյ, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս
յաւիտ՛՛:
Այլ եւ զայս գրեմք վասն աստուածա|319բ1|պատում
տառիս, որ գրեցաւ ի թուականութենէ յայտնութեան կենարարին մերոյ Յիսուսի
Քրիստոսի ՌՅԾԹ. (1359) եւ ի հայ թուականութեանս ՊԶ. (1357): Կատարեցաւ ձեռամբ
ամենամեղ եւ անիմաստ գրչի ապիկարի Անտոն անուն անարժան
քահանայի, յաշխարհս Հոնաց, որ այժմս Ղրիմ կոչի, ի քաղաքիս
աստուածապահ, որ Կաֆայ անուանի, ի վանս Կուսանաց, առ ոտս եւ հովանիս
մաւր տեառն մերոյ մաւրն Սուրբ Աննայի, ի հայրապետութեան
Հայոց տէր Մխիթարա եւ ի թագաւորութեան Կոստանդիանոսի Հայոց,
եւ յառաջնորդութիւն յայսմ նահանգի վերատեսուչ եւ արհիական եպիսկոպոսի
տէր Ստեփանոսի եւ երեսփոխանի
նորին տէր Յոհաննէս աբեղայի` կորովամիտ եւ ուղղափառ
հռետորի Սեբաստացոյ: Արդ,
գրեցաւ սա յիշատակ հոգւոց եւ ծնողաց, եւ զաւակաց եւ կենաց կցորդի եւ ամենայն
արեան մերձաւորաց Անտոն քահանայի, որ բազում աշախտեցաւ
ի տես եւ ի փափագ եւ ի վայելս սորա, եւ ձեռամբ իւրով գծագրեաց յոյժ աշխատանաւք
եւ փորձանս եւ հակառակութիւնս ոչ սակաւ կրեաց ի հերձուածողացն եւ պատերազմ,
որ կայր ի ժամանակին յայնմիկ, եւ այլ յոլով վիշտս ի բանսարկուին արկածիցն,
որ ի մի աւրն երիցս անգամ կաղմրին մարանն վաթեցաւ, եւ էր ձմեռն ժամանակ, եւ
ի հուրն եփելով էր թանաքն, եւ այլ շատ ձանձրութիւն ի քնոյ բերէր բանսարկուն
յամարային ժամանակին, եւ խափանումն ջանայր աստուածազարդ տառիս, զոր կարգեցին
սուրբ առաքեալն Յակովբոս եղբայր Տեառն եւ Կիւրեղ Երուսաղէմի հայրապետն:
Այլ եւ կայ լուծմունք եւ մեկնութիւն տառիս ի սուրբ հայրապետացն ի Պետրոսէ Աղէկսանդրու հայրապետէն
եւ ի Գրիգորէ
Աստուածաբանէն եւ Յովհաննու Ոսկիբերանէն, եւ յԱնանիայէ վարդապետէ,
յԵպիփանու, յԵփրեմէ, եւ ի Բարսղէ եւ յայլ սուրբ
աստուածազգեաց արանց, որ վասն ծննդեանն եւ յայտնութեան եւ ամենայն տէրունական
տաւնից տան վկայութիւն, եւ կարկեն զբերանս հերձուածողացն, որք ասեն զԾնունդն
ի Դեկտեմբեր ԻԵ. (25) եւ զԱւետումն Մարտ ԻԵ. (25): Այլ մեզ` ուղղափառացս Հայաստանեաց
առաքելոցն կարգեալ հրամանաւն եւ ամենայն Աստուածաշունչ գրոց վկայութեամբ
Տեառն մերոյ Ծնունդն Յունուարի վեցն է եւ Աւետումն` յԱպրիլ ի վեցն, զոր առաքեալքն
կարգեցին եւ ինքեանք տաւնեցին, եւ ամենայն ուղղափառքն, որք նոցին դաւանութեամբն
գնացին զհետ մինչեւ յանիծեալն Արտեմոն, որ ինքն մոլորեցաւ
եւ մոլորեցոյց զկամաց իւրոց հաւանողսն, եւ զնզովս առ ի վերայ իւր Արտեմոնն այն, որ զբաժանումն
ընկէց յազգս, որ եւ ինքն բաժանելոց
է ի կենացն անվախճանից եւ ժառանգելոց է զանեզրական տանջանսն:
Արդ, ստացաւ զսա յիշատակ իւր Անտոնն եւ ամենայն
զարմից յարդար վաստակոց, այն է` որ ձեռամբ իւրով գրեաց: Եւ որք աւգնական եղեն
ի գիրս մարմնաւոր ընչիւք, անուանք նոցա` որ յիշին աստ այս է. Ումեկ ժամակոչն,
եւ Նորշահն, եւ
Առաքելն, որ
ի սղութեան ժամանակս աւգնեցին մեզ հացիւ եւ արդեամբք` որով կարացին: Արդ,
որք կարդայք զգիրս զայս կամ աւրինակէք, սուրբ հա՛րք եւ եղբա՛րք, թողութիւն խնդրեցէ՛ք
յԱստուծոյ այժմ յիշելոցս, որ աստ կան` Անտոնին եւ կենակցին
իւրոյ Թագուհոյն, եւ,
զաւակացն Մաղաքի|320ա1|այի սարկաւագին,
եւ Սահակի եղբաւր
նորին, եւ Յակոբ պատանեկին,
եւ ծնաւղաց սոցա` Դաւթին, եւ Մարիանէին, եւ
Աստուածատրին եւ Շնոֆոր տիկնա, Նորշահին, եւ հաւրն նորա
Հաւրաւտին, եւ
մաւր իւրոյ եւ կենակցին Աւագտիկնայ, եւ կանուխ
փոխեցելոյն առ Քրիստոս Մարտիրոսին, որով ըստ անուանն
եւ զկեանս ժառանգեաց, եւ քուրոչ սորին Շնոֆոր տիկնայ, Առաքելին եւ ծնողաց իւրոց
եւ Ումեկ ժամակոչին,
որ աւելի աշխատեցաւ, քան զկար իւր, եւ ծնողաց նորին, եւ եղբաւրն Տղայպարոնին, եւ
աւրինակիս շնորհողին` Կարապետ քահանային եւ ծնողաց նորին:
Աղաչեմ, սուրբ ընթերցո՛ղք, ի յաւժար կամաց ձերոց հայցէցէ՛ք եւ խնդրեցէ՛ք
ի Քրիստոսէ, զի զանուանս սոցա գրեսցէ ի դպրութիւն կենաց իւրոց եւ պարգեւեսցէ
սոցա մասն եւ բաժին ընդ սիրողաց անուան իւրոյ, ընդ որս կարդացողացդ եւ լսողաց
հաւատացելոց տացէ Տէր հանգիստ յերկնից բարութիւնսն եւ խոստացելոց բարեացն
արժանի արասցէ զամենեսեան առհասարակ` զայրս եւ զկանայս, որում փառաւորելոյն
Աստուծոյ տացուք փառս Հաւր եւ Որդւոյ եւ Հոգոյն Սրբոյ յաւիտեան եւ յաւիտեանս
յաւիտենից. ամէն: Արդ, յայսմ կենցաղոյս սեպհականեցաւ եւ է սեպհական տառս
Անտոն քահանային,
եւ զկնի սորա` զաւակաց իւրոց Մաղաքիային եւ Սահակին, եւ Յակովբին, եւ այլ ոք մի՛
իշխեսցէ ձեռնամուխ լինել ի սա` կամ ծախելով կամ գրաւելով, զի մի՛ կրեսցէ
պատիժս յԱստուծոյ եւ յամենայն սրբոց նորա, եւ որք խնամս տանին սմա` աւրհնութիւն
Աստուծոյ եղիցի ի վերայ նոցա, եւ գտցեն զփրկութիւն հոգոց ի Տեառնէ աւրհնելոյն
յաւիտեանս. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
321ա (ստացողի,
1624 թ.) Փա՜ռք ապէնիազ Սուրբ Երրորդութեան եւ մի աստուածութեան` Աստուծոյ
Հօր, Աստուծոյ Որդոյ, Աստուծոյ Հոգւոյն, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենիւ.
ամէն:
Էրեւելոյս
որ ես տեսայ,
զաներեւոյթսն
մոռացայ,
րաբունութեան
ես ցանկացայ,
զանհասութիւն
սորա չտեսայ:
Տաւնապատճառիս
ես դիպայ,
սուրբ գիրքըս
զայս ես ըստացայ`
մարդկան ազգի,
որ հետ մեզ գայ,
սորա բանիցըն
պերճանայ:
Ի Հայր Աստուած
թող մաղթէ նայ,
զԲանն եւ զՀոգին
անբաժ ընդ նայ,
արքայութեանն,
որ առ նա կայ,
յաւելածիկ
զիս խնդրէ նայ:
Արիստագէսըս Խարբերդցի,
որ բանի սպասաւոր
էի,
զՏաւնապատճառըս
գընեցի,
զի յիշատակ
ինձ եղիցի:
Ինձ եւ իմոցն
ամենայնի,
եւ ծնաւղացն
իմոյ զարմի`
պապուն իմո Խըտըրշայի,
եւ որդոյ նորին
Ղազարի,
տէր Կիրակոս քահանայի
սուրբ գիրքս յիշատակ
եղիցի,
որդւոց նորին
Ստեփաննոսի,
Խըտըրշայի եւ Յուսիկի,
եւ հօրեղբաւր
տէր Յովանիսի,
եղբաւր նորին
մեծ Լատիֆի`
անջինջ յիշատակ
եղիցի,
դպրութեան գիրըն
գըրեսցի`
ով որ ասէ մէկ
Հայր մեղայ,
իւր մեղաց թողութիւն
լինայ,
դպրութեան գիրըն
գըրի նայ
արքայութեան
արժան լինայ:
Արդ, յերեսս
անկեալ արտասուալից մաղթանօք եւ մեծաւ յուսով աղաչեմք զամենեսեան` որք
հանդիպիք այսմ գրոցս կարդալով կամ աւրնակելով, յիշեսջիք ի մաքրափայլ յաղօթս
ձեր զիս` ըզտրուպս ամենեցուն` զԱրիստագէս սոսկ
վարդապետ անուանեալ, որ ըստացայ զսուրբ գիրքս եւ ետու վերըստին նորոգել եւ կազմել ի թվին Հայոց մեծաց ՌՀԳ.
(1624)` յիշատակ ինձ եւ ծնողացն իմոց, տեր Կիրակոսին եւ Հռեփսիմէին, որ
հանգեան ի Քրիստոս խաղաղութեամբ, որ ողորմեսցի նոցա Տէր եւ արքայութեան
արժանի առնէ: Դարձեալ յիշեսջիք յաղօթս ձեր ըզվերոյ գրեալ անուանքդ եւ հանգիստ եւ ողորմութիւն խնդրեցէ՛ք
ի գթածէն Աստուծոյ ի Հօրէ եւ յողորմածէն Աստուծոյ ի Որդոյ եւ ի բարէխնամ
Սուրբ Հոգւոյն: Բարեխօս ունելով զսուրբ Աստուածածինն եւ զամենայն սուրբս,
որ յետ Աստուծոյ երկրորդաբար յոյս են մեզ եւ բարեխաւսք մեզ յիշելեացսս եւ
ձեզ յիշողացդ: Զոր մաղթեմ ամենեցուն այսպիսի յուսով զյիշատակս մեր կատարել
յիշմամբ ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որ է աւրհնեալ ընդ Հաւր եւ Սուրբ Հոգւոյն,
այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն. Հայր մեր որ յերկինս... որպէս
յերկինս եւ յերկրի:
321բ Ոտանաւոր ասացեալ Արիստագէս վարդապետի.
Եկայք եղբայրք
ամէնեքեան,
պատմեմ ձեզ բան
յոյժ որբական.
Աշխարհ ամէն
վրդովեցան,
Յորժամ սպաննաւ
սուլթան 0սմանն:
Ի վերջին ժամանակիս
Եւ Հայկազեան
մեծ տումարիս
Հազարերորդ
եւթանասնիս
Եւ երրորդի
յաւելորդիս (1624),
Մէկ մեծ իշխան
մի յայտնեցաւ,
Ապազա զանուն կոչեցաւ,
Ի Կարնոյ քաղաքէն ելաւ,
Մինչ Ախըլծըխէ ինքն հասաւ:
Բազում զօրօք
զնա պաշարեաց,
Մեծ մեծ թօփերն
յորժամ ձգեաց,
Զդուռն եւ զդրանդիրքն
ի բաց մերժեաց,
Ախըլծխէու ինք տիրեաց:
յորժամ նստաւ
ի մէջ քօշկին`
արքայանիստ
մեծ սարային,
մունէտիկքն
աղաղակին
հըրամանաւ Ապազային.
Մի՛ ոք ըզոք
մի զրկեսցէ
մինչ յետին բնիոնն
է,
թէ չէ գլուխն
առ յիս գայցէ,
Ինչքն եւ ապրանքն
արքային է:
Ապա ինքն հրամայեաց,
մեծ մեծ իշխանքն
ժող[ով]եաց,
հանդիսարանն
ելաւ գնաց,
եւ զէնկիչէրիքն
կոչեաց:
Մեծ դատաստան
ինքն առնէր,
զարքային արիւնն
խընդրէր,
վրէժխնդիր նմա
լինէր,
զէնկիչէրիքն
կոտորէր:
Որպէս խորհէր
նա կատարէր.
նորա սպանօղքն
սատակէր,
ընչիցն ապարանացն
տիրէր,
ընդ իւր եղելոցն
շնորհէր:
Վասն այն մեծացաւ,
զօրացաւ,
մէջ աշխարհիս
համբաւեցաւ,
զարիւն թագաւորին
առաւ,
Սրտին կամքն կատարեցաւ:
Իւր փոխարենն
անդ նստաւ,
ինքն Ախըլծխէու դարձաւ,
բազում ամրոց
զարհուրեցաւ,
Մինչեւ որ Գաղատիայ հասաւ:
Մեծ մեծ խաներն
առ ինքն եկան,
եւ պարոնային
ամենեքեան,
ընդ նմա եղան
միաբան,
թէ ուր է մեծ
արքայն 0սման:
Միջին աշխարհն
Ապազայն,
եւ Բաբելոն Պարսից արքայն,
Հոնաց աշախրհն թաթար
խանն,
մեր մեղաց պատուհաս
յարեան:
Արքայն Պարսից շահ Ապազն էր,
բազում զօրօք
ասպատակէր.
ի Բաբելոն գայր հասանէր,
մեքենայիւք
զնա պաշարէր:
Րախճանութեամբ
ինքն ճեմէր,
Քաղաքին վերայ
բողոքէր,
Առիւծանման
մռնչէր,
Զնոսա յորովայնս
համարէր:
Ի գարնան եղանակին,
տէրունական
Յիսներորդին,
զԲաբելոն քաղաքն առին,
զազգն տաճկաց
հալածեցին:
Սաստկութեամբ
քաղաքն մտին,
զիշխան նորին
ըմբռնեցին,
զգանձն եւ սարայն
ձեռացան առին
ապա զինքն կուրացուցին:
Տայր հրաման
զօրաց տաճկին,
թէ ամենեքեան
ժողովեցին,
յայսմ հետէ ինձ
հընազանդին
որ ռոճիկ ես
տամ նոցին:
Արդարութիւն
կու համարէր,
ըզԲաբելոն քաղաքն առնէր,
զքաղթէացիսն
հնազանդէր,
|322ա| Մինչ ի
Մուսուլ իշխան
դնէր:
Գնայր ի մէջ մօյտանին
նստէր,
յաթոռ բազմէր,
հանդէս ուղղէր,
զօրքն տաճկաց
անդ ժողովէր,
զամենեսեան
ի գիր առնէր:
Էրիվարաց զնոսա
ձգէր,
ձեռաց նոցա
զէնքն առնէր,
եւ ի մետաղս
առաքէր.
զիշխան նոցա
դառն զըզուէր:
Սուր ձգեցին
մէջ քաղաքին,
սատակեցին
զիշխան նորին,
Բազում նեղութիւնք
հասուցին,
Մեծ աշխարումն
բնակչին թողին:
Ի Մէրտին գուժն հասաներ,
եւ զբնակիչսն
ահաբեկէր,
զիշխանսն նորին
հալածէր,
մինչ Համիթ տարեալ մուծանէր:
Մեծ Տիգրանակեր[տ] զարհուրէր,
քաղաքն ամէնըն
դըղրդէր,
ցըիմաստունսըն
հարցանէր,
պատուար առ
պարսպին կանգնէր:
Գուժն եւ բօթն
Բաբելոնի,
քաղթեացւոցն
ընդ Մուսուլի,
առ արքայն արքայից
հասնի,
որ սուլտան Մուրատ [յ]որջորջվի:
Մեծ արքա սուլտան
Մուրատըն,
յորժամ լուաւ
զչար բօթըն,
բաբելացոց
աղաղակըն,
որ վերացաւ
մինչ ի յօդն:
Զմեծ մուհթին
առ ինք կոչեաց,
ըզիմաստունսն
ժողովեաց,
ըզպաշ վէզիրն
հրաւիրեաց,
թէ Բաբելոն գնաց ձեռաց:
Վաղիւն տիւան
կու նստէր,
մեծ քըննութիւն
ինքն յարդարէր,
զօրաց գլուխ
կացուցանէր,
Տիզբոնի վերայ առաքէր:
Երբ պաշ վէզիրն
ի ձի հեծնէր,
պողոտայն արքունի
ուղղէր,
բազում զօրաժողով
լինէր,
ի Պարսից վերայ արձակէր:
Յորժամ երթայ
ի Կոնիայ,
Սեւաստ նստէր է Ապազայ,
մինչեւ հաշտհութիւն
չըլինայ,
ճանապարհին
անցիկ չըտայ:
Էնկիչերիքն
ամենեքեան,
ինքեանք եղան
յոյժ միաբան,
մեծ աղային
հնազանդեցան,
թէ մեզ եւ Ապազայն տուշման:
Նստէր վէզիրն
ի Կոնիայ,
Ապազայն Սեւաստ կու
լինայ,
համոզիչին
երթայ եւ գայ,
միթէ խաղաղութիւն
լինայ
Ազգն տաճկաց
յոյժ խստացան,
զազգըս մեր բառնալ
կամեցան
հարկն եւ խնդիրքն
յաւելան,
բազում նեղութիւնք
մեզ յարեան:
Սըրտից քըննողըն
Աստուած է,
ամենայն իրաց
տեղեակ է,
միթէ փրկէ զմեզ
նոցանէ,
որդիս արքայութեան
առնէ:
Տէր Աստուած
քեզ եմք յուսացեր,
զմեզ յանյէից
ի յԷ ածէր,
ի յոչընչէ գոյացուցէր,
զմարդն ի հողոյ
առեալ ստեղծէր:
Արիստագէսս Խարբերդցի,
զայս սակաւ բանէրս
ասացի,
զիրք ժամանակիս
պատմեցի,
նեղութիւն մեր
ձեզ ծանուցի:
Լըսողացն հաճոյ
եղիցի,
Տէր Աստուած
իւրեանց քաղցրասցի,
զմեզ յիշողացն
ողորմեսցի,
արքայութեան
արժանասցի.
Փառըք Փրկչին
ամենայնի:
ընդ Հօր իւրում
համազուգի,
եւ Սուրբ Հոգւոյն
իւր էակցի,
այժմ եւ յաւէտ
միշտ եղիցի. ամէն. ամէն, ամէն:
Արիստակէս
Խարբերդցու այս երկու յիշ-ը տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք, Բ. էջ 123-8, Հմր
180:
322ա Դարձեալ
աղաչեմ զձեզ յիշել ի Տէր զկապող սորայ զմեղօոր եւ զանարժան Մելքէսէթ դպիրն,
որ մեկ Հայր մեղայիւ մի յիշէք, եւ որ
յիշէ, յիշեալ լիցի առաջի Աստուծոյ:
322բ (ԺԹ. դ.)
Գիրքս այս, որ կոչի Տօնապատճառ, ես` Ներսիսեան Յովհաննէս վարդապետս
ստացայ ի վայելս անձին իմոյ ի յումեմնէ եղբօրէ` Բանի Տեառն սպասաւորէ:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 37ա «յորժամ
ոք կա»: 41բ «եւ ի գիրս իւր գրէ»: 320բ «աա, աա, աա, գգ, ագաւ, որ եցոյց»: 323բ
«Սիրելք իմ»:
2040
Տ0ՆԱՊԱՏՃԱՌ
ՂՐԻՄ |
ՊԸ. - 1359 |
ԳՐԻՉ` Նատեր, Մարկոս (4բ-5ա), Գրիգոր
սարկաւագ (7ա-43բ): ՍՏԱՑՈՂ` Մարգարէ աբեղայ:
ԹԵՐԹ` 460. չգրուած` 1բ-3բ, 5բ-6ա,
457բ-60բ: ՊՐԱԿ` 3+Ա-ԼԸx12 (Ա 13, Դ 11, ԼԸ
10)+3: ՆԻՒԹ` թուղթ, արեւելեան, լուսագծերով
(1-3, 458-60): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 26,5x17,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ`
երկսիւն (19,5x 13): ԳԻՐ` բոլորգիր (նմուշ` 24ա, 323ա): ՏՈՂ`
33. գծումներ` ճնշումով: ԿԱԶՄ` շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի.
միջուկը` տախտակ. աստառը` թուղթ. լուսանցակողերը` կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Դաւիթ մարգարէ եւ Յակոբոս առաքեալ`
6բ, Մուտք Երուսաղէմ` 219բ: Կիսախորան` 7ա: Լուսանցազարդ` բուսական` խաչով:
Զարդագիր` թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ` կարմիր, կապոյտ, դեղին, սեւ, սպիտակ,
կանաչ, շագանակագոյն:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի կաշին քերծուածքներով,
եզրերը մաշուած, մէջքը փոքրիկ պատռուածքներով, վերին հատուածը փոքր ինչ
թափուած, երկու կապիչներն ու գամերն ընկած, լուսանցակողերի
կարմիրը մասամբ թափուած,
Ա. փեղկի տախտակը կիսով կոտրուած, որի հետեւանքով նաեւ կազմի կաշին
4,5 սմ. պատռուած. խոնաւութիւն տեսած, տեղ-տեղ գունափոխուած, փոքրիկ պատռուածքներ,
ցեցակեր, հիմքից թուլացած` թ. 1-3, որոշ թերթերի ստ. լս. կան հնում դրուած
առանձին թերթահամարք` Դ-Հ. = 443-455, թ. 300-439` լուսանցակողերը խոնաւութեան
հետեւանքով թափուած եւ մեծ մասամբ կարկատուած ԺԸ. դ. նորոգման եւ վերակազմութեան
ժամանակ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
[Տօնապատճառ
Սամուէլի Կամրջաձորեցւոյ]
1. 4բ-5ա [Ցանկ
նիւթոց]
- Ա. Վասն Դաւթի մարգարէին...
ՂԹ. Վասն պատկերի Տիրամաւրն. եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն:
2. 7ա-19ա [Վասն
Դաւթի մարգարէին]
- Եւ զղջացաւ Տէր, զի թագաւորեցոյց զՍաւուղ. ոչ իբրեւ [զմարդ]...
3. 19ա-31ա Սրբոց
հայրապետացն ասացեալ Բան գովեստի ի սուրբ Նախավկայն Քրիստոսի եւ յառաջին
սարկաւագ Ստեփանոս
- Զգալի արեգականս
զերկնաւս ծագելով, զարուսեակն ընդ ինքեան ունելով ծագէ... Ժողովեալս ի լուսափայլ ծաղկանց Յոհաննու Ոսկեբերանի է, եւ նորին
աշակերտին Պրոկղի եւ Նեքտառի աթոռակցին եւ Աթանասի եւ Եփրեմի է, եւ Քրիստոսի
փառք:
19ա
(ԺԸ. դ. ձեռքով, ստ. լս.) «Յօհաննու Ոսկեբերանի եւ Աթանասի եւ Պրոկղի, Նեքտառի
ասացեալ ճառս»:
4. 31բ-2բ Մասնաւոր ինչ ի գիւտ նշխարաց սրբոյն Ստեփանոսի
եւ որք ընդ նմա. Գամաղիելի աւրէնսդրին, որ ի Գործս առաքելոցն բարոք խրատեաց
զհրէայսն, եւ Նիկոդիմոսի, որ ի Քրիստոսէ ի ջրոյ եւ ի Հոգւոյ ասաց զարքայութիւն,
Նեքտառի ասացեալ - Զի որպէս ի Գործս առաքելոցն պատմի եւ ասի բան...
5. 32բ-5բ Եւ թէ որպէս վերափոխեցաւ յԵրուսաղէմէ
ի Կոստանդինուպաւլիս յառաջ ասացեալ յԱղեքսանդրոսէ վկայասիրէ` սենեկապետէ
արքայի, ի ձեռն կնոջ նորա Յուլիոս կոչեցեալ - Արդ, իբրեւ անցին ամք հինգ շինուածի տաճարին...
6. 35բ-6ա Ե. Անանիայի վարդապետի ասացեալ ի խաչելութիւն Պետրոսի - Իսկ երանելին Պետրոս երկրորդ ադամ եղեալ յադին դրախտին...
7. 36ա-40բ Նորին [Անանիայի վարդապետի ի խորհուրդ
կատարմանն առաքելոյն Պետրոսի] - Իսկ երանելին Պետրոս հասեալ ի տեղի կատարմանն...
Տպ.
«Էջմիածին», 1984, ԺԱ-ԺԲ, էջ 104-109:
8. 40բ-3բ Ի յիշատակի Պետրոսի եւ Պաւղոսի ի Յովհաննու
Աւետարանին մեկնութենէ - Ասէ ցնոսա Յիսուս. Եկայք ճաշեցէ՛ք, եւ ոչ ոք յաշակերտացն
իշխէր հարցանել...
9. 44ա-5բ Է. Յովհաննու Ոսկեբերանի ի Գործոց մեկնութենէ ասացեալ յաղագս Յակոբայ
եղբաւր Յոհաննու - Ընդ ժամանակս ընդ այնոսիկ...
Տե՛ս
Մեկնութիւն Գործոց Առաքելոց... յՈսկեբերանէ եւ յԵփրեմէ, Վենետիկ,
1839, էջ 220):
10. 45բ-9ա Ը. Պատճառ սուրբ Աւետարանչին Յովհաննու ի Յովհաննէ - Որք արտաքին հանդիսիցն լինին տեսողք...
11. 49ա-51ա Թ. Մեկնութիւն Աւետարանին Յովհաննու - Դարձաւ Պետրոս եւ տեսանէր զաշակերտն, զոր սիրէր Յիսուս...
12. 51ա-3ա Ժ. Չորից գլխաւորաց տաւնիցս, որ են աթոռք կարգեալք չորեքկերպեան. մարգարէն
Դաւիթ եւ Յակոբոս առաքեալն, սուրբն Ստեփանոս եւ հաւատոյ ամոլքն Պետրոս եւ
Պաւղոս եւ որոտման որդիքն Յոհանէս եւ Յակոբոս - Արդ, սքանչելատես մարգարէն Եզեկիէլ գրէ վասն տէրունեան
աթոռոցն...
13. 53բ-7ա ԺԱ. [Սրբոց վարդապետացն ասա]ցեալ վասն Յայտնութեան եւ Ծննդեան Տեառն եւ հաւատոյ
հաստատութեան, ընդդէմ երկաբնակացն վկայութեամբ Տեառնեղբաւրն Յակոբայ եւ
Կիւրղի Երուսաղէմայ հայրապետին - Յորժամ ոք կամիցի շինուածս հաստատել...
Խորագրի
սկզբում ճնշումով գրուած` «Վարդան վարդապետի ասա»
14. 57ա-9ա ԺԲ. Յեկեղեցական պատմութենէն - Ի յարութենէն Քրիստոսի մինչեւ ցԲեկտոր հռովմայեցւոց
եպիսկոպոսն...
57բ ստ.
լս. «Յաւրինակն չկար, յետո գրեցաւ, մի՛ մեղադրեր»:
15. 59ա-61բ ԺԳ. Սամուելի եւ Պաւղոսի եւ այլոց վարդապետաց Վերլուծութիւն ընթերցուածոց
գրոց - Արդ,
բազումք ի վարդապետաց եկեղեցւոյ վասն խնդրոյս այսորիկ...
16. 61բ-2ա ԺԴ. Իմասցուք եւ վասն խորհրդոյ աւուր ճրագալուցիս, որ սկիզբն է եւ է արտաքոյ
թուոցն ութաւրեայ. եւ ի թիւ պահոց զկարգ կանոնին ունի - Հայրն
աստուածաբանութեան Գրիգորիոս ասէ վասն մեծի Պասեքի աւուրն...
17. 62ա-3ա Իսկ իրիկունն ժողովին ի հովանոցն, այսինքն`
յեկեղեցին Յունվարի Ե. - Յայտնէ մեզ զժողովիլն յանձեռագործ խորանն ի վերինն
Երուսաղէմի...
18. 63ա-72ա ԺԵ. Յաղագս ծննդեանն Քրիստոսի ի ներքս ի յայրին` առ մսրովն - Արդ, մտանելով ի ներքս ի յայրն...
ա. 66ա-71ա Եւ ապա Միքիայ ծանուցանէ զտեղին յորում
ծնաւ Քրիստոս - Դու
Բեդղահէմ տունդ Եփրաթայ...
բ. 71ա-2ա Դանէլ. Իսկ ի կատարմանն Դանիելի ընթերցումն,
որ վասն Նաբուգոդոնոսորայ թագաւորին քաղդէացւոց - Պատկեր կանգնեալ Բէլայ...
19. 72ա-80ա ԺԶ. Յայտնութեան Առաջի աւուրն - զԱռաջին
աւուր արարչութեան ասաց Աստուած. Եղիցի լոյս...
20. 80ա-3ա [Երկրորդ աւուրն արարչութեան] - Յերկրորդումն աւուր արար Աստուած զհաստատութիւն...
21. 83ա-6ա [Երրորդ աւուրն արարչութեան] - Նախ զառաւելութիւն երից աւուրցն ասացից...
22. 86ա-9բ [Չորրորդ աւուրն արարչութեան] - Ի չորրորդ աւուրն ստեղծումն լուսաւորացդ...
23. 89բ-92ա [Հինգերորդ աւուրն արարչութեան] - Ի
հինգերորդում աւուր արարչութեան լցեալ աստուածային հոգով...
24. 92ա-6ա [Վեցերորդում աւուրն] - Աւրն վեցերորդ
եւ գործք նորա զարմանալի է...
25. 96ա-100ա [Յեւթներորդում աւուրն] - Յաւուրն
եւթներորդի ոչ գործին գործք...
26. 100ա-4ա [Ութերորդում աւուրն] - Ութերորդ
աւուրն կանովն կատարի ի Սուրբ Յարութիւն...
27. 104ա-6ա ԺԷ. Թէ վասն է՞ր զկնի Աստուածայայտնութեան
աւուրցն զյիշատակ Պետրոսի եւ Աբիսողոմայ տաւնէ եկեղեցի Քրիստոսի, եւ
զկնի մեծին Անտոնի եւ ապա թագաւորին Թեոդոսի - Այսպէս ուսաք յաւանդութենէ սուրբ հարցն եւ վարդապետաց...
28. 106ա-108ա ԺԸ. Յաղագս քառասնաւրեա գալստեան Տեառն ի
տաճարն - Պարտ է գիտել վասն Սիմէովնի, թէ զիարդ առ հրաման...
ա. 108բ-109ա ԺԹ. Իսկ յԵրուսաղէմ գալն - Վասն
զի յայնմ աւուր բոլոր ամենայն տիեզերք երուսաղեմանայ...
29. 109ա-13ա Ի. [Ի Ղուկասու Աւետարանէն] - Իբրեւ
լցան աւուրք սրբութեան նոցա ըստ աւրինացն Մովսիսի: Կին ոք, յորժամ սերմն առիցէ...
30. 113ա-4ա ԻԱ. Աւետարան ըստ Ղուկասու - Եւ
երթային ծնաւղք նորա ամի ամի յԵրուսաղեմ, ի տաւն Զատկին: Արդ, այս ի Մովսիսէ
աւանդեցաւ նոցա...
31. 114ա-8ա ԻԲ. Պատճառք Առաջաւոր պահոցն - Բազում
պատճառք են առաջաւոր պահոցն...
32. 118ա-20բ ԻԳ. Վասն քառասներորդ պահոցն - Մերձեալ
է արքայութիւն Աստուծոյ...
33. 120բ-1ա ԻԴ. Վասն երեխայիցն ընթերցուածոցն մեկնութիւն - Ամենայաղթ
սուրբ նշանն փայլեաց ի յերկնից...
34. 121ա ԻԵ. Ընթերցուած վարդապետութեանն - Այս
է վերնագիրն, որ վասն երեխայիցն կարգեաց...
35. 121ա-3բ ԻԶ. Ի գիր անգելոցն ի սուրբ Խ.երրորդն, որ
հանդերձեալ էին կնիք առնուլ որ է վերնագիր, իսկ զերեխայքն, որ ասի ի գիր անկանել - Այսինքն`
կնիք առնուլ ի մեծի Ե.շաբաթի աւուրն: Ոմանք այսպէս ասացին Ե.շաբթին...
36. 123բ-4բ ԻԷ. Զայս իբրեւ կարգեաց զընթերցուածս երանելին Կիւրեղ ի
յորդորումն նորահաւատիցն եւ ապաշխարողացն - Անհաւատ
հրեայքն նախանձ ընդդէմ յարուցեալ...
37. 124բ-5ա ԻԸ. Երրորդ ընթերցուածովն կարգէ նոցա յառաքելական թղթոյն, որ առ Հռովմայեցիսն - Թէ
ոչ գիտեք եղբարք, զի որ միանգամ մկրտեցան ի Քրիստոս, ի մահ անդր նորա մկրտեցան:
Զի թէպէտ եւ լուան առաջին ընթերցուածովն...
38. 125ա-7ա ԻԹ. Վասն որոյ եւ զչորրորդ ընթերցուածս ըստ այսմ խորհրդի կարգէ յառաքելոյ
նմին - Զգոյշ լերո՛ւք, զի մի՛ ոք իցէ, որ զձեզ կոպոպտեսցէ:
Աստ ցուցանէ զչարահնար բանսարկութ[իւն] թշնամւոյն...
39. 127ա Լ. [Ի Չորրորդումն շաբաթին երկուշաբթին ընթերցուածոց մեկնութենէ, ձեռ. 2039, 107բ]: Տեսցուք այժմ զամենակալ անունն յաղերսաւոր
բանից սրբոյն Երեմիայ - Ամենակալ մեծանուն Տէր: Արդ,
ամենակալ ասի Աստուած...
40. 127բ-31ա ԼԱ. [Չորրորդումն շաբաթուն երեքշաբթի մեկնութիւն Յովբայ ընթերցուածին] - Ո՞վ
է դայ, որ թաքուցանէ յինէն զխորհուրդս` ժողովեալ զբանս ի սրտի եւ համարի յինէն
թաքուցանել: Աստուած ընդ Յովբայ խաւսելով, զնախաստեղծն կշտամբեաց...
41. 131ա-2ա ԼԲ. [Հինգշաբաթի աւր յԱռաքելական ընթերցուածին մեկնութենէն] - Հաւատամք եւ ի մի Տէր Յիսուս Քրիստոս...
42. 132ա-3ա [Հինգերորդ երկուշաբթին յԱռաքելական
ընթերցուածոց մեկնութենէն] - Այսինքն` յէութենէ Հաւր, Աստուած յԱստուծոյ, լոյս ի
լուսոյ, Աստուած ճշմարիտ յԱստուծոյ ճշմարտէ: Դիցուք առ սմին զառաքելական
ընթերցուածն...
43. 133աբ [Հինգերորդ երեքշաբթին ընթերցուածին
մեկնութիւն] - Ահա
կոյս հղասցի եւ ծնցի Որդի: Զայն, որ յառաջ քան զյաւիտեանս...
44. 133բ-4բ [Հինգերորդ Հինգշաբաթոջ աւուրն ընթերցուածոց
Յեսայայ մեկնութենէն] - Տէր ո՞ հաւատաց լրոյ: Այր մի ի հարուածս...
45. 134բ-5ա Ընթերցուածն ի Կորնթացւոց թղթոյն առաջին - Յորժամ տացէ ի ձեռս զթագաւորութիւն Աստուծոյ եւ Հաւր:
Վասն ահաւոր գալստեանն է բանս...
46. 135ա-7ա ԼԳ. Ընթերցուածն ի Դանիէլէ - Ես` Դանիէլ տեսանէի ի տեսլեանն գիշերոյն: Գիշեր աստ
զժամանակ գերութեան...
47. 137աբ ԼԴ. Ընթերցուածն ի Կորնթացւոց առաջին թղթոյն - Այլ վասն հոգեւորացն թէպէտեւ բաժինք շնորհաց են, այլ
հոգի նոյն է...
48. 137բ-40բ ԼԵ. Ոսկիբերանի ասացեալ է - «Եւ եղեւ ի վերայ իմ...»: Զի յորժամ կամի Աստուած նշանս
առնել...
49. 140բ ԼԶ. Ընթերցուածն ի Տիմոթեայ երկրորդ թղթոյն [մեկնութենէ] - Զայս գրեմ առ քեզ, զի ակն ունիմ ի մոտոյ գալ...
50. 140բ-1ա ԼԷ. Վասն է՞ր ի չորեքշաբթի եւ յուրբաթ ընթերցուածքն կարգեցան - Զի չորեքշաբաթուն վասն նախամաւրն եդաւ...
51. 141աբ ԼԸ. Վասն է՞ր չորեքշաբաթին ընթերցուած Բ. եւ ուրբաթին Գ. - Վասն զի չորեքշաբթին
դէմս զկնոջ ունի...
52. 141բ-4բ ԼԹ. Խորհուրդ առաջին չորեքշաբաթին: Առաջին չորեքշաբաթին ընթերցուածն
յԵլից - Այս են անուանք որդւոցն Իսրայէլի մտելոցն յեգիպտոս,
ոգիք ՀԲ. (72): Յակովբ պանդխտեցաւ յերկիրն աւետեաց...
53. 144բ-5բ Խ. Է՞ր Վասն ուրբաթին Գ. ընթերցուածովք վարի կարգն - Վասն զի արուն կատարեալ է բնութեամբ...
54. 145բ-51ա ԽԱ. Խորհուրդ առաջին ուրբաթին եւ տեսութիւն նորին: Ընթերցուած յԵրկրորդ
աւրինացն - Քանզի
յուրբաթու Ադամ առ զկենդանութիւն...
55. 151ա-3ա ԽԱ. Երկուշաբաթոջն ընթերցուած ի թագաւորութենէն - Երկուշաբաթի
աւրն զկանոնն ի սուրբ Յարութիւն Գ. Գ. ընթերցուածովք պարսպեալ ամրացուցանեն...
56. 153ա-5ա Երկրորդ աւուրն - Նստաւ կինն եւ սնոյց զորդին: Այս դարձեալ զհաստատութիւն
եւ զանշարժութիւն...
57. 155աբ Առ եկեղեցւոյ մանկունս թելադրութիւն
եւ խրատ - Երեմիա
մարգարէն տեսանէր գաւազան ընկուզի, որ զպարարտութիւն եկեղեցւոյ նշանակէր...
58. 155բ-8ա ԽԳ. Չորեքշաբաթուն կարգն ի Սիոն կատարի - Քանզի զստուեր հանդերձելոց բարեացս...
59. 158ա-61ա ԽԴ. Հինգերորդ աւուրն կանոնն ի սուրբ Յարութիւն կատարի - Հեղի ծերացեալ էր յոյժ: Զայս զաւրինացն Մովսէսի...
60. 161ա-5բ ԽԵ. Երկրորդ ուրբաթին ի Սիոն կատարի յԵրկրորդ աւրինացն ընթե[ր]ցուածս - Զի զառաջին աւրէնքն ոչ պահեցաք ադամածինքս, զոր Տէր
ինքն ետ, իսկ Մովսէս իբրեւ զպատգամաւոր...
61. 165բ-8բ Երրորդ շաբաթուն յԵլից վասն Եւայի - Յետ աւուրց բազմաց մեռաւ թագաւորն եգիպտացւոց, եւ
տառապէին որդիքն Իսրայելի ի գործոյ անտի: Յետ այսորիկ ճանապարհ անգ է...
62. 168բ-70բ [Յորդորակ Յովելայ մարգարէի] - Քաջալերեա՛ց
երկիր, խնդա՛ եւ ուրախ լե՛ր»: Որ Յառաջի չորեքշաբաթին...
63. 170բ-4բ ԽԷ. Խորհուրդ երրորդ ուրբաթին յԵրկրորդ աւրինացն - Դարձեալ զգուշացուցանէ զհաւատացեալս եւ զապաշխարաւղս
մի՛ հպարտանալ, որպէս գրեալ է յուղղութեան քում...
64. 174բ-6բ ԽԸ. Որ ի չորեքշաբաթւոջ եւ ուրբաթւոջ աւուր
ի Ժ.երորդ ժամուն ժողովին ի սուրբ Սիոն. այսպիսի վերնագիր ընթերցուածիս - Զի
Սիոն հնոյն է աւրինակ եւ նորոյս ճշմարտութիւն...
65. 176բ-9ա ԽԹ. Դ. շաբաթուն չորեքշաբթին ընթերց[ուած]
յԵլից - Արդ, երթեալ ժողովեսցես զծերակոյտ որդւոցն Իսրայէլի:
Զոր աւրինակ Մովսէսի իջեալ յԵգիպտոս...
66. 179ա-82բ Ծ. Իսկ ուրբաթուն յԵրկ[ր]որդ աւրինացն - Զաւետեաց խոստումն ունի երկիրն պաղեստինացւոց...
67. 182բ-6բ ԾԱ. Իսկ Ե.երորդ չորեքշաբաթուն ընթերցուած
յԵլից - Ասէ Տէր ցՄովս[էս]. Ի մէջ ամպոյն եւ միգին եւ մառախլին:
Զոր աւրինակ մէգ եւ մառախուղ...
68. 186բ-90ա ԾԲ. Խորհուրդ հինգերորդ ուրբաթուն - Ի ժամանակին յայնմիկ յորում աղաւթիւք...
69. 190աբ ԾԳ. [Հարցումն վասն ձկան ուտելոյ] - Հարցումն.
Ընդէ՞ր ոմանք յաւուրս աղուհացիցն ուտեն ի հայոց, եւ ոմանք` ոչ: Պատասխանի.
Թագաւորն յունաց Հերակլ...
Հմմտ.
ձեռ. 2039, թ. 124բ:
70. 190բ-4ա ԾԴ. Իսկ Զ. չորեքշաբթին յԵլից - Եւ
ասաց Տէր ցՄովսէս. Յերթալդ քո եւ ի դառնալդ: Մովսէս տպաւորութիւն Քրիստոսի...
71. 194ա-7ա ԾԵ. Խորհուրդ Զ.երրորդ ուրբաթուն. յԵրկրորդ աւրինացն - Այս
ընթերցուածս լի լուսով աւետեաց...
72. 197ա-204բ ԾԶ. Վասն յարութեան Ղազարու ի շաբաթու - Ի վեցերորդ շաբաթուս կատարեմք զյիշատակ...
73. 204ա-19ա ԾԷ. Ի մեծի աւուր տաւնին որ Ողոգոմանն,
[որ] կոչի Աւրհնեալ աւր եւ ի գալուստ Տեառն յԵրուսաղէմ - Յերանելն նորա յԵրիքովէ, յայնժամ կոչեցաւ Տէր Յորդանանու
կողմանցն...
74. 220ա-5բ ԾԸ. Խորհուրդ Մեծի երկուշաբաթին եւ տեսութիւն
նորին - Իսկ Զատկի շաբաթուն կանովն պահոցն...
75. 225բ-34ա ԾԹ. Խորհուրդ Մեծի չորեքշաբաթին եւ տեսութիւն
նորին: Ընթերցուած ի Ծննդոց - Ունելով զՄովսէս այր հին...
76. 234բ-42ա Կ. Խորհուրդ Մեծի չորէեքշաբաթին եւ տէսութիւն
նորին - Չորեքշաբաթի աւր չորս աւուր արարչութենէ...
77. 242ա-54ա ԿԱ. Խորհուրդ Մեծի հինգշաբաթին եւ տեսութիւն
նորին - Ի հինգերորդ աւուրն արարչութեան...
78. 254ա-61ա ԿԲ. Եւ ապա պատարագ մատչի եւ նոյնժամայն
երթան ի սուրբ Սիոն, եւ այս կանոն կատ[արի] Սաղմոս. կցորդ - Պատրաստ
արարեր առաջի իմ զսեղան: Սեղան զսուրբ խորհուրդն զկենդանարարն...
79. 261ա-76բ ԿԳ. Եւ նոյնժամայն ելանեն ի լեառն Ձիթենեաց
եւ անդ կատարեն զերեկոյին պաշտաւնն, եւ յար ի նոյն զհսկումն գիշերոյն - Աստուածաբանն
վեց թիւ ասէ զաշխարհս...
80. 276բ-87ա ԿԴ. Իսկ այգոյ ուրբաթուն պատուական փայտ
խաչին առաջի սրբոյն Գողգոթայ եւ ժողովուրդն երկրպագեն - Մինչեւ ի վեց ժամն կատարի երկրպագութիւն, իսկ այլ ոչ,
զի խաչողքն երկրպագէին...
81. 287ա-8ա ԿԵ. Յետ կատարման Աւետարանին, իսկոյն մտանեն
ի սուրբ մատրանն: Եւ այս կանոն կատարի: Ընթերցուած յԵրեմիայ մարգարէէ - Տէ՛ր,
ծանո՛ ինձ, եւ ծանեայց: Որ բազում խորհուրդ քննութեան ունի...
82. 288ա Յորժամ Համբարձին վճարի, Աւետարան ըստ Մաթէոսի - Իբրեւ
երեկոյ եղեւ, եկն այր: Ապա ասեն. Սուրբ Աստուած...
83. 288ա-90ա ԿԶ. Ի թաղումն Տեառն - Այր
մի Յովսէփ, որ էր նախարար, արդարեւ աշակերտ Յիսուսի: Այս Յովսէփ առաջինն
ի ծածուկ էր...
84. 290ա-4բ ԿԷ. Թէոփ[իլ]ոս աշակերտ Յովհաննու - Նոր
երկինք այսաւր յերկրի հաստատեցաւ...
85. 294բ-306ա ԿԸ. Խորհուրդ Մեծի ճրագալուցին եւ տեսութիւն
նորին - Արդ, զպատիւ աւուր բազմայեղանակ բանիւք...
Ունի
հետեւեալ մասերը. 295աբ Շաբաթ աւրն երեկոյն սուրբ Զատկին
սաղմոսէ եպիսկոպոսն ի սուրբ Յարութիւն, 295բ-7ա [Ի Խորհուրդ
նոյն]
- Զկնի եպիսկոպոսին, վիճակեալքն լուցանեն..., 297ա-9բ Ընթերցուած
յԵլից
- «Եւ խաւսեցաւ Տէր ընդ Մովսէսի..., 299բ-306ա Չորրորդ ընթերցուած
Յովհանու
- Աւրինակ Քրիստոսի ի նաւին ի քուն լինել..., 300ա Հինգերորդ ընթերցուածն - Ծովահերձ ճանապարհն
մեզ ի յերկինս..., 300աբ Վեցերորդ ընթերցուած - Որ եկեղեցւոյ առձայնէ
զյարութիւն Քրիստոսէ..., 300բ-301ա Եւթներորդ ընթերցուած - Այս զՔրիստոսի թաղմանն...,
301ա [Ութերորդ] ընթերցուած զԵղիայի վերացումն - ԶՔրիստոսի յարութիւն
եւ զհամբարձումն..., 301աբ Իններորդ ընթերցուած յԵրեմիայի
որ ասէ
- Եկեսցեն աւուրք եւ տաց ձեզ ուխտ նոր..., 301բ-2ա Տասներորդ ընթերցուածն
յԵսուայ
- ԶՄովսէսի վախճանելն եւ ՅԵսուայ զաւրավարութիւն..., 302աբ Մետասաներորդ
ընթերցուածն յԵզեկիէլէ մարգարէէ - ԶՅարութիւն մեռելոց պատմէ...,
302բ-6ա Իսկ վերջին ընթերցուածն ի Դանիէլէ մարգարէէ - Պատմէ զքաղդեացւոց բռնաւորին
խակութիւն...
86. 306ա-7ա ԿԹ. Ի Յարութիւն Քրիստոսի եւ ի սուրբ Պասեքն - Յակովբ
յորժամ կամեցաւ զխաշինս զատել...
87. 307ա-10ա Հ. Ի Մեծի աւուր Պասեքին ժողովին ի Սուրբ
Յարութիւն, յերրորդ ժամուն, եւ սկսանիցին ասել - Ահաւոր եւ
սքանչելի է խորհուրդ փրկութեան մերոյ...
88. 310ա-6ա ՀԱ. Վասն Նոր Կիրակէին - Նաւակատիք
ասի, այսինքն` նորոգումն...
89. 316ա-9բ ՀԲ. Վասն շաբաթին եւ նորին <եւ նորին>
խորհրդոյն - Յիշեսջիր դու, ասէ, զաւրն շաբաթ...
90. 319բ-21բ ՀԳ. Հարցումն - Զի՞նչ խորհուրդ
է յիսուն աւր պահք եւ տրտմութիւն եւ ողբաձայն...
91. 321բ-2բ ՀԴ. Յաղագս որ յետ յարութեան տաւնեմք զյիսուն
աւր առանց պահոց եւ ծունր դնելոյ կատարեմք, հանդերձ աւետարանչաւքն - Ցուցանէ
մեզ զգարնանային ժամանակն ազատիլ...
92. 322բ ՀԵ. Հարցումն - Զի՞նչ է, որ
զբանն առաջին Զատկին կարդամք եւ Համբարձմանն: Պատասխանի. Զի որպէս կրկին
էր իջանելն Քրիստոսի...
93. 322բ Վասն համբարձման Տեառն յերկինս - Ամենայն
տաւնք աստուածայինք, որ վասն մերոյ փրկութեան կատարին...
94. 322բ-33բ Երեւեալ նոցա աւուրս քառասուն - Զի՞նչ
է խորհուրդ քառասուն աւուրն...
95. 333բ-6բ ՀԶ. Պատճառք երկրորդ գալստեանն - Զտաւնս զայս տաւնեն ոչ միայն որդիք մարդկան...
96. 336բ-44բ ՀԷ. Վասն գալստեան Սուրբ Հո[գւոյն] - Յառաջինս
եւ ի վերջինս միեւնոյն է խնամք արարչին առ արարածս...
97. 344բ-6բ ՀԸ. Վասն նախահարցն - Նախահարք
ասին Աբրահամ եւ որ զկնի նորա եղեն...
98. 346բ-9բ ՀԹ. Յաղագս սուրբ մարգարէիցն - Քանզի
պարք մարգարէիցն...
99. 350աբ Ձ. [Ընթերցումն յԵլից] - Եւ
խաւսեցաւ Տէր ընդ Մովսեսի եւ ասէ. Առ քեզ խունկս...
100. 350բ-7բ ՁԱ. Յաղագս Յովհաննու Մկրտչի` Անանիա վարդապետի
ասաց[եալ] - Ի ձեռն առեալ զիմաստս հոգւոյն...
101. 357բ-9ա ՁԲ. Տեառն Ստեփանոսի Սիւնեաց եպիսկոպոսի
ասացեալ նախերգանի աղաւթից, որ կատարի ի գիշերի - Որպէս
նեղեալ ոք ի թշնամեաց...
102. ճբ. 359ա-63ա [Ա]ւրհնութիւն երից մանկանցն - Նշանակէ
զյարութիւն Քրիստոսի...
103. 363աբ ՁԳ. [Յաղագս Տեառն ի Խաչ ելանելոյն եւ ժամուցն]
Պատասխանի - Խորհուրդ մեծ եւ ի վեր քան զկար մեր...
104. 363բ-6ա Եթէ զի՞նչ իմասցուք զՅարութիւն Տեառն ի յերրորդ ժամու
զգեստաւորիլ քահանայապետին եւ անփիռ նոր ի ձեռինն - Եւ
Տէր թագաւորեացն եւ Աւետարանին համբարձումն...
105. 366ա-71բ ՁԴ. Յաղագս տապանակին - Եւ արար Բեսելիէլ
զտապանակն յանփուտ փայտից...
106. 371բ-2ա ՁԵ. Հարցումն - Զի՞նչ է այս
Գ. քառասուն նաւակատիքս, զի ոչ գոյ մսակերութիւն ի մէջ քրիստոնեից...
107. 372ա-7բ Պատճառ Վարդավառին տաւնին - Վասն է՞ր ոչ
Յակովբոս Մեծն...
108. 377բ-89բ ՁԶ. Ամէն ասեմ ձեզ. են ոմանք որ աստ կան - Ընդէ՞ր յառաջագոյն ասաց...
109. ճժ. 379ա-89բ [Ստեփանոսի Սիւնեաց եպիսկոպոսի ասացեալ] - Զի
Պետրոս եւ Յակոբոս եւ Յովհաննէս առաւել արհամարհեցին զաշխարհս... (379ա
լս.` «Ստ. Սիւնեցի»):
110. 389բ-90բ Մեկնութիւն Առակաց Սողոմոնի - Բազում
ինչ իրաւք Սողոմոն աւրինակ էր...
111. 390ա-6բ ՁԷ. [Ընթերցուած] - Ուրախ
լե՛ր երիտասարդ, ի մանկութեան քում: Զայս ասաց առակաւղն ի դէմս երկրասէր
մարդկան...
112. 396բ-403բ ՁԸ. Վասն սուրբ առաքելոցն - Սքանչացաւ
տեսանաւղն եւ ասէ, ոչ արար Աստուած...
113. 403բ-8բ ՁԹ. Ներբողեան ի գովեստ համաւրէն առաքելոցն
երկոտասանիցն նախապատիւ պետոցն գլխաւորաց - Անթառամ
սիրոյն ծաղիկք եւ սիրեցեալք ի Քրիստոսէ...
114. 408բ-9ա Վասն սուրբ առաքելոցն - Ղամեք, որ
յետ սպան[ան]ելոյն Կայինի...
115. 409ա-11բ Իսկ կոչմանն նոցա այսոքիկ են պատճառք - Փարիսեցիքն,
որ հանապազ հակառակ կային...
116. 411բ-4ա Վասն ՀԲ. (72) սրբազան աշակերտացն Քրիստոսի - Իսկ
յեւթանասնիցն ճառքն փոխարկեալ...
117. 414ա-9բ ՂԱ. Վասն սուրբն առաքելոցն եւ աւետարանչացն,
որք քարոզեցին ընդ տիեզերս զբանն կենաց Քրիստոսի - Ի
նախնմէ եւ յառաջին լինելութենէ մարդոյն...
118. 419բ-27ա ՂԲ. Պատճառ Աւետարանին Յովհաննու - Որք արտաքին հանդիսիցն լինին տեսաղք...
119. 427ա-8բ ՂԳ. Մեկնութիւն խորանաց Աւետարանին - Առաջին խորանն Դ. դեղաւքն` կապուտակ, ծիրանի, կարմիր,
բեհեզ...
120. 428բ Երանելոյն քերթողի Սիւնեաց Ստեփանոսի [պ]ատասխանի
առ վարդապետն Աղաւնից - Սկիզբն եւ հիմն ամենայն պահոց զուրբաթ եւ զչորեքշաբաթ...
121. 428բ-30ա ՂԵ. Ստեփանոսի Սիւնեաց եպիսկոպոսի յաղգս
եկեղեցաւրհնաց կարգաց, թէ զի՞նչ է խորհուրդն - Վեմն անտաշ եւ անկոփ եդեալ ի հիմունս...
122. 430ա-7բ Խորհուրդ եւ կարգաւորութիւն եկեղեցւոյ - Ուրախ լե՛ր, եկեղեցի՛ սուրբ, իմանալի դրախտ...
123. 437բ-46ա ՂԷ. Նորին եւ այլոց վարդապետաց ի նոյն խորհուրդ
եկեղեցւոյ - Նաւ եկեղեցի,
նաւապետ հայր, նաւավար...
Սոյնի
մի հատուածն, իբրեւ առանձին միաւոր, յայտնի է Յովհան Մայրագոմեցու անունով.
տպ. «Շողակաթ», էջ 131-36: «Սիոն», 1967, էջ 70-75:
124. 446ա-53ա ՂԵ. Զաքարիայի Հայոց կաթողիկոսի եւ Մովսէսի
Քերդողի ի փոխումն Աստուածամաւրն եւ պատկերի նորին - Արարիչն
արարածոց արար զլուսաւորս...
125. 453ա-6բ
ՂԹ. Վասն պատկերի Սրբուհոյն - Հրաւիրեալ
լինի Աստուածամայրն փոխմամբ առ Միածին Որդին իւր... զի մտադիր արասցէ զիս
յաւերժական կենացն, այլ ընդ սուրբս նորա փառաւորելով զսուրբ Երրորդութիւնն,
այժմ եւ յաւիտեանս. ամէն:
Լս-ներում`
հեղինականիշ անուններ. «Եփ», «Ոսկ», «Ստ», «Իգ», «Մուս», «Սով», «Սրկ», «Պղ»,
առկայ են նիւթի կարգով բովանդակութեան գլխաբաժանումներ, երբեմն կան ծանօթագրութիւններ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳԱՂԱՓԱՐ ՕՐԻՆԱԿԻ
456բ (1359ից
առաջ) Արդ, ո՜վ ամէնաւրհնեալ Աստուածամայր եւ կոյս անարատ, բարեխաւսեա՛
առ Միածին Որդին քո վասն ամենայն հաւատացելոց` թողուլ զյանցանս մեղուցելոցն
եւ զսրբասնեալ վարդապետն Կոստանդին դասել յընտրեալ սուրբ առաքելոցն
պար, եւ զմեղապարտ գրիչս բժշկել ի հիւանդութենէ հոգւոյ եւ ոչ ի հաւտէ իւրմէ
մերժել զխոստովանաւղս անուան իւրոյ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
5ա Զանպիտան
գծող ցանկիս զՄարկոս փցուն գրիչս յիշեցե՛ք ի Տէր. մի՛ մեղադրէք, գիրքս ի կապն էր, ձեռս չէր ի զաւրել,
գիրդ փցուն եղաւ:
43բ Զդատապարտ
ծառայ ծառայիցդ Աստուծոյ զանարհեստ գրիչս զԳրիգոր սուտանուն
սարկաւագ յիշեցէ՛ք ի բարի, ո՜վ սուրբ ընթերցողք, եւ Աստուած զձեզ յիշէ:
53ա Չորեքկերպեան
կենդանեացս բարեխաւսութեամբ խնայեա՛յ ի հոգի մեղուցեալ գծողիս, եւ քեզ փառք:
86ա Զկուսակրաւն
աբեղայն ըզՄարգարէն` զստացաւղ սորա յիշ[եցէ՛ք]:
100ա Քրիստոս
Աստուա՛ծ, որ մարմնացար ի սուրբ կուսէն, ողորմեա՛ ստացողի գրոցս կուսակրաւն
աբեղայի Մարգարէի:
234ա Տէր Աստուա՛ծ`
Յիսուս Քրիստոս, վասն մեծի փառաց անուան քո արա՛ արժանի զանարժան գրողս`
զմեղսամակարդ Նատերս աջակողմեանդ քում դասու, զի
կարաւղ էս եւ կամեցաւղ. եւ քեզ փառք:
242ա Քրիստոս
Աստուա՛ծ, ողորմեա՛ մեղաւոր գրչիս` Նատերիս:
389բ Զարդիւնական
վարդապետ եւ կրաւնաւոր, արիացեալ Մարգարէ ճշմարիտ աբեղա`
ստացաւղ տառիս, յիշեսջիք ի Քրիստոս, եւ զմեղաւոր գրող` զՆատեր անիմաստ մի՛ մոռանայք:
456բ Փառք ամենասուրբ
Երրորդութեան` Աստուծոյ Հաւր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ յամենայն արարածոց
յաւիտենից յաւիտեանս, որ զաւրացոյց զտկար եւ զապիկար անիմաստ գրիչս Նատեր զառածեալս
մեղաւք հասանել ի զրաւ տառիս աստուածապատում մատենիս, որ ծերացեալ կենօք
ծըրեցի ի խնդրոյ սրբազան եւ կուսական աբեղայի Մարգարէի, ի թվիս Հայոց ՊԸ. (1359), Յունիս ամիս Ի. (20), [ի մայրաքաղաքս
Ղ]րիմի հոյակապ,
հռչակաւոր եւ բազմամարդ ի /// թեամբ լի եւ պատարուն /// (երկու տող քերած):
Արդ, որք հանդիպիք
սմա կարդալով կամ աւրինակելով, յիշեցէ՛ք ի սուրբ աղօթս ձեր զճշմարիտ կրաւնաւորն`
զստացաւղ սորա զՄարգարէ աբեղա եւ զծնաւղսն իւր` զԶաւրավարն եւ զՍիրայն, զԱռաքեալն, զՀըռիփսիմէն, զՅոհան երէցն, զԱւտարշահն, զՏիրանցն, զՏիկնացն, զՄուլքերն` փոխեցեալքն առ Քրիստոս, զպատուեալ ծերունին զՅակոբն եւ զՍիմէոն որդի նորին,
եւ զերկուս եղբարսն` զՅակոբշահն եւ զԹորոսն, զԲենիկն եւ զայլ երախտաւորսն,
որ վասն սիրոյն Աստուծոյ եւ երկնից արքայութեան աւգնեցին եւ յիշատակ ստացան
ի վերինն Սիոն, զաւակ
եւ ընտանի ի յԵրուսաղէմ:
Ո՜վ սուրբ հարք,
որք կարդայք զաստուածախաւս մատեանս` ի սուրբ հարցն եւ յուղղափառ վարդապետացն
[շար]ակարգեալ է յիմաստս հոգեւոր լսողաց եւ սիրով ընթերցողաց, որոյ զիաստութիւն,
որ ի սմա ամբարեալ է շնաւրհաւք Հոգւոյն Սրբոյ, զուարճութիւն ընթերցողաց եւ
մխիթարութիւն /// լսողաց գեղեցկապէս նմանութեամբ որպէս ոսկի խնծոր ընդ սարդիոնի յեռեալ է եւ բան իմաստուն ունկնդիր լսողաց,
որք լսեն սիրով` ըզստացաւղ սորա զՄարգարէ աբեղայ եւ
զեղբայրն իւր զՍարգիս եւ զամենայն յիշատակեալքս ի սմա թողութիւն խնդրեն յԱստուծոյ,
եւ իւրեանց թողցէ ամենողորմն Տէրն, որ է աւրհնեալ յաւիտ՛՛:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
457ա Կամեցաւղ
բարեաց` Տէր Աստուած, տուիչ եւ հաստիչ բնութեան մարդկան, որ միշտ յորդորես
զհաւատացեալ զքո գնեալ արեամբ ծառայք` ի բարի կողմն կազդուրելով եւ հաստատելով`
զոմն ողորմութեամբ եւ զոմն գթութեամբ, զոմն սիրով առ ընկերսն եւ զոմն` ի յամենայն
կողմանց առաքինութեան վարս զբնաւին աշխատելով յանձին կրելով, ըստ հրամանի
բանի քո, այսինքն` Զբարիս գործեալ մի՛ ձանձրանայք, որ ըստ հրամանի բանիդ Տեառն
յանձին կալեալ եւ ի բնութիւն իւր ոչ հանդուրժեալ Յուսիկ կուսակրաւն
աբեղայ, Հայրպետ հուսացաւղ
առ ոտս սրբոյս վկային (մէկ-երկու բառ
քերած), սա` վերջին ստացաւ զմեկնիչս ընթերցուածոց ի հալալ
արդէնէ` յիշատակ
իւր հոգւոյ. Աստուած վայել տացէ:
Արդ, աղաչեմ,
զդասս երամից մանկունք եկեղեցւոյ կրկին, որք հանդիպեսցի այսմ գրոյ` յիշեցէ՛ք
զստացող սորին զՅուսիկ աբեղայ եւ զծնողսն իւր` զՊարոնշահն եւ զԹաճխաթունն, եւ զեղբարսն իւր` զԿիրակոսն եւ զՇատլոյսն եւ զքուրն իւ[ր]`
զԱւագտիկինն, եւ զհաւրեղբարն եւ զՅովհաննէս կրաւնաւորն
եւ զՎասակն եւ զՎահրամշահն եւ զայլ
ամենայն արեան մերձաւորսն իւր` զփոխեցեալսն ի Քրիստոս, եւ Աստուած զձեզ յիշէ
զյիշողքդ յիւր միւսանգամ գալուստն. ամէն:
Ստացաւ զսա Յուսիկ հայրպետն ի
թվին ՊԺԵ. (1366):
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 1ա կարմրով.
«Ձեռս իմ հող դառնայ»: Հալպաթ որ ձեռդ հող կու դառնայ, հօ էտպէս մնալ չի, սաքի
բանի վերայ ե տուէլ: 4ա «առաւելութեան փառացն, զի եթէ որ խափանելոց էր»,
զանազան տառեր:
ՆԿԱՐՉԱՓՈՐՁ`
326բ (յետագայ, մատիտով) հրեշտակ, ծաղիկ:
2041
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
|
ՌՃԻԵ. - 1676ից առաջ |
ԳՐԻՉ` Կարապետ Թօխաթցի (4ա-309բ), Էրեմիա (309բ-380բ): ՍՏԱՑՈՂ` Աստուածատուր
վարդապետ Վանեցի:
ԹԵՐԹ` 383. չգրուած` 1ա-3բ, 261բ, 276ա-7բ, 381ա-4ա: ՊՐԱԿ` 2+Ա-ԽԸx8+2(Գ
7, ԺԸ, ԼԳ 6): ՆԻՒԹ` թուղթ,
լուսագծերով եւ լուսադրոշմով (թագ` վրան աստղ, որի վրայ` մահիկ, թ. 381,
382, երեքնուկ` երկու կողմում լատինատառ` «B. G.(՞)»): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 27,7x19,7:
ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն
(19,5x 13,5): ԳԻՐ` նոտրգիր
(նմուշ` 4ա). գծումներ` ճնշումով: ՏՈՂ` 30, 35: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով. միջուկը`
տախտակ. աստառը` կապոյտ կտաւ. լուսանցակողերը` կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Կիսախորան`
4ա: Լուսանցազարդ` բուսական: Զարդագիր` թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ`
կարմիր:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - Աւետարան
Մատթէոսի, ԺԵ. 35 - ԺԹ. 1: Ժ. դ.: 2 (Ա-Բ) + 2 (Գ-Դ), ստացուած 4 թերթերի ընդլայնակի
(մոտ 8 սմ) եւ ընդերկայնակի (երեք տող, մոտ 8,5 սմ) եզրահատումով: Մագաղաթ,
երկսիւն, ուղղագիծ երկաթագիր, 17 տող, լս-ներում` համաբարբառ: Կարդալ`
Գա-Ա-Բ-Դբ «/// բազմել ի վերա գետնոյ... եւ եղեւ իբրեւ կատար///»:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի կաշին մաշուած,
քերծուածքներով, դռնակի վերին եւ ստորին եզրերը պատռուած-ընկած, երեք
կապիչներն ու գամերն ընկած. թանաքի թթուայնութեան հետեւանքով գրադաշտը
գունափոխուած` թ. 270-289, 375, 377-378, թանաք թափուած` 166բ-167ա, պոկուած`
թ. 375, 377-8:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 4ա-249ա [Տօնապատճառ]
1. 4ա-10բ [Ա.] Ի տօնի Դաւթի մարգարէի եւ Յակոբու`
եղբօրն Տեառն, սրբոց վարդապետացն ասացեալ - Արդ, ըսկիզբն տօնից եւ հոգեւոր ուրախութեանց ամենայն
հաւատացելոց է տօն Ծննդեան եւ Յայտնութեան Տեառն...
2. 10բ-7ա [Բ.] Ի յիշատակի Նախավկային - Աստուածազարդ
շուք տաւնիս լուսակազմ երեւմամբն իւրով ահիւ լընու զմիտս իմ...
3. 17ա-21ա Գ. Ի տօնի սրբոց առաքելոցն Պետրոսի եւ
Պօղոսի - Յաստուածարար ըսքանչելեացն բազումք են, զոր իմանամք...
4. 21ա-6ա [Դ. Ի տօնի] Յովհաննու եւ Յակոբայ - Աստուածահրաման
պատուէր ունէր զըսկիզբն տօնին եւս մեծարանօք
ընդունել...
5. 26ա-38բ [Ե.] Յաղագս Յայտնութեան ճրագալուցին - Ըստ աստուածագործ նորոյ արարչութեանս ըսկիզբն, հիմն
եւ արմատ է Աստուածայայտնութեանս տօն...
6. 38բ-46բ [Զ.] Եւ ի ծնանելն Յիսուսի ի Բեթղէէմ Հրէաստանի
յաւուրս Հերովդի արքայի - Նախ զյեղանակ ծնընդեանն, եւ որ նովաւ լինելոց էր փրկութիւն...
7. 46բ-9ա Է. Յերկրորդ աւուր կանոնն ի մատրանն կատարի
եւ յիշատակ սրբոյն Ստեփանոսի - Զի այս, որ յերկրաւորս ծնընդեան եւ յարութեան նա յիշի...
Լս-ներում`
Կղ (= Կիւրեղ), Իգն (= Իգնատիոս), Եփ (= Եփրեմ):
8. 49ա-55բ Ը. Յերրորդ աւուրն զարդարեցաւ երկիր ամենապատիկ
բուսովք, եւ յերրորդ դարուն հեղեղեցաւ մեղօք եւ ցամաքեցաւ ողորմութեամբն
Աստուծոյ - Յերրորդ աւուր տօնիս բոյսն, որ երեւեցաւ յոստին յերկրի...
Լս-ներում`
Իգն (= Իգնատիոս), Եփ (= Եփրեմ), Կղ (= Կիւրեղ), Ստ (= Ստեփանոս), Մովս (= Մովսէս):
9. 55բ-8բ Թ. [Չորրորդ աւուրն արարչութեան] - Ի
չորրորդ աւուրն եղեն լուսաւորքդ...
Լս-ներում`
Հիպ (= Հիպողիտոս), Եպ (= Եպիփան):
10. 58բ-62ա Ժ. [Հինգերորդ աւուրն արարչութեան] - Ի հինգերորդ դարուն մըկըրտեաց Մովսէս զժողովուրդն
յամպն եւ ի ծովն...
11. 62աբ ԺԱ. [Վեցերորդ աւուրն արարչութեան] - Ի վեցերորդում աւուր ըստեղծաւ Ադամ եւ պատկերաւ պատուեցաւ եւ գլուխ եդաւ
արարածոց...
12. 62բ ԺԲ. [Յեւթներորդում աւուրն արարչութեան] - Յեօթն
հանգեաւ Աստուած ի գործոց, զի հանդերձեալ էր օրէնս դնել...
13. 62բ-4ա ԺԳ. [Ութերորդում աւուրն արարչութեան] - Ութերորդին
կանոնն կատարի ի Յարութիւնն...
- ա.
63ա Կինտիանոսի Կիւրղիանու եպիսկոպոսի - Արդ, աւետիքն ի վեցն Ապրիլի
եղեւ..., բ. 63աբ Շարական Եփրեմի Ասորւոյ - Իիուղ սիմաւ բրիշէ...
թարքմանութիւն. Քսան գիր հաստատեալ է ի գլուխ անուան քո..., գ. 63բ Հիպողիտեայ - Սրբաբանի ծնունդն եւ մկրտութիւն
Տեառն գլուխ մի ըստ աւետեաց..., դ. 63բ Անանիա Շիրակացի
ասէ
- Պօիկարպոսի բանիւ զծնունդն ի կիւրակէ... (հմմտ. Շիրակացու մատենագրութիւնը,
էջ 290), ե. 63բ-4ա Իբրեւ լցան աւուրք ութ` թըլվատել
զնա -
Թէպէտ եւ այնքան բարձրագոյն Աւետարանի...
14. 64ա ԺԴ. Պատճառ Եփրաեցոց թղթոյն Եւթաղեա - Եբրայեցոց
թուխթս թըւի, թէ չիցէ Պօղոսի վասն նկարագրին (այսչափ. տե՛ս տպ. Աստուածաշունչ, 1860, էջ 1171-2):
64բ-8բ Սրբոյն Եփրեմի` Պատճառ թղթոյն Հեբրայեցոց - Ի
սկզբան իսկ թղթոյս ծուփ եւ խնդիր անկաւ...
68ա լս.
«Գրիգորի Նիւսացւոյ է բանս»:
15. 68բ-76ա ԺԵ. Պատճառ Քրիստոս ծնեալ ճառին - Աստուածայայտնութեանս խորհուրդ յայտնապէս քարոզեալ
ծանուցաւ...
16. 76ա-7ա ԺԶ. Պատճառ Առաջաւոր պահոց - Յոլովք են
բանք վասն այսր պահոց, այլ զսակաւսն ասասցուք...
17. 77ա-82ա ԺԷ. [Վասն] Քառասնօրեա գալըստեանն - Փետրվարի ամսոյ, որ օր չորեքտասան է, քառասներորդք
է Տեառն մերոյ...
18. 82ա-3ա ԺԸ. Յաղագս Բուն բարեկենդանին - Խորհուրդք
եկեղեցւոյ նման է գանձի ծածկելո...
Հմմտ.
ձեռ. 4139, 81բ:
19. 83ա-4ա Ի եօթն շաբաթ պահոցս - Ըստ իմաստնոց
եօթնամսեայ ծնեալ մանկունքն ապրին...
20. 84աբ Արդ, զՅակոբա գրեալ կարգս տօնից - Հաւատացեալքն,
որ յԵրուսաղէմ, յառաջ քան զաւերն...
21. 84բ-6ա Իսկ ուրբաթուն ընթերցուածքն ի խորհուրդ նորոգման առաջնահաւն
մարդոյ - Զի յուրբաթու ըստեղծաւ ի մուտն Նիսանայ... (85ա-6ա
Արդ, զայս քաջութիւն տեսեալ յար ի սպառազէնն Քրիստոսի...):
22. 86ա-93ա Իսկ ի շաբաթու յիշատակ մարտիրոսացն - Այս
է` տեսութիւն զկնի ուրբաթու, զի տեսին զՏեառն չարչարանսն յաւուր ուրբաթու...
- 86բ
Արդ, նախ ի շաբաթէ` սրբոյն Թէոդորոսի տօն եդաւ... 86բ Եւ յերկրորդ շաբաթուն`
Կիւրղի` Վասն ընթերցուածոցս... 87ա Երրորդ շաբաթուն` Յովհաննու... 87ա Չորրորդ
շաբաթ` սրբոց Քառասնից... 87ա Հինգերորդ շաբաթուն` սրբոյն Գրիգորի... 87ա
Վեցերորդ շաբաթուն` Ղազարու յարութեան... 87բ-93ա Եւ այլ իմն պատճառ յաւուր
սգոյ եւ կրից ճգնութեան յիշումն առնէ մեզ մեծի երախտեաց մարմնացելոյն վասն
մեր - Ահա հայեսցուք խոհեմ մտօք...
23. 93ա-5ա ԺԹ. [Պատճառ] Երկրորդ կիրակէին - Արդ,
զոր ինչ ընթերցմունք են այսր աւուր յԱւետարանէ...
24. 95ա-9ա Ի. [Պատճառ] Երրորդ կիրակէին - Սքանչելահրաշ
են խորհուրդք միաշաբաթուց աղուհացիցս...
25. 99ա-101բ ԻԱ. [Պատճառ] Չորրորդ կիրակէին - Սքանչելահրաշ
համեմատութեամբ կապեալ են առ միմեանս...
- 99բ-100ա
Արդ, զի յանցելում կիւրակէին Ղուկայ աւետարանութիւնն
առաւօտուն ասաց...,
100ա-1բ Բաղդատութիւն Աւետարանին Ղուկայ - Արդ, տէրունական ինքնահրաման
խօսքն առակաւոր դեղ բժշկութեան է կենաց..., 100բ-1բ Աւետարան Ղուկասու - Մի՛ երկնչիր հօտ փոքրիկ,
զի հաճեցաւ Հայր ձեր տալ զարքայութիւն...
26. 101բ-7բ ԻԲ. [Պատճառ] հինգերորդ կիրակէին - Ահաւոր
եւ մեծ է խորհրդոյն Աստուծոյ զօրութիւն...
27. 107բ-111ա ԻԳ. Պատճառ վեցերորդ կիրակէին - Այն, որ նախ քան զսայ հինգերորդ կարգք...
28. 111ա-5ա ԻԴ. Կարգ եւ խորհուրդ յարութեան Ղազարու - Այս տօն, զոր կատարէ եկեղեցի ի շաբաթու...
29. 115ա-26ա [ԻԵ.] Խորհուրդ գալըստեան Տեառն յԵրուսաղէմ
յաւուր Ողոգոմենին - Զսուրբ արմաւենեացս օր, զոր եւ աւրհնեալ օր անուանեմք...
30. 126ա-7բ [ԻԶ.] Կանոն Մեծի երկուշաբաթին - Այսր շաբաթու պահք մեծի Պասեքին ազատարար տէրունական
Յարութեան...
31. 127բ-9բ [ԻԷ.] [Կանոն] Մեծի աւուր երեքշաբաթին - Ըստ
կարգի առաջնոյն եւ այս եւս ի Ծնընդոց պատմութիւն երկրորդի լինելութեան...
32. 130ա-1ա [ԻԸ.] [Կանոն] Մեծի չորեքշաբաթի խորհրդոյ - Երեւեցաւ
Աստուած Աբրահամու առ կաղնեաւն Մամբրէի...
33. 131ա-6ա ԻԹ. [Կանոն] Մեծի աւուր հինգշաբաթին - Այսմ
աւուր սահմանեալ կանոն մեծախորհուրդ է...
34. 136ա-48ա Լ. [Կանոն]
յաւուր Մեծի ուրբաթին - Որպէս
զի մեծ են գործք քո, Տէր, զամենայն ինչ իմաստութեամբ արարեր...
Լս-ներում`
«Ստ» (= Ստեփանոս), «Եփ» (= Եփրեմ), «Ոկ» (= Ոսկեբերա՞ն):
35. 148ա-51ա ԼԱ. Յաղագս ճրագալուցին խորհուրդ - Զի որպէս զգալի
արարածք յաւելուածով հասին ի կատարելութիւն...
- 150բ-1ա Աւետարան Մատթէոսի - Մատեաւ,
ասէ, Յովսէփ եւ խնդրեաց զմարմինն. այս Յովսէփ զառաջինն ծածուկ էր...
36. 151ա-9բ ԼԲ. Ըստ Յոհաննու Աւետարանին - Յետ
այսորիկ աղաչեաց զՊիղատոս Յովսէփ, որ յԱրիմաթեա էր...
37. 159բ-60բ ԼԳ. Պատճառ տօնի Աշխարհամատրանն, թէ վասն
էր յայսմ աւուր - Ի շինելն Կոստանդիանոսի Մեծի զԵրուսաղէմի եկեղեցիսն...
38. 160բ-9բ ԼԴ. Յաղագս վերացման ի Ղուկա Աւետարանէն.
Մինչդեռ՛՛ - Ամենայն տօնք տնօրինականք, զոր պաշտէ եկեղեցի, ահաւորք
եւ հրաշալիք են...
164բ-9բ Յոհաննու Ոսկէբերանին ի Գործոցն մեկնութենէ
սկիզբն - Բազմաց անգիտելի է մատեանս...
39. 169բ-71ա ԼԵ. Երկրորդ գալըստեան պատճառ - Եղիցին գօտիք ձեր պնդեալ եւ ճրագունք` լուցեալ...
40. 171ա-5ա ԼԶ. Յաղագս իջման Սուրբ Հոգւոյն զառաքեալսն - Բարի
է Աստուած եւ բարուոյ ամենայնի արարիչ...
41. 175ա-6ա Յոհաննու
Ոսկէբերանի - Հաւատամք ի մի Աստուած. Հայր ամենակալ, մեզ մի է Աստուած
Հայր...
42. 176ա-80բ ԼԷ. Յաղագս տապանակին խորհրդոյ - Եւ
արար Բեսէլիէլ ըզտապանակն յանփուտ փայտից...
43. 181ա-7բ ԼԸ. Յաղագս տօնի Վարդավառին - Երեւելի
արեգակն ի ծագելն իւրում ոչ թողու անլոյս...
44. 187բ Յոստոսի, որ երրորդ եպիսկոպոս Երուսաղէմի ի ձեռն Յակոբայ`
եղբօրն Տեառն - Լռեաց քահանայութիւն ղեւտական եւ հաստատեցաւ...
45. 187բ-8ա Այլուստ - Յորժամ
չոգան սուրբ Լուսաւորիչն Գրիգոր եւ քրիստոսապսակ արքայն Տրդատ ի Հռոմ...
46. 188ա-92բ ԼԹ. Յաղագս Շողակաթին սուղ ինչ պատճառ - Անդրդուելի հիմն հաստատութեան կաթուղիկէ եկեղեցոյ...
47. 192բ-9ա Խ. Ի ննջումն Աստուածամօր կուսին - Ի
գերազանց լուսոյն պայծառացան ամենայն արարածք...
48. 199ա-205ա ԽԱ. Վարդանա վարդապետի Յաղագս նաւակատեաց
եկեղեցւոյ` ի բանն առաքելոյ տեսութիւն, յայն, որ ասէ. Քրիստոս եկեալ քահանայապետ - Ի գերազանց լուսոյն
պայծառացան արարածք...
49. 205ա-12ա ԽԲ. Ի խորհուրդ սուրբ եկեղեցւոյ - Բարեբանեցէ՛ք զԱստուած յեկեղեցիս, մարգարէականն
հրամայէ բան...
50. 212ա-4բ ԽԳ. Յաղագս սրբոյ եկեղեցւոյ` ի տօնին, որ
ի Տրէ ամսեան կատարի - Ի բազմաց
զանազան կարծեաց եւ զանխուլ մնալ յիրացս խնդրոյ...
51. 214բ-20ա ԽԴ. Յաղագս սրբոյ եկեղեցւոյ յԱռակացն Սողոմոնի - Աստուածային իմաստութեամբն լցեալ առակախօսն Սողոմոն...
52. 220ա-5ա ԽԵ. Ի մեծի տօնի Սրբոյ Խաչին, զոր Խաչաւերաց
ասեմք - Ի ժամանակս Մեծին Կոստանդիանոսի, որ կոչի (մէկ բառ չգրուած) նա՛ ա՛մ խաղաղութեան
մերոյ...
53. 225ա-7ա Յաղագս հիմնարկութեան եկեղեցւոյ - Ժողովէ
աստուածային քահանայապետն ի տեղին նուիրեալ զդասս կղերց...
54. 227ա-30ա [Յաղագս] նաւակատեաց եկեղեցւոյ - Մտանեն յերեկոյին ի հսկումն յեկեղեցին...
55. 230ա-2բ Պատճառ սրբոց մարտիրոսաց - Յորժամ լուսաւորին
հարք հոգեւորք, ընդ նոսին եւ որդիքն լուսաւորին...
56. 232բ-3բ Վասն սրբոց նախահարց - Նախահայրք
ասին Աբրաամ, եւ որք զկնի նորա են աստուածապաշտք...
57. 233բ-49ա Ի խորհուրդ Մեծի ուրբաթուն կամաւոր
եւ փրկագործ չարչարանաց եւ մահուան Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի, ի բանն
Եսայեա, որ ասէ. Տէր ո՞ հաւատաց լրոյ մերոյ: Տեսութիւն սրբոյ հօրն եւ մեծ հռետորին
Գրիգորի Սկեւռացոյ, զոր արար ի խնդրոյ բարեպաշտ
իշխանին Կոստանդեա տեառն Լամ[բ]րօնի - Աստուածային խորոցն հազարապետն զարմանալին Պողոս...
Բ. 249բ-75բ [Մեկնութիւն ժամակարգութեան Խոսրովու Անձեւացեաց եպիսկոպոսի]:
Բացայայտութիւն առաջին քարոզին գիշերոյ - Ընդ Աստուծոյ
եւ վասն Աստուծոյ խօսելով ամենայն արթնութեամբ... որպէս եւ հետակայս ցուցանէ բան, եւ ընդ նոսին փառաւորել զՀայր եւ զՈրդի
եւ զՍուրբ զՀոգին, այժմ եւ միշտ՛՛:
Թերի
է, ունի միայն Գիշերային ժամերգութեան որոշ հատուածները, հմմտ. ձեռ.
1328, 1ա-126ա, ձեռ. 1329, թ. 1ա-143բ, տե՛ս Մեկնութիւն ժամակարգութեան, յՕրթագիւղ,
1840, թ. զ-57: Առ այս լս-ներում կան գրչի ծանուցմունք. 258բ «Օրինակն Վասն ի
վերուստ եւ Տէր տուընջեան չի կար, վասն որոյ տեղն թողի, զի ի դիպող ժամու գրեսցի»,
261ա «Գտայ օրինակ, որ այսչափ ինչ կայր գրեալ, զոր եւ գրեցի», 273բ «Օրինակն
աղօթքն պակասէր եւ տեղն թողի»:
Գ. 278ա-85բ [Ի մեկնութենէ Ծննդոց] - Յուդա՛,
զքեզ օրհն[եսց]են եղբարք քո...
Առանձին
պարբերութիւններով մեկնուած են Ծննդ. ԽԹ. 8-12, 14, 16, 19, 20, 21 տները:
Դ. 285բ-91ա [Վասն Սրբոյ Խաչին] - 0րհնեալ ես աստուածազարդ քրիստոսապսակեալ փայտ սուրբ:
Ամենայն բարեկամի եւ սիրելոյ գալուստք ուրախարարք են...
20. 286ա-7բ [Պատճառ սրբոյ Խաչին] - Յետ կատարման
տնօրէնութեան Աստուծոյ մերոյ եւ վերացմանն յերկինս...
Ե. 291ա-9բ [Մեկնութիւնք]
1. 291ա-3ա Յոբայ է - Երկիր եւ ի նմանէ ելցէ հաց
(Յոբ., ԻԸ. 5): Վերագոյն ասաց, թէ նիւթք պատուականք յերկրէ ելանեն...
2. 293աբ ՅԱռակաց - Արմատ եւ սկիզբն ամենայն բարեաց
է իմաստութիւն Աստուծոյ...
3. 294ա-9բ [ՅԱռակաց, Ը. 22-36] - Տէր ըստացաւ զիս ըսկիզբն ճանապարհաց ի գործս իւր, յառաջ
քան զյաւիտեանս հաստատեաց զիս, ի սկզբանէ յառաջ քան զերկիր յառնել...
Զ. 299բ-305բ [Վասն Վարդավառի տօնին]
1. 299բ-301բ Խորհուրդ Վարդավառին - Խորհուրդ
աւուրս յանուանէն իւրմէ բացայայտի...
2. 301բ-5բ [Պատճառ Վարդավառին ի բանն] - Եւ արդ, զուրախ լեր, երիտասարդս. ի Սաղովմոնէ Վարդավառիս
ընթեռնուլն այս է պատճառն...
Է. 305բ-8ա Խաչի խորհուրդ - Դարձեալ,
թէ ի նաւ ոք ելեալ եւ ընդ ամեհի ալիսն ճանապարհորդէ...
Ը. 308ա-9ա Դաւթի քահանայի` ի բանն մարգարէական, որ ի Մաղաքիայ,
եթէ որդի փառաւոր առնէ զհայր եւ ծառայ երկնչի ի տեառնէ իւրմէ - Ամենայն
մարգարէքն իբրեւ զպատգամաւորս յԱստուծոյ առաքեցան...
Թ. 309ա-17ա [Նախադրութիւնք կաթողիկեայ թղթոց]
1. 309ա-13ա Նախադրութիւն թղթոյն Յակոբայ - Արդարն Յակոբոս, որ էր ըստ մարմնոյ եղբայր Տեառն մերոյ...
2. 313ա-5ա Նախադրութիւն Առաջին թղթոյն Պետրոսի - Պետրոս
ինքնին գրեաց զայս թուխթ առ որ ի սփիւռս հրէայք...
3. 315ա-7ա Նախադրութիւն առաջին թխթոյն Յովհաննու - Յովհանէս, որ զԱւետարանն գրեաց, նոյն առաքէ թուխտ առ
հաւատացեալսն...
Ժ. 317ա-43բ [Բանք զանազանք]
1. 317ա-22բ [Քարոզ ի բանն]. Որդեակ աճեցեալ Յովսէփ (Ծննդ. ԽԹ.
22-7). - Որդեա՛կ իմ նախանձելի, որդեա՛կ իմ մատաղ...
2. 323ա-8բ [Վարդանայ քարոզ ի բանն]. Նայեցարո՛ւք երկինք, եւ խօսեցայց
եւ լուիցէ երկիր զպատգամս բերանոյ իմոյ - Ճանապարհորդք,
որ գնան ընդ երկիր, ի պատահել յորդախաղաց գետոց...
3. 328բ-32բ Գերամաքուր եւ սուրբ վարդապետին Վարդանայ`
Տեսութիւն ի բանն նախամարգարէին Մովսէսի, որ ասէ. Զի Հուր բորբոքեցաւ ի
բարկութենէ իմմէ այրիցէ եւ իջցէ մինչ ի դժոխս ներքինս, կերիցէ զամենայն
երկրի - Գրեալ է ուրեք ի գիրս Աստուածաշունչս...
4. 332բ-7բ Յաղագս Տարէմտին Վանական վարդապետէ ասացեալ - Աստուծով
իմաստնացեալն Սողոմոն...
5. 337բ-40ա Գրիգորի Երուսաղեմացոյ Սահմանք զանազանք`
Արտորոշեալք ըստ սըրբոց ի ծայրագոյն վարդապետաց յաղագս տարբերական այլ
եւ այլ անուանց - Զի՞նչ [է] Աստուած: Աստուած վսեմական եւ ինքնաբուն
գոյութիւն...
6. 340ա-3բ Դաւթի Անյաղթ փիլիսոփայի [մեկնութիւն Արիստոտելի] - Արդ, գոլ զէակն յորժամ է եւ զոչ էակն...
7. 343բ Ճարտասան` Յաղագս բնութեան - Բան եւ սահման
եւ բնութիւն զմիոջէ ասին...
ԺԱ. 344ա-9բ [Սահմանք զանազանք]
1. 344ա-7ա Սահմանք փիլիսոփայականք - Սահման դնելով
իմաստասիրական բանի, այսինքն` բանականի...
2. 347ա-8ա Բարոյականի յեղանակի սահման - Արդ,
բաղձականին յարձակման գոլով սկիզբն ի յախտս ճանապարհի...
3. 348աբ Սահմանք իմաստասիրականք միջակք - Ողջութիւն
է չափակցութիւն ի մարմնի տարերց, այսինքն` ջերմոյ, ցրտոյ...
4. 348բ-9բ Բանականի մասին սահմանք - Սկիզբն մարմնոյ բանաւորականաւ բանաւորականին սկիզբն
մարմին...
ԺԲ. 349բ-55բ [Բանք բնագիտականք եւ բժշկագիտականք]
1. 349բ Մասունք մարմնոյ - Ուղեղ է մասն
մարմնոյ, զշաղկապն կենաց յինքեան ունելով...
2. 349բ Յաղագս տնկոց, վերջին գըլուխ - Տունկ
է կենդանի երկրային կամ էութիւն շնչաւոր...
3. 350ա Նիւսացւոյ - Երանութիւն է պատառութիւն
ամենայն ըստ բարւոյն իմանալեաց...
4. 350ա-4բ Ի բժշկականէն` Յաղագս բնութեան մարդոյ - Ի չորից գոյացեալ ասի մարդ...
ԺԳ. 354բ-71բ [Բանք Անանիայի Շիրակացւոյ]
1. 354բ Յաղագս շրջագայութեան երկնից, թէ որպէս իմաստասիրացն
թուեցաւ - Գործք Աստուծոյ մեծամեծք են...
2. 354բ-5ա Յաղագս անձրեւաց, թէ զի՛նչ է - Յաստուածային
խորս իմաստութեան մարդկան...
3. 355ա Յաղագս բալոյ - Բալ լինի
ի նօսրութենէ ամպոց...
4. 355ա Յաղագս որոտման, թէ զի՛նչ է եւ կամ ուստի՛ - Որոտումն լինի, յորժամ վարին հողմք...
5. 355ա Յաղագս ձիւնի - Ձիւն լինի,
յորժամ ի հարաւակողմն...
6. 355աբ Յաղագս կարկտի - Կարկուտ լինի
ի հողմոց...
7. 355բ Յաղագս անուանց հողմոց - Որ բարէխառնապէս
լինին հողմք...
8. 355բ Յաղագս փոթորիկ հողմոյ, զոր ի բաջաղանս եւ յառասպելս
վիշապ հանել ասեն - Փոթորիկն հողմ է, որ յերկրէ...
9. 355բ Յաղագս, որ յօդդ նշան լինի պէս պէս - Բազում
եւ զանազան տեսիլք, որ յօդդ լինին...
10. 355բ-7ա Յաղագս աղբերաց բնութեան - Աղբերացըն
բնութիւնք են այսպէս...
11. 356ա Յաղագս շարժման, թէ ուստի լինի - Շարժումն
լինի ի հողմոց բռնութենէ...
12. 356ա Արիստոտէլէս ընդդէմ որոց ասեն` Աստուած զտարերսդ այսպէս
առադրէ - Թէ գոլով որոց շարժութիւն...
13. 356ա-7ա Անանիայի Յաղագս երկնի - Արդ, որովհետեւ
ի մտաւորն եկաք բան, հարկաւոր է թէ եւ յանմարմինն ելցուք...
14. 357ա-8բ Յաղագս երկրի - Զերկիր ոմանք
ի բարեաց փիլիսոփայիցն ասացին, թէ ձեւացեալ է իբրեւ սկուտեղ...
15. 358բ-9բ Յաղագս ծովու - Զծովէ ասեն
խելագարեալ փիլիսոփայքն...
16. 359բ-60ա Յաղագս երկնային զարդուդ - Որ
ինչ յաղագս երկնային զարդուդ...
17. 3660ա-1ա Յաղագս, որ ի մէջ երկնի եւ երկրի շարժմունք - Ամենայն արարածքս առ ի յօգուտ մարդկան եղեն...
18. 361աբ Յաղագս Կաթինդ ծրոյ - Կաթինդ ծիր,
որ անուանեցին ոչ այնպէս...
19. 361բ Յաղագս հիւսիսային աստեղաց - Աստեղացդ,
զոր կոչեն բեւեռս երկնից, գան ի շուրջ...
20. 361բ-3բ Յաղագս Լուսնի - Զերկրորդ
լուսաւորէդ բիւր բանք են ճառեալք...
21. 363բ-6բ Յաղագս Արեգական - Յոյժ սիրելի
է ինձ ի միաւորութեանց նոցա բանից յիմում ճառի առնել զառատութիւն...
22. 366բ-7բ Յաղագս կենդանատեսակացդ - Խումբք աստեղատանցըդ,
որ անուանեալ կոչի կենդանատեսակք...
23. 367բ-8ա Յաղագս աստեղաբաշխութեան - Երկինք Է. (7) պարունակք են, որ կոչին գօտիք...
24. 368ա Պօղոսի Աղէկսանդրացոյ նախերգան ի ներքսածութեան յոյժ - Գեղեցկաբար,
ո՜վ որդի սիրէլի, կրօնամոլն ստագրօղս զմեզ գրեալ...
25. 368ա Յաղագս կենդանատեսակ բոլորատեսութեան - Կենդանատեսակ
բոլորակութիւն շարժի առ շեղապէս բաժանեալ...
26. 368աբ Յաղագս Խոյին - Արդ, է սկիզբն
կենդանատեսակ բոլորակութեան...
27. 368բ Յաղագս Ցըլուն - Երկրորդ կենդանատեսակ է ցուլն...
28. 368բ Սակս Եկաւորին - <Ե>Երիր
կենդանատեսակ է երկաւորին...
29. 368բ Յաղագս Խեցգետ[ն]ոյն - Չորիր կենդանատեսակ
է խեցգետին...
30. 368բ Յաղագս Առիւծուն - Հինգերրորդ
կենդանատեսակ է առիւծն...
31. 368բ Յաղագս Կուսանակին - Վեցերորդ
կենդանատեսակ է կուսանակն...
32. 368բ-9ա Յաղագս Կշռոյն - Եւթներորդ
կենդանատեսակ է կշիռն...
33. 369ա Յաղագս Կորին - Ութերորդ կենդանատեսակ է կորն...
34. 369ա Յաղագս Ջրահեղին (=Աղեղնաւորին) - Իններորդ կենդանատեսակն է աղեղնաւորն...
35. 369ա Յաղագս Այծեղջերն - Տասներորդ
կենդանատեսակ է այծեղջիւրն...
36. 369ա Յաղագս Ջրահեղին - Մետասաներորդ
կենդանատեսակ է ջրահեղն...
37. 369աբ Յաղագս Ձկան - [Ե]րկոտասան կենդանատեսակ
է ձկունքն...
38. 369բ Վերագլխութիւն - Երկոտասան
կենդանատեսակեացն ըստ իւրաքանչիւր...
39. 369բ-70բ Յաղագս խառնարան աստեղաց - Շնաստղն, Խողովակն,
Վանքն, Ծիծառն...
40. 370բ Արեգակն - Իւրաքանչիւր
ժամանակս տարւոյն կատարէ ի ձեռն երկուց...
41. 370բ-1բ [Յաղագս հողմոյ] - Հողմ
արեւելեայ, որ կոչի Ապիղիոտէս...
Տե՛ս
Անանիա Շիրակացու մատենագրութիւնը, աշխտ. Ա. Գ. Աբրահամեանի, Երեւան,
1944, էջ 318-34:
ԺԴ. 371բ-5ա Յուսով խնամոցն Աստուծոյ: Մեկնութիւն խորանաց Աւետարանին - Աւգնեա՛յ,
Յիսուս Քրիստո՛ս` Տէր եւ Աստուա՛ծ: Մատեանք աստուածագիծք եւ հոգէբուխ...
ԺԵ. 375ա-8ա Վարդան վարդապետի արարեալ Հայր մեր, որ յերկինս՛՛: Աստուած
փառաւորէ զիւր Աստուած - Յէսս
եղանակացս, զոր արար Աստուած...
ԺԶ. 378ա-9բ Գիր Հաւատոյ խոստովանութեան Հայաստանեաց եկեղեցոյ,
գրեալ ի Ներսէսէ եպիսկոպոսէ` յեղբօրէ կաթուղիկոսի Հայոց տեառն Գրիգորիսի,
ի խնդրոյ գերապատիւ փեսայի ինքնակալ թագաւորին Հոռոմոց մեծի պռ[օ]տօստռատորին
Ալէքսիոսի, յորժամ ել յարեւելս: Եւ էր ի Մամեստիայ` մայրաքաղաք Կիլիկեցոց`
անդանօր հետեւելով եւ նմին կոչմամբ նորին թվին ՈԺԴ. (1165) - Բանիւք դիւզնաքեայ իմն խօսելով ի լսելիս խոհեմագունիդ...
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
158ա Զստացօղ
այսմ աստուածաշունչ մատենի զԱստուածատուր սրբասնեալ
վարդապետն Վանեցի եւ զծրող սորա Կարապետ անուամբ քահանայ
Թոխաթցի յիշեսջիք
ի Տէր, աղաչեմ:
176ա Ընդ նոսին
եւ ես ցնտելի հողս եւ դեմեորական մոխիրս
հաւատամ եւ երկրպագանեմ բոլորով սրտիւ եւ քարոզեմ եւ ի գիրքս գրեմ եւ զուրացողսն
նզովեմ, եւ զԱստուածատուր րաբուն` ստացօղ տառիս ի բարի յիշել մաղթեմ:
187ա Զստացօղ
սուրբ մատենիս` զՎանեցի զտէր Աստուածատուր քաջ
րաբունապետն եւ զծրող սորայ` Կարապետ անարժանս յիշեսջիք ի Տէր մաղթելով,
աղաչեմ, աղաչեմ:
249ա Զստացօղ
յայսմ Աստուածաշունչ մատենի զԱստուածատուր վարդապետ Վանեցի, եւ զմեղօք
մահացեալ Կարապետ անուամբ երիցուկ` աշխատող սորայ, եւ զծնօղսն մեր յիշեսջիք
ի Տէր աղաչեմ, եւ Աստուած զձեզ յիշեսցէ յիւր ողրմութիւնն. ամեն, Հայր՛՛:
291ա Մեղապարտ
աշխատողս յ[իշ]ել աղաչեմ, իբրու:
327բ (ստ. լս.)
Յայսմ տեղւոջ սուրբ եւ գերամաքուր վարդապետն Վարդան` յօրինող եւ
զանազանող այսմ մարգարէութեան, մեծ յոյս եւ համարձակութիւն է եդեալ մեղուցելոց
եւ յուսահատելոց սքանչելի օրինակաւ. Հոգին Սուրբ փառաւորե[ս]ցէ զնա եւ
դասեսցէ ընդ սրբոց աստուածաբանիցն Եփրեմի, Յովհաննու, Բարսղի, Աստուածաբանի եւ նմանեաց
նոցա. ամէն: Եւ ինձ` մեղուցելոյս բարէխօս լիցին սոքա:
376ա Յիշեսցի
աղօթից մասամբ Էրեմիայ մեղապարտ աշխատող:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 176բ (1676 թ., ստ. լս.) Յունիսի Է., որ էր պահք Գիւտի նշխարաց
սուրբ Լուսաւորչին, յաւուր
չորեքշաբաթի, ոմն ժանդ եւ արեանարբու նզովեալ եւ երեք թշուառեան այր, յանկարծակի
հարեալ դանակաւ զԱստուածատուր զանմեղ որդեակն
իմ, եւ առժամայն մահացաւ: Տէր Յիսուս Քրիստո՛ս, դասեցո՛յ զսայ ընդ քոոց սրբոց
մարտիրոսացն, քանզի եւ սորայս հեղաւ վարդագոյն արիւն ի տարապարտուց: Թվին
ՌՃԻԵ. (1676):
384բ (ԺԸ. դ.
սկ., նոտրգիր) Տէր Աբկար Արզզէումցի:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` Աա «ձայն բարձեալ»:
2բ «Ա»: 3բ «Բազում վարդապետաց է սահմանեալ»:
ՆՇՈՒՄ` 1ա (ԺԸ. դ.,
նոտրգիր) «Այս է պատուական Ժողովածու գիրք»:
2042
Տ0ՆԱՊԱՏՃԱՌ
|
ԺԴ. դար |
ԳՐԻՉ` Սիմաւոն: ՍՏԱՑՈՂ` Աստուածատուր աբեղայ:
ԹԵՐԹ` 336: ՊՐԱԿ` Ա-Դx12 (Ա 11, Դ 3)+Ա-ԻԶx12 (ԻԱ 11, ԻԴ 10, ԻԵ 8, ԻԶ 5): ՆԻՒԹ` թուղթ. լուսագծերով:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
24x16,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(20,5x13): ԳԻՐ` բոլորգիր
(նմուշ` 179բ): ՏՈՂ` 30. գծումներ` ճնշումով: ԿԱԶՄ` շագանակագոյն
դրոշմազարդ կաշի. միջուկը` տախտակ. աստառը` կապոյտ հէնքով ծաղկադրոշմ կտաւ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Կիսախորան`
1ա: Լուսանցազարդ` բուսական: Զարդագիր` հանգուցագիր: Գոյներ` վարդագոյն:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - Աւետարան
Մատթէոսի, Գ. 7- Դ. 20. Համաբարբառ ի ստ. լս.: 2 (Ա-Բ) + 2 (Գ-Դ), ԺԱ. դ., մագաղաթ`
ստացուած 2 թերթի ընդլայնակի երկտակումով, մեծութիւն մայր ձեռագրի`
31,5x23,5. երկսիւն (22x16), ուղղագիծ, երկաթագիր, տող` 21, կարդալ` Աա1,
Բբ1, Աա2, Բբ2, Աբ1, Բա1,
Բբ2, Բա2, Գա1, Դբ1, Գա2,
Դբ2, Գբ1, Դա1, Գբ2, Դա2
«Բարկութենէն, որ գալոցն է... գնային զհետ նորա: Եւ մատուցեալ անտի»:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Զարդագիր`
հանգուցագիր: Գոյներ` կարմիր, կապոյտ, կանաչ, դեղին, նարնջի, սպիտակ, վարագոյն,
ոսկի:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի կաշին ցեցակեր,
քերծուածքներով, փեղկերի արտաքին անկիւնները մաշուած, մէջքը ճաքերով,
որի ստորին հատուածը թեթեւակի բացուած, կապտալի ստորին հատուածից երկու
թել քանդուած, երեք կապիչներն ու գամերն ընկած. վերջից թերի, խոնաւութիւն
տեսած, որի հետեւանքով թերթերը տեղ-տեղ գունափոխուած, այրուածքի անցք`
թ. 60, պատռուած-նորոգուած` թ.
29:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
[Տօնապատճառ
Սամուէլի Կամրջաձորեցւոյ]
1. 1-3բ Յիշատակ Պետրոսի եւ Պաւղոսի, Յոհաննու
Աւետարանի մեկնութէնէն - Ասէ ցնոսա Յիսուս. Եկայք,
ճաշակեցէ՛ք: Եւ ոչ ոք յաշակերտացն իշխէր հարցանել...
2 3բ-6բ Պատճառ սուրբ Աւետարանին Յոհաննու.
վասն Յոհաննու - Որք արտաքին հանդիսիցն լինին տեսաւղք...
3. 6բ-9բ Մեկնութիւն Աւետարանին Յովհաննու - Դարձաւ
Պետրոս եւ տեսանէր զաշակերտն, զոր սիրէր Յիսուս...
4. 9բ-11բ Սուրբ վարդապետացն ասացեալ վասն Յայտնութեան եւ Ծնընդեան
Տեառն եւ հաւատոց հաստատութեան ընդդէմ երկաբնակացն, վկայութեամբ Տեառնեղբաւրն
եւ Կիւրղի Երուսաղէմա հայրապետին - Յորժամ ոք
կամեսցի շինուածս հաստատել...
5. 11բ-2բ Յեկեղեցական պատմութենէ, զոր երկրորդեալ է Սարկաւագ
վարդապետն - Ի յարութեանեն Քրիստոսի մինչեւ ցԲեկտոր Հռոմայեցոց եպիսկոպոսն...
6. 12բ-4բ Սամուէլի եւ Պաւղոսի եւ այլոց վարդապետացն վերլուծութիւն
ընթերցուածոց գրոց - Արդ, բազումք ի վարդապետաց եկեղեցոյ վասն...
7. 14բ Եթէ զինչ խորհուրդ իմասցուք վասն աւուր ճրագալուցին,
որ սկիզբն է, եւ ճրագալոյց եւ արտաքո Ը. աւր է թուոցն եւ ի թիւ պահոց զկարգ կանոնին
ունի - Հայրն աստուածբանութեան Գրիգորիոս ասէ վասն Մեծի
պասեկի աւուրն...
8. 14բ-5բ Իսկ յերիկունն, Յունուարի ԻԵ. (25) ժողովին ի հովանոցն - Այսինքն`
եկեղեցի, որ յայտնէ զմեզ զժողովիլն յանձեռագործ խորանն` վերինն Երուսաղէմի...
9. 15բ-22բ Յաղագս ծնընդեան Քրիստոսի ի ներքս ի յայրին, առ մսրովն - Արդ,
մտանելով ի ներքս ի յայրն, նախաձայն աւետարանութեամբ ասի...
10. 22բ-8բ [Պատճառք աւուրց արարչութեան] Յառաջին աւուրն արարչութեան - Ասաց
Աստուած` Եղիցի լոյս, եւ եղեւ լոյս...
11. 28բ-31բ [Երկրորդ աւուրն արարչութեան] - Ի
յերկրորդումն աւուր արար Աստուած զհաստատութիւն...
12. 31բ-4ա [Երրորդ աւուրն արարչութեան] - Նախ
զառաւելութիւն երից աւուրցն ասացից...
13. 34ա-6բ [Չորրորդ աւուրն արարչութեան] - Ի
չորրորդ աւուրն ստեղծումն լուսաւորացդ...
14. 36բ-8բ [Հինգերորդ աւուրն արարչութեան] - Ի հինգերորդումն
աւուրն արարչութեան լցեալ աստուածա[յ]ին հոգով...
15. 39ա-42ա [Վեցերորդում աւուրն արարչութեան] - Աւրն Զ.երորդ եւ գործք նորա զարմանալի է...
16. 42ա-5բ [Յեւթներթորդում աւուրն արարչութեան] - Յաւուրն եւթներորդի ոչ գործին գործք...
17. 45բ-8բ [Ութերորդում աւուրն արարչութեան] - Ութերրորդ աւուրն կանոնն կատարի ի սուրբ յարութիւն...
18. 48բ-55ա Թէ վասն եր զկնի Աստուածայայտնութեան աւուրցն զյիշատակ
Պետրոսի եւ Աբիսողոմայ տաւնէ եկեղեցի Քրիստոսի, եւ զկնի` զմեծին Անտոնի,
եւ ապա զթագաւորին Թէոդոսի մեծի - Այսպէս ուսաք
յաւանդութենէ սուրբ հարցն...
19. 55ա-7ա Վասն Խ.աւրեա գալըստեանն ի տաճարն - Պարտ
է գիտել վասն Սիմէոնի, թէ զիարդ առ հրաման...
20. 57ա-60ա Պատճառ Առաջաւոր պահոցն - Բազում պատճառք
են Առաջաւոր պահոցն...
21. 60ա-2բ Վասն Խ.երրորդ պահոցն - Մերձեալ է
արքա[յ]ութիւն Աստուածոյ...
22. 62բ Վասն երախա[յ]իցն ընթերցուածոցն մեկնութիւն - Ամենայաղթ սուրբ նշանն փայլեաց ի յերկնից...
23. 62բ Ընթերցուած վարդապետութեան - Այս
է վերնագիրն, որ վասն երախա[յ]իցն կարգեաց...
24. 62բ-5ա Ի գիր անկելոցն ի սուրբ Խ.երրորդն, որ հանդերձ ելին կնիք
առնուլ, որ է վերնագիր, իսկ զերեխայքն, որ ասի ի գիր անկանել - Այսինքն`
կնիք առնուլ ի մեծի Ե.շաբաթի աւուրն...
25. 65աբ ՅԳ. (յ3) շաբաթոջ աւուրն կարգ է զընթերցուածն ի զսքանչելատեսին
Եզեկիելէ առ ի խնուլ զբերանս խաւսողացն զանիրաւութիւն - Զի
այս սովորութիւն է հրէիցն, զոր Եսայի ի դիմաց ժողովրդե[ա]նն ասէ...
26. 65բ-6բ Երրորդ ընթերցուածովն կարգէ նոցա յառաքելական թղթոյն,
որ առ Հռոմէացիսն - Թէ ոչ գիտէք, եղբա՛րք, զի որք մի անգամ մկրտեցան...
27. 66բ-7բ Վասն որոյ եւ Դ.որդ ընթերցուածս ըստ այսմ խորհրդի կարգէ
յառաքելոյ նմին - Զգոյշ լերո՛ւք, զի մի՛ ոք զձեզ կողոպտեսցէ. Աստ ցուցանէ
զչարահնար բանսարկու թշնամոյն...
28. 67աբ [Ընթերցուած կանոնական հաւատոյ սուրբ ժողովոյն] - Հաւատամք
մի Աստուած, եւ սորին վկայ մեծն Պաւղոս...
29. 67բ [Ընթերցուած Եսայեայ մարգարէութենէ] - Ես եմ Աստուած, եւ չիք այլ ոք բայց յինեն...
30. 67բ-8ա [Ընթերցուած իմն] - Արդ, հայրութե[ա]ն
անունն բազմադիմի է...
31. 68աբ [Ի Չորրորդումն շաբաթին երկուշաբաթին ընթերցուածոց
մեկնութենէ] - Ամենակալ մեծանուն Տէր: Արդ, ամենակալ ասի Աստուած
վասն արարչութեան...
32. 68բ-71բ [Չորրորդումն շաբաթուն երեքշաբթի մեկնութիւն Յովբայ
ընթերցուածին] - Ո՞վ է դայ, որ թագուցանէ յինէն...
33. 71բ-2ա [Հինգշաբաթի աւր յԱռաքելական ընթերցուածին մեկնութենէն] - Հաւատամք եւ ի մի Տէր Յիսուս Քրիստոս...
34. 72ա-3ա [Իսկ ուրբաթուն յԵրկրորդ աւրինացն] - Այսինքն` յէութենէ Հաւր, Աստուած յԱստուծոյ...
35. 73աբ [Հինգերորդ երեքշաբաթին ընթերցուածին մեկնութենէ] - Ահա
կոյսն յղասցի եւ ծնցի որդի: Զայն, որ յառաջ քան զյաւիտե[ա]նս էր...
36. 73բ-4ա [Հինգերորդ հինգշաբթոջ աւուրն ընթերցուածոց յԵսայայ
մեկնութենէն] - Տէր ո՞ հաւատաց
լրոյ մերոյ: Այր մի ի հարուածս...
37. 74աբ Ընթերցուածն ի Կորընթացոց առաջին թղթոյն - Ցուցանէ մեզ զԱւետարանն եւ թէ Քրիստոս մեռաւ վասն մեղաց
մերոց...
38. 74բ-5ա Ընթերցուածն ի Կորընթացոց թղթոյն Առաջին - Յորժամ տացէ ի ձեռս զթագաւորութիւն Աստուծոյ եւ հաւր:
Վասն ահաւոր գալըստեն[է]ն է բանս...
39. 75ա-6բ [Վեցերորդ Երկուշաբաթին Դանիէլի տեսութեան մեկնութիւն] - Իսկ
ընթերցուածն ի Դանիելէ. Ես Դանիէլ տեսանէի ի տեսլե[ա]ն գիշերոյն: Գիշեր
աստ զգերութեան ժամանակն կոչէ...
40. 76բ-7ա [Վեցերորդ երեքշաբաթոյն] ընթերցուածն ի Կորնթացոց
առաջին թղթոցն - Այլ վասն հոգեւորացն թէպետ եւ բաժինք շնորհաց են, այլ...
41. 77ա-9բ Ոսկէբերանին ասացե[ա]լ է - Զի յորժամ
կամի Աստուած նշանս առնել...
42. 79բ-80ա Վասն էր ի չորեքշաբաթու եւ յուրբաթու ընթերցուածք կարգեցան - Իսկ
չորեքշաբաթուն վասն նախամաւրն եդաւ...
43. 80ա Վասն Դ.շաբաթուն ընթերցուածն Բ. եւ Ուրբաթն Գ. - Վասն զի Դ.
շաբաթն ի դէմս կնոջն ունի զվերաբերութիւն...
44. 80ա-3ա Խորհուրդ առաջին Դ.շաբաթին. Առաջին Դ.շաբաթին ընթերցուածն
յԵլից - Այս են անուանք որդոցն Իսրաելի մտելոցն յԵգիպտոս...
45. 83աբ Ե՞ր
վասն յուրբաթուն Գ. ընթերցուածաւք վարի կարգն - Վասն զի արուն
կատարե[ա]լ է բնութեամբ...
46. 83բ-8բ Խորհուրդ առաջին ուրբաթին եւ տեսութիւն նորին եւ ընթերցուած
յԵրկրորդ աւրինաց - Քանզի
յուրբաթու Ադամ առ զկենդանութիւն...
47. 88բ-90բ Երկրորդ շաբաթն ի թագաւորութեան Բ. շաբաթի աւրն եւ կանոն
ի սուրբ Յարութիւնն - Գ. գ. ընթերցուածաւք
պարսպել ամրացուցանեն...
48. 90բ-3ա Երկրորդ աւուրն - Նստաւ կինն
եւ սնոյց զորդին: Այս դարձեալ զհաստատութիւն եւ զանշարժութիւն...
49. 93ա-5ա Չորեքշաբաթի կանոն ի Սիոն կատարի - Քանզի
զստվեր հանդերձելոց բարեացս ունէին աւրենքն...
50. 95ա-8ա Հինգերորդ աւուրն կանոնն ի սուրբ Յարութիւն կատարի - Հեղի
ծերացեալ էր յոյժ: Զայս զաւրինացն Մուսիսի իմասցուք...
51. 98ա-102ա Երկրորդ ուրբաթուն ի Սիոն ժողովին յԵրկրորդ
աւրինացն ընթերցուածն - Զի զառաջին աւրէնսն ոչ պահեցաք ադամածինքս...
52. 102ա-6բ Յերրրորդ չորեքշաբաթին յԵլիցն վասն Եւայի - Յետ աւուրց բազմաց մեռաւ թագաւորն եգիպտացոց...
53. 106բ-9բ Խորհուրդ երրորդ ուրբաթին ի յԵրկրորդ աւրինացն - Դարձեալ
զգուշացուցանէ զհաւատացեալս եւ զապաշխարողս...
54. 109բ-111բ Որ ի չորեքշաբաթոջ եւ յուրբաթոջ աւուր
ի Ժ.երրորդ ժամուն ժողովին ի սուրբ Սիոն, այսպիսի է վերագիր ընթերցուածիս - Զի Սիոն հնոյն է աւրինակ եւ նորոյս ճշմարտութիւն հնոյն
աւարտումն...
55. 111բ-3ա Դ. շաբաթուն չորեքշաբաթ աւր, ընթերցուածն
յԵլից - Արդ,
երթեալ ժողովեսցես զծերակոյտ որդոցն Իսրայելի...
56. 113ա-6բ Իսկ ուրբաթուն յԵրկրորդ աւրինաց - Զաւետեաց
խոստումն ունի երկիրն պաղեստրնացոց...
57. 116բ-20ա Իսկ Ե.երրորդ Դ.շաբաթուն յԵլից - Ասէ Տէր ցՄուսես ի
մեջ ամբոյն եւ միգին եւ մառախլին...
58. 120ա-3ա Խորհուրդ Ե.երրորդ ուրբաթուն յԵրկրորդ աւրինաց - Ի
ժամանակին յայնմիկ, յորում աղաւթիւք ապրեցոյց զժողովուրդն...
59. 123աբ Հարցումն [վասն աղուհացիցն] - [Ընդ]ե՞ր ոմանք յաւուրս աղուհացիցն ուտեն ի հայոց...
60. 123բ-6բ Իսկ վեցերորդ չորեքշաբաթին յԵլից - Եւ
ասէ Տէր ցՄուսես. Յերթալդ
քո եւ ի դառնալդ: Մուսէս` տպաւորութիւն
Քրիստոսի...
61. 126բ-9ա Խորհուրդ Զ.երրորդ ուրբաթին եւ տեսութիւն նորայ, երկրորդ
աւր - Այս ընթերցուածս լի է յուսով աւետեաց...
62. 129ա-34ա Վասն յարութեան Ղազարու ի շաբաթու - Ի
վեցերորդ շաբաթուս կատարեմք զյիշատակ Ղազարու մահուանն...
63. 134ա-5բ [Ի մեկնութենէ Աւետարանին Յովհաննու] - Եւ եր մերձ Զատիկն հրէից: Զպասեքն,
որ յԵգիպտոս տաւնեցին...
64. 135բ-47ա Ի մեծի աւուր տաւնին, որ Ողոգոմեն կոչի,
աւրհնե[ա]լ աւր ի գալուստ Տեառն յԵրուսաղէմ - Յելանել նորայ յԵրեքովէ, յայնժամ կոչեցաւ Տէր ի Յորդանու կողմանցն...
65. 147ա-8բ [Արմաւենեաց տաւնին] - Իսկ արմաւենեաց
աւուր կանոնն...
66. 148բ-53բ Խորհուրդ մեծի Բ.ուշաբաթին եւ տեսութիւն
նորին - Իսկ Զատկի շաբաթուն կանոն պահոցն...
67. 153բ-9բ Խորհուրդ մեծի Գ.շաբաթին եւ տեսութիւն [ն]որին - Ընթերցուած
ի Ծնընդոց. Ունելով զՄուսէս այր հին պատմելով զաղետս անցից...
68. 159բ-65բ Խորհուրդ մեծի Դ.եք շաբաթին եւ տեսութիւն
[նորին] - Չորէքշաբաթի աւր Դ. աւր արարչութեան է...
69. 165բ-74ա Ի մեծի աւուր Հինկշաբաթոջ եւ տեսութիւն նորա - Ի
հինգերորդ աւուրն արարչութեան, յորում ամենայն ուղղակք...
70. 174ա-9բ Եւ ապա պատարագ մատչի եւ նոյն ժամայն երթան ի սուրբ Սիոն,
եւ այս կանոն կատարի - Սաղմոս կցորդ. Պատրաստ արարեր առաջի իմ զսեղան: Սեղան
զսուրբ խորհրդոյն զկենդանարարն...
71. 179բ-90բ Եւ նոյն ժամայն ելանեն ի լեառն Ձիթենեաց
եւ անդ կատարեն զերեկորեան պաշտաւն եւ յարեան ի նոյն զհսկումն գիշերոյն - Աստուածաբան
Զ. թիվ ասէ զաշխարհս...
72. 190բ-9ա Իսկ այգոյն ուրբաթոյն դնի պատուական փայտ խաչին առաջի
սրբոյն Գողգոթայ եւ ժողովեալքն երկրպագեն, մինչեւ ի Զ.երրորդ ժամն կատար[են]
երկրպագութիւն - Իսկ այլ ոչ, զի խաչողքն երկիր պագանէին...
73. 199ա-200ա Յետ կարդացման Աւետարանին իսկոյն մտանեն
ի սուրբ մատրանն, եւ այս կանոնն կատարի - Ընթերցուած յԵրեմիայ մարգարէէ. Տէր ծանոյ ինձ եւ ծանեաց,
Որ բազում խորհուրդ քննութեան ունի...
74. 200ա-1ա Ի թաղումն Տեառն - Այր մի Յովսէփ,
որ էր նախարար, արդարեւ աշակերտ Յիսուսի: Այս Յովսէփ զառաջինն ի ծածուկ
էր...
75. 201ա-4բ Թէոփիլոս աշակերտ Յովանու [վասն գերեզմանին Տեառն] - նոր
երկինք այսաւր յերկրի հաստատեցաւ...
76. 204բ-5ա Խորհուրդ Մեծի շաբաթի Ճրագալուցի աւուրն եւ տեսութիւն
նորին - Արդ, զպատիւ աւուրս բազմայեղանակ բանիւք ուսուցանէ...
77. 205աբ Շաբաթ աւրն յիրիկունն սուրբ Զատկին սաղմոսէ եպիսկոպոսն
ի սուրբ Յարութիւն ի մետասան ժամուն - Վասն ա[յ]սորիկ
երգէ մարգարէն ի դէմս նախահաւրն...
78. 205բ-6բ Ի խորհուրդ նոյն - Զկնի եպիսկոպոսին
վիճակեալքն ցուցանեն եւ ապա սկսանին զհսկումն...
79. 206բ-8բ Ընթերցուած յԵլից - Եւ խաւսեցաւ
Տէր ընդ Մովսէսի եւ ասէ. Ամիսս այս եղիցի ձեզ սկիզբն ամսոց...
80. 208բ-13բ Չորրորդ ընթերցուածն Յովնանու - Աւրինակ
Քրիստոսի ի նաւ ունի քուն լինել...
81. 213բ-4ա Ի Յարութիւն Քրիստոսի եւ ի Սուրբ Պասեքն - Յակոբ
յորժամ կամեցաւ զխաշինս զատել...
82. 214ա-6բ Ի մեծի աւուր Պասեքին, յերրորդ ժամուն ժողովին ի սուրբ
Յարութիւն եւ սկսանին ասել - Ահաւոր
եւ սքանչելի է խորհուրդ փրկութեան մերոյ...
83. 216բ-20բ Վասն Նոր Կիրակէին - Նաւակատիք
ասի, այսինքն` նորոգումն...
84. 220բ-4բ Վասն Շաբաթին եւ նորին խորհրդոցն - Յիշեսջիր
դու, ասէ զաւրն Շաբաթ...
85. 224բ-5բ Յաղագս որ յետ Յարութեան տաւնեմք զԾ. (50) աւր, զնոյն առանց
Պահոց եւ ծունր դնելոյ կատարեմք հանդերձ Դ. աւետարանչաւքն - Ցուցանէ
մեզ գարնանային ժամանակն ազատի ամենայն կենդանեաց...
86. 225բ Հարցումն - Զի՞նչ է, որ զբանն առաջին Զատկին
կարդամք եւ Համաբարձմանն: Պատասխանի. Զի որպէս կրկին էր իջանելն Քրիստոսի...
87. 225բ-33բ [Ի] Համբարձումն Տեառն - Ամենայն
տաւնք աստուածայինք, որ վասն մերոյ փրկութեան կատարին...
88. 233բ-5բ Պատճառք երկրորդ գալստեանն Տեառն - Զտաւնս
զայս տաւնեն ոչ միայն որդիք մարդկան...
89. 235բ-40բ Վասն Գալստե[ա]ն Սուրբ Հոգոյն - Յառաջինս եւ վերջինս մի եւ նոյն է խնամք Արարչին...
90. 240բ-2բ Վասն նախահարցն - Նախահարք
ասին Աբրահամ եւ որ զկնի նորա եղէն...
91. 242բ-4բ Յաղագս սուրբ մարգարէիցն - Քանզի պարք
մարգարէիցն վասն Քրիստոսի գալստեանն խաւսէին...
92. 244բ-5ա [Ընթերցուած յԵլից] - Եւ խոսեցաւ
Տէր ընդ Մովսէսի եւ ասէ. Առ քեզ խունկս անուշունս ծաղիկ ընտիր...
93. 245ա-56ա Յաղագս Յովհաննու Մկրտչի, Անանիա վարդապետի
ասացեալ - Ի ձեռն առե[ա]լ զիմաստս Հոգւոյն...
94. 250աբ Տեառն Ստեփանոսի Սիւնեաց եպիսկոպոսի ասացեալ վասի
նախերգանի աղաւթիցն, որ կատարի ի գիշերի - Որպէս նեղելոք
ի չար թշնամեաց...
95. 250բ-1ա Աւրհնութիւնք երից մանկանցն - Նշանակէ
զՅարութիւն Քրիստոսի...
96. 251ա-2բ Իսկ Աստուած քաւէայն - Պաղատանաւք
խոնարհութեան ամենայն քրիստոնէից յաւուրս աղուհացիցն...
97. 252բ-3բ Իսկ շարժել Սուրբ Նշանին եւ գնալ ի գերեզմանն առաւաւտուն,
որ առաւել քան զայլ աւուրցն կատարի կարգն - Իսկ առաւոտուն
խաչիւն եւ ազդմամբ ժամահարին...
98. 253աբ Առաւաւտուն երգն - Մասնաւորական
գոչէ աւրհնութիւն Աստուծոյ...
99. 253բ-5բ [Յաղագս Տեառն ի Խաչ ելանելոյն եւ ժամուցն] - Խորհուրդ
մեծ եւ ի վեր քան զկար մերում փ...
100. 255բ-9բ Նորին յաղագս տապանակին - Եւ արար Բեսելիէլ զտապանակն յանփուտ փայտից...
101. 260ա Հարցումն: Զինչ է այս Գ. Խ.ունքս (= քառասունքս) նաւակատիքս,
զի ոչ գոյ մսակերութիւն ի մէջ քրիստոնէից - Պատասխանի.
Նաւակատիքս բարձրագոյն խորհրդով տեսանի...
102. 260ա-5բ Պատճառ Վարդավառին տաւնին - Վասն է՞ր Յակոբ մեծն, որ եղբայր Տեառն կոչեցաւ...
103. 265բ-72բ Ստեփանոսի Սիւնե[ա]ց եպիսկոպոս[ի ասացեալ] - Զի Պետրոս
եւ Յակոբոս եւ Յոհաննէս առաւել արհամարեցին զաշխարհս...
104. 272բ-8բ Մեկնութիւն Առակաց Սողոմոնի - Բազում
ինչ իրաւք Սողոմոն աւրինակ էր Քրիստոսի...
105. 278բ-83բ Վասն սուրբ առաքելոցն - Զսքանչացաւ
տեսողն եւ ասէ. Ոչ արար Աստուած իրս ինչ...
106. 283բ-7բ Ներբողե[ա]ն գովեստ համաւրէն գնտիցն սուրբ առաքելոցն`
ԲԺ. (12) նախապատիւ պետացն գլխաւորացն - Անթառամ
սիրոյն ծաղիկք եւ սիրեցեալք ի Քրիստոսէ...
107. 287բ-90ա Վասն ՀԲ. (72) առաքելոցն - Ղամեք, որ
յետ սպանանելոյն Կայենի զԱբէլ եղբայր իւր...
108. 290ա-92բ Վասն ՀԲ. (72) սրբազան աշակերտացն Քրիստոսի - Իսկ
յՀ.ասիցն (=յեւթանասնիցն) ճառք փոխարկեալ զդէմս բանիցս...
109. 292բ-7ա Վասն սուրբ առաքելոցն եւ աւետարանչացն, որք քարոզին
ընդ սփիւռս տիեզ[եր]աց զբ՛՛ - Ի նախնմէ իսկ եւ յառաջին լին[ել]ութենէ մարդոյն...
110. 297ա-303բ Պատճառ աւետարան[ին] Յովհաննու - Որք
արտաքին հանդիսիցն լինին տեսողք...
111. 303բ-4բ Մեկնութիւն խորանացն Աւետարանին - Առաջին
խորանն Դ. դեղաւքն` կապուտակ, ծիրանի, կարմիր բեհեզ...
112. 304բ-5ա Երանելոյն քերթողի Ստեփաննոսի Սիւնե[ա]ց եպիսկոպոսի
բան պատասխանոյ առ վարդապետսն Աղուանից - Սկիզ[բ]ն եւ հիմն ամենայն պահոց զուրբաթ եւ զչորեքշաբաթ
գտաք...
Տպ.` Պետրոսեան Եզնիկ քհյ. «Էջմիածին», 1984, Ա., էջ
45-6, Ձեռ. Ա.:
113. 305ա-6ա Ստեփաննոսի Սիւնեաց եպիսկոպոսի յաղագս եկեղեցաւրհնե[ա]ցն
կարգաց, թէ զինչ է խորհուրդն - Վէմն
անտաշ եւ անկոփ եդեալ ի հիմունս...
114. 306ա-12բ Խորհուրդ եւ կարգաւորութիւն եկեղեցոյ - Ուրախ լե՛ր, եկեղեցի՛ սուրբ, իմանալի դրախտ...
115. 312բ-21ա Նորին եւ այլոց վարդապետաց ի խորհուրդ եկեղեցւոյ - Նաւ
է եկեղեցի, նաւապետ` Հայր...
116. 321ա-7բ Զաքարիայի Հայոց կաթողիկոսի եւ Մուսիսի Քերթողի
ասացե[ա]լ ի փոխումն Աստուածամաւրն եւ պատկերի նորայ - Արարիչն արարածոց արար զլուսաւորս մեծամեծս եւ փոքունս...
117. 327բ-36բ Վասն պատկերի Սրբոհոյն - Հրաւիրե[ա]լ
լինի Աստուածամայրն փոխմամբ առ Միածին Որդին իւր... արքա պարսից, թագաւորաց
թագաւոր, յերկրէ եզերաց գան թ/// (թափուած):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
38բ Զմեղաւք
լցե[ա]լ գրիչս զՍիմաւոն եւ զծնողսն իմ եւ զեղբարսն իմ յիշել
յաղաւթս ձեր, ո՜վ սրբասէր ընթերցողք:
259բ Զստացող
սորա զԱստուածատուր աբեղա
յիշեցէ՛ք:
305ա Զգրողս յիշեա՛,
աղաչեմ:
Միայն
38բ էջինը տե՛ս ԺԴ. դ. յիշ-ք, էջ 657:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
Պհպ. Դբ` ՌՃԿԵ.
(1716) թուին շարժեցաւ յերկի[ր]ս, յՅունվար ամսոյ ԻԳ. (23):
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 1ա, 224բ,
336բ ութանկիւն, սեւով. «ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱ ՊԵՏՐՈՍ ՎԱՐԴԱՊԵՏ»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` Բա «է, ը, թ,
ժ, ամ, եկաւ, եր, նը»: Դբ «Հուգի ինիթ»: 11ա «վարդապետն»: 287ա ստ. լս. «այլ յրեշտակք
հաւաստապէս բացակայք կաից»:
2043
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
|
ԺԵ. դար |
ԹԵՐԹ` 421. չգրուած` 1ա-13բ, 215աբ, 271աբ, 408ա-9բ, 419ա-21բ:
ՊՐԱԿ`
13+Բ-ԼԲx14 (Բ 9, Զ, ԻԱ-ԻԹ 12, Է 13, ԼԲ 11)+3: ՆԻՒԹ` թուղթ, արեւելեան,
լուսագծերով (1-13, 408, 409, 419-21) եւ լուսադրոշմով (թագ.` 3, 8): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 22x14,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(18,5x11): ԳԻՐ` բոլորգիր.
գծումներ` ճնշումով (նմուշ` 90ա): ՏՈՂ` 30: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի. միջուկը` տախտակ.
աստառը` թուղթ. լուսանցակողերը` կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 1 (Ա) սկզբից,
թուղթ, լուսագծերով:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Ճակատազարդ`
90ա: Զարդագիր` հանգուցագիր, մարդագիր: Գոյներ` կարմիր, սեւ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի կաշին թեթեւակի
մաշուած, ցեցակեր, մէջքը քերծուածքներով, կապիչներն ու երկու գամերն ընկած,
լուսանցակողերի կարմիրը մասամբ թափուած. ԺԸ. դ. նորոգուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 14ա 88ա [Քարոզք,
Ճառք]
1. 14ա-8բ [Ե. Վարդանայ Այգեկցւոյ` ասացեալ վասն
անքուն որդանցն] - /// մեղաւորացս, որ ոչ անսաին պատուիրանաց Տեառն.
Եւ Յովել մարգարէ երիցս վայ ասելովն, թէ` Մերձ էր աւր Տեառն...
Թերթերն
ընկած` սկզբից թերի, առաջին Ա-Դ. մասերը չկան, հմմտ. ձեռ. 84, 212բ-7բ:
2. 19ա-30ա Զ. Եփրեմի ասացեալ վասն զՔրիստոս ուրացողացն եւ վասն պեղծ
եւ անաւրէն յիշոցնայտվաց եւ վասն լուծանելոյ զչորեքշաբաթ եւ զուարբաթն
եւ զամենայն պահս - Ով եղբա՛րք իմ սիրելիք եւ քրիստոսասէր ժողովո՛ւրդք,
լուարո՛ւք ինձ...
Յետագայ
յիշատակագրողից, լս-ներում. 22բ «Քուֆուր տվողաց վայն էկէլ, նոցա Աստուծոյ»,
27ա «խոստովանութիւն օցէն ուսիր»:
3. 30ա-4ա Է. Եփրեմ ասացեալ վասն կրաւնաւորաց վարորց առաքինութեան եւ վասն ահեղ
դատաստանին - Սիրելի՛ք,
իսկ ո՞վ ոք լացցէ զուսումն մեր...
4. 34ա-49բ Ը. Ի խնդրոյ Վահանայ վասն Է.շ.ին (=եւթնշաբաթին) ի Մարտ[իրոս՞]
կաթողիկոսէ բան պիտանի (=Լուծումն պահոցս Քառասներորդաց) - Շնորհք
բարեբարութեան արարչին եւ խնամողական սէր գթութեանցն...
5. 49բ-60ա Թ. Վարդան վարդապետին արարեալ մեկնութիւն Ճ. (100) սաղմոսին
վասն քահանայաթաղի, ի բանն, որ ասէ. Աւուրք իմ որպէս հովանի անցին, դու,
Տէ՛ր, յաւիտեան կաս, դու յարուցեալ գթասցի[ս] - Աստուածա[յ]ին
շնորհացն արժանացեալք արդարք...
6. 60ա-7բ Ժ. Սահման հաւատոյ հաստատեցաւ եկեղեցւոյ` գրեալ Ներսես<ես>իսի
կաթողիկոսի Հայոց ի խնդրոյ քրիստոսասէր թագաւորին Հոռոմոց Մանուէլի - Թէպէտ
եւ աղքատութիւն մտաց եւ բանի ոչ տա թոյլ ի բարձրագոյնսն...
7. 67բ-72ա ԺԱ. Նորին` Յաղագս դաւանութեան եկեղեցւոյ - Խորհուրդ տնաւրէնութեանն Քրիստոսի որպէս ամենայնքն,
նոյնպէս մարմնոյ...
8. 72ա-6բ ԺԲ. Գրիգորի Հայոց կաթողիկոսի վասն հերձուածողացն, թէ
ոյք են - [Յ]այտի փայլեն ի մէջ մեր, թէ ոյք են եւ վասն որոյ պատճառի
շարժեցան... 72բ Նախերգան - Զառ ի յԱստուածուստ պատւել...
9. 77ա-80բ ԺԳ. Գրիգոր Աստուածաբանի եւ Նիւս[ացւոյ] Յորդորակ - Արդ,
գոհացողական փառատրութիւն, զոր աղերսական ձայնիւ մատուցանեմք Աստուծոյ...
10. 80բ-6բ Յորդորակ է: 0գնեա Յիսուս` Հաւր միածին - Իսկ
յաւարտման բանիս պարտ եւ արժան է աւրհնութիւն մատուցանել նախ Աստուծոյ...
11. 86բ-8ա ԺԴ. Թիվականք են այս Ադամայ, եւ այլ զանայզան թէվականքներ - ՅԱդամա
ի փոխելն Ենովսայ ամք ՌՆՁԷ. (1487) ...
Խորագիրն
ըստ յաւելագրողի լուսանցային նշման:
Բ. 90ա-418բ Տաւնապատճառ, զոր արարեալ է Վարդան
վարդապետին
1. 90ա-100ա ԺԵ. Սկիզբն տաւնից եւ հոգեւոր ուրախութեանց ամենայն հաւատացելոց
է տաւն Ծննդեան եւ Յայտնութեան...
2. 100ա-10ա ԺԶ. Յիշատակի սրբոյն Ստեփաննոսի յառաջսարգաւագին եւ Նախավկայի - Այս
սուրբ եւ աստուածամերձ եւ ամենագով եւ բազմերջանիկ նախավկայս...
3. 110ա-5ա ԺԷ. Պետրոսի եւ Պօղոսի ի յԱւետարանին մեկնութենէն, որ
ասէն - Իբրեւ ճաշեցին, ասէ Յիսուս ցՍիմոն Պետրոս...
4. 115ա-22ա ԺԸ. Յաղագս Յակոբա եւ Յոհաննու: Աւգնեա՛յ Յիսուս - Արդ,
բազում պատրաստութեամբ ունկն դիցուք...
5. 122ա-32ա ԺԹ. Յաղագս Յայտնութեան Ճրագալուցին: 0գնեա՛ սուրբ մայր Աստուծոյ
Մարիամ - Ըստ աստուածագործ նորո արարչութեանս սկիզբն, հիմն
եւ արմատ է աստուածայայտնութեանս տաւնս...
6. 132ա-4բ Ի. Պատմութիւն ի Յովանէս Մկըրտիչն - Եւ արդ, երեք մկրտութիւն, որ յԱստուծոյ ելին աւանդութիւն...
7. 134բ-7ա ԻԱ. Պատճառ Առաջաւոր պահոցն - Յոլովք են
բանք վասն այսր պահոց, այլ զսակաւն ասասցուք...
8. 137ա-46ա ԻԲ. Տաւնապատճառ Տեառնընդառաջին - Ի
Փետրուարի ամսոյ, որ աւր ԺԴ. քառասներորդ Տեառն մերոյ...
9. 146բ-56բ ԻԳ. Տաւնապատճառ վասն Աղուհացիցն: Աւգնեա՛ Յիսուս - Խորհուրդ
եկեղեցւոյ նման է գանձի ծածկելո[յ]...
10. 156բ-74ա ԻԴ. Խորհուրդ գալստեան Տեառն Երուսաղէմ յաւուր Ողոգմեն տաւնին - Զսուրբ
արմաւենեաց աւրս, զոր եւ աւրհնեալ աւր անուանեմք...
11. 174ա-83բ ԻԵ. Ի Մեծի հինգշաբաթին ասացեալ սուրբ վարդապետին Վարդանա - Այսմ
աւուր սահմանել կանոնս մեծախորհուրդ է եւ պատւելի...
12. 183բ-207բ ԻԶ. Ի Մեծի աւուր ուրբաթի չարչարանացն Քրիստոսի Աստուծոյ`
[ի բանն]. Որպէս զի մեծ են գործք քո, Տէր, զամենայն իմաստութեամբ արարեր - Ասէ ուրեմն յիւր բանս Դաւիթ մարգարէն...
13. 207բ-12բ ԻԷ. Յաղագս
Զատկին ճրագալուցին, սաղմոս. օգնեա՛ Յիսուս - Զի որպէս
զգալի արարածքս յաւելուածով հասին ի կատարելութիւն...
210ա
(յաւելագրողի, ստ. լս.) «Ելից Ադամայ ի դրախտէն թիւ ԵՌ. եւ ԲՃ. (5200) ամաց
թարքմա[ն]չաց ասացին»:
14. 212բ-4բ ԻԸ. Ի յառակ Դատաւորին եւ այրոյն եւ ոսոխին` յԱւետարանէն - Դատաւոր
մի եր ի քաղ[աքի]... զաւրաւոր եւ դժուրարակիր
է հոգւոյն թախանձելն /// (թափուած):
15. 216ա-9ա ԻԹ. Պատճառ Նոր կիրակէին - Ոմն յիմաստնոց
ասացեալ է, թէ ամենայն աւրէնք աստուածա[յ]ինք...
16. 219ա-27բ Լ. Յաղագս վերացմանն (=համբարձմանն) Տեառն - Ամենայն տաւնք տէրունական, զոր պաշտէ էկեղեցի, ահաւոր
եւ հրաշալիք էն...
17. 227բ-31ա ԼԱ. Պատճառ երկրորդ գալըստեանն - Եղիցին գաւտիք
ձեր պնդեալ ընդ մէջ...
18. 231ա-8ա ԼԲ. Յաղագս Հոգոյն իջմանն ի դասս առաքելոցն - Բարի
[է] Աստուած եւ բարո ամենայն արարիչ...
19. 238ա-41ա ԼԳ. [Յաղագս] Հոգոյն գալըստեանն - Ամենայն բանք աստուածաինք բազումածաղիկ եւ լեռնասաղարթ
եւ յուսաբէր է...
20. 241ա-7բ ԼԴ. Համեմայ<մա>տութիւն Հին եւ Նոր կտակարանաց - Ի
ծով խորհրդոց քոց, ահա իջանեմ ի վաճառ, Որդի՛ Աստուծոյ...
21. 247բ-56բ ԼԵ. Յաղագս տապանակին խորհրդոյ - Եւ
արար Բէսելիէլ աշտանակն յանփուտ փայտից...
22. 256բ-70բ ԼԶ. Յաղագս Վարդավառին - Երեւի արեգակն
ի ծագելն իւրում եւ ոչ զոք թողու անլոյս...
23. 272ա-85բ ԼԷ. Պատշաճ (=Պատճառ) ննջման Աստուածածնին - Ի
գիրազանց լուսոյն
պայծառացան ամենայն արարածք...
24. 285բ-8ա ԼԸ. Վասն մահուան Ադամա - Եւ գիրս արարածոց
հաստատեց Մովսէս...
25. 288ա-302ա ԼԹ. Պատճառ Սրբո Խաչին - Աւրհնե[ա]լ
ես, աստուածազարդ քրիստոսապսակեալ փա՛յտ սուրբ...
26. 302բ-18ա Խ. Գաւազանք հին քահանայիցն - Սկիզբն քահանա[յ]ութեան շնորհի է անժամանակն Աստուած...
27. 318ա-38ա ԽԱ. Վարդան վարդապետի Ժ. բան պատկամաց - Հոգի երեսաց մերոց Տէր Քրիստոս Աստուած զբանն իւրական
հոգի կոչեց...
28. 338բ-41բ ԽԲ. Վանական վարդապետի Հաւատո բան - Հաւատ
ի Հաւրէ սկսել, յՈրդի եւ ի Հոգի վերաբերի...
29. 341բ-4ա ԽԳ. Յաղագս երկնա[յ]ին դասուց, եւ ոյք առաջինք
եւ վերջինք - Իսկական
էութիւն եւ գերաբուն աստուածութիւն, ամենասուրբ Երրորդութիւն...
30. 344ա-7բ ԽԴ. Յոհաննու Ոսկիբերանի ասացեալ - Տէր մեր հրամաէ, թէ անհնար է առանց եղբայրսիրութեան...
31. 347բ-53ա ԽԵ. Վասն առաքելոցն եւթանասուն եւ երկուց - Ղամէք,
որ յետ սպանելոյն Կաինի զԱբել եղբայր իւր...
32. 353ա-65ա ԽԶ. Մեկնութիւն դաւանութեան Նիկիա սուրբ
ժողովուն - Հաւատամք
ի մի Աստուած Հայր ամենակալ, եւ ընթերցուածն առաջին յառաքելոյ, որ առ եբրաեցիսն...
33. 365ա-71ա ԽԷ. Սուրբ վարդապետացն ասացեալ վասն Յայտնութեան
եւ Ծննդեան Տեառն, եւ հաւատոյ հաստատութեան ընդդէմ երկաբնակացն, վկայութեամբ
Տեառնեղբաւրն եւ Կիւրղի Երուսաղեմայ հայրապետին - Յորժամ ոք կամիցի շինուածս հաստատել...
34. 371ա-4բ ԽԸ. ՅԵկեղեցական պատմութենէ, զոր երկրորդեալ
է Սարկաւագ վարդապետի - Ի Յարութենէն Քրիստոսի մինչեւ ցԲեկտոր Հռոմայեցւոց
եպիսկոպոսն...
35. 374բ-8բ ԽԹ. Սամուէլի եւ Պաւղոսի եւ այլոց վարդապետացն
Վերլուծութիւն Ընթերցուածոց գրոց - Արդ, բազումք
ի վարդապետաց եկեղեցւոյ վասն խնդրոյս այսորիկ...
36. 378բ-98բ Ծ. Եղաբերից Աւետարան` Յոհաննու մեկնութենէ - Յետ
այսորիկ, յետ այն անցիցն, որ անցուցին ընդ Տէրն սքանչելեացն եղելոց...
Լս-ներում
ծնթ.` «Ոսկ» (= Ոսկեբերան), «Թէոփ» (= Թէոփիլոս), «Վն» (= Վանակա՞ն), «Զք»
(= Զաքարիա), «Իգն» (= Իգնատիոս), «Ստ» (= Ստեփանոս), «Փ» (= Փիլո՞ն):
37. 398բ-405բ ԾԱ. Վարդան վարդապետի արարեալ` Հայր մեր,
որ յերկինս, Քրիստոս փառաւորէ զնմայ - Յետս եղանակաց, զոր արար Աստուած, խոտան եւ անպիտան
ինչ ոչ գո...
400բ
(գրչի` տողամիջին) «Ա՜ւղ, վայ է զիս»:
38. 405բ-7բ ԾԲ. Յոհաննու Ոսկէբերանի ասացեալ ի բանն,
որ ասէ - Հաւատամք ի մի Աստուած... արդ, որպէս նոյն է կոյսն եւ
մայրն, նոյն է Աստուածն եւ մարդն ///:
Թափուած,
տե՛ս ձեռ. 743, 216բ, ձեռ. 2041, 175ա, լս-ներում` «Յոհ» (= Յովհան), «Եփր» (= Եփրեմ),
«Կիւր» (= Կիւրեղ):
39. 410աբ [ԾԳ. Վերջին մասն քաղուածոյ մեկնութեան իմն] -
/// [Պօ]ղոս քարոզէ ոչ ինքն, այլ զորմէ ասէրն [եթէ զփոր]ձ ինչ խնդրէք զՔրիստոսէ,
որ ինեւս ընդ ձեզ խաւսի...
Լս-ներում`
«Ոսկ» (= Ոսկեբերան), «Ստ» (= Ստեփանոս), «Նանա» (= Նանա Ասորի):
40. 410բ-8բ ԾԴ. Մեկնութիւն Սուրբ Աստուածին, որք հայք Խաչեցար ասեն, եւ հերձուածողքն`
ոչ, Սուրբ Աստուած, սուրբ եւ հզաւր, սուրբ եւ անմահ, որ խաչեցար վասն - Սրբասացութիւնս այս հանապազ երգի յեկեղեցի Աստուծոյ...
եւ ոչ խաչեցար. զայս ամենայն ուրանա եւ յայս ամենայն [աստ]եացս զրկեալ, ելանէ
դարտակ եւ /// (շար. թափուած):
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ,
1651 թ., նոտրգիր
Գ. 88բ [Ժամանակ ծննդեան Քրիստոսի] - Ետ ելանելոյ Ադամայ ԵՌԲՃԲ. (5202) ամին Տէրն մեր փրկիչն
Յիսուս Քրիստոս...
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
227բ Ողորմեա՛, Քրիստոս Աստուա՛ծ, ստացողի սորա եւ
ծնողաց իւրոց, եւ գծողի սորա եւ կարդացողաց եւ լսողաց (նման` 231ա, 238ա, 247բ,
270բ, 285բ, 302ա, 338ա, 347բ, 353ա, 374բ):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 89բ (1638 թ.,
նոտրգիր) Թվին ՌՁԷ. (1638) վաղճանեցաւ
Աւգսենդ էրէցն.
Աստուած ողորմին հոգ[ու]ն: Գ. երէց ալ այն տարին մեռաւ. Աստուած ողորմի իւրեանց
հոգուն. ամէն, Հայր. Մկրտիչ էրէց Սէվէստցի, Գրիգոր էրէց Էռօպացի, Քիստօստուր էրէց
Կքց(= կնքեաց՞).
Աստուած իւրեանց դադաստանն քաղցր այնէ:
2. 89բ (1649 թ.) Թվին ՌՂԸ. (1649) էր. վաղճանեցաւ Նիկողոս էրէց Վարաքայ [Ս.] Խաչին,
Բ.շաբթի, Աստուած ողորմի հոգուն:
3. 88բ (1651 թ.)
Եւ զեղկելիս յիշեա՛յ Ա. Հայր մեղաւիւ: Թվին ՌՃ. (1651) էր. այս սուրբ գրքիս ի
մէչն, թէ գիրն ցուց[ե]ալ է նայ շատ իմաստութիւն
կայ, եղբա՛րք, լաւ մտիկ արա՛յ, եւ ըզմեղաւոր Գրիգոր էրէցս յիշէցէ՛ք
Ա. Հայր մեղ[այ]իւ:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 26բ, 196բ, 406բ ութանկիւն, սեւով.
«ԳԻՐՔՍ ՍՈՒՐԲ ԷՋՄԻԱԾՆԱ
Է»:
ՆՇՈՒՄ` Պհպ. Աա (ԺԹ. դ.) «Տօնապատճառ, քառածալ, բոլորագիր,
գրեալ ի թղթի, սկիզբն եւ վերջն թերի»:
2044
ՏՕՆԱՊԱՏՃԱՌ
|
ԺԷ. դար |
ԳՐԻՉ` Գրիգոր երէց: ՕՐԻՆԱԿԻ ՇՆՈՐՀՈՂ` Յովաննէս
աբղյ:
ԹԵՐԹ` 407. չգրուած` 1ա, 288բ, 321բ, 363բ-364բ: ՊՐԱԿ` Ա-Լx12 (Զ-Ը,
Ժ-ԺԲ, ԻԵ, ԻԸ 14, ԻԴ, Լ 8, ԻԶ 11, ԻԷ 9)+Ա-Գx12 (Բ 16, Գ 15): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
22,2x14,7: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն
(15x9,5): ԳԻՐ` նոտրգիր.
գծումներ` ճնշումով (նմուշ` 172ա): ՏՈՂ` 24: ԿԱԶՄ` շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի. միջուկը` տախտակ.
աստառը` կապոյտ կտաւ, դռնակի աստառը` կանաչ-սպիտակ գծերով գործուածք. լուսանցակողերը`
կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 1 (Ա.), վջ.,
դեղին չգրուած թուղթ:
ՄԱՆԱՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Յովսէփ Աստուածահայրն
եւ Տիրամայր Աստուածածինն` 3բ: Խաչելութիւն եւ թաղումն` 135ա, Յարութիւն
եւ Համբարձումն` 135բ, Հոգեգալուստ եւ Այլակերպութիւն` 136ա, «Յերովդէի`
մանկանց կոտորիլն»` 136բ, Գրիգոր Լուսաւորիչ` 142բ: Կիսախորան-գլխազարդ`
4ա, 172ա: Լուսանցազարդ` բուսական: Զարդագիր` հանգուցագիր, թռչնագիր: Գոյներ`
կարմիր, կանաչ, կապոյտ, բրոնզ, վարդագոյն, սպիտակ, սեւ, դեղին, նարնջի:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի կաշին` քերծուածքներով,
եզրերը մաշուած, մէջքի վերին եւ ստորին հատուածները թեթեւակի բացուած`
պատռուածքներով, երեք կապիչները, գամերը եւ դռնակն ընկած, լուսանցակողերի
կարմիրը մասամբ թափուած. հիմքից թուլացած` թ. 13-36, թանաք թափուած`
181ա:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 2ա-3բ Ցանկ է գրոց - Յաղագս Քառասնօրեայ գալստեանն
Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ Ա. ... ՀԲ. Վասն խրատու տղայոց ի բան առակին, որ
խնայէ ի գաւազան, ատեայ զորդին:
2. 4ա -7ա Ա. Յաղագս Քառասնօրեայ գալստեանն Քրիստոսի - Պարտ է գիտել վասն Սիմէովնի...
3. 7բ-12բ Բ. Ի Ղուկասու Աւետարանին մեկնութենէ - Իբրեւ լցան աւուրք սրբութեան նոցա...
4. 12բ-4ա Գ. Ի Ղուկասու Աւետարանին մեկնութենէ
ասացեալ է - Եւ երթային ծնօղքն նորա ամի ամի յԵրուսաղէմ...
5. 14ա-7ա Դ. Լուացարուք եւ սրբեցարուք, ասացեր
է մարգարէն Եսայի, եւ մեկնութիւն է այս - Նայեցեալ
ընդ առաջագիր ընթերցուածոցն Յակոբայ...
6. 17ա-8ա [Ե.] Եւ ապա ասէ Գ.շաբտի աւուրն - Արդարութիւն
արդարոյն ի վերայ նորին եղիցի...
7. 18ա-22ա Զ. Խորհուրդ առաջին չորեքշաբաթին. յԵլից
ընթերցուածոց մեկնութիւն է - Այս են անուանք որդւոցն Իսրայէլի...
8. 22ա-3բ Է. Առաջի հինկշաբաթին. յառաքելական
թխտոյն առ Հռոմայեցիսն ասացել է - Եթէ ոչ գիտէք
եղբայրք...
9. 23բ-8բ Ը. Փիլիպեցոց թխտոյն առ Յովհաննու առաքե[ա]լն
ասացե[ա]լ. Մատթէոս աղային օրին[ակէն] - Եւ արդ, աղէ
ասա՛, մի ըստ միոջէ իսկ քննեսցուք...
23բ
(լս.) «Այս Մատթէոս աղաին օրինակէն առի»:
10. 28բ-31բ Թ. Ի վերայ մեռելոց առաւել սուգ ոչ է պարտ
քրիստոնէից առնել որպէս զհրէայս - Եւ արդ,
մի՛ վասն մեռելոց ինչ սուգ ունիցիմք...
11. 31ա-40բ Ժ. Առաքե[ա]լն Պօղոս առ Եփեսացոց թխտոյն`
Յոհան[ն]էս աւետ[ա]րանիչն - Կանա՛յք, արանց ձերոց հնազանդ
լեր՛ուք...
12. 40բ-41բ ԺԱ. Վասն Ղազարու յարութեանն ասացեալ է - Ի
վեցերորդ շաբաթս այս կատարեմք, զի յիշատակ Ղազարու...
13. 41բ-8ա ԺԲ. Մեկնութիւն Աւետարանին ասացեալ է.
առ Յո[վ]հաննէսի - Էր ոմն հիւանդ: Հիւանդութիւն ըստ իմանալի տեսութեան
զմեղացն ասէ...
14. 48ա-50բ ԺԳ. Վասն Յարութեան` Զատկին - Եւ
էր մերձ Զատիկն հրէից` զՊասէքն, որ յԵգիպտոս տօնեցին...
15. 50բ-7բ ԺԴ. Ի մեծի օր տօնի Ողոգոմենից` որ կոչի - Յելանելն
նորա յԵրիքովէ յայնժամ կոչեցաւ Տէր...
Վերջին
երեք սիւնակը` 57բ-8ա, սեւ թանաքագծերով ջնջնած:
16. 58ա-71ա ԺԵ. Արմաւենեաց եւ Ողոգոմեանց - Ուրախ
լէ՛ր յոյժ, դուստր Սիոնի: Սիոն ամրոց
էր ի Հրէյաստանի...
17. 71ա-2բ ԺԶ. Խորհուրդ Մեծի Երկուշաբաթին եւ տեսութիւն
նորին ասացեալ է - Իսկ Զատկի շաբաթն կանոն պահոցն զատեալ ի քառասնիցն...
18. 72բ-3բ ԺԷ. Ընթերցուածս յԱռակաց - Ճանաչել զիմաստութիւն
եւ զխրատ, զոր առակօքն խրատիմք...
19. 73բ-8ա ԺԸ. Մխիթարեցէ՛ք, մխիթարեցէ՛ք զժողովուրդ
իմ, ասէ Աստուած - Զառաքեալսն եւ զվարդապետսն ասէ...
20. 78ա-9ա ԺԹ. Խորհուրդ Մեծի երեքշաբ[ա]թին եւ տեսութիւն
նորին. [ը]նթերցուածս ի Ծնընդոց - Ունելով զՄովսէս այր հին, պատմելով
զաղէտս անցից մերոց...
21. 79ա-81բ Ի. Այս են ծնունդք Նոյի - Հինկ Ճ. (500) ամ ի կուսութեան եկաց
եւ ի Ճ. (100) ամին երիս որդիս ծնաւ...
22. 81բ-3ա ԻԱ. Առակայխօսն ասէ - Իմաստութիւն
շինեաց իւր տուն: Իմաստութիւն կոչի մարմնացեալ Բանն...
23. 83ա-7բ ԻԲ. [Ընթերցուած յԵսայեայ մարգարէութենէ
եւ մեկնութիւն] - Ել ի վերայ լերինդ բարձու` աւետարանիչդ Սիոնի...
24. 87բ-92ա ԻԳ. Խորհուրդ Մեծի չորեքշաբա<ա>թին
է տեսութիւն - Չորեքշաբաթի օր չորս աւուր արարչութեան է...
25. 92աբ ԻԴ. [Ընթերցուած յԱռակաց եւ մեկնութիւն] - Որդեակ,
մի՛ խաբեսցեն զքեզ արք ամբարիշտք: Ողոքական աղերսիւ մայր մեր եկեղեցի խօսի...
26. 92բ-6բ ԻԵ. [Ընթերցուած Զաքարիայի մարգարէութենէ
եւ մեկնութիւն] - Եւ ծանիցեն քանանացիքն: Մարգարէն Զաքարիայ պատմէ
զնենգժոտ բարս հրէիցն...
27. 96բ-109բ ԻԶ. Խորհուրդ Մեծի Հինկշաբաթին եւ տեսութիւն
նորին - Ի հինկերորդ աւուր արարչութեան...
28. 109բ-17ա ԻԷ. Եւ ապա պատարագ մատչի, եւ նոյն ժամայն
երթան ի սուրբն Սիոն եւ այս կանոն կատարի. Սաղմոս կցորդ - Պատրաստ
արարեր առաջի իմ զսեղան: Սեղան զսուրբ խորհուրդն զկենդանարարն...
29. 117ա-34ա ԻԸ. Եւ նոյնժամայն ելանեն ի լեառն Ձիթենեաց
եւ անդ կատարեն զերեկոյին պաշտօնն եւ յար ի նոյն զհսկումն գիշերոյն - Աստուածաբանն
վեց թիւ ասէ...
30. 134ա-48ա ԻԹ. Մեծի այգւոյ ուրբաթուն դնի պատուական
փայտ Խաչին առաջի սրբոյն Գողգոդային, եւ ժողովուրդն երկրպագեն, մինչեւ ի
վեցերորդ ժամն կատարի երկրպագութիւնն - Վասն այնորիկ
ոչ ծնտրադրեն հաւատացեալք...
31. 148ա-9բ Լ. Յետ կատարման Աւետարանին իսկոյն մտանեն
ի սուրբ մատրանն, եւ այս կանոն կատարի: Ընթերցուած յԵրեմիայ - Տէ՛ր, ծանո՛ ինձ, եւ ծանեաց, որ բազում խորհուրդ քննութեան
ունի...
32. 149բ-51բ ԼԱ. Ի թաղումն Տեառն - Այր
մի Յովսէփ, որ էր նախարար արդար եւ աշակերտ Յիսուսի...
33. 151բ-7բ ԼԲ. Թէոփիլոսի աշակերտի Յոհաննու աւետարանչի - Նոր երկինք այսօր յերկրի հաստատեցաւ...
34. 158աբ ԼԳ. Խորհուրդ Մեծի շաբաթին ճրագալուցի
Զատկին աւուրն եւ տեսութիւն նորին - Արդ, զպատիւ
աւուրս բազմայեղանակեայ...
35. 158բ-61ա ԼԴ. Շաբաթ օր մեծի ճրագալուցին սուրբ Զատկին
իրիկունն սաղմոսէ եպիսկոպոսն ի Սուրբ Յարութիւնն, ի մետասան ժամն - Վասն
այսորիկ երգէ մարգարէն ի դէմս նախայհօրն...
36. 161ա-71բ ԼԵ. Յելի[ց] կարգաց - Եւ
խօսեցեւ Տէր ընդ Մովսիսի...
166բ
(գրչի, կարմրով) «Ընթերցի՛ր եւ ի միտ առ, ո՜վ եղբայր»:
37. 172ա-3բ ԼԶ. Ի Յարութիւնն Քրիստոսի եւ ի սուրբ Պասեքն - Յակոբ
նահապետն յորժամ կամեցաւ...
38. 173բ-8ա ԼԷ. Իսկ մեծի աւուր Պասեքին, յերրորդ ժամուն
ժողովին ի սուրբ Յարութիւնն եւ սկսանին ասել - Ահաւոր եւ սքանչելի է խորհուրդ փրկութեան մերոյ...
39. 178ա-86ա ԼԸ. Ի խորհուրդ Նոր կիրակէին - Նաւակատիկ ասի, այսինքն` նորոգումն...
40. 186ա-91ա ԼԹ. Վասն Շաբաթին եւ նոր խորհրդոյ - Յիշեսջիր դու, ասէ, զօրն շաբաթու...
41. 191բ-4ա Խ. [Հարցում եւ պատասխանի վասն պահոց] - Հարցումն.
Զի՞նչ խորհուրդ է յիսուն աւուր պահք եւ սուք...
42. 194ա-5բ ԽԱ. Յաղագս որ յետ Յարութեան տօնեմք զյիսուն
օր, զնոյն առանց Պահոց եւ ծունր դնելոյ կատարեմք հանդերձ չորք աւետանչօքն - Ցուցանէ
մեզ զգարնանային ժամանակն ազատիլ ամենայն կենդանեաց...
43. 195բ-211բ ԽԲ. [Հարցում եւ պատասխանի] - Զի՞նչ է, որ
զբանն առաջին Զատկին կարդամք...
44. 211բ-5ա ԽԳ. Պատճառ Երկրորդ գալստեան Տեառն Ծաղկազարդին - Զտօնս զայս տօնեն ոչ միայն որդիք մարդկան...
45. 215ա-26ա ԽԴ. Վասն Գալստեան Հոգւոյն Սրբոյ - Յառաջինս
եւ ի վերջինս մի եւ նոյն է խնամք Արարչին...
46. 226ա-9ա ԽԵ. Յաղագս նախահարցն - Նախահարք ասին Աբրահամ եւ որ զկնի նորա եղեն...
47. 229ա-34բ ԽԶ. Յաղագս սուրբ մարգարէիցն - Քանզի պարք մարգարէիցն վասն Քրիստոսի գալստեանն խօսէին...
48. 234բ-44բ ԽԷ. Յաղագս Յովհաննու Մկրտչի, Անանիայ վարդապետի ասացեալ` Հաղբատացւոյ - Ի
ձեռն առեալ զիմաստս Հոգւոյն...
49. 245ա-51բ ԽԸ. Աւրհնութիւն երից մանկանց - Նշանակէ Յարութեան Քրիստոսի օրհնութիւնս այս...
50. 251բ-61ա ԽԹ. Յաղագս Տապանակին - Եւ արար Բեսելիէլ զՏապանակն...
51. 261ա-2ա Ծ. Վասն երից քառասնից նաւակատեացս, զոր ոչ գոյ մսակերութիւն ի մէջ քրիստոնէից,
աղուհացից ամառան եւ Յիսնակաց եւ ի մեծի Տեառն չարչարանաց աւուրս - Նաւակատիքս բարձրագոյն խորհրդով տեսանի...
52. 262ա-70բ ԾԱ. Պատճառ Վարդավառի տօնին - Վասն է՞ր Յակովբոս
մեծն, որ եղբայր Տեառն կոչեցաւ...
53. 270բ-88ա ԾԲ. Ի Յովհաննու Աւետարանին մեկնութենէ - Ամէն ասեմ ձեզ, են ոմանք, որ աստ կան: Ընդէ՞ր յառաջագոյն
ասաց, զի կիրթ լինիցին...
288ա
(գրչի) «Մինչեւ աստ գրեսցի»:
54. 289ա-93բ ԾԳ. Յայլմէ քարոզ պատարագի - Առ Յիսուս հաց, աւրինաց, գոհացաւ...
55. 293բ-300բ ԾԴ. Նորին քարոզ վասն Յարութեան, ի բանն որ ասէ. Ապա եթէ Քրիստոս քարոզի,
եթէ ի մեռելոց յարուցեալ է, զիա՞րդ ասեն ոմանք - Եղեն ոմանք հերձուածողք, որք ասէին` ոչ գոյ յարութիւն...
56. 300բ-5ա ԾԵ. Նորին քարոզ Զատկի ի բան առաքելոյն, որ ասէ. Զատիկ մեր զենօք [Ա.
Կորնթ. Ե. 7] - Երեւելի
արեգակն, որ լուսաւորէ զաշխարհս...
57. 305ա-13բ ԾԶ. Նորին քարոզ Համբարձմանն ի բանն. Եհան զաշակերտսն ի Բեթանիայ, համբարձ
զձեռս իւր եւ աւրհնեաց զնոսա եւ վերացաւ - Ամենայն տօնք տնօրէնութեան Բանին Աստուծոյ...
58. 313բ-21ա ԾԷ. Նորին քարոզ վասն Գալստեան Սուրբ Հոգւոյն, ի բանն Դաւթի. Ի գումարել
երկ[նաւորին] - Ապաւինիմք
ի Սուրբ Հոգին Աստուած, բարի, ուղիղ եւ առաջնորդական...
59. 322ա-30բ ԾԸ. [Գրիգորի Տաթեւացւոյ քարոզ վասն ծննդեան ի բանն, որ ասէ. Առաքեաց
զԲան իւր եւ բժշկեաց...] - Մեծ են գործքն Աստուծոյ եւ հրաշալիք...
60. 331ա-8բ ԾԹ. [Յովհաննու Երզնկացւոյ. ձեռ. 566, 177ա] Յաղագս երկնի, թէ քանի երկինք են եւ որպիսի
իմաստութեամբ յանգոյից են յԱստուծոյ - Արարիչն Աստուած իմաստութեամբ արար զաշխարհս ամենայն...
61. 339ա-49բ Կ. Բարոյախաւսն զբարս իւրաքանչիւր ազգս գաղափարելով արտասանեալ ունի
յինքն տառիս եւ զանազան կերպարանօք եւ զոմանս ստորանկեալ սանդարամետականաց
հոգոցն, եւ է վասն այսորիկ մեղաւորի, որ կոչի Արագնայ - Որպէս բարոյախօսն ասէ, յորժամ ծերասցի եւ վատ իցէ...
62. 349բ-59բ ԿԱ. Յաղագս վերադարձման սուրբ մարմնոյն Յովհաննու Ոսկէբերանոյն ի Կոմանա
ի Կոստանդինուպաւլիս, յաթոռն իւր - Այսմ հետէ պարտ եւ պատշաճ է դուզնաքնեայ ինչ գրել...
63. 359բ-62ա [ԿԲ.] Յետ վաղճանելոյն Ոսկիբերանին տեսիլ ետես Ադելփիոս եպիսկոպոսն
Ոսկիբերանին, որ մերձ էր աթոռոյ աստուածութեան - Սայ լուաւ զվաղճան սրբոյն
յորժամ տանէին զնայ...
64. 362ա-3ա ԿԳ. Նորին քարոզ ի բանն սուրբ Աւետարանին, որ ասէ. Լե՛ր իրաւախոհ ընդ
ոսոխի քում ի ճանապարհի, ասաց նախ քան զայս, թէ մատուցանէս պատարագն, յիշեա՛յ,
եթէ ունիցի՞ս խէթ ընդ եղբօր քո, թող զպատարագն, ե՛րթ, հաշտեա՛յ ընդ եղբօր քո
եւ ապայ մատո՛յ զպատարագն - Պատարագն յերիս տեսակս բաժանի, նախ իսրայելացոցն...
65. 365ա-70բ ԿԴ. Գրիգորի եռամեծի, բանիբուն վարդապետի,
քաչ հռետորի եւ ճշմարտասէրի ճգնազգեաց անձին եւ անյաղթ փիլիսոփայի, շարժեալ
ի Հոգւոյն շնորհաց եւ ի բարերար Տեառնէ, արարեալ քարոզ ի բանն Դաւթի, որ ասէ.
Առաջնորդեա՛յ ինձ ի շաւիղս պատուիրանաց քոց - Երկու են
ճանապարհք կենցաղոյս մարդկան` բարի եւ չար...
66. 370բ-4ա ԿԵ. Այլ վասն ննջեցելոց ի բանն Սիրաքայ. Ի
միտ ածել զդ[ա]տաստանն իմ, զի այնպէս լինելոց է դատաստան քո, եւ ինձ եկն եհաս
օրս այս, եւ քեզ հասցէ: Այս երկրորդ պատճառաւ քարոզէ ննջեցելոցն, զի կենդանիքն
ուղղեսցեն զկեանս իւրեանց եւ պատրաստեսցեն զինքեանս, զի եւ նոքա մահկանացու
են - Վարդապետք
ասեն, թէ Աստուած ոչ առնէ փոյթ զփրկութիւն մարդկան...
67. 374ա-6բ ԿԶ. Վասն մխիթարութեան ննջեցելոց ի բանն
Սիրաքայ. Սակաւ լա՛ց ի վերա մեռելոց եւ ապայ մխիթարեա՛ց - Վարդապետք
ասեն. Ոչ է պարտ անչափ սուգ առնել...
68. 376բ-83բ ԿԷ. Վասն մխիթարութեան ասացեալ է յաստուածակոյս
կողմանէ - Ասեն իմաստունքն, թէ վասն Դ. պատճառի սգան...
ա. 377բ-8բ Նորին դարձեալ վասն մխիթարութեան երկրորդ: Ասէ իմաստունն
Սողոմոն. լաւ է երթալ ի տուն սգոյն քան ի տուն արբեցութեան - Նախ զի սուգն
եւ տրտմութիւնն հաճոյական նուէրք է Աստուծոյ...
բ. 378բ-9ա Դարձեալ երրորդ բան վասն մխիթարութեան - Ասէ
իմաստունն Սողոմոն. Սիրտ իմաստնոյ` ի տուն սգոյ...
գ. 379ա-80ա Չորր[որ]դ բան վասն մխիթարութեան: Ասաց
Աստուած ցԵզեկիայ. Ահաւասիկ յաւելում ի ժամանակս քո ամս ԵԺ.ան - Աստի
ուսանիմք մեծ իմն կրօնս...
դ. 380աբ Հինկերորդ. վասն մխիթարութեան. վասն էր չար մարդիք վաղամահ
լինին - Զի ասէ Աստուած մարգարէիւն, թէ ոչ կամիմ զմահ մեղաւորին...
ե. 380բ-1ա Վեցերորդ բան մխիթարութեան - Հարցումն.
Վասն է՞ր փոքր տղայքն մեռանին, զի անմեղք են...
զ. 381ա-2ա Դարձեալ եաւթներորդ բան մխիթարութեան վասն մահու երիտասարդաց - Հարցումն.
Վասն է՞ր տարաժամ մեռանին երիտասարդք...
է. 382ա-3բ Ութերորդ բան մխիթարութեան արանց վասն մահուն ծերոց - Որպէս
թագաւորք արձակեն ի բանտէ զկապեալսն...
69. 383բ-6բ ԿԸ. Նորին վասն պսակի, ի բանն. Արար Աստուած
զմարդն ի պատկեր իւր, արու եւ էգ արար զնոսայ, օրհնեաց եւ ասէ. Աճեցէ՛ք եւ
բազմացարո՛ւք եւ լցէ՛ք զերկիր - Արարչագործն Աստուած յորժամ
ստեղծեաց զԱդամ...
- 385ա-6բ Նորին. Եւ արկ Տէր թմրութիւն Ադամայ, եւ
ննջեաց - Թմրութիւն ի վերայ Ադամայ ոչ բնական քունն է...
70. 386բ-9ա ԿԹ. Նորին վասն համբերութեան առակ մի ասեր,
թէ` առից վրէժս, այլ համբերեա՛յ Տեառն, եւ նայ օգնեսցէ քեզ - Վրէժխնդիրն
չարեաց փոխարէնն է...
71. 389ա-92բ Հ. Նորին վասն զղջման, զմեղս ատե[ա]ց եւ անարգե[աց] - Ի
զղջումն եկելոց պարտ է զԴաւթեայ վերաձայնել...
72. 392բ-7բ Նորին վասն նախանձուց որ ասէ. Մի՛ նախանձիր ընդ չարս - Որպէս դայեակ, որ վարժէ զըստընդիա մանկուկն...
73. 397բ-404ա ՀԱ. Նորին վասն դատաստանի աւուրն, ի բանն,
որ ասէ. Զի հուր բորբոքեցաւ, այրեսցէ եւ իջցէ մինչ ի դժոխս ներքին - Որպէս
ասեն` ամենակարող է Աստուած ի ստեղծանելն...
74. 404բ-6ա ՀԲ. Վասն խրատու տղայոց, ի բանն առակին. Որ
խնայէ ի գաւազանն, ատեայ զորդին իւր, եւ որ սիրէ մարդն բանական է - Զստեղծեալ
է Աստուած հանճարոյ եւ իմաստութեան ընդունակ...
75. 406ա-7ա Վասն երից քառասնիցն նաւակատեացս, զոր ոչ գոյ մսայկերութիւն
ի մէջ քրիստոնէից, աղուհացից ամառան եւ Յիսնակաց եւ ի մեծի Տեառն չարչարանաց
աւուրս - [Ն]աւակատիքս բարձրագոյն խորհրդով տեսանի... (կրկն.`
51. 261ա-2ա):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
14ա Քրիստոս
Աստուա՛ծ, Որդի՛ եւ Բան,
որ ես ծնունդ
դու հայրական,
փառք քեզ այժմոյս
եւ ապագայն,
զտարբերական
անձանց արժան:
Որ ի բարեաց
եմ ընդունայն,
լցո՛յ շնորհիւդ
դու մաքրական
զգծագրողիս
միտս եւ զգայարանս,
եւ քեզ փառք յաւիտեան:
134ա Զանպիտան
գրիչս յիշեայ, սուրբ ընթերցող:
178ա Փառք եւ
պսակ Տէ՛ր արդարոց,
եւ յարուցիչ
մեռեալ հոգոց,
ըզմեռեալ հոգիս
ի գբի ներքնոց,
վերաբերեա՛
ընդ քոց սրբոց:
Եւ ի գործոց
մեռելոտոց
մաքրեա՛ յաղտոց
մեղաց հնոց,
եւ զծնողաց նախնեաց
իմոց`
զառ քեզ եկեալսն
ի հաւատոց,
պարգեւեսցես
ընդ քոց սրբոց
հանգիստ ի քում
օթեւանոց:
Եւ պարգեւացս
ի քոց խնամոց,
որ այժմ կան որդւոց
մերոց,
շնորհեա՛ սոցա
ըստ կամաց քոց`
կալ եւ մնալ ի
գործ սրբոց.
եւ քեզ փառք յամենայն
արարածոց:
191ա Քրիստոս
Աստուա՛ծ, յորժամ նորոգես զարարածս քո յաւուր ութերորդին, նորոգեա՛ զբազմամեղ
անձն գծողի սուրբ մատենիս եւ զնախնեանց մերոց.
զհօրն իմոյ` տէր Պողոսին, եւ մօրն` Սուլթանին, եւ զաւակաց
մերոց` զՄաղաքիայ լուսազարդ
մանուկն եւ զՍահակ եղբայր նորին, զհրաշալի գրագիրքն եւ ծաղկօք սուրբ մատենից
Աստուծոյ, նա եւ զայլ եղբարս նոցին` զՅակովբ շնորհալին
եւ զՄելքիսեդեկ պատանին,
եւ զմայր սոցին` Թագուհին եւ շնօրհօղ օրինակիս` զՅովաննէս աբեղայն, եւ
զեղբայր նորին` զՅովաննէս աբեղայն յիշեսջիք ի սուրբ աղօթս
ձեր եւ թողութիւն ի Քրիստոսէ հայցեցէ՛ք, եւ Աստուած զձերն թողցէ. ամէն:
211բ Ծնեալդ
ի կուսէն, որ վասն մեր մարմնացար եւ համբարձար առ Հայր, համբարձցես յերկինս
զհոգի գծողի սուրբ տառիս եւ զծնողաց սորին եւ զսնուցողաց եւ զաւակաց, նա եւ
օրինակիս շնորհողին թողութիւն պարգեւեա՛յ, եւ կարդացողաց եւ լսողաց, եւ
քեզ փառք. ամէն:
226ա Աղբեր կենաց
հոգիդ շնորհաց,
Բաշխօղ առատ
սուրբ պարգեւաց,
Զմեզ նորոգեա՛
ի հնոյ մեղաց,
Տաճար լինել
քոյին կամաց,
Երրորդութեանդ
եւ մի բնութեան,
Փառս տացուք
այժմ, ապագայց:
229ա Քրիստոս
Աստուա՛ծ, քո սուրբ նախահարցն բարեխօսութեամբ ողորմեա՛ գծողի սուրբ մատենիս
տէր Գրիգորիս, եւ ծնողաց
սորին` տէր Պօղոսին, եւ այլ ամենայն յարեան մերձաւորացն արա՛ ի քում արքայութեանդ
արժանի:
234բ Քրիստոս
Աստուա՛ծ, քո սուրբ մարգարէիցս բարեխօսութեամբ ողորմեա՛ կարկամ անձին գծողի
սորա տէր Գրիգորիս եւ ծնողաց իւրոց
եւ զաւակաց, նա եւ` կարդացողաց եւ լսողաց. ամէն:
321ա Սուրբ Հոգի՛
Աստուած ճշմարիտ, ողորմեա՛ ամենայն աշխարհի եւ մեղաւոր գրչիս` Գրիգոր իրիցու:
392բ Եւ զյոգնամեղս
եւ ծնօղսն իմ յիշել ի Տէր, զինչ եւ իցէ, աղաչեմ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
407բ (1797 թ.)
Յիշատակ է Տօնապատճառ գիրքըս, որ եդու յիշատակ Յօվսէփ սրպակրօն աստուածայբան վարդապետին,
յիշատակ ծընօղացս իմոյ` հանգիւցեալ տէր Վահանին եւ Անայուն, եւ եղպօրս
իմոյ` հանգիւցեալ Խաչատուրին, եւ
կողակցուն իմոյ` Շահիկին, եւ որդոյն
իմոյ` Յակոբճանին եւ ինձ` նկուն
ծառայ տէր Վահանեան Գէորքիս, եղեւ Պայեազիտ, ՌՄԽԶ. (1797) թուոջ, Մայիս ԺԲ.
(12), ձեռամբն Կէրտուկենց պարոյն Եսայուն յղեցի Յօվսէփ աստուածայբան
վարդապետին:
1բ (ԺԸ. դ.) Բուն
Տօնապատճառ է գիրիքս: Այո՛յ, այդպէս հաւատամ. Գ.շ[աբթի]:
407բ (1846 թ.)
Ընթ[երց]եալ եղեւ ի թուականի 1846 ամի, 10 Մարտի. [Տօնա]կան ասի:
1բ (ԺԹ. դ.) Artoius pigeranias Armeno amosus veni
santa Caspilon. Armeno:
408 (ԺԹ. դ.)
Liber docuit, et homo ille docet (Գիրքը սովորեցնում է, եւ մարդն այն սովորեցնում
է):
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 3բ, 407բ ութանկիւն,
սեւով. «ՔՐԻՍՏՈՍԻ
ԾԱՌԱ ՏԷՐ ՎԱՀԱՆ, ՌՃՂԵ. (1746)»: 407բ ութանկիւն, սեւով. «ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱ ԳԷՈՐԳ ՏԷՐ ՎԱՀԱՆԵԱՆ.
1236 (1787)»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 363բ «Այս պաճառ
էր»:
ՆՇՈՒՄ` 1բ (ԺԹ. դ.,
մատիտով) «Այո, այդպէս հաւատամ», խզբզոց:
2045
ՏՕՆԱՊԱՏՃԱՌ
|
ԺԴ. դար |
ԹԵՐԹ` 119: ՊՐԱԿ` Ա-Ժx12 (Զ 11): ՆԻՒԹ` թուղթ, արեւելեան:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
23x16: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(19,5x11): ԳԻՐ` բոլորգիր
(նմուշ` 100ա): ՏՈՂ` 32. գծումներ` ճնշումով: ԿԱԶՄ` ծաղկաթուղթ.
միջուկը` ստուարաթուղթ, մէջքն ու անկիւնները սեւ կաշի. աստառը` թուղթ. լուսանցակողերը`
կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 2
(Ա-Բ) + 2 (Գ-Դ), թուղթ, մասն կազմաստառի:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմը ցեցակեր. խունացած,
խոնաւութեան հետքերով, ցեցի հետքեր, 1ա` աջ անկիւնը քերուած, ԺԹ. դ. վերակազմուած,
նոյն ժամանակ էլ նիւթերը համարակալուած:
Տօնապատճառս
միաւորներով, նրանց կարգով, յիշատակարանով եւ ուղղագրութեամբ ճշտօրէն
համապատասխանում է 2043 ձեռագրին, որ, ենթադրելի է, ԺԵ. դ. օրինակուել
է` այդժամ ամբողջական այս ձեռագրից:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 1ա-3ա Ա. Պատճառ նոր կիրակէին - [Ոմն
իմաստնոց] ասացեալ է, [թէ ամենայն օրէնք] աստուածայինք...
2. 3ա-9ա Բ. Յաղաքս վերացմանն Տեառն - Ամենայն
տաւնք տերունական, զոր պաշտէ եկեղեցի, ահաւոր եւ հրաշալիք են...
3. 9ա-11բ Գ. Պատճառ երկրորդ գալըստե[ա]նն - Եղիցին գաւտիք ձեր պնդեալ ընդ մէջ...
4. 12ա-7ա Դ. Յաղաքս Հոգոյն իջմանն ի դասս առաքելոյն - Բարի
Աստուած եւ բարո ամենայն արարիչ...
5. 17ա-9ա Ե. [Յաղագս] Հոգոյն գալըստեանն - Ամենայն
բանք աստուածա[յ]ինք բազմածաղիկ եւ լեռն[ա]սաղ[արթ] եւ յուսաբեր է...
6. 19ա-24ա Զ. Համեմայմատութիւն Հին եւ Նոր կտակ[արանաց] - Ի ծով խորհրդոց քոց ահա իջանեմ ի վաճառ, Որդի՛ Աստուծոյ...
7. 24ա-30բ Է. Յաղաքս տապանային խորհրդ[ոյ] - Եւ արար Բէսելիէլ աշտանակն յանփուտ փայտից...
8. 30բ-40բ Ը. Յաղաքս Վարդավառին - Երեւի
արեգակ ի ծագելն իւրում եւ ոչ ոք թողու անլոյս...
9. 40բ-9բ Թ. Պատշաճ (=Պատճառ) ննջման Աստուածածնին - Ի
գիրազանց լուսոյն
պայծառացան...
10. 49բ-51բ Ժ. Վասն մահուան Ադամայ - Եւ գիրս Արարածոց հաստատեց Մովսէս, ոչ ինչ յիշէ զմահուան
Ադամա...
11. 51բ-60բ ԺԱ. Պատճառ Սրբո Խաչին - Աւրհնեալ
ես աստուածազարդ, քրիստոսապսակեալ... Ամենայն բարէկամի եւ սիրելոյ գալուստ ուրախարարք են...
12. 60բ-9բ ԺԲ. Գաւազանք հին քահանա[յ]իցն - Սկիզբն
քահանայութեան շնորհի է անժամանակն Աստուած...
13. 69բ-81բ ԺԳ. Վարդան վարդապետի Ժ. բան պատկամաց - Հոգի երեսաց մերոց Տէր Քրիստոս...
14. 81բ-3բ ԺԴ. Վանական վարդապետի Հաւատո բան - Հաւատ
ի Հաւրէ սկսել, յՈրդի եւ ի Հոգի վերաբերի...
15. 84ա-5բ ԺԵ. Յաղաքս երկնա[յ]ին դասուց եւ ոյք առաջինք
եւ վեր[ջինք] - Իսկական էութիւն եւ գերաբուն աստուածութիւն, ամենասուրբ
Երրորդութիւն...
16. 85բ-8ա ԺԶ. Յոհաննու Ոսկիբերանի ասացեալ - Տէր մեր հրամա[յ]է, թէ անհնար է առանց եղբայրսիրութեան...
17. 88ա-91բ ԺԷ. Վասն առաքելոցն եւթանասուն եւ երկուց
- Ղամէք, որ յետ սպանելոյն Կայինի զԱբել եղբայր իւր...
18. 88բ-91բ ԺԸ. Իսկ
կոչմանն նոցա այսոքիկ են պատճառք առաքել[ոց] - Փարիսեցիքն, որ հանապազ հակառակ կային Փրկչին...
19. 91բ-100ա ԺԹ. Մեկնութիւն դաւանութեան Նիկիա սուրբ
ժողովուն - Հաւատամք ի մի Աստուած` Հայր ամենակալ, եւ ընթերցուածն
առաջին առաքելոյ, որ առ եբրա[յ]եցիսն...
20. 100ա-4ա Ի. Սուրբ վարդապետացն ասացեալ վասն Յայտնութեան
եւ Ծննդեանն Տեառն եւ հաւատոյ հաստատութեան` ընդդէմ երկաբնակացն, վկայութեամբ
Տեառնեղբաւրն եւ Կիւրղի Երուսաղեմայ հայրապետին - Յորժամ
ոք կամիցի շինուածս հաստատել...
21. 104ա-6բ ԻԱ. Յեկեղեցական պատմութենէ, զոր երկրորդեալ
է Սարկաւագ վարդապետի - Ի յարութենեն Քրիստոսի մինչեւ ցԲեկտոր Հռոմայեցւոց եպիսկոպոսն...
22. 106բ-9ա ԻԲ. Սամուէլի եւ Պաւղոսի եւ այլոց վարդապ[ետ]ացն
վերալուծութիւն ընթերցուածոց գրոց - Արդ, բազումք ի վարդապետաց եկեղեցո վասն խնդրոյս այսորիկ...
23. 109ա-19բ ԻԳ. Եղաբերից Աւետարան` Յոհաննու մեկ[նութենէ] - Յետ այսորիկ, յետ այն անցիցն, որ անցուցին ընդ Տէրն...
խոցումն տիգն ի մարմինն էր, եւ իւր հանդերձիւ էր, իսկ մեզ ոչ /// (շար. թափուած, տե՛ս ձեռ. 2043, 379բ):
Լս-ներում.
«Ոսկ» (= Ոսկեբերան), «Վն» (= Վանական), «Թէոփ» (= Թէոփիլոս), «Իգն» (= Իգնատիոս),
«Զք» (= Զաքարիա), «Ստ» (= Ստեփանոս), «Փ» (= Փիլո՞ն) նշումներ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
9ա Ողորմեա՛,
Քրիստոս Աստուա՛ծ, ստացողի սորա եւ ծնողաց իւր, եւ գծողի սորա, եւ կարդացողաց,
եւ լսող[աց] (նման` 11բ, 17ա, 19ա, 24ա, 30բ, 40բ, 49բ, 60բ, 69բ, 83բ, 88ա, 91բ,
106բ):
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 34բ լս. «աբգ,
Ալմաթաէն»:
2046
ՏՕՆԱՊԱՏՃԱՌ
|
ԺԸ. դար |
ԳՐԻՉ` Յօհան, Գրիգոր: ՍՏԱՑՈՂ` Յօհա՞ն, Գիգո՞ր,
Միրզաբեկ Միքայէլեա՞ն:
ԹԵՐԹ` 60. չգրուած` 1աբ, 31բ, 35աբ, 58բ-59բ: ՊՐԱԿ` 1+Ա-Եx12 (Դ
10)+1: ՆԻՒԹ` թուղթ,
լուսագծերով եւ «1726» լուսադրոշմով (թ. 1): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
22x16,8: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(19,5x13,5): ԳԻՐ` նոտրգիր
(նմուշ` 29ա): ՏՈՂ`
37-50. գծումներ` ճնշումով, գրադաշտի սահմանները` կարմիր (2ա-25բ):
ԿԱԶՄ` շագանակագոյն
կաշի, ոսկեզօծ զարդաշրջանակներով եւ դրոշմազարդերով. միջուկը` ստուարաթուղթ.
աստառը` թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 1 (1) + 1 (թ. 60), դեղին թուղթ, չգրուած:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. ցեցի անցքեր` թ.
1, 35-60, կազմին:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 2աբ Պատճառք` Յաղագս երկնայնոցն դասաւորութեանց, թէ որպիսի՞
են փառաբանութիւնք նոցա եւ թէ ո՞յք են առաջինք, միջինք եւ վերջինք - Իսկական
էութիւնն է գերաբուն աստուածութիւն յառաջ, քան զյաւիտեանս...
2. 2բ-3բ Յաղագս յղութեան Աննայի, որով ծնաւ զամենաօրհնեալ կոյսն
Մարիամ, յորմէ օրհնեցան ամենայն ազգք. Սեպտեմբերի Ը. - Յազգատոհմէն
Իսրաէլի եւ ի ցեղէն Յուդայի էր Յովակիմ...
3. 3բ-4ա Յաղագս ամենօրհնեալ սուրբ եւ Աստուածածնին, որ երից
ամաց ի տաճարն բերին: Նոյեմբերի ԻԱ. - Յետ հրաշափառ
յղութեան Աննայի, աւետեօք հրեշտակապետին...
4. 4աբ Յաղագս Աւետեաց յղութեան Եղիսաբէթի, որ յղացաւ զսուրբ
Մկրտիչն եւ զԿարարպետն Յօհաննէս, որպէս ճշմարիտ եւ կատարեալ գրեալ է սուրբ
աւետարանիչն Ղուկաս ի մէջ սուրբ Աւետարանին. այս մի գլուխն մինչ ի վերջն - Եւ
եղեւ յաւուրս Հերօդէի արքայի Հրէաստանի քահանայ ոմն...
4բ (գրչի)
«Եւ այսպէս էր գրեալ օրինակ սորա, այսպէս գրեցի: Վերջն այս էր, թէ. Հայեցաւ
յիս բառնալ զնախատինս իմ ի մարդկանէ»:
5. 4բ-6ա Յաղագս Աւետեաց ամէնօրհնեալ սրբուհւոյ կուսին Մարիամու
Աստուածածնին եւ փառաւորեալ տիրուհւոյն Հոգւովն Սրբով, ասացեալ երանելոյն
Յոհաննու Ոսկիբերանին - 0րհնեալ է Աստուած, որ զծածկեալ խորհուրդս ի ձեռն հրեշտակաց
յայտնեաց...
6. 6ա-7բ [Գրիգորի վարդապետի] Յաղագս
ծննդեան Յօհաննու Կարապետին եւ ծնօղաց նորին. Յունվարի ԺԴ. - Եւ յորժամ սուրբ կոյսն Մարիամ եմուտ ի տուն Զաքարիայ...
եւ հատո՛ մեզ փոխարէն ի քո առատապարգեւ ձրիցդ զթողութիւն մեղաց գտանել աստ
եւ ի հանդերձեալ աւուրն ապագայից` Գրիգոր վարդապետ ճառիս յօրինողի:
7. 7բ-8բ Երանելոյն Յոհաննու Ոսկէբերանին ասացեալ վասն Աւետեաց
սուրբ Աստուածածնին, որ ի հրեշտհակապետէն Գաբրիէլէ - Դարձեալ աւետիք, դարձեալ ազատութեան խոստումն...
8. 8բ [Յաղագս սքանչելեացն, որ եղեն յԵրուսաղէմ] - Ի թուին Հայոց զՃՀ. եւ Բ. (723) մեծ սքանչելիք եղեն յԵրուսաղէմ
յոյժ ահեղ...
Հմմտ.
Կիրակոս Գանձակեցի, Պատմութիւն Հայոց, աշխտ. Կ. Ա. Մելիք Օհանջանեանի,
Երեւան, 1961, էջ 349-50:
9. 9ա Յայտնաբանութիւն եւ գուշակումն սրբոց մարգարէից, որք
յաղագս Ծննդեան եւ Յայտնութեան Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ ասացին. Յունվարի
Ե. յաւուր ճրագալուցին - Կանխաճառութիւնք մարգարէիցն, որք գուշակեցին զգալուստն
Քրիստոսի...
10. 9աբ Պատճառք ճրագալուցին Ծննդեան եւ յայտնութեան Քրիստոսի
Աստուծոյ մերոյ - Խորհուրդ ճրագալուցիս յոյժ գեղեցիկ է...
11. 9բ-10բ Յաղագս հրաշալի Ծննդեան եւ Յայտնութեան Քրիստոսի Աստուծոյ
մերոյ, որ է Յունվարի Զ. - Յամի
ի սկզբանէ արարածոց չորս հազար ԾԲ. (4052)...
12. 10բ Յայսմ աւուր յիշատակ է սքանչելեացն, որ եղեւ ի Գետարգել
սուրբ նշանէն, ձեռամբ սրբոյն Պետրոսի կաթողիկոսէն Հայոց - Յամի
ԴՃՀ. եւ Գ. (1024) թուականիս հայոց առաջի մեծի կայսերն Վասլի ի Տրապիզոն,
զի գնաց տէր Պետրոսն առ արքայն Յունաց...
Հմմտ.
Կիրակոս Գանձակեցի, Պատմութիւն Հայոց, աշխտ. Կ. Ա. Մելիք Օհանջանեանի,
Երեւան, 1961, էջ 94-5:
13. 10բ-11ա Պատճառ Ծննդեան եւ Յայտնութեան Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ - Այսօր է տօն
Ծննդեան եւ յայտնութեան Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի...
14. 11աբ Յայսմ աւուր յիշատակ է սրբոյն Յօհաննու Որոտնեցւոյ մեծ
վարդապետին, որ մականունն Կախիկ, որ միշտ կախեալ էր ի բանէն Աստուծոյ եւ
ի սէրն Տեառն Յիսուսի եւ վասն այնորիկ ասի Կախիկ - Զի
սա վարդապետ է սրբոյն Գրիգորի Տաթեւացւոյն: Եւ սա ի սոյն օր ծնեալ ի մօրէ,
զի եօթանասուն եւ երից ամաց լեալ, եւս ի սոյն օր վախճանեցաւ եւ փոխեցաւ ի
Քրիստոս ի թուականիս մերում ութ հարիւր եւ երեսունհինգ (1386)...
15. 11բ-3ա Երանելոյն մեծին Եփրեմի Աբբայ Խորին Ասորոյ ասացեալ
ի Ծնունդն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ - Իսկ յորժամ
կատարեցաւ սահման մարդեղութեան Բանին Աստուծոյ...
16. 13բ-5ա Յաղագս վերստին տօն Յայտնութեան եւ Մկրտութեան Քրիստոսի
Աստուծոյ մերոյ եւ յիշատակ սրբոյն Յօհաննու Կարապետին: Յունվարի Է.: Աւետարան
ըստ Մատթէոսի, գլ. Գ., Հմր. Ա. - Յաւուրսն
յայնոսիկ գայ Յօհաննէս Մկրտիչ քարոզել...
- 13բ-5ա Նորին սրբոյն աբբա Եփրեմի ասացեալ ի
Մկրտութիւնն Քրիստոսի եւ ընդդիմանալ Մկրտչին Յօհաննու - Իբրեւ
ետես Յօհաննէս զՅիսուս եկեալ առ նա ի մկրտութիւն...
17. 15ա-6բ Յաղագս Քառասնօրեայ գալստեանն ի տաճարն սուրբ, որ ընծայեցաւ
ի գիրկսն Սիմէօնի Տէրն մեր Յիսուս Քրիստոս. Փետրուարի ԺԴ.: Սուրբ Աւետարանն
Ղուկաս, գլ. Բ., Հմր. ԻԲ. - Եւ իբրեւ լցան աւուրք սրբութեան նորա...
- 15ա-6բ Յաղագս մեկնաբանութեան սուրբ Աւետարանիս
եւ վասն Սիմէօնի ծերունւոյն բան եւ ասացուածք - Իբրեւ լցան աւուրք սրբութեան նոցա ըստ օրինացն Մովսէսի,
ասէ, քառասուն օր յետ ծննդեանն Քրիստոսի...
18. 17աբ Վարք եւ պատմութիւն սրբոյ Թէոդորոսի Զինաւորին. Փետրուարի
ԺԷ. - Քաջամարտիկ եւ յաղթօղ զօրականն Քրիստոսի սուրբն Թէոդորոս...
19. 17բ-8բ Վարք եւ վկայաբանութիւն սրբոյն Կիւրղի Երուսաղէմայ
հայրապետին եւ մօր նորա Աննայի. Յունիսի Զ. - Սուրբն Կիւրեղ
ազգաւ հրէայ էր եւ անուն նորա Յուդայ...
20. 18բ Վարք եւ պատմութիւն սրբոյն Յօհաննու յԵրուսաղէմայ հայրապետին.
Մարտի ԺԹ. - Երբեմն գոլով առ սուրբն Եպիփան Կիպրացին սարկաւագ
ոմն...
21. 18բ-9ա Պատմութիւն եւ վկայաբանութիւն սրբոց Քառասուն մանկանցն,
որք ի Սեբաստիայ. Մարտի Թ. - Սուրբ եւ փառաւորեալ վկայիցն
Քրիստոսի Աստուծոյ քառասուն մանկանց...
22. 19ա-20բ Յաղագս Գալստեան Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի ի դատաստան,
զոր յառաջ քան զգալն ի դատաստան ԺԵ. (15) նշան լինիցի եւ ապա հատուցմունք գործոց
արդարոց եւ մեղաւորաց, զոր եւ հաւատալ պարտ է մեզ լինիլն այսպէս - Ամենազօր եւ ամենակարօղ գթութիւն մարդասիրին Աստուծոյ...
23. 20բ-1բ Յաղագս սրբոյն Յովսէփայ յԱրեմաթացւոյն, որ ի ժամ խաչելութեան
ականատես լեալ, նա եւ խնդրեաց զմարմինն Յիսուսի ի Պիղատոսէ - Եւ
իբրեւ երեկոյ եղեւ, եկն այր մի մեծատուն...
24. 21բ-2ա Յաղագս դժոխոց, որ ինքն խաչեալն Աստուած էջ ի դժոխս եւ
ազատեաց հոգիքն ամենայն ննջեցելոց - Եւ արդ, գիտելի
է, զի յորժամ էջ խաչեալն Աստուած ի դժոխսն...
25. ա. 22աբ Յաղագս Յարութեան Տեառն մերոյ եւ փրկչին Յիսուսի Քրիստոսի - Եւ
ասէ ցնա. Ես եմ Աստուած հօր քոյ...
Լս-ներում
նշուած են սուրբգրական ընթերցուածների տեղիները. Ելից Գ, Բ, Յօբ ԺԴ, ԺԳ,
ԺԲ, ԻԵ, Եսայի ԻԶ, ԺԸ, Եզեկիէլ ԼԷ, ԻԲ, Յունան Բ. ԼԵ, Եզրաւ Բ, ԺԶ, ԺԴ, ԼԵ, Գործք
ԻԴ, ԺԴ, Կողոս. գ. Գ., Բ. Կորնթ. դ. ԺԴ, Փիլիպ. գ, ԻԱ, Թեսաղ. բ. ԺԱ, Տիմոթ. բ.
ԺԱ, Տեսիլ ի. ԺԲ:
Գրչից.
22բ «Եւ յերեկոյի շաբաթուն, յորում լուսանայր միաշաբթին, եկն Մարիամ Մագդաղե[նացի].
Այս սուրբ Յարութեան ճառն, չորս Իւղաբերից Աւետարանն սորա յօրինակին լիակատար
գրեալ կայր, հանդերձ իւր մեկնութեամբն, եւ մեք Աւետարանն մի մի շարք գրեցաք,
եւ մեկնութիւնք` լիապէս»:
բ. 22բ-3բ Յաղագս յարութեան Քրիստոսի եւ իւղաբեր կանանցն, որք
եկին ի գերեզմանն Քրիստոսի: Եւ սրբոյն Եփրեմի աբբային ասացեալ` ի մեկնութենէ
Մատթէոսի Աւետարանին - Ամենափրկագործ տնօրէնութեանն Քրիստոսի խորհուրդ
յԵրուսաղէմ կատարեցան...
գ. 23բ-4ա Յաղագս յարութեան Քրիստոսի եւ վասն խնկաբեր սուրբ կանանցն,
որք եկին ի գերեզման Տեառն` ի սրբազանից վարդապետաց մեկնեալ ի սուրբ Աւետարանին
Մարկոսի - Եւ ընդ առաւօտս միաշաբաթուն ... Զիջումն հրեշտակին
ի մէջ գիշերին իմանամք...
դ. 24ա-5ա Յաղագս յարութեան Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի եւ վասն
իւղաբեր սուրբ կանանցն, որք ընդ առաւօտս եկին ի գերեզման Փրկչին: Մեկնութիւն
սուրբ Աւետարանին Ղուկասու` աստուածաբանից վարդապետաց ասացեալ - Բայց
ի միաշաբաթուն... Որպէս վերագոյն ասացաք, արդ եւ զայս երկրորդ անգամ իմանամք...
ե. 25ա-7բ Յաղագս յարութեան Քրիստոսի եւ միայնոյ գալն Մարիամու
Մագդաղենացւոյ եւ խօսակցութիւնն Քրիստոսի ընդ Մագդաղենացւոյն: Սուրբ Աւետարանէն
Յօհաննու, մեկնեալ սրբոց աստուածաբան վարդապետաց որպէս ասէ եւ ծանուցանէ - Եւ ի միաշաբաթոջն... Որպէս յերրորդում նուագին, ապա
եւ ինքն իսկ որ կամէր յոյս լինել...
Գրչից`
25ա «Սորա օրինակին այս մի գլուխն բոլոր գրեալ էր մինչեւ զայն տեղն, որ ասէ
թէ. ետես նա զՏէր. եւ զայս ինչ ասաց ցնա. գի՛տ ի սուրբ Աւետարանին եւ մի առ մի
ծանեայ»:
26. ա. 27բ Յաղագս Թօմայի սուրբ առաքելոյն` յորժամ ետես զճշմարիտ
յարուցեալ Տէրն մեր Յիսուս Քրիստոս, նոյնժամայն աղաղակեաց ասելով, թէ` Տէր
իմ եւ Աստուած իմ, զոր ներքոյ սուրբ Աւետարանաց Յօհաննու վասն Թօմայի է,
գլ. Ի., հմր. ԺԹ. - Եւ էր երեկոյ ի միաշաբաթոջ աւուրն...
բ. 27բ-8բ Սրբոյն Յակոբայ Սրճոյ եպիսկոպոսին ասացեալ ի թերահաւատութիւն
Թօմայի - Յորժամ յարեաւ հովիւն քաջ ի մեռելոց...
Գրչից`
28բ «Սորա յօրինակին գրեալ էր Տեառն մերոյ համբարձման սուրբ Աւետարանն Մարկոսի,
որ ասէ, գլխ. ԺԶ., հմր. ԺԴ.»:
27. ա. 29ա [Ի համբարձումն Տեառն] - Եւ մինչդեռ
բազմեալ էին մետասանքն, երեւեցաւ նոցա եւ թշնամանեաց զանհաւատութիւն նոցա
եւ զխստասրտութիւն, մինչեւ ցայն տեղն, զոր ասէ. Տեառն գործակցութեամբ, եւ զբանն
հաստատէին ամենայն նշանօք, որք երթային զհետ նորա:
բ. 29ա-30բ Մեծի Եւսեբիայ պատմագրի ասացեալ ի համբարձումն Քրիստոսի
Աստուծոյ մերոյ - Վայելուչ է մեզ ճառել եւ սակաւ ինչ վասն վերանալոյն
Տեառն...
Գրչից`
30բ «Եւ ամպն կալաւ զնա յաչաց նոցա եւ մինչդեռ պշուցեալք էին ընդ երկինս երթալոյ
նորա, ահաւասիկ արք երկու երեւեցան նոցա ի հանդերձս սպիտակս: Եւ այս գլուխս յօրինակին
բոլորն լիակատար գրեալ էր, մինչեւ ցայն տեղն, որ ասէ. Որպէս եւ Հոգին տայր բարբառիլ
նոցա: Եւ էին յԵրուսաղէմ բնակեալք հրէայք, արք երկիւղածք յամենայն ազգաց,
որք ի ներքոյ երկնից: Բայց մեք այսքանս սորա սկզբիցն եւ վերջիցն գրեցաք, եւ դու
գի՛տ լիապէսն, կարդա՛յ»:
28. 30բ-1ա Յաղագս Գալստեան Հոգւոյն Սրբոյ ի դասս սրբոց առաքելոցն,
որք էին ի սուրբ վերնատունն - Եւ
ի կատարիլ աւուրցն Պենտէկոստէից...
29. 31ա Սուրբ Աւետարանիս Յիսուսի Քրիստոսի, որ ըստ Մատթէոսի
վասն Պայծառակերպութեան: Գլ. ԺԷ., հմր. Ա. - Եւ յետ վեց
աւուր առնու Յիսուս զՊետրոս եւ զՅակոբոս եւ զՅօհաննէս զեղբայր նորա եւ հանէ
զնոսա ի լեառն մի բարձր առանձինն (այսչափ):
Գրչից`
31ա «Մինչեւ ցայն տեղն, որ ասէ. Բայց յորժամ Որդի մարդոյ ի մեռելոց յարիցէ,
այս գլուխս յօրինակին բոլորն գրեալ էր: Եւս յետոյ վասն Պայծառակերպութեան
յոյժ խորհրդաւոր քարոզ եւ մեկնութիւն բանս երկարս եւ օգտակարս: 0գոստոս Զ.»:
30. 32աբ Կարգեալ եւ հաստատեալ ի սրբոյն Գրիգորէ խափանումն պատկերի
Ան[ա]հատայ` կնոջն Արամազդայ, եւ փոխանակ նորա տօնել զտօն սուրբ Աստուածածնին,
եւ զգովասանութիւն նորին, այսինքն` սուրբ կուսին - Յորժամ Լուսաւորիչն մեր սուրբն Գրիգոր կործանեաց զիգական
պատկերն Անահտայ...
31. 32բ-3բ Թուղթ սրբոյն Դիոնէսիոսի առ Տիմոթէոս` Յաղագս մահուանն
Պետրոսի եւ Պօղոսի եւ նահատակութեան նոցին - Ո՜վ աշակերտ
աստուածային եւ որդի հոգեւոր...
32. 33բ-4բ Յաղագս սուրբ առաքելոյն Յակոբայ Տեառնեղբօրն. Հոկտեմբերի
ԻԳ. - Սուրբ առաքեալն Քրիստոսի Յակոբոս եղբայր Տեառն...
33. ա. 34բ Յաղագս սրբոյն Ստեփաննոսի նախավկային. Դեկտեմբերի
ԻԶ. - Նախավկայն Քրիստոսի սուրբն Ստեփաննոս, մի էր ՀԲ.
(72) աշակերտացն Քրիստոսի...
բ. 34բ Մեծի սրբոյն Եփրեմի աբբայ Խորին Ասորւոյ` ասացեալ ներբողեալ
ի սուրբն Ստեփաննոս - Անդրանիկն
մարտիրոսաց` նախավկայն Քրիստոսի սուրբն Ստեփաննոս... հրաշագեղ եւ բարեձեւ
ընծայեցաւ Աստուծոյ (այսչափ):
Տե՛ս
Սրբոյն Եփրեմի մատենագրութիւնք, հտ. Դ., Վենետիկ, 1836, էջ 143):
34. 36ա-7ա Յաղագս տօնի ամենաժողով եւ երկնագումար բարձրագունեղ
եւ վերացման մեծի եւ երկրպագելի սուրբ խաչին Քրիստոսի, յորում աւուր ցուցանի
ամենեցուն աստուածաբարձ եւ կենդանարար խաչափայտն ի սուրբ Գողգոթայ եւ
յիշատակ փրկագործ չարչարանացն Քրիստոսի. Սեպտեմբերի ԺԴ., որ է Խաչվերացն - Դշխոյն
Հեղինէ` մայր Կոստանդիանոսի, գնաց յԵրուսաղէմ...
35. 37աբ Յաղագս Նիկիու սուրբ ժողովոյն, որ վասն անիծեալ իրիցոյն
Արիոսի. Սեպտեմբերի Է. - Արիոս
էրէցն Ալեքսանդրացն երեւեցաւ հայհոյիչ Քրիստոսի...
36. 37բ-8բ Յաղագս սրբոց հայրապետացն, որք ժողովեցան ի Կոստանդինուպօլիս
ընդդէմ հոգէմարտի Մակեդոնի, եւ յիշատակ Կիւրղի յԵրուսաղէմայ հայրապետին.
Մարտի ԺԸ. է գրեալ - Ի ժամանակս Կոստանդեայ հերձուածօղ արքային, որդւոյ
սրբոյն Կոստանդիանոսի...
37. 38բ-9ա Յաղագս Եփեսոսի սուրբ ժողովոյն ԲՃ. (200) հայրապետացն.
Հոկտեմբերի ԺԴ. - Հրամանաւ Փոքու արքային սրբոյն Թէոդոսի...
38. 39ա-40բ Յաղագս դաւանութեան ամենասուրբ Երրորդութեան, թէ որպէս
պարտիմք ըստ աստուածաբանից սրբոց հարցն խոստովանիլ եւ հետեւիլ, նաեւ` մարդեղութեան
Բանին Աստուծոյ միութեան, թէ որպէս պարտիմք ընդունիլ ըստ լուսակիր վարդապետաց
սրբոյ եկեղեցւոյ - Հաւատամք ի Հայր եւ յՈրդի եւ ի Հոգին Սուրբ` յերիս անձինս
եւ ի մի Աստուածութիւն...
Գրչից`
40բ լս. «[Լէ]վ լէվ սրբագրեմ եւ լէվ լէվ բաներ զարդարացնեմ»:
39. 40բ-4ա [Դաւանաբանական հարցուպատասխանի]
ա. 40բ-1ա [Բան Առաջին] - Հարցումն.
Ասէ աշակերտն, թէ` որոյ վկայութեամբ Բ. բնութիւն ասեն... Պատասխանի. Առ
այս ասեմք, թէ` մի է բնութիւն...
բ. 41ա-2ա Բան Երկրորդ - Հարցումն. Ասէ աշակերտն թէ`
ունիմք մեք եօթն խորհուրդ սուրբ եկեկղեցւոյ... Պատասխանի. Պատասխանեմ, թէ
սուտ ասեն ախթարմայքն...
գ. 42ա Գլուխ Երրորդ - Հարցումն.
Ասէ աշակերտն, թէ Հռօմեական եկեղեցին... Պատասխանի. Պատասխանեմ առ այս
թէ...
դ. 42բ-3ա Գլուխ Չորրորդ - Հարցումն. Ասէ աշակերտն, թէ` ախթարմայքն զմեզ բամբասեն...
Պատասխանի. Ասեմ առ այս, թէ երկու ձեռքն...
ե. 43ա Գլուխ Հինգերորդ - [Հարցումն.]
Ասէ աշակերտն, թէ հերձուածօղքն կրկին զմեզ բերան առեալ ասեն... Պատասխանի.
Պատասխանեմ առ սիրելիդ իմ...
զ. 43բ-4ա Գլուխ Վեցերորդ բան - Հարցումն.
Ասէ աշակերտն, թէ յոյժ մխիթարեցայ ի հոգեւոր բանից... Պատասխանի. Պատասխանեմ
առ այս, զի բանդ այդ, զոր ասացեր...
է. 44ա Գլուխ Է. բան - Հարցումն. Ասէ աշակերտն. Ամենայնիւ
զօվացաւ սիրտ իմ... Պատասխանի. Պատասխանեմ առ այս թէ, ուսեալ են կուրացեալքն
հաւատոյ...
40. 44ա-5ա Վասն ստոյգ տեսութեան եւ տեղեկութեան սրբոց երկոտասանից
առաքելոցն Քրիստոսի, որոց անուանքն են այսոքիկ, Մատթէոս ԺԲ. - Առաջինն Պետրոս, որ եւ կոչի Սիմօն եւ Կեփաս...
41. 45ա-6բ Սրբոյն Յօհաննու Ոսկէբերանին ասացեալ ի կոչումն Պետրոսի
առաքելութեան - Յորժամ վարդապետն բարեփառ, յայնժամ աշակերտն դիւրահաւան...
եւ թողեալ զամենայն ինչ եւ գնացին զհետ նորա (թերի):
Տե՛ս
Յովհաննու Ոսկեբերանի... Մեկնութիւն թղթոցն Պաւղոսի, Բ., Վենետիկ,
1862, էջ 621-30:
42. 46բ-7ա Յաղագս` թէ մարդ եւ սատանայ միմեանց հակառակին եւ ոչ
երբէք միաբանին ընդ միմեանս - Եւ վասն այնորիկ ոչ կարէ մին
ծառայ երկունց տերանց ծառայել...
43. 47աբ Յաղագս արձակմանն սատանայի. Հոկտեմբերի ԺԶ. - Եւ յայսմ աւուր
արձակմանն սատանայի հազար ամ կապանաց...
Գրչից`
խորագրին կից. 47ա «Ով եղբա՛րք աստուածասերք, շաբաթն մին անգամ անխտիր կարդա՛յ»:
44. 47բ-8ա Քարոզ վասն պահոց պնդութեան, որպէս Քրիստոս եւ սուրբքն
ամենայն պահեցին եւ յաղթեցին սատանայի - Իսկ պահք զամենայն
փորձութիւնս սատանայի կարօղ է շիջուցանել...
45. 48աբ Սրբոյն Յօհաննու Ոսկէբէրանին ասացեալ յաղագս խոստովանութեան - Որք
խոստովանեցան եկեղեցւոյ, նմանեցան եւ Քրիստոսի ընծայեցան...
46. 48բ-9բ Յաղագս խոստովանութեան բան ինչ - Ասեն վարդապետք եկեղեցւոյ, թէ Աստուծոյ դատաստանն
քաղցր է, քան զաշխարհիս...
47. 49բ-53բ Քարոզ երանելոյն Եփրեմի` ասացեալ յաղագս ապաշխարութեան - Ասէ
երանելի մարգարէն Եզեկիէլ...
Հմմտ.
Սրբոյն Եփրեմի Մատենագրութիւնք, հտ. Դ., Վենետիկ, 1836, էջ 190:
48. 53բ-4ա [Վասն խոստովանութեան] - Խոստովանութիւնն
թեթեւացուցանէ զծանրութիւն մեղաց...
49. 54ա-5ա Յաղագս յիշատակի մահուանն Երեմիայի մարգարէի. Մայիսի
Ա. - Յորժամ հանդերձեալ էին քաղդեացիքն պաշարել զԵրուսաղէմ...
50. 55բ Յաղագս կատարման սրբոց մանկանցն Բեթղէհէմի - Անօրէնն
Հերօդէս, որ թագաւորեաց Հրէաստանի...
51. 56ա Յաղագս վարուց եւ սքանչելեաց սրբոյն Բարսղի` Կեսարու
հայրապետին. Յունվար Ա. - Այս մեծ եւ սքանչելի այրս Աստուծոյ Բարսեղ... (5 տող չգրուած եւ այնուհետ շարունակուած):
52. 56աբ Յաղագս յիշատակի վարուց սրբոյն Գրիգոր[ի] Նիւսացւոյն.
Յունվար Ժ. - Վարդապետն եկեղեցւոյ սուրբն Գրիգոր Նիւսացին ճշմարիտ
(2 տող չգրուած) քաղցրաբան
եւ գեղեցկախօս...
53. 56բ Վարք եւ պատմութիւն յիշատակաւ սրբոյն Մարիամու Մագդաղենացւոյ - Երանելին
Մարիամ Մագդաղենացին եւ աղախինն Քրիստոսի...
54. 56բ Յիշատակ հրաշիցն, որ եղեն յԵրուսաղէմ - Սուրբ եպիսկոպոս եւ վարդապետ մի Յօհաննէս անուն, ի
Տայոյ գաւառէն...
55. 57աբ [Յաղագս սուրբ Աստուածածնի` հանդերձ պատմութեամբ]
ա. 57ա Յաղգս պալասանին, որ օրինակ էր սուրբ Աստուածածնին.
բանք յոյժ խորհրդաւոր - Վարդապետք ասեն, թէ սուրբ Աստուածածինն նման է ծառոյն
պալասանի...
բ. 57աբ Վարդապետք ասեն, թէ ի մէջ աշխարհի մեծ վիշապ մի երեւեցաւ...
գ. 57բ Վարդապետք ասեն թէ սուրբ կոյսն Մարիամ լի էր ամենայն առաքինութեամբ
եւ շնորհօք...
դ. 57բ Դարձեալ գիտելի է, զի ոմն իշխան յոյժ սիրէր զսուրբ կոյսն...
56. 56բ-8ա Բանք եւ գովասանութիւն վասն Կաթողիկէ սուրբ եկեղեցւոյ - Աստանօր
հաճոյ թուեցաւ մեզ սակաւ ինչ դրուատել զշնորհս կաթուղիկէ եկեղեցւոյ...
քեւ պարծիմք յօր դատաստանի եւ բարեխօս առաջի Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ.
եւ նմա վայել է:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
7բ (գրչի) Պաղատանօք
մեծի Կարապետին քո եւ Մկրտչին Յօհաննու, միածին Որդի
Աստուծոյ Յիսուս Քրիստո՛ս, շնորհեա՛ թողութիւն եւ զգաստութիւն ամենայն քրիստոնէից,
եւս առաւել Յօհան գրչիս, մանաւանդ կարդացողիս եւ լտսողացդ, առհասարակ
ամենայն ժողովրդեանդ, մանաւանդ Գրիգոր մեղապարտ յետին
գրչիս:
8բ Շնորհեա՛
սիրով ստացողի սուրբ գրոցս եւ յուսով ընթերցողի շնորհազարդ տառիցս, եւ հաւատով
ունկնդրողի երկնափայլ խորհրդոյս մեղաց թողութիւն եւ յոյս կենացն յաւիտենից
(նման` 13բ, 33բ):
17բ Տէր մեզ ողորմեսցի,
մանաւանդ մեղապարտ գրչիս եւ ստացողիս (նման` 19ա, 20բ):
32բ Որ եւ բարեխօս
լիցի գծողի տառիս եւ մեղապարտ գրչիս:
33բ Որոյ գովութեանց
եւ արժանաւորութեանց սորին լիցի մասնակից զծրօղ սուրբ տառիս, որ մեծաւ փափագմամբ
գծագրեցի, լիցի ինձ մեղապարտիս եւ ծնօղացն իմոց հանգիստ եւ արքայութիւն.
ամէն:
34բ Բարեխաւսութեամբ
եւ աղօթիւք սրբոյն Յակոբայ ողորմեա՛, Քրիստոս Աստուա՛ծ,
ամենայն հաւատացեալ քրիստոնէից ննջեցելոց, մանաւանդ գծօղի տառիս` մեղապարտ
գրչիս եւ հանգուցեալ ծնօղացս եւ ննջեցելոցս հանգիստ եւ արքայութիւն, կարդացողիս
եւ լսողացդ ար[քայութիւն]:
45ա (ստացողի՞)
Միրզաբէկ
Միքայէլեան:
48ա Որ եւ զգծօղ
տառիս եւ ծնօղացն իմոց արժանացուսցես ողորմութեամբ քով Քրիստոս Աստուած
մեր. ամէն:
2047
ՑԱՆԿ
ԱՆՏԱՌ ԱՅԼԱԲԱՆՈՒԹԵԱՆՑ ԳՐՈՑ
|
ԺԸ. դար |
ԹԵՐԹ` 48. չգրուած` 47ա-8բ: ՊՐԱԿ` 1-3x16 (1` 2, 2` 18, 3` 14, 4` 18, 5` 2): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով
եւ լուսադրոշմով` զինանշան` ///(անընթ.) DLAOW մակագրութեամբ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 23x18: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(17x13,5): ԳԻՐ` նոտրգիր
(նմուշ` 4ա): ՏՈՂ`
29-30. գծումներ` ճնշումով, գրադաշտի սահմանները` կարմիր: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ
շագանակագոյն կաշի. միջուկը` տախտակ. աստառը` ծաղկազաթուղթ. լուսանցակողերը`
ցայտկէն: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 4 (Ա-Դ) + 4
(Ե-Ը). չգրուած թուղթ, լուսագծերով` բուսական նախշ, որի ներքոյ` «C B»:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի կաշին քերծուածքներով,
տեղ-տեղ զանազան բծեր
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-6բ Ցանկ գլխոց [Անտառ այլաբանութեանց գրոց,
Աղեքսանդր Գալամաթոյ կոչեցելւոյ Միսինացւոյ] - Անդրէի առաքելոյն. Ը.
(8) քարոզք... Ը. քարոզք. խորհուրդք աւետարանականք - 1335:
7ա-46բ Ցանկ մասնաւորակի - Աբէլ զպարարտն, այսինքն` զդիտաւորութիւնս մատոյ Աստուծոյ
- 889 ... Օրհնութիւնք իրաց, որք յեկեղեցւոջ ջատագովին - 584:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` Կազմաստառ
Ա., սեւ թանաքով. «կթողիկոս»:
2048
ՄԱՐԳԱՐ
Խ0ՃԵՆՑ ԳԵՂԱՄԵԱՆ, ՑՈՒՑԱԿ ԳՈՒՇԱԿՈՒԹԵԱՆՑ
ՍԱՆԿՏ ՊԵՏԵՐԲՈՒՐԳ |
ՌՄԼԸ.-ՌՄԽԳ. - 1789-1794 |
ԳՐԻՉ` հեղինակը:
ԹԵՐԹ` 82. չգրուած` 1աբ, 3ա, 30բ, 81բ-2բ (գրչի
էջակալում` 1-155,որ է` 4ա-81ա): ՊՐԱԿ` Ա-Էx12 (Ա, Է 11): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով
եւ լուսադրոշմով` եռամահիկ, բուսական եզերազարդ շրջանակ, որի կենտրոնում
թագով պսակուած զինանշան` ներքեւում` «A. O.», բուսական եզերազարդ շրջանակ,
որի կենտրոնում` «FAO»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 24x19: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(20x12): ԳԻՐ` նոտրգիր
(նմուշ` 2ա): ՏՈՂ`
28. գծումներ` ճնշումով, գրադաշտի սահմանները` մատիտով: ԿԱԶՄ` ծաղկաթուղթ,
մէջքն ու փեղկերի անկիւնները` շագանակագոյն կաշի. միջուկը` ստուարաթուղթ.
աստառը` թուղթ, լուսագծերով. լուսանցակողերը` ցայտկէն:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի ծաղկաթուղթը
վնասուած, եզրերը պատռտուածքներով. տեղ-տեղ խունացած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. ա. 2ա Ցուցակ գուշակութեանց, տրոհեալ յերկուս
հատորս: Որ ի
նախկին հատորի գրի թարգմանութիւն եւ մեկնութիւն տաղաչափական բանից եւ
գուշակութեանց Վեյսի էֆենտի կոչեցեալ Մէվլէվի տէրվիշական
հռչակաւոր առն ումեք, որ աստի իբր հարիւր երեսուն ամաւ յառաջ խօսի վասն զրկանաց
եւ անիրաւութեանց մեծամեծացն տերութեան Թուրքաց, եւ գուշակէ
զառեցումն Գըրիմոյ ի ձեռանէ նոցա ի մեծէ Եէգաթերինա երկրորդէ
կայսրուհւոյ ամենայն Րուսաց եւ այլն, եւ այլն, եւ այլն: Եւս
եւ վասն վերջաւորութեան մահմետական տերութեան, արտահանեալ ի գրեանց նոցին`
համեմատ մարգարէական գուշակութեանց եւ այլոց եկեղեցական ընտիր անձանց,
եւ այլ զանազան գիտնոց: Այլ եւ համառոտ զեկուցմունք աղանդից մահմետական տէրվիշականաց,
առ ի բացայայտ վերծանելոյ զամենայն միտս բանից յիշեալ Վեյսիի, որ ի շարունակ
տաղաչափութեան իւրում: Եւ յԵրկրորդում հատորի գրի յարմար ասութիւն ինչ
ի վերա Յայտնութեան երանելւոյն Յօհաննու աւետարանչի,
վերաբերելով վասն ծագման Մահմետի եւ հետեւակաց նորա: Եւս եւ վասն
խանգարման տերութեան նոցա: Համակցին նա եւ սակաւ բանք վասն տեսլեանց սրբոյն
Դանիէլի: Աշխատասիրեալ
ի Մարգար
Զաքարեայ Խօճէնց Երեւանցւոյ Գեղամեան, եւ ընծայեալ
ի պատիւ Աստուծով զօրացեալ մեծի եւ յաղթօղ կայսերութեան ամենայն Րուսաց, յամի Տեառն
1789, Հոկտեմբերի Ա., ի Սանկ[տ] Պէտ[ե]րբուրգ:
բ. 2բ Իւրոյ օգոստափառ կայսրուհւոյ մեծութեան
խոնարհաբար ընծայումն - Վսեմափառ մեծութիւն, գերազանց շնորհ եւ սքանչելի իմաստութիւն
ձերոյ օգոստափառ մեծութեան...
գ. 3բ Զեկուցմունք - Վասն ի ներ յառաջիկայ հատորի մերում, ի զանազան անձանց
գրեանց...
Բ. 4ա-29բ Հատոր առաջին: Թարգմանութիւն եւ մեկնութիւն
գուշակողական տաղաչափ բանից Վէյսի էֆենտի կոչեցելոյ առն հռչակաւորի - Բան (արաբատառ գրութիւն, ապա վերծանութիւն)` Գասիտէյի
Վէյսի էֆենտի
Սէլլէմէ
Ալլահիւ: Թարգմանութիւն. Տաղաչափութիւն Վէյսիի տեառն, որոյ
եղիցի խաղաղութիւն Աստուծոյ. 1. (արաբատառ գրութիւն). Աեա էյ գավմի Իսլամպուլ`
պիլին թահգիգ օլուն ակեահ, էրիշիւր նակիհան պիր կիւն սիզէ գահր իլէ խըշմուլլահ:
Թարգմանութիւն` Ծաներո՛ւք եւ գիտասջիք հաւաստեաւ, ով խումբ Կոտանդնուպոլսայ,
ի յաւուր միում յանկարծակի հասանի ի վերայ ձեր բարկութեամբ պատիժ Աստուծոյ.
2. (արաբատառ) Գըյամէթ գօփտի տիւնեատէն...
Գ. 30ա Համարողական հաշուագրութիւն 28 տառից
արաբակ[ա]նաց, որ ի նոսա էպճէտ վերաձայնի եւ գրի այսպէս - Տազղիլէն, սախէզ...
Արաբերենի
այբունենը, տառանուններով եւ թուական համարժէքներով:
Դ. ա. 31ա Հատոր երկրորդ, յորում գրի յարմարական
ասութիւն ինչ ի վերա տեսլեան եւ Յայտնութեան սրբոյն Յօհաննու Աւետարանչի. Սկսեալ յերկոտասաներրորդ գլխոյ այնորիկ տեսլեան մինչեւ
ցվերջ գրքոյն` կարի յոյժ համառոտ ասութեամբ`
վերաբերելով զբան սրբոյն վասն ծագման Մահմետի եւ հետեւակաց
նորա: Եւ եւս վասն խանգարման տերութեան նոցին: Աշխատասիրեալ ի Մարգար Զաքարեայ Խօճենց Գեղամեանէ: Եւ
ընըծայեալ ի պատիւ Աստուծով զօրացեալ մեծի եւ յաղթօղ կայսերութեան ամենայն
Րուսաց: Յամի Տեառն 1789, Հոկտեմբերի Ա., ի Ս[անկտ] Պէտ[ե]րբուրգ:
բ. 31բ Առ սրբազան հարս եւ վարդապետս սրբոյ եկեղեցւոյ - Ո՜վ օթարանք եօթնարփեան շնորհաց Հոգւոյն Սրբոյ, աղբիւրք
իմաստից...
գ. 32ա Մաղթանք առ ամենասուրբ Հոգին Աստուած - Ո՜վ ամենառատ աղբիւր բարութեան Հոգի Սուրբ Աստուած
ճշմարիտ...
դ. 32բ-3բ Համառոտ բան առ նրբանկատ ընթերցօղս - Յայտ
իսկ է ամենեցուն, որ մարգարէութիւն...
ե. 34ա-70բ Հատոր երկրորդ: Համառոտ ասութիւն ի
վերա տեսլեան սրբոյն Յօհաննու Աւետարանչի (գլ. ԺԲ-ԻԲ) - Գլուխ 12, համար 1: Եւ ահա նշան մեծ երեւեցաւ յերկինս:
Աստ «Երկին» բառս ոչ է պարտ առնանիլ վասն նկարագրական երկնի...
Ե. 71ա-8բ Համառոտ բանք վասն տեսլեանց սրբոյ մարգարէին
Դանիէլի (գլ. Է-Ը., Ժ-ԺԲ., Թ.) - Թէպէտ ի գրեանս ամենից սրբոց մարգարէից գտանին վասն
համայն առ յապայն լինելութեանց...
Զ. 79ա-80բ Վասն Մարգարէութեան սրբոյն Ելէկիելի - Գրէ
սրբազան մարգարէն Էզէկիել, գլ. Դ. 1. Եւ դու որդի մարդոյ, ա՛ռ դու քեզ աղիւս
մի, եւ դիցես զնա առաջի երեսաց քոց... եւ ամբոխն մատնեցաւ ի սուր եւ ի գերութիւն,
պատճառաւ մահուան օծելոյն Յիսուսի: Եւ կատարեցան մարգարէութիւնք սրբոյն
Դանիէլի եւ սրբոյն
Էզէկիէլի: Եւ
մանաւանդ, թէ բանք Տեառն մերոյ եւ փրկչին Յիսուսի Քրիստոսի, որոյ փառք եւ երկրպագութիւն
անզրաւ յաւիտենիւ. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
75բ Շարադրեալ
եւ գծագրեալ ի Մարգար դպրէ Խօճէնց:
80բ-1բ (գրչից
պատուիրատուին) Եւ արդ, ո՜վ շնորհունակ Տէր, ընկա՛լ զփոքու բանս այս ի փանաքի
գրչէ իմմէ, զորս հարկադրեալ ի թախանձից ձերոյ ազնուականութեան գրեցի աստանօր:
Եւ զոր ինչ անյարմար գտանիցէք ի սոսին, աղաչեմ անբասիր առնել, քանզի ի բոլոր
բանս իմ խոստովանեալ եմ զհամբակութիւն իմ, եւ մանաւանդ զպակասութիւն գրեանց
եկեղեցական եւ արտաքին պատմութեանց: Եւս եւ բանից հոգիբուղխ մեկնչաց գիտնոց, զորս գրեթէ
չիք իմ բնաւ ընթերցեալ, յորոց կարիցէի դոյն ինչ նշոյլ ծանօթութեան ընկալնուլ,
զի գոնե ունիցէին բանք իմ եւս սակաւիկ
մի համեմատութիւն բանից այնց լուսաւորեալ գիտնոց: Այլ միայնակ նկատելով
ի գրուածս Հնոյ կտակարանաց, հազիւ հազ զոր ինչ կարացի ըստ տկար իմացուածոյ
իմոյ վերծանել, զնոյնս գրեցի |81ա| աստէն, առ ի ցուցանել զհնազանդութիւն
իմ, ըստ որում բանք պատկանելիք էին նախապէս գրեցեալ երկոցունց հատորից իմոց:
Եւ յուսամ, որ հաճիջիք ընկալնլոյ ո՛չ իբրեւ իրի իմիք արժանաւորի ձերոյ
հանճարաշատ խոհականութեան, այլ վասն ջերմեռանդութեան սրտի այնորիկ, որ
խոստ[ո]վանի զինքն գոլ միշտ ձերոյ ազնուականութեան ամենախոնարհ ստրուկ ծառայ
Մարգար
Զաք[ա]րեայ Խօճէնց Գեղամեան: Ի Ս[անկտ] Պետ[ե]րբուրգ, 22
Օգոստոսի, 1794:
2049
ԱՐԻՍՏՈՏԷԼ,
ԳԻՐՔ ԲՆԱԶԱՆՑԱԿԱՆԱՑ (ՄԵՏԱՖԻԶԻԿԱ)
|
ՌՄԻԳ. - 1774ից
առաջ |
ՍՏԱՑՈՂ` Աբրահամ Աստապատցի:
ԹԵՐԹ` 275-3 (տե՛ս Պահպանակ). չգրուած` 1ա-2բ, 274բ-5բ: ՊՐԱԿ` Ա-ԻԳx12 (Բ
13, Ի 10, ԻԳ 9): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով` եռամահիկ եւ
զարդային անընկալելի` ծալուածքի մասում: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 19,3x15,5:
ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(13x9,5): ԳԻՐ` նոտրգիր
(նմուշ` 40ա): ՏՈՂ`
19, գրադաշտի սահմանները` մատիտով: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ
բաց շագանակագոյն կաշի. միջուկը` տախտակ. աստառը` ծաղկադրոշմ կտաւ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 2
(1-2)+1(275), դեղին չգրուած թուղթ, հաշուած թերթաքանակի մէջ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Ճակատազարդ`
6ա: Լուսանցազարդ` բուսական (6ա): Զարդագիր` թռչնագիր կենդանագիր: Գոյներ`
կարմիր, կապոյտ, դեղին, կանաչ, նարնջի:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի
կաշին` քերծուածքներով. թանաքի թթուայնութեան հետեւանքով
գրադաշտը գունափոխուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
3ա-274ա Արիստոտէլի Ստագիրացւոյ Գիրք բնազանցականաց, որ կոչի յունարէն
մէթաֆէզիկայ
Տե՛ս
ձեռ. 926, 208ա-86ա: 3ա-4բ Ցանկ պրակաց (գրքոց, Ա-Է.): 4. ա/6ա-35բ: 4. բ/35բ-9բ:
4. գ/40ա-57բ: 4. դ/57բ-80բ: 4. ե/80բ-112բ: 4. զ/112բ-9բ: 4. է/119բ-52բ: 4. ը/152բ-62բ:
4. թ/162բ-77բ: 4. ժ/177բ-95ա: 4. ժա/195ա-219բ: 4. ժբ/219բ-36ա: 4. ժգ/236ա-60բ:
4. ժդ/260բ-71բ: 271բ Իսկ այս ոչ է թիւ, այլ բան խառնման: 272ա-4ա [Ցանկ գրքոց, Ը-ԺԴ.]:
Լուսանցներում`
Ստեփանոս Լեհացու լուծմունքները:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
5բ (Շղագիր)
Ես` Աստապատցի
Աբրահամ վարդապետս, միաբան Սուրբ աթոռոյն Էջմիածնի, զգիրքս, զոր
գրեցուցեալ էի արդեամբ իմով, շնորհեցի հոգեւոր որդւոյ եւ աշակերտի իմոյ
Յովսէփ վարդապետին
Հաղբատեցւոյ, զի
ընթերցեալ եւ վայելեալ` յիշեսցէ զտառապեալ հոգիս իմ առաջի անմահ գառին
Քրիստոսի: Այս եղեւ ի ՌՄԻԳ. (1774) թուին, Հոկտեմբեր Ժ., ձեռամբ իմով գրեցի
եւ կնքեցի:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 5բ ութանկիւն,
սեւով. «ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ ԱԲՐԱՀԱՄ ՎԱՐԴԱՊԵՏ»:
ՆՇՈՒՄ` 1ա (մանուշակագոյն
թանաքով) «ՌՄԻԳ. - 1774. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
2050
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
|
ԺԸ. դար |
ԹԵՐԹ` 296-4 (տե՛ս Պահպանակ). չգրուած` 4ա-5բ, 240բ-1բ, 294ա-5բ
(գրչի ձեռքով էջակալուած` 1-482=6ա-241բ): ՊՐԱԿ` 1-48x6 (30`
9, 31` 4, 32` 10, 33` 7, 39` 4): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով` եռամահիկ, թագ,
վրան` «PHILIS»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 21x15,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (14,5x9,5,
15,5x10,5): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ`
58ա): ՏՈՂ` 23
(6ա-240ա), 25 (242ա-93բ) գծումներ` ճնշումով, գրադաշտի սահմանները` կարմիր:
ԿԱԶՄ` շագանակագոյն
դրոշմազարդ կաշի. միջուկը` տախտակ. աստառը` թուղթ, լուսագծերով: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 3+1, չգրուած
թուղթ, հաշուած թերթաքանակի մէջ (թ. 1-3, 296):
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի կաշին ցեցակեր,
քերծուածքներով, եզրերը մաշուած, մէջքը թեթեւակի ճաքերով, Բ. փեղկի
եւ մէջքի հատման ստորին հատուածը թեթեւակի բացուած. թանաքի թթուայնութեան
հետեւանքով գրադաշտը գունափոխուած, տեղ-տեղ խունացած, զանազան բծեր. թանաք
թափուած` 149ա, պրակահամարներ չունի:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 6ա-198բ Արիստոտէլի Ստագիրացւոյ, Գիրք բնազանցականացն,
որ կոչի յունարէն Մէթաֆիզիքայ (թրգմ. Ստ. Լեհացի):
Տե՛ս
ձեռ. 926, 208ա-86ա: ա/6ա-26բ: բ/26բ-9բ: գ/30ա-43ա: դ/43բ-60ա: ե/60ա-82ա: զ/82ա-7ա:
է/87բ-112ա: ը/112ա-20ա: թ/120ա-32ա: ժ/132ա-45բ: ժա/145բ-61ա: ժբ/161ա-71բ: ժգ/172ա-91ա:
ժդ/191ա-8բ:
Բ. 199ա-240ա Լուծմունք գրոցն Մէթաֆիզիքոց Արիստոտէլի
Ստագրացւոց, շարադրեցեալ ի Ստեփաննոսէ վարդապետէ Լէհացւոց, որ եւս է թարգմանիչ
նոյնոյ գրքոյն
ա. 199ա-204ա Լուծմունք առաջնոյ գրքոյն. Պրակ Ա. - Ա. Բնականապէս բնական ցանկութեամբ... (պրակք Ա-Է.):
բ. 204ա-5ա Լուծմունք երկրորդի գրքոյն. Պրակ Ա. - Ա.
Նկատումն ճշմարտութեան դժուարիմաց է... (պրակք Ա-Գ.):
գ. 205բ-9ա Լուծմունք երրորդ գրքոյն. Պրակ Ա. - Ա. Տարակուսութիւն բազում ինչ օգնէ առ ի գիտութիւն... (պրակք Ա-Զ.):
դ. 209ա-11բ Լուծմունք չորրորդի գրքոյն. Պրակ Ա. - Ա.
Բնազանցականիս գիտութեան ենթակայն է էակ... (պրակք Ա-Ը.):
ե. 211բ-6բ Լուծմունք հինգերորդ գրքոյն. Պրակ Ա. - Ա. Սկիզբն նախ ասի ըստ կալման Բ.երրորդ, յորմէ ոք սկսանի
ինչ բարւոք... (պրակք Ա-Լ.):
զ. 216բ-7բ Լուծմունք վեցերորդի գրքոյն. Պրակ Ա. - Ա. Ամենայն մակացութիւն խնդրէ զսկզբունս եւ զպատճառ... (պրակք Ա-Գ.):
է. 217բ-21բ Լուծմունք եօթներորդի. Պրակ Ա. - Ա. Նախկին էակն է գոյացութիւն... (պրակ Ա-ԺԷ.)
ը. 221բ-3ա Լուծմունք ութերորդի գրքոյն. Պրակ Ա. - Ա.
Ուսումնականին գիտութեան էակ է, որ ըստ բանի անջատեալ է... (պրակք Ա-Զ.):
թ. 223ա-6ա Լուծմունք իններորդի գրքոյն. Պրակ Ա. - Ա. Զօրութիւն որ է կարողութիւն, բազմադէմ էր... (պրակք Ա-Ժ.):
ժ. 226ա-9ա Լուծմունք տասներորդի գրքոյն. Պրակ Ա. - Ա.
Մին չորս կերպիւ ասի, նախ շարունակն ըստ բնութեան... (պրակք Ա-Ժ.):
ժա. 229ա-31բ Լուծմունք մետասաներորդի գրքոյն. Պրակ
Ա. - Ա.
[Տ]արակուսութիւն ձգէ յաղագս իմաստութեան... (պրակք Ա-ԺԲ.):
ժբ. 232ա-5բ Լուծմունք երկոտասաներորդի գրքոյն.
Պրակ Ա. - Ա.
Առ իմաստասէրն վերաբերի քննել զգոյացութիւն... (պրակք Ա-Ժ.):
ժգ. 235բ-8բ Լուծմունք երեքտասաներորդ գրքոյն. Պրակ
Ա. - Ա.
Ուսումնական էակք թէպէտ են ի զգալիսս եւ ոչ են անջատեալք... (պրակք Ա-Ժ.):
ժդ. 238բ-40ա Լուծմունք չորեքտասաներորդի գրքոյն.
Պրակ Ա. - Ա. Սկզբունք ներհակք ոչ կարեն գոլ յանշարժ գոյացութիւնս...
ի պատիւ սրբուհւոյ կուսին Մարիամու Աստուածածնին... (պրակք Ա-Ե.):
Գ. 242ա-60ա Ի գրոց պատճառաց Արիստոտելի կամ, որպէս
ոմանց թուի, Պրոկղի
Տե՛ս
ձեռ. 110, 351բ-69բ: ա/242ա-3ա: բ/243աբ: գ/243բ-4ա: դ/244աբ: ե/244բ-5ա: զ/245բ-6ա:
է/246աբ: ը/246բ-7ա: թ/247բ-8ա: ժ/248ա-9ա: ժա/249ա: ժբ/249աբ: ժգ/249բ-50ա: ժդ/250աբ:
ժե/250բ: ժզ/250բ-1բ: ժէ/251բ-2ա: ժը/252ա: ժթ/252աբ: ի/253ա-բ: իա/253բ-4ա: իբ/254աբ:
իգ/254բ-5ա: իդ/255աբ: իե/255բ-6ա: իզ/256աբ: իէ/256բ: իը/256բ-7ա: իթ/257ա: լ/257ա-8բ:
լա/258բ-9ա: լբ/259ա-60ա:
Միաւորները
խորագրուած են` «Առարկութիւն առաջներորդ», «Առարկութիւն երկրորդ» եւ
այսպէս շարունակ:
Դ. 260բ-3բ Դաւթի փիլիսոփայի, Առածք հինգ
Տե՛ս
ձեռ. 464, 184ա-7բ: ա/260բ-1ա: բ/261բ: գ/261բ: դ/262աբ: ե/263աբ:
Ե. 263բ-4բ Նորին վասն բաժանման - Ամենայն, որ միանգամ բաժանեալ գոլ յայլոց գոյից...
որպէս բոլոր բնաւորեցաւ պահիլ:
Զ. 264բ-77ա [Յաղագս բնութեան եւ անձին]
Տե՛ս
ձեռ. 1690, 328ա-45բ: ա/264բ-5բ: բ/265բ-8բ: գ/268բ-72ա: դ/272ա-6ա (յաւելեալ ունի`
276ա-77ա «Եւ այս եւս ուսանելի է...»: Նման ձեռ. 1749-ին, 156ա-72բ):
Է. 277ա-93բ [Արիստոտէլի] Հանդերձ Աստուծով արասցուք սկիզբն յառաջիկայ գրքոյս,
որ վասն աշախարհաց - Իսկ բազում անգամ ինձ աստուածային ինչ է բարեբախտեալ...
բարեփաստիկ լինիլ եւ երանելի, ի նմանէ
ընդունի զշնորհս:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳԱՂԱՓԱՐ ՕՐԻՆԱԿԻ
198բ (1675ից
առաջ) Զթարգմանիչ սորին եւ զլուծմանց յօրինօղ Լէհացի Ստեփաննոս բանասէրն
յիշել ի Քրիստոս` յոյսն բնաւին, սրտի մտօք աղաչեմ:
260ա (1675ից
առաջ) Դուզնաքեայ բանս թարգմանեցաւ ի լատինացւոց բարբարոյ ի հայոց լեզու
ի ձեռն ուրումն Լէհացի Ստեփաննոս կրօնաւորի,
ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ` յուսոյն մերոյ. ամէն:
ՆՇՈՒՄ` 1ա «ԺԸ. Մ[եսրոպ]
եպիս[կոպոս]»:
2051
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
|
ԺԸ. դար |
ԹԵՐԹ` 124. չգրուած` 21բ, 42բ-3ա, 73բ, 122աբ: ՊՐԱԿ` Ա-ԺԳx10 (ԺԳ
4): ՆԻՒԹ` թուղթ,
լուսագծերով եւ լուսադրոշմով` սիրտ եւ այլ պատկերներ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 21,5x16,5:
ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(18,5x 12,5): ԳԻՐ` նոտրգիր
(նմուշ` 69բ): ՏՈՂ`
28-40: ԿԱԶՄ` ծաղկաթուղթ,
մէջքը` շագանակագոյն կաշի. միջուկը` ստուարաթուղթ. աստառը` թուղթ, լուսագծերով
եւ եռամահիկ լուսադրոշմով: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 1 (Ա) +1 (Բ)` սպիտակ չգրուած
թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով` եռամահիկ, մաս կազմաստառի:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի եզրերը մաշուած.
խոնաւութիւնից թերթերը գունափոխուած, գրադաշտը խունացած, տեղ-տեղ սեւացած,
զանազան գծեր, այրուածքի հետքեր, փոքրիկ պատռուածքներ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1. 1ա-8ա Ի Կղեմայ աստուածաբանէ շարադրեցեալ
ի գիրս ֆիզիկային, այսինքն` Բնաբանութեան Արիստոտելի, Յաղագս սկզբանցն
բնական մարմնոյ: Առաջին վիճաբանութիւն, թէ զինչ եւ քանիք իցեն սկզբունքն
բնական իրաց
Տե՛ս
ձեռ. 133, 2ա-27բ: ա/1աբ: բ/1բ: գ/1բ-2բ: դ/2բ-3բ: ե/3բ-4ա: զ/4աբ: է/4բ-6ա: ը/6ա-7ա:
թ/7ա-8ա:
2. 8ա-21բ Իմաստասիրական վիճաբանութիւնք ֆիսիկային
գիտութեան, որ թարգմանի բնաբանութիւն, շարակարգեալ ի կարգէ Թէատինոսաց
Կղեմէս աստուածաբան վարդապետէ, Յաղագս առարկեալ ենթակայի բնաբանութեան
եւ յաղագս սկզբանց բնական իրաց. առաջին վիճաբանութիւնք
ա. 8ա-9ա Թէ զի՞նչ իցէ առարկեալ ենթակայ. առաջին
խնդիրք - Պատասխանի, թէ բոլորական է առարկեալ ենթակայ բնաբանութեան...
բ. 9ա-10բ Յաղագս սկզբանց բնական իրաց, թէ զի՛նչ
եւ քանի՛ք իցեն սկզբունք, որով սկզբնաւորի բաղադրեալն. երկրորդ խնդիրք - Նախ գիտելի է, զի սկիզբն առհասարակ է այն, յորմէ այլ
ինչ լինի....
գ. 10բ-1բ Յաղագս առաջին նիւթոյ, մի՞թէ իցէ առաջին
նիւթ եւ զի՞նչ իցէ. երրորդ խնդիրք - Նախ ասեմք, թէ գոյ առաջին նիւթ. այսպէս ուսուցանէ Արիստոտէլ...
դ. 11բ-14բ Մի՞թէ նիւթ իցէ կրաւորական կարողութիւն
առ իւրէական ներգործութիւնն. չորրորդ խնդիրք - Նախ գիտելի
է, զի կարողութիւն կրկին է, այսինքն գործնական եւ կրաւորական...
ե. 14բ-6ա Մի՞թէ նիւթ ունիցի ըստ ինքեանն զգոյակցական
ինչ տեսակ մարմնաւորութեան, որոյ միջնորդութեամբ առնուցու զայլ գոյացական
տեսակ. հինգերորդ խնդիրք - Գիտելի է, թէ կարծեաց երբեմն բժիշկն Ավիկէն եւ այլ փիլիսոփայք...
զ. 16ա-8ա Մի՞թէ նիւթն էապէս իցէ առողական եւ պահողական
կարողութեան, գոյացական եւ պատահական տեսակի. վեցերորդ խնդիրք - Նախ գիտելի է, զի միեւնոյն կրաւորական կարողութիւնն...
է. 18ա-19բ Յաղագս ցանկութեան նիւթոյ եւ այլոց յատկութեանց
նորա. եւօթերորդ խնդիրք - Նախ գիտելի է, զի ցանկութիւն է յօժարութիւն իմն, առ
բարի պատճառաւոր ցանկացողին...
ը. 19բ-20բ Յաղագս գոյացական տեսակի. Մի՞թէ իցեն
գոյացական տեսակք եւ զի՞նչ իցեն արտահանութիւնք նոցայ յենթակայէ. ութերորդ
խնդիրք - Գիտելի է, զի տեսակ եռակաբար իմանի...
թ. 20բ-1ա Յաղագս պակասութեան, ըստ որում է սկիզբն
գոյացական փոփոխման, թէ յորժամ եւ զիարդ պակասութիւնն սկզբնաւորէ զգոյացական
փոխումն. յետին խնդիրք - Նախ գիտելի է, զի բացասութիւնք եւ պակասութիւնք....
3. 22ա-37բ Իմաստասիրական վիճաբանութիւնք ոմանք,
որ պատկանին առ գիտութիւն մեթաֆիսիկային, որ թարգմանի Համաբնաբանութիւն
Տե՛ս
ձեռ. 124, 161ա-88ա: 1/22ա-9ա: ա/22աբ (խորագիրը տարբեր` Յաղագս ճշմարտութեան...):
բ/22բ-3բ (սկ. այլ` Ասացաք, թէ ճշմարտութիւն...): գ/23բ-5ա: դ/25ա-6ա: ե/26ա-7բ:
զ/27բ-9ա: 2/29ա: ա/29ա-30ա: բ/30ա-1բ: գ/31բ-2բ: դ/32բ-4բ: ե/34բ-5բ: զ/35բ-7բ
(38ա-42ա տե՛ս Բ):
4. 43բ-6ա [Կղեմայ Գալանոսի] Մի՞թէ աստուածային
բնութիւնն զանազանի ի յառընչութեանցն, այսինքն` առնչական անձնաւորութեանցն
ի կողմանէ իրին, եւ ներգործութեամբ կամ թէ ի կողմանէ մտաց մերոց միայն եւ
զօրութեամբ.
ա. 43բ-4ա Վեցերորդ խնդիրք. առաջին եզրակացութիւն - Աստուածային բնութիւնն զոչ ինչ զանազանութիւն ունի...
բ. 44ա-6բ Եօթներորդ խնդիրք - Նախ գիտելի է, թէ Հայր` Բանին ծնօղն զչորս ենթակայս,
իմանայ...
Սկզբից
պակասում են 1-5 խնդիրները:
5. 46ա-73ա [Կղեմայ Գալանոսի] Յաղագս աստուածային
բացարձակ կատարելութեանցն, այսինքն` աստուածային ստորոգելեացն.
Տե՛ս
ձեռ. 137, 1ա-71բ: ա/46ա-8բ: բ/48բ-55ա: գ/55ա-9ա: դ/59ա-65ա: ե-զ/չիք: է/65բ-73ա:
Բ. 38ա-42ա [Ի] գրոց պատճառաց Արիստոտելի կամ,
ոմանց թուի` Պրոկղի
Տե՛ս
ձեռ. 110, 351բ-69բ: ա/38ա: բ/38աբ: գ/38բ: դ/38բ: ե/38բ-9ա: զ/39ա: է/39աբ: ը/39բ:
թ/39բ-40ա: ժ/40ա: ժա/40ա: ժբ/40աբ: ժգ/40բ: ժդ/40բ: ժե/40բ: ժզ/40բ-2ա: ժէ-լբ/չիք:
Գ. 74ա-124բ Նորին Յովհաննու Որոտնեցւոյ Համառօտ
լուծմունք Պերի արմենիաս գրոցն, ի Գրիգորէ աշակերտէ
Տե՛ս
ձեռ. 1648, 88ա-179բ: «Այս ինչ է ի լուծմունս Պերի արմենիաս գրոցն»/չիք: Նախադրութիւն/74ա-8ա:
ա/78ա-80բ: բ/80բ-2բ: գ/82բ-123բ: Յիշատակարան/չիք:
- 124աբ Արիստոտելի ծառն է:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 1ա` հիւսածոյ խաչանման:
ՆՇՈՒՄ` պհպ. Աբ-ին
փակցուած թուղթ. «ԺԸ., Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
2052
ԿՂԵՄԷՍ
ԳԱԼԱՆՈՍ, ՄԱՏԵՆԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ
|
ԺԸ. դար |
ԹԵՐԹ` 138. չգրուած` 71ա-2բ, 82բ-4բ, 136ա-8բ: ՊՐԱԿ` Ա-ԺԲx12 (ԺԲ
6): ՆԻՒԹ` թուղթ,
լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 20x14: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (13,5x9): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ`
73ա): ՏՈՂ`
23: ԿԱԶՄ` դարչնագոյն
դրոշմազարդ կաշի, մէջքը` մուգ կապոյտ լաթ. միջուկը` տախտակ. աստառը` թուղթ.
լուսանցակողերը` կանաչ կէտագծերով ցօղուած: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 1 (Ա)+1 (Բ)`
սպիտակ չգրուած թուղթ, մաս կազմաստառի:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Զարդագիր`
թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ` կարմիր, սեւ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշին քերծուած, ցեցակեր. տեղ-տեղ զանազան բծեր, խոնաւութեան հետքեր,
ցեցակեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-25բ Ի գիրս ֆիզիգային, այսինքն` Բնաբանութեան
Արիստոտելի, յաղագս սկզբանց բնական մարմնոյ, շարակարգեալ ի կարգէ Թէադրոնոսացն
Կղեմէս աստուածաբան վարդապետէ: Առաջին վիճաբանութիւն. Թէ զի՞նչ է եւ
քանի՞ իցեն սկզբունք բնական իրաց
Տե՛ս
ձեռ. 133, 2ա-27բ: ա/1ա-2բ: բ/2բ-4ա: գ/4ա-7ա: դ/7ա-10բ: ե/10բ-2ա: զ/12ա-4ա: է/14ա-8բ:
ը/19ա-22բ: թ/22բ-5բ:
Բ. 25բ-70բ Իմաստասիրական վիճաբանութիւնք ֆիզիգային գիտութեան,
որ թարքմանի Բնաբանութիւն, շարակարգեալ ի կարգէ Թէատինոսաց Կղեմէս աստուածաբան
վարդապետէ, յաղագս առարկեալ ենթակայի բնաբանութեան եւ յաղագս սկզբանց
բնական իրաց. առաջին վիճաբանութիւն.
Տե՛ս
ձեռ. 2051, 8ա-21բ: ա/25բ-30ա: բ/30ա-5ա: գ/35ա-7բ: դ/37բ-47բ: ե/47բ-53ա: զ/53ա-9բ:
է/59բ-64բ: ը/64բ-7բ: թ/67բ-70բ:
Գ. 73ա-82ա [Կղեմայ Գալանոսի] Յաղագս ութերորդ գրոցն ֆիզիքայկանացն
Արիստոտելի եւ կամ բնականաց եւ պիտոյից մեզ այժմ եղիցի ենթակային ֆիլիսոփայութեան
բան
Տե՛ս
ձեռ. 170, 185ա-227ա: I/73ա-82ա: 1/73ա-4ա: 2/74ա-5բ: 3/75բ-7բ: 4/77բ-9բ (խորագիրը`
չիք) 5/79բ-80բ (խորագիրը տարբեր` Արդ, վիճաբանութիւն. յաղագս պակասութեան
առարկայ): 6/80բ-2ա (խորագրի համարակալումը տարբեր` Հինգերորդ վիճաբանութիւն):
II/չիք: III/չիք: IV/չիք:
Դ. 85ա-135բ [Կղեմայ Գալանոսի] Իմաստասիրական
վիճաբանութիւնք ոմանք, որք պատկանին առ գիտութեամբք մեթաֆիզիքային, որք
թարքմանի համաբնաբանութիւն
Տե՛ս
ձեռ. 124, 161ա-88ա: 1/85ա-108ա (խորագիրը տարբեր` Յաղագս ճշմարտութեան...):
ա/85ա-7բ: բ/87բ-90բ (սկ. այլ` Ասացաք, թէ ճշմարտութիւն...): գ/90բ-5ա: դ/95ա-9բ:
ե/99բ-103բ: զ/103բ-8ա: 2/108ա-35բ: ա/108ա-12բ: բ/112բ-6բ: գ/116բ-21ա: դ/121ա-7ա:
ե/127ա-8բ: զ/129ա-35բ:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 1ա, 135բ ութանկիւն, սեւով. «ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ / ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ / ՎԱՐԴԱՊԵՏ»:
ՆՇՈՒՄ` 1ա` «2052»:
2053
ԱՆՏՈՆ
ԳՈՎԴԻՆ, ՓԻԼԻՍՈՓԱՅՈՒԹԻՒՆ
|
ԺԸ. դար |
ԹԵՐԹ` 104. չգրուած` 1աբ, 104աբ: ՊՐԱԿ` 1+9x 12+1
(9` 6): ՆԻՒԹ` թուղթ,
լուսագծերով եւ լուսադրոշմով` եռամահիկ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 23,5x16,5:
ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(17,5x13,5): ԳԻՐ` նոտրգիր
(նմուշ` 90ա): ՏՈՂ`
32: ԿԱԶՄ` կարմրաշագանակագոյն
կաշի. միջուկը` տախտակ. աստառը` թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 1+1, սպիտակ
չգրուած թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով` լատինատառ «G (գրուած նաեւ
հակառակ դիրքով), P», հաշուած թերթաքանակի մէջ (թ. 1, 104):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹՅՈՒՆ - Զարդագիր`
թռչնագիր: Գոյներ` սեւ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. թ. 1-5, 10-3` ստորին
եզրերից հաւասար կտրուած, տեղ-տեղ զանազան բծեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2ա Փիլիսոփայութիւն ըստ անխախատ եւ հաւաստի վարդապետութեանն սրբոյն
Թօմայի Ագուինացւոյն, որ պարունակէ զՏրամաբանութիւնն, զԲնաբանութիւն,
զԲարոյական եւ զՀամաբնաբանութիւնն. պարունակէ ի չորս հատորս:
Ի հեղինակէ`
հօր Անդոնիոսի Կօուտինոս, կոչեցեալ Լէմօվիչէնսացի, ի կարգէն Քարոզողաց,
վարդապետ փիլիսոփայութեան եւ սրբազանի աստուածաբանութեան եւ ուսուցիչ
ի դպրատան սրբոյն Թօմայի արհիեպիսկոպոս Աւինիէնսիոյ` ի նոյնում քաղաքի
կանգնեցուցիչ դպրատան:
Հատոր
երկրորդ: Զնախկին մասն Բնաբանութեան զշարժելի էակէ ի հասարակի պարունակէ.
երկրորդ մասն Բնականի փիլիսոփայութեանն:
- 2ա-3բ Առաջաբանութիւն - Լայնատարած շարժումն եւ հրաման բնութեան...
1. 3բ-35բ Առաջին վիճաբանութիւն. Զսկզբանցն շարժելի
էակաց - Սկզբունքն
շարժելի էակաց կարեն նկատիլ...
ա. 3բ-12բ Խնդիր առաջին. Զսկզբանցն ի հասարակի - Պրակ առաջին. զի՞նչ իցէ սկիզբն...
բ. 12բ-23բ Խնդիր երկրորդ. Զառաջնոյ նիւթոյ բնական
իրաց - Ի նախասացելոցս
յայտ է, թէ երկուք են կացուցողական սկզբունք....
գ. 23բ-30ա Խնդիր երրորդ. Զգոյացական տեսակէ - Ի
լոյս բերաք զառաջին սկիզբն բնական իրաց...
դ. 30ա-5բ Խնդիր չորրորդ. Զբնական բաղադրելոյ - Ի
նիւթոյ եւ ի տեսակէ լինի էակ պարզապէս...
2. 35բ-69ա Վիճաբանութիւն երկրորդ. Զբնութենէ
եւ զպատճառաց շարժելի էակաց - Ի նախանցեալ վիճաբանութեան նկատեցաք ի ներքին սկզբունսն...
ա. 36ա-42բ Խնդիր առաջին. Զբնութենէ, զբռնութենէ
եւ զարհեստէ - Զայսոսիկ
երիս զգուշապէս հաւաքեսցուք յայսմիկ խնդրոջ...
բ. 42բ-5բ Խնդիր երկրորդ. Զպատճառաց ի հասարակի - Մանաւանդական հոգն գիտութեանց զգածի...
գ. 45բ-7բ Խնդիր երրորդ. Զնիւթական եւ զտեսական
պատճառացն - Ընձեռեցաք նախ ի վիճաբանութեան զնիւթոյ եւ զտեսակէ...
դ. 47բ-57բ Խնդիր չորրորդ. Զարարողական պատճառէ - Շուրջ
զարարողական պատճառաւ հինգ նկատելիք են...
ե. 57բ-64բ Խնդիր հինգերորդ. Զվախճանական պատճառէ - Վախճանն է յետինն ի պատճառաց ի կարգի կատարման...
զ. 64բ-7ա Խնդիր վեցերորդ. Զբաղդատութենէ պատճառաց
առ ներգործութիւնսն - Ի վերոյ ցուցաք, թէ որպէս պատճառքն եւ ներգործութիւնքն
զինքեանս ունին...
է. 67ա-9ա Խնդիր եօթներորդ. Զբախտէ, զպատահմանէ
եւ զճակատագրէ - Ի նոցունց,
որք եղանին ի յաշխարհի...
3. 69ա-101բ Վիճաբանութիւն երրորդ. Զյատկութենէ
շարժելի էակի, այսինքն` զշարժմանէ, շուրջ զվեց վերջին գրեամբն Արիստոտէլի - Մինչեւ ցայժմ զսկզբանց եւ զպատճառացն շարժելի էակաց
ընձեռեցաք...
ա. 69բ-77ա Խնդիր առաջին. Զշարժմանէ եւ զգործողութենէ
եւ կրողութենէ - Զայսոսիկ
երիս վասն այնորիկ առակցեմք...
բ. 77ա-83ա Խնդիր երկրորդ. Զանհնոյ - Անհնութիւնն եռակաբար պատկանի առ շարժումն...
գ. 83ա-8ա Խնդիր երրորդ. Զժամանակէ - Շուրջ զժամանակաւն իրաւամբ սկսիլ կարեմք...
դ. 88ա-93բ Խնդիր չորրորդ. Զտեղւոյ եւ զպարապութենէ - Մինչ
ամենայն բնական շարժումն եղանի ի տեղւոջ իմիք...
ե. 93բ-8ա Խնդիր հինգերորդ. Զշարունակէ - Մինչ շարժումն, շարժելին եւ ժամանակն են ի սեռէ շարունակաց...
զ. 98ա-101բ Խնդիր վեցերորդ. Զթէութեանցն. շարժմանց - Երկու գլխաւոր թէութիւնք են շարժման... եւ մասն ինչ առագրութեամբ
ներգործութեանցն զնմանէ զօրանայ: Վերջ առաջնոյ մասին Բնաբանութեան:
- 102ա-3բ Ցանկ մակագրից երկրորդ հատորոյ, մասն առաջին Բնաբանութեան - Զի՞նչ իցէ սկիզբն շարժելի էակաց... Արդեօ՞ք առ շարժումն
պահանջի ներկայութիւնն շարժողին կամ արդեօք կարէ տրիլ ներգործութիւն ի
տարակացութեան:
2054
ՀԻՆ ԵՒ
ՆՈՐ ՓԻԼԻՍՈՓԱՅՈՒԹԻՒՆ
|
ՌՉԾ. - 1750 |
ԳՐԻՉ, ԹԱՐԳՄԱՆԻՉ` Յակոբ Ճամճի օղլու Կոստանդնուպօլսեցի:
ԹԵՐԹ` 454. չգրուած 1ա-3բ, 89բ, 450բ-4բ:
ՊՐԱԿ`
3+Ա-ԻԸx16+3: ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
22,5x17: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (19x13,5): ԳԻՐ`
շղագրանման նոտրգիր (նմուշ` 35ա): ՏՈՂ` 22: ԿԱԶՄ`
սեւ դրոշմազարդ կաշի. միջուկը` տախտակ. աստառը` թուղթ. լուսանցակողերը`
դեղին եւ կարմիր կետագծերով ցօղուած: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 3+3, սպիտակ չգրուած թուղթ, լուսագծերով
եւ լուսադրոշմով, մաս կազմաստառի, հաշուած թերթաքանակի մէջ` (թ.1-3,
452-4):
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի կաշին թեթեւակի
քերծուած. թ. 4-19` լուսանցները կարկատուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
4ա-450ա Հին եւ Նոր փիլիսոփայութիւն
4աբ [Նախերգանք]
- Ի ճառաբանելն զփիլիսոփայութենէ
երկեակ, մանաւանդ պակասութիւն գտանի...
4բ-28բ Վիճաբանութիւն առաջաբանական.
Յաղագս փիլիսոփայութեան առ հասարակ. Պրակ առաջին: Ծանօթութիւն փիլիսոփայութեան - Առաջին նախածանօթութիւն.
Փիլիսոփայութիւնն նկատելի լինի` նախ բացարձակապէս... (պրակք 1-4):
28բ-51ա Առաջին մասն փիլիսոփայութեան
Լօճիգայ, որ է տրամաբանութիւն. Առաջաբանութիւն Լօճիգայի
- Նախքան զվիճելն մեր
մի ըստ միոջէ... (պրակք Ա-ԺԴ.):
Ա. 51ա-127ա Մատեան առաջին. Համառօտարան
Լօճիգայի -
Համառօտարան Լօճիգայի է կարճառօտ հաւաքումն կանոնաց...
1. 51ա-71ա Վիճաբանութիւն առաջին.
Յաղագս ըմբռնման Պրակ Ա. Յաղագս բնութեան ըմբռնման
- Ըմբռնումն է ներգործութիւն
մտաց... (պրակք Ա-Զ.):
2. 71ա-86ա Վիճաբանութիւն երկրորդ.
Յաղագս դատման կամ ենթադատութեան - Դատումն է ներգործութիւն մտաց...
(պրակք Ա-Զ.):
3. 86ա-110բ Վիճաբանութիւն երրորդ.
Յաղագս տրամաբանութեան - Տրամաբանանութիւն է երրորդ
ներգործութիւն մտաց... (պրակք Ա-Է):
4. 110բ-27ա Վիճաբանութիւն չորրորդ.
Յաղագս շարակարգութեան - Շարակարգութիւն է կերպ իմն խնդրելոյ
զճշմարտութիւնն...
ա. 111ա-6բ Հատուած առաջին: Յաղագս
վերլուծական շարակարգութեան. Պրակ առաջին. Ծանօթութիւն վերլուծականի
շարակարգութեան - Վերլուծական շարակարգութիւն է եղանակ իմն... (պրակք Ա-Դ.):
բ. 116բ-27ա Հատուած երկրորդ. Յաղագս
համադրական շարակարգութեան. Պրակ առաջին: Ծանօթութիւն համադրականի
շարակարգութեան - Համադրութիւն կամ համադրական շարակարգութիւն
այն է... (պրակք Ա-Ե.):
Բ. 127ա-83ա Մատեան երկրորդ. Յաղագս
բնութեան Լօճիգայի
- Լօճիգայի բնութիւն սեռիւ, տարբերութեամբ...
1. 127ա-57բ Վիճաբանութիւն առաջին.
Յաղագս սեռի Լօճիգայի
- Սեռն մինն է հեռաւոր եւ միւսն` մերձաւոր...
ա. 127բ-41բ Հատուած առաջին. Յաղագս
հեռաւոր սեռին Լօճիգայի - Լօճիգայ մինն է ներգործական
եւ միւսն` ունակական... (պրակք Ա-Գ.)
բ. 142ա-57բ Հատուած երկրորդ. Յաղագս
մերձաւոր սեռին Լօճիգայի - Ի յառաջագոյն հատուածոյ յայտէ,
թէ Լօճիգայ ըստ հեռաւոր սեռի... (պրակք
Ա-Ե.):
2. 157բ-73ա Վիճաբանութիւն երկրորդ.
Յաղագս տարբերութեան Լօճիգայի - Յառաջնում վիճաբանութեան կարգադրեցաւ
Լօճիգայի սեռ... (պրակք Ա-Դ.):
3. 173ա-83ա Վիճաբանութիւն երրորդ.
Յաղագս յատկութեանց Լօճիգայի - Յատկութեան զանուն փոքր ինչ ընդարձակագունապէս
առնումք աստ... (պրակք Ա-Գ.):
Գ. 183ա-355բ Մատեան երրորդ. Յաղագս
պարզմիտ առման կամ ըմբռնման
- Նախ քան զգալն մեր ի յըմբռնմունս...
1. 183բ-225ա Վիճաբանութիւն առաջին.
Յաղագս առաջնոյ պատրաստութեան, որ առ ըմբռնմանց ծանօթութիւնն կամ յաղագս
մետաֆիսիքական աստիճանաց
- Ծանօթութեանն ըմբռնմանց եւ ըստացմանն գիտութեանց... (պրակք Ա-Ժ.):
2. 225ա-66ա Վիճաբանութիւն երկրորդ.
Յաղագս երկրորդի պատրաստութեան, որ առ ըմբռնմանց ծանօթութիւնն կամ յաղագս
ընդհանրից կամ ընդհանրականաց
- Ընդհանրից ճանաչումն յոյժ օգուտ է ըմբռնմանց...
ա. 225բ-54բ Մասն առաջին: Յաղագս
ընդհանրից ի հասարակի. Պրակ Ա. Յաղագս ծանօթութենէ ընդհանրից
- Ընդհանուրն ի հասարակի
է մին վերահայեցօղ առ բազումս... (պրակք Ա-Թ.):
բ. 254բ-66ա Մասն երկրորդ. Յաղագս
ընդհանրից առանձնաբար - Ընդհանուր ըստ որում սովորութիւն
է... (պրակք Ա-Զ.):
3. 266ա-327բ Վիճաբանութիւն երրորդ.
Յաղագս երրորդի պատրաստութեան առ ծանօթութիւնն ըմբռնմանց կամ յաղագս ստորոգութեանց
- Ստորոգութիւն առ
ծանօթութիւնն ըմբռնմանց ոչ սակաւ օգուտք են...
ա. 266բ-72բ Մասն առաջին. Յաղագս
ոմանց ծանօթութեանց, որք հարկաւորք են վասն իմացմանն ստորոգութեանց
- Վասն կատարեալ իմացմանն
ստորոգութեանց... (պրակք Ա-Դ.):
բ. 272բ-89բ Մասն երկրորդ. Յաղագս
ստորոգութեանց առ հասարակ նկատեցելոց
- Յայսմ երկրորդում
մասին զբնութենէ ստորոգութեանց... (պրակք Ա-Դ.):
գ. 289բ-99բ Մասն Գ. Յաղագս ստորոգութեանց
ի մասնաւորի - Տասն ի մէնջ ստորոգութիւնք աւանդեցան... (պրակք
Ա-Ե.):
դ. 299բ-323բ Մասն չորրորդ. Յաղագս
առնչութեան - Ի մէջ էակաց, որք ընդ ոլորտս տիեզերաց... (պրակք
Ա-Դ.):
ե. 324ա-7բ Մասն հինգերորդ. Յաղագս
ոմանց վերադրութեանց ստորոգութեանց - Իբրեւ խօսեցաւ Արիստոտէլ զստորոգութեանց...
(պրակք Ա-Գ.):
4. 327բ-55բ Վիճաբանութիւն Դ. Յաղագս
պարզմիտ առմանց - Ի վիճաբանութեանս յայսմիկ ասասցուք զբնութենէ...
(պրակք Ա-ԺԱ.):
Դ. 355բ-94բ Մատեան Դ. Յաղագս ենթադատման
- Ենթադատումն կարէ
նկատիլ կամ ըստ որում ի մտի է...
1. 355բ-74ա Մասն առաջին. Յաղագս
ենթադատման ըստ որում է ի մտի - Զզգուշաւոր ծանօթութիւն ենթադատման
աւանդելոյ աղագաւ բարւոք է... (պրակք Ա-Ժ.):
2. 374բ-94բ Մասն երկրորդ. Յաղագս
նախադասութեան - Ի մասին յայսմիկ զնախադասութեանցն ճշմարտութենէ...
(պրակք Ա-Է.):
Ե. 394բ-423ա Մատեան հինգերորդ. Յաղագս
տրամաբանութեան
- Տրամաբանութիւն է մտաց ներգործութիւն...
1. 395ա-402ա Մասն առաջին. Յաղագս տրամաբանութեան հասարակօրէն
- Ի մասին յայսմիկ զքանի
մի խնդիրս յուզեսցուք... (պրակք Ա-Ե.):
2. 402ա-23ա Մասն երկրորդ. Յաղագս
տրամաբանութեան մասնաւորապէս (պրակք Ա-ԺԱ) - Բազմապատիկ է տեսակ տրամաբանութեան...
Զ. 423ա-50ա Մատեան վեցերորդ. Յաղագս
շարակարգութեան
- Ի համառօտարանն Լօճիգայի երկարութեամբ բանից խօսեցաք... եւ եթէ ընդ
այնմ ոչ կայցէ, այն ի միայնկոյ կամացն Աստուծոյ եղանի (պրակք Ա-Թ.):
450ա [Յիշատակարան թարգմաչի].
Վերջ եւ աւարտումն բովանդակ
Լօճիգայի, այսինքն` Տրամաբանութեան, որ աւանդեցեալ եղեւ ի քաղաքն Փարիզի,
եւ գրեցեալ ի թագաւորական դպրատանն անդ, յամի Տեառն ՌՉԶ. (1706), եւ վերջապէս
ի լատինական լեզուէ թարգմանեցեալ ի հայկական բառն ՌՉԾ. (1750), ի նուաստ
եւ յանարժան ծառայ Յակոբայ Կոստանդնուպօլսեցւոյ եւ Ճամճի օղլու
կոչեցելոյ, որ եւ այժմ նախկին թարգման է Շուէտու:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ
ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Տե՛ս յիշատակարան թարգմանչի`
450ա:
ՆՇՈՒՄ`
կազմաստառին փակցուած թղթին` «ՌՉԾ. - 1750. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
2055
ԲԱՐՈՅԱԿԱՆ
ՓԻԼԻՍՈՓԱՅՈՒԹԻՒՆ
|
ԺԸ. դար |
ԹԵՐԹ` 136. չգրուած` 1աբ, 135ա-6բ: ՊՐԱԿ`
1+Ա-ԺԱx12 (ԺԱ 14)+1: ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով`
երկգլխանի արծիւ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 20,5x14,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ`
միասիւն (15x10): ԳԻՐ` շղագրանման նոտրգիր (նմուշ`
15ա): ՏՈՂ` 25: ԿԱԶՄ`
սպիտակ թուղթ. միջուկը` ստուարաթուղթ. աստառը` թուղթ. լուսանցակողերը`
դեղին: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 1 (Ա) +1 (Բ), սպիտակ չգրուած թուղթ,
լուսագծերով, մաս կազմաստառի, հաշուած թերթաքանակի մէջ (թ. 1, 136):
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմը քերծուած, եզրերը
մաշուած, կազմաթուղթը կեղտոտուած. թանաքից գրադաշտը թեթեւակի գունափոխուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2ա-44ա Դրուատումն իմաստութեան.
Ի հաւասարատարակաց գծիցն բնութենայնոյ եւ աստուածայնոյ. Բարոյական
փիլիսոփայութիւն - Ծայրագունագոյնն այն կերտօղն իրաց ի բնէ անտի...
Բ. 45ա Նախերգանք առ Էկլեսիաստիկեայն
- Խորագիրն գրքոյս այսորիկ
ի մատեանն յունաց կամ Աստուածաշունչն է Սօֆիա Իէզուիու Սիրաք...
ա. 45ա-50բ Գլուխ առաջին. Հեղինակութիւն Էկլեսիաստի - Ոմանք երբեմն կանխաւ երկբայեցան...
բ. 50բ-60ա Գլուխ Բ. Հեղինակ - Ոմանք եւ ենթադատեսցին Էկլեսիաստիկեայու հեղինակն
գոլ զՍօղօմոն...
գ. 60ա-77բ Գլուխ երրորդ. Թարգմանիչքն - Գրեցաւ գիրքս այս ի բարբառ եբրայեցւոց
ի յԵսուայ ծերագոյնէ...
դ. 77բ-84բ Գլուխ չորրորդ. Առարկութիւնք - Յեսու Սիրաք ի գրքումս այս զամենայն
զբարոյական փիլիսոփայութիւնս համառօտ պատգամօք...
ե. 84բ-112ա Գլուխ հիգերորդ. Կերպն - Կերպն Սիրաքայ է փորձառական իմաստութեան...
զ. 112ա-5ա Գլուխ վեցերորդ. Արտաբերութիւն - Արտաբերութիւն Էկլեսիաստի
այնքան հեղինակին...
Գ. 115ա-21ա Կանոնք, որք զջահ լուցանեն նախընթաց գրքոցն կամ մատենիցն
Էկլեսիաստայ եւ այլոց իմաստութեանականաց - Նախ գիրքս այս աւանդէ պատուիրանս
բարոյականս...
Դ. 121ա-4բ Համառօտ մեկնութիւն ի վերայ Էկլէսիաստէսի. նախերգանք - Ի յունականս մատեանս գտանի նախերգանքն,
որ առ լաթինս բաղձացեալ լինի...
Ե. 124բ-33բ Յաղագս Էկլէսիաստի, որ յԵսուայ որդւոյ Սիրաքայ. նախերգանք - Յայսմանէ խորագրէ յայտնի է զնախերգանքս
այս, առդրեալ Էկլեսիաստի Յեսուայ փոքուէ...
Զ. 134աբ Ի Կապուտիկ վարդապետէ, [Վասն թարգմանութեան գրոյս] - Արդ, յայժմիկ ընդյառաջել մեզ
գրել հարկիւ զճշմարտութենէ զայսմանէ զայնքանս... վասն զի գտի, ասէ ուրեմն
ոչ է ինքն հեղինակն, այլ է հաւն իւր, եւ ինքն` թարգմանիչ:
Խօսում
է Ժողովողի գրքի` եբրայերէնից յունարէն թարգմանութեան ժամանակի եւ այդ
գրքի կանոնականութեան մասին: Ունի լուսանցային մեկնութիւններ:
2056
ՓԻԼՈՆ ԵԲՐԱՅԵՑԻ, ՄԱՏԵՆԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ
ԵՐԵՒԱՆ |
ՌՂԵ. - 1646 |
ԳՐԻՉ` Մկրտիչ երէց: ՍՏԱՑՈՂ`
Պետրոս սրկ.:
ԹԵՐԹ` 476. չգրուած` 1ա-2բ, 472բ-6բ: ՊՐԱԿ`
Ա-Խx12 (Ա 8): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
25,5x19: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն (18x12): ԳԻՐ`
բոլորգիր (նմուշ` 21ա): ՏՈՂ` 31: ԿԱԶՄ`
դարչնագոյն դրոշմազարդ կաշի, դռնակով. աստառը` վանդակազարդ մետաքս, դռնակի
աստառը` կապոյտ կտաւ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Կիսախորան` 3ա: Ճակատազարդ`
106ա, 119ա, 152ա, 180ա, 219ա, 252ա, 336ա, 347ա, 384ա, 428ա, 437ա, 452ա: Լուսանցազարդ`
բուսական: Զարդագիր` թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ` կարմիր, կապոյտ, կանաչ,
մանուշակագոյն, նարնջի:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - Աւետարան Մատթէոսի, ԺԳ.
21-33, ԺԵ. 30 - ԺԶ. 9: Ժ. դ.: 2 (Ա-Բ)+2 (Գ-Դ)` ստացուած 1-ական թերթի երկտակ
ծալումով եւ եզրահատումով: Մագաղաթ (36,5x25,5), երկսիւն (30x20), ուղղագիծ
երկաթագիր (նմուշ` Աբ), տող` 20: Աբ` բուսական լուսանցազարդ (կարմիր, կապոյտ,
կանաչ, դեղին, ոսկեգոյն) եւ լուսանցային համաբարբառ: Կարդալ` Բա1,
Աբ1, Բա2, Աբ2, Բբ2, Աա2,
Բբ1, Աա1` «Եւ ի հասանել նեղութեանց... նըման է արքայութ[իւն]»,
Դա1, Գբ1, Դա2, Գբ2, Դբ2,
Գա2, Դբ1, Գա1` «[միակողմա]նիքն բժշկեին, կոյրքն
տեսանէին... ի հինգ հազարսն եւ քանի սակ[առի]»:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի կաշին քերծուած,
եզրերը մաշուած, կապիչներն ու գամերը ընկած. թ. 148-57` թանաքից գունաթափուած,
թ. 246 պատռուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
[Փիլոն Եբրայեցի, Մատենագրութիւնք]
Տե՛ս
ձեռ. 2057, 1ա-309ա: 1ա/3ա-22ա (խորագիրը տարբեր` Փիլոնի յաղագս նախախնամութեան):
բ/22ա-51բ: 2/51բ-73բ: 3/74ա-105բ (խորագիրը տարբեր` Փիլոնի կեանք վարուց իմաստնոց):
4ա/335բ-47ա: բ/347ա-83բ: 5/383բ-95բ: 6/395բ-404բ: 7/404բ-28ա: 8/428ա-36բ: 9/436բ-51բ:
10/451բ-69ա: 11/469ա-72ա: 12/119ա-52ա (խորագիրը տարբեր` Փիլոնի աստուածային
օրինացն այլաբանութիւն յետ Զ.օրէին): 13/106ա-18բ (խորագիրը տարբեր` Փիլոնի
յաղագս վարուց տեսականին): 14ա/152ա-80ա: բ/180ա-218բ: գ/219ա-52ա: դ/252ա-335բ
(սկիզբը տարբեր` Ա. (չգրուած) Տէր ի կաղնոջն Մամբրէի...):
Միաւորների
դասաւորութիւնը խառն է:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
472ա Գրեցաւ
գիրքս այս ի քաղաքին յԷրեւանայ, ընդ հովանեաւ Սուրբ Կաթուղիկէին, ի հայրապետութեան
տեառն Փիլիպոսի, ձեռամբ
Մկրտիչ իրիցու,
ի վայելս Պետրոս սարկաւագի`
եղբօրորդւոյ Խաչատուր վարդապետի` իշխողին Գողթնեաց, ի թվակ[ա]նիս հայոց ի հազար եւ ի Ղ. եւ Ե.երորդումն ամի
(1646): Յիշեցէ՛ք, որ հանդիպիքդ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
Պհպ. Աա
(1663 թ., նորտգիր) Ի թվ. ՌՃԺԲ. (1663), ի Փետրվարի ի ԺԸ. (18) անձրեւ եկն:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` Պհպ. Բբ «Մանուկ
մտավարժ, բազմազայգ հուլք քերօբէէցն երեք սորբեան սէրէօբէից», 404բ «Մկրտիչ, Յարութիւն», Պհպ.
Դբ «Գրչափորձ է», «Բարձր արժանապատիւ տեառն Մկրտիչ համեստափայլ
աստուածիմաստ վարդապետին բարերար Տէր»:
ՆՇՈՒՄ` կազմաստառին
փակցուած թղթին` «Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
2057
ՓԻԼՈՆ
ԵԲՐԱՅԵՑԻ, ՄԱՏԵՆԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ
ԳԵՐՄԱՂԲԻՒՐ
ՎԱՆՔ |
ՉՀԷ. - 1328 |
ԳՐԻՉ` Առաքել կուսակրօն: ՍՏԱՑՈՂ`
Յակոբ Կրակկցի:
ԹԵՐԹ` 309: ՊՐԱԿ`
Ա-ԻԴx12 (Ա 10, Ե 13, ԺԶ 14, ԺԷ, ԺԸ, ԺԹ, Ի, ԻԱ 16): ՆԻՒԹ`
թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 24x16,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ`
միասիւն (20,5x13): ԳԻՐ` բոլորգիր (նմուշ` 134ա): ՏՈՂ`
38-41: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ (եզերազարդ, մէջը
խաչ) մուգ շագանակագոյն կաշի, դռնակով. միջուկը` տախտակ. աստառը` կանաչ
կտաւ (Ա), թուղթ (Բ), դռնակի աստառը` սպիտակ կտաւ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ`
2 (Ա-Բ` վերջից)` սպիտակ չգրուած թուղթ, լուսագծերով:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Կիսախորան` 3ա: Ճակատազարդ`
1ա:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի կաշին քերծուած,
եզրերը մաշուած, դռնակը վնասուած, դռնակի աստառը քայքայուած, կապիչներն
ու գամերն ընկած. խոնաւութիւնից բոլոր թերթերը գունափոխուած, լուսանցներում
փոքր պատռուածքներ, զանազան բծեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
[Փիլոնի Եբրայեցւոյ - Մատենագրութիւնք]
1. ա. 1ա-14բ Փիլոնի` Յաղագս յառաջախնամութեան
առ Աղէքսանդրոս. Բան Առաջին - Յորժամ զյաղագս նախախնամութեան
բանից կամեի...
բ. 14բ-35ա Փիլոնի` Յաղագս նախախնամութեան.
Բան երկրորդ - Այդ դեռ եւս խորին է, մինչ միայն ճանաչել...
2. 35ա-50ա Փիլոնի` Յաղագս բան ունել
եւ անասուն կենդանեաց. Փիլոն - Յիշես զերիկեան, ով Լուսիմաքոս...
3. 50ա-70ա Փիլոնի` Կեանք իմաստնոց
- Տերունեան աւրինացն
ի հինգ գիրս...
4. ա. 70ա-76ա Փիլոնի` Այնոցիկ, որ
յԵլս են խնդրոյ եւ լուծմանց
- Ամիսս այս եղիցի ձեզ սկիզբն ամսոյ...
բ. 76ա-96բ Փիլոնի` Այնոցիկ, որ
յԵլսն խնդրոց եւ լուծմանց - Զի՞նչ է, թէ զձեռին քո գործի արկեր
ի վերայ նորա...
5. 96բ-103ա Յաղագս քահանայիցն
- Տոհմք են ազգին ԲԺ.,
եւ մի յամենեցունց...
6. 103ա-9ա Փիլոնի` Յաղագս բագնին
իրաց -
Հուր, ասէ, ի վերայ բագնին այրեսցի հանապազորդ անշէջ...
7. 109ա-24ա Յաղագս Ժ. բանիցն
- Է՛ր. էր երբեմն ժամանակ,
յորժամ իմաստասիրութեան պարապեալ էի...
8. 124ա-9ա Փիլոնի` Յաղագս ոչ շնասցես
- Զի կարծեմ ամենայն
ուրեք յաշխարհի...
9. 129ա-37բ Փիլոնի` Առանց պատրաստելոյ
ի Սամփսոն - Արդ,
իբր ի յորձանից գիջութեան կորզեալ հեղեղեցաւ...
10. 137բ-48ա Փիլոնի` Յաղագս Յովնանու
մարգարէի -
Այնոցիկ, որք զմարգարէսն ընթեռնուն...
11. 148ա-50ա Փիլոնի` Յաղագս զԱստուած
ի բարէգործութեան, հուր ծախիչ անուանեալ ի տեսլեան երից մանկանցն
- Քանզի այն, որ համեմատեալ
են յըստ Աստուծոյն իմանալւոյ...
12. 150ա-72բ Փիլոնի` Աստուածային
աւրինացն այլաբանութիւն
- Եւ կատարեցան միանգամայն երկին եւ երկիր...
150ա
լս., նոտրգիր` «Զայս մի գրեր Է. (7) տետր»:
13. 172բ-80բ Յաղագս կենաց վարուց Տեսականի - Հեսսեայցն սակս խաւսեցեալ, որք գործնական նախանձն առին...
14. ա. 181ա-99բ Փիլոնի` Այնոցիկ, որ ի լինելութեանն
խնդրոց եւ լուծմանց. Բան Ա. - Ընդէ՞ր զաշխարհարարութիւնն ընդ միտ ածելով եւ հաշուելով
ասէ...
բ. 199բ-225բ Փիլոնի` Այնոցիկ, որ ի լինելութենէ
խնդրոց եւ լուծմանց. Բան Բ. - Զի՞նչ է Նոյի կազմածն, զտապանս զայս...
գ. 225բ-47ա Փիլոնի` Այնոցիկ, որ լինելութենէ
խնդրոց եւ լուծման. Բան երրորդ - Զի՞նչ է. Ես եմ Տէր Աստուած քո...
դ. 247ա-309ա Փիլոնի` Այնոցիկ, որ ի լինելութեանն
խնդրոյ եւ լուծմանց. Բան չորրորդ - Ընդէ՞ր ասէ. Եւ երեւեցաւ Տէր Աստուած Աբրահամու...
որոց սքանչատեսիլ է տեսիլն եւ տենչալի:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
150ա (ստացողի)
Ո՛վ ուսումնասէր եղբարք եւ սպասաւորք բանին, յիշեսջի՛ք ի Քրիստոս զվերծանաւղն
մեծ զՅակովբ եւ զծնաւղսն
իւր, որ ետ գրել զսա ի վայելումն անձին իւրոյ եւ զիս /// զԿոստանդին անարժան քահանայ
Կրակցի յիշեսջի՛ք
ի սուրբ աղաւթս ձեր, եւ Քրիստոս Աստուած, որ առատն է ի պարգեւս բարեաց, եւ զձեզ
յիշեսցէ յիւր արքայութիւնն, որում փառք յաւիտեանս. ամէն:
172բ ԶՅակոբ բազմամեղ ստացաւղ
սորայ յիշեսջի՛ք, ի Տէր աղաչեմ:
180բ Ո՛վ խոհեմագոյն
վերծանաւղք, յորժամ յընթեռնուլն տեսանէք զերկս փութոյ իմոյ յուղղելն զսա
ի կէտ, ի ստորակէտ, ի շեշտ, ի բութ եւ յայլ եւս առոգանութիւնս, աղաչեմ յիշել
յողորմութիւնն Աստուծոյ զՅակոբ Կրակցի սոսկ անուամբ
վարդապետ, նաեւ ծնաւղսն եւ զեղբարսն իմ` զհանգուցեալսն ի Քրիստոս, եւ զամենայն
արեան մերձաւորսն իմ, որոց եւ ձեզ յիշողացդ եւ մեզ յիշելոցս ողորմեսցի Տէրն
մեր եւ Աստուածն Յիսուս Քրիստոս, որ է աւրհնեալ, գովեալ եւ փառաւորեալ ընդ
Հաւր եւ Սուրբ Հոգւոյն յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
309ա Փա՜ռք ամենասուրբ
Երրորդութեանն եռանձնեայ եւ մի աստուածութեանն` Հաւր եւ Որ[դւոյ] եւ Հոգւոյն
Սրբոյ. ամէն: Ես` տկար ոգի եւ բազմամեղ անձն Յակոբ` կրսերս բանասիրաց եւ յետինս վարժապետաց, ի քաղաքէն
Կրակկայ կոչեցեալ,
յորում ո[ր]ակ որակ գոյնս քարանց ելանէ, զոր ոմանք հրահալելի արուեստիւ
եւ փ[քո]վ կայծակունս արծարծեն եւ յառաջ բերեն զանազան գործս երկաթոյ, առ
ի պէտս ազգի-ազգի անաւթոց, Հոգոյն ձեռնատուութեամբ եւ ըստ անձին իմոյ բաղձանաց
ետու գրել զԷ. (7) տառս իմաստասիրական, որ է շարագրեալ յեռամեծ իմաստասիրէն
Փիլոնի. եւ
եղեւ զրաւ գրչութեան սորա ի վանքս, որ կոչի Գերմաղբիւր, եւ
է այժմ դասատուն կարգել ի թագաւորէն Հայոց Չորրորդ Լեւոնի եւ ի
|309բ| թագադրին եւ պայլին Հայոց Օշնի` տէր Կօռիկաւսոյ, ձեռամբ
Առաքելի սրբասէր
եւ կուսակրաւն քահանայի: Արդ, ստացայ զսայ ի վայելումն անձին իմոյ եւ ի յիշատակ
հոգոյ իմոյ եւ ծնաւղաց իմոց եւ ամենայն արեան մերձաւորաց, զոր աղաչեմ զամենեսեան,
որք վայելէք յայսմ գրոցս ուսմամբ կամ աւրինակաւ, յիսեսջի՛ք ի Քրիստոս զիս` զանարժան, սոսկ անուամբ վարդապետս
Յակոբ եւ զծնաւղսն
իմ եւ զեղբարսն` [գ]նացեալքն առ Քրիստոս, եւ զամենայն արեան մերձաւորսն իմ,
նա եւ զԱռաքել գրիչ
եւ զծնաւղսն իւր, որպէս զի հանգիստ եւ ողորմութիւն շնորհեսցէ յերանական կեանս
եւ ի փառսն իւր, որում մեզ` յիշելոցս եւ ձեզ` յիշողացդ ողորմեսցի գթութեամբն
իւրով Քրիստոս Աստուածն մեր, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն: Էր
թիւն Յաբեթականս տումարի եւ Հայկազեանս սեռի ՉՀԷ. (1328), ի թագաւորութեանն
Հայոց
Չորրորդ Լեւոնի` որդոյ բարեպաշտ թագաւորին Աւշնի եւ ի պայլութեանն
Հայոց Աւշնի, տիրոջն Կաւռիկաւսոյ եւ ի
կաթողիկոսութեանն Հայոց տեառնն Յակոբայ, որ է քուերորդի
տէր Գրիգոր կաթողիկոսին,
զոր աղաչեմ եւ զսոսա եւս յիշել ի Քրիստոս ողորմայիւ. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
309բ (1409 թ.,
բոլորգիր) <Հայոց ի մեծ թվականի>
Ի հայոց մեծ թուականիս, / ութ հարիւր եւ յիսնեկիս / եւ ութերորդ յաւելորդիս
(1409), / յԵրուսաղէմայ եկաք ի Սիս, / յողջոյն մեր սուրբ Լուսաւորչիս / եւ Հայոց մեծ պատրիարգիս:
Այս եւ
գրչութեան ժամանակի (բացի` 172բ) յիշ-ները տե՛ս ԺԴ. դ-ի յիշ-ք, Հմր
264, էջ 209-10:
309բ (ԺԶ. դ.,
բոլորգիր) Պարտական է հաւր որդի / հատուցանել վարձըս ծնօղի / եւ անդրադարձ
փոխարինի / բազում մերկանց
ըստ պատշաճի:
309բ (1881 թ.,
շղագիր) Շատ արդար վճիռ, որում պարտական են հնազանդիլ ամենայն որդիք: Մեսրովբ եպիսկոպոս
Սմբատեանց.
1881:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` Կազմաստառ
Բ., սեւով, անկիւնազարդերով, ձուածիր. «ԲԱՐՍԵՂ ՎԱՐԴԱՊԵՏ / ԾԱՌԱՅ ՅԻՍՈՒՍԻ ՔՐԻՍՏՈՍԻ»: 1ա,
297բ ութանկիւն, սեւով. «ԳԻՐՔՍ / ՍՈՒՐԲ ԷՋՄ/ԻԱԾՆԱ Է»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 309բ` «անձ
մեծի ուրբաթուն»:
ՆՇՈՒՄ` կազմաստառին
փակցուած թղթին` «ՉՀԷ. - 1328. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
2058
ՓԻԼՈՆ
ԵԲՐԱՅԵՑԻ, ԱՅՆՈՑԻԿ, ՈՐ Ի ԼԻՆԵԼՈՒԹԵԱՆ
|
ԺԴ. դար |
ՍՏԱՑՈՂ` Կոստանդին քհյ.:
ԹԵՐԹ` 59: ՊՐԱԿ` Ա-Եx12 (Ե 11): ՆԻՒԹ` թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 25x17: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (20x 12,5): ԳԻՐ` բոլորգիր (նմուշ` 17ա): ՏՈՂ` 31: ԿԱԶՄ` սեւ դրոշմազարդ կաշի. միջուկը` ստուարաթուղթ. աստառը` թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 1 (Ա)+1 (Բ)` սպիտակ չգրուած թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով, մաս կազմաստառի:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹՅՈՒՆ - Զարդագիր` թռչնագիր: Գոյներ` կարմիր, կապոյտ, սեւ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի եզրերը մաշուած, մէջքի ստորին մասը պոկուած. խունացած, թերթերի ստորին եզրերին խոնաւութեան հետքեր, նաեւ ցեցակեր, թ. 26, 34-5, 38-40, 46-7` թուղթը լուսագծերով եւ լուսադրոշմով` եռամահիկ, ԺԷ. դ. լրացում:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-59բ Փիլոնի Այնոցիկ, որ ի լինելութեանն խնդրոց եւ լուծմանց. Բան Դ.:
Տե՛ս
ձեռ. 2057, 247ա-309ա:
Բ. 59բ Հարցումն ասորւոյ ումեմն, աշակերտի տեառն Միխայլի պատրիարգի ասորւոց
առ Թեռիանէ իմաստասէր յունաց... - Ասէ ասորին ի քանի՞ս բաժանի բնութիւն... տարակուսեալ
յամաւթ լինէր իմաստասէրն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
59բ (ստացողի) Զստացող կտակիս զմեղաւք լցեալս զԿոստանդին քահանայ եւ
զամուսին իմ` զտարաժամ փոխեալն առ Քրիստոս Աստուած եւ զծնող<ող>ս իմ,
յիշեց[է՛ք], մանկո՛ւնք նոր Սիոնի, եւ Քրիստոս Աստուած յիւր միւսան<կամ>գամ գալըստեան մեզ եւ ձեզ
ողորմեսցի, յի[ւ]ր միւս[ա]նկամ գալուստն, եւ ամենայն հաւատացեալ ննջեցելոցն
ի Քրիստոս Աստուած. ամէն, ամէն, որ ամէն ասէ, յիշեալ է, ո՜հ, ո՜հ, վա՜յ է,
վա՜յ է ինձ, զի խիստ եմ մեղուցեալ Աստուծոյ, ո՛վ եղբարք իմ:
Տե՛ս
ԺԳ. դ. յիշ-ք, էջ 899:
ՆՇՈՒՄ` պհպ. Աա` «ԺԳ. Մ[եսրոպ]
եպիս[կոպոս]»:
2059
ԼՈՒԾՄՈՒՆՔ
ԳՐՈՑՆ ՓԻԼՈՆ ԵԲՐԱՅԵՑՒՈՅ
ԵՐԵՒԱՆ |
ՌԽԸ. - 1599 |
ԳՐԻՉ` Զաքարիա:
ԹԵՐԹ` 216. չգրուած` 1աբ: ՊՐԱԿ`
Ա-ԺԸx12: ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
21x15: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն (16x15,5): ԳԻՐ`
նոտրգիր (նմուշ` 27ա): ՏՈՂ` 27: ԿԱԶՄ`
կարմրաշագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի, դռնակով. միջուկը` տախտակ. աստառը`
վարդագոյն կտաւ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Ճակատազարդ` 2ա, 152բ: Զարդագիր`
հանգուցագիր, մարդագիր: Գոյներ` կարմիր, վարդագոյն, նարնջագոյն:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - Մաշտոց, [Կանոն] եկեղեցիաւրհնէք[ի],
(ստ. լս.-ից): ԺԱ. դ.: 2 (Ա-Բ) + 2 (Գ-Դ)` ստացուած 1ական թերթի ընդլայնակի
ծալումով եւ եզրահատումով (բնագիրը չկտրուած), Աբ, Բա` եղծուած լուսանցազարդ:
Թուղթ (30x21), երկսիւն (24x17), ուղղագիծ երկաթագիր (նմուշ` Գբ), տող` 21: Կարդալ`
Գա1, Դբ1, Գա2`` «Արարչին իւրոյ որպէս Մովսէս...
մինչեւ ի վախճան հաստատուն իցեմք» (Եբր., Գ. 2-6): Աւետարան Յոհաննու: Կարդալ`
Գա2, Դբ2, Գբ2, Դա2, Գբ1`
«Եղեն յայնժամ նաւակատիքն... ես եւ Հայր իմ մի եմք» (Ժ. 22-30): Դանիէլի մարգարէի:
Դա1` «Տէր Աստուած մեծ եւ սքանչելի... եւ որոց պահեն զպատո[ւ իրանս
քո]» (Թ. 4): Կարդալ` Աա1, Բբ1, Աա2, Բբ2,
Աբ2` «Վէմն կենդանի, որ թեպէտ ի մարդկանէ անարգեալ... այժմ ողորմութիւն
գտէք» (Ա. Պետրոս, Բ. 4-10): Աւետարան Մատթէոսի: Կարդալ` Բա2, Աբ1,
Բա1` «Յայնմ ժամանակի պատասխանի ետ... եւ ուսարուք յինէն, զի հեզ
եմ» (ԺԱ. 25-9): [Պաւղոս առաքելոյ Յեբրայեցւոց թղթոյն]:
Տե՛ս
ձեռ. 5354, 21ա-2ա (պհպ. ԳԴ), 29բ-30բ (պհպ. ԱԲ):
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի կաշին քերծուած,
եզրերը մաշուած, կապիչներն ու գամերն ընկած, դռնակը կծկուած. տեղ-տեղ գունաթափուած,
լուսանցներում` բծեր, թերթերի ստորին հատուածներում խոնաւութեան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
[Լուծմունք
գրոցն Փիլոնի Եբրայեցւոյ]
1. 2ա-67բ Լուծմունք նախախնամութեան Փիլոնի - Աւգն[եա՛],
յորժամ յաղագս նախախնամութեան բանդ: Լուծմունք. Այս է, զի բազումք ի հեթանոսացն...
Հմմտ.
ձեռ. 59, 11ա-4բ:
2. 67բ-116բ [Լուծմունք Փիլոնի Այնոցիկ, որ ի լինելութեան
խնդրոց եւ լուծմանց. Բան չորրորդ] - [Եւ] երեւեցաւ Աստուած Աբրահամու... Լուծմունք. Զծառն
կաղնին միայն այլաբանելի է...
Հմմտ.
ձեռ. 59, 25ա-33ա:
3. 117ա-19բ Լուծմունք Փիլոնի Ելից գրոց - Գիրքս այս քան զամենայն մատեան եբրայեցւոց պատուելի
գտաւ առ նոսա... Լուծմունք. Առաջին եւ սկիզբն մի անուն է ասացեալ, եւ ի նոցունց
իսկ երեւի...
4. 119բ-23ա [Լուծմունք] Փիլոնի` Յաղագս խնդրոյ եւ
լուծման - Որք
ի բնութիւնն ձեռնարկէն: Լուծմունք. Չէ պարտ լրբիլ եւ ի բնութենէ իրք հատանել...
5. 123ա-24բ [Լուծմունք Փիլոնի] Յաղագս քահանայից - Պատիւ
քաջութեանց: Լուծմունք. Քաջ եւ արութեան առաքինութիւն ազգին ետ Աստուած...
6. 124բ-6ա [Լուծմունք Փիլոնի] Յաղագս բագնին - Վայելչապէս կարծեմ: Լուծմունք. Վայելուչ եւ արժ[ան]ապէս
այս, որ հանապազ ի վերա...
7. 126ա-9բ [Լուծմունք Փիլոնի] Վասն ԺԲ. բանից - Այս
ուրիշ գիրք է ի յԱղէքսանդր քաղաքին... Լուծմունք. Բանսարկուն, որ նախանձեցաւ...
8. 129բ-30ա [Լուծմունք Փիլոնի] Ոչ շնայցես - Եւ ոչ միայն վաղվաղիցէ գիտաց եւ քաւդից: Լուծմունք.
Կախարդք եւ հմայք...
9. 130ա-2ա [Լուծմունք Փիլոնի] Առանց պատրաստութեան
ի Սամսոն - Մին,
որ անկարգ է... Լուծմունք. Ողոք բանիւք...
Հմմտ.
ձեռ. 59, 9բ-11ա:
10. 132աբ [Լուծմունք Փիլոնի] Յաղագս Յովնանու - Այնոցիկ զմարգարէս ընթեռնուն... Լուծմունք. Մարդիկ,
որ կարդան...
11. 132բ-3ա [Լուծմունք Փիլոնի] Աստուած մեր հուր
ծախիչ: Ի տեսիլ երից մանկանց - Քանզի այն, որ համեմատեալ է...: Լուծմունք. Էին Աստուծոյ
երեւումն...
12. 133ա-45ա Լուծմունք [Փիլոնի] Նահապետաց գրոց - Տէրունեան օրինացն: Լուծմունք. Աստուածային օրինացն...
13. 145ա-52բ [Լուծմունք Փիլոնի] Յաղագս Հեսսեաց գրոց - Հեսսեացն սոսկս գրոց: Լուծմունք. Ոմանք հեզեացն ասեն,
զի հեզք էին...
14. 152բ-71բ Լուծմունք Այլաբանութեան գրոց - Զաւրս զայս ի վեր անդ գիր ասաց: Լուծմունք. Զոր աստանօր
ասէ...
15. 172ա-216բ Լուծմունք Ծննդոց գրոց - Զանմարմին տեսակսն: Լուծմունք. Յաղագս սոցա, այս է յաղագս
ասացելոցս... այնպէս թլփատեսցին եւ մի մնասցեն անթլփատ:
Բոլոր
լուծմունքների խորագրերը գրուած ստ. լս.-ներում: Հմմտ. ձեռ. 59, 33բ-6ա:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
67բ Ո՛վ վեհ գովելի,
/ բազմաց ցանկալի, / ընթերցողդ բարի, / Յորժամ ընթեռնուս / զբանքս որ ի կարգի
/ մեծիս Փիլոնի, / յիշեա՛
զիս հոգի, / Զաքարիայս գերի, / այս ողորմելի, / Որ զբանքս գրեցի / յայսըմ
քարտիսի, / Ի թուականութեան / հայոց տումարի, / Տա[ս]նըն հարիւրի, / չորս
տասն աւելի, / զոյգ չորս'մ (1599) այլ ըստ կարգի:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 1ա` «արե»,
պհպ. Դբ` «Աւետիս, այս ամենայն, զանուն քո»:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ` 11բ գծանկարային
երկու մարդկային կերպար:
2060
ԻՍՐԱՅԷԼ
ԿՈՍՏԱՆԴՆՈՒՊՈԼՍԵՑԻ, ՔԱՆՕՆ ՈՒՂՂԻՉ ԱՌ ՊՕՂՈՍ ՍԵԲԱՍՏԱՑԻ
ՄԱՐԶՈՒԱՆ |
ՌՄԿ.-ՌՄԿԱ. - 1811-1812 |
ԹԵՐԹ` 44. չգրուած` 1աբ, 43ա-4բ: ՊՐԱԿ` 4x12 (1, 4` 10): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 23x16,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (19x13,5): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 15ա): ՏՈՂ` 27-28: ԿԱԶՄ` դարչնագոյն դրոշմազարդ կաշի. միջուկը` ստուարաթուղթ. աստառը` թուղթ. լուսանցակողերը` կարմիր:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի կաշին քերծուած, եզրերը մաշուած. լուսանցներում տեղ-տեղ զանազան բծեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2ա-41բ [Տիտղ.] Տետրակս, որ կոչի Քանօն
ուղղիչ կարճահասակ Պողոս Սեբաստացւոյն`
երբեմն առաջնորդի
Մարզուան Չարխափան Սուրբ Աստուածածին վանիցն, սահմանեալ ի տէր Իսրայէլ
վարդապետէ Կոստանդնուպօլսէցի` հանգուցեալ Մահտեսի-Կարապետեան, նորոգ վշտակիր առաջնորդի, ի հայրապետութեան
Եփրեմի
սրբազան կաթուղիկոսի Ամենայն Հայոց, որ ի Սուրբ Էջմիածին,
եւ ի սուրբ տնօրինական տեղեացն Սուրբ Երուսաղեմի տեառն Թէոդորոսի
երջանկափայլ պատրիարգի, եւ ի կայսէրապսակ մայրաքաղաքին Կոստանդնուպօլսոյ եւ իմս ազնիւ խնամածուի` տեառն տեառն Յոհաննու
սրբազան պատրիարգին եւ ճոխիմաստ ուսուցիչ աստուածաբան վարդապետին եւ
Երկրորդ Ոսկիաբան կոչեցելոյն, յամի փրկութեան մերոյ 1811 եւ թվականութեանն Արամեանս տոհմի ՌՄԿ.
(1811), եւ ամսեանն Նոյեմբերի, ի Մարզուան քաղաքի, ընդ հովանեաւ Սուրբ Աստուածածին եկեղեցւոյ:
- 3ա-5ա Կանխաբանութիւն առ կարճահասակ
եւ երկայնամօրուս Պօղոս Սեբաստացին... - Արդ, ի հոգեւոր գործս սիրոյ եւ
ողորմութեան մի է...
ա. 5ա-8բ Գլուխ առաջին
- Ահա էհաս ժամ, ո՛վ
եղբայր մոլորեալ...
բ. 8բ-14ա Գլուխ երկրորդ
- Չարաչար եւ հրալից
ստութիւնդ երկրորդաբար այս էր...
գ. 14ա-8ա Գլուխ երրորդ
- Դարձեալ առնուս ի
ձեռին քում զսրբազան պատրիարգն...
դ. 18ա-20ա Գլուխ չորրորդ - Անմտական եւ ծիծաղական չարանիւթ
խորամանկութեամբդ...
ե. 20ա-2բ Գլուխ հինգերորդ
- Այնչափ լցեալ եւ բորբոքեալ
է սիրտ քոյ...
զ. 22բ-4բ Գլուխ վեցերորդ
- Արդարեւ զարհուրիմ
եւ սոսկամ...
է. 24բ-6ա Գլուխ եօթներորդ
- Տեսակ մի չարութեանդ
եւս այս էր...
ը. 26ա-8բ Գլուխ ութներորդ
- Դարձեալ չարութիւնդ,
լրբութիւնդ, անզգամութիւնդ այս էր...
թ. 28բ-9բ Գլուխ իններորդ
- Իններորդ չարութիւն
քոյ այս էր...
ժ. 29բ-31ա Գլուխ տասներորդ
- Դարձեալ տասներորդ
ստութիւնդ եւ չարութիւնդ այս էր...
ժա. 31ա-3ա Գլուխ մետասաներորդ
- Մետասաներորդ ստութիւն
քոյ այս էր, յորժամ ուղարկեցի...
ժբ. 33ա-6բ Գլուխ երկոտասաներորդ
- Երկոտասաներորդ
չարութիւնդ այս էր, որ պեօլիւկով
ասկէր բերել տվիր...
ժգ. 36բ-8բ Գլուխ երեքտասաներորդ
- Երեքտասաներորդ
ստութիւնդ այն էր, որ ի Հաճի գիւղէն սրբազան պատրիարգ հօրն գրէրու մէկի թվականն քերեալ...
- 38բ-41բ Վերջաբանութիւն եւ խրատ
առ Պօղոս Սեբաստացին, որ ասի կարճահասակ եւ երկայնամօրուս
- Ահա, շնորհիւ ամենակալին
Աստուծոյ երեքտասաներորդ գլուխ բաժանեալ զամենայն թիւրութիւն քոյ, զոր
արարէր...
մի՛ ընդունայն արասցէ զյոյս իմ, որ է օրհնեալ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Համառօտ
ցուցակում (Ա. էջ 711) էական թիւրընկալում կայ. այս գործի հեղինակ համարուած
է Պօղոս Սեբաստացին` «Պօղոս Սեբաստացի, քանօն ուղղիչ», մնչդեռ իրականում
նա գործի նշաւակը` բացասական հերոսն է:
Բ. 42աբ Տաղ ողբաձայն, երգեալ ի Իսրայէլ վարդապետէ
Կոստանդնուպօլսեցւոյ ի յԱմասիա քաղաքի, գոլով ի մէջ բանտի, ի շղթայս եւ
ի կապանս, որ կողմնականքն փոքրահասակ եւ երկայնամօրուս Պօղոսի Սեբաստացոյն
արկին զնա, այսինքն` Մօզիկեան մահտեսի Յարութիւնն եւ եղբայրն Կարապետն,
զօրութեամբ դրամոց, ի ՌՄԿԱ. (1812) թվականի Արամեանս տոհմի եւ Յունվարի ամսոյ
19ին ի մէջ բանտին ասացեալ (ծայրակապ`
«Ի ԻՍՐԱՅԷԼԷ») - Ի քեզ գոչեմ կողկողագին, / Բանտարգելով յոյժ ցաւագին.
ո՜հ... Զգինս արեան ծառայս չնչին, / Տէր իմ, Տէր իմ ազատեա՛ զիս, ո՜հ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Տե՛ս
տիտղոսաթերթ` 2ա, խորագիր` 42ա:
ՆՇՈՒՄ` 1ա` «1811. Մ[եսրոպ]
եպիս[կոպոս]»:
2061
ԳԱՆՁԱՐԱՆ
ՏԻՐԱՇԷՆ, ՍՈՒՐԲ
ՆՇԱՆ |
ՉԾԹ. - 1310 |
ԳՐԻՉ` Կարապետ կր.: ՍՏԱՑՈՂ`
Ներսէս Մղաջրցի:
ԹԵՐԹ` 132. չգրուած` 132աբ: ՊՐԱԿ`
Ա-ԺԱx12+1 (Ա 11): ՆԻՒԹ` թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
23x16: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (17x11): ԳԻՐ`
բոլորգիր (նմուշ` 43բ), այլ` 117բ-9բ (նմուշ` 118ա): ՏՈՂ`
29 (թ. 1), 14 (թ. 2-116, 120-131), 21-25 (թ. 117բ-9բ): ԿԱԶՄ`
շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի, դռնակով. միջուկը` տախտակ. աստառը` սպիտակ
(Ա) եւ կարմիր (Բ) կտաւ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Լս.` Գրիգոր Նարեկացի` 29ա:
Կիսախորան` 2ա, 29ա: Ճակատազարդ` 37բ, 43բ, 52բ, 68բ, 75ա, 82ա, 86բ, 91բ,
94բ, 101ա, 107բ, 120ա: Լուսանցազարդ` բուսական, տաճար: Զարդագիր` հանգուցագիր,
թռչնագիր, մարդագիր: Գոյներ` կարմրի բոլոր երանգները:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի կաշին քերծուած,
եզրերը մաշուած, մէջքը պատռուած, Բ. փեղկը մասամբ ցեցակեր, գամերը եւ
կապիչներն ընկած, Ա. փեղկի եւ մէջքի վերին անկիւնը մաշուած եւ մասամբ կոտրուած,
Ա. պրակը թուլացած` երեւում են կարի թելերը, փեղկերի վերին եւ ստորին հատուածներն
ընկած. խունացած, տեղ-տեղ զանազան բծեր, թերթերի ստորին եզրերը ցեցակեր,
թ. 11` պոկուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1.
1աբ [Ա.] (սկ. թերի) [Քարոզ համաւրէն մարտիրոսաց
- Խոնարհեալ Բանին
Աստուծոյ...] («[Խ]ԱՉԱՏՈՒՐ») - Այսաւր դըշխոյ բերկրեալ զարդարի...
2.
2ա-6բ [Բ.] Սրբոյն Բարսղի Կեսարու
Կապադովկեցոյ ասացեալ քարոզ զատկաց - Ժողովեալքս ի տաճար փառաց սրբութեանըդ
քո...
3.
6բ-13ա [Գ.] Քարոզ ծնընդեանն Տեառն
ասացեալ Սարգսի վարդապետի («ՍԱՐԳՍԻ ԵՐԳ») - Սրբութիւն սրբութեանց Աստուած
համայնից եւ Տէր բոլորից...
4.
13ա-5բ [Դ.] Քարոզ ծնընդեան Տեառն
երկրորդ աւուրն ասացեալ
- Հայր սուրբ, անճառ մարմնացելո Բանին...
5. 15բ-20ա [Ե.] Քարոզ ծնընդեան
Տեառն, Ղուկասու ասացեալ, զոր նշանակէ նախագիծք տանցն («ՂՈՒԿԱՍԱՅ ԵԶԳ») - Ղամբար մըշտափայլ, անշիջանելի
ճառագայթ...
6.
20ա-2ա [Զ.] Քարոզ ծնընդեան Տեառն
- Լո՛յս անապական եւ
առագաստ փեսայացեալ Բանին սուրբ Աստուածածին...
7.
22ա-6բ [Է.] Քարոզ ծնընդեան Տեառն
(«ԳՐԻԳՈՐԻ ԵՐԳ») - Գանձ անապական, ծածկեալ մեծութիւն...
Տե՛ս
Գրիգոր Նարեկացի, Տաղեր եւ գանձեր, Երեւան, 1981, էջ 131:
8. 26բ-8բ [Ը.] Քարոզ ի մկրտութիւն տեառն Յակոբոսի ասացեալ («ՅԱԿՈՓՈ ԵԶՍ») - Յաւերժական ձայնիւ, յոգնակին գոչմամբ...
9. 29ա-37բ [Թ.] Քարոզ Յովաննու Մըկրտչի Գրիգորի Նարեկացու
ասացեալ («Ի ՁԱՅՆՆ ԵՐԳ») - Իսկապէս
անըսկըզբնացուցիչ, յոչ Էից գոյիցս ամենայնց...
Տե՛ս
Գրիգոր Նարեկացի, Տաղեր եւ գանձեր,
էջ 141:
10. 37բ-43բ [Ժ.] Քարոզ քառասնաւրեա գալուստ տեառն ի տաճարն,
Յովաննիսի ասացեալ («ՅՈՎԱՆԵԵԶՍ») - Յանէից լուսոյն գոյացեալ,
նոյնագոյ անսահման զաւրութիւն...
11. 43բ-52բ [ԺԱ.] Քարոզ սրբոց քառասնիցն Յովսէփա վարդապետի ասացեալ («ՅՈՎՍԷՓԱ Ե ԵՐԺ») - Յամենից, գոյից, բնաւից, բանաւոր սեռից, անմահից...
12. 52բ-9ա [ԺԲ.] Քարոզ գալըստեան Տեառն յաւր արմաւենեաց - Աստուած
անեղ, անպարագրելի...
13. 59ա-68ա [ԺԳ.] Քարոզ սուրբ եւ կենսաբեր յարութեան Տեառն
ի նոր կիրակեն ասացեալ («ԱՍԱՑԱԾ ՎԱՐԴԱՆԵԶԱ») - Ահաւոր
մեծութիւն, անճառ էութիւն...
14. 68բ-74բ [ԺԴ.] Քարոզ մեծի այլակերպութեան Տեառն, տեառն
Ներսիսի Հայոց կաթ[ողիկոսի] ասացեալ («Ն[Ե]ՐՍԵՍԻ ԵՐԳ») -
Ներգործական զաւրութիւն, անեղ բնութիւն...
15. 75ա-81բ [ԺԵ.] Քարոզ փոխման սըրբո Աստուածածնին,
տեառն Ներսիսի Հայոց կա[թողիկոսի] ասացեալ («ՆԵՐՍԵՍԻ ԵՐԳ») -
Նորահրաշ տաւնիս կուսական...
16. 82ա-6ա [ԺԶ.] Քարոզ Սրբո Խաչին, Գրիգո[րի] Նարեկ[ացւոյ]
ասացեալ («ԳՐԻԳՈՐԻ ԵՐԳ») -
Գանձ անքննին, ծածկեալ մեծութիւն...
Տե՛ս
Գրիգոր Նարեկացի, Տաղեր եւ Գանձեր, էջ 212:
17. 86բ-91ա [ԺԷ.] Քարոզ սըրբոյն Ստեփաննոսի Նախավկայի («Ք[ՐԻՍՏՈ]ՍԱՏՈՀԵԶՐ»` Քրիստոսատուր՞)
- Քարոզ կենդանի եւ ձայն բանաւոր...
18. 91բ-4բ [ԺԸ.] Քարոզ սըրբոց առաքելոցն Պետրոսի եւ
Պաւղոսի («ԳՆԴԻՆ ՍՐԲՈ») - Գերագոյն քան զբնաւս, անճառ
Յիսուս...
19. 94բ-100բ [ԺԹ.] Քարոզ գալստեան Հոգոյն Սրբոյ ի վերնատունն
ի դասս առաքելոցն («Գ[Ր]Ի[Գ]ՈՐԻ ԵՐԳ») - Գանձ լուսո,
փառակից Որդո...
Տե՛ս
Գրիգոր Նարեկացի, Տաղեր եւ Գանձեր,
էջ 152:
20. 101ա-5ա [Ի.] Քարոզ Գրիգորի Նարեկացո ասացեալ ի սուրբ եկեղեցւո («ԳՐԻԳՈՐ») - Գանձ բաղձալի բարութեան
մեծի, գըտեալ եւ ծածկեալ... ա. 105ա-7ա [Փոխէ] - Իմաստութեան Հաւր բնակութիւն եւթնաստեղեան սեամըք
կառուցեալ...
Տե՛ս
Գրիգոր Նարեկացի, Տաղեր եւ Գանձեր,
էջ 162:
21. 107բ-10ա [ԻԱ.] Քարոզ համաւրեն սրբոց մարտիրոսաց («ՅՈՎԱՆՆԵԵՍ») - Յանճառ
փառսն եւ նախ քան զամենայն յաւիտեանս էութիւն...
ա. 110բ-1բ Տաղ ծնընդի չորրորդ աւուրն («Տ-Ք») - Տիրուհի սուրբ կո՛յս, մա՛յր մարմնացելոյ Բանին...
բ. 111բ-2ա Փ[ոխ] - Անճառ Բանին բարձրելո երկրպագեն քերովբէք...
գ. 112ա-3բ Տաղ գալստեանն Տեառն յԵրուսաղէմ յաւր արմաւենեաց - Խորհուրդ հայրենի, աւանդ, աւանդ նոյնագոյ...
դ. 113աբ Փ[ոխէ] - Աստ
եբրայեցոց մանկունքն...
ե. 114ա-5ա Տաղ սրբոյն Ստեփաննոսի Նախավկային («Ի ՍՏԵՓԱՆՆՈՍ») -
Ի խաչին տընկեալ որթոյն ողկոյզ վաղահաս խայծեալ...
զ. 115ա-7ա [Փոխէ] («Ի ՆԵՐՍԻՍԷ ԿԱԹՈՂԻԿՈՍԷ») -
Ի գաւազանէն Յեսսեայ ստեղծեալ Ստեփաննոս...
22. 120ա-8բ [ԻԲ.] Քարոզ սրբոյն Գրիգորի Հայոց Լուսաւորչի,
Գրիգորի ասացեալ («ԳՐԻԳՈՐԻ ԳԱՆՁ») - Գերահրաշ
ցնծութեամբ բերկրեալ մանկունք Սիովնի...
ա. 129աբ Տաղ սրբոյն Գրիգորի - Ձայն բարձեալ յերկինս առ քեզ...
բ. 129բ-31ա [Փոխէ] - Զայն
իմանալի հրաշիցն շինեալ զգալի խորանսն...
գ. 131աբ Տաղ սրբոց Հռիփսիմեանց - Երջանիկ հոգիահրաշ, երանելի սուրբ Հռիփսիմեանք...
Տե՛ս
Գրիգոր Նարեկացի, Տաղեր եւ Գանձեր, էջ 173:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ,
ԺԴ. դ.
Բ. 117բ-9բ [Գանձ աւետեաց աստուածածնի] («ԽԱՉԱՏՈՒՐ») - Խնդութեան ձայն բարբառոյ
աւետեաց...
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
2ա (խորագրի
մէջ) Աւգնեա՛ Յիսուս, իմում տկարութեանս:
37բ (խորագրի
մէջ) Աւգնեա՛ Յիսուս Ներսէս իրիցու (նման` 86բ):
43բ (խորագրի
մէջ) Ի յիշատակ Ներսէս երիցո Մղայջրցոյ (նման` 52բ):
48ա (ստ. լս.)
Կարապետ:
6բ Քրիստոս
Աստուա՛ծ, քո սուրբ, ողորմեա՛, քո սուրբ ծնընդե[ա]մբ Ներսիսին եւ իր ծնողացն:
59ա Քրիստոս
Աստուած, քո սուրբ գալստեամբ ողորմեա՛ իր եւ իր ծնողացն, որ ի յայս Գանձտետրս
երախտիք ունի, եւ Քրիստոսի փառք:
81բ Զստացող
սորա զՆէրսէս էրէց
յիշեսջի՛ք ի մաքրափայլ յաղաւթ ձեր եւ զիս` զԿարապետ կրաւնաւորս:
107ա Զաստուածապատիւ
քահանայքն` զՄղաջրո Յոհաննէս, զՍտեփանոս զԲանարգէս, զՄխիթարն եւ զՄարտիրոսն, եւ զՅովասափն եւ զՆերսէս քահանա, որ
ստացաւ զկտակս, յիշեսջի՛ք ի Տէր` մնալ անփորձ յաստիս եւ ի հանդերձեալն:
116բ Փա՜ռք սուրբ
Երրորդութեանն, զուգափառ եւ համապատիւ տէրութեանն` Հաւր եւ Որդո եւ Հոգոյն
Սրբո, երիցն անբաւից եւ համայնից |117ա| բարեաց պատճառի եւ միոյ աստուածութեանն
եւ զաւրութեանն եւ արարչական գըթութեամբ արարածոց նախախնամողին, յաւիտեանս
յաւիտենից. ամէն:
(Այլ ձեռքով)` Արդ, գրեցաւ
Գանձատետրս ընդ հովանեաւ Սրբոյ Աստուածածնիս եւ կենսակիր
Սուրբ
Նշանիս, ի Տիրաշէնն, ձեռամբ յոգնամեղ
եւ տխմար գրչի Կարապետ, ՉԾԹ. (1310): Արդ, ստացաւ ըզսա Ներսես քահանայ ի
Մղաջրու, յիշատակ
իւր եւ <իր> զարմիցն իւրոց` Շահին եւ Թանկշահին, իւր ամուսնոյն`
Թիմատիկնայ եւ իր
փեսին` Արեւշահին: Ամենայն
սրբոց բարեխաւսութեամբ Քրիստոս Աստուած թողու զիւրեանց յանցանքն յիւր միւսանգամ
գալուստն:
Միայն
այս պարբ.-ը տե՛ս ԺԴ. դ-ի յիշ-ք, Հմր 101, էջ 74-5 (Տիրաշէն` անապատ
յԵկեղեաց գաւառի):
131բ Զմեղուցեալ գրիչս զԿարապետ աղաչեմ յիշել
ի Տէր Աստուած:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 1բ (1519 թ., նոտրգիր) Տէ՛ր իմ, Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ
եմ յաւիտեանս յաւիտենից:
130բ (1519 թ.,
նոտրգիր, լս.) Թվ. ՋԿԸ. (1519). Տէ՛րն իմ Յիսուս Քրիստոս կենդանի եւ կենդանարար,
զիս կենդանացո՛ւ հոգով, մեռեալ եմ մեղաւք չարաչար:
2. 119բ (ԺԸ. դ., անարուեստ բոլորգիր) Ո՛վ դասք քահան[այ]ից,
խոշորութեան գրոյս մի՛ մեղայդրէք, զի չէի հմուտ եւ ձեռն էր այլ, աղաչեմ զձեզ,
որ յիշէ՛ք զԽաչայտուր քահ[անան] եւ զԹաթիոս եւ զԿար[ապետ] սուտ քահ[անան]:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 2ա, 70բ,
129բ ութանկիւն, սեւով. «ԳԻՐՔՍ / ՍՈՒՐԲ ԷՋՄ/ԻԱԾՆԱ Է»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 132բ` խզբզոցներ:
ՆՇՈՒՄ` կազմաստառին
փակցուած թղթին, Սահակ վ. Ամատունու ձեռքով. «Գանձտետր
պէտք է կոչել այս ձեռագիրը, տե՛ս 58ա, 116ա, թղ. 119ա-27բ Akrostickon է եւ կազմում
է «Գրիգորի գանձ»:
2062
ԳՐԻԳՈՐ
ՏԱԹԵՒԱՑԻ, ՔԱՐՈԶԱԳԻՐՔ
ԿԱՖԱ |
ՌՀԹ. - 1630 |
ԳՐԻՉ` Սարգիս
դպիր: ՍՏԱՑՈՂ` մահտեսի
Լաչին:
ԹԵՐԹ` 459.
չգրուած` 7բ, 254բ, 457ա-9բ (գրչի էջակալում` 1-914, 917-922, որ է` 1ա-459բ):
ՊՐԱԿ` 10+Ա-ԼԸx12 (Դ 11, ԻԶ-ԻԷ, ԼԷ-ԼԸ 10, ԼԶ 14): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 30x21: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն
(22x13): ԳԻՐ` բոլորգիր
(նմուշ` 96ա): ՏՈՂ` 45: ԿԱԶՄ` շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի. միջուկը` տախտակ.
աստառը` մետաքս, դրոշմազարդ կտաւ. լուսանցակողերը` կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Կիսախորան`
11ա: Ճակատազարդ` 1ա: Լուսանցազարդ` բուսական, տաճար, յուշկապարիկ: Զարդագիր`
թռչնագիր, հանգուցագիր, մարդագիր: Գոյներ` կարմիր, կապոյտ, կանաչ:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - Բ. թուղթ
Պաւղոսի առ Կորնթացիս, Ը. 6-14: Ժ. դ.: 2 (Ա-Բ` սկ.)` ստացուած 1 թերթի ընդլայնակի
երկտակումով: Մագաղաթ (41x30), երկսիւն (27x21,5), բոլորգիծ երկաթագիր
(նմուշ` Բբ), տող` 15: Կարդալ` Բա, Աբ, Բբ, Աա` «[կա]տարեսցէ ի ձեզ եւ զայդ եւս
շնորհս... ձեր առաւելութիւնդ ի նոցա պակասութիւնն»:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի եզրերը մաշուած, դռնակը` պատռուածքով եւ կծկուած, մէջքի ստորին հատուածը
պատռուած, կապիչներն ու գամերն ընկած, լուսանցակողերը տեղ-տեղ գունափոխուած,
թ. 46-7, 58, 69-74, 254, 257, 307, 449-59` արտաքին եզրերը նորոգուած ԺԹ. դ.-ի
թղթով, որոշ թերթերի արտաքին եզրերը կեղտոտուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-7ա [Ցանկ գրոցս]
- Ա. [Զ]բանն. Առաջնորդեա՛ ինձ ի շաւիղս պատուիրանաց քոց... ՃՁԵ. Արար եւ
ՁԵ. յայլմէ եւ վերջին քարոզ...
[Քարոզգիրք Գրիգորի Տաթեւացւոյ]
1. [Քարոզք յերկրորդ հատորէ]
Տե՛ս
Ամառան հատոր, տպ. 1741: Ա/8ա-10բ: Բ/11ա-5ա (խորագիրը` չիք): Գ/15ա-22ա (բաժանուած
2 քարոզի` Բ, Գ): Դ/22ա-5բ: Ե/25բ-9ա: Զ/29ա-31բ: Է/31բ-5բ: Ը/70ա-2ա: Թ/72ա-5ա:
Ժ/75ա-6բ: ԺԱ/76բ-9բ: ԺԲ/79բ-82բ: ԺԳ/82բ-7բ: ԺԴ/87բ-8բ: ԺԵ/88բ-9բ: ԺԶ/89բ-91բ: ԺԷ/91բ-4ա:
ԺԸ/94ա-6բ: ԺԹ/96բ-8բ: Ի/98բ-100բ: ԻԱ/100բ-2բ: ԻԲ/102բ-3բ: ԻԳ/103բ-6ա: ԻԴ/106ա-9բ:
ԻԵ/109բ-11ա: ԻԶ/111ա-3բ: ԻԷ/113բ-6բ: ԻԸ/116բ-9ա (խորագիրը եւ սկիզբը չգրուած`
«իւր կամեցաւ պարգեւել մարդկան...»): ԻԹ/119ա-20ա: Լ/120ա-1բ: ԼԱ/122ա-3բ: ԼԲ/123բ-6ա:
ԼԳ/126ա-8ա: ԼԴ/128ա-30ա: ԼԵ/130ա-32ա: ԼԶ/132ա-5բ: ԼԷ/135բ-7բ: ԼԸ/137բ-41ա: ԼԹ/141ա-3ա:
Խ/143ա-6ա: ԽԱ/146բ-8բ (խորագիրը եւ սկիզբը չգրուած` «սուրբ լինէր կարգ քահանայութեանն...»):
ԽԲ-ԽԳ/չիք: ԽԴ/148բ-51ա: ԽԵ/151ա-3ա: ԽԶ/153ա-7ա: ԽԷ/157ա-60ա: ԽԸ/160ա-1բ: ԽԹ/161բ-3ա:
Ծ/163ա-4ա: ԾԱ/164աբ: ԾԲ/164բ-5բ: ԾԳ/165բ-7բ: ԾԴ/167բ-70բ: ԾԵ/170բ-2ա: ԾԶ/172ա-3բ:
ԾԷ/173բ-6ա: ԾԸ/176ա-9ա: ԾԹ/179ա-80ա: Կ/180ա-2բ: ԿԱ/182բ-5ա: ԿԲ/185ա-8ա: ԿԳ/188ա-92ա:
ԿԴ/192ա-5բ: ԿԵ/195բ-7ա: ԿԶ/197ա-9ա: ԿԷ/199ա-201բ: ԿԸ/201բ-3ա: ԿԹ/203ա-5ա: Հ/205ա-6բ:
ՀԱ/206բ-9ա: ՀԲ/209ա-11բ: ՀԳ/211բ-3ա: ՀԴ/213ա-7բ: ՀԵ/217բ-9բ: ՀԶ/219բ-22ա: ՀԷ/222ա-4ա:
ՀԸ/224ա-6բ: ՀԹ/226բ-9ա: Ձ/229ա-33ա: ՁԱ/233ա-6ա: ՁԲ/236ա-9ա: ՁԳ/239ա-41ա: ՁԴ/241ա-2բ:
ՁԵ/242բ-5ա: ՁԶ/245ա-6ա: ՁԷ/246ա-8ա: ՁԸ/248ա-9ա: ՁԹ/249ա-50ա: Ղ/250բ-1բ: ՂԱ/251բ-2ա:
ՂԲ/252աբ: ՂԳ/253աբ: ՂԴ/255ա-6ա: ՂԵ/256բ-8ա: ՂԶ/258ա-60ա: ՂԷ/260ա-3ա: ՂԸ/263ա-6բ:
ՂԹ/266բ-9ա: Ճ/269բ-72ա: ՃԱ/272ա-3ա: ՃԲ/273ա-6բ: ՃԳ/276բ-8բ: ՃԴ/278բ-82ա: ՃԵ/282ա-5ա:
ՃԶ/285ա-8ա: ՃԷ/288ա-91բ: ՃԸ/291բ-3բ: ՃԹ/293բ-5բ (վերջը չշարունակած` «...սա նուազագոյն
է, քան զառաջինն///»): ՃԺ/296ա-8բ (խորագիրը եւ սկիզբը չգրուած` «եւ գովեա՛
եւ զվատթարսն խոտեաց եւ անարգաց...»): ՃԺԱ/298բ-301բ: ՃԺԲ/301բ-3ա: ՃԺԳ/303բ-5ա:
ՃԺԴ/305ա-6բ: ՃԺԵ/307ա-9ա: ՃԺԶ/309ա-13ա: ՃԺԷ/313ա-6ա: ՃԺԸ/316ա-7բ: ՃԺԹ/317բ-9բ: ՃԻ/319բ-22բ:
ՃԻԱ/322բ-5ա: ՃԻԲ/325ա-8ա: ՃԻԳ/328ա-9բ: ՃԻԴ/330ա-2բ: ՃԻԵ/332բ-5ա: ՃԻԶ/335ա-7բ: ՃԻԷ/338ա-41ա:
ՃԻԸ/341ա-5ա: ՃԻԹ/345ա-9ա: ՃԼ/349ա-54ա: ՃԼԱ/354ա-8ա: ՃԼԲ/358ա-61բ: ՃԼԳ/361բ-3բ: ՃԼԴ/364ա-7ա:
ՃԼԵ/367ա-70բ: ՃԼԶ/370բ-3ա: ՃԼԷ/373ա-5բ: ՃԼԸ/375բ-8ա: ՃԼԹ/378ա-9ա: ՃԽ/379բ-81ա: ՃԽԱ/381ա-4բ:
ՃԽԲ/384բ-6բ: ՃԽԳ/386բ-9ա: ՃԽԴ/389բ-91բ: ՃԽԵ/391բ-5բ: ՃԽԶ/395բ-402ա: ՃԽԷ/402ա-4բ:
ՃԽԸ/404բ-6ա: ՃԽԹ/406ա-7բ: ՃԾ/407բ-8բ: ՃԾԱ/408բ-9բ: ՃԾԲ/409բ-12ա: ՃԾԳ/412ա-4ա: ՃԾԴ/414ա-5բ:
ՃԾԵ/415բ-6ա: ՃԾԶ/416ա-7ա: ՃԾԷ/417ա: ՃԾԸ/417աբ: ՃԾԸ/417բ-8ա: ՃԾԹ/418ա-9ա: ՃԿ/419աբ:
ՃԿԱ/419բ-20բ: ՃԿԲ/420բ-1ա: ՃԿԳ/421աբ: ՃԿԴ/421բ-4ա: ՃԿԵ/424ա-32ա: ՃԿԶ/432ա-4ա: ՃԿԷ/434ա-7բ:
ՃԿԸ/437բ-41ա: ՃԿԹ/441ա-3բ: ՃՀ/443բ-5բ: ՃՀԱ/445բ-9ա: ՃՀԲ-ՃՁԴ/չիք: ՃՁԵ/454ա-6բ (խորագիրը
եւ սկզբի հատուածը չիք` «եւ արդ ուստի՞ սկսցուք եւ յորոց ներբողեսցուք...»):
ՃՁԶ-ՃՁԷ/չիք: ՃՁԸ/449աբ:
Բ., ԻԸ.,
ԽԱ., ՃԺ., ՃՁԵ. քարոզների խորագրերը եւ սկսուածքները չգրուած, տեղը բաց
զարդագրելու եւ կարմրով լրացնելու համար, բայց յետոյ չլրացուած:
2. [Քարոզք յառաջին հատորէ]
Տե՛ս
Ձմեռան հատոր, տպ. 1740: Ա-ՃԽԷ/չիք: ՃԽԸ/35բ-7բ: ՃԽԹ/37բ-41ա: ՃԾ/41ա-4բ: ՃԾԱ/44բ-7բ:
ՃԾԲ/47բ-50ա: ՃԾԳ/50ա-3բ: ՃԾԴ/53բ-7ա: ՃԾԵ/57ա-8բ: ՃԾԶ/58բ-61ա: ՃԾԷ/61ա-3բ: ՃԾԸ/63բ-5բ:
ՃԾԹ/66ա-7ա: ՃԿ/67ա-70: ՃԿԱ/չիք:
3. [Քարոզ արտաքոյ Բ. հատորի]
253բ-4ա Նորին վասն արտաքուստ, ի բանն. Դից զարտասուս իմ առաջի - Արտասուքն վասն մեղաց բազում աւգտութիւնս ունի... եւ
ապա պտղաբերէ զարդիւնքն ի հանդերձեալ կեանքն (անաւարտ):
4. [Յորդորակ Քարոզգրոցս]
449բ-54ա [Այժմ դարձուսցուք զմակոյկ] լեզուիս մեր ի բանս յորդորական` շարժել
զշրթունս յաւրհնաբանութիւն... յարգին ըստ առաքելոյ եւ ընդ որում զգովութեանն մրցանակ
տարան եւ կամ տանին:
Տե՛ս
ձեռ. 1437, 305բ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
129բ (ստ. լս.) Աւրհնեալ է Աստուած, աւգնեա՛ Հոգի Սուրբ
Աստուա՛ծ, Սարգիս գծողիս եւ անկարիս (նման` 50ա):
180ա (ստ. լս.) Մի՛ մեղադրէք, ո՛վ եղբարք, աւրինակ այդչափ
տեղ բաց ունէր (նման` 335ա, 363բ):
254ա Ի յաւրինակն թուղթ եւ դէմ մի պարապ կայր:
254ա Յիշե՛ց Բարսեղ մեղսամած քահանայս:
254ա Փա՜ոք ամենասուրբ Երրորդութեան` Հօր եւ Որդոյ եւ
Հոգոյն Սրբոյ. ամէն: Արդ, եղեւ աւարտ գրչութեանս ի թվականիս Հայոց ՌՀԹ.
(1630) ամի, ի ձեռս Սարգիս դպրի, ի մայրաքաղաքն Կաֆայ, ի դուռն Սուրբ Սարգսի, յիշատակ
մահդասի Լաչինի, ի ձեռն
Խաչատուր վարդապետի.
Տէր մեր Յիսուս Քրիստոս մեզ եւ ձեզ ողորմի. ամէն, եւ է եւ եղիցի: Հայր մեր որ...
254ա Սակաւ ծրողս Մարտիրոս յիշեա՛:
269ա Ընդ նմին եւ զիս` զանարժան Սարգիս գծողս եւ զուսուցիչն իմ յի՛շ:
367ա Եւ բազմամեղ գծողս` զանարժան Սարգիսս համբակս բանի
յի՛շ եւ (նման` 76բ, 148բ, 256ա, 375բ, 391բ, 437բ):
370բ Ո՛վ մայր եւ կոյս Աստուածածին, բարեխօսութեամբ
քոյ սուրբ ծնողին ողորմեա՛ անարժան Սարգիս գծողիս եւ ծնողացն
իմոյ եւ ամենայն արեան մերձաւորացս.
ամէն (նման` 328ա):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1ա (ԺԷ. դ., նոտրգիր)
Յայսմ մատենի գոն բազում հոգէշահ եւ
օգտակար բանք, վասն որոյ ստացօղի սորին յիշատակն օրհնութեամբ եղիցի:
Պհպ. Բա
(1803 թ., շղագիր) Ի վայելումն Ախիջանի որդի Յարութիւնին, որ
էառ իւր հալալ վ[աստ]ակոց [ի] հայոց ՌՄԾԲ. (1803), Աբրելի հինգն, օրն Զատիկ:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` Աա. շղագիր`
«Մաքուր», այբուբեն` «Ա-Ջ», Բա «Հախիջանի որդի Յարութունին, որ էառ իւր հալալ
[վաստակոց]»:
ՆՇՈՒՄ` 1ա` «ՌՀԹ.
- 1630. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
2063
ԳՐԻԳՈՐ
ՏԱԹԵՒԱՑԻ, ՔԱՐՈԶԱԳԻՐՔ
ԳԱՄԱՂԻԷԼԻ ՎԱՆՔ
(ՀԻԶԱՆ) |
ՊԿԲ.-ՊԿԳ. - 1413-1414 |
ԳՐԻՉ` Ստեփաննոս
եպս.: ԾԱՂԿՈՂ` Ներսէս
երէց: ՍՏԱՑՈՂ` Պետրոս
կր.: ԿԱԶՄՈՂ` Մկրտիչ
կր., առաջնորդ Ս. Խաչի վանուց, Կիրակոս աբղյ. (1599 թ.):
ԹԵՐԹ`
352+1 (կրկն.` թ. 213). չգրուած` 281բ-2ա: ՊՐԱԿ` 2+Ա-ԻԴx12
(ԻԴ 5)+Ա-Զx12 (Զ 10): ՆԻՒԹ` թուղթ:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 28x20: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն`
1բ-279ա (22x16), երկսիւն` 279բ-352բ (22x16): ԳԻՐ` բոլորգիր
(նմուշ` 151ա): ՏՈՂ` 33
(283ա-351ա), 36 (1բ-279ա), 55 (279բ-81ա, 351բ-2բ): ԿԱԶՄ` շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի, դռնակով եւ կապիչներով.
միջուկը` տախտակ. աստառը` դրոշմազարդ կտաւ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Գրիգոր
Տաթեւացի` 3ա (կիսախորանի վերեւում), լս-ային - Ադամ` 292ա: Ճակատազարդ`
3ա, 283ա: Լուսանցազարդ` բուսական, կենդանական, թռչնային, յուշկապարիկ,
տաճար: Զարդագիր` թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ` կարմիր, կապոյտ:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - Աւետարան
Ղուկասու, ԺԶ. 23 - ԺԷ. 6, Ի. 24-45: Ժ. դ.: 1 (Ա) + 1 (Բ)` ստացուած 2 թերթերի
ընդլայնակի հատումով (բնագիրը կտրուած): Մագաղաթ (29x24), երկսիւն
(25x18), բոլորգիծ երկաթագիր (նմուշ` Աբ), տող` 18 (Ա), 19 (Բ): Բա` բուսական
լուսանցազարդ (կարմիր, կապոյտ, դեղին) եւ լուսանցային համաբարբառ: Կարդալ`
Աբ-Աա` «[իւր] մինչ ի տանջանս էր, ետես զԱբրահամ... եթէ ունիցիք հաւատս, քան
զ[հատ մանանխոյ]», Բբ-Բա` «[նոքա] ցուցին [եւ
ասէ. Զո՞յր] պատկեր... եւ լուի լու ամենայն ժողովրդեանն»:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշին քերծուած, եզրերը մաշուած, դռնակի կէսն ընկած. խունացած, տեղ-տեղ
գունափոխուած, թերթերի եզրերը` մաշուած, նորոգման ժամանակ թ. 116 սխալ
փակցուած, պէտք է լինի 117-8-ի միջեւ, կարդալ` 115, 117, 116, 118:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1բ-2բ [Ցանկ գրոցս]
- [Ա.] Վասն գալստեանն
Հոգւոյն Սրբոյ ի բանն. Ողո[րմութեամբ Տեառն լի] եղեւ... ՁԲ. Վասն խրատու ի բանն.
Ճրագն մարմնոյ ակն է, եթէ ակն քո առ[ատ է]...
282բ Ցանկ այսչափ գործիս, որ
յետոյ ծրեցաւ - Ա. Վասն կազմութեան մարդոյ. ի
բանն. Արար Աստուած զմարդն ի պատկեր իւր... Է. Վասն խրատու. ի բանն. Ճրագ մարմնոյ
ակն է, եթէ ակն քո առատ [է]:
Ա. [Քարոզգիրք Գրիգորի
Տաթեւացւրոյ]
1. [Քարոզք յերկրորդ հատորէ]
Տե՛ս
Ամառան հատոր, տպ. 1741: Ա/61ա-3ա: Բ/63ա-7ա: Գ/67ա-73ա: Դ/չիք: Ե/80բ-3բ: Զ/77ա-80բ:
Է/73ա-7ա: Ը/3ա-7ա (5բ-6բ յաւելեալ ունի` «Բայց գիտելի է եւ այս, զի ոմանք...
տացուք զխօսեցեալ բանն եւ զգրեալն ի քարտիսի»): Թ/55ա-7ա (վերջը չիք` «...վասն այն ասաց. «Հայր մեր որ յերկինս»): Ժ/57ա-8բ:
ԺԱ/58բ-61ա: ԺԲ/42բ-5ա: ԺԳ/45ա-9ա: ԺԴ/49ա-50ա: ԺԵ/50ա-1ա: ԺԶ/51ա-2ա: ԺԷ/52աբ (սկ.
չիք` «թէ վասն քանի՞ պատճառի պարտիմք սիրել
զմիմեանս...», վերջը չիք` «...թէ ի սիրոյ
ընկերին ծնանի սէրն Աստուծոյ, եւ ի սիրոյն Աստուծոյ ծնանի սէր ընկերին»):
ԺԸ/53ա-5ա (սկ. չիք` «Գիտելի է, զի վարդապետք այսպէս սահման դնեն, առաքինութիւն
է...»): ԺԹ/138ա-9բ (վերջը չիք` «...բայց լեզուք
իմաստնոց բժշկեն»): Ի/139բ-40բ (վերջը չիք` «...շնորհօք եւ մարդասիրութեամբ
Տեառն մերո եւ Փրկչին Յիսուսի Քրիստոսի, որում վայել է փառք ընդ Հօր եւ Սուրբ
Հոգոյն, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեան»): ԻԱ/140բ-1բ: ԻԲ/202բ-3ա: ԻԳ/141բ-4ա: ԻԴ/203աբ
(վերջը չիք` «...յորմէ փրկեսցէ զմեզ Քրիստոս Աստուած Փրկիչն մեր եւ նմա փառք
ընդ Հօր եւ Սուրբ Հոգոյն, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն»): ԻԵ/136բ-8ա:
ԻԶ/134ա-6բ: ԻԷ/147բ-50ա: ԻԸ/չիք: ԻԹ/150ա-1ա: Լ/152բ-4ա: ԼԱ/151ա-2բ: ԼԲ/99ա-103ա:
ԼԳ/չիք: ԼԴ/103ա-6ա: ԼԵ/չիք: ԼԶ/106ա-10բ: ԼԷ/117բ, 116աբ, 118ա: ԼԸ/123ա-7բ (ունի
յաւելեալ նախաբանային մաս` «Եւ արդ գիտելի է, զի ասեն վարդապետք, թէ յորժամ
արեգակն հեռանայ յերկրէ... զպատճառ փրկութեանն աշխարհի եւ զմիջնորդ հաշտութեանն
Աստուծոյ առ մարդիկ»): ԼԹ/121բ-2բ (խորագիրը` չիք): Խ/118ա-21բ: ԽԱ-ԽԳ/չիք:
ԽԴ/127բ-31բ: ԽԵ/չիք: ԽԶ/131բ-4ա: ԽԷ/173բ-6ա: ԽԸ/169ա-70բ: ԽԹ/171ա-2ա: Ծ/172ա (վերջը
չիք` «...այլ մանրամասնաբար յանհունս ելանէ,
որպէս ծիծաղելն, վայրաբանելն եւ այլն»): ԾԱ/172ա-3ա: ԾԲ/173աբ: ԾԳ/176ա-8ա:
ԾԴ/178ա-81բ: ԾԵ-ԾԶ/չիք: ԾԷ/181բ-3բ: ԾԸ/188բ-91ա: ԾԹ-Կ/չիք: ԿԱ/183բ-6ա: ԿԲ/186ա-8բ:
ԿԳ/191ա-4բ: ԿԴ/չիք: ԿԵ/194բ-6ա: ԿԶ/196ա-7բ: ԿԷ/197բ-200ա: ԿԸ-Հ/չիք: ՀԱ/216բ-8բ:
ՀԲ/218բ-21ա: ՀԳ/211բ-3ա: ՀԴ/213ա-6բ: ՀԵ/207բ-9ա: ՀԶ/209ա-11բ: ՀԷ/110բ-2ա: ՀԸ/112ա-4ա:
ՀԹ/114բ-5բ, 117աբ: Ձ/203բ-7բ: ՁԱ/253բ-6ա: ՁԲ/256ա-9ա: ՁԳ/չիք: ՁԴ/259ա-60բ (վերջը
չիք` «...Այս առաւօտու երեք ժամու խորհուրդն, որ ասացաւ, վասն որոյ պարտ է
մեզ աղօթել. այս երկրորդ գլուխն»): ՁԵ/չիք: ՁԶ/260բ-1բ: ՁԷ/261բ-3բ: ՁԸ/263բ-4բ:
ՁԹ/264բ-5բ: Ղ/265բ-6ա: ՂԱ/266աբ: ՂԲ/266բ-7բ (խորագիրը եւ սկիզբը չիք` «մետասաներորդ.
բարձր ձայնն, յորժամ պրկի ձայնական գործիքն...»):
ՂԳ/267բ-8ա: ՂԴ/չիք: ՂԵ/268ա-9ա: ՂԶ/269բ-71ա: ՂԷ/271ա-3բ: ՂԸ-ՃԱ/չիք: ՃԲ/154բ-7ա:
ՃԳ/157ա-9ա (խորագիրը` չիք): ՃԴ-ՃԵ/չիք: ՃԶ/200ա-2բ: ՃԷ/չիք: ՃԸ/146բ-7բ, 144աբ
(սկ. չիք` «Այժմ տեսցուք զթշուառութիւն ամուսնութեանն...»,
վերջը չիք` «...եւ երկասէր վաստակօք
բախէք միշտ զդրունս ողորմութեանն Աստուծոյ»): ՃԹ/144բ-6բ: ՃԺ-ՃԻԴ/չիք:
ՃԻԵ/83բ-5բ: ՃԻԶ/85բ-8ա: ՃԻԷ/88ա-99ա (երկու միաւորի բաժանուած` ԺԷ., ԺԸ. համարներով):
ՃԻԸ-ՃԻԹ/չիք: ՃԼ/159ա-63բ: ՃԼԱ-ՃԼԳ/չիք: ՃԼԴ/163բ-6ա: ՃԼԵ/166ա-9ա: ՃԼԶ-ՃԾԱ/չիք:
ՃԾԲ/225ա-7ա: ՃԾԳ/227ա-9ա: ՃԾԴ/230ա-1ա: ՃԾԵ/231աբ: ՃԾԶ/229ա-30ա: ՃԾԷ/230ա: ՃԾԸ/221ա-2ա:
ՃԾԹ/222աբ: ՃԿ/222բ-3բ: ՃԿԱ/223բ-4ա: ՃԿԲ/224աբ: ՃԿԳ/224բ-5ա: ՃԿԴ/231բ-4բ: ՃԿԵ/234բ-41բ:
ՃԿԶ/241բ-3բ: ՃԿԷ/244ա-6բ: ՃԿԸ/246բ-50ա: ՃԿԹ/չիք: ՃՀ/250ա-1բ: ՃՀԱ/251բ-3բ: ՃՀԲ-ՃՁԷ/չիք:
ՃՁԸ/278աբ:
Քարոզներն
դասաւորութիւնը խառն է, երբեմն ունեն նախաբանային յաւելեալ մասեր:
2. [Քարոզք յառաջին հատորէ]
Տե՛ս
Ձմեռան հատոր, տպ. 1740: Ա-ԿԷ/չիք: ԿԶ/348բ-50բ: ԿԷ-ՃԾԱ/չիք: ՃԾԲ/ 8բ-11ա (սկ. տարբեր`
«Աստանաւր յաղագս զիմն պիտոյից է ձեռնարկութիւն մեր...»): ՃԾԳ/ 11ա-6բ (խորագիրը
եւ սկիզբը չիք` «Եւ թէպէտ ունին հրեշտակք սրբութիւն...»): ՃԾԴ/24ա-42բ (24ա-7բ,
42բ, 27բ-42բ` ընդարձակ): ՃԾԵ-ՃԿԱ/չիք:
3. [Քարոզք արտաքոյ Ա. եւ Բ. հատորաց]
ա. 7ա-8բ Եւ թէ սուրբ գրոց ոչ հաւատան ոմանք ի յայլազգեաց,
որք են նոր հեթանոսք եւ հերձուածողք, ցուցից ի նոցին գրոց վկայութիւն երից
անձնաւորութեանցն - Նախ որ ասեն ի լեզուս իւրեանց...
բ. 16բ-24ա Բայց գիտելի է եւ այս, զի որք ընդդէմ լուսոյն
ճշմարտութեան զակն հաւատոյ խցեալ ունին... - Որոյ պատճառ է զի հաւատացեալքն փրկին...
գ. 283ա-92ա Գրիգորի Եռամեծի եւ քաջ հռետորի եւ
անյաղթ փիլիսոֆայի Քարոզ վասն կազմութեան մարդոյ. ի բանն. Արար Աստուած
զմարդն ի պատկեր իւր, ըստ պատկերի Աստուծոյ արար զնա - Ի
վերա այսմ բանի չորս ինչ ասելի է... ներգործել տնգականն եւ սգայականն եւ բանականն:
Եկեսցուք յառաջին գլուխն եւ ասասցուք, թէ վասն էր մարդն ի հողոյ ստեղծաւ: Գիտելի
է, զի վասն բազում պատճառի մարդն ի հողոյ ստեղծաւ...
դ. 292ա-300բ Նորին Գրիգորի Քարոզ ի բանն. Եւ ասաց
Աստուած. Արասցուք մարդ ըստ պատկերի եւ ըստ նմանութեան - Ի վերա այսմ բանի Գ. իրս տեսանելի է... թէ ուր փոխեցան
Ենովք եւ Եղիայ: Եկեսցուք յառաջին գլուխն եւ տեսցուք, թէ վասն էր մարդն ի հողոյ
ստեղծաւ: Գիտելի է, զի վասն Զ. պատճառի մարդն ի հողոյ ստեղծաւ...
ե. 300բ-22ա Նորին Գրիգորի Քարոզ վասն առանձին եկեղեցոյս
մերոյ, ի բանն. Յեկեղեցիս աւրհնեցէ՛ք զԱստուած եւ զՏէր յաղբերացն Իսրայէղի - Աստանաւր յաղագս Զ. իմն պիտոյից է ձեռնարկութիւնս
մեր... թէ ուստի ունիմք վկայութիւն վասն պահոց: Եկեսցուք յառաջին գլուխն եւ
տեսցուք, թէ զինչ նշանակէ եկեղեցին: Գիտելի է, զի եկեղեցին մի անուն է,
եւ Բ. իր նշանակէ...
զ. 322ա-8բ Նորին Գրիգորի Քարոզ վասն սրբոց հայրապետացն,
ի բանն. Վասն այսորիկ օծ քեզ Աստուած, Աստուած քո եւղով ուրախ - Ի վերա այսմ բանի Զ. իրս տեսանելի է... որ է եպիսկոպոսն
եւ կաթողիկոսն: Եկեսցուք յառաջին գլուխն եւ տեսցուք, թէ վասն քանի՛ պատճառի
Լոյս ի լուսոյ ասեն զԲանն Աստուծոյ ամենայն Աստուածաշունչ գիրք: Գիտելի
է, զի Լոյս ի լուսոյ ասեն զԲանն Աստուծոյ...
է. 328բ-44բ Նորին Գրիգորի Քարոզ վասն Է. խորհրդոյ
եկեղեցոյ, ի բանն.. Իմաստութիւն շինեաց իւր տուն եւ կանգնեաց սիւնս եւթն - Ի վերա
այսմ բանի եւթն ինչ ասելի է... թէ զի՛նչ է պսակն: Եկեսցուք յառաջին գլուխն եւ
տեսցուք, թէ զի՛նչ է մկրտութիւնն: Գիտելի է, զի Է. խորհուրդք եկեղեցւոյ այսոքիկ
են...
ը. 344բ-8բ Նորին Գրիգորի Քարոզ վասն մանգանց եւ
երիտասարդաց զանազան մտօք, ի բան Իմաստնոյն Սողոմոնի. Երեք են, զորս անհնար
է ինձ... եւ ճանապարհս առն երիտասարդի - Սողոմոնեան բանս Ե. դէմս բաժանի... թէ քանի է հասարակ
երիտասարդին: Եկեսցուք յառաջին գլուխն եւ տեսցուք, թէ Արարիչն Աստուած
վասն է՛ր զոմանս ի մարդկանէ ուշիմն, բանական արար եւ զոմանս` ամուշ: Գիտելի է, զի Արարիչն բոլորից
Աստուած իւրով ամենիմաստ հանճարովն արար...
4. 273բ-6ա Դաւանութիւն ուղղափառ հաւատոյ - Հաւատամ եւ խոստովանիմ ըստ մարգարէական հոգէուսոյց
վարդապետութեան, որ ասէ...
5. 276ա-7ա Նախերգան քարոզի - Եկեղեցի սուրբ պատկեր է աստուածաին փառացն, յորում
գանձք...
6. 277աբ Աւրհնութիւնք յետ քարոզելոյ - Արդ, այսոքիկ բաւականասցին առ ի մէնջ ի տեսութիւն
բանիս...
7. 279բ-81ա Նախերգանք քարոզի, ասացեալ վարդապետաց - Անեղ եւ անսկիզբն եւ անմահ, նաեւ անսահման եւ անճառելի
էութիւն Արարչին... եւ բարեխօսութեամբ նոյն ինքն Պաւղոսի աստուածաբան
եւ քրիստոսաշարժ լեզւին եւ տիեզերաց լուսաւորչին, որ ասէ:
Բ. 351բ-2ա [Հարցմունք] պիտանիք ի Յոհաննու վարդապետէ
Կախ[ի]կ[է Որոտնեցւոյ] - Զի՞նչ է, որ զամէն ուտելի կենդանի զինեն եւ ապա ուտեն...
աշակերտ էր Բօհանիֆի, շատ աւելի հաստատաց եւ բարձրաց: Ազ վալի փալի, ազ
փալի վալի, այսինքն` ի չարէն բարի եւ ի բարոյն չար ծնանի: Ատուր, Սատուր,
Թատուր, Ատանատուր:
Գ. 352աբ [Թիւք Աստուածաշունչ եւ] նուրբ գրեանց - Յովհաննու
աւետարան` Ա, Մատթէոսին` Բ...
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ,
ԺԸ. դ.
Դ. 1ա (ԺԸ. դ., նոտրգիր) Կերակրեցաւ կաթն ի մօրէ, / ի կուսական
սուրբ ըստենէ, / որ զարարածս իւր կերակրէ, / բանայ ըզձեռն եւ լցուսցէ / հակասական:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
49ա Զանարժան
գրիչս յի՛շ[եա՛] (նման` 216բ):
52բ ԶՊետրոս զանարժանս
ի մանկունս եկեղեցոյ աղաչեմ յիշել, արժանի արարէ՛ք զիս, միոյ Տէր ողորմի,
եւ Աստուած զձեզ:
110բ Զանարժան
ծառայս Աստուծոյ, որ չեմ արժանի յիշելոյ, աղաչեմ զքեզ, ո՛վ սուրբ ընթերցող
եւ արինակող, յիշեա՛յ զիս ի սուրբ աղաւթս քո եւ խնդրեա՛ յԱստուծոյ զթողութիւն
բազում մեղաց իմոց:
114ա (ստ. լս.)
Վա՜յ ինձ` անդարձ մեղաւորիս (նման` 244ա (ստ. լս.), 249ա):
116բ (ստ. լս.)
Մի՛ մեղայդիր լինիք, շրջօ՛ք
թխտիս, խիստ ահ ու դող էա՛ք անօրէնաց, շրջէ՛ զմէկ |117ա| թուխտն, |118ա, վերին
լս.|` այս է:
140բ Աւգնեա՛յ
Տէր իմ՛ Տէր:
147բ Յիշեսջի՛ք
զմեզ առաջի Քրիստոսի ի սուրբ աղաւթս ձեր եւ խնդրեցէ՛ք ի յԱստուծոյ զթողութիւն
մեղաց մերոց եւ նմա:
163բ ԶՊետրոս կրօնաւորն
եւ զհայրն իւր՛ զ[Յ]ուսուֆն եւ զմայրն իւր՛ զԷլխաթուն եւ զամենայն
յիշեա՛յ եւ թողութիւն մեղաց հայցեա՛յ (նման` 300բ, 322ա, 328բ, 344բ, 348բ):
172ա Զստացող
սուրբ գրոցս զՊետրոս (նման` 83բ, 114ա, 131բ, 256ա):
278բ Փա՜ռք համագոյ,
համափառ, համապատիւ, համակամ, համարարչական, մի զօրութեանն, մի իշխանութեանն,
մի տէրութեանն, մի աստուածութեանն, մի բնութեանն, միասնական սուրբ Երրորդութեանն`
Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ, որ անձամբ տրոհի եւ բնութեամբ եւ աստուածութեամբ
միաւորի, նմա աւրհնութիւն եւ փառք յամենայն գոյիցս, որ զօրացոյց զտկարս եւ
արժանի արար անարժանս հասանել ի զրաւ մատենիս: Եւ արդ, ես` թախիծ մտօք եւ
տառապեալ անձամբ, վերջինս ի մանգունս եկեղեցւոյ եւ յետնեալս ի շարս քահանայապետից
Ստեփաննոս անուամբ
այցելու, պիտակ բանիւ եւ ոչ գործով, գրեցի ձեռամբ իմով զսուրբ տառս զայս յիշատակ
Պետրոս կրօնաւորի,
որ եւ գըծողիս քւերորդի, եւ ծնօղաց իւրոց` Յուսուֆի եւ Էլխաթունի եւ այլ
ամենայն արեան մերձաւորացն, մերձակայից եւ հեռաւորաց, մեծի եւ փոքու
առ հասարակ, նա եւ ամենայն աշխատաւորացն ի սուրբ մատեանս, բայց գրեցաւ ի
թուաբերութեանս մեծի ութ արիւրի եւ վաթսուն եւ երկրորդ (1413) ամի, յաստուածապահ
եւ գերափառ եւ բարէհռչակ սուրբ ուխտս, որ Գամաղիէլ առաքելոյ
անւամբն յորջորջի, ի գաւառիս Հիզան քաղաքի, եւ
կամք ընդ հովանեաւ ամենազօր աջոյ ձեռինն Աստուծոյ եւ պահպանութեամբ աստուածընգալ Սուրբ Խաչիս Քրիստոսի եւ առաքելոյս Գամաղիէլի, նա
եւ զյիշատակի արժանաւորն զհոգեւոր հայրս մեր, որ եւ մարմնոյ արեան առու
մեզ` զՆերսես վարդապետս
եւ ծնօղսն իւր, որ էր մեզ տածօղ հոգէպէս
եւ մարմնապէս, այլ եւ ուսուցիչ եւ խրատիչ բարեաց, յիշման ի Տէր արժանի առնել,
այլեւ զՎարդան եպիսկոպոսս
եւ զայլ միեղէն եղբարքս, որ կան հաւաքեալ ի դուռն սուրբ տաճարիս եւ սպասեն անճառ
խոստմանցն Քրիստոսի Աստուծոյ, զոր եւ տացէ նոցա անսուտն Աստուած զանըսպառ
բարիսն եւ զանպատում երանութիւնսն. ամէն: Արդ, ես` Ստեփանոս եպիսկոպոս,
աղաչեմ զպատահողք սուրբ մատենիս յիշման արժանի առնել զիս` զանարժանս եւ
զծնօղսն իմ` զԿիրակոս եւ զ (մէկ
անուան տեղ չգրած) եւ զեղբարսն իմ եւ զայլ ամենայն արեան մերձաւորսն` զկենդանիք
եւ զհանգուցեալք, եւ Աստուած յիշողացդ եւ յիշելոցս առ հասարակ ողորմեսցի.
ամէն: |279ա| Դարձեալ յերեսս անգեալ աղաչեմ աղերսալից դիմօք` Պետրոս կրօնաւոր անխոնարհս
եւ անհնազանդս, հողս եւ փոշիս, սուրբ գարշապարացտ ձերոց, մաղթեմ ի խորոց սրտէ
զհարազատ գութ հարց եւ եղբարց մեր հոգեւորաց, զի կաթ մի արտասւաց ի կաթիլ
մի դուլէ ձերտ պաղատանաց ցօղեսցէ ի գերեզման
իմոյ տապանաց եւ լուասցէ զբազմաշարաւ զազրացեալ ոսկերս մեղօք մեռելոյս,
քանզի գրեալ է, թէ` Կարօտին գնացեալ հոգիքն այլոց մաղթանաց, զի եւ ես անարժանս
գտայց ողորմութիւն յամէնողորմ
եւ բարերար փրկչէն մերմէ Յիսուսէ Քրիստոսէ, եւ ձեզ` յիշողացդ եւ մեզ` յուսացելոցս
ի ձեզ եւ յԱստուած առ հասարակ ողորմեսցի բազումողորմ եւ մարդասէր փրկիչն
մեր Քրիստոս Աստուած, որ է աւրհնեալ ընդ Հօր եւ Սուրբ Հոգւոյն այժմ եւ միշտ եւ
յաւիտեանս:
350բ Փա՜ռք Հօր
Ամենակալի եւ նախախնամողի զէակս ամենայն, փառք Որդւոյն Միածնի եւ մարդացելոյն
վասն ազգի մարդկան, փառք Հոգւոյն ճշմարտի եւ նորոգաւղի զարարածս. ամէն, փառք
եռահեւսակ, համապայծառ, համագոյ եւ համազօր միասնական սուրբ Երրորդութիւնն
եւ մի աստուածութիւնն` յամենայն արարածոցս յերիս յաւիտեանս. ամէն: Արդ,
յանգ ելեալ կատարեցաւ սուրբ տառս, որ կոչի Աստուածաշունչ, ձեռամբ Ստեփաննոս եպիսկոպոսի,
եւ զայս չափաւորս ես գրեցի` Յոհան պիտակ անուն Րաբունի, տկար անձամբ,
եւս` ներգեւեալ մարմնով, յիշատակի վասն մեզ եւ ծնօղաց մերոց եւ եղբարց` Յակոբի եւ Պետրոսի սրբասնունդ
կրօնաւորաց եւ այլ ամենայն արեան առւաց, նաեւ վարդապետացն մեր` Յոհաննիսի եւ Կիրակոսի` մեզ ծնօղք հոգեւոր
եւ տածօղք մարմնաւոր եւ մարզիչք յօրէնսն Աստուծոյ: Արդ, ցանգացող եղեալ սուրբ մատենիս Պետրոս կրօնաւոր եւ
ետ գրել զսա ըղձմամբ սրտի եւ յօժարութեամբ ոգւոյ` ի վայելումն անձին իւրոյ
եւ այլոց բազմաց, եւ յետ աստեացս` յիշատակ ինքեան եւ ծնօղաց իւրոց` Յուսուֆին եւ Էլխաթունին եւ այլ
ամենայն արեան մերձաւորացն` յիշատակ յետ իւր թողլով յերկրի, զի ով որ հանդիպի
կարդալով կամ գաղափարելով կամ տեսանելով, յիշման արժանի առնէք զստացող
սորին զՊետրոս կրօնաւորն
եւ զայլ վերոյգրեալսն ի սմայ, այլ եւ զՄկրտիչ կրօնաւոր եւ
զառաջնորդ սուրբ ուխտիս, որ է կազմող մատենիս, եւ զծնօղսն իւր եւ զայլ ամենայն
արեան առուսն, եւ Աստուած յիշողացդ եւ յիշեցելոցս առ հասարակ ողորմեսցի
յաւուրն մեծի մեծին ատենի, բայց գրեցաւ սա ի սուրբ եւ բարէհռչակ ուխտս, որ Սուրբ Խաչ կոչի, յերկրիս
Հիզան քաղաքի,
ի թուականիս ՊԿԳ. (1414): Դարձեալ զմեր միաբան եղբարքս եւ զհամաշունչ, որ կան
ի դուռն սուրբ տաճարիս, նախ Աւետիս վարդապետ, եւ Բարսեղ գրոց աշակերտ,
Ներսէս,
Ատոմ, Գրիգոր, Յակոբ, Յոհաննէս եւ Յոհաննէս, |351ա| Մարտիրոս, Դաւիթ, Յակոբ, իսկ
հանգուցեալքն` Կիրակոս վարդապետն եւ Յովհան Միակեցն` սիրելի
եւ սիրասնունդ եւ սրբասէր կրօնաւորք սպասեն անճառ խոստմանցն Աստուծոյ, զոր
եւ տացէ սոցա Քրիստոս Աստուած զանմահական զկեանսն եւ զանվախճան հանգիստն,
զմշտաւետ ուրախութիւնն, հանդերձ ծնօղօք
իւրոց, որ օգնական եւ կամեցող եղեն ամենեքեան սուրբ գրոցս: Այլ եւ զՆերսէս երէց` ծաղկող
սորին եւ զծնողսն իւր յիշեցէ՛ք, եւ դուք յիշեալ լիջի՛ք ի բուն բարին Քրիստոս
Աստուած, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
Վերջին
երկու (278բ-9ա, 350բ-1ա էջերի) յիշ-ները, փառաբանական մասերը յապաւուած,
տե՛ս ԺԵ. դ-ի յիշ-ք, Ա. Հմր 173, էջ 167-9: Նոյն տեղում է գրուել նաեւ`
անդ, յիշ. Հմր 155, էջ 153-3:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
279ա (նորոգողի,
1599 թ., բոլորգիր) Նորոգեցաւ վերըստին նախերգանս ի թվ. ՌԽԸ. (1599), ձեռամբ
[յ]ոգնայմեղ եւ անիմաստ Յակոբ գրոց աշակեր[տ]էս:
352բ (կազմողի,
1599 թ., բոլորգիր) Զվերջին կազմողս աստուածաշունչ գրգիս զտէր Կիրակոս աբեղայս. եւ
Յակոբ գրոց
աշակերտս եւ բազում փափաքանաւք կազմել երետ զգիրգս, ով ոք ընթ[ե]ռ[ն]ու կամ աւրինակէ /// ի ձեր մաքրափայլ
աղաւթք զմեղաւք զառ[ան]ցեալս եւ զթափաւր մնացեալքս. ի շնորհաց Հոգւոյն կազմեցաւ
գիրքս դառն եւ ի նուրբ ժամանակիս` վասն անաւրէն տաճկացն. անողորմ կողոպտէին
զքրիստոնէաքն, աւրն անգամ մի ի յայրս եւ ի ծեպս վիմաց փախեաք, հազիւ կարացաք
հանել զգիրքս, թվ. ՌԽԸ. (1599) յԵկեղաց գաւառն, ի յԱկնջին վանքն, ի տէր Կիրակոս հայրապետին
եւ յայլ միաբանիցն. ամեն, /// աւրհնեալ յԱստուծոյ:
351ա (ստացողի,
1425 թ., բոլորգիր) Յիշատակարան վերջին ստացողիս
Արդ, ես` վերջինս
մեղօք լցեալ
Եւ ի բարեաց
թափաւր մնացեալ,
Զձեզ աղաչեմ
յերես անկեալ,
Զսուրբ քահանասդ, որ հանդիպեալ
Ձեր սուրբ յաղօթսդ
ըզմեզ յիշեալ,
Սրտի մտօք զբարին
խնդրեալ,
Ի յԱրարչէն,
որ փոյթ ի տալ,
Ստեփանոսիս մեղօք
լցեալ:
Զի ես վաղուց
ի ցանկացեալ,
Եւ սուրբ գրոց
կարօտ մնացեալ,
Տէրն իմ Յիսուս
յիս գթացեալ,
Եւ զիմ փափաքս
կատարեալ,
Տեսի սուրբ գիրքս
զարդարեալ,
Անգին ակամբ
մարգարտաշար,
Աղութ զմրուխտ
ու ակն գօհար,
Լոյս համասփիւռ
եւ կառավար:
Սա բուրաստան
արփիափայլ,
Անմահական
պտղօք լցեալ,
Ի Սուրբ Հոգւոյն
շնորհիւ լցեալ,
Անմահական
հոտ մեզ բիւրեալ,
Մարգարէիւքն
է հաստատեալ,
'Ւ Առաքելօքն
է ամրացեալ,
Հայրապետացն
է ճոխաբառ,
Եւ րաբունեացն
ջահ ի վառ:
Իմաստասերքն
են զարմացեալ,
Թէ անչափ շնոր[հս]
աստ հեղեալ,
Հերձուածողքն
են կա[ր]կամեալ,
Եւ բանսարկուն
տարէկուսեալ:
Արդ, ես մեղօքս
յերես անկեալ,
Զձեզ աղաչեմ
արտասուաբար,
Ըզբանասէրքըդ
հաւասար,
Որք հանդիպիք
աստ ի կարդալ,
Թէ՛ ուսանելով,
թէ՛ արինակել,
Ի սուրբ յաղօթս
ըզմեզ յիշել,
Ի սուրբ սրտէ
զՏէրն աղաչել,
Ի փորձանաց
զմեզ պահել:
Այլ եւ զծնօղսն
մեր` զՀայրապետ քահանայ
եւ զՆազխաթունն` փոխեալքն ի Քրիստոս, եւ զհայրազատ եղբայրն մեր` զՍարգիս քահանայ, եւ
զտիրասնունդ որդիքն իւր` զՄարտիրոս, զՀայրապետ, զՅովաննս, զՄելքեսեդ սարկաւագ եւ
զՇլուկն, նա
եւ զդեռաբոյս որդին մեր` զԳրիգոր, եւ զՅոհանիսիկն, եւ զմայրիկն իւր` զփոխեալք ի Քրիստոս, զի արարիչն Աստուած
հանգչի ի հոգիս նոցա, եւ զամենայն արեան մերձաւորքն, նա եւ զամենայն քրիստոնեա,
այլ եւ զքվերդուստրն մեր եւ զմայրն: Յիշեցէ՛ք
ի Քրիստոս զխոճա Մաթէոսն եւ զՈւնուսն եւ զԱվրանբէկն, որ աւգ[ն]ական
եղեն գնոջն եւ զԵւայխաթունն` զքվերդուստրն մեր, որ յօժարակամօք
աւգնական եղեւ, նա եւ երախտօորքն
մեր եւ ուսուցողքն մեր, հոգեւոր եւ մարմնօոր ծնօղքն իմ յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս
եւ լի սրտիւ ասացէ՛ք զԱստուած ողորմին, եւ ինքն, որ Տէրն է Տէրանց եւ Աստուածն
Աստուծոց` Յիսուս Քրիստոս, յորժամ նստի յաթոռ դա[տողակ]ան, ա[ռ] հասարակ
ողորմեսցի յիշողացդ եւ [յիշ]ացելոցս եւ ասէ. եկայք օրհնեա[լք]: Թվ. ՊՀԴ.
(1425) գնեցօ (ստ. լս.):
Տե՛ս
ԺԵ. դ-ի յիշ-ք, Ա. Հմր 366, էջ 346-7:
1ա (1697 թ.,
բոլորգիր) Ի թվականիս ՌՃԽԶ. (1697) ի յԱստուածածնի պահոց երեքշաբաթի աւուրն
անձրեւ եկն, եւ կայծակ եհար Էջմիածնայ գիւղի կալի դէզի միոյ եւ այրեաց,
զի ոչ էաք այսպէս տեսեալ: Երանի, որոց թողան մեղք եւ ծածկեցան անօրէնութիւնք:
Գրիգոր վարդապետ:
Գիրք քարոզի:
352բ (ԺԷ. դ.,
բոլորգիր) Յիշատակ է քարոզգիրքս Մարտիրոս վարդապետին:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 10բ, 159բ,
352ա ութանկիւն, սեւով. «ԳԻՐՔՍ / ՍՈՒՐԲ ԷՋՄ/ԻԱԾՆԱ Է»: 281բ, 282բ
երկիցս, անընթեռնելի, 352ա ութանկիւն, սեւով. «ՅԻՍՈՒՍԻ ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ ԶԱՔԱՐԻԱ ՎԱՐԴԱՊԵՏ»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 1ա` «Զամենայն
զոր մի անգամ կամիցիք, թէ արասցեն քեզ մարդիկք, այնպէս եւ դու արասցէս», զանազան
բառեր, 352բ` կապգիր, զանազանելի` «ի, մ, փ» գրերը, ապա` «զաղաչանս միմիայն
տես առնէ, աւրարածաարոց»:
ՆՇՈՒՄ` 3ա` «ՊԿԲ.-Գ.
- 1413-4. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
2064
ԳՐԻԳՈՐ
ՏԱԹԵՒԱՑԻ, ՔԱՐՈԶԳԻՐՔ
ՏԱԹԵՒ |
ՊՀ. - 1421 |
ԳՐԻՉ` Թումա Կափայեցի: ՍՏԱՑՈՂ` Իգնատիոս վրդ.:
ԹԵՐԹ` 405: ՊՐԱԿ` 6+Ա-ԼԳx12 (ԻԱ, ԼԳ 10, ԻԲ 16, ԻԹ 15): ՆԻՒԹ` թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 25x16,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն (19x12,5): ԳԻՐ` բոլորգիր (նմուշ` 95ա): ՏՈՂ` 43: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով. միջուկը`
տախտակ, մէջքը` կապոյտ կտաւ. աստառը` վանդակազարդ կտաւ. լուսանցակողերը`
կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 2 (1+1)` սպիտակ չգրուած թուղթ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Կիսախորան` 7ա: Ճակատազարդ` 1ա, 11բ: Լուսանցազարդ` բուսական:
Զարդագիր` թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ` կարմիր, կապոյտ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կապիչներն ու գամերն ընկած, դռնակի ստորին մասը պատռուած, եզրերը
մաշուած, լուսանցակողերը գունաթափուած եւ սեւացած. խունացած, տեղ-տեղ
գունափոխուած, լուսանցներում փոքրիկ պատռուածքներ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-6բ Այս ինչ է գիրքս քարոզիս: Առաջին հատորն - Առաջին: Նախերգաբար: Վասն տարեմտին... Այսքան թուով
քարոզ է ի գիրքս Առաջին հատորիս...
[Քարոզգիրք
Գրիգոր Տաթեւացւոյ]
1. [Քարոզք առաջին հատորէ]
Տե՛ս
Ձմեռան հատոր, տպ. 1740: Ա/7ա-11բ: Բ/11բ-3ա: Գ/29ա-31ա: Դ/13ա-6բ: Ե/16բ-9բ: Զ/19բ-24բ:
Է/24բ-9ա: Ը/31ա-3բ: Թ/33բ-7ա: Ժ/37ա-9ա: ԺԱ/39ա-41բ: ԺԲ/41բ-4ա: ԺԳ/44ա-7բ: ԺԴ/47բ-50ա:
ԺԵ/50բ-3ա: ԺԶ/53ա-4բ: ԺԷ/54բ-8ա: ԺԸ/58ա-61ա: ԺԹ/61ա-3բ: Ի/63բ-5բ: ԻԱ/65բ-8բ: ԻԲ/68բ-70բ:
ԻԳ/70բ-3բ: ԻԴ/73բ-7ա: ԻԵ/77ա-80ա: ԻԶ/80ա-1բ: ԻԷ/81բ-3բ: ԻԹ/83բ-6ա: Լ/86ա-9ա: ԼԱ/89ա-90ա:
ԼԲ/90ա-2բ: ԼԳ/92բ-4բ: ԼԴ/94բ-7բ: ԼԵ/97բ-100բ: ԼԶ/100բ-4ա: ԼԷ/104ա-6ա: ԼԸ/106ա-9բ:
ԼԹ/109բ-11բ: Խ/111բ-3բ: ԽԱ/113բ-6բ: ԽԲ/116բ-8ա: ԽԳ/118ա-20բ: ԽԴ/120բ-3ա: ԽԵ/123ա-5բ:
ԽԶ/125բ-8ա: ԽԷ/128ա-30ա: ԽԸ/130ա-2բ: ԽԹ/132բ-4բ: Ծ/134բ-8ա: ԾԱ/138ա-9ա: ԾԲ/139ա-41ա:
ԾԳ/141աբ: ԾԴ/141բ-2բ: ԾԵ/142բ-3ա: ԾԶ/143ա-4բ: ԾԷ/144բ-6բ: ԾԸ/146բ-7բ: ԾԹ/147բ-50ա:
Կ/150ա-3բ: ԿԱ/153բ-6բ: ԿԲ/156բ-60ա: ԿԳ/160ա-2բ: ԿԴ/163ա-5ա: ԿԵ/165ա-7բ: ԿԶ/167բ-70բ:
ԿԷ/170բ-3բ: ԿԸ/173բ-5ա: ԿԹ/175ա-7բ: Հ/177բ-80բ: ՀԱ/180բ-2բ: ՀԲ/182բ-4ա: ՀԳ/184ա-6բ:
ՀԴ/186բ-7բ: ՀԵ/187բ-90ա: ՀԶ/190ա-2բ: ՀԷ/192բ-5ա: ՀԸ/195ա-8ա: ՀԹ/198ա-200բ: Ձ/200բ-3ա:
ՁԱ/203ա-5բ: ՁԲ/205բ-7ա: ՁԳ/207ա-9ա: ՁԴ/209ա-11բ: ՁԵ/211բ-4ա: ՁԶ/214ա-6բ: ՁԷ/216բ-9ա:
ՁԸ/219ա-23ա: ՁԹ/223ա-5ա: Ղ/225ա-6բ: ՂԱ/226բ-9ա: ՂԲ/229ա-31բ: ՂԳ/231բ-3բ: ՂԴ/233բ-5բ:
ՂԵ/235բ-8ա: ՂԶ/238ա-42ա: ՂԷ/242ա-6ա: ՂԸ/չիք: ՂԹ/246ա-9ա: Ճ/249ա-50բ: ՃԱ/250բ-2ա:
ՃԲ/252ա-3ա: ՃԳ/253ա-4բ: ՃԴ/254բ-6բ: ՃԵ/256բ-9բ: ՃԶ/259բ-63բ: ՃԷ/263բ-7ա: ՃԸ/267ա-71ա:
ՃԹ/271ա-4ա: ՃԺ/274ա-6բ: ՃԺԱ/276բ-80բ: ՃԺԲ/280բ-3բ: ՃԺԳ/283բ-5բ: ՃԺԴ/285բ-8ա: ՃԺԵ/288ա-90ա:
ՃԺԶ/290ա-2ա: ՃԺԷ/292ա-5բ: ՃԺԸ/295բ-8բ: ՃԺԹ/298բ-301ա: ՃԻ/301ա-4ա: ՃԻԱ/304ա-6ա: ՃԻԲ/306ա-9բ:
ՃԻԳ/309բ-11բ: ՃԻԴ/311բ-3բ: ՃԻԵ/313բ-6բ: ՃԻԶ/316բ-7բ: ՃԻԷ/318ա-20ա: ՃԻԸ/320ա-1բ:
ՃԻԹ/321բ-3բ (Յակոբ Ղրիմեցի, ձեռ. 652, 129ա): ՃԼ/323բ-6ա: ՃԼԱ/326ա-7բ: ՃԼԲ/327բ-30բ:
ՃԼԳ/330բ-2բ: ՃԼԴ/333ա-7ա: ՃԼԵ/337ա-9ա: ՃԼԶ/339ա-41ա: ՃԼԷ/341ա-3բ: ՃԼԸ/343բ-7ա: ՃԼԹ/347ա-52ա:
ՃԽ/352ա-5բ: ՃԽԱ/355բ-61բ: ՃԽԲ/361բ-5ա: ՃԽԳ/365ա-6բ: ՃԽԴ/366բ-7բ: ՃԽԵ/370բ-4ա: ՃԽԶ/367բ-70բ:
ՃԽԷ/374ա-7ա: ՃԽԸ-ՃԿԱ/չիք:
2. [Քարոզք յերկրորդ հատորէ]
Տե՛ս
ամառան հատոր, տպ. 1741: Ա-ՃՀԲ/չիք: ՃՀԳ/377ա-80ա: ՃՀԴ/380ա-3բ: ՃՀԵ/383բ-7ա: ՃՀԶ/387ա-90ա:
ՃՀԷ/390ա-3բ: ՃՀԸ/393բ-5բ: ՃՀԹ/395բ-7բ: ՃՁ/397բ-400բ: ՃՁԱ/400բ-3բ: ՃՁԲ/403բ-5բ: ՃՁԳ-ՃՁԸ/չիք:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 256բ Զապիկար ոգի սուտանուն Թումայ աղաչեմ յիշել
ի Տէր, ո՛վ քաջ րաբունի:
283բ Ո՛վ ընթերցող
այս մատենի,
Եւ սրբազանդ
րաբունի,
Զձեզ աղաչեմ
աղերսալի,
Զմեզ յիշման
առնել արժանի:
295բ Զսակաւ
գիծս ընկա՛լ, ո՛վ րաբունի:
332բ Զհամբակ
գծողիկս յիշ[եա՛]:
380ա (ստ. լս.)
Զսակաւ աշխատողս զՄարտիրոս սուտանուն աբեղա յիշեցէ՛ք
յաղաւթս ձեր, ո՛վ սուրբ ընթերձողք,
եւ Աստուած զձեզ յիշէ. ամէն:
405բ [Ե]ւ սակաւ
բանիս այս շարագրողիս` զանմիտ զՅակ[ոբ]:
405բ Փա՜ռք միասնական
եւ սուրբ Երրոդութեանն` Հաւր եւ Որդոյ եւ Սուրբ Հոգոյն, որ ետ մեզ հասանել ի
զրաւ մատենիս աստուածային եւ գանձիս հոգեւոր, ժողովեալ ի գրոց սրբոց` ի խրատ
եւ ի լուսաւորութիւն հաւատացելոց եւ յաւժանդակութիւն վարդապետաց եւ
աշակերտաց գրոց: Եւ արդ, եղեւ զրաւ սորայ ի թուականութեանս հայոց ՊՀ.
(1421), ձեռամբ [յ]ոգնամեղ եւ տրուպ անուն Թումայի` գրոց աշակերտի
Կափայեցոյ, երկրին
Որոտեան, ի վանս Տատեւոյ, ընդ հովանեաւ Սուրբ առաքելոյս
Եւստաթէի, ի առաջնորդութեան
տէր ըՍտեփ[ա]նոսի ի զարմէն
Պուռթելեանց: Եղեւ
զրաւ սորայ ի փառս Քրիստոսի աւրհնելոյն. ամէն:
2. 405բ (ստացողի) Արդ, եւ ես` Իգնատիոս վարդապետ,
տրուպ եւ յետին ամենայն վարդապետաց, մեղսաներկ եւ դառնացեալ ոգի ըստացայ
զգիրքս խրատոյ ի հալալ ընչից իմոց, յիշատակ եւ բարեխօս ինձ եւ ծնաւղաց իմոց եւ ամենայն յարեան մերձաւորաց իմոց` եղբարց
եւ քերց եւ եղբաւրորդաց իմոց` քահանայից եւ աշխարհակ[ան]աց, կենդանեաց եւ
մեռելոց եւ ամենայն երախտաւորաց իմոց առհասարակ. ամէն: Արդ, որք հանդիպիք
սմայ կարդալով կամ աւր[ին]ակելով, յիշեցէ՛ք զմեզ ի մաքրափայլ աղաւթս ձեր,
ո՛վ սուրբ ընթերձողք եւ աւրինակող[ք], եւ Աստուած
ձեզ` յիշողացդ եւ յիշեցելոցս առ հասարակ ողորմեսցի իւր ահեղ եւ սարսափելի
ատենին. ամէն:
380ա
եւ 405բ էջերի յիշ-ները տե՛ս ԺԵ. դ-ի յիշ-ք, Ա., Հմր 285, էջ 257-8
եւ ծ.:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 377ա (1592 թ., բոլորգիր) Զվերջին ստացող սուրբ գրոցս
զՅոհաննէս վարդապետս
Ծայրեցի կրկնակի
ծնողօք իմովք եւ հօր իմ, հօրեղբայր` Յոհաննէս մեծ րաբունապետն
յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս եւ Աստուած ողորմի ասացէ՛ք մեզ, ո՛վ բարի ընթերձողք, եւ Քրիստոս Աստուածն ամենայնի
ձեզ ողորմեսցի ի սոսկալին յատենին. ամէն: Ի թվականիս ՌԽԱ. (1592):
2. 405բ (1699 թ., նոտրգիր) Զվերջին պիտակ կոչեցեալ Ղազար յիշեցէ՛ք,
ո՛վ սպասաւորս բանի, առ Քրիստոս յոյսն ամենեցուն, ի ՌՃԽ. եւ ութ (1699) թվին
գրի այս գիծ: Այլ վա՜յ է ինձ, եղուկ եմ ես, յոլով ընթերձա, տաղանդն առեալ չշահեցի ես այնր:
3. 377ա (1708 թ., նոտրգիր) Զյետնեալ զազին բանի պաշտեակ,
զԱթանասս յիշել
աղաչեմ, ո՛վ սուրբ ընթերձողք:
ՌՃԾԷ. (1708 թ.):
ՆՇՈՒՄ` 1ա` «2064,
ՊՀ. - 1421. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
2065
ԳՐԻԳՈՐ
ՏԱԹԵՒԱՑԻ, ՔԱՐՈԶԱԳԻՐՔ
ՄԵԾՈՓԱՅ ՎԱՆՔ |
ՊԾԹ. - 1410 |
ԳՐԻՉ` Թովմա
վրդ. Մեծոփեցի, Յովհաննէս կր., Յակոբ դպիր: ՍՏԱՑՈՂ` Թովմա
վրդ. (գրիչը): ԹՈՒՂԹ ԿՈԿՈՂ` Յովհաննէս
(78բ):
ԹԵՐԹ` 394.
չգրուած` 1բ-2ա, 392ա-4բ: ՊՐԱԿ` Ա-ԼԳx12
(Զ, ԺԳ, ԺԵ, ԻԱ-ԻԳ 14, ԺԶ 2, Լ 11, ԼԳ 9): ՆԻՒԹ` թուղթ:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 26x17: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն
(26,5x17,5): ԳԻՐ` բոլորգիր
(նմուշ` 185ա, շատ էջերի ստ. տողերին գրերի վայրահակ ստեղները ոճաւոր գծագրութեամբ
տարածած): ՏՈՂ` 42: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով եւ երեք
կապիչներով. միջուկը` տախտակ. աստառը` կարմիր կտաւ. լուսանցակողերը`
կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Կիսախորան`
8ա: Ճակատազարդ` 12բ, 327ա: Լուսանցազարդ` երաժիշտ (8ա), բուսական: Զարդագիր`
թռչնագիր, հանգուցագիր, մարդագիր: Գոյներ` կարմիր, կապոյտ:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - Ճառընտիր:
Ժ-ԺԱ. դդ.: 2 (Ա-Բ` Ժ. դ.) + 1 (Գ` ԺԱ. դ.)` ստացուած 2 ամբողջական թերթերից
(Ա-Բ) եւ 1 թերթի (Գ) ընդլայնակի հատումով: Մագաղաթ (25x16), միասիւն` Ա-Բ.
(19x11) եւ երկսիւն` Գ. (25x16), ուղղագիծ երկաթագիր (նմուշ` Բբ, տարբեր` Գա),
տող` 15 (ԱԲ), 19 (Գ): 1. Կարդալ` Աա-Աբ` «/// ինքնիշխանութեամբ է յԵգիպտոս
զամպարտութեանն մայրաքաղաք սրբել եւ ճառագայթիւքն իւրովք, որ յանդունդս
ղուղեալ էր... Տէրն ի շրթունս մարգարէին թելադրեաց... Եւ շարժեսցին ձեռագործքն
Եգիպտոսի յերեսաց նորա: Նմա փառք եւ պատիւ եւ իշխանութիւն այժմ եւ յաւիտեանս.
ամէն»: 2. Կարդալ` Աբ «Յովանու եպիսկոպոսի Կոստանդինուպոլու յաւետիս
սրբոյ Աստուածածնին եւ միշտ Կուսին Մարիամա - Դարձեալ խնդութեան աւետիք,
դարձեալ ազատութեան զգացումն... դարձեալ խնդութիւն ուրախութեան, դարձեալ
ծառայութեան» (տե՛ս Յովհաննու Ոսկեբերանի, Մեկնութիւն թղթոցն Պաւղոսի,
հ. Բ, Վենետիկ, 1862, էջ 634): 3. Կարդալ` Բա-Բբ «Մանկանցն լալով, զեղբարսն,
հարցն կողկողելով, զոր ծնան... սփռեայ ի վերայ թշուառացեալ ծնաւղի ստեանցս,
ձգե///»: 4. [Հանգիստ երանելոյն Յովհաննու առաքելոյն եւ աւետարանչին]:
Կարդալ` Գա1 «առ նա սկսաւ խաւսիլ այսպէս: Եղբարք եւ ծառայակիցք...
առ մարդիկ, եթէ ոյր աղագաւ արար Տէր: Աղաչէ զձեզ ինքնին Տէր ի ձեռս իմ» (ձեռ.
11, 37աբ): Կարդալ` Գբ1 «[Ունիք] զբարերարութեան նորա տուրս, ունիք
զանհրաժեշտ նորա զգալուստն... Ո՞, որ միայն ես խնամակալ քոյոց ծառայից» (ձեռ.
11, 38ա): Գբ2 «Զճշմարտութիւնն, զհանգիստն, զգիտութիւնն, զզաւրհնութիւնն,
զպատուիրանն... Եւ բեկեալ զհացն, կարկառեաց նոցա, ի վերայ իւրաքանչիւր եղբաւր
աղաւթս առնելով առ ի արժանի լինիլ» (ձեռ. 11, 39ա): 5. Գա2 «ամենայն
եւ զխաղաղութիւն սիրեն եւ զսրբութիւն... աղաւթես թողութիւն նոցա»:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի մէջքը եւ դռնակը փոքր պատռուածքներով. խունացած, տեղ-տեղ գունափոխուած,
թերթերի եզրերը մաշուած, ցեցակեր` թ. 1-7, 386-394, Պհպ. Աա` դժուարընթեռնելի:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
3ա-7բ Այս ինչ է գիրքս Քարոզիս.
Առաջին հատորն - Ա. Առաջին նախերգաբար. Վասն տարեմտին... ՃԿԱ.
Իսկ բաց ի սմանէ ներբողեան ողբերգաբար ի թաղումն Յովհաննու Որոտնեցւոյ:
Ա. [Քարոզգիրք Գրիգորի Տաթեւացւոյ]
1. [Քարոզք յառաջին հատորէ]
Տե՛ս
Ձմեռան հատոր, տպ. 1740: Ա/8ա-12ա: Բ/12բ-3բ: Գ/29ա-31բ: Դ/13բ-6բ: Ե/16բ-9բ: Զ/20ա-4բ:
Է/24բ-9ա: Ը/31բ-4ա: Թ/34ա-7ա: Ժ/37ա-9բ: ԺԱ/39բ-42ա: ԺԲ/42ա-5ա: ԺԳ/45ա-8բ: ԺԴ/48բ-51բ:
ԺԵ/51բ-4ա: ԺԶ/54ա-6ա: ԺԷ/56ա-9ա: ԺԸ/59ա-62բ: ԺԹ/62բ-4բ: Ի/64բ-7ա: ԻԱ/67ա-70բ: ԻԲ/70բ-2բ:
ԻԳ/72բ-4բ: ԻԴ/75ա-8բ: ԻԵ/78բ-81ա: ԻԶ/81ա-2բ: ԻԷ/82բ-4բ: ԻԹ/84բ-7ա: Լ/87ա-9բ: ԼԱ/89բ-90բ:
ԼԲ/91ա-3ա: ԼԳ/93ա-5ա: ԼԴ/95բ-8ա: ԼԵ/98ա-101բ: ԼԶ/101բ-5ա: ԼԷ/105ա-7ա: ԼԸ/107ա-10բ:
ԼԹ/110բ-2ա: Խ/112ա-4բ: ԽԱ/114բ-7բ: ԽԲ/117բ-9ա: ԽԳ/119ա-21բ: ԽԴ/121բ-4բ: ԽԵ/124բ-6բ:
ԽԶ/127ա-9բ: ԽԷ/129բ-31բ: ԽԸ/131բ-4բ: ԽԹ/134ա-6ա: Ծ/136ա-9բ: ԾԱ/139բ-40բ: ԾԲ/140բ-2բ:
ԾԳ/142բ-3ա: ԾԴ/143ա-4ա: ԾԵ/144աբ: ԾԶ/145ա-6ա: ԾԷ/146ա-8ա: ԾԸ/148ա-9ա: ԾԹ/149բ-51բ:
Կ/151բ-5ա: ԿԱ/155ա-8ա: ԿԲ/158բ-62ա: ԿԳ/162ա-4բ: ԿԴ/165ա-7ա: ԿԵ/167ա-9բ: ԿԶ/169ա-71բ:
ԿԷ/171բ-4բ: ԿԸ/174բ-6ա: ԿԹ/176բ-8բ: Հ/178բ-81ա: ՀԱ/181ա-3ա: ՀԲ/183ա-4ա: ՀԳ/184ա-6բ:
ՀԴ/187աբ: ՀԵ/187բ (վերջը չիք` «ունի զգիր թագաւորին
երկնաւորի, որպէս ասէ աւետարանն Մարկոս...»): ՀԶ-ՀԹ/չիք: Ձ/188ա-9բ
(խորագիրը եւ սկ. չիք` «որ պատեն զմեղաւոր
հոգիս եւ ոչ տան թոյլ ելանել ի կայանս հոգւոց...»): ՁԱ/189բ-92ա: ՁԲ/չիք:
ՁԳ/192ա-3բ: ՁԴ/193բ-5բ: ՁԵ/196ա-8ա: ՁԶ/198բ-201ա: ՁԷ/201ա-3բ: ՁԸ/203բ-7բ: ՁԹ/207բ-9բ:
Ղ/209բ-11ա: ՂԱ/211ա-3բ: ՂԲ/214ա-6բ: ՂԳ/216բ-8բ: ՂԴ/218բ-20բ: ՂԵ/220բ-2բ: ՂԶ/222բ-7ա:
ՂԷ/227ա-31ա: ՂԸ/231ա-3ա: ՂԹ/233ա-5բ: Ճ/235բ-7բ: ՃԱ/237բ-8բ: ՃԲ/238բ-40ա: ՃԳ/240ա-1բ:
ՃԴ/241բ-3բ: ՃԵ/243բ-6ա: ՃԶ/246ա-50ա: ՃԷ/250ա-3բ: ՃԸ/253բ-7ա: ՃԹ/257ա-60ա: ՃԺ/260ա-2բ:
ՃԺԱ/262բ-6բ: ՃԺԲ/266բ-9ա: ՃԺԳ/269բ-71բ: ՃԺԴ/271բ-3բ: ՃԺԵ/273բ-5բ: ՃԺԶ/275բ-8ա: ՃԺԷ/278ա-81ա:
ՃԺԸ/281ա-3բ: ՃԺԹ/283բ-5բ: ՃԻ/285բ-8ա: ՃԻԱ/288ա-90ա: ՃԻԲ/290ա-2բ: ՃԻԳ/292բ-4բ: ՃԻԴ/294բ-6բ:
ՃԻԵ/296բ-9ա: ՃԻԶ/299ա-300բ: ՃԻԷ/300բ-2բ: ՃԻԸ/302բ-4ա: ՃԻԹ/304ա-5բ (Յակոբ Ղրիմեցի,
ձեռ. 652, 129ա): ՃԼ/305բ-8ա: ՃԼԱ/308ա-9ա: ՃԼԲ/309բ-12ա: ՃԼԳ/312ա-4ա: ՃԼԴ/314ա-7բ:
ՃԼԵ/317բ-9բ: ՃԼԶ/320ա-1բ: ՃԼԷ/321բ-3բ: ՃԼԸ/327ա-30ա: ՃԼԹ/330ա-4բ: ՃԽ/334բ-8ա: ՃԽԱ/338ա-43բ:
ՃԽԲ/343բ-7ա: ՃԽԳ/347ա-8բ: ՃԽԴ/348բ-9բ: ՃԽԵ/352ա-5ա: ՃԽԶ/349բ-52ա: ՃԽԷ/355բ-8ա: ՃԽԸ-ՃԿԱ/չիք:
2. [Քարոզք յերկրորդ հատորէ]
Տե՛ս
Ամառան հատոր, տպ. 1741: Ա-ՃՀԲ/չիք: ՃՀԳ/358ա-61ա: ՃՀԴ/361ա-4ա: ՃՀԵ/364բ-7բ: ՃՀԶ/367բ-70բ:
ՃՀԷ/370բ-4ա: ՃՀԸ/374ա-6բ: ՃՀԹ/376բ-9ա: ՃՁ/379ա-82ա: ՃՁԱ/382ա-5ա: ՃՁԲ/385ա-6բ: ՃՁԳ-ՃՁԴ/չիք:
ՃՁԵ/386բ-90ա: ՃՁԶ-ՃՁԸ/չիք:
3. [Քարոզք արտաքոյ Ա. եւ Բ. հատորաց]
ա. 323բ-5ա Նորին քարոզ դարձեալ վասն յարութեան, ի բանն, որ ասէ. Յարեաւ Աստուած,
եւ ցրուեցան ամենայն թշնամիք - Հրամայեաց Աստուած երբեմն մեծին Մովսէսի...
բ. 325բ-6բ Դարձեալ ի նոյն խորհուրդ` յարիցէ Աստուած - Տեսցուք այժմ զերկրորդ
հարցումն, թէ որք են թշնամիք, եւ որք են ատելիք Աստուծոյ... յարութեան կենաց
եւ փառաց ընդ ամենայն սուրբս իւր. եւ նմա փառք յաւիտեանս, ամէն:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԻԹՒՆ,
ԺԵ. դ.
Բ. 269ա Տաղ (հայատառ թուրքերէն) - Մարիամ պայնում ղուտրաթըմտան,
/ պայն թանթան ա(ւ)լտում Մարիամտան... կայլքում քի խամեայի Մրամ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 12բ (ճակատազարդի մէջ, Յովհ. գրչի) Յովհաննէս կր.:
59ա Որ եւ Կարապետին աղերսանաւք
Քրիստոս Աստուած ընկալցի զաղաչանս ծառայի քո` Յոհաննէս մեղապարտ քահանայի,
որ բազում աշխատանօք զթուխթս կոկեաց,
ողորմի Քրիստոս Աստուած իւրն եւ ձեզ եւ մեզ, առհասարակ ամենեցուն, եւ նմա
փառք յաւիտեան:
78բ Եւ զՅովհաննէս թղթի կոկօղս:
84բ (Ստ. լս.)
Տգիտէ գրած, ուղղէ՛, սո՛ւրբ եղբայր, զգլուխըքդ:
250ա Քրիստոս
Աստուա՛ծ, ի քո միւսանգամ գալստեանդ ողորմեա՛ Յովհաննէս մեղսամած գրչի:
2. 66բ (Յակոբ գրչի) Եւ զիս` զանիմաստս եւ զսուտանուն Յակոբ դպիր, եւ զհոգեւոր
հայրն իմ` զՄատթէոս կրօն[աւ]որն, որ բազում երախտիք կայ ի վերա ինձ, եւ սակաւ
գրիս նա եղեւ պատճառ. Քրիստոս Աստուած ողորմի իւրն եւ ձեզ եւ մեզ. ամէն:
67ա Եւ զիս յիշեա՛:
73ա (ստ. լս.)
Ո՛վ եղբայր, անմեղադիր լե՛ր, զի գրիչ չեմ գիտեր կտրել, այս Վարդավառի կիրակմուտն
է, զսակաւ գիրս կարդա՛յ եւ Աստուած ողորմի ասա՛:
121բ Քրիստոս
Աստուա՛ծ, բարեխօսութեամբ ամենայն սրբոց քոց կամարարաց յիշեա՛ զանպիտան
գծողս զՅակոբ դպիրս,
նա եւ զերջանիկ րաբունապետն իմ` զմեծն Գրիգորիոս, որ զսակաւ
գիրս ուսոյց ինձ, յիշեա՛ յարքայութեան քում:
129բ Քրիստոս
Աստուա՛ծ, բարեխօսութեամբ ամենայն սրբոց քոց կամարարոց յիշեա՛ զիս` զանպիտան
գրիչ զՅակոբ դպիր,
նաեւ զՅովհաննէս քահանայ,
որ բազում աշխատանօք գնաց եւ թուղթ գնեաց եւ եբեր ի սմին օրս, Քրիստոս Աստուած
ողորմի իւրն եւ ձեզ եւ մեզ. ամէն:
137ա (ստ. լս.)
Ի կարմիր նշանէն ի վայր սե՛րտ ուսիր, զի պատասխանի է ընդդէմ ֆռանգաց:
138ա (ստ. լս.)
Յառաջին կարմիր նշանէն մինչ ի յայս, թէ պիտի` ասա՛ ի քարոզն, եւ թէ չպիտի`
ոչ:
192ա Եւ ինձ մեղաւոր
գրչի` Գրիգոր խնդրողի
բանին մեղաց թողութիւն եւ ողորմութիւն յաւուրն դատաստանի յանյիշաչարն
Տեառնէ, եւ` ամենայն աշխատողացն ի սմա, քարոզողացն եւ լսողացն, եւ որք զամէնն
ասիցեն` առ հասարակ շնորհօք եւ պարգեւք եւ դարձումն եւ ազատութիւն յաստի
կենացս եւ հանդիպումն գթութեան Հօրն երկնաւորի եւ մարդասիրութեան Որդւոյն
Միածնի եւ ազատութեան Հոգւոյն ճշմարտի. ամէն եւ եղիցի:
305բ Եւ զեղկելիս
յայսմ հրաշափառ աւուրս մեծի աղաչեմ յիշել ի Տէր:
309ա Քրիստոս
Աստուա՛ծ, քո սուրբ խաչելութեամբդ զԹովմայ վարդապետի
մեղքն թո՛ղ:
313ա (ստ. լս.)
Քրիստոս Աստուա՛ծ, քո սուրբ չարչարանացդ բարեխօսութեամբ ողորմեա՛ Շաքարբէկ մահդասուն,
որ յայսմ աւուր մեզ ծիրան եւ խնծոր եբեր:
330ա (ստ. լս.,
կարմրագիր) Վա՜յ զայս ճանճերու չարս:
355ա Քրիստոս
Աստուա՛ծ, բարէխօսութեամբ
սրբոց առաքելոց, որ այսօր ակն ունին առ քեզ, զի դարձեալ գաս մխիթարեսցես զնոսա,
մխիթարեա՛յ Քրիստոս Աստուած զՇաքարբեկ մահդասու հոգին
ի դասս սուրբ առաքելոցդ, որ այսօր մեզ լօ ծիրան եւ խնձոր եբեր, եւ զիս` զանպիտան զՅակոբ դպիրս:
364ա Զանպիտանս
յամենայնի աղաչեմ յիշել ի մաղթանս յաւուրս մեծի տօնի Տեառնեղբօրն եւ մարգարէին,
աղաչեմ յիշել ի Տէր:
3. 74բ (Թովմա գրչի) Զյետնեալս
ի բարեաց եւ զմնացեալս ի գործս խաւարինս, զյետինս ի բանասիրաց եւ զծարաւս
յիմաստս վարժից զԹումա սոսկ անուամբ վարդապետ եւ զաստուածասէր
մանուկս ի յանմեղութիւն` զՅակոբ դպիր աղաչեմ յիշել սրտի մտաւք
ի բարին Քրիստոս: Նա եւ զերջանիկ րաբունին զվարդապետն Գալուստ, որ անտրտունջ
զօրինակն շնորհեաց: Ըստ որում մաղթեսցուք ի Տեառնէ, զի շնորհօքն Յիսուսի
ըստ այսմ գրոցս լրման, զի նա, որ աշխատեալ էր ի գաղափարս ընտիր, եւ մեք, որ աշխատիմք
ըստ կարի, լիցուք միացեալ յօդմամբ սիրոյ յերջանիկ գլուխն մեր Քրիստոս, փառս
նմա միշտ երգելով ընդ Հօր եւ ընդ Հոգւոյ իւրում Սրբոյ այժմ եւ յանսպառ յաւիտեանս.
ամէն:
176ա Աստուա՛ծ
իմ, մարդացեալ Յիսուս Քրիստ՛ոս, լուա՛ եւ ջնջեա՛ զձեռագիր յանցանաց սուրբ հօրն
մերոյ` երջանիկ րաբունապետին մեծին Գրիգորի` արարողի
այսմ սոփերի, որ ի թվականիս ՊԾԹ. (1410) փոխեցաւ ի Քրիստոս եւ սուգ մեծ եթող
մեզ եւ ամենայն հայոցս:
181ա Զբազմամեղս
յամենայնի զԹովմա թարմատար գրիչ եւ զհոգեւոր հայրն մեր եւ զերախտաւոր
զԳալուստ վարդապետ
աղաչեմ յիշել ի Տէր բարի կամօք:
314ա Զտարագիծ
գրիչ` տգեղութեամբ ախտիւ պարուրեալ ի կերպարանէ վեհին կրկին տուչութեան
զԹովմա պիտակ
անուամբ սպասաւոր բանի, նա եւ զծնաւղքն իմ զհանգուցեալքն ի Քրիստոս` զՍտեփանոս եւ զՇամշա, մաղթեմ պատահողացդ
սմին յիշել բարէմիտ կամաւք ի
մեղաց թողութիւն յաւուր չարչարանաց անմահ գառինն Քրիստոսի, զի մի՛ լինիցիք
իբր բազմիս առաւղ եւ սակաւ ինչ տուաւղ, զի եւ դուք ի վերջմէ եկելոցն ձեզ զնոյն
ընկալջիք` զայն եւ կամ եթէ զայս: Այլ եւ զհոգեւոր հարքն մեր` զհաւրեղբայրն իմ
զՄկրտիչ կրօնաւոր
եւ զուսուցիչն իմ` զՄատթէոս քահանայ եւ զհարազատ եղբարքն
իմ` զՅովհանէս քահանայ,
որ բազում աշխատութեամբ զնիւթս պատրաստեաց: Աղաչեմ զձեզ, սո՛ւրբ եղբարք, յիշել
զսոսա բարի կամօք ի սոյն աւուր մեծի ուրբաթուս:
326բ Յիշեա՛,
Քրիստոս Աստուա՛ծ, զմեծ վարդապետն Գրիգորիոս եւ զՅովհանէս վարդապետ,
որ ի սոյն ամի գնացին երկուքն ի Քրիստոս: Ընդ նոսին մաղթեմ եւ զվերջին աշակերտս
բանի` ի յետին հասեալ ժամանակի լրման կենցաղի զԹոմա սոսկ անուամբ`
քահանայականն հասեալ աստիճանի յիշել հանդերձ ծնողաւք եւ եղբարբք, կրկին
կենաց առթողի առաջի մեծին այն եւ անպատարագելի արեանն հռչակելի, ընդ
որս եւ դուք լիջիք յիշեալ յանջինջ դպրութիւն ի գիրն կենդանի:
390բ Փա՜ռք սկզբան
եւ անսկզբանն, ընդ սկզբանն եւ սկզբնաւորին սկզբանց, անքնին գերաբուն եւ համագոյ
տէրութեանն, անորիշ բաժանմանն եւ միոյ աստուածութեանն, Հաւր անսկիզբն եւ
անծին անձնաւորութեանն, եւ Որդւոյ ծնընդեանն անսկզբան, անեղապէս եւ անժամանակ,
ինքնաբաւ իշխանութեանն եւ Հոգւոյն ելողութեան ի Հօրէ անճառաբար բղխման
յաւիտեանս յաւիտեից. ամէն: Արդ, ի յամի ծննդեանն փրկչին մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի
հազարերորդի չորսհարիւրերորդի եւ երեքտասան (1413) թիւ յաւելեալ ընդ
նմին, եւ ի թվականիս հայկազեան տոհմիս տումարի
ըստ հոլովման ամաց ՊԾԹ. (1410) գրեցաւ գիրք Քարոզութեանս Առաջին հատորի`
հաւաքեալ ձեռամբ սուրբ հաւրն մերոյ, երկրորդ լուսաւորչի, մեծ վարժապետի,
քաջ հռետորի եւ անյաղթ փիլիսոփայի, արթուն անուն գերապատիւ սուրբ րաբունապետի
Գրիգորի` աշակերտի
Յովհաննու
Որոտնեցւոյ, որ էր յաշխարհաւ Քաջբերունի, ի կարգէ
աստուածաբան վարդապետաց սրբոց` երանելոյն Գրիգորի Աստուածաբանի, Կիւրղի եւ Աթանասի, միաբանութիւն դաւանողաց` զԲանն Աստուած միացեալ ի մարմնի,
ձեռամբ անարհեստ եւ անիմաստ, մեղսամած, մատնադեդեւ, սխալագիր գրչաց Թովմայի պիտականուն
վարդապետի, ե[ւ ս]րբասեր կրօնաւորի Յովհանիսի, եւ ամէնաւրհնեալ
աստուածասէր մանկանն Յակոբայ դպր,ի ի յիշատակ բարի իմում
անձին հիքականի` Թովմայի, եւ ի
յօգուտս խոնարհ եւ հեզ գրոց աշակերտեալ անձանց, եւ` որոց գթացին ի կեանս մեր,
մանաւանդ հոգեւոր հաւր իմոյ եւ ուսուցչի` Մատթէոս կրօնաւորի`
բազմաչարչար եւ աշխատողի ի վերա իմ անարժանի, որ պատրաստեաց զնիւթս քարտիսի,
եւ եղբաւր իմոյ` Յովհաննէս քահանայի, որ բազում աշխատութեամբ
եւ երթեւեկութեամբ եգիտ զթուղթս այսմ աստուածային սոփերի եւ քրտնաջան աշխատութեամբ
կոկեաց զսա, եւ հօրեղբարց իմոց` Մկրտիչ քահանայի
եւ Մկրտիչ միայնակեցի:
Այլ եւ յիշատակ անջինջ եղիցի սա սուրբ հարցն մերոց երախտաւորաց, մանաւանդ
եռամեծին Գրիգորի` արարողի այսմ սոփերի, որ ի սոյն եւ ի սմին ժամանակի
փայլէր ջահն լուսոյ եւ արուսեակն մեծապայծառ ի նսեմ եւ ի մութն գիշերիս, եւ
կամ թէ իբր ճիւռ ի մէջ ողկուզաց, ի գաւառին Սիւնեաց: Ուստի եւ համբաւ
սորա տարածեալ առ ամենեքումք, ընթանային ամենեքեան եւ գային, եւ լուսաւորէին
հոգւով եւ մտաւք ի քաղցրաբան վարդապետութեանց սորա, զի առաքելանման բղխէր
զշնորհս Հոգւոյն Աստուծոյ: Եւ նա թեքեալ շարժէր զլեզու նորա առ ի վարդապետել
զբանն ճշմարտութեան: Ընդ որս եւ ես` տկար հոգւով ցանկանեալս, գնացաք ի լուր նորա`
հանդերձ ԲԺ. (12) եղբարբք, եւ կացաք առ ոտս նմա ամս Բ. (12), խնամածութեամբ եւ
սիրով նորին: Եւ յեր[րոր]դ ամին շարժեալ ի Հոգոյն ազդմանէ, եկեալ բնակեցաւ
յերկիրս Քաջբերունւոյ, ի սուրբ
ուխտս Մեծոփոյ: Եւ
ժողովեաց բազում վարդապետս եւ կրօնաւորս` աւելի քան զութսուն ոգիս: Եւ զամ
մի լըման դասիւ վարդապետութեան զամենեսեան լուսաւորեաց: Երիս գիրս բացայայտեաց`
զՀամբերութիւն քաջ նահատակին Յոբայ եւ զԳիրս գրչութեան
Առիստակիսի եւ մեծին
Գէորգայ եւ զսուրբ
Աւետարանն Յովհաննու, եւ եհաս մինչ ի յայն տեղի, որ ասէ. «Յառաջագոյն քան
զտօն Զատկին», եւ եկեալ սիրելի աշակերտք նորա, գողացան զնա ի գիշերի: Եւ
մեք ելեալ գնա|391ա|ցուք զկնի նորա` հանդերձ վարդապետաւք եւ եպիսկոպոսաւք
եւ գրոց աշակերտաւք, եւ հասաք նմա յերկիրն Արայրատեան, լալով,
ողբով, արտասուօք եւ աղիողորմ կսկծանօք, եւ ո՛չ կարացաք դարձուցանել զնա:
Եւ անդ ետ մեզ հրաման վարդապետութեան: Եւ մինչ դեռ յառագաստի պարէաք եւ հոգով
եւ մարմնով ուրախ էաք, իսկոյն համբաւ մահու նորա խռովեցոյց զմեզ, զի յետ բաժանելոյն
մեր ի նմանէ` ԼԶ. (36) օր միայն եկաց ի մարմնի, այսինքն` վերջին աւրհասն եհաս
նմա, որ որջացեալ է ի սկզբանէ ի բնութիւնս մեր: Աւա՜ղ մեծի տարակուսանացս
եւ յանկարծահաս թշուառութեանցս, զի մինչեւ ցայսօր ժամանակի յայտնի գիտէաք,
թէ ողորմած է Աստուած տառապեալ ազգիս մեր Հայկազնի, բայց այժմ երեւեցաւ,
թէ բարկացեալ է Աստուած ազգիս հայոց, զի զնա ունէաք հոգեւոր եւ մարմնաւոր
թագաւոր աստուածապարգեւ, եւ զնա եբարձ ի մեզանէ. որոյ յիշատակն աւրհնութեամբ
եղիցի ի վերայ երկրի, եւ աղաւթք նորա ի վերա ամենայն աշխարհի: Եւ մեք մնացաք
անգլուխ անձն եւ մարմին առանց հոգոյ, զի աստանդեալ, քայքայեալ, ցրուեցան
գրոց աշակերտեալ մանկունք` ո՛չ ունելով տեղիք ապաստանի եւ հոգեւոր հանգստեան,
բայց միայն զՔրիստոս` զյոյսն ամենեցուն:
Դարձեալ աղաչեմ
զամենեսեան` սիրով Քրիստոսի, որք հանդիպիք այսմ հոգիաբուղխ պատգամացս,
յիշել զիմս աղկաղկութիւնս ի Տէր սրտի մտաւք, ընդ ինեւ եւ զաշխատօղսն ի սմա,
նաեւ զհանգուցեալ րաբունապետքն մեր` զերախտաւոր հարքն մեր ի Քրիստոս Յիսուս`
զՍարգիս վարդապետ,
զՎարդան վարդապետ
եւ զՅովհաննէս վարդապետ`
զհանգուցեալքն ի Քրիստոս: Այլ եւ զմարմնաւոր ծնօղքն մեր` զվաղ ննջեցեալքն ի Քրիստոս`
զՍտեփանոս եւ զՇամշա, մաղթեմ հոգելից
արանցդ խնդրել ի Քրիստոսէ թողութիւն մեղաց սոցա: Նա եւ զհարազատք իմ` զՅոհաննէս քահանայ, զՅովաննէս, զԱռիստակէս, զԳօրգի, զԱմիր-Մելիք, զՍօլթանշա եւ զքեռն իմ
(անունը չգրած, տեղը թողած), որք
օգնական եղէն ի նիւթս սորա, աղաչեմ յիշել ի Տէր` առ ի պահել զսոսա ըստ կամաց
իւրոց եւ թողութիւն մեղաց գտնել ի Քրիստոսէ աստ եւ հանդերձեալն:
Արդ, գրեցաւ
սա յերկիրս Քաջբերունւոյ, ի սուրբ ուխտս Մեծոփոյ, ի հրեշտակաբնակ
կայարանս սրբոց վարդապետաց եւ ճգնաւորացն առաջնոց ի դրունս Տիրամօր Աստուածածնի եւ Սուրբ Յակոբայ հայրապետի,
ի դառն եւ յանբարի ժամանակիս, յորմէ սաստկացեալ է սուրն իսմայէլացոց ի վերայ
մեր հալածանօք, ըստ յառաջատես տեսլեան սրբոյն Սահակայ: Որ եւ տատանեալ
ծփիմք ամենաներհակ արկածիւք ի ներքուստ եւ արտաքուստ, որ ափշութիւն գործէր
տեսականի եւ [ի] միջումն գործոյս, ի ձեռնտուութենէն Հոգւոյն Աստուծոյ գրեցի
եւ գրել ետու մեծաւ տաժանմամբ եւ եռափափագ ըղձմամբ զտենչալիս ոգւոյ իմոյ
եւ յոքունց զգերահրաշ իմաստութիւն
եւ զոգէշահ լուսաւոր վարդապետութիւն
մեծ հռետորին Գրիգորի հօր մերոյ, ամենավերջ վիժեալս ի ծննդոց նորին: Եւ ընկալայ
զսա սրտալիր ուրախութեամբ, իբրեւ զտախտակսն նախամարգարէին մեծի: Եւ հայցեմ
յամենայնէ ներումն գտանել սխալանացս, որ աստ գտանի` որք օրինակաւ եւ որք
պատահմամբ հանդիպելով: Զի թէ յօգուտ ումեք լիցի, շնորհակալութիւն Հոգոյն
շնորհաց եղիցի, ե[ւ կա]թ աղաւթից ձերոց ցաւղեսցի ի տապան իմ գերեզմանի
եւ սուրբ հօր մերոյ եւ ճգնաւորի Յովհաննէս վարդապետի,
որ սաղմոսերգութեամբ եւ աղօթիւք լնոյր զպակասութիւն մեր, եւ Մխիթար վարդապետի
եւ Յովհաննէս գրագրի`
գրոց աշակերտի, հոգեւոր հարազատի եւ եղբօր մերոյ եւ հարազատի իւրոյ`
Վարդան աբեղայի,
նա եւ Ղազար կրօնաւորի, եւ սիրելի եղբօր Յոհանիսի, եւ այլոց կրօնաւորացս` բազմութիւն եղբարցս ի Քրիստոս:
Եւ եղկելի մատանցս այս վաստակ մտերիմ |391բ| եւ խոհեմ քննողացդ ի վայելս մեծ
եւ օգտութիւն եղիցի, զի մի՛ լիջիք բազմիս առաւղ եւ սակաւին ոչ տուօղ, որով
աւրհնեալ փառաւորեսցի ամենասուրբ Երրորդութիւնն անբաժանելի ի ներկայս,
եւ յապառնին, եւ յանսպառ յաւիտենին. ամէն:
Այլ եւ զվարդապետն
Գալուստ, զսիրելի
աշակերտ սուրբ հօրն մերոյ մեծին Գրիգորի, որ պատճառ
եղեւ մեզ բազում բարութեան եւ զօրինակն շնորհեաց մեզ յերկրէ հեռաստանէ,
աղաչեմ սիրովն Յիսուսի յիշել զնա մաքուր աղօթիւք ի բարին Քրիստոս, զի միոյն
բարութեան բիւրապատիկ հատուսցէ նմա Քրիստոս Որդին Աստուծոյ, հանդերձ կրկին
ծնողօք, հարազատօք եւ ամենայն մերձաւորաւք իւրովք. ամէն:
Այլ եւ զվերոյ
ասացեալ րաբունապետն Գրիգորիոս, որ եղեւ պատճառ բազում բարութեան,
զի ժողովեաց բազում վարդապետք եւ քահանայք, տածելով զամենեսեան ըստ հոգւոյ
եւ ըստ մարմնոյ, եւ թարգմանեաց գիրս ոգեշահս եւ լուսաւորիչս, եւ այսչափ միայն,
այլ եղեւ իբրեւ զհաւատարիմ լրտեսն Յեսու Նաւեայ, մտանելով
յերկիրն պարգեւաց, այսինքն` արձակեաց զմեզ ի բանադրութենէ անիծից սուտ
եւ ապստամբ կաթողիկոսացն Աղթամարայ, եւ եբեր ազգիս հայոց զփրկական
համբաւն եւ առաջնորդեաց արժանաւորացն մտանել ի միաբանութիւն եւ հնազանդութիւն
գերադրական եւ սուրբ աթոռոյն Գրիգորի Լուսաւորչին մերոյ,
որ է դուռն եւ մուտ երկնից արքայութեանն, յայտնութեամբ Հոգոյն ի տեսլեան գիշերոյ,
որ է գրեալ յերկրորդ թուղթն Աղթամար[այ], անդ գտանես,
եւ զեղկելիս յիշեսցես. ամէն, եղիցի:
|391բ| Այլ եւ
զաշակերտակից հարքն մեր եւ եղբարք` զՄարգարէ վարդապետ,
զՅակոբ վարդապետ,
զՅովանէս վարդապետ,
զմիւս Յովանէս վարդապետ,
զԿարապետ վարդապետ,
զՄկրտիչ Նահապետենց, զՄկրտիչ 0րբէլենց, զՄկրտիչ Հողձեցի, զՂազար Մահդասենց, զԹովմա, զՂազար Աղթամարցի, եւ
զՄելքիսէդեկ
Բերկրցի, եւ զՍարգիս աղաչեմ յիշել ի Տէր սրտի մտաւք,
նաեւ զՅակոբ դպիր
եւ զՅովաննէս կրօնաւոր,
որ բազում աշխատութեամբ եւ չարչարանաւք օգնական եղեն ինձ ի գրելս, տացէ
նոցա Քրիստոս Աստուած վարձս ողորմութեան եւ պահեսցէ ի կամս իւր. ամէն եւ
եղիցի:
Տե՛ս
ԺԵ. դ-ի յիշ-ք, Ա. Հմր 103, էջ 100-105:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 1ա (1722 թ.,
նոտրգիր) Տէր Յիսո՛ւս, դու տաս յաջողումն այսմ գործառութեանս տօնախմբութեամբ
սրբոցն Պողոսի եւ Պետրոսի գլխաւոր առաքելոցն,
թուականիս մերոյ ՌՃՀԱ. (1722), Դեկտեմբերի ԻԹ. (29), Ե.շաբթի աւուրն, Ղրիմ գիւղն գրեցաւ,
միայնակ է իմ:
2. 2բ (1733 թ.,
նոտրգիր) Ի թվին ՌՃՁԲ. (1733), Յունիսի ԻԵ. (25), ի յառաջնորդ սուրբ Գեղարդեան վանիցն Եղիսէ վարդապետն,
ի գեղջէն Նորեցի:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 1ա` «Տէր, տուր
ինձ լեզու խրատու, Տէր Յիսուս դու ասացեր. ահա կու՛ բախեմ, բաց ինձ, Հոգի Աստուծոյ`
գիտութեան բարոյ եւ արի ի էա ես եւ զուտ բար, Ո՞ հայի յերկիր եւ տայ դողալ սմա,
Ունայնութեան»: 394բ` «վարդապետինն է»:
ՆՇՈՒՄ` 1ա` «1413 թ. . Մ[եսրոպ]
եպիս[կոպոս]»:
2066
ԳՐԻԳՈՐ
ՏԱԹԵՒԱՑԻ, ՔԱՐՈԶԳԻՐՔ
|
ԺԷ. դար |
ԳՐԻՉ` Վրդանէս
դպիր:
ԹԵՐԹ` 305.
չգրուած` 6աբ, 170բ, 237բ, 239բ, 305բ: ՊՐԱԿ` Ա-ԻԶx12
(Ա 8, Ի 12+3, ԻԱ 6): ՆԻՒԹ` թուղթ
(տարբեր` թ. 177-239), մագաղաթ (թ. 9-20): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
26x19: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն
(20,5x 14): ԳԻՐ` բոլորգիր
(նմուշ` 117ա): ՏՈՂ`
45-6: ԿԱԶՄ` շագանակագոյն
կաշի, դռնակով. միջուկը` տախտակ. աստառը` կապոյտ կտաւ. լուսանցակողերը`
կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Աւետումն,
Քրիստոս եւ լուսապսակով ոմն (քարոզութի՞ւն)` 9ա: Կիսախորան` 9ա: Լուսանցազարդ`
բուսական: Զարդագիր` թռչնագիր, հանգուցագիր, մարդագիր: Գոյներ` կարմիր,
կապոյտ, կանաչ, սեւ, ոսկի:
ԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - Աւետարան
Մատթէոսի, Ա. 1-8, Դ. 11-23: ԺԱ. դ.: 2 (Ա-Բ) + 2 (Գ-Դ), ստացուած 2 թերթերի ընդլայնակի
երկտակումով: Մագաղաթ (35x25), երկսիւն (25x17,5), բոլորգիծ երկաթագիր
(նմուշ` Գա), տող` 9: Կիսախորան` Աբ-Բա (կարմիր, կապոյտ, կանաչ, ոսկի) եւ լուսանցազարդ
(Գբ, Դբ): Կարդալ` Բբ2, Աա2, Բբ1, Աա1`
«[Գիրք ծննդեան Յիսուսի Քրիստոսի որդւ]ոյ Դաւթի
որդւոյ Աբրահամու... Յովսափաթ ծնաւ զՅովրամ: Յովրամ ծ[նաւ զՈզիա]»: Գբ2, Դա2,
Գբ1, Դա1, Գա1, Դբ1, Գա2,
Դբ2` «[Ապա եթող զ]նա սատանայ, եւ
ահա հրեշտակք մատեան եւ պաշտէին զնա... Եւ շրջէր Յիսուս ընդ ամենայն կող[մն
գալիլեացւոց]»:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշին քերծուած, եզրերը մաշուած, կապիչներն ու գամերն ընկած, մէջքի
ստորին եզրը փոքր պատռուածքով, լուսանցակողերը գունաթափուած. խունացած,
տեղ-տեղ գունափոխուած, զանազան բծեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1ա-5բ Ցանկս է երկրորդ հատորի
Քարոզգրոցս - Ա. Առաջին նախերգաբար վասն աւրինաց... ՃՁԵ. Եւ
պատճառք յղութեանն Յովհաննու Կարապետի:
[Քարոզգիրք Գրիգորի Տաթեւացւոյ]
1. [Քարոզք յերկրորդ հատորէ]
Տե՛ս
Ամառան հատոր, տպ. 1741: Ա/7ա-8բ: Բ/9ա-12բ: Գ/12բ-8բ: Դ/18բ-21բ: Ե/21բ-4ա: Զ/24ա-5բ:
Է/25բ-8ա: Ը/53ա-4բ: Թ/54բ-6բ: Ժ/56բ-7բ: ԺԱ/57բ-9բ: ԺԲ/59բ-61բ: ԺԳ/61բ-4բ: ԺԴ/64բ-5ա:
ԺԵ/65աբ: ԺԶ/65բ-7ա: ԺԷ/67ա-8բ: ԺԸ/68բ-70ա: ԺԹ/70ա-1բ: Ի/71բ-3ա: ԻԱ/73ա-4ա: ԻԲ/74ա-5ա:
ԻԳ/75ա-6բ: ԻԴ/76բ-9բ: ԻԵ/79բ-80բ: ԻԶ/80բ-2ա: ԻԷ/82ա-4բ: ԻԸ/84բ-6ա: ԻԹ/86ա-7ա: Լ/87ա-8ա:
ԼԱ/88ա-9ա: ԼԲ/89բ-91բ: ԼԳ/91բ-2բ: ԼԴ/92բ-4ա: ԼԵ/94ա-5բ: ԼԶ/95բ-7բ: ԼԷ/97բ-9ա: ԼԸ/99ա-101ա:
ԼԹ/101ա-2ա: Խ/102ա-4բ: ԽԱ/104բ-6ա: ԽԲ/227ա-8բ: ԽԳ/չիք: ԽԴ/106ա-7ա: ԽԵ/107ա-8բ:
ԽԶ/108բ-10բ: ԽԷ/110բ-2բ: ԽԸ/112բ-3բ: ԽԹ/113բ-4բ: Ծ/114բ-5ա: ԾԱ/115աբ: ԾԲ/115բ-6ա:
ԾԳ/116ա-7ա: ԾԴ/117ա-9ա: ԾԵ/119ա-120ա: ԾԶ/120ա-1ա: ԾԷ/121ա-2բ: ԾԸ/122բ-4ա: ԾԹ/124աբ:
Կ/125ա-6ա: ԿԱ/126ա-8ա: ԿԲ/128ա-30ա: ԿԳ/130ա-2ա: ԿԴ/132ա-4բ: ԿԵ/134բ-5բ (կրկն.`
228բ-9բ): ԿԶ/135բ-6բ: ԿԷ/136բ-8ա: ԿԸ/138ա-9ա: ԿԹ/139ա-40բ: Հ/140բ-1բ: ՀԱ/141բ-2բ:
ՀԲ/142բ-4բ: ՀԳ/144բ-5ա: ՀԴ/145ա-8ա: ՀԵ/148ա-9ա: ՀԶ/149ա-51ա: ՀԷ/151ա-2ա: ՀԸ/152ա-3բ:
ՀԹ/153բ-5ա: Ձ/155ա-7բ: ՁԱ/158ա-9բ: ՁԲ/159բ-61բ: ՁԳ/161բ-2բ: ՁԴ/162բ-3բ: ՁԵ/163բ-5ա:
ՁԶ/165աբ: ՁԷ/165բ-6բ: ՁԸ/166բ-7բ: ՁԹ/167բ-8ա: Ղ/168աբ: ՂԱ/168բ-9ա: ՂԲ/169աբ: ՂԳ/169բ-70ա:
ՂԴ/171աբ: ՂԵ/171բ-2բ: ՂԶ/172բ-4ա: ՂԷ/174ա-5բ: ՂԸ/175բ-8ա: ՂԹ/178ա-80ա: Ճ/180ա-2ա:
ՃԱ/182բ-3ա: ՃԲ/183ա-5բ: ՃԳ/185բ-7ա: ՃԴ/187ա-90ա: ՃԵ/190ա-2ա: ՃԶ/192ա-4բ: ՃԷ/194բ-7բ:
ՃԸ/197բ-9ա: ՃԹ/199ա-201ա (վերջից մի հատուած կրկն.` 238ա): ՃԺ/չիք: ՃԺԱ/201ա-2բ:
ՃԺԲ/202բ-3բ: ՃԺԳ/203բ-4բ: ՃԺԴ/204բ-6ա: ՃԺԵ/206ա-7ա: ՃԺԶ/207ա-10ա: ՃԺԷ/210ա-11բ:
ՃԺԸ/211բ-3ա: ՃԺԹ/213ա-4բ: ՃԻ/214բ-6բ: ՃԻԱ/216բ-8ա: ՃԻԲ/218ա-20ա: ՃԻԳ/220ա-1բ: ՃԻԴ/221բ-3բ:
ՃԻԵ/223բ-5բ: ՃԻԶ/225բ-7ա (վերջից մի հատուած կրկն.` 239ա): ՃԻԷ/240ա-1բ: ՃԻԸ/241բ-3բ:
ՃԻԹ/243բ-5բ: ՃԼ/246ա-8բ: ՃԼԱ/248ա-50բ: ՃԼԲ/250բ-2բ: ՃԼԳ/252բ-4ա: ՃԼԴ/254ա-5բ: ՃԼԵ/255բ-7ա:
ՃԼԶ/257ա-8բ: ՃԼԷ/258բ-60ա: ՃԼԸ/260ա-1ա: ՃԼԹ/261աբ: ՃԽ/262աբ: ՃԽԱ/262բ-4բ: ՃԽԲ/264բ-5բ:
ՃԽԳ/265բ-7ա: ՃԽԴ/267ա-8ա: ՃԽԵ/268ա-70բ: ՃԽԶ/270բ-4ա: ՃԽԷ/274ա-5ա: ՃԽԸ/275բ-6ա: ՃԽԹ/276ա-7ա:
ՃԾ/277աբ: ՃԾԱ/277բ-8ա: ՃԾԲ/278ա-9բ: ՃԾԳ/279բ-80բ: ՃԾԴ/280բ-81ա: ՃԾԵ/281աբ: ՃԾԶ/281բ-2ա:
ՃԾԷ/282ա: ՃԾԸ/282աբ: ՃԾԹ/282բ-3ա: ՃԿ/283աբ: ՃԿԱ/283բ-4ա: ՃԿԲ/284աբ: ՃԿԳ/284բ-5ա:
ՃԿԴ/285ա-6ա: ՃԿԵ/286ա-90բ: ՃԿԶ/290բ-2ա: ՃԿԷ/292ա-3բ: ՃԿԸ/294ա-6ա: ՃԿԹ/296ա-7ա: ՃՀ/297ա-8բ:
ՃՀԱ/298բ-300ա: ՃՀԲ-ՃՁԷ/չիք: ՃՁԸ/300աբ:
2. [Քարոզք յառաջին հատորէ]
Տե՛ս
Ձմեռան հատոր, տպ. 1740: Ա-ՃԺԳ/չիք: ՃԺԴ/229բ-31ա: ՃԺԵ-ՃԻԸ/չիք: ՃԻԹ/231ա-2բ: ՃԼ-ՃԽԷ/չիք:
ՃԽԸ/28ա-9բ: ՃԽԹ/29բ-32ա: ՃԾ/32ա-4բ: ՃԾԱ/34բ-6բ: ՃԾԲ/36բ-8բ: ՃԾԳ/38բ-41ա: ՃԾԴ/41ա-3բ:
ՃԾԵ/43բ-5ա: ՃԾԶ/45ա-7ա: ՃԾԷ/47ա-8բ: ՃԾԸ/48բ-50ա: ՃԾԹ/50ա-1ա: ՃԿ/51ա-3ա: ՃԿԱ/չիք:
3. [Քարոզք արտաքո Ա. եւ Բ. հատորաց]
ա. 170ա Նորին վասն արտասուաց, ի բանն. Եդից
զարտասուս իմ առաջի - Արտասուքն վասն մեղաց բազում աւգտութիւն ունի... եւ
ապա պտղաբերէ զարդիւնքն ի հանդերձեալ կեանսն (անաւարտ):
բ. 232բ-7ա Նորին քարոզ սրբոյն Գրիգորի Լուսաւորչին
մերոյ, ի բանն. Նմանողք ինչ եղերուք, որպէս ես Քրիստոսի - Զաստուածախօս առաքելոյ հրամանքս ի Ժ. գլուխս բաժանել
արժան է... (սկզբից մի հատուած կրկն.` 238բ)
4. 300բ-5ա Յորդորակ Քարոզգիրքիս - Այժմ դարձուսցուք զմակոյկ լեզուիս մեր ի բանս յորդորական
շարժել զշրթունս մեր... մեք ի մի բերան հանցուք զաւրհնութիւն եւ զփառս Հաւր եւ Որդւոյ
եւ Սուրբ Հոգւոյն, այժմ եւ՛՛:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1ա Աւգնեա՛ Յիսուս,
անարժան[իս]:
5բ Որք ընթեռնոյք
զբան կտակի,
Զամբարեալս
յայս մատենի,
Ինձ ողորմել
անարժանի`
Վրդանէս անուն փցուն
գրչի:
Որ թողութեան
չեմ արժանի,
Տխեղծ մատամբ
շարագրեցի,
Ուստի եւ դասք
լուսերամի,
Յիշման առնել
զիս արժանի:
Նաեւ ծնաւղս իմ
ծերունի`
Նուրատին հոգով բարի,
Այլ եւ զմայրն
իմ սխրալի,
Խիստ կարաւտած
ու ողորմելի:
Նա եւ զեղբայրն
իմ Մարտիրոս`
Աւտար երկիր
վտարելի.
Հոգին Աստուած
ի նա ազդէ,
Եւ ի ծնաւղսն
դարձուսցէ:
Սուրբ բերանով
ձեր պանձալի
Ասել թէ. Աստուած
ձեզ ողորմի,
Նաեւ ուղղել
զբան թերի
Եւ կշռել` զորս
սխալեցի:
Զի ես ինձէն
վկաեցի
Եւ յանձն առնում,
թէ գթեցի,
Վասն այն հայցեմ,
թէ ինձ թողցի,
Զի արհեստիս
անվարժ էի:
Իսկ դուք, մանկունք
սուրբ Սիովնի,
Պայծառամիտք
եւ հրաշալի,
Զոր եւ յիշողսդ
ցանկալի,
Տէր յիշեսցէ
զձեզ ի բարի:
Եւ նմա փառք յամենայնի`
Յանցեալն յայժմուս
ապագայի
Եւ անսպառ յաւիտենի:
8բ Զբազմամեղ
եւ զանյարմար գրիչս Վրդանէս դպիրս, որ զանունս միայն ունիմ
դպրի եւ զգործս իմ խաւարեալ, աղաչեմ յիշել ի Տէր Յիսուս, եւ առաջնորդել յամենայն
գործս բարութեան ի փառս Քրիստոսի յուսոյն իմոյ, եւ զձեզ յիշէ յիւր անճառ բարին
եւ անսպառ ուրախութիւնն. ամէն:
65բ Եւ զիս յիշեա՛
ի Տէր:
124բ Ի յաւրինակն
այս խատար տեղս բաց թողած էր:
170ա (ստ. լս.)
Ի յաւրինակս թուխթ եւ դէմ մի պարապ կայր:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1ա (1721 թ. յետոյ,
նոտրգիր) Յիշատակ է Ամառնահատոռ գիրքս
Յովասափ վարդապետին,
ըՍտաթէի մեծի
աթոռս, ի վայելումն ետու հոգեւոր որդոյն իմոյ Ներսէս վարդապետին:
Ա. փեղկին
(1721 թ. յետոյ, գրուած ճնշումով) Ներսէս վարդապետ
(՞):
8բ (ԺԹ. դ., շղագիր)
Սարկաւագ Յակոբ Սիւնեաց, միաբան Սրբոյ Էջմիածնի:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 1ա բոլորակ,
սեւով. «ՅԻՍՈՒՍԻ
ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ ՆԵՐՍԷՍ ՎԱՐԴԱՊԵՏ, ՏԱԹԵՒԱՑԻ ՌՃՀ.
(1721)». դրոշմի կենտրոնում` Քրիստոսի դիմապատկերը: 200բ, 268ա` երկիցս,
275բ բոլորակ, սեւով. «ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ / ՆԵՐՍԷՍ / ՎԱՐԴԱՊԵՏ / ՏԱԹԵՒԱՑԻ, /
ՌՃՀ. (1721):
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 47ա` այբուբեն,
Գբ` «Մեղայ Տէր, մեղայ, մեղայ, Տէր ինձ ողորմեայ», «[Գրացանկ] /// Առաքինութեանց,
Բ. Սարգիս գիրք,
Գ. Աւետարանի Մատթէոսի քաղուածոյ, Դ. Քարոզգիրք, Բ. Մարգարէից մեկնիչ,
Զ. Մաշտոց, /// Շարակնոց, Ը. Ալբերտ, Բ.-Գ. տետր»:
ՆՇՈՒՄ` կազմաստառին
փակցուած թերթիկին. «ԺԷ. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
2067
ԳՐԻԳՈՐ
ՏԱԹԵՒԱՑԻ, ՔԱՐՈԶԱԳԻՐՔ
ԾԱՐ (ՓՈՔՐ ՍԻՒՆԻՔ) |
ՌՃԼԳ. - 1684 |
ԳՐԻՉ` Վառվառէ:
ԾԱՂԿՈՂ, ԿԱԶՄՈՂ` տէր Բարսեղ: ՍՏԱՑՈՂ` Պետրոս
վրդ.:
ԹԵՐԹ` 474.
չգրուած` 10բ-11ա, 473ա: ՊՐԱԿ` Ա-Խx12
(Ա 10, Խ 8): ՆԻՒԹ` թուղթ,
լուսագծերով (թ. 335-430): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
24,5x19: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն
(19x12,5), միասիւն` 12ա, 473բ-4բ (18x11): ԳԻՐ` բոլորգիր
(նմուշ` 297ա), նոտրգիր` 472ա-4բ (նմուշ` 472ա): ՏՈՂ` 44: ԿԱԶՄ` շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի. միջուկը` տախտակ.
աստառը` ծաղկադրոշմ կտաւ. լուսանցակողերը` կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 2+2` չգրուած թուղթ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Կիսախորան`
12ա: Ճակատազարդ` 201ա, 367ա: Լուսանցազարդ` բուսական, խաչ: Զարդագիր` թռչնագիր,
հանգուցագիր: Գոյներ` կարմիր, կապոյտ, կանաչ, դեղին, նարնջի, վարդագոյն,
դարչնագոյն:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - Յայսմաւուրք:
ԺԳ. դ.: 4 (Ա-Դ)` սկ., ստացուած 2 թերթերի ընդլայնակի երկտակումով: Թուղթ
(38x25), երկսիւն (28x17,5), բոլորգիր (նմուշ` Աա), տող` 37: Կարդալ` Դա-Աբ, Դբ-Աա
«[Պետր]ոսի եւ զորդոցն որոտման... եւ յետ ժամանակաց ինչ ազդ եղեւ ի սրբոց առաքելոյն»
(Նաւասարդ ԺԲ., օգոստոս ԻԲ., տե՛ս «Գիրք որ կոչի Այսմաւուրք, Էջմիածին,
1730, էջ 28-30): Գա-Բբ, Գբ-Բա «զիգական պատկերն Անահտայ` զկնոջն Արամազդայ...
ծնօղ որդոյն միածնի եւ հանգիստ հոգոյն ճշմարտի» (Նաւասարդ ԺԵ., օգոստոս ԻԵ.,
տե՛ս անդ, էջ 33-4):
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշին քերծուած, եզրերը մաշուած, կապիչներն ու գամերն ընկած, լուսանցակողերը
գունաթափուած. խունացած, տեղ-տեղ գունափոխուած, զանազան բծեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2ա-10ա Այս ինչ է ի գիրգս Քարոզիս,
Առաջին հատորն
- Ա. Առաջին նախերգաբար. Վասն տարեմտին... ՃԿԱ. Ներբողեան ողբերգաբար ի
թաղումն Յոհաննու Որոտնեցոյ (1աբ նոյնը անաւարտ` ա-իթ):
Ա. [Քարոզգիրք Գրիգոր Տաթեւացւոյ]
1. [Քարոզք յառաջին հատորէ]
Տե՛ս
Ձմեռան հատոր, տպ. 1740: Ա/12-8ա: Բ/18ա-9բ: Գ/38ա-41ա: Դ/19բ-23բ: Ե/23բ-7ա: Զ/27ա-33ա:
Է/33ա-8ա: Ը/41ա-4ա: Թ/44ա-7բ: Ժ/47բ-50ա: ԺԱ/չիք: ԺԲ/50ա-3բ: ԺԳ/53բ-7բ: ԺԴ/57բ-60ա:
ԺԵ/60ա-3ա: ԺԶ/63ա-5ա: ԺԷ/65ա-8բ: ԺԸ/68բ-72բ: ԺԹ/72բ-5ա: Ի/75ա-7բ: ԻԱ/77բ-81բ: ԻԲ/81բ-3բ:
ԻԳ/83բ-7ա: ԻԴ/87ա-91ա: ԻԵ/91ա-4բ: ԻԶ/94բ-6բ: ԻԷ/96բ-8բ: ԻԹ/98բ-101բ: Լ/101բ-5ա:
ԼԱ/105ա-6ա: ԼԲ/106ա-9ա: ԼԳ/109ա-111բ: ԼԴ/111բ-5ա: ԼԵ/115ա-8բ: ԼԶ/118բ-122բ: ԼԷ/122բ-25ա:
ԼԸ/125ա-9բ: ԼԹ/129բ-31բ: Խ/131բ-4բ: ԽԱ/134բ-8ա: ԽԲ/138ա-40ա: ԽԳ/140ա-3ա: ԽԴ/143ա-6բ:
ԽԵ/146բ-9բ: ԽԶ/149բ-53ա: ԽԷ/153ա-5բ: ԽԸ/155բ-8բ: ԽԹ/158բ-60բ: Ծ/160բ-5ա: ԾԱ/165ա-6բ:
ԾԲ/166բ-8բ: ԾԳ/169աբ: ԾԴ/169բ-70բ: ԾԵ/170բ-1բ: ԾԶ/171բ-3ա: ԾԷ/173ա-5ա: ԾԸ/175ա-6բ:
ԾԹ/176բ-9բ: Կ/179բ-84ա: ԿԱ/184ա-7բ: ԿԲ/187բ-92ա: ԿԳ/192ա-5բ: ԿԴ/195բ-8ա: ԿԵ/198ա-201ա:
ԿԶ/201ա-4բ: ԿԷ/204բ-8ա: ԿԸ/208ա-10ա: ԿԹ/210ա-3ա: Հ/213ա-6ա: ՀԱ/216ա-8բ: ՀԲ/218բ-20ա:
ՀԳ/220ա-3բ: ՀԴ/223բ-4բ: ՀԵ/224բ-7ա: ՀԶ/227ա-9բ: ՀԷ/229բ-32ա: ՀԸ/232ա-5բ: ՀԹ/235բ-8ա:
Ձ/238ա-41բ: ՁԱ/241բ-4ա: ՁԲ/չիք: ՁԳ/244բ-6բ: ՁԴ/246բ-9ա: ՁԵ/249բ-52ա: ՁԶ/252ա-5ա:
ՁԷ/255ա-8ա: ՁԸ/258ա-62բ: ՁԹ/262բ-4բ: Ղ/264բ-6բ: ՂԱ/266բ-9ա: ՂԲ/269ա-72ա: ՂԳ/272ա-4ա:
ՂԴ/274ա-6ա: ՂԵ/276ա-8բ: ՂԶ/278բ-83ա: ՂԷ/283ա-8ա: ՂԸ/288ա-90ա: ՂԹ/290ա-3բ: Ճ/293բ-5բ:
ՃԱ/295բ-8ա: ՃԲ/չիք: ՃԳ/298ա-9բ: ՃԴ/299բ-301բ: ՃԵ/301բ-5ա: ՃԶ/305ա-9բ: ՃԷ/309բ-13ա:
ՃԸ/313ա-7բ: ՃԹ/317բ-20բ: ՃԺ/320բ-3բ: ՃԺԱ/323բ-7բ: ՃԺԲ/327բ-30բ: ՃԺԳ/330բ-3ա: ՃԺԴ/333ա-5ա:
ՃԺԵ/335բ-7բ: ՃԺԶ/337բ-9բ: ՃԺԷ/340ա-3ա: ՃԺԸ/343ա-6ա: ՃԺԹ/346ա-8բ: ՃԻ/348բ-52ա: ՃԻԱ/352ա-4ա:
ՃԻԲ/354ա-7բ: ՃԻԳ/357բ-9բ: ՃԻԴ/360ա-2ա: ՃԻԵ/362ա-5ա: ՃԻԶ/365ա-6բ: ՃԻԷ/366բ-9բ: ՃԻԸ/369բ-71ա:
ՃԻԹ/371ա-3ա: ՃԼ/373ա-6ա: ՃԼԱ/376ա-7բ: ՃԼԲ/377բ-81ա: ՃԼԳ/չիք: ՃԼԴ/381ա-5ա: ՃԼԵ/չիք:
ՃԼԶ/385ա-7ա: ՃԼԷ/387ա-9բ: ՃԼԸ/393ա-6բ: ՃԼԹ/396բ-401ա: ՃԽ/401ա-4բ: ՃԽԱ/408բ-9ա (սկիզբը
չիք` Վասն Յարութեան: Եւ թէ հարցանէ ոք...): ՃԽԲ/404բ-8բ: ՃԽԳ/409բ-11ա: ՃԽԴ/411ա-2ա:
ՃԽԵ/415ա-9ա: ՃԽԶ/412ա-5ա: ՃԽԷ/419ա-22ա: ՃԽԸ-ՃԿԱ/չիք:
2. [Քարոզք յերկրորդ հատորէ]
Տե՛ս
Ամառան հատոր, տպ. 1741: Ա-ՁԵ/չիք: ՁԶ/467ա-8ա: ՁԷ-ՃԻԹ/չիք: ՃԼ/456բ-61բ: ՃԼԱ-ՃԼԳ/չիք:
ՃԼԴ/453բ-6բ: ՃԼԵ/չիք: ՃԼԶ/461բ-4ա: ՃԼԷ-ՃՀԲ/չիք: ՃՀԳ/422ա-5բ: ՃՀԴ/425բ-9ա: ՃՀԵ/429ա-33ա:
ՃՀԶ/433ա-6ա: ՃՀԷ/436ա-9բ: ՃՀԸ/440ա-2ա: ՃՀԹ/442բ-5ա: ՃՁ/445ա-8բ: ՃՁԱ/448բ-51բ: ՃՁԲ/451բ-3բ:
ՃՁԳ-ՃՁԸ/չիք:
3. [Քարոզք արտաքոյ Ա. եւ Բ. հատորաց]
ա. 389բ-91բ Նորին քարոզ դարձեալ վասն Յարութեան,
ի բանն. Յարեաւ Աստուած, եւ ցրւեցին ամենայն թշնամիք, փախեան ատելիք նորա
յերեսաց նորա - Հրամաեաց Աստուած երբեմն մեծին Մովսէսի առնել տապանակ...
բ. 391բ-3ա Դարձեալ խորհուրդ. Յարիցէ Աստուած եւ
ցրւեսցին - Տե՛սցուք
այս զերկրորդ հարցումն, թէ որք են թշնամիք...
գ. 464աբ Նախերգան գեղեցկայարմար - Եկեղեցի սուրբ պատկեր է աստուածային փառաց...
դ. 464բ-7ա Քարոզ գտեալ իմ անվերնագիր - Որպէս առաքեաց զիս հայր, եւ ես առաքեմ զձեզ...
ե. 468ա-9բ Քարոզ ի բան իմաստնոյն Սիրաքայ, որ ասէ.
Ի միտ ա՛ծ զդատաստան իմ, զի այնպէս լինելոց է, եւ դատաստան քո ինձ էրէկ եւ
քեզ այսօր հ՛՛ - Այս
Բ. պատճառօք քարոզեն ննջեցելոց...
զ. 469բ-70ա Զի՞նչ է, որ ասէ Տէրն ի յԱւետարանն, թէ
Այր ոմն ազնուական գնաց ի տարաշխարհ, առնուլ - Եւ կոչեցեալ
զծառայս իւր ետ նոցա տասն քանքար ումեմն... (այլ ձեռքով, ԺԸ. դ.` «Դարձեալ յայլմէ յօրինակէ
է այս, տասն ասաց, մնացն ութն, է աստ եւ Բ., ոչ գոյ, այսինքն` մին Անեղին մարդ
լինելն եւ երկու` Անմահին մեռանելն, որ նմա յանգ է եւ ոչ մեզ»:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ,
ԺԸ. դ.
Բ. 472աբ Պատմութիւն Գրիգորի Տաթեւացւոյն - Այս երջանիկ եւ անճառելի շնորհօք Հոգւոյն Աստուծոյ
լցեալ վարդապետս...
Գ. 473բ-4ա Կանոն խաղող օրհնելոյ - Ի տօնի վերափոխման սրբուհոյ Աստուածածնին եւ Սրբոյ
Խաչին, զկնի արձակման պատարագին...
Դ. 474բ Աւրհնութիւն ի վերայ նոր զգեստի, վեղարի
եւ փիլոնի. ընթեր՛՛ - Աղաչեմք զքեզ, Յիսուս Քրիստո՛ս, եւ խնդրեմք յառատ ողորմութիւն...
կանխեալ իւրոյ ի գիշերի եւ ի տուվընջեանխ ամէն եւ եղիցի:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 1ա Աւգնեա՛, Հոգի
Աստուա՛ծ, եւ ձեռնատո՛ւ լեր:
86բ Զանարժան
գծող սորայ Վառվառէս յիշել աղաչեմ, ո՛վ սուրբ ընթերցողք (նման` 77բ, 94բ,
101բ, 111բ, 118բ, 125ա, 175ա, 339բ, 354ա, 408բ, 422ա, 442ա):
193ա (ստ. լս.)
Վա՜յ եղուկ է քեզ, ո՛վ գրող օրինակիս, ա՜հ, հոգիս առար ի մէկ տողն Ժ. սխալ է
գրած, որպէ՛ս ասեմ Տէրն քեզ ողորմեսցի:
201ա Գթա՛, Տէր
Յիսո՛ւս, ի հոգիս վիրօք լցեալ Վառվառիս:
202բ (ստ. լս.)
Ա՜հ, սխալ օրինակ:
232ա Յիշեցէ՛ք
զանարժան գծըող սորա զՎառվառէս եւս ծնողքն իմ:
244ա Գրիգոր խնդրողի բանին եւ ի տառիս սորին ստացողի նուաստ Պետրոսի` յետին բանասիրի,
եւ գծողի սմին մեղաց թողութիւն եւ ողորմութիւն յաւուրն դատաստանի յանյիշաչարն
Տեառնէ, եւ ամենայն աշխատողացն ի սմա, քարոզողացն եւ լսողացն, եւ որք զամէնն
ասիցեն, առհասարակ շնորհք եւ պարգեւք, եւ դարձումն եւ ազատութիւն աստի կենացս,
եւ հանդիպումն Հօրն երկնաւորի եւ մարդասիրութեան Որդւոյն Միածնի, եւ ազատութեան
Հոգւոյ ճշմարտի. ամէն: Եսային` հաշտեալ եմ ընդ քեզ, տառապեալդ
եւ խախտեալդ ի դէմս եկեղեցւոյ եւ վասն մարտիրոսաց եւ խնդրելոյ զՏէր, Ծ.
(40) համարն է քաղուածոյն:
249ա Որ եւ զիս`
զամենավէր եւ թշուառ գծող գրոյս զՎառվառիայ զապաշխարողս
յիշել մախթեմ ի բարեմիտ
եւ աստուածաբան քարոզչացդ, զի ի ընթեռնուլն եւ քարոզելն աննախանձապէս
հայցմամբ եւ սրտի մտօք հառաչմամբ խնդրել ի հեշտալուր Տեառնէն, զի գթացեալ ողորմեսցի
եւ թողցէ զյանցանս իմ, որպէս զի եւ ի ձեզ փոխտրսցի զնոյնն. ամէն:
409ա Զմեղօք
զառածեալ Վառվառիէս յիշման արժան առնէք եւ զծնողքն իմ` տէր Մարտիրոսն եւ մայրն իմ`
Սօլթանաղէն, եւս
հանգուցեալ եղբայրն իմ` Աստուածատուրն:
470բ 0րհնութիւն Հօր` ծնօղին ամենակալի, եւ գոհութիւն
Որդոյն միածնի` էիցս հաստչի, բարեբանութիւն Հոգոյն փառակցի` զարարածս ամենայն
զարդարողի, եւ փառաբանութիւն երկրպագութեամբ եռանձնեայ Երրորդութեան
եւ միոյ աստուածութեանն այժմ եւ անզրաւ յաւիտենիւ. ամէն: Արդ, Էին Աստուծոյ
բարերարին բնականապէս ունի յարարչական նախախնամութեանցն յոլովակի
գթութեամբ խնամել զէակս ամենայն, առաւել եւս զբանականացս մարդկային սեռի,
եւ ոչ արգելու շնորհս ի սմանէ, այլ շարժեալ ի գութ, տնօրինէ միշտ եւ հեղու զամենալիր
պարգեւս զանազանս` առիթ փրկութեան եւ գերունակ փառօք վերածել ի նոյնն, ուստի
արտաքսեալն է պատրանօք չարին վերստին նորոգմամբ, յորմէ եւ որում պարգեւեաց
ամէնառատ ողորմութեամբ եւ հայրախնամ գթութեամբ` դնել ի մտի յելս ստապատիր
կենցաղոյս, ի հովտէս տրտմութեան ըստ մարգարէին` յուսով մեծաւ ունել պաշար
յերկարաձիգ ուղոյն եւ երկնաքայլ պողոտային եւ լուսաշաւիղ ռահին, ստանալ
զայս տառ աստուածեան` լինելով ընտանի Երուսաղէմի եւ որդի
վերնոյն Սիոնի: Որ
եւ տենչմամբ սրտիւ եւ ըղձափափագ տոչորմամբ ետ գծագրել հեզահոգի եւ բարեփառ
քահանայապետն` տէր Պետրոս վարդապետն` որդի գոլով ազատաց,
յազգէն մեծի իշխանացն Գրիգորի եւ Հասանայ Դօբեանց կոչեցելոյ`
յաղագս յիշատակի հոգոյ իւրոյ եւ եղբօրն հարազատի տեառն Գրիգորի եպիսկոպոսի,
ի հայրապետութեանն հայոց տեառն Եղիազարու ՛ւ դիտապէտի
լուսակառոյց գահոյին Սուրբ Էջմիածնի եւ ի կողմանս
Աղուանից տեարցն
Երեմիայի եւ Սիմէօնի կաթողիկոսացն,
եւ յառաջնորդութեան գերահրչակ սուրբ
աթոռոյս Դադէի վանիս,
տեառն Պետրոսի արիաջան
եւ քաջ հովապետի, եւ ի մելիքութեան սոյն նահանգի պարոն Միրզախան պեկին, եւ ի թագաւորութեան Պարսից
շահ Սուլէմանին, ի թվիս
հայոց ՌՃԼ. եւ Գ.ին (1684) եւ դառն եւ անբարի ժամանակիս, յորում նեղիմք յանօրէն
բռնաւորաց ծանր հարկապահանջութեանց, մեծապէս տաժանմամբ մինչ ի յելս շնչոյ
անզերծանելի գրաւորմամբ: Եւ այս վասն բազում մեղաց մերոց, զի աշխարհ ամենայն
ի վրդովման եւ ի տատանման կան: Ընդ որս եւ մեք կամք ըստ ծփանաց համայնից ալէկոծութեանց
վարեալ ի մրրկէ անդի խռովութեանց, զի ո՛չ հայրապետք եւ ո՛չ առաջնորդք, եւ ո՛չ
կրօնաւորք եւ ո՛չ ռամիկ ժողովրդականք, եւ ո՛չ լինին երբէք յանդորրութեան
եւ հանդարտութեան` սակս զարտուղի գնացիցն եւ անըմպոն ընթացիցն, զոր ու|471ա|նին
հաստատեալ յինքեանս, վասն որոյ տուժին դիմոսական հարկօք առաւելութեամբ,
եւ ո՛չ որպէս սահմանեալ եւ կարգեալ ի յօրէնս դրաց եւ առաջնորդաց իւրեանց,
այլ երկիծուցանելով սաստկապէս կեղեքեն
զկեանս անխնայ[ա]պէս ըստ յօրինի չար տզրկաց, անկուշտ եւ անյագ լինելով, յորոց
փրկեսցէ Տէր մեր Յիսուս Քրիստոս զամենայն հաւատացեալս: Դարձեալ յիշեցէ՛ք
զվերոյգրեալ րաբունապետն տէր Պետրոս եւ զաստուածասէր
ծնօղսն իւր` զհայրն իւր զպարոն Մելիք պէկն, եւ զմայրն` հանգուցեալն ի Քրիստոս զՄահպուպն, եւ զհարազատ
եղբայրսն իւր` զմելիք Միրզախանն, եւ զՄանուչար պէկն, զԱթապէկն եւ զԴալաբէկ եւ Հասան պէկն, եւ զեղբօրորդիսն
եւ զԵաւրի պէկն
եւ զԱյտին
պէկն եւ զԳրիգոր սարկաւագն, նա եւ զպարոն Աստուածատուրն եւ զտիրացու
Եաւրի պէկն
եւ զ0լքա պէկն
եւ զԱտիպէկն եւ Սարգիսջանն եւ այլ
ամենայն արեան առու մերձաւորսն, եւ մանաւանդ զհանգուցեալն ի Քրիստոս` զաւաք եղբայրն իւր` զԱղապէկն յիշեցէ՛ք եւ
Աստուած ողորմի ասացէ՛ք: Դարձեալ յիշեցէ՛ք զմեծ պապն իւր` զպարոն մելիք
Պալասանն եւ զեղբայրն
իւր` զՍտեփաննոս արհեպիսկոպոսն
եւ լիասիրտ ողորմի՛ ասացէ՛ք: Գրեցաւ ի յերկիրս Ծար` Փոքր
Սիւնիս կոչեցելոյ, ի սուրբ վանս կուսանաց, ընդ հովանեաւ Դադէի Սուրբ Առաքելոյն եւ Սուրբ Կաթուղիկէին եւ Սուրբ Աստուածածնին եւ ամենազօր
Սուրբ
Նշանին Մարդաղաւնեաց եւ այլ սրբոց, որ անդ կան գումարեալ, ձեռամբ ամենավրէպ
եւ թշուառ անձին Վառվառիա միայնաորի, որ եւ մախթեմ արտասուալից
թախանձանօք յիշել զիս յաղօթս ձեր զտառապեալս, ի ընթեռնուլն զսուրբ մատեանս
եւ ի պատահելն, եւ մանաւանդ քարոզելն աննախանձ հայցմամբ խնդրել զթողութիւն
բազում յանցանաց իմոց, եւս առաւել ծնողաց իմոց` հօրն իմոյ` Մարտիրոս քահանային
եւ մօրն իմոյ` Սուլթանին եւ եղբարց իմոց` հանգուցելոյն Աստուածատուրին եւ կենդանոյն
Յակոբին, եւ
քերց եւ ամենայն ազգայնոց, ընդ որս եւ դուք յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ Աստուծոյ
մերոյ: Դարձեալ յիշեցէ՛ք զծաղկօղ եւ զկազմօղս սորին զսրբասէր քահանայ եւ
զքաչ ոսկիաբանն տէր Բարսեղն, որ բազում
աշխատեաց ի վերայ գրոյս, եւ զեղբայրն իւր` զնազելի եւ գեղեցկատիպ տիրացուն
զՂազարն, հանդերձ
ծնօղօք իւրեանց, եւ խնդրեցէ՛ք զթողութիւն մեղաց նոցին: Եւ եւս դարձեալ երեսս
ի գետնի ետեալ ընդ գարշապարաւ երկնաչու
ոտից սրբազանիցդ, աղերսիւ խնդրեմ զթողութիւն եւ ներել սխալանաց եւ խոշորութեան
գրոյս, զի օրինակն սխալ էր եւ անկիրթ գրչաց գրեալ, թարց սրբագրութեան, որ ոչ ունէր
տող մի, որ ուղղապէս |471բ| եւ ըստոյգ լինէր գրեալ, այլ ապականեալ եւ փոփոխեալ
եւ զբազումս թողեալ, որ ոչ լինէր հնար ուղղելոյ ըստ կարգի առաջնոյ բանաստեղծին
եռամեծին Գրիգորի: Եւ ես, ըստ տկարիմաց կարողութեան իմում, զորն կարացի
ուղղել` սրբագրեցի, եւ որ ոչն կարացի, թողի մնալ ձեզ կատարելոցդ, զի ընթեռնուլն
ուղղեցէ՛ք, քանզի յինէն տաժանելի կրիւք այդքան սրբագրեցաւ, վասն որոյ կրկին
թախանձանօք ժտեմ թողուլ զիս առանց պարսաւանաց, զի կար մեր այս էր, եւ զմեզ
ի մաքրափայլ աղօթս ձեր յիշել եւ զամենայն վերագրեալսն, որպէս զի եւ դուք յիշեալ
լինիջիք յայնմ աւուր առաջի Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ, որ է օրհնեալ յաւիտեանս
յաւիտենից. ամէն: Հայր մերո:
2. 359բ (ստացողի)
Մանաւանդ ստացող տառիս Պետրոս վարդապետն եւ զանարժան գծող
սորին սուտ անուամբ Վառվառաս, որ բազում աշխատութեամբ գրեցի
յիշատակ հոգւոյ իմոյ ի վայելումն արհեպիսկոպոս Պետրոս վարդապետին:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
474բ (1707 թ.,
նոտրգիր) Ես մեղա[ւոր]ս գրեցի թիւն ՌՃԾԶ՞. (1707՞):
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 1բ` «Օգոստին
է ասացեալ. Ով սէր հնագոյն եւ քաղցրութիւն յաւիտենից յերեկոյն ծանեաւ զքեզ»:
ՆՇՈՒՄ` պհպ. Աա` «ՌՃԼԳ.
- 1684. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
2068
ԳՐԻԳՈՐ
ՏԱԹԵՒԱՑԻ, ՔԱՐՈԶԱԳԻՐՔ
|
ԺԵ. դար |
ԳՐԻՉ` Մատթէոս: ՍՏԱՑՈՂ` Մխիթար վրդ.:
ԹԵՐԹ` 377. չգրուած` 1աբ, 60բ-1ա,
372բ: ՊՐԱԿ` 6+Ա-ԼԲx12 (Ա 11, Գ 9, ԺԹ 14, Լ 4, ԼԱ 8, ԼԲ 13): ՆԻՒԹ` թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 25x16,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (18,5x12): ԳԻՐ` բոլորգիր (նմուշ` 300ա): ՏՈՂ` 43: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով եւ երեք
կապիչներով. միջուկը` տախտակ. աստառը` կապոյտ կտաւ, դռնակի աստառը` ծաղկազարդ
կտաւ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Կիսախորան`
7ա: Լուսանցազարդ` բուսական, խաչ: Զարդագիր` հանգուցագիր, մարդագիր: Գոյներ`
կարմիր, սեւ:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - Աւետարան
Ղուկասու, ԺԶ. 9-24: Ժ-ԺԱ. դդ.: 1 (Ա)+1 (Բ)` ստացուած 1 թերթի ընդլայնակի
հատումով (բնագիրը կտրուած` Բ): Մագաղաթ (24x16` Ա, 22x13` Բ), երկսիւն
(18x9,5` Ա, 17x10,5` Բ), բոլորգիծ երկաթագիր (նմուշ` Աբ), տող` 7 (Ա), 11 (Բ),
18 տող: Կարդալ` Բբ-Բա` «[անի]րաւութեան, զի յորժամ պակասիցէ այն... մեռաւ
եւ մեծատունն»: Կարդալ` Աա-Աբ. Ղուկ. ԺԶ. 12-24 «հաւատասցէ: Եւ եթէ յաւտարին
չեղէք հաւատարիմք... եւ նա աղաղակեաց եւ ասէ. հայր Աբրա[համ]»:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշին` քերծուած, եզրերը` մաշուած, մէջքի ստորին մասը պատռուած,
կապիչները եւ դռնակը պատռուածքներով, կապիչներից մէկը պոկուած. խունացած,
տեղ-տեղ գունափոխուած, Բ. պատառիկ-պահպանակի արտաքին եզրը կտրուած, կծկուած,
վերից եւ վարից կորացած, հիմքը խոնաւութիւն տեսած, թ. 1-33` ստորին հատուածներին
բորբոսի հետքեր, թ. 179-81` ստորին լուսանցը կտրուած` վերջին տողերը վնասելով:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2ա-6բ Այս ինչ է ի գիրսս քարոզիս.
Առաջին հատորն - Ա. գլուխս ամսոց, եւ վասն զանկակին... Այսքան թուով քարոզ է ի
գիրքս առաջին հատորիս, իսկ բաց ի սմանէ:
Ա. [Քարոզգիրք Գրիգոր Տաթեւացւոյ]
1. [Քարոզք յառաջին հատորէ]
Տե՛ս
Ձմեռան հատոր, տպ. 1740: Ա/7ա-11ա: Բ/11ա-2ա: Գ/27ա-9ա: Դ/12բ-5ա: Ե/15ա-8ա: Զ/18ա-22բ:
Է/22բ-6բ: Ը/29ա-31ա: Թ/31բ-3բ (վերջը թափուած` վասն Բ. պատճառի. Նախ զի Տէր մեր Յիսուս Քրիստոս յետ///): Ժ/34ա-6ա:
ԺԱ/36ա-8ա: ԺԲ/38ա-40բ: ԺԳ/40բ-4ա: ԺԴ/44ա-6բ: ԺԵ/46բ-9ա: ԺԶ/49ա-50բ: ԺԷ/51ա-3բ: ԺԸ/53բ-7ա:
ԺԹ/57ա-9բ: Ի/59բ-62բ: ԻԱ/62բ-5բ: ԻԲ/65բ-7բ: ԻԳ/67բ-70ա: ԻԴ/70ա-3բ: ԻԵ/73բ-6ա: ԻԶ/76ա-7բ:
ԻԷ/77բ-8բ: ԻԹ/78բ-81ա: Լ/81ա-3բ: ԼԱ/83բ-4բ: ԼԲ/84բ-6բ: ԼԳ/86բ-8բ: ԼԴ/88բ-91ա: ԼԵ/91ա-3բ:
ԼԶ/93բ-6բ: ԼԷ/96բ-8բ: ԼԸ/98բ-101բ: ԼԹ/101բ-3ա: Խ/103ա-4բ: ԽԱ/104բ-7ա: ԽԲ/107ա-8ա:
ԽԳ/108բ-10ա: ԽԴ/110ա-2բ: ԽԵ/112բ-5ա: ԽԶ/115ա-7ա: ԽԷ/117ա-9ա: ԽԸ/119ա-21ա: ԽԹ/121ա-2բ:
Ծ/122բ-5բ: ԾԱ/125բ-6բ: ԾԲ/126բ-8ա: ԾԳ/128աբ: ԾԴ/128բ-9ա: ԾԵ/129բ-30ա: ԾԶ/130ա-1բ:
ԾԷ/131բ-3ա: ԾԸ/133ա-4բ: ԾԹ/134բ-6բ: Կ/136բ-9բ: ԿԱ/139բ-42բ: ԿԲ/142բ-5ա: ԿԳ/145բ-8ա:
ԿԴ/148ա-50ա: ԿԵ/150ա-2ա: ԿԶ/152ա-4բ: ԿԷ/154բ-7ա: ԿԸ/157ա-8բ: ԿԹ/158բ-60բ: Հ/160բ-3ա:
ՀԱ/163ա-5ա: ՀԲ/165ա-6ա: ՀԳ/166ա-8բ: ՀԴ/168բ-9բ: ՀԵ/169բ-71բ: ՀԶ/171բ-3ա: ՀԷ/173ա-5ա:
ՀԸ/175ա-7ա: ՀԹ/177ա-9բ: Ձ/179բ-81բ: ՁԱ/182ա-3բ: ՁԲ/183բ-5ա: ՁԳ/185ա-6բ: ՁԴ/186բ-8ա:
ՁԵ/188ա-90ա: ՁԶ/190ա-2բ: ՁԷ/192բ-4բ: ՁԸ/194բ-7բ: ՁԹ/197բ-8բ: Ղ/198բ-200ա: ՂԱ/200ա-2ա:
ՂԲ/202ա-4ա: ՂԳ/204ա-5բ: ՂԴ/205բ-7ա: ՂԵ/207ա-9ա: ՂԶ/209ա-12բ: ՂԷ/212բ-6ա: ՂԸ/216ա-7բ:
ՂԹ/217բ-20ա: Ճ/220ա-1բ: ՃԱ/221բ-2բ: ՃԲ/222բ-3բ: ՃԳ/223բ-4բ: ՃԴ/224բ-6ա: ՃԵ/226բ-8բ:
ՃԶ/229ա-32ա: ՃԷ/232ա-5ա: ՃԸ/235ա-7բ: ՃԹ/237բ-40ա: ՃԺ/240ա-1բ: ՃԺԱ/241բ-4բ: ՃԺԲ/245ա-7ա:
ՃԺԳ/247բ-9ա: ՃԺԴ/249ա-50բ: ՃԺԵ/251ա-2բ: ՃԺԶ/252բ-54ա: ՃԺԷ/254ա-6բ: ՃԺԸ/256բ-9ա:
ՃԺԹ/259ա-60բ: ՃԻ/260բ-3ա: ՃԻԱ/263ա-4բ: ՃԻԲ/264բ-7ա: ՃԻԳ/267ա-8բ: ՃԻԴ/269ա-70բ: ՃԻԵ/270բ-3ա:
ՃԻԶ/273ա-4ա: ՃԻԷ/274բ-6բ: ՃԻԸ/276բ-7բ: ՃԻԹ/377բ-9ա: ՃԼ/279ա-81բ: ՃԼԱ/281բ-2բ: ՃԼԲ/282բ-5ա:
ՃԼԳ/285ա-7ա: ՃԼԴ/287ա-9բ: ՃԼԵ/290ա-1բ: ՃԼԶ/291բ-3ա: ՃԼԷ/293ա-5ա: ՃԼԸ/295ա-7բ: ՃԼԹ/297բ-301բ:
ՃԽ/301բ-4ա: ՃԽԱ/304ա-9բ: ՃԽԲ/310ա-3ա: ՃԽԳ/313ա-4բ: ՃԽԴ/314բ-5բ: ՃԽԵ/318ա-20բ: ՃԽԶ/315բ-8ա:
ՃԽԷ/321ա-3բ: ՃԽԸ-ՃԿԱ/չիք:
2. [Քարոզք յերկրորդ հատորէ]
Տե՛ս
Ամառան հատոր, տպ. 1746: Ա-ՃՀԲ/չիք: ՃՀԳ/323բ-6ա: ՃՀԴ/326բ-30ա: ՃՀԵ/330ա-3ա: ՃՀԶ/333բ-6ա:
ՃՀԷ/336ա-9ա: ՃՀԸ/339ա-41բ: ՃՀԹ/342ա-5բ: ՃՁ/345բ-9բ: ՃՁԱ/350ա-3բ: ՃՁԲ/353բ-4բ: ՃՁԳ-ՃՁԸ/չիք:
Բ. 355ա-74ա [Տոմարականք]
ա. 355ա Պատճէն [տոմարի] եբրայեցոցն - [Այսպէս] արա՛. կա՛լ ՃԾԲ. զհայուն...
բ. 355բ-6բ [Սարկաւագին եւ հոռոմոց տօմար] - Կա՛լ զհայ ամիսն եւ զյարակայդ ի վերա բե՛ր...
գ. 357ա-60ա [Տոմար զանազան արբեր ազգաց եւ հոռոմոց] - Զուգաւորին ամիսքն ազգաց ընդ հոռոմոց...
դ. 360բ-72ա [Խառնախորան]
Տե՛ս
Յովհաննէս Իմաստասերի մատենագրութիւնը, աշխտ. Ա. Գ. Աբրահամեանի, Երեւան,
1956, էջ 159-83:
ե. 373ա-4ա [Հայոց մեծ թուականի տօմար] - Զամսամուտն այսպէս արա՛. կա՛լ զԷ.երեակն եւ զամիսն եւ
Բ. դիմաց ի ներս մո՛ւտ, մինչեւ ի մին տուփ գաս, եւ այն ամսամուտն...
Գ. [Մասն Մաշտոցի]
1. 374ա-5բ Յորժամ իցեն քրիստոնեա, առնել պարտ է զայս կարգադրութիւն կատարել - Յորժամ ութնաւրեա լինի տղայն, տայ բերել ի դուրս գաւթի
եկեղեցոյն...
2. 376ա-7բ Կանոն վասն հիմնարկութեան եկեղեցոյ - Ժողովեալ
աստուածայնոյ եպիսկոպոսին զսրբազան դասս պաշտաւնէից...
3. 377բ Վասն աւրհնութեան աւազանին սրբոյ - Հաստատեն զանազանն ի տեղոջ իւրում եւ ապա լուանան
ջրով...
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
226ա (կարմրով) Զապիկար ոգի սուտանուն Մատթէոս աղաչեմ յիշել
ի Տէր, ո՛վ պատուական ընթերձողք:
247ա Ո՛վ ընթերցող այս մատենի,
Եւ սրբազանտ րաբունի,
Զձեզ աղաչեմ աղերսալի,
Զմեզ յիշման առնել արժանի:
263ա Զվարդապետն իմ Մխիթար յիշեցէ՛ք ի
Քրիստոս, որ բազում աշխատութեամբ զՔարոզգիրքս գրել ետ, եւ դուք յիշեալ լինիք:
349բ Յիշեա՛յ ի Տէր Աստուած յոյսն իմ:
Սկզբում
ջնջուած «եւ սգս»` «Սարգի՞ս»:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
175բ (1731 թ., բոլորգիր, ստ. լս.) Աբրահամ վարդապետս
Կրիտացի. ընթերձա զգիրքս Սուրբ Թումայի վանիցն
Գողթան գաւառի
|176ա| ի Քիլի, ՌՃՁ. (1731) թվին հայոց, Մարտի ամսոյն աղուհացից:
128բ (1727 թ., նոտրգիր) Գիրքս քարոզի սեպհական Տաթեւու վանքին է, ՌՃՀԶ. (1727):
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 7ա` երիցս, 8բ, 128բ բոլորակ,
սեւով. «ՔՐԻՍՏՈՍԻ
ԾԱՌԱՅ / ՆԵՐՍԷՍ / ՎԱՐԴԱՊԵՏ Տ/ԱԹԵՒԱՑԻ / ԹԻՎ ՌՃՀ.
(1721)»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` Աա` «Զանապական, զանազան,
զգործս ձեռաց զանազան», 112բ` «Ահայ մեք, որ կեն», 176ա` «Ջանամ զղջանալ, ջեռանիմ
դարձեալ, ջեռնում հրով մեղաց», 182ա` «Հան զիս ի բանտէն», նաեւ տառեր, 314ա`
«նորին աւետեաց»:
ՆՇՈՒՄ` կազմաստառին փակցուած թղթին` «ԺԵ. դ., Մ[եսրոպ]
եպիս[կոպոս]»:
2069
ԳՐԻԳՈՐ
ՏԱԹԵՒԱՑԻ, ՔԱՐՈԶԱԳԻՐՔ
|
ԺԶ. դար |
ԳՐԻՉ` Յովհաննէս,
Անանուն օգնականք: ՍՏԱՑՈՂ` Մելքիսեդեկ:
ԹԵՐԹ` 336:
ՊՐԱԿ` Ա-ԼԱx12 (Ա, Գ, ԺԱ, ԺԷ 7, Բ, Զ, ԺԵ, Լ 11, Ե, ԻԵ
10, Ժ 5, ԺԴ 20, ԺԶ 8, ԻԴ 6, ԻԷ` կրկն. - ԻԷ1 13, ԻԷ2 9, ԼԱ
3): ՆԻՒԹ` թուղթ, մագաղաթ (թ. 255, 264): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 24,5x14,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն
(21,5x11), միասիւն` թ. 255 (18,5x13): ԳԻՐ` նոտրգիր
(նմուշ` 177ա), նոտրգիր տարբեր` 1. 253բ-4բ (նմուշ` 254ա), 2. 254բ-5բ (նմուշ`
255ա), 3. 290ա-313ա (նմուշ` 310), բոլորգիր` 237բ-53բ (նմուշ` 251ա): ՏՈՂ` 43-51: ԿԱԶՄ` շագանակագոյն
դրոշմազարդ կաշի. միջուկը` տախտակ. աստառը` թուղթ, մասն պահպանակի:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Լուսանցազարդ`
բուսական: Զարդագիր` հանգուցագիր, թռչնագիր, մարդագիր: Գոյներ` կարմիր,
սեւ:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - Սաղմոսարան,
հնատիպ (ԺԷ. դ.): 2 (Ա-Բ)+2 (Գ-Դ)` ստացուած իրար սոսնձուած մի շարք թերթերից:
Աա, Դբ` սոսնձուած կազմին: Թուղթ (24,5x13,5), երկսիւն` ԱԲ. (16,5x11), միասիւն`
ԳԴ. (12x8), տպագիր (նմուշ` Բբ), տող` 21: Կարդալ` Աբ1 «[չար]ութեան: Պանդուխտք եղիցին եւ թաք[թաք]ունք շրջեսցին...
հաճոյ եղէց առաջի Տեառն յերկիրն [կենդանեաց]»
(Սաղ. ԾԵ. 6-13): Կարդալ` Աբ2 «[եւ] ուղիղս
դա[տէիք որդիք մար]դկան: Քանզի եւ արդ ի[սկ ի սրտի] ձերում... որպէս դժնիկ բարկութեան
կենդանւոյն [կիզցէ զնոսա]» (Սաղ. ԾԷ. 2-10): Կարդալ` Բա1
«[սա]սանեցաւ: Ցուցէր Ժողորդեան քում խստութիւն...
եւ ինձ այլազգիք հնազանդ եղեն» (Սաղ. ԾԹ. 5-11): Կարդալ` Բա2 «Վասն
պարգեւելոյ մեզ առողջ խորհուրդս... յամենայն զաւրութենէ մերմէ պահել զպատուիրանս
քո: Համբառնալ առ քեզ» (): Կարդալ` Բբ1 «[ոչ հաւ]ատացին ուխտի նորա: Այլ նա ինքն գթած էր... զարուեստս իւր յերկրին եգիպտացւոց, եւ ի դաշտին
Տայանու» (Սաղ. ՀԷ. 37-43): Կարդալ` Բբ2 «Արի Տէր, աւգնեա մեզ եւ փրկեա
զմեզ վասն անուան քո... առաջնորդեսցէ քեզ սքանչելապէս աջ քո» (Սաղ. ԽԳ.
26-ԽԴ. 5): Կարդալ` Գա «Ես առ քեզ Տէր աղաղակեցի...
Ասացեր թէ աշխարհս ողորմութեամբ շինեսցի,
յերկ[ինս]» (Սաղ. ՁԷ. 14-ՁԸ. 3): Կարդալ` Գբ «նորա եւ եհաս ի սիրտս նոցա: Կակուղ էին բանք նոցա... այլ ես ի քեզ Տէր յուսացա»
(Սաղ. ԾԴ. 22-4), Գբ «Զի հուր բորբոքեցաւ ի բարկութենէ իմմէ... մաշեալք եւ
հիւծեալք ի սովոյ գազան[աց]» (Երկրորդում աւրինաց, ԼԲ. 22-4): Կարդալ` Դա
«իմմէ եւ ի մեղաց իմոց սուրբ արա՛ զիս...
եւ հոգի ուղիղ նորոգեա ի փորի իմում»
(Սաղ. Ծ. 4-12):
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշին քերծուած, եզրերը մաշուած, մէջքի վերին եզրը փոքրիկ պատռուածքով.
խունացած, ցեցակեր, տեղ-տեղ բծեր, լուսանցներին փոքր պատռուածքներ, տեղ-տեղ
նորոգուած (ԺԷ. դ.), թ. 298-9-ի միջեւ 2 թերթ կտրած-հանած, հին նորոգում-վերակազմութեան
ժամանակ թերթերը խառնուած. տե՛ս Բովանդակութիւն, պրակները եւս խառնուած,
յետագայում փոփոխուած, որի հետեւանքով պրակների (տե՛ս) թերթաքանակն
անկանոն:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա.
[Քարոզգիրք Գրիգոր
Տաթեւացւոյ]
1.
[Քարոզք յառաջին
հատորէ]
Տե՛ս
Ձմեռան հատոր, տպ. 1740: Ա/1աբ (սկ. չիք` «[դատ]արկութեան գործոց եւ վաստակոց:
Նոյնպէս եղեւ Տէր մեր...»): Բ/1բ-2բ: Գ/169աբ, 25ա-7ա: Դ/2բ-5բ: Ե/5բ-6բ, 22ա-3բ,
8ա: Զ/8աբ, 20ա-1բ, 24աբ, 10ա-11ա: Է/չիք: Ը/27ա, 31ա-2ա (միջին մասը չիք` «Հոգոյն
Սրբոյ բնակարան եղեալ ասէր առ Աստուած... Արդ, զայս հոգի Տէրն մեր Յիսուս Քրիստոս ժողովեաց ի ծոց մարմնոյ իւրոյ
ի Յորդանան»): Թ/27ա-31ա (խորագիրը կիսատ` «Ի քէն է Տէր աղբեր կենդանութեան եւ լուսով երեսաց քոց տեսանեմք զլոյս»):
Ժ/32ա-4բ, 35բ: ԺԱ/34բ-5բ (սկ. չիք` «Այսքան առ այս: Եւ աստ հարցումն լինի, թէ վասն
էր Քրիստոս թլփատեցաւ...», վերջը չիք` «ժառանգէ զարքայութիւն երկնից, եւ
աստուածային փառացն արժանի լինի»): ԺԲ/չիք: ԺԳ/35բ-8բ, 161աբ, 39ա: ԺԴ/39աբ
(վերջը չիք` «Այլ ստուգեալ է ի սրբոց, եթէ
ՅԽԴ. ամաց էր քահանայն Սիմէօն, իբրեւ լցան աւուրք ըստ աւրինացն, ածին զմանուկն...»):
ԺԵ/39բ-40բ (սկ. չիք` «Գրեալ է յաւրէնս, թէ կին
ոք յորժամ սերմն առցէ եւ ծնցի արու, կացցէ աւուրս Խ. ի վերա սրբութեանն իւրոյ...»,
վերջը չիք` «զի արուքն յարգանդի մաւրն շուտով
կատարին, եւ յետ ծննդեանն շուտով սրբին քան զէգն...»): ԺԶ/40բ-2բ (սկ. չիք`
«Եւ արդ, վասն սրբոյ Կարապետին Քրիստոսի
եւ Մըկրտչին` բանս Ե. գլխաւոր խաւսելի է մեզ...»): ԺԷ/42բ-5բ (սկ. չիք`
«Եւ արդ վասն առաջակա բանիս ի դէմս Կարապետին
Յովաննու` հինգ իրս տեսանելի է...»): ԺԸ-Ի/չիք: ԻԱ/45բ-7բ, 311աբ (հատուած
Ա` չիք, նաեւ հատուած Բ.ի վերջը չիք` «ըստ
այնմ ի բաց կացէ՛ք յինէն ամենեքեան գործէք զանաւրէնութիւն...», հատուած
Բ. կրկն.` 311աբ, խորագիրը տարբեր` «Յոհաննու Որոտնեցւոյ մեծ րաբունապետին
քարոզ եւ խրատ կրաւնաւորաց ի Հարցողացն Բարսղի, եթէ զինչ հարկաւոր է յանապատ
բնակողաց եւ զինչ պիտանացու, ըստ այնմ, զոր Քրիստոս հրամաէ ի սուրբ Աւետարանն»):
ԻԲ/48աբ (սկ. չիք` «Վեցերորդ` պահեն ոմանք
վասն զստամոքսն պատրաստելոյ, զի առաւել եւս ճաշակեսցեն...»): ԻԳ/48բ-51բ:
ԻԴ/51բ-5բ: ԻԵ/55բ-9ա: ԻԶ/59ա-60բ: ԻԷ/60բ-2բ: ԻԹ/62բ-6ա: Լ/66ա-9ա: ԼԱ-ԼԵ/չիք: ԼԶ/69ա-73ա:
ԼԷ-ԼԹ/չիք: Խ/73ա-6ա: ԽԱ/76ա-9բ: ԽԲ/չիք: ԽԳ/79բ-82բ: ԽԴ/82բ-6ա: ԽԵ/չիք: ԽԶ/265ա-6բ:
ԽԷ/266բ-7բ, 270աբ, 268ա (խորագիրը` չիք, սկ. տարբեր` «Դարձեալ եկեսցուք յառաջին
բան առակին Սողոմոնի, որ ասէ, թէ հայեցայ
ի բարձունս եւ ի յափշութիւն ճանապարհին...»): ԽԸ/268ա-9բ, 272ա-3ա: ԽԹ/273բ,
271աբ, 274ա-5բ: Ծ/275բ-6բ, 278ա-80ա (ունի յաւելեալ նախաբանային մաս` «Որք
զանձինս իւրեանց արարին ներքինիս... արարին ներքինիս վասն արքայութեան
երկինից»): ԾԱ/280ա-1բ: ԾԲ/281բ-3ա: ԾԳ/283ա: ԾԴ/283բ: ԾԵ/283բ-4բ: ԾԶ/284բ-6ա: ԾԷ/286ա-7ա:
ԾԸ/287ա-8ա (խորագիրը տարբեր` «Դարձեալ ասէ իմաստունն Սողոմոն. Սակաւ մի սուգ առ ի վերա մեռելոյն»): ԾԹ/288բ-9բ,
277աբ: Կ/86ա-8բ (սկ. չիք` «Եւ արդ, գիտել է, զի շարժումն երկրի իմանամք...»):
ԿԱ-ԿԴ/չիք: ԿԵ/88բ-91բ: ԿԶ/91բ-5ա: ԿԷ/95աբ, 120ա-2բ: ԿԸ/122բ-5ա: ԿԹ/125ա-8ա: Հ/128բ-9բ,
99ա-100բ: ՀԱ/չիք: ՀԲ/100բ, 131ա-2ա: ՀԳ/132ա-6ա: ՀԴ/136ա-7բ (ունի յաւելեալ նախաբանային
մաս` «Արդ, վասն հիւրընկալութեան ասէ առաքեալն... եւ գիտելի է յաւրինակաց»):
ՀԵ/137բ-8ա (սկ. չիք` «եւ գիտելի է, զի Քրիստոս
աւրինակ տա մեզ..., վերջը չիք` ընթացաւ ընդառաջ նորա եւ գիրկս արկեալ համբուրեաց
զնա...): ՀԷ/138աբ (սկ. չիք` զի բազում
է արբեցութիւն, այսինքն` բարի եւ չար եւ միջակ...»): ՀԸ/139ա-40բ,
106ա-7բ: ՀԹ/107բ-9բ, 112աբ, 110ա: Ձ/110բ-1բ, 114ա-5բ: ՁԱ/115բ, 113աբ, 116ա, 117ա-8բ,
119աբ: ՁԲ/116ա-7ա (խորագիրը եւ վերջը չիք` «զի գրկախառն բազկաւք զմիմեամբք ձգելով լինի խաչանման...»): ՁԳ/չիք:
ՁԴ/119բ, 101ա-4բ, 130աբ: ՁԵ/141ա-4բ: ՁԶ/չիք: ՁԷ/141ա (սկ. չիք` «///ն ի սպասաւորութիւն, Թ.երորդ` լոյսն ոչ փոփոխի
ի բնութենէն իւր...»): ՁԸ-ՁԹ/չիք: Ղ/չիք: ՂԱ/105բ (վերջը չիք` «զի զգայարանքն խափանեալ է. որ ոչ տեսանէ զչարս...»):
ՂԲ/չիք: ՂԳ/144բ-7ա: ՂԴ/147ա-9բ: ՂԵ/149բ-52բ: ՂԶ/98բ, 105ա (սկ. չիք` «Այլ մեք ժողովեալքս ի հանդէս տաւնախմբութեան մեծի
հաւրն` եւ առաջնորդի հոգոյ սրբոյն Գրիգորի Լուսաւորչին մերոյ...»):
ՂԷ/96աբ (ունի յաւելեալ նախաբանային մաս` «Բարերար եւ մարդասէր փրկիչն մեր
Յիսուս Քրիստոս... որք մկրտին հանուն Հաւր եւ Որդոյ եւ Հոգոյն Սրբոյ», միջին
մասը չիք` «նոյնպէս եւ զփրկութիւն ազգիս հայոց
ի դէպ ժամու աստանօր կարգաւորէ... զի Լուսաւորիչ կոչի Գրիգորիոս վասն բազում
պատճառի«, վերջը չիք` «այսպէս կոչի սուրբն Գրիգոր արմատ հոգեպէս»):
ՂԸ-ՂԹ/չիք: Ճ/153ա-5ա (խորագիրը եւ սկ. չիք` «եւ կատարեալ մտաւք, այլ ի յաւգուտ լսողացն` բանայ զաչս կուրաց...»):
ՃԱ/155ա-7ա (խորագիրը` չիք): ՃԲ/157ա-8բ: ՃԳ/158բ-9բ (միջին մասը չիք` «եւ յարութիւն եղեւ մարդկայինս ազգի... բայց գիտել
պարտ է, զի աւրս այս յորում տաւնեմք»): ՃԴ/159բ-60բ, 17աբ (խորագիրը եւ
վերջը չիք` «Եւ թէպէտ հոտեալ եւ չորեքաւրեայ
իցէ...»): ՃԵ/չիք: ՃԶ/170աբ (սկ. չիք` «այս թէ վասն էր ի վերայ իշոյ նստաւ...», վերջը չիք` «զխորհուրդ փրկագործութեանն ցուցանէ...»):
ՃԷ/170բ-4բ (ունի յաւելեալ նախաբանային մաս` «Պարտ է գիտել, թէ զինչ է... պատասխանի
տան այսպէս ասելով»): ՃԸ/չիք: ՃԹ/174բ-8բ: ՃԺ/178բ-81բ: ՃԺԱ/182ա-6ա: ՃԺԲ/186ա-9բ:
ՃԺԳ/189բ-92բ: ՃԺԴ-ՃԺԷ/չիք: ՃԺԸ/196ա-9բ: ՃԺԹ/199բ-202բ: ՃԻ/202բ-5բ: ՃԻԱ/չիք: ՃԻԲ/209բ-11ա
(խորագիրը եւ վերջը չիք` «եւ թէ ոյք հեռի արարին զանձինս իւրեանց ի քէն, կորիցեն,
սատակեսցեն զամենեսեան, ոյք թերահաւատութեամբ ապստամբ եղեն ի քէն...»):
ՃԻԳ-ՃԻԴ/չիք: ՃԻԵ/205բ-9ա: ՃԻԶ/չիք: ՃԻԷ/211ա-2բ (սկ. չիք` «Պիտոյ է, զի որք հաղորդին
կամ պատարագեն, հաստատուն պահեսցեն զուխտ եւ զերդումն մեր, զոր ուխտեցաք
երդմամբ ի ժամ մկրտութեան աւազանին...»): ՃԻԸ/209աբ (վերջը չիք` «վասն որոյ
առաքեալն Պաւղոս զգուշացուցանէ ասելովն` փորձեսցէ մարդ զանձն իւր եւ ապա
ի հացէ անտի կերիցէ եւ ի բաժակէն արբցէ...»): ՃԻԹ/չիք: ՃԼ/212բ-5ա: ՃԼԱ/215ա-6բ
(խորագիրը` չիք): ՃԼԲ/չիք: ՃԼԳ/216բ-7բ (խորագիրը եւ սկ. չիք` «Եւ դարձեալ պարտ է գիտել, զի Է. բան խաւսեցաւ Քրիստոս
ի վերա խաչին...»): ՃԼԴ/217բ-21բ: ՃԼԵ/237ա-8ա (միջին մասը չիք` «աւրհնելով զնա կցորդեսցուք փառաց եւ բարութեան
նորա... ամենեքեան ի մի բերան աւրհնեսցուք եւ գովեսցուք զՏէրն մեր եւ զփրկիչն
Յիսուս Քրիստոս` Դ. պատճառաւ», վերջը չիք` «ասէ` աւրհնեսցուք զՏէր, զի փառաւք
է փառաւորեալ...», սկզբի եւ վերջի հատուածները ետ ու առաջ): ՃԼԶ/չիք:
ՃԼԷ/222աբ, 226ա-7ա (վերջը չիք` «յայնժամ եւ
մեք նորոգիմք մարմնով եւ անմահ կենաւք մտանեմք ի փառսն...»): ՃԼԸ/222բ-6ա:
ՃԼԹ/227ա-32բ: ՃԽ/221բ-2ա (սկ. չիք` «Բայց գիտելի
է եւ այս, զի Աւետարանն յայտնապէս ոչ երեւեցուցանէ, թէ զաւրավարն մեր Քրիստոս...»):
ՃԽԱ/236բ, 237ա (սկ. չիք` «Եւ թէ ասիցէ ոք,
թէ վասն էր զԽ. աւրն հանապազ առ աշակերտսն ոչ եկաց, զի առաւել էին մխիթարեալ...»):
ՃԽԲ/232բ-6բ: ՃԽԳ-ՃԽԴ/չիք: ՃԽԵ/242ա-7ա: ՃԽԶ/238ա-42ա: ՃԽԷ/247ա-50բ (վերջը չիք`
«ի նոցանէ առ մեզ խոնարհեալ շնորհաւք եւ
զգեստ են...»): ՃԽԸ-ՃԿԱ/չիք:
Քարոզները
խառն դասաւորութիւն եւ խմբագրական զգալի տարբերութիւններ ունեն:
2.
[Քարոզք յերկրորդ հատորէ]
Տե՛ս
Ամառան հատոր, տպ. 1741: Ա-ՃՀԴ/չիք: ՃՀԵ/256ա-9ա: ՃՀԶ/չիք: ՃՀԷ/259ա-61բ (սկ.
չիք` «Ի վերայ այսմ բանիս երիս իրս քննելի է մեզ...», վերջը չիք` «եւ ինքն սուրբ Ստեփանոս նախասարկաւագն...»):
ՃՀԸ-ՃՀԹ/չիք: ՃՁ/262աբ (սկ. չիք` «վասն վարձուցն
մշակութենէ...»): ՃՁԱ/262բ-4բ (սկ. չիք` «Ի վերա այսմ բանի Դ. ինչ ասելի
է մեզ...»): ՃՁԲ-ՃՁԸ/չիք:
3. [Քարոզք արտաքոյ Ա. եւ Բ. հատորաց]
ա. 7ա /// յաւիտեանցն եւ յազգաց: Յամաւթ լիցին Սաբէլ եւ
հրէայքն...
բ. 7բ Քարոզ ծննդեան ի բանն, որ ասէ. Գիրք ծննդեան
Յիսուսի Քրիստոսի - Աստուածային ամենառատ շնորհաւքն եւ Հոգոյն Սրբոյ կարող
զաւրութեամբն ///
գ. 9աբ /// Ե.-երորդ. զի Որդի է մէջ Հաւր եւ Սուրբ
Հոգոյն... եւ վճարեաց զպարտս սկզբնական մեղացն ///:
դ. 11ա-2բ Քարոզ Ծննդեան ի բանն. Գիրք Ծննդեան Յիսուսի
Քրիստոսի - Պարտ
է մեծաւ աշխատութեամբ միտ դնել...
ե. 12բ-6բ Քարոզ Ծննդեան ի բանն. Եւ ի ծնանելն Յիսուսի
ի Բեդղէեմ Հրէաստանի յաւուրս Հերովդէի. ահա մոգք յարեւելից եկին - Գիտելի է, զի աւետարանիչս բացայայտէ մեզ զտեղին,
թէ ուր ծնաւ...
զ. 18ա-9բ ///ենալ սատանա ըստ այնմ, թէ էր ծանուցեալ...
Եւթշրին ԻԲ. եւ Հոկտեմբերի Ժ. է ///:
է. 96բ-8բ Դարձեալ խնդրի, թէ վասն էր կոչեցաւ անուն նորա
Գրիգոր... եւ բժշկեսցէ զկարէվէր հիւանդութիւն հոգոց մերոց ///:
ը. 118բ-9ա /// Դարձեալ տե՛ս եւ զայն, զի թէպէտ Հայրն երկնաւոր
սիրով ընդունեցաւ... կոխել զաւձս եւ զկարիճս եւ զամենայն զաւրութիւնս թշնամոյն
///:
թ. 162աբ /// եւ յղութիւն Եղիսաբեթի... նոյն ինքն ապա ճշմարտութեանն
Որդոյն Աստուծոյ զբոլորս ///
ժ. 163ա /// զմեզ զգեցաւ, զի մէք ամենեքեան զմինն միայն զգեցցուք
զԱստուած...
ժա. 163ա-7ա Քարոզ Ծննդեան ի բանն. Բանն մարմին եղեւ
եւ բնակեաց ի մեզ - Արդ, աստանաւր դնեն ոմանք տարակուսանս ասելով...
ժբ. 167ա-9ա Քարոզ Ծննդեան ի բանն. Ի սկսբանն էր Բանն,
եւ Բանն էր առ Աստուած, եւ Աստուած էր Բանն - Արդ, ի մէջ չորից աւետարանչացն պատուականագոյն գտանի
Յովհաննէս...
ժգ. 192բ-6ա Քարոզ ի բանն Աւետարանին, որ ասէ. Երանի
սգաւորաց, զի նոքա մխիթարեսցին - Վարդապետք եկեղեցոյ ասեն, թէ սուգն յերկուս բաժանի...
ժդ. 251ա-3ա Եթէ ոք եպիսկոպոսութեան ցանկայ, բարոյ
գործոյ ցանկայ, պարտ է եպիսկոպոսն անարատ լինել - Վարդապետք եկեղեցոյ ասեն, թէ յորժամ արեգակն հեռանա
յերկրէ...
ժե. 253ա-5բ [Քարոզ] - Վարդապետք եկեղեցոյ ասեն, թէ ամենակարողն Աստուած
ոչ ինչ է թողեալ յաշխարհս առանց կարգի...
ժզ. 290ա-5ա [Գրի]գորի եռամեծի [քարոզ] Մկրտութեան - Յորժամ Ը.աւրեա լինի տղայն, քահանայն տա բերել ի դուրս
գաւթի եկեղեցոյն...
ժէ. 295ա-8ա [Նորին քարոզ վասն Պատարագին] - Իմաստութիւն շինեաց իւր տուն եւ կանգնեաց սիւնս Է. Հա[ր]ցումն...
ժը. 298աբ Եկեղեցոյ սրբեցի զտունն, զոր շինեցեր,
դնելով անդ զանուն իմ ասէ. Ի թագաւորութեանցն եւ Դաւիթ ասէ. Սուրբ արար զարկ
իւր բարձրեալն - Ամենակարողն
Աստուած, որոյ իմաստութեանն ոչ գոյ... եւ թէ արեգակն, որ է աղբեր լուսոյ խաւար
լինի, աւդն, որ է փորու/// (վերջը
չիք):
ժթ. 299աբ /// [ե]ւ ի Գ. կողմն աշխարհի, Դ. հաց ամենակարողն
Աստուած կարէ փոխել զԴ. հացն յոսկի խնձորն... (սկ. չիք):
ի. 299բ-302ա Քարոզ տապանակին Տեառն ի բան մարգարէին,
որ ասէ. Արի՛, Տէ՛ր, ի հանգիստ քո, դու եւ տապանակ կտակի սրբութեան քո - Գիտել պարտ է, զի հանքչիլ ասի նմա, որ վաստակի...
իա. 302ա-6բ Եւ յետ վեց աւուր առնու ընդ իւր զՊետրոս,
եւ զԱկոբոս, եւ զՅովհաննէս, եւ հանէ զնոսա ի լեառ մի բարձր - Արդ, աստանաւր պարտ վարկանիմ զառաջի եդեալ բան աւետարանչիս...
իբ. 306բ-9ա Վասն պայծառակերպօթեան Յիսուսի Քրիստոսի.
Ամէն, ամէն ասեմ ձեզ, զի են ոմանք, որ աստ կան, որք մի՛ տեսցեն զմահ, մինչեւ
տեսցեն զՈրդի մարդոյ եկեալ արքայութեամբ - Բայց նախ տեսցուք, թէ զինչ տեսեալ, առաջինքն Վարդավառ
անուանեցին զտաւնս...
իգ. 309ա-11ա Քարոզ Յարութեան, ի բանն, որ ասէ. Ի գիշերի
համբարձէ՛ք զձեռս ձեր ի սրբօթիւն - Բե՛ր, նախ
տեսցուք, թէ ընդէր ի գիշերի ասէ. Ի գիշերի համբարձէ՛ք...
իդ. 311բ-8ա Եւ գիտել պարտ է, զի ի միաբանութեան կենցաղավարութիւն...
իե. 318ա-21բ Քարոզ յաղագս խոստովանութեան, ի բանն,
որ ասէ առաքեալն. Ապա եթէ խոստովանիմք զմեղս մեր, հաւատարիմ է նա եւ արդար
առ ի թողուլ զմեղս - Վարդապետք եկեղեցոյ վկայութեամբ աստուածեղէն գրոց
այսպէս ասէն, թէ խոստովանութիւն հանդերձ զղջմամբ եւ արտասուաւք...
իզ. 321բ-3ա Պատուական է առաջի Տեառն մահ սրբոց իւրոց - Ամենայն արարածք Աստուծոյ գոն պատուական եւ ազնիւ...
իէ. 323ա-9ա Նորին եռամեծի Գրիգորի տիեզերալուր
վարդապետի ասացեալ մեկնութիւն բանից մարգարէին, որ ասէ. Ուրախասցին երկինք
ի վերու[ս]տ եւ ամենեքումբք ցաւղ զաւրօթիւն - Արդ, որպէս
ի գալ մեծի տիեզերակալ թագաւորի...
Բ. 329ա-35ա Յոհաննու Որոտնեցոյ տիեզերալոյս վարդապետի
քարոզ ի բան առաքելոյն, որ ասէ. Մարդով եղեւ մահ եւ մարդով յարութիւն մեռելոց - [Ն]ախ
պարտ է գիտել, թէ զինչ է մարդն...
Գ. 335ա-6բ Գէորքեա բանի սիրողի քարոզ է բանն, որ
ասէ Աւետարանին. Արթուն կացէ՛ք եւ յամենայն ժամ աղաւթս արարէք, զի ոչ գիտէք,
երբ [տէր] տան գայցէ` յերեկորեայ ի մէջ, ի հաւ[ախաւսի] - [Ե]ւ
արդ, գիտելի է, զի նախախնամութիւնն Աստուծոյ եւ բարերարութիւն նորա յամենայն
ժամ յայտնի է... ի մէջ գիշերի, ի հաւախաւսի առաւաւտս եւ այլն, որոյ Յիսուս Քրիստոս
արժանի արասցէ առաւաւտու ողորմութեան իւրոյ զամենեսեան. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
31ա Յիշեա՛ զիս
Տէր (նման` 35բ, 205բ, 280ա):
86ա Աւգնեա՛
ինձ Տէր (նման` 182ա, 196ա, 202բ, 217բ):
96ա Վա՜յ ինձ,
վա՜յ, զի ոչ եմ լոյս, այլ խաւար (նման` 110բ, 111բ, 141ա, 192բ, 209ա):
105ա (թանաքով
ջնջուած) Ո՛վ սուրբ մանկունք նոր Սիոնի,
Որդիք լուսոյ
առագաստի,
Ծնունդ սրբոյ
աւազանի,
Եւ ընթերցողք
սուրբ կտակի,
ԶՄելքիսեդեկ խնդրող
բանի,
Յ[ոհաննէս]
///:
Որ է գծող այսմ
տառի:
138բ (ստ. լս.)
Վա՜յ ինձ, վա՜յ ինձ, վա՜յ ինձ, զի զքանքարն թագուցի (նման` 130բ, 180բ):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
255բ (մասամբ
ջնջուած, ԺԶ. դ., նոտրգիր) Որ գիրացաւ
ձեռաւք ///ապետին* թվին ///նիս ԺԴ., կիրակմտին:
* Գուցէ
Կարապետ կամ Հայրապետ անուններից մէկի վերջն է:
187բ (ստ. լս.,
ԺԸ-ԺԹ. դդ., շղագիր) Երկու թուղթն աստից առ ի մէջն դրէ՛ք (նման` 190ա, 297բ,
299ա):
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` Աբ, Բաբ,
264բ` զանազան բառեր:
ՆՇՈՒՄ` կազմաստառին
փակցուած թղթին` «ԺԶ. դ., Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
2070
ԳՐԻԳՈՐ
ՏԱԹԵՒԱՑԻ, ՔԱՐՈԶԱԳԻՐՔ
|
ԺԷ. դար |
ԹԵՐԹ` 76: ՊՐԱԿ`
2+Ա-Եx12+10+2+2: ՆԻՒԹ` թուղթ:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 26x18,5. թ. 63-74` 23x16,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն (22x13,5), միասիւն` թ. 73-4 (18x15,5): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 50ա): ՏՈՂ` 41, 20 (63ա-72բ): ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ
սեւ կաշի. միջուկը` տախտակ. աստառը` կարմիր կտաւ. լուսանցակողերը` կարմիր:
ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 2+2 (հաշուած թերթաքանակի մէջ` 1-2, 75-6)` ապիտակ
չգրուած թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Կիսախորան`
3ա: Զարդագիր` թռչնագիր: Գոյներ` կարմիր:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշին` քերծուած, եզրերը` մաշուած, կապիչներն` ընկած. խունացած,
տեղ-տեղ` փոքր բծեր, ԺԸ. դ. լրացուած` թ. 63-74:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. [Քարոզգիրք Գրիգոր Տաթեւացւոյ]
1. [Քարոզք յառաջին հատորէ]
Տե՛ս
Ձմեռան հատոր, տպ. 1740: Ա/3ա-7ա: Բ/7աբ: Գ/16բ-8բ: Դ/7բ-10ա: Ե/10ա-3ա: Զ/13ա-6բ:
Է/25ա-8բ: Ը/18բ-20բ: Թ/28բ-31ա: Ժ/21ա-2բ: ԺԱ/31ա-2բ: ԺԲ/22բ-5ա: ԺԳ/32բ-5ա: ԺԴ/35ա-7ա:
ԺԵ/37ա-9ա: ԺԶ/39ա-40բ: ԺԷ/40բ-2բ: ԺԸ/42բ-5ա: ԺԹ/45ա-6բ: Ի/46բ-8ա: ԻԱ/48ա-51ա: ԻԲ/51ա-2բ:
ԻԳ/52բ-5ա: ԻԴ/55ա-8բ: ԻԵ/58բ-60բ: ԻԶ/60բ-2ա: ԻԷ/62աբ (վերջը թափուած` «մինչ ի
Հոգոյ գալուստն: Եւ զի ճշմարիտ պահք է ուրբաթ ///»): ԻԹ-ՂԱ/չիք: ՂԲ/63ա-70բ: ՂԳ-ՂԸ/չիք:
ՂԹ/63ա (սկ. թափուած` «/// զաղտեղի մարմինս
մեղաւորաց ծանրացեալ եւ ապականեալ...»): Ճ-ՃԿԱ/չիք:
2. [Քարոզք յերկրորդ հատորէ]
Տե՛ս
Ամառան հատոր, տպ. 1741: Ա-ԺԲ/չիք: ԺԳ/70բ-2բ (վերջը թափուած` «այսպէս թէ ծածկես
զմեղքն ի սրտի քում ///»): ԺԴ-ՃՁԸ/չիք:
Բ. 73բ-4բ [Քարոզ ի բանն]` Որպէս ասէ Մատթէոս. Յայնժամ գայ Յիսուս ի Գալիլեէ...
լնու զամենայն արդարութիւն [Մտթ. Գ. 13-5] - Արդ, գիտելի է, զի ի վերա յայսմ բանիս Զ. իր խնդրելի
է մեզ. նախ` զխոնարհութենէ Տեառն... մկրտիմ, զի զաշխարհս լուսաւորեցից, մկրտիմ,
զի զմեղս (չշարունակուած):
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ,
ԺԸ. դ.
Գ. 73ա Այս է մռջմնոցի դեղն - Բարկ քացախն շրեցն խառնէ... ձուօվ ձուազեղ արա՛յ, վրան
դի՛ր գ/// (անընթեռնելի):
Դ. Ճենճերեսցի - Եւ ասէր, ասէր այրն, զոր զոհ էր Ճենճերեսցի, նախ ճարպն
որպէս օրէն է, ապա առցես քեզ յամենայնէ որնոց եւ ցանկասցին անձ քո:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 63ա` երկիցս,
72բ` հնգիցս, ութանկիւն սեւով. «ՅԱԿՈԲ ՎԱՐԴԱՊԵՏ / ՌՃՁԵ. (1736)»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 1ա, 74աբ` զանազան
բառեր:
2071
ԳՐԻԳՈՐ
ՏԱԹԵՒԱՑԻ, ՔԱՐՈԶԳԻՐՔ
|
ԺԷ. դար |
ԹԵՐԹ` 338.
չգրուած` 183բ, 192բ-3ա, 222ա, 247բ-8բ: ՊՐԱԿ` 1+Ա-ԻԸx12+2+1
(Ա 10): ՆԻՒԹ` թուղթ,
լուսագծերով եւ լուսադրոշմով` եռամահիկ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
25x18,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն
(18x12): ԳԻՐ` բոլորգիր
(նմուշ` 30ա): ՏՈՂ` 41: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով եւ երեք
կապիչներով. միջուկը` տախտակ. աստառը` կապոյտ կտաւ. լուսանցակողերը`
կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 1+1 սպիտակ
չգրուած թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով (եռամահիկ, աստղ, թագ), հաշուած
թերթաքանակի մէջ (թ. 1, 338):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Կիսախորան`
7ա: Ճակատազարդ` 2ա, 249ա, 258բ, 273ա: Լուսանցազարդ` բուսական (ծաղիկներ):
Զարդագիր` թռչնագիր: Գոյներ` կարմիր, կապոյտ, կանաչ, ոսկի, վարդագոյն:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի եզրերը մաշուած, կռնակի ստորին մասը` պատռուած, կապիչներից մէկը
ընկած, դռնակը պատռուածքներով, լուսանցակողերը գունաթափուած եւ սեւացած.
խունացած, տեղ-տեղ գունափոխուած, թ. 337` պոկուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2ա-6բ Ցանկք երկրորդ հատորի
քարոզիս -
Ա. Առաջին նախերգաբար վասն աւրինաց... ՃՁԵ. եւ յիշատակարան գրոցս, ի փառս
Քրիստոսի աւարտեալ:
Ա. [Քարոզգիրք Գրիգոր Տաթեւացւոյ]
1. [Քարոզք յերկրորդ հատորէ]
Տե՛ս Ամառան հատոր, տպ. 1741: Ա/7ա-9ա: Բ/9ա-12բ: Գ/12բ-8բ: Դ/18բ-22ա: Ե/22ա-5ա: Զ/25ա-6բ: Է/26բ-30ա: Ը/59ա-60բ: Թ/60բ-2բ: Ժ/62բ-3բ: ԺԱ/63բ-6ա: ԺԲ/66ա-8ա: ԺԳ/68ա-71բ: ԺԴ/71բ-2բ: ԺԵ/72բ-3ա: ԺԶ/73ա-4բ: ԺԷ/74բ-6բ: ԺԸ/76բ-8բ: ԺԹ/78բ-80ա: Ի/80ա-1բ: ԻԱ/81բ-3ա: ԻԲ/83ա-4ա: ԻԳ/84ա-5բ: ԻԴ/85բ-8բ: ԻԵ/88բ-9բ: ԻԶ/89բ-91բ: ԻԷ/91բ-4ա: ԻԸ/94ա-6ա: ԻԹ/96աբ: Լ/96բ-8ա: ԼԱ/98ա-9ա: ԼԲ/99ա-101բ: ԼԳ/101բ-3բ: ԼԴ/103բ-5ա: ԼԵ/105ա-6բ: ԼԶ/106բ-8բ: ԼԷ/108բ-10ա: ԼԸ/110ա-2բ: ԼԹ/112բ-3բ: Խ/113բ-6ա: ԽԱ/116ա-7բ: ԽԲ/117բ-9բ: ԽԳ/չիք: ԽԴ/119բ-21ա: ԽԵ/121ա-2բ: ԽԶ/122բ-4բ: ԽԷ/124բ-6բ: ԽԸ/126բ-7բ: ԽԹ/127բ-8բ: Ծ/128բ-9ա: ԾԱ/129աբ: ԾԲ/129բ-30ա: ԾԳ/130ա-1բ: ԾԴ/131բ-3բ: ԾԵ/133բ-4բ: ԾԶ/134բ-5բ: ԾԷ/135բ-6բ: ԾԸ/136բ-8բ: ԾԹ/138բ-9ա: Կ/139աբ: ԿԱ/139բ-41ա: ԿԲ/141ա-3բ: ԿԳ/143բ-6ա: ԿԴ/146ա-8բ: ԿԵ/148բ-9բ: ԿԶ/149բ-51ա: ԿԷ/151ա-3ա: ԿԸ/153ա-4ա: ԿԹ/154ա-5բ: Հ/155բ-6բ: ՀԱ/157ա-8բ: ՀԲ/158բ-60բ: ՀԳ/160բ-1բ: ՀԴ/161բ-4բ: ՀԵ/165ա-6ա: ՀԶ/166ա-8ա: ՀԷ/168ա-9բ: ՀԸ/169բ-71ա: ՀԹ/171ա-3ա: Ձ/173ա-6ա: ՁԱ/176ա-8ա: ՁԲ/178ա-80բ: ՁԳ/180բ-1բ: ՁԴ/181բ-3ա: ՁԵ/184ա-5բ: ՁԶ/185բ-6ա: ՁԷ/186ա-8ա: ՁԸ/188աբ: ՁԹ/188բ-9բ: Ղ/189բ-90ա: ՂԱ/190աբ: ՂԲ/190բ-1ա: ՂԳ/191աբ: ՂԴ/193բ-4բ: ՂԵ/194բ-5բ: ՂԶ/195բ-7ա: ՂԷ/197ա-9ա: ՂԸ/199ա-201բ: ՂԹ/201բ-3բ: Ճ/203բ-5բ: ՃԱ/205բ-6բ: ՃԲ/206բ-8բ: ՃԳ/208բ-10ա: ՃԴ/210ա-2բ: ՃԵ/212բ-4բ: ՃԶ/214բ-6բ: ՃԷ/216բ-9ա: ՃԸ/219ա-20ա: ՃԹ/220բ-2բ: ՃԺ/չիք: ՃԺԱ/222բ-4բ: ՃԺԲ/224բ-5բ: ՃԺԳ/225բ-6բ: ՃԺԴ/226բ-8ա: ՃԺԵ/228ա-9բ: ՃԺԶ/229բ-232ա: ՃԺԷ/232ա-4ա: ՃԺԸ/234ա-5բ: ՃԺԹ/235բ-6բ: ՃԻ/236բ-8բ: ՃԻԱ/238բ-40ա: ՃԻԲ/240ա-2ա: ՃԻԳ/242ա-3ա: ՃԻԴ/243ա-5ա: ՃԻԵ/245ա-7ա: ՃԻԶ/249ա-50բ: ՃԻԷ/250բ-3ա: ՃԻԸ/253ա-5բ: ՃԻԹ/255բ-8բ: ՃԼ/258բ-62ա: ՃԼԱ/262ա-4բ: ՃԼԲ/264բ-7ա: ՃԼԳ/267ա-8բ: ՃԼԴ/268բ-71ա: ՃԼԵ/271ա-3ա: ՃԼԶ/273ա-5ա: ՃԼԷ/275ա-7ա: ՃԼԸ/277ա-8բ: ՃԼԹ/278բ-9բ: ՃԽ/279բ-80բ: ՃԽԱ/280բ-3ա: ՃԽԲ/283ա-4բ: ՃԽԳ/284բ-6բ: ՃԽԴ/286բ-7բ: ՃԽԵ/288ա-90բ: ՃԽԶ/290բ-5ա: ՃԽԷ/295ա-6բ: ՃԽԸ/296բ-7բ: ՃԽԹ/298աբ: ՃԾ/298բ-9բ: ՃԾԱ/299բ-300ա: ՃԾԲ/300բ-2ա: ՃԾԳ/302ա-3ա: ՃԾԴ/303ա-4ա: ՃԾԵ/304աբ: ՃԾԶ/304բ-5ա: ՃԾԷ/305աբ: ՃԾԸ/305բ-6ա: ՃԾԹ/306աբ: ՃԿ/306բ-7ա: ՃԿԱ/307աբ: ՃԿԲ/307բ-8ա: ՃԿԳ/308աբ: ՃԿԴ/308բ-10ա: ՃԿԵ/310ա-5բ: ՃԿԶ/315բ-7ա: ՃԿԷ/317ա-9բ: ՃԿԸ/319բ-22ա: ՃԿԹ/322ա-3բ: ՃՀ/323բ-5ա: ՃՀԱ/325ա-7ա: ՃՀԲ/327աբ: ՃՀԳ/չիք: ՃՀԴ/327բ-30բ: ՃՀԵ-ՃՁԷ/չիք: ՃՁԸ/337աբ:
2. [Քարոզք յառաջին հատորէ]
Տե՛ս
Ձմեռան հատոր, տպ. 1740: Ա-ՃԽԷ/չիք: ՃԽԸ/38բ-40բ: ՃԽԹ/30ա-3ա: ՃԾ/33ա-6ա: ՃԾԱ/36ա-8բ:
ՃԾԲ/40բ-2բ: ՃԾԳ/42բ-5բ: ՃԾԴ/45բ-8ա: ՃԾԵ/48ա-50ա: ՃԾԶ/50ա-2ա: ՃԾԷ/52ա-4ա: ՃԾԸ/54ա-6ա:
ՃԾԹ/56ա-7ա: ՃԿ/57ա-9ա: ՃԿԱ/չիք:
3. [Քարոզք արտաքո Ա. եւ Բ. հատորաց]
ա. 192ա Նորին վասն արտասուաց ի բանն. Եդից զարտասուս
իմ առաջի - Արտասուքն
վասն մեղաց բազում աւգտութիւնս ունի...
բ. 330բ-1ա Քարոզ պատարագի կարգաւ պատմեմ գրաբար - Հարց.
Զի՞նչ է ասելն խորհուրդ պատարագի: Պատասխան. Նախ, զի ծածուկ եւ խորհրդաբար
աղաւթեմք...
գ. 331ա-2բ Վասն առեալ հացին - Հարց. Զի՞նչ է` Առ հաց եւ բաժակ: Պատասխանի. Նախ առ յամենայն
գոյիցս...
դ. 332բ-3ա Այլ բանք խրատականք - Հարց. Վա՞սն էր խաբեաց սատանայ զԱդամ: Պատասխանի. Ասէ
սուրբն Գրիգոր Յաճախապատումն...
ե. 333ա-5ա Քարոզ խոստովանութեան ի գիրս ելիցն.
Տէր Աստուած եբրայեցոցն կոչէ զմեզ առ ինքն: Արդ, երթիցուք երից աւուրց ճանապարհ
եւ զոհասցուք Տեառն Աստուծոյ մերոյ եւ դարձցուք առ ձեզ - Վարդապետք
ասեն, յորժամ կամեսցի ոք երթալ ի ճանապարհ, Գ. ինչ պիտոյ է...
զ. 335ա-7ա Վասն պարծելոյն ոմանց առ Պետրոս, զոր
սուտ պարծին - Հարցումն.
Զի՞նչ է ասելն Տեառն առ Պետրոս. Մինչ մանուկն էիր, անձամբ անձին գաւտի ածէիր...
հանուրց գոյից եւ ի մասանց այժմ եւ յանկէտ ժամանակացշ ամէն, ամէն, եղիցի:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
164բ Ո՛վ եղբարք, զգծող
սորա յիշեցէ՛ք ի յաղաւթս ձեր (նման` 330բ):
242ա Աղաչանաւք
սրբոց առաքելոց եւ մարգարէից եւ վարդապետաց, եւ ամենայն սրբոց քոց, Քրիստոս
Աստուա՛ծ, ողորմեա՛ գծողիս եւ ծնաւղաց իմոց եւ ամենայն արեան մերձաւորաց.
ամէն:
273ա Ո՛վ Տէր
իմ եւ Աստուա՛ծ Յիսուս Քրիստոս, բարեխաւսութեամբ մաւր քո Մարիամու յիշեա՛ զիս
եւ զծնաւղսն իմ ի քում արքայութեանդ, եւ քեզ փառք, իշխանութիւն:
297բ Ո՛վ եղբայրք,
զմեղաւոր եւ զանարժանս ի յայսմ տեղոջ յիշեա՛ ի Տէր մեր Յիսուս Քրիստոս եւ դ՛՛:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 1ա, 338ա` տառեր,
1ա` «ի ծերունազարդ եւ քրտնաջջան», 183բ` «Ի նվաստ Աստուծոյ ծաղ»:
ՆՇՈՒՄ` 1ա` «ԺԷ., Մ[եսրոպ]
եպիս[կոպոս]»:
2072
ԳՐԻԳՈՐ
ՏԱԹԵՒԱՑԻ, ՔԱՐՈԶԳԻՐՔ
|
ԺԵ. դար |
ԳՐԻՉ` Մկրտիչ
աբղյ.:
ԹԵՐԹ` 231.
չգրուած` 1բ, 175բ, 216բ: ՊՐԱԿ`
11+2x13+Գ-ԺԹx12 (ԺԲ 11, ԺԳ` չիք)+3: ՆԻՒԹ` թուղթ:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 25,5x17,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(19x13,5): ԳԻՐ` բոլորգիր
(նմուշ` 95ա): ՏՈՂ`
42-6: ԿԱԶՄ` մուգ
շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի, դռնակով. միջուկը` տախտակ. աստառը` կապոյտ
կտաւ. լուսանցակողերը` կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Կիսախորան`
13բ: Ճակատազարդ` 12ա: Լուսանցազարդ` բուսական, թռչնային, յուշկապարիկ:
Զարդագիր` հանգուցագիր, թռչնագիր, կենդանագիր, մարդագիր: Գոյներ` կարմիր,
սեւ:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - Աւետարան
Յովհաննու, Զ. 49-67 եւ Զ. 67 - Է. 15: ԺԱ. դ.: 2 (Ա-Բ)+2 (Գ-Դ)` ստացուած 2 թերթերի
ընդլայնակի երկտակումով: Մագաղաթ (35x26), երկսիւն (24x21), բոլորգիծ երկաթագիր
(նմուշ` Բա), տող` 20: Կարդալ` Աա, Բբ, Աբ, Բա` «Հարքն ձեր կերան զմանանայն յանկապատին
եւ մեռան... Յայսմանէ բազումք յաշակերտաց նորա»,) Դբ, Գա, Դա, Գբ` «չոգան
յետս եւ ոչ եւս շրջեին ընդ նմա... Զիարդ զգիրս գիտէ սա, զի ու[սեալ]»:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի եզրերը` մաշուած, կապիչներն ու գամերն ընկած, դռնակը` կծկուած, պատռուածքներով.
խունացած, վերին լուսանցը գունափոխուած, թերթերը թուլացած, տեղ-տեղ պատռուածքներ,
ԺԳ. պրակն ընկած, թերթերը եւ պատառիկ-պահպանակը մասամբ ցեցակեր, վերին
լուսանցը խոնաւութիւնից մգացած, եզրամաշ` թ. 1-37, անկիւները բամբակացած,
թ. 156-7-ի միջեւ 1, վերջից` 3 թերթ կտրած-հանած, ԺԳ. պրակը` չիք, իսկ ԺԴ. պրակը
սկզբում ունի սխալ` ԺԳ. համարը:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2ա-5ա Ցանգն է երկրորդ հատորի
քարոզիս -
Առաջին նախերգաբար վասն աւրինաց... նախ ատելի է արծաթասէրն, հաւասար
է վիժածին:
Ա. [Քարոզգիրք Գրիգորի
Տաթեւացւոյ]
1. [Քարոզք յերկրորդ հատորէ]
Տե՛ս
Ամառան հատոր, տպ. 1741: Ա/12ա-3ա: Բ/13բ-6բ: Գ/16բ-21բ: Դ/21բ-4ա: Ե/24ա-5բ: Զ/26աբ:
Է/26բ-8բ: Ը/58բ-60ա: Թ/60բ-3ա: Ժ/63բ-4բ: ԺԱ/64բ-7բ: ԺԲ/67բ-70բ: ԺԳ/70բ-5բ: ԺԴ/75բ-6բ:
ԺԵ/76բ-7բ: ԺԶ/77բ-9բ: ԺԷ/79բ-81բ: ԺԸ/81բ-4ա: ԺԹ/84ա-6ա: Ի/86ա-7բ: ԻԱ/87բ-9բ: ԻԲ/89բ-90բ:
ԻԳ/90բ-2բ: ԻԴ/92բ-5բ: ԻԵ/98ա-100ա: ԻԶ/96ա-8ա: ԻԷ/100ա-2բ: ԻԸ-ԻԹ/չիք: Լ/187բ-8բ:
ԼԱ/188բ-9բ: ԼԲ/189բ-91բ: ԼԳ/191բ-2բ: ԼԴ/192բ-4ա: ԼԵ/194ա-5բ: ԼԶ/195բ-7բ: ԼԷ/197բ-8բ:
ԼԸ/199ա-201ա: ԼԹ/201ա-2ա: Խ/202ա-4ա: ԽԱ/204ա-5ա: ԽԲ-ԽԳ/չիք: ԽԴ/205բ-6բ: ԽԵ/206բ-8ա:
ԽԶ/208ա-10ա: ԽԷ/210ա-2ա: ԽԸ/212ա-3ա: ԽԹ/213ա-4ա: Ծ/214աբ: ԾԱ/214բ: ԾԲ/214բ-5ա: ԾԳ/215ա-6ա:
ԾԴ-ԿԳ/չիք: ԿԴ/229ա-31ա: ԿԵ/չիք: ԿԶ/157աբ (սկ. թափուած` Եւ ոչ միայն այս է վասն
քահանայից, թագաւորաց եւ իշխանաց...): ԿԷ/157բ-9ա: ԿԸ-ՀԳ/չիք: ՀԴ/229ա (սկ.
թափուած` «Արդ, խոստացեալ է մեզ զարքայութիւնն
ըստ այնմ...»): ՀԵ/չիք: ՀԶ/159ա-61ա: ՀԷ/161ա-2ա: ՀԸ/162ա-4ա: ՀԹ/164ա-5բ: Ձ/165բ-8բ:
ՁԱ-ՁԵ/չիք: ՁԶ/168բ-9ա: ՁԷ/169ա-71ա: ՁԸ/171աբ: ՁԹ/171բ-2բ: Ղ/172բ-3ա: ՂԱ/173աբ: ՂԲ/173բ-4բ:
ՂԳ/174բ-5ա: ՂԴ/176ա-7ա: ՂԵ/177ա-8ա: ՂԶ/178ա-9բ: ՂԷ/179բ-81բ: ՂԸ/181բ-4ա: ՂԹ/184ա-5բ:
Ճ/185բ-7բ: ՃԱ/102բ-3ա: ՃԲ/103բ-5բ: ՃԳ/106ա-7ա: ՃԴ/չիք: ՃԵ/217ա-9ա: ՃԶ/219ա-21ա:
ՃԷ/221ա-4ա: ՃԸ/224ա-5ա: ՃԹ/225ա-7բ: ՃԺ/227բ-8բ: ՃԺԱ-ՃԻԹ/չիք: ՃԼ/109ա-13բ: ՃԼԱ-ՃՁԷ/չիք:
ՃՁԸ/231աբ:
2. [Քարոզք յառաջին հատորէ]
Տե՛ս
Ձմեռան հատոր, տպ. 1740: Ա-Դ/չիք: Ե/5բ-7բ: Զ/7բ-11բ: Է-ԽԶ/չիք: ԽԷ/146բ-8ա: ԽԸ/150ա-1բ:
ԽԹ/148ա-9բ: Ծ-ԾԸ/չիք: ԾԹ/151բ-3բ: Կ-ՃԴ/չիք: ՃԵ/114ա-6բ: ՃԶ/116բ-20բ: ՃԷ-ՃԸ/չիք:
ՃԹ/120բ-4ա: ՃԺ-ՃԺԱ/չիք: ՃԺԲ/124ա-6բ: ՃԺԳ/126բ-8բ: ՃԺԴ-ՃԺԸ/չիք: ՃԺԹ/128բ-30բ: ՃԻ-ՃԻԷ/չիք:
ՃԻԸ/131ա-2ա: ՃԻԹ/138բ-40ա: ՃԼ/132ա-4բ: ՃԼԱ/135ա-6ա: ՃԼԲ/136ա-8բ: ՃԼԳ/չիք: ՃԼԴ/153բ-6բ:
ՃԼԵ-ՃԼԸ/չիք: ՃԼԹ/140ա-3բ: ՃԽ/144ա-6բ: ՃԽԱ-ՃԽԷ/չիք: ՃԽԸ/28բ-9բ: ՃԽԹ/29բ-31ա: ՃԾ/31ա-2բ:
ՃԾԱ/32բ-4ա: ՃԾԲ/34բ-5բ: ՃԾԳ/35բ-7բ: ՃԾԴ/38ա-42ա: ՃԾԵ/42ա-5ա: ՃԾԶ/45ա-8ա: ՃԾԷ/48ա-51ա:
ՃԾԸ/51ա-3բ: ՃԾԹ/53բ-5ա: ՃԿ/55ա-8ա: ՃԿԱ/չիք:
Քարոզների
դասաւորութիւնը խառն է:
3. [Քարոզք արտաքոյ Ա. եւ Բ. հատորաց]
ա. 34ա Նախերգան [քարոզի] - [Ո՛]վ աղբեւր կենդանութեան եւ արմատ անմահութեան`
Աստուած իմ Յիսուս Քրիստոս...
բ. 107ա [Նախերգան քարոզի] - Եւ մեք ի լրմանիս զամենաւրհնեալն ի բանական սեռից...
գ. 107բ-8բ Խրատք մկրտութեան - Յորժամ կամիցին քրիստոնեայ առնել, պարտ է զայս կարգ
կատարել, յորժամ տղայն ութաւրեայ լինի, տայ բերել ի դուրս գաւթի եկեղեցոյն...
դ. 175ա Նորին վասն արտասուաց, ի բանն. Եդից
առաջի քո զարտասուս իմ առաջի - Արտասուք վասն մեղաց բազում օգտութիւն ունի...
Բ. 1ա Գիր ջերման - Ջերման: Սալօնա: Խալօնայ: Աշխաւնա: Այնապինաս...
աթիայ, աթասիայ, աթլասիայ, գրէ՛ ի հացի եւ կոլնջոտին ուտել տո՛ւր օգտէ Աստուծով:
Գ. 231բ [Տոմարական] - Կարճ
նահանջի այսպէս արա՛. կա՛լ ի Սահմի ամսամտէն ի մինչեւ ի գարնանն հասարակած...
մուտն Յունվարի, որ է կաղանտ ///
(շար. թափուած):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
11բ Զբիւր քանքարոյ
պարտականս յիշեսջի՛ք ի Տէր Աստուած:
24ա Յերեսս անկեալ
աղաչեմ զձեզ, ո՛վ սուրբ վարդապետք, յորժամ կարդայք զաստուածագիծ քարոզս,
Աստուած ասացէ՛ք այս պիղծ, մեղաւոր գծողիս, թէպէտ չեմ արժանի յիշել[ոյ]
(նման` 21բ, 26բ, 28բ):
37բ (ստ. լս.)
Ո՛վ պատուական ճգնաւոր եւ ժիր մշակ Քրիստոսի տէր Մկրտիչ, յերբ որ կարդաս,
յիշեա՛ զտառապեալս մեղօք:
105բ (ստ. լս.)
Զնուաս[տ] ի բարեաց եւ զանբաւ ի չարիս զՄկրտիչ սուտ աբեղայս
յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս, վասն զի կար մեր այս էր, անմեղադի՛ր լերուք (նման` 108բ,
146բ, 149բ, 165բ, 171ա, 198բ, 214ա, 221ա):
121բ (ստ. լս.)
Ըստ որում արասցէ հաղորդս Քրիստոս զանարժ գրչակս յարութեանն իւրոյ:
130բ (ստ. լս.)
Ո՛վ սրբազան ընթերցող, զմեղուցեալ Մկրտիչ ա///ցի յիշեա՛յ
առ Աստուած, եւ Քրիստոս զքեզ յիշէ, վասն զի կար իմ այս է, վասն ոչ գիտելոյ զգիրս
[եւ վասն] տարակուսանացս, զի հակառակ կային մեզ, որ մեծ րաբունիս դաս ասէր,
Աստուած ընդ հակառակին /// դասէ զնոսա:
134բ (ստ. լս.)
Զփծուն գրիչս յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս, զի կար մեր այս է, եւ Աստուած զձեզ յիշէ:
140ա Եւ զեղկելիս
յայսմ հրաշափառ աւուրս մեծի յիշեցէ՛ք առ խաչեալն Աստուած, կրկին ծնօղօք եւ
ամենայն արեան մերձաւուօք, եւ Աստուած զձեզ յիշէ. ամէն (նման` 231ա):
175ա (ստ. լս.)
Ի յայսմ վայրի զԲ. մատս կտրեցի` եկեղեցոյ անկիւնաքարն ի վեր հանելն, որ զգրիչն
այլ ոչ կարէի ունել ի ձեռինս, յիշման արժանի առնել աղաչեմ զսուրբսդ:
197ա (ստ. լս.)
Քուն անիծա՛ծ, աչքս բացուիլ չի:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1ա (ԺԶ. դ., նոտրգիր)
Տէր Դաւիթ ծառայ յԱստուծոյ:
79բ (1726 թ.,
ստ. լս.) արաբաթուանշանային` «դէր Բարաղամ, 1726»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 74ա, 85բ,
97բ, 98ա, 109բ, 110ա, 121բ, 133բ, 146ա, 193ա (ստ. լս.)` պրականիշեր:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 5ա ութանկիւն,
սեւով. «ԳԻՐՔՍ
/ ՍՈՒՐԲ ԷՋՄ/ԻԱԾՆԱ Է»:
ՆՇՈՒՄ` 1ա` «ԺԵ., Մ[եսրոպ]
եպիս[կոպոս]»:
2073
ԳՐԻԳՈՐ
ՏԱԹԵՒԱՑԻ, ՔԱՐՈԶԳԻՐՔ
|
ԺԶ. դար |
ՍՏԱՑՈՂ` Յովհաննէս
վրդ.:
ԹԵՐԹ` 150.
չգրուած` 1բ, 45բ, 136բ-7բ, 139բ-40ա, 141ա-3բ, 146ա-150բ: ՊՐԱԿ` 2+Ա-ԺԲx12+5+7 (ԺԲ 4): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով (139-150) եւ լուսադրոշմով
(141-3), կլոր շրջանակի մէջ` «NO PRAMO MSAS MOREIH SAMNPV RN.
VPNMAS SAHRV», շրջանակի ներքեւում` «CMT»: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 23,5x18: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն
(18x13), միասիւն` 139ա, 140բ, 144ա-5բ (17x13): ԳԻՐ` բոլորգիր
(նմուշ` 25ա), նոտրգիր` 2աբ, 138ա-145բ (նմուշ` 139ա): ՏՈՂ` 36: ԿԱԶՄ` սեւ կաշի,
դռնակով. միջուկը` տախտակ. աստառը` դրոշմազարդ կարմիր կտաւ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Լուսանցազարդ`
բուսական: Զարդագիր` թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ` կարմիր:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - Աւետարան
Ղուկասու, ԺԱ. 49 - ԺԲ. 5: Ժ-ԺԱ. դդ.: 1 (Ա)` ստացուած 1 թերթի ընդերկայնակի
եւ ընդլայնակի (վերից) եզրահատումով (բնագիրը կտրուած): Մագաղաթ
(23x18), երկսիւն (22x14,5), բոլորգիծ երկաթագիր (նմուշ` Աա), տող` 15: Կարդալ`
Աա-Աբ` «Եւ ի նոցանէ սպանանիցեն եւ հալածիցեն... Այլ ցուցից ձեզ յումմէ երկնչի[ցիք]»:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշին` քերծուած, դռնակը` կծկուած եւ վնասուած. խունացած, տեղ-տեղ
գունափոխուած, ցեցակեր` թ. 130-3, գրեթե բոլոր թերթերի ստորին լուսանցներում
խոնաւութեան հետքեր, նաեւ ցեցակեր. գրիչը Ժ.ից յետոյ պրակահամարները
չի գրել, յետագայում այն լրացուել է, սակայն սխալներով:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա.
[Քարոզգիրք Գրիգորի
Տաթեւացւոյ]
1.
[Քարոզք յերկրորդ
հատորէ]
Տե՛ս
Ամառան հատոր, տպ. 1741: Ա-Ե/չիք: Զ/3ա-5բ: Է/5բ-11ա: Ը/չիք: Թ/26բ-30բ: Ժ/30բ-2ա:
ԺԱ/32ա-6ա: ԺԲ-ԺԵ/չիք: ԺԶ/36ա-8բ: ԺԷ-Խ/չիք: ԽԱ/51ա-4ա: ԽԲ-ԽԳ/չիք: ԽԴ/54ա-7ա: ԽԵ/57բ-60ա:
ԽԶ/չիք: ԽԷ/69բ-73ա: ԽԸ/73ա-5բ: ԽԹ/չիք: Ծ/75բ-8բ: ԾԱ-ԾԲ/չիք: ԾԳ/78բ-80բ: ԾԴ/81ա-4բ:
ԾԵ/84բ-7ա: ԾԶ/չիք: ԾԷ/87ա-90բ: ԾԸ/90բ-4ա: ԾԹ/94ա-5ա: Կ/չիք: ԿԱ/95ա-8ա: ԿԲ/99բ-103բ:
ԿԳ/103բ-8բ: ԿԴ/108բ-111բ: ԿԵ/111բ-4ա: ԿԶ/114ա-6բ: ԿԷ/116բ-20ա: ԿԸ/120ա-1ա («Նորին
բան վասն պոռնկութեան» հատուածը` չիք): ԿԹ-ՀԲ/չիք: ՀԳ/121ա-2բ (թերթ ընկած, թերի`
«եւ այլայլումն ածէ. որպէս է տեսանել///»):
ՀԴ/123ա-4ա (թերթ ընկած, սկ. թերի` «Չորրորդ`
յայտէ ի վկայութեանց, որ գիրք սուրբ...»): ՀԵ/124ա-6ա: ՀԶ/126ա-9բ: ՀԷ/չիք:
ՀԸ/60ա-3բ: ՀԹ/չիք: Ձ/63բ-9բ: ՁԱ/129բ-33ա: ՁԲ/38բ-42բ: ՁԳ/չիք: ՁԴ/42բ-5ա (վերջը
անաւարտ` «որ յերրորդ ժամն էջ ի դասս առաքելոցն///»):
ՁԵ/47ա-50ա: ՁԶ/50ա-1ա: ՁԷ-ՂԴ/չիք: ՂԵ/133ա-5բ: ՂԶ-Ճ/չիք: ՃԱ/135բ-6ա: ՃԲ-ՃՁԸ/չիք:
2. [Քարոզք յառաջին հատորէ]
Տե՛ս
Ձմեռան հատոր, տպ. 1740: Ա-ՃԽԸ/չիք: ՃԽԹ/15ա-20ա: ՃԾ/11ա-5ա: ՃԾԱ-ՃԾԴ/չիք: ՃԾԵ/20ա-3բ:
ՃԾԵ-ՃԾԷ/չիք: ՃԾԸ/23բ-6բ: ՃԾԹ-ՃԿԱ/չիք:
3. [Քարոզք արտաքոյ Ա. եւ Բ. հատորաց]
46ա-7ա Նորին քարոզ վասն գիշերոյ պաշտաման. ի բանն, որ ասէ. Զարթի՛ք փառօք
իմ, զարթի՛ք սաղմոս եւ ես զարթո՛յց առաւօտուց - [Վ]եց է տեսութիւն
բանիս, նախ ի դէմս Դաւթի փառօք կոչէ զմարգարէութիւն...
98ա-9բ Քարոզ վասն խոնարհութեան - Արդ, որպէս ասէ առաքեալքն ամենայն խոնարհութեամբ...
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ,
ԺԷ. դ.
Բ. 2ա [Նախերգան քարոզի] - Արփիական լոյս, անշիչանելի, ճանելի ճառագայթ, կենդանութեան աղբիւր...
մեծարէ հարսանիս Տէրն մեր եւ հատուցէ զգործս իւր եւ զհաճոյսն իւր կամի (1ա
կայ քարոզիս` «[Ա]րփիական լոյս, անշիջանելի... շնորհեա՛ ինձ կաթիլ մի համա»
հատուածը):
Գ. 2աբ [Ցանկ Յայսմաւուրաց] - Յիսուս
Որդոյն մէջն Խաչին, որոց Մահմետն մոլորեալ...
Դ. 138աբ [Մասն քարոզի] - Լո՛ւր ինձ, եթէ առաքինութիւն ունիս, ո՞ւմ առաքինութեամբ
զարդարեալ իցես...
Ե. 138բ [Հմայագիր] Վասն քնոյ տղայի - Մարտիրոս, Մալքիմոս, Գինէսիոս, Ոհանէս, Հեկիկոս...
Զ. 138բ Վասն ատամայցաւի - Անդիմաս եւ Պակոս առ միմեանս եկին...
Է. 138բ Գիր գլխացաւի - Յորժամ առ Յիսուս Ոհանէս եւ ասէ. Է՛ջ ի Յորդանան...
Ը. 144ա-5բ Քարոզ վասն ողջունին - Յոր տուն մտանիցէք կամ քաղաք, նախ ասացէ՛ք. Ողջո՛ւն
տանս այսմիկ... եւ զնիգս երկաթիս խորտակեցի, եւ որք ի կապանսդ էք:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
36ա Յիշեցէ՛ք
Յովաննէս վարդապետն
եւ զծնաւղսն իւր, եւ զանպիտան գրիչս յիշել աղաչեմ:
47ա Մանաւանդ
զստացող սուրբ գրոյս զՀովհաննէս վարդապետն եւ այլ ամենայն արեան
մերձաւորսն եւ ինձ` մեղսամած գրչի յիշել աղաչեմք:
69բ Յիշեա՛ եւ
զիս` ըզբազմամեղս, ո՛վ սուրբ ընթերցող, եւ ներումն հայցեա՛ ի Տէր վասն իմ` մեղաւորիս:
75բ Ո՜հ անյոյս
մեղաւորիս, վա՜շ, թէ զինչ լինիմ գիրիս:
84բ Մանաւանդ
զստացող սորա զՅովհաննէս վարդապետն փրկեսցէ փրկիչն ամենայնի,
աստ ի լեզուի չարէ եւ անդ յաւիտենից տան ջանացն. ամէն (նման` 103բ):
116բ Ո՜հ եւ եղուկ
եմ ես յաւուրն դատաստանին, անաչառ ատենին:
136ա (ստ. լս.)
Կատարեցաւ զհրամայեալն ի քէն, ո՛վ վեհդ սրբազան: Աստանօր յիշեա՛ զտառապել
ոգի գծողիս:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
139ա (ԺԸ. դ.,
նոտրգիր. 1601 թ-ի)
Եւ ի յետին ամանակի,
Որ դառնութեամբ
լըցեալ էր լի,
Ամառն, աշուն,
աշուն, ձմեռ,
Ձմեռն եղեալ
սառնամանի,
Նաեւ գարուն
բնաւ չտեսի
Միշտ օր մթին
եւ խաւարի:
Եղեւ երկիր
անպտղալի,
Վասն մեղաց մեր
զազրալի,
Զի արարիչն
է բարկացեալ,
Եւ Տէրն մեր ցասմամբ
լըցեալ,
Ուխտադրուժ
ազգ մարդկային,
Իբրեւ զվէմսն
է կարծրացեալ:
Երբեմ զմահ,
երբեմ զսուր,
Երբեմ զսով առ
մեզ տուեալ,
Այս ամենայն
ազգ երկրածին,
Խաւար մտօք փոյտ մոռացեալ,
Բայց այսոքիւք
ոչ շատացեալ,
Զի արարիչն
է բարկացեալ:
Վասն այսորիկ
մի եղանակ
Աւուրս Նոյի չորս բաժանեալ,
Այս բանս զԱստուածն
է ասացեալ
Հրեշտակ եւ մարդ
եւս վկայեալ:
Բայց ձեզ ասեմ,
սե՛ռք մարդկային,
Ամենեցոյցն
ի միասին,
Եկեայք եւ մեք
ամենեքին,
Պաղատեսցուք
Տեառն արարչին,
Թախաձանօք
եւ յոյժ կոծմամբ,
Անկըցուք լըցուք
սիրտս նորին:
Որպէս արար
Մանասէի`
Թագաւորին
Իսրայէլի,
Որդի մեծի թագաւորի,
Բարեպաշտին
Եզեկիէլի,
Եղեւ զըրաւ
այսմ բանի
Ի մեծափառ սրբոյ
ուխտի,
|140բ| Որ է տեղի
սրբոյն Դաւթի
Դւնիկեցւոյ հրաշագործի,
Ի ժամանակս
նորին դիտի,
Աբրահամու հըռետորի,
Արհիապանծ եպիսկոպոսի,
Ծընըն[դ]եամբ
երկրէն Վասփուռեցի,
Որոյ անուն Վան յորջորջի
Ի թուոյս մերոյ
յոպելենի
Հնգապատիկ քառակիւնի
Եւ չորս տասամբ
վերաբարթի
Եւ զտասն զայս
վերադրի (1601)
Եւ թիւ մերոյ
տօմարի:
Ես` Խաչատուր Վասփուռեցի
Որպէս ի վեր
անդ յիշեցի,
Տեառն մերոյ
մեծի դիտի,
Եկեալ ի վանիս
սքանչելի,
Երկրպագի ըղձմամբ
սրտի,
Զկարօտութիւնս
լըցուցի,
Եւ զփափաքսն
որոյս առի,
Զձեզ աղաչեմ
եղբա՛յրք բարի,
Յիշել առնէ՛ք
զիս արժանի,
Փրկչին մերոյ
կենարարի. ամէն: / Ծառայից ծառայ Մշու Սուրբ Առաքելոց վանից,
յիշեցէ՛ք ի Տէր:
Յիշ-ս
չկայ ի ԺԷ. դ-ի յիշ-ք, Ա., ընդմէջ իջից 3-47 (1601ի շար). գիրը ԺԸ. դ. է, ինչ որ
մէկն այստեղ օրինակել է մի այլ` հին ձեռագրից:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 1ա ութանկիւն,
սեւով. «ՔՐԻՍՏՈՍԻ
ԾԱՌԱՅ / ՂԱԶԱՐ ՎԱՐԴԱՊԵՏ / 1240 (1791)»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` Աբ` զանազան
տառեր եւ բառեր: 145բ` «ասա բան գրչափորձ», 137բ` «Էր ընդ եղբ»:
ՆՇՈՒՄ` կազմաստառին
փակցուած թղթին. «ԺԷ., Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
2074
ԳՐԻԳՈՐ
ՏԱԹԵՒԱՑԻ, ՔԱՐՈԶԳԻՐՔ
ԿԱՓՈՍԻ ՎԱՆՔ |
ՊԿԵ. - 1416 |
ԳՐԻՉ, ՍՏԱՑՈՂ` Գրիգոր
պետ:
ԹԵՐԹ` 432.
չգրուած` 1ա-2ա, 429բ-32բ: ՊՐԱԿ` Ա-ԼԶx12
(Ը 14, ԼԶ 10): ՆԻՒԹ` թուղթ,
լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
23x16: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն
(18x12): ԳԻՐ` բոլորգիր
(նմուշ` 75ա): ՏՈՂ` 41: ԿԱԶՄ` շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի. միջուկը` տախտակ.
աստառը` շերտազարդ կտաւ, վրան փակցուած` պհպ. Ա., Դ.. լուսանցակողերը` կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Ծնրադիր
Գրիգոր պետը (գրիչ, ստացող) Գրիգոր Տաթեւացու առջեւ` 8բ, Լս. - Յովհան մարգարէն
ի երախ կիտի` 89բ, Գրիգոր Լուսաւորիչ` 261ա, 426ա, Մարիամ Աստուածածին`
315ա: Կիսախորան` 9ա (Քրիստոսի պատկերով): Ճակատազարդ` 3ա, 14ա, 138բ: Լուսանցազարդ`
բուսական, խաչ, տաճար: Զարդագիր` թռչնագիր, հանգուցագիր, մարդագիր, կենդանագիր:
Գոյներ` կարմիր, կապոյտ, սեւ:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - Քահանայաթաղ
(Գիրք մեծ Մաշտոց, Կ. Պոլիս, 1807, էջ 378-9, 382-3): ԺԱ. դ.: 2 (Ա-Բ) + 2 (Գ-Դ)`
ստացուած 4 թերթերի ընդլայնակի հատումով եւ ընդերկայնակի եզրահատումով
(բնագիրը կտրուած), Աա, Դբ` սոսնձուած կազմին: Մագաղաթ (22,5x15), երկսիւն
(19,5x13), բոլորգիծ երկաթագիր (նմուշ` Բա), տող` 22: 1. Աւետարան Յոհաննու:
Կարդալ` Գա-Դա` «Ի քէն: Յայտնեցի զանուն քո մարդկան... յոր եմուտ ինքն եւ աշակերտք
իւր» (ԺԷ. 5-ԺԸ. 1): 2. Աղօթք: Կարդալ` Դա` «Եկեալ եմ երկիր պագանել առաջի...
առաջնորդութիւն ժողովրդե[ան] քո, քանզի քո հ[րամանի]» (Գիրք մեծ Մաշտոց,
Կ. Պոլիս, 1807, էջ 379): 3. Գործք: Կարդալ` Աբ` «[զպա]շտաւնն իմ, զոր [առ]ի ի Տեառնէ Յիսուսէ... ոչ դադարեցի արտասուաւք
խրատել զմի մի իւրաքանչիւր ի ձէնջ» (Ի. 24-31): 4. Աւետարան Մարկոսի:
Կարդալ` Բա` «Եւ կոչեցեալ առ ինքն զժողովուրդն
աշակերտաւքն հանդերձ... յ[որ]ժամ եկեսցէ փա[ռաւք] հաւր իւրոյ եւ [հրեշ]տակաց
սրբոց» (Ը. 34-8): 5. Աւետարան Ղուկասու: Կարդալ` Բա-Բբ` «Եղեւ եւ հակառակութիւն
ի մէջ [նո]ցա... դատել զերկոտասան ազգս Իսրայէղի» (ԻԲ. 24-30): 5. Աւետարան
Մատթէոսի: Կարդալ` Բբ` «Եւ յորժամ եկեսցէ որդի մարդոյ փառաւք Հաւր իւրոյ...
եւ ժողովեսցին առաջի նորա ամենայն ազգք երկրի» (ԻԵ. 31-2):
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշին քերծուած, եզրերը մաշուած, կապիչներն ու գամերն ընկած, մէջքը
ցեցակեր, ԺԸ. դ. նորոգման ժամանակ մէջքի, փեղկերի կէսի եւ անկիւների վնասուածքները
լրացուած կարմիր կաշիով. խունացած, տեղ-տեղ զանազան բծեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
3ա-8ա Այս ինչ է ի գիրս Քարոզիս.
Առաջին հատորն - Առաջին նախերգաբար: Վասն տարեմտին... Այսքան
թուով քարոզ է ի գիրքս Առաջին հատորիս: Իսկ բաց ի սմանէ:
Ա. [Քարոզգիրք Գրիգոր Տաթեւացւոյ]
1. [Քարոզք յառաջին հատորէ]
Տե՛ս
Ձմեռան հատոր, տպ. 1740: Ա/9ա-13բ: Բ/14ա-5բ: Գ/33ա-5բ: Դ/15բ-9ա: Ե/19ա-22բ: Զ/22բ-8ա:
Է/28ա-33ա: Ը/35բ-8բ: Թ/38բ-42ա: Ժ/42ա-4բ: ԺԱ/44բ-7բ: ԺԲ/47բ-50բ: ԺԳ/50բ-4ա: ԺԴ/54ա-6բ:
ԺԵ/56բ-9բ: ԺԶ/59բ-61բ: ԺԷ/61բ-5ա: ԺԸ/65ա-8բ: ԺԹ/68բ-71բ: Ի/71բ-4ա: ԻԱ/74ա-7բ: ԻԲ/77բ-80ա:
ԻԳ/80ա-3ա: ԻԴ/83ա-6բ: ԻԵ/86բ-9բ: ԻԶ/89բ-91բ: ԻԷ/91բ-3ա: ԻԹ/93ա-6ա: Լ/96ա-9ա: ԼԱ/99ա-100ա:
ԼԲ/100ա-2բ: ԼԳ/102բ-4բ: ԼԴ/105ա-7բ: ԼԵ/107բ-11ա: ԼԶ/111ա-4բ: ԼԷ/114բ-7ա: ԼԸ/117ա-20բ:
ԼԹ/120բ-2ա: Խ/122բ-5ա: ԽԱ/125ա-8ա: ԽԲ/128ա-30ա: ԽԳ/130ա-2բ: ԽԴ/132բ-5բ: ԽԵ/135բ-8բ:
ԽԶ/138բ-41բ: ԽԷ/141բ-3բ: ԽԸ/143բ-6բ: ԽԹ/146բ-8բ: Ծ/148բ-52բ: ԾԱ/152բ-3բ: ԾԲ/154ա-5բ:
ԾԳ/155բ-6ա: ԾԴ/156բ-7ա: ԾԵ/157ա-8ա: ԾԶ/158ա-9բ: ԾԷ/159բ-61ա: ԾԸ/161ա-2բ: ԾԹ/162բ-5ա:
Կ/165ա-9ա: ԿԱ/169ա-72ա: ԿԲ/172ա-6ա: ԿԳ/176ա-9բ: ԿԴ/179բ-82ա: ԿԵ/182ա-4բ: ԿԶ/184բ-7բ:
ԿԷ/187բ-91ա: ԿԸ/191ա-3ա: ԿԹ/193ա-5բ: Հ/196ա-9ա: ՀԱ/199ա-201բ: ՀԲ/201բ-3ա: ՀԳ/203ա-6ա:
ՀԴ/206ա-7ա: ՀԵ/207ա-9բ: ՀԶ/209բ-12ա: ՀԷ/212ա-4բ: ՀԸ/214բ-8ա: ՀԹ/218ա-20բ: Ձ/220բ-3բ:
ՁԱ/223բ-6բ: ՁԲ/չիք: ՁԳ/227ա-9ա: ՁԴ/229ա-31բ: ՁԵ/231բ-4բ: ՁԶ/234բ-7բ: ՁԷ/237բ-40բ:
ՁԸ/240բ-4բ: ՁԹ/244բ-6բ: Ղ/247ա-8բ: ՂԱ/248բ-51ա: ՂԲ/251ա-4ա: ՂԳ/254ա-6ա: ՂԴ/256բ-8բ:
ՂԵ/258բ-61ա: ՂԶ/261ա-5բ: ՂԷ/265բ-70բ: ՂԸ/270բ-2բ: ՂԹ/272բ-5բ: Ճ/275բ-7բ: ՃԱ/277բ-9ա:
ՃԲ/279ա-80բ: ՃԳ/280բ-2ա: ՃԴ/282ա-4ա: ՃԵ/284ա-7բ: ՃԶ/287բ-91բ: ՃԷ/291բ-5բ: ՃԸ/295բ-9բ:
ՃԹ/299բ-303ա: ՃԺ/303ա-6ա: ՃԺԱ/306ա-9բ: ՃԺԲ/309բ-12բ: ՃԺԳ/312բ-5ա: ՃԺԴ/315ա-7ա: ՃԺԵ/317ա-9ա:
ՃԺԶ/321բ-4ա: ՃԺԷ/324ա-7ա: ՃԺԸ/327ա-9բ: ՃԺԹ/329բ-32ա: ՃԻ/332ա-5բ: ՃԻԱ/335բ-7ա: ՃԻԲ/337ա-40բ:
ՃԻԳ/340բ-2բ: ՃԻԴ/342բ-4բ: ՃԻԵ/344բ-7բ: ՃԻԶ/347բ-8բ: ՃԻԷ/348բ-51ա: ՃԻԸ/351ա-2բ: ՃԻԹ/352բ-4ա:
ՃԼ/354ա-7ա: ՃԼԱ/357ա-8ա: ՃԼԲ/358ա-61ա: ՃԼԳ/361ա-3ա: ՃԼԴ/363ա-7ա: ՃԼԵ/367ա-9ա: ՃԼԶ/369ա-70բ:
ՃԼԷ/371ա-3ա: ՃԼԸ/373ա-5բ: ՃԼԹ/376ա-80ա: ՃԽ/380ա-3ա: ՃԽԱ/383ա-8ա: ՃԽԲ/388ա-91ա: ՃԽԳ/391բ-2բ:
ՃԽԴ/392բ-3բ: ՃԽԵ/396ա-8բ: ՃԽԶ/393բ-6ա: ՃԽԷ/398բ-401ա: ՃԽԹ-ՃԿԱ/չիք:
2. [Քարոզ յերկրորդ հատորէ]
Տե՛ս
ամառան հատոր տպ. 1741: Ա-ՃԹ/չիք: ՃԺ/426ա-8ա: ՃԺԱ-ՃՀԲ/չիք: ՃՀԳ/401ա-3բ: ՃՀԴ/403բ-6բ:
ՃՀԵ/406բ-9բ: ՃՀԶ/409բ-12ա: ՃՀԷ/412ա-5ա: ՃՀԸ/415ա-7ա: ՃՀԹ/417ա-9ա: ՃՁ/419ա-21բ: ՃՁԱ/421բ-4ա:
ՃՁԲ/424ա-6ա: ՃՁԳ-ՃՁԸ/չիք:
3. [Քարոզ արտաքո Ա. եւ Բ. հատորաց]
319ա-21բ Դարձեալ վասն սգաւորաց. ի բան Աւետարանին. Երանի սգաւորաց, զի նոքա
մխիթարեսցին - Վարդապետք
եկեղեցոյ յերկուս բաժանեն զսուգն` ի հոգեւորն եւ ի մարմնաւորն... եւ հալածական
ի մանկանց եկեղեցւոյ. այժմ եւ յաւիտեանս. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
8ա Զգծագրող
սմին զեղկելի եւ զանարժան զԳրիգոր պիտականուն բանի սիրող, աղաչեմ
յիշել ի Տէր եւ մեղաց թողութիւն հայցել, զոր եւ ձեզդ լիցի. ամէն:
59բ Յիշեա՛ եւ
զիս:
103ա Ո՜հ, ո՜հ
եղկելի անձինս, զի յոյժ թափուր եմ ի գործոյ անուանս:
151ա (ստ. լս.)
Յառաջին կարմիր նշանէն մինչ ի յայս, թէ պիտի նայ ասա՛ ի քարոզն եւ թէ չպիտի
նա` ոչ:
226բ Եւ ինձ`
մեղաւոր գրչի Գրիգորի խնդրողի բանին մեղաց թողութիւն եւ ողորմութիւն յաւուրն
դատաստանի յանյիշաչար Տեառնէն եւ ամենայն աշխատողացս ի սմա, քարոզողացն
եւ լսողացն, եւ որք զամէնն ասասցեն, առ հասարակ շնորհք եւ պարգեւք եւ դարձումն
եւ ազատութիւն յաստի կենացս, հանդիպումն գթութեան Հօրն երկնաւորի եւ մարդասիրի,
Որդոյն միածնի եւ ազատութեան Հոգոյն ճշմարտի, նաեւ շնորհողի աւրինակիս
Ղազար րաբունոյ.
ամէն, եղիցի, եղիցի:
315բ (ստ. լս.)
Ո՜հ, ո՜հ եւ եղուկ դառնութեան ժամանակիս, քարոզի յայսմ վայրի զաւրինակ գրոցս
առին |316ա| եւ զմեզ վիրաւոր եւ խոց թողին, զոր թողումք զայնպիսին արդար դատաստանին
Քրիստոսի:
344բ Զոր աղաչեմ
զեղկելիս յիշել ի Տէր եւ բազում եւ անհամար մեղաց իմոց թողութիւն հայցել,
զոր եւ ձեզ լիցի. ամէն:
428ա Աւրհնեալ
է ամենազօր Հոգին Սուրբ Աստուած ճշմարիտ, որ զտկարութիւն անարժանիս զօրացոյց`
հասանել յաւարտ այսմ մատենիս:
428բ Փա՜ռք եւ
գովութիւն, երկրպագութիւն եւ պատիւ եռանձնեա տէրութեանն եւ միոյ աստուածութեանն`
Հաւրն էականի եւ պատճառի եւ Որդոյն միածնի եւ էակցի եւ փառակից Սուրբ Հոգոյն
այժմ եւ յանկէտ յաւիտեանս. ամէն: Որոյ ողորմութեամբն սկսա եւ աւգնականութեամբ
նորին աւարտեցի զփափագելի եւ զտենչալի զգիրս զայս Քարոզաց, արարեալ երիցս
երանեալ մեծ հռետորին Գրիգորի րաբունապետին` ի պայծառութիւն
տօնից տէրունականաց եւ ի գովեստ սրբոց նորին եւ սիրողաց, նա եւ ի զուարճութիւն
մանկանց եկեղեցոյ, զոր ես` եղկելիս եւ թափուրս յամենայնի բարեգործութեանց,
ծոյլս եւ տարտամս, յամենայնի Գրիգոր բանի սպասաւորս, պետ կոչեցեալ
ըստ անուանեցելոցն եւ ոչ ենթայեցելոցն, նմանապէս եւ ես անուանս սոսկալոյ
հաղորդեալ եւ ի յարմար գործոյ սորին ամենեւին տարակացեալ, յերկուցն ասեմ`
առաքինութեանց տեսականին եւ գործնականին, մանօանդ թէ եւ տեղի տուեալ սերմանցն չարին, եւ թէպէտ այսու
ամենայնիւ զգածեալ էի, սակայն փափագող եղէ այսմ շնորհաբուխ մատենիս: Եւ
զի որ հոգով հիւանդացեալ, սապէս եւ մարմնովս տկարացեալ, աչաւք շլացեալ եւ
գլխով ցօեցեալ եւ բոլորովին անդամօք
անպիտանացեալ, այլ քանզի յԱստուած խրախուսեալ եւ ի սատարութիւն իմոցս
հարազատաց, ի բաց եդեալ զանձին տկարութիւն, գրեցի զսա, մանաւանդ յորդորմամբ
եւ նպաստաւորութեամբ բազմերախտ եւ գորովագութ հօրս իմոյ հոգեւորի եւ ուսուցչի`
տէր Սարգիս բանի
սիրողի եւ քաջ երաժշտապետի, զոր Տէր Յիսուս գրեսցէ զսա իւրաւքն հանդերձ ի
գիրն կենաց անջնջելի:
Արդ, գրեցաւ
սա ի սուրբ մենաստանիս, որ յորջորջեալ կոչի Կափոսի, ընդ հովանեաւ
Սրբոյն
Յակոբայ սքանչելագործ հայրապետին Մծբնա, ի յառաջնորդութեան
սուրբ ուխտիս եռամեծի եւ քաջ փիլիսոփայի, բազմերախտ հօրս մերոյ եւ վարժապետի
Գէորգեա, արի
եւ քաջ րաբունապետի, զոր յայսմ ժամանակի զսա տեսանեմք օթեւան Հոգոյն Սրբոյ
եւ հանգուցանող կամացն Աստուծոյ, զոր եւ Տէր Յիսուս պահեսցէ զսա յերկարեալ
ամօք եւ բազմերամ ժամանակաւք, մինչեւ ի խորին ծերութիւնն անսասան կենօք,
առողջ մարմնով, որ եւ էն հոգով կրկին կենօք եւ Բ. աշխարհօք. ամէն: Այլ եւ գրեցաւ
սա ի թվականութեան հայկազեան տումարիս, յաբեթականս տոհմի ԸՃ.երորդի, Կ.
եւ Ե. յաւելորդի (1416), ի դառն եւ յանբարի ժամանակի, ի վերջ եկեալ անցաւորիս,
նա եւ առ մեզ կատարի բանն տէրունի, թէ յաւուրսն յա[յ]նոսիկ յարիցէ ազգ յազգի
վերա, եւ եղիցին աւերածութիւնք եւ մահք տարաժամք, զոր եւ միոյն ականատես
եղաք, եւ միւսոյն` ականջալուր, քանզի առ մեզ եղեալ մահ սաստիկ յԵկեղեաց գաւառիս, զոր
ո՞վ կարասցէ ընդ գրով արկանել զաղէտս տարակուսանացս, այլ եւ գնացեալ անօրէն
բռնաւորն Խարա-Ուսուֆ կոչեցեալ,
վառեալ չարութեամբ եւ մտեալ ի տունն Վրաց եւ առեալ զքաղաքն
յԱղլծխա, եւ
զամենեսեան առ հասարակ զարսն ի սուր սուսերի մաշեալ, եւ զկանայս եւ զմանկունս
գերի վարեալ, եւ այլ այսպիսիս յոլովս գոյ տեսնել ի հասեալ ժամուս: Արդ, յերերսս անկեալ աղաչեմ զսիրողքդ բանի,
որք յետ մեր հանդիպիք, յիշել ի Քրիստոս զվերոյ գրեալ զգծող սմի`ն զտառապեալս
ոգի, եւ բազում եւ անթիւ սխալանաց մերոց բանիցն եւ գործոցն կամայիցն եւ ակամայիցն
ներումն թողութեան հայցեալ, նա եւ ծնողաց մերոց եւ եղբարց եւ ամենայն ազգականաց
մերոց եւ ամենայն աշխատողաց ի սմա, զոր եւ ձեզ եւ մեզ եւ ամենայն հաւատացելոց
առ հասարակ ողորմեսցի Քրիստոս ի միւսանգամ գալստեանն իւրում եւ երանաւետ ձայնին արժանի արասցէ. ամէն:
Այլ եւ աղաչեմ յիշել ի Տէր զպանծալի եղբարցս մեր զյիմաստայեղձ փեսայն եկեղեցոյ`
զՂազար րաբունին
եւ զհամշիրակ եղբայր մեր` զԹումա բանի սպասաւոր, որ զօրինակն
շնորհեցին մեզ, զոր Տէր Յիսուս պարգեւեսցէ ինքեանց եւ ծնօղաց իւրոց զերկնից
արքայութիւնն. ամէն:
Այս յիշ-ը
տե՛ս ԺԵ. դ-ի յիշ-ք, Ա., Հմր 199, էջ 186-7:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 429ա (1664 թ., նոտրգիր) [Ա]յլ եւ շնորհիւ ամենազօր Սուրբ
Հոգւոյն ստացեալ էր զգիրս քարոզաց վեհափառ եւ պանծալի քաջ հռետորն Կեսարացի Գրիգոր վարդապետն,
եւ վայելեալ զսա ժամանակս յոլով, եւ յետ փոխմանն առ Տէրն ամենի մնաց սա եղբօրորդւոյն`
տէր Յակոբին, եւ նա եւս վայելեալ
ժամանակ մի, յետ անցման տէր Յակոբին կրկին եւս մնաց նուաստ ծառայիցս`
մահտեսի Յարութիւնին եւ Իսրայէլին: Այլ եւ մեք յօժարութեամբ կամաց
մերոց եդաք զսուրբ գիրքս յիշատակ ի դուռն Սուրբ Յակոբայ եւ լուսաբուղխ
սուրբ գերեզմանին Քրիստոսի` ըստ տերունական բանին. Երանի այնոցիկ, որ
ունիցի զաւակ ի Սիոն եւ ընտանեակ` յԵրուսաղէմ [Եսայի
ԼԱ. 9]: Եւ մեք յայսմ խոստմանցս տվաք յիշատակ
ծնօղաց մերոց եւ վերոգրեալ Գրիգոր վարդապետին
հոգւոյն եւ տէր Յակոբին, ի թվականութեան հայկազեան
տումարիս յաբեթական տոհմի ՌՃ.երորդի եւ ԺԳ. յաւելորդի (1664), ի հայրապետութեան
տեառն Յակոբայ եւ ի առաջնորդութեան
տեառն Եղիազարու` սուրբ
Երուսաղէմի վերադիտողի
եւ ի Կեսարիոյ մուշավէշ առաջնորդացն, ոչ է պարտ զանունս նոցա ի գիր
արկանել, զոր Տէր Աստուած դարձ եւ զղջումն տացէ երկոցուցն. ամէն: Այլ եւ աղաչեմ
զդասս լուսերամից յիշել զմահտեսի Յարութիւնս եւ զկողակիցն
իմ` Իշնաֆոր խաթունն
եւ որդիքն իմ` զՏօլվաթն, Խտրպալին եւ Գրիգորն, եւ դըստերքն
իմ` զՎարդտիկինն: Դարձեալ
յիշեցէ՛ք զԻսրայէլն, զզուգակիցն իւր` զՆազլուն եւ որդիքն`
Աստուածատուրն եւ զԳրիգորն եւ դստէրքն իւր`
Խաթունաղան եւ Դշխոյն: Դարձեալ աղաչեմք
զդասս սրբազան վարդապետացդ եւ առաքելաշնորհ արհի եւ պանծալի եպիսկոպոսացդ,
որք հանդիպիք այսմ սուրբ կտակիս կարդալով կամ գաղափարելով, յիշեցէ՛ք զհայրն
մեր` զԽըտրպալին, եւ
մայր մեր` զԱսմինն եւ ամենայն արեանառու մերձաւորքն մեր` զկենդանիս եւ
զհանգուցեալսն առ Քրիստոս, եւ դուք յիշեալ լիջիք ի մարանաթայն. ամէն: Եւ եթէ
ոք յանդգնի` վարդապետաց, եպիսկոպոսաց, կրօնաւորաց, սարկաւագաց եւ ռամիկ
աշխարհականաց, ջանա զսա հանել ի դրանէ Սուրբ Յակոբայ ծախելով
եւ կամ գրաւելով, զմասն Յուդայի առցէ եւ ընդ Գեեզու պատժեսցի.
ամէն: Եւ խնամօք ըմբռնողքն ընդ սրբազան վարդապետաց դասուն դասակից եւ պսակակից
եղիցին: Կրկին եւս աղաչեմ յիշել ի Տէր մահտեսի Եւսուֆ չելեպի, որ
բազում ջանիւ [յ]որդորեաց զգիրքս յիշատակ դնել ի քաղաքն Երուսաղէմ, ի դուռն
Սուրբ
Յակոբա, եւ որ յիշէ զմեզ, յիշեալ լիցի յապենիազ արարչէն մերմէ,
որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն: Հայր մեր:
2. 1ա (1808 թ., շղագիր) ՌՄՃԾԷ. թուին:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 1ա` «Սաաֆրազ,
Պահլուսանդ, սիրով սիրեցեալ»:
2075
ԳՐԻԳՈՐ
ՏԱԹԵՒԱՑԻ, ՔԱՐՈԶԳԻՐՔ
ԲԱՂԷՇ, ՆԱՐԵԿ,
ՄՈՒՇ |
ՌՃԾԷ. - 1708 |
ԳՐԻՉ` Յակոբ
երէց: ՍՏԱՑՈՂ` Աբրահամ
վրդ.:
ԹԵՐԹ` 420.
չգրուած` 1աբ, 5բ-6ա, 420աբ: ՊՐԱԿ` Ա-ԼԵx12:
ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 22x17: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն
(15x12): ԳԻՐ` բոլորգիր
(նմուշ` 142ա): ՏՈՂ`
32-5: ԿԱԶՄ` կարմրաշագանակագոյն
դրոշմազարդ կաշի, դռնակով եւ 3 կապիչներով. միջուկը` տախտակ. աստառը` դրոշմազարդ
կարմիր կտաւ. լուսանցակողերը` կարմիր, վերին եւ ստորին հիմքերի մոտ բուսական
նախշեր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 2 (Ա-Բ)
+ 2 (Գ-Դ), սպիտակ չգրուած թուղթ, լուսագծերով:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Գրիգոր
Տաթեւացի եւ աշակերտք` 6բ (հմմտ. ձեռ. 1203, 14բ), Լս. - Ստեփանոս Նախավկայ`
391բ: Կիսախորան` 7ա: Լուսանցազարդ` տաճար, բուսական, յուշկապարիկ, թռչուն:
Զարդագիր` թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ` կարմիր, կապոյտ, կանաչ, դեղին,
նարնջի, սեւ, մանուշակագոյն:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի եզրերը` մաշուած, մէջքի ստորին եզրը փոքր պատռուածքով, գամերը եւ
կապիչներից երկուսն ընկած. խունացած, տեղ-տեղ գունափոխուած, զանազան բծեր,
խոնաւութիւն տեսած, թ. 80-4` խոնաւութեան հետեւանքով իրար կպած են եղել,
վնասելով անջատել են, թղթի կարկատաններով նորոգել, ուստի եւ վերին մասի
մի քանի տողն անընթեռնելի:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2ա-5ա Ցանկ գրոյս, որ կոչի Քարոզգիրք - Ա. Նախ վասն տարեմտին եւ վասն
ժամահարին... Քարոզ վասն յիշոցնատվաց ի բանն. Որ արհամարհէ զհայր կամ
զմայր, մահու վախճանեսցի. եւ Քրիստոսի մարդասիրին, փառք յաւիտեանս. ամէն:
[Քարոզգիրք Գրիգորի Տաթեւացւոյ]
1. [Քարոզք յառաջին հատորէ]
Տե՛ս
Ձմեռան հատոր, տպ. 1740: Ա/7ա-12բ: Բ/12բ-4բ: Գ/36բ-40ա: Դ/14բ-8բ: Ե/18բ-23բ: Զ/23բ-30ա:
Է/30ա-6բ: Ը/40ա-3բ: Թ/43բ-8ա: Ժ/48ա-51բ: ԺԱ/51բ-5ա: ԺԲ/չիք: ԺԳ/55ա-60ա: ԺԴ/60ա-3բ:
ԺԵ/63բ-5բ: ԺԶ/65բ-9բ: ԺԷ/չիք: ԺԸ/69բ-74ա: ԺԹ-ԻԱ/չիք: ԻԲ/74ա-6բ: ԻԳ/76բ-80ա: ԻԴ/80ա-5ա:
ԻԵ/85ա-8բ: ԻԶ/88բ-90բ: ԻԷ/90բ-2ա: ԻԹ/92բ-5բ: Լ/չիք: ԼԱ/95բ-6բ: ԼԲ/96բ-9բ: ԼԳ/99բ-102ա:
ԼԴ-ԼԵ/չիք: ԼԶ/102ա-6ա: ԼԷ/չիք: ԼԸ/չիք: ԼԹ/106ա-8բ: Խ-ԽԵ/չիք: ԽԶ/108բ-111բ: ԽԷ/112ա-4ա:
ԽԸ/114ա-7ա: ԽԹ/117ա-9բ: Ծ/119բ-23բ: ԾԱ/123բ-5ա: ԾԲ/125ա-7ա: ԾԳ/127աբ: ԾԴ/127բ-8բ:
ԾԵ/128բ-9բ: ԾԶ/129բ-31ա: ԾԷ/131ա-2բ: ԾԸ/133ա-4բ: ԾԹ/134բ-7ա: Կ/137ա-40բ: ԿԱ-ԿԳ/չիք:
ԿԴ/140բ-3բ: ԿԵ/143բ-6բ: ԿԶ/146բ-9բ: ԿԷ/149բ-53ա: ԿԸ/153ա-5ա: ԿԹ/155ա-8բ: Հ/158բ-61բ:
ՀԱ/չիք: ՀԲ/161բ-3ա: ՀԳ/163ա-6բ: ՀԴ/166բ-7բ: ՀԵ/167բ-70ա: ՀԶ-ՀԷ/չիք: ՀԸ/170ա-3բ:
ՀԹ/173բ-6բ: Ձ/չիք: ՁԱ/176բ-9ա: ՁԲ/179ա-80բ: ՁԳ-ՁԴ/չիք: ՁԵ/180բ-3բ: ՁԶ/183բ-6ա:
ՁԷ/186բ-9ա: ՁԸ/189ա-93բ: ՁԹ/193բ-5բ: Ղ/195բ-7ա: ՂԱ/197ա-200ա: ՂԲ/200ա-3ա: ՂԳ/203ա-5բ:
ՂԴ/205բ-7բ: ՂԵ/207բ-10ա: ՂԶ/210ա-5ա: ՂԷ/215ա-9բ: ՂԸ/222բ-5ա: ՂԹ/225ա-8ա: Ճ-ՃԲ/չիք:
ՃԳ/228ա-30ա: ՃԴ/230ա-2բ: ՃԵ/232բ-6բ: ՃԶ/236բ-41բ: ՃԷ/241բ-5բ: ՃԸ/245բ-50ա: ՃԹ/250ա-4ա:
ՃԺ/չիք: ՃԺԱ/254ա-8ա: ՃԺԲ/258ա-61բ: ՃԺԳ/261բ-4ա: ՃԺԴ-ՃԺԶ/չիք: ՃԺԷ/267բ-71ա: ՃԺԸ/271ա-4բ:
ՃԺԹ/274բ-7բ: ՃԻ-ՃԻԳ/չիք: ՃԻԴ/277բ-80ա: ՃԻԵ/280բ-3բ: ՃԻԶ-ՃԻԷ/չիք: ՃԻԸ/283բ-5ա: ՃԻԹ/285ա-7ա:
ՃԼ/չիք: ՃԼԱ/287ա-8բ: ՃԼԲ/չիք: ՃԼԳ/288բ-91ա: ՃԼԴ/291բ-5բ: ՃԼԵ/չիք: ՃԼԶ/295բ-7բ:
ՃԼԷ/297բ-300ա: ՃԼԸ/300ա-4ա: ՃԼԹ-ՃԽԱ/չիք: ՃԽԲ/304ա-8ա: ՃԽԳ/308ա-9բ: ՃԽԴ/309բ-10բ:
ՃԽԵ/314ա-7բ: ՃԽԶ/310բ-4ա: ՃԽԷ/317բ-20բ: ՃԽԸ-ՃԿԱ/չիք:
2. [Քարոզ յերկրորդ հատորէ]
Տե՛ս
Ամառան հատոր տպ. 1741: Ա-Ը/չիք: Թ/341բ-7ա: Ժ-ԻԸ/չիք: ԻԹ/330ա-1ա: Լ-ԼԱ/չիք:
ԼԲ/331ա-5ա: ԼԳ-ԼԷ/չիք: ԼԸ/335ա-8բ: ԼԹ/չիք: Խ/338բ-41բ: ԽԱ-ԽԴ/չիք: ԽԵ/355ա-7ա:
ԽԶ/325ա-9ա: ԽԷ-ԽԸ/չիք: ԽԹ/329ա-30ա: Ծ-ՀԳ/չիք: ՀԴ/320բ-5ա: ՀԵ-ՀԷ/չիք: ՀԸ/357ա-9ա:
ՀԹ-ՁԳ/չիք: ՁԴ/364բ-6ա: ՁԵ/չիք: ՁԶ/368ա-9ա: ՁԷ/369ա-71բ: ՁԸ/366ա-7ա: ՁԹ/չիք: Ղ/367ա-8ա:
ՂԱ/353բ-4ա: ՂԲ/354աբ: ՂԳ-ՃԹ/չիք: ՃԺ/219բ-22բ: ՃԺԱ-ՃԻԵ/չիք: ՃԻԶ/347բ-50ա: ՃԻԷ/350ա-3ա:
ՃԻԸ/չիք: ՃԻԹ/չիք: ՃԼ/371բ-80ա: ՃԼԱ-ՃԼԶ/չիք: ՃԼԷ/359բ-62ա: ՃԼԸ-ՃԾԳ/չիք: ՃԾԳ/404բ-7ա:
ՃԾԴ/407ա-8բ: ՃԾԵ/408բ-9ա: ՃԾԶ-ՃԿԳ/չիք: ՃԿԴ/409ա-11բ: ՃԿԵ-ՃԿԸ/չիք: ՃԿԹ/362ա-4բ: ՃՀ-ՃՀԲ/չիք:
ՃՀԳ/380ա-3բ: ՃՀԴ/չիք: ՃՀԵ/383բ-8ա: ՃՀԶ/388ա-91բ: ՃՀԷ/391բ-5բ: ՃՀԸ/395բ-8ա: ՃՀԹ/398ա-401բ:
ՃՁ/չիք: ՃՁԱ/401բ-4բ: ՃՁԲ-ՃՁԸ/չիք:
Քարոզների
դասաւորութիւնը խառն է:
3. [Քարոզք արտաքո Ա. եւ Բ. հատորաց]
ա. 264ա-7բ Դարձեալ վասն սգաւորաց, ի բան աւետարանին.
Երանի սգաւորաց, զի նոքա մխիթարեսցին - Վարդապետք եկեղեցո յերկուս բաժանեն զսուգն...
բ. 411բ-5բ Սրբոյն Գրիգորի Լուսաւորչին` մերոյ
հայոց հայրապետին - Եւ ապա սկսանի թագաւորն զանազան տանջանօք չարչարեալ
զսուրբն Գրիգորի...
գ. 415բ-7ա Քարոզ վասն աղօթից, ի բանն. Հոգի է Աստուած,
եւ երկրպագուաց պարտ է հոգով եւ ճշմարտութեամբ երկիր պագել - Եւ
համեմատութիւն հոգո եւ նմանութիւն է բազմաւորակի գրեալ ի գիրս...
դ. 417ա-8բ Քարոզ վասն յիշոցնատուաց, ի բանն. Որ
արհամարհէ զհայր կամ զմայր, մահու վախճանեսցի - Գիտելի է,
զի որք յիշոցք տան, բազումս մեղանչեն... ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որ է աւրհնեալ
յաւիտեանս յաւիտենից, ընդ Հօր եւ Սուրբ հոգոյ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
5ա Ո՛վ կաճառք
լուսերամից թեւ, խումբ վարդապետաց, առ ոտս ձեր անգանիմ, յորժամ առեալ ընթերցջիք զլուսատու մատեանս զայս,
աղաչեմ յիշեսջի՛ք ի Տէր զգըծօղ ցանկոյս այսմիկ զմեղապարտ Աբրահամս` զբանին Տեառն
իբրեւ պաշտօնեայս, զկործանեալս ի մէջ խուռն զբազմութեանց եւ զանկեալս ի յոգն
ցաւոց միջի, որ ստացայ զսա յիշատակ հոգոյ իմոյ, եւ հոգեւոր ծնօղիս` Գրիգոր մեծ վարդապետին
եւ հօրն իմոյ` տէր Սարգսին, եւ մօրս` Շահումին եւ ամենայն
արեան մերձաւորաց իմոց, եւ դուք յիշեալ լիջիք ի Տէր:
6բ (ստ. լս.)
Աւգնեա՛ Հոգիդ Սուրբ Աստուած ճշմարիտ եւ հասո՛յ ի յաւարտ զգործս մատենիս իմոյ:
90բ Զամենամեղ
գրիչս աղաչեմ յիշել ի բ[ա]րի մասին, ո՛վ սուրբ ընթերցողք, եւ Աստուած զձեզ
յիշէ յիւր բարիսն. ամէն, եղիցի:
102ա Նա եւ զվերջացեալս
ի բարեաց եւ զփարթամացեալս ի չարեաց զԱբրահամ վարդապետն
խնդրող բանի եւ գրող այսմ տառի յիշման առնէք դուք արժանի, եւ Աստուած ձեզ եւ
մեզ առ հասարակ ողորմեսցի վերջի աւուր դատաստանի. ամէն:
274բ Նա եւ զիս`
զանարժան գծող սորա աղաչեմ յիշել ի բարի մասին, զի ամենայն ի յիս կատարեալ
է որպէս ի Կայենին եղեւ:
359ա Զմեղապարտ
գծօղ սորա զսուտանուն Յակոբ երէցս յիշեսջի՛ք
ի մաքրափայլ յաղօթս ձեր, ո՛վ սուրբ ընթերցողք, քարոզողք տիեզերաց եւ ցանկացողք
փառաց Քրիստոսի, ղամբար վառեալ ի տաճարի, / եւ բուրվառք անուշ հոտով լի,
/ ծաղիկ բուսեալ յեկեղեցի, / եւ Աստուած զյիշողքդ յիշէ, նաեւ զհոգեւոր եւ
զմարմնաւոր ծնօղ եւ զվարպետն իմ` զտէր Ալէքսանն եւս յիշէ՛ք.
ամէն:
418բ Փա՜ռք գոյացուցչին,
բոլորից` անսկիզբ եւ անեզր բնութեանն, Հօր եւ Որդւոյ եւ ամենասուրբ Հոգւոյն.
ամէն: Որոյ շնորհօքն շարժին էակք ամենայն յընթացս իւրաքանչիւր` ըստ կարգի
յաւէտ բանականս այս մարդկայինս բնութիւն պատուեալ հանճարով, որով զբնաւորական
շարժումն իմաստասիրապէս մարթէ յօրինել աստուածային սիրովն ուղերձեալ,
վասն զի որումն բաղձայ ոք, նմին եւ հասանել ջանայ, զի բուռն է քան զմահ սէր, զոր
ջուրք բազում ոչ կարեն շիջուցանել, մանաւանդ յորժամ յԱստուած իցէ փափաքումն:
Որով այսպիսի ըղձիւք առ ստացումն աստուածային տառիս եւ ամենալիր ծաղկաւէտ
բուրաստանիս, Քարոզգրոցս ցանկացող եղեւ գերերջանիկ վարդապետն Աբրահամ, որ յօժարութեամբ
սրտիւ ետ գրել զաստուածային բուրաստանս` յիշատակ իւր եւ ծնօղաց իւրոց` քաւիչ
մեղաց եւ լուծիչ յանցանաց, եւ արբուցանող զջուրն կենաց պասքելոց անձանց,
մանկունք եկեղեցւոյ:
Արդ, գրեցաւ սա ի Մուշ քաղաք, ընդ հովանեաւ Սրբոյ Յարութեան տա|419ա|ճարին,
ոռ ոտս մեծ րաբունապետին Գրիգոր վարդապետին եւ առաջնորդ Սուրբ Կարապետին, ի թուականիս
Հայոց ՌՃԾ. եւ Է. (1708) ամին, ձեռամբ անիմաստ եւ ախմար Յակոբ երիցու, ծառայ
եւ աշակերտ հոգեւոր հօրս մերո Վարդան վարժապետի`
հանգուցելոյ առ Քրիստոս: Արդ, որք հանդիպիք այսմ սուրբ տառիս, յիշեսջի՛ք ի
մաքրափայլ եւ յարժանաւոր յաղօթս ձեր զստացող սուրբ Քարոզգրիս զիմաստասէր
եւ զբանիբուն զԱբրահամ վարդապետն:
Դարձեալ, կրկին
աղաչեմ յիշել ի Տէր զանարժան գծօղ սուրբ տառիս զՅակոբ սուտանուն
էրէցս եւ զծնօղսն իմ, եւ զգրիչ ուսուցողն իմ զտէր Ալէքսանն, եւ զՇահպազն, եւ եղբայրն
իմ զՍահակն, եւ
զայլ արեան մերձաւորսն իմ, այլ եւ` զտէր Միլիտոս աւագէրէց
Մշոյ քաղաքիս
յիշել ի Տէր, որ բազում սէր եւ եղբայրական գթով խնամարկեալ, մխիթարեաց կերակրով
եւ այլ ամենայն բարութեամբ, զոր տացէ նորա Տէր Աստուած վարձս ըստ վաստակոց
նորին` զիւր երկնաւորաց արքայութիւնն, զի մինչ ես, որ զայս սուրբ գիրքս աւարտեցի,
Գ. տեղ փոխեցայ, վասն դառն ժամանակին եւ հարկապահանջութեան չար բռնաւորին`
Սահատ խանին.
նախ ի Բաղէշ քաղաք,
եւ անտի ի Պոռայ Սուրբ Նարեկացոյ վանքն, եւ անտի ի Մուշ քաղաք, եւ ապա
բազում նեղութեամբ եւ չարչարանօք, ի ձեռն նախանձոտ, կոշտ եւ բիրտ քահանայից,
այլոց վասն պաշտման փողից խոցեալ խորովէին զիս, չուզէին զկենալն իմ անդ, ոլոր
աչօք յիս հայէին եւ կրճտէին զատամունս, բազում անգամ աքցի եւ բռնցի ինձ ցու[ց]անէին
եւ ասէին. Յե՛լ, գնա՛, զմեր հացն կտրեցիր: Ապա, վասն ահի առաջնորդին եւ խոճա
Յոհանին ոչ կարէին
մօտիլ, վասն որոյ ով ոք հանդիպիք սմա` կարդալով կամ օրինակելով, ներելով
թողութիւն շնորհեցէ՛ք նոցա եւ ապա` իմոցս: Արդ, յերես անկեալ աղաչեմ զձեզ,
մի՛ մեղադրէք վասն սխալանաց եւ վատթարութեան գրոյս, զի կար մեր այսչափ էր:
Այլ որ յի|419բ|շէ սուրբ սրտիւ եւ սրտի մտօք ի մաքրափայլ աղօթս իւր զվերոգրեալսն
առ հասարակ, եւ ինք յիշեալ լիցի ի Քրիստոսէ Աստուծոյ մերոյ, որ է աւրհնեալ
յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
2076
ԳՐԻԳՈՐ
ՏԱԹԵՒԱՑԻ, ՔԱՐՈԶԳԻՐՔ, ԱՄԱՌԱՆ ՀԱՏՈՐ
ՀԻԶԱՆ |
ՊԾԳ. - 1410 |
ԳՐԻՉ, ՍՏԱՑՈՂ` Մելքիսեդեկ:
ԹԵՐԹ` 210.
չգրուած` 1բ, 210բ: ՊՐԱԿ` Ա-ԺԸx12
(Ա, ԺԸ 10, ԺԳ, ԺԷ 11): ՆԻՒԹ` թուղթ:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 23,5x14,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(18,5x11): ԳԻՐ` բոլորգիր
(նմուշ` 98ա), նոտրգիր` 1ա, 210ա (նմուշ` 1ա): ՏՈՂ` 44: ԿԱԶՄ` շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի, կապիչներով
եւ գամերով. միջուկը` տախտակ. աստառը` դրոշմազարդ կարմիր կտաւ. լուսանցակողերը`
կարմիր:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - Ներբող
(մեկնողակա՞ն) առ Յիսուս (վրացերէն), ԺԵ. դ.: 1 (Ա)+1 (Բ)` ստացուած 2 թերթերի
եզրահատումով: Մագաղաթ (18,5x11), միասիւն (22x13,5), բոլորգիր (նուսխուրի,
նմուշ` Աբ), տող` 28. կծկուած եւ սեւացած` դժուարընթեռնելի: Միայն Աբ` «եւ խաչին բեւեռուածիդ///
ի վերայ փայտի իբրեւ///». հնարաւոր է ձեռագրիս մէջ դրուած լինեն վերջին նորոգութեան
ժամանակ` 1648 թ., Ամիթ (տե՛ս 210ա):
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի եզրերը մաշուած, 3 կապիչներից եւ վարդեակահիմք գամերից մէկականն
ընկած. խունացած, տեղ-տեղ գունափոխուած, լուսանցներում փոքր պատռուածքներ,
տեղ-տեղ բծեր, թ. 152-3ի միջեւ 1, 200-1ի միջեւ 3 թերթ կտրած-հանած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2աբ [Ցանկ գրոյս]
- Ա. Վասն վերայփոխման
Աստուածածին Կուսին... ԽԱ. Վասն դօանութեան ուղղայփառ հօատոյ (յաւելագրութիւն` 1648 թ.,
տե՛ս յիշ. 210ա):
Ա. [Քարոզգիրք Գրիգորի
Տաթեւացւոյ]
[Քարոզ
յերկրորդ հատորէ]
Տե՛ս
Ամառան հատոր տպ. 1741: Ա-ԻԱ/չիք: ԻԲ/73բ-4բ: ԻԳ/չիք: ԻԴ/74բ-5բ («յորմէ փրկեսցէ
զմեզ Քրիստոս Ասստուած փրկիչն մեր, եւ նմայ փառք ընդ Հաւր եւ Սուրբ Հոգոյն... ամէն
///»` վերջը չիք): ԻԵ-ԽԶ/չիք: ԽԷ/24բ-9ա: ԽԸ/18ա-20ա: ԽԹ/20բ-2ա: Ծ/22աբ: ԾԱ/22բ-3բ
(խորագիրը` չիք): ԾԲ/23բ-4բ (խորագիրը` չիք): ԾԳ/29ա-32ա: ԾԴ/32ա-8ա: ԾԵ-ԾԶ/չիք:
ԾԷ/38ա-41բ: ԾԸ/50ա-4ա: ԾԹ-Կ/չիք: ԿԱ/41բ-5ա: ԿԲ/45բ-50ա: ԿԳ/54ա-9բ: ԿԴ/չիք: ԿԵ/59բ-62ա:
ԿԶ/62ա-5ա: ԿԷ/65ա-9բ: ԿԸ-Հ/չիք: ՀԱ/98բ-102ա: ՀԲ/102ա-6ա: ՀԳ/89ա-91ա: ՀԴ/91ա-8բ:
ՀԵ/82ա-4բ: ՀԶ/84բ-9ա: ՀԷ-ՀԹ/չիք: Ձ/75բ-82ա: ՁԱ/167ա-71ա: ՁԲ/171բ-6բ: ՁԳ/չիք: ՁԴ/176բ-80ա:
ՁԵ/չիք: ՁԶ/180ա-1բ: ՁԷ/181բ-5բ: ՁԸ/185բ-7ա: ՁԹ/187բ-9ա: Ղ/189ա-91ա: ՂԱ/191աբ: ՂԲ/191բ-2բ
(խորագիրը եւ սկիզբը չիք` «/// մետասաներորդ` ի բարձր ձայնն, յորժամ պրկի ձայնական գործիքն...»): ՂԳ/192բ-4ա: ՂԴ/չիք:
ՂԵ/194ա-6բ: ՂԶ/196բ-9ա: ՂԷ/199ա-200բ (վերջը թափուած` «որ է Ծ. ամ, յոբելեան էր ամ թողութեան նոցա
///»): ՂԸ-ՃԵ/չիք: ՃԶ/69բ-73բ: ՃԷ-ՃԻԹ/չիք: ՃԼ/3ա-9ա: ՃԼԱ-ՃԼԲ/չիք: ՃԼԳ/12բ-3բ
(սկիզբը չիք` «/// Որպէս ասէ ի տեսիլն, թէ նշան երեւեցաւ յերկինս, այսինքն`
աստղն...»): ՃԼԴ/9բ-12բ (ունի նախաբանային յաւելեալ մաս, վերջը չիք` «յարքայութիւն արքային որդւոյ իւրոյ եւ Աստուծոյ
մեր ///»): ՃԼԵ/13բ-8ա: ՃԼԶ-ՃԾԱ/չիք: ՃԾԲ/113ա-7ա: ՃԾԳ/117ա-20: ՃԾԴ/122ա-4բ:
ՃԾԵ/124բ-5ա: ՃԾԶ/120ա-1բ: ՃԾԷ/121բ-2ա: ՃԾԸ/106ա-7ա: ՃԾԹ/107աբ: ՃԿ/107բ-10ա: ՃԿԱ/110ա-1ա
(սկիզբը չիք` «/// թէ վա՞սն էր ածէ մահ տղայոց
վաղվաղակի...»): ՃԿԲ/111ա-2ա: ՃԿԳ/112ա-3ա: ՃԿԴ/125բ-31բ: ՃԿԵ/131բ-44ա:
ՃԿԶ/144ա-8բ: ՃԿԷ/148բ-52բ (վերջը չիք` «ի ձայնէ
առիւծուն, յորժամ գոչէ` զի՞նչ լինիցին որպէս ///»): ՃԿԸ/153ա-8ա: ՃԿԹ/158ա-9բ:
ՃՀ/159բ-62բ: ՃՀԱ/162բ-7ա: ՃՀԲ-ՃՁԷ/չիք: ՃՁԸ/208ա-9ա:
Գրեթէ
բոլոր քարոզների դասաւորութիւնը խառն է, նաեւ ունեն նախաբանային յաւելեալ
մասեր:
Բ. 201ա-5բ [Անխորագիր] - /// Ոչ ծնեալ ի յումեքէ, այլ անծին, ոչ արարեալ յումեքէ,
այլ անեղ էութիւնն, ոչ ինքնեղ որպէս Արիստոտէլ զաշխարհս կարծեաց... պարզեալ
յամենայն հերձուածողական աղանդից, սրբեալ եւ մաքրեալ արտադրեցաք զդաւանութիւնն
ուղղափառ հաւատոյ. եւ տուողին ամենայն իմաստութեան եւ գիտութեանն, փառք
յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Գ. 1. 205բ-6բ [Տիրատրոյ վարդապետի] Նախերգան քարոզի - Եկեղեցի
սուրբ պատկեր է աստուածային փառացն... զոր եւ աստուածախաւս աւետարանիչն
ասէ (այսչափ):
Տե՛ս
ձեռ. 2142, 312ա-6ա:
2. 206բ-8ա [Յորդորակ ի վարդապետէ Տիրայտրոյ]
Աւրհնութիւնն յետ քարոզելոյ - Արդ, այսոքիկ բաւականասցին առ ի մէնջ ի տեսութիւն բանիս...
Տե՛ս
ձեռ. 631, 158աբ:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ,
ԺԸ. դ.
Դ. 1ա Խրատ մաճունի` Բագարատա բժշկին - Դ. դրամ անանուխ, Դ. տրամ ստապղի հունդ... որ շատերաց
օգտութիւն առողջ արարէ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
209ա Աւրհնութիւնն,
գոհութիւնն եւ բարեբանութիւնն, փառք, պատիւ եւ երկրպագութիւնն ի բոլոր գոյից
եւ ի լրումն եղելոց անկա[րաւտին Աստուծոյ եւ] /// (նորոգման կարկատան թղթի տակ մնացած 1-2 բառ)
|209բ|, ամենասուրբ Երրորդութեանն եւ միոյ աստուածութեանն, Հաւր եւ Որդոյ
եւ Հոգոյն Սրբոյ, որ արժանի արար զանարժանս հասանել ի կատարումն գծոյս: Եւ
արդ, ես` թաղծեալս սրտաւք եւ ցաւագին անձամբ, վերջինս ի ծնունդս եկեղեցոյ եւ
տրուպս բանասիրաց, փութոյ Մելքիսեդեկ պիտականուն
խնդրող բանի, գծեցի ձեռամբ իմով զգիրքս Քարոզողաց` յիշատակ ինձ եւ ծնաւղաց
իմոց` հաւրն իմոյ` Տիրացու քահանայի եւ մաւրն իմոյ` Մեծտիկնայ, եւ այլ ամենայն
ազգականաց իմոց, ի թուաբերութեանս մեծի ութ հարիւի յիսուն եւ իններորդի
(1410) ամի, յաստուածապահ գաւառս եւ ի քրիստոսաշէն քաղաքս Հիզան կոչեցեալ,
ընդ հովանեաւ ամենազաւր աջոյ ձեռինն Աստուծոյ եւ աստուածընկալ Խաչին Քրիստոսի:
Դարձեալ յերեսս անկեալ արտասուալիր դիմաւք ես` անարժանս, հողս եւ փոշիս
սուրբ գարշապարաց ձերոց, աղերսեմ ի խորոց սրտէ զհարազատդ գութ հարց եւ եղբարց
մեր հոգեւորաց, զի կաթ մի արատասուած ի կաթիլ դուլէ ձերդ մաղթանաց ցաւղեսցէ
ի գերեզման հոգոյ իմոյ տապանաց եւ լուասցէ զբազմաշարաւ զազրացեալ ոսկերս
մեղաւք մեռելոյս, զի թերեւս վասն ձեր սիրալիր մաղթանացդ գտայց ողորմութիւն
յամէնողորմ փրկչէն մերմէ Յիսուսէ Քրիստոսէ, որ ձեզ` յիշողաց եւ մեզ` յուսողացս
առ հասարակ ողորմեսցի բարերար /// (թափուած):
Յիշ-իս
յապաւուած տարբերակը տե՛ս ԺԵ. դ-ի յիշ-ք, Ա., Հմր 117, էջ
114-5:
144ա Զանարժան
հողս յիշեա՛յ (նման` 9ա, 22ա, 82ա, 144ա, 148բ, 171ա, 189ա, 199ա):
160բ (ստ. լս.)
Վա՜յ ինձ մեղաւորիս, վա՜յ (նման` 97բ, 116ա, 158ա):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
210ա (1648 թ.,
բոլորգիր) Վերստին նորոգեցաւ Քարոզգիրքս ի թվականիս Հայոց ՌՂԷ. (1648) ամի,
ձեռամբ անարժան Պաւղոսի, ի քաղաքն յԱմիթ: Արդ, երես
անկեալ աղաչեմ զդասս ընթերցողաց առ ի յիշատակել (1 տող ջնջած), որ ետ վերստին նորոգել Քարոզգիրքս ի վայելումն իւր,
զոր Տէր Աստուած բարով վայելել տացէ սմա. ամէն: Հայր մեր, որ յերկինս:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 1բ` երկիցս,
ութանկիւն, սեւով, վատ դրոշմուած, անընթեռնելի: 1բ բոլորակ սեւով. «ՅԻՍՈՒՍ ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ ԳԱԼՈՒՍՏ ՎԱՐԴԱՊԵՏ
Թ. ՌՃԶ. (1657)»: 2բ, 106բ, 210ա ութանկիւն, սեւով. «ԳԻՐՔՍ / ՍՈՒՐԲ ԷՋՄ/ԻԱԾՆԱ Է»:
2077
ԳՐԻԳՈՐ
ՏԱԹԵՒԱՑԻ, ՔԱՐՈԶԳԻՐՔ
(Բաղկացած է 2 տարբեր ձեռագրերից)
ԹԵՐԹ` 360: ԿԱԶՄ` շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի, դռնակով եւ 3 կապիչներով. միջուկը`
տախտակ. աստառը` դրոշմազարդ կտաւ. լուսանցակողերը` կարմիր:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ` - Աւետարան: Ժ. դ.: 1 (Ա) + 1 (Բ)` ստացուած 2 թերթերի ընդլայնակի
հատումով: Մագաղաթ (22x15,5), երկսիւն (17x13), բոլորգիծ երկաթագիր (նմուշ`
Աբ), տող` 10-3: Աա` երկրաչափական լուսանցազարդ (կարմիր, կանաչ): Կարդալ`
Բբ-Բա` Մտթ. Ը. 13-25. «յայնմիկ: Եւ եկեալ Յիսուս ի տուն Պետրոսի... եւ ինքն
ննջէր: Եւ մատուցեալ աշակե[րտքն]», Աբ-Աա` Յովհ. ԺԱ. 56-ԺԲ. 13. «գայցէ ի տաւն
այսր: Պատուէր տուեալ էր քահանայապետիցն... գայ Յիսուս յԵրուասղէմ, առին
ոստս արմաւենեաց [եւ ելին ընդառաջ նորա]»:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի եզրերը մաշուած, գամերը եւ կապիչներից մէկն ընկած, լուսանցակողերը
գունաթափուած:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` Աա,
Բբ` զանազան բառեր:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ` պհպ.
Աա, Բաբ` հանգուցագրեր:
ՁԵՌԱԳԻՐ
Ա.
|
ՊՃՀԳ. - 1424 |
ԳՐԻՉ` Յոհաննէս:
ԹԵՐԹ` 313: ՊՐԱԿ` Ա-ԻԶx12
(Ա, Թ, ԺԲ, ԺԸ 11, Գ 14, Դ 10, Ը 13, ԻԶ 16): ՆԻՒԹ` թուղթ:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 23x16,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն
(18x13): ԳԻՐ` բոլորգիր
(նմուշ` 24ա): ՏՈՂ`
39-43: ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Կիսախորան`
5ա: Ճակատազարդ` 4բ: Զարդագիր` թռչնագիր: Գոյներ` կարմիր:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
խունացած, տեղ-տեղ գունափոխուած, զանազան բծեր, թ. 94` կարուած հակառակ
դիրքով եւ սխալ տեղում, պէտք է լինի թ. 106-7ի միջեւ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2ա-4բ Ի Քարոզգրոց յառաջին
հատորէն այս ինչ է առեալ ի գիրքս յայս մինչ ի վերջն - Ա. Առաջին նախերգաբար. Վասն
տարեմտին... ՃԸ. Աչք իմաստնոյն ի գլուխ իւր, եւ որ անմիտն է ընդ խաւար գնայ:
Այս երկուսս ի միջոյն ի դուրս ի վերջս հանդիպեցաւ:
Ա. [Քարոզգիրք Գրիգորի
Տաթեւացւոյ]
1. [Քարոզք յառաջին հատորէ]
Տե՛ս
Ձմեռան հատոր, տպ. 1740: Ա/5ա-11բ: Բ/11բ-3բ: Գ-Դ/չիք: Ե/13բ-8ա: Զ/18ա-25բ: Է/25բ-32բ:
Ը/32բ-8ա: Թ/38ա-40ա: Ժ/40ա-3ա: ԺԱ/չիք: ԺԲ/43ա-6բ: ԺԳ/46բ-50բ: ԺԴ/51ա-4ա: ԺԵ/54ա-7ա:
ԺԶ/57ա-59բ: ԺԷ/չիք: ԺԸ/59բ-3բ: ԺԹ/63բ-7ա: Ի/67ա-9բ: ԻԱ/69բ-72բ (ունի քարոզի միայն
առաջին մասի սկիզբը` «Եթէ զինչ շահ եւ օգուտ
է միաբան եղբայրութեանց... որ ասել կամի խիստ կարճուկ է, վասն որոյ
զանց արարի ի միւսն///»): ԻԲ/72բ-5ա: ԻԳ/75ա-8բ: ԻԴ/չիք: ԻԵ/78բ-81բ: ԻԶ/81բ-3բ:
ԻԷ/83բ-5բ: ԻԹ/85բ-8բ: Լ/88բ-91բ: ԼԱ/չիք: ԼԲ/91բ-3բ, 95ա: ԼԳ/95ա-7ա: ԼԴ/չիք: ԼԵ/97բ-101ա:
ԼԶ/101ա-4բ: ԼԷ/104բ-6բ, 94ա: ԼԸ/309բ-13ա: ԼԹ/չիք: Խ/94աբ, 107ա-8բ (վերջը չիք` «հեռու կենամք ի չարէ, զի յորժամ զերկինքն պա///»):
ԽԱ/108բ-11բ: ԽԲ/112ա-3բ: ԽԳ/113բ-6բ: ԽԴ/116բ-9բ: ԽԵ/120ա-2բ: ԽԶ/122բ-5բ: ԽԷ/125բ-8ա:
ԽԸ/128ա-31ա: ԽԹ/131ա-3ա: Ծ/133ա-6ա: ԾԱ/136ա-7բ: ԾԲ-ԾԵ/չիք: ԾԶ/137բ-8բ: ԾԷ/138բ-40բ:
ԾԸ/140բ-2ա: ԾԹ/142ա-4բ: Կ/144բ-8ա: ԿԱ/148ա-50բ: ԿԲ/306ա-9բ: ԿԳ/151ա-4ա: ԿԴ/154ա-6ա:
ԿԵ/156ա-8բ: ԿԶ/158բ-61ա: ԿԷ/չիք: ԿԸ/161ա-2բ: ԿԹ/162բ-5ա: Հ/չիք: ՀԱ/165բ-7բ: ՀԲ/167բ-8բ:
ՀԳ/չիք: ՀԴ/168բ-9բ: ՀԵ/169բ-71բ: ՀԶ/չիք: ՀԷ/171բ-4ա: ՀԸ/174ա-7ա: ՀԹ/177ա-80ա:
Ձ/180ա-2բ: ՁԱ/341ա-5բ (տե՛ս ձեռ. Բ.): ՁԲ/չիք: ՁԳ/182բ-4ա: ՁԴ/չիք: ՁԵ/184բ-6բ:
ՁԶ/187ա-9բ: ՁԷ/189բ-92ա: ՁԸ/չիք: ՁԹ/192ա-3բ: Ղ/չիք: ՂԱ/193բ-6ա: ՂԲ/չիք: ՂԳ/196ա-8ա:
ՂԴ/314ա-6ա (տե՛ս ձեռ. Բ.): ՂԵ/198ա-200բ: ՂԶ/200բ-4բ: ՂԷ/316ա-20բ (տե՛ս ձեռ. Բ.):
ՂԸ/204բ-6բ: ՂԹ/206բ-9ա: Ճ/չիք: ՃԱ/209ա-10բ: ՃԲ/210բ-2ա: ՃԳ/212ա-3բ: ՃԴ/320բ-3ա
(տե՛ս ձեռ. Բ.): ՃԵ/213բ-7ա: ՃԶ/չիք: ՃԷ/217ա-20բ: ՃԸ/չիք: ՃԹ/220բ-3ա: ՃԺ/223ա-5բ:
ՃԺԱ/չիք: ՃԺԲ/225բ-8ա: ՃԺԳ/228ա-30ա: ՃԺԴ-ՃԺԵ/չիք: ՃԺԶ/230ա-2ա: ՃԺԷ/232ա-4բ: ՃԺԸ/չիք:
ՃԺԹ/234բ-6բ: ՃԻ-ՃԻԱ/չիք: ՃԻԲ/236բ-9բ: ՃԻԳ/չիք: ՃԻԴ/239բ-41բ: ՃԻԵ/241բ-4բ: ՃԻԶ-ՃԻԶ/չիք:
ՃԻԹ/244բ-6բ: ՃԼ-ՃԼԱ/չիք: ՃԼԲ/246բ-9ա: ՃԼԳ/249բ-51բ: ՃԼԴ/251բ-5ա: ՃԼԵ-ՃԼԷ/չիք: ՃԼԸ/255ա-8ա:
ՃԼԹ/258ա-62բ: ՃԽ/չիք: ՃԽԱ/263ա-7բ: ՃԽԲ/267բ-71բ: ՃԽԳ/271բ-3ա: ՃԽԴ/273աբ: ՃԽԵ/276բ-80ա:
ՃԽԶ/274ա-6բ: ՃԽԷ/280ա-3ա: ՃԽԸ-ՃԿԱ/չիք:
Մի քանի
քարոզի դասաւորութիւնը խառն է:
2. [Քարոզք յերկրորդ հատորէ]
Տե՛ս
Ամառան հատոր տպ. 1741: Ա-ԼԹ/չիք: Խ/353բ-7բ (տե՛ս ձեռ. Բ.): ԽԱ-ԽԵ/չիք: ԽԶ/345բ-7ա
(տե՛ս ձեռ. Բ.): ԽԷ-ՀԳ/չիք: ՀԴ/347ա-51բ (տե՛ս ձեռ. Բ.): ՀԵ-ՁԳ/չիք: ՁԴ/335բ-8ա
(տե՛ս ձեռ. Բ.): ՁԵ-ՂԶ/չիք: ՂԷ/338ա-41ա (տե՛ս ձեռ. Բ.): ՂԸ-ՃԻԶ/չիք: ՃԻԷ/326ա-9ա
(տե՛ս ձեռ. Բ.): ՃԻԸ-ՃԼԶ/չիք: ՃԼԷ/335աբ (խորագիրը` չիք, վերջը` չգրուած` «զոր էառ Տէրն եւ սրբեաց զմեզ ///», տե՛ս ձեռ.
Բ.): ՃԼԸ-ՃԾԲ/չիք: ՃԾԳ/351բ-3բ (տե՛ս ձեռ. Բ.): ՃԾԴ-ՃՀԲ/չիք: ՃՀԳ/283ա-6ա: ՃՀԴ/չիք:
ՃՀԵ/286ա-9բ: ՃՀԶ/289բ-92բ: ՃՀԷ/292բ-6ա: ՃՀԸ/296ա-8ա: ՃՀԹ/չիք: ՃՁ/298ա-301ա: ՃՁԱ/301ա-4ա:
ՃՁԲ/304ա-6ա: ՃՁԳ-ՃՁԸ/չիք:
Քարոզների
դասաւորութիւնը խառն է:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ,
ԺԶ. դ.
Բ. 1ա [Յաղագս չափուց] - Եբրայեցերէն տաղանդն կշռոյ անուն է եւ ոչ թուոյ...
դահեկանն Զ. դանգ է, որ է մթխալի:
Գ. 313բ [Դեղ ամենայն ցաւոց] - Էհարց ոմն
ի հարանց ընդ իմաստուն բժշկի մի եւ ասէ... եւ արտասուախառն ըմբէ յամեն մէջ գիշերի. այս է ամենայն
ցաւոց դեղ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
119բ Զգծողս
Յոհաննէս յիշեա՛յ,
աղաչեմ, յիշողդ յիշեալ եղիցի<ցի>ս (նման` 137բ, 184ա):
134ա (ստ. լս.)
Ի կարմիր նշանէն ի վայր սերտ ուսի՛ր, զի պատասխանի է ընդդէմ ֆռանգաց:
150բ Եւ երկրպագութիւն
ընդ Հօր իւրում եւ ամենասուրբ Հոգոյն այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս, ասասցուք
ամենեքեան միաբանութեամբ Տէր ողորմի:
246ա (ստ. լս.)
Ո՛վ ուշիմ ընթերցող, յորժամ զքարոզ խաչելութեան եւ սգոյ կարդաս եւ հասանես
ի քերած տեղն, որ կարմիր աստղանշանն է, յայնժամ ի մին էլ աստղանշանն անցի՛ր,
եւ կարդա՛ մինչ ի խոնար յէջին պարապսն, որ ասէ «քարշէին չուանօք»: Եւ ապա
դարձի՛ր յառաջին աստղանշանն, որ ասէ «կալան զՍիմոն Կիւրացին», եւ
կարդա՛, մինչ հասնէս յաստղանշանն, եւ զթուղթդ շրջէ՛, եւ սկսի՛ր, որ ասէ. «գիրկս
արկեալ Խաչին», զի էջ մին անցաւ ի մէջ, անմեղադի՛ր լեր:
313ա Եւ ի ներգեւեալ
եւ ի չանարդի անձնէ իմէ Յոհաննիսէ խնդրողէ բանի, որ ետ կարողութիւն
հասանել գործաւորութեամբ ի յաւարտ սորին, արդ, յիշման արժանի՛ արարէք
զանպիտանս, աղաչեմ, նաեւ զծնօղսն մեր հոգեւոր եւ մարմնաւոր: Գրեցաւ ի թուականիս
ՊՃՀԳ. (1424):
Միայն
այս յիշ-ը տե՛ս ԺԵ. դ-ի յիշ-ք, Ա., Հմր 344, էջ 325:
360բ Զվերջացեալս
ի շնորհաց զՅոհան տրուպ վարդապետս` ծառա գրոցս Քարոզիս, յիշեցէ՛ք, ո՛վ
ընթերցողք:
Պհպ. Բա Եւ զիս`
զանարժան զՅովհաննէս վարդապետս, յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս եւ զծնաւղս իւր. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 5ա (1582 թ., բոլորգիր, կիսախորանի մէջ) Հայր եւ Որդի
եւ Սուրբ Հոգի` մի Աստուած ողորմեա՛ Ոստանցի Յովաննէս վարդապետին
եւ ծնօղացն` Ղուլիջանին եւ Նուբարին, եւ ամենայն ազգատոհմին. ամէն:
2. 313ա (1582 թ., բոլորգիր) Տէր եւ Աստուա՛ծ` Հայր եւ Որդի
Եւ ամենազաւր
Սուրբ Հոգի,
Երեք անձինք
եւ բնութեամբ մի,
Անեղ, անմահ,
անճառելի,
Դշխոյն երեք
զքեզ տեսանի,
Զբորբոքումն
անքակտելի,
Մինն ի յերից
յերկիր լինի,
Զոր Յովհաննէս վկայ լինի,
Ի Յորդանան նա մկրտի,
Երրորդութիւնն
յայտնի լինի:
Ի քարոզութիւն
սկսանի,
Բժշկութիւն շատ
կատարի,
Նա լսողաց տա
երանի,
Յառաջ սկիզբն
անտի դնի,
Թէ որ զաւակ
Սիոն ունի,
Արքայութիւն
բաժին լինի,
Որ եւ լսեաց այնմ
բանի,
Փիլիսոփայն
քաջ եւ արի,
Զոր Գրիգորի նման լինի,
Նարեկա վանից վանականի,
Հայոց յազգէ
ծնեալ լինի,
Ի յՈստանա մեծ գաւառի,
Որ մականուն
Բրքութ ասի,
Եւ Յովհաննէս նա յորջորջի,
Ի բնէ նա աշակերտի,
Ներսէս քաջ վարժապետի,
Որով բանի հմուտ
լինի,
ԶՆարեկացին յորդ
մեզ պատմի,
Եւ Հին ու Նոր Կտակարանի
Ի վեր է քան զիմաստ բանի.
Ստացաւ զգիրս քարոզի
Յիշատակ անջնջելի,
Ի յամերամ ժամանակի,
Եւ ծնաւղացն իւրոյն բարի`
Ղուլիջանի եւ Նուբարի,
Եւ եղբարցն հարազատի`
Ոսկեւանի եւ Մուրատի,
Եւ եղբաւրորդոյն Բահլուլի,
Անփորձ պահէ Տէր ի յերկրի,
Է նա բնական Վառնիշատցի,
Ի Պատրկայ մենաստանի,
Որ է հանդէպ Ոստան քաղքի,
Մաւրըն լուսոյ Աստուածածնի,
Եւ Գեորգեա Զօրավարի |313բ|,
Եղիշէի դանբարանիւ,
Երախտաւոր հայոց ազգի,
Ինձ բարեխաւս մեղաւորի,
Յաւուր մեծի դատաստանի
Ի Ռ. հայոց թուի, ԼԱ. այլ աւելի (1582)
Գրեցաւ բանս ի քարտիսի.
Հանդիպողք այսմ տառի,
Յիշման առնէ՛ք զմեզ արժանի:
3. 1բ (1615 թ., նոտրգիր) Երկեակ
քառեակ թիւ հարիւրի
Հնգից յիսնից Ժ. զկնի,
Այլ եւ Դ. ամ յարաբարդի (1615)
Դժնեա եւ դառն յեղանակի,
Ի պարփակեալ ժամանակիս
Եւ ի լրման սոյն աւրի
Ի մուտ Տրէի հայոց ամսի
Եւ ի ԺԷ. Յունուարի
Մեծ վարդապետն հայկազնի
Բասիլիոսն
Աղբակեցի
Հանգեաւ մարմնով ի տապանի,
Ի դուռն Սուրբ Յովանիսի.
Ո՛վ պատահողք այսմ տառի
Եւ փափաքողք նորին շիրմի
Ի յարարչէն ամենայնի
Պարգեւողէն մեզ զբարի,
Խնդրէմ ի ձէնջ ես եղկելի,
Մաղթել եւ ձեզ ընդ իմ բանի,
Նորին հայցմամբն անդառնալի,
Զխաղաղութիւն տալ ի յերկրի:
4. 1ա (ԺԷ. դ., նոտրգիր) Յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս զԽանտուտն եւ զիւր եղբարքն` զՍարգիսն, եւ զիւրեանց
ծնօղքն` զԱտալայն, եւ
զկողակիցն` զՂալիայն, զՍարգսի կողակիցն` զԽանբեկին, յիշեցէ՛ք
ի Քրիստոս: Աստուած ողորմի ասացէ՛ք նոցա:
5. Պհպ. Բա (ԺԷ. դ.) Տէր Խաչատուր վարդապետ:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 4բ, 151բ ութանկիւն,
սեւով. «ԳԻՐՔՍ
/ ՍՈՒՐԲ ԷՋՄ/ԻԱԾՆԱ Է»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 1ա, 313բ` զանազան
բառեր, 313բ «Պազարիս հայելի պայձառ եւից»:
ՁԵՌԱԳԻՐ
Բ.
ԽՆԴՐԱԿԱՏԱՐ (ԲԱՂԷՇ) |
ՋՁԳ. - 1534 |
ԳՐԻՉ` Հերապետ,
Ատոմիկ (թ. 314-25), Զաքարիա երէց (թ. 326-60): ՍՏԱՑՈՂ` Ներսէս Բաղիշեցի:
ԹԵՐԹ` 47 (թ.
314-60): ՊՐԱԿ` 12+ԻԷ-ԻԹx12
(ԻԹ 11): ՆԻՒԹ` թուղթ:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 23x16: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն
(18,5x12,5): ԳԻՐ` բոլորգիր
(նմուշ` 316ա), 326-60` տարբեր ձեռքով (նմուշ` 345ա), 357բ-60բ` նոտրգիր (նմուշ`
358ա): ՏՈՂ` 35:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Ճակատազարդ`
326ա: Զարդագիր` հանգուցագիր, թռչնագիր: Գոյներ` կարմիր, մանուշակագոյն:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
տեղ-տեղ զանազան բծեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա.
[Քարոզգիրք Գրիգորի
Տաթեւացւոյ]
1.
[Քարոզք յառաջին
հատորէ]
Տե՛ս
Ձմեռան հատոր, տպ. 1740: ՁԱ/341ա-5բ (ունի նախաբանային յաւելեալ մաս): ՂԴ/314ա-6ա:
ՂԷ/316ա-20բ:: ՃԴ/320բ-3ա: Մնացեալը տե՛ս ձեռ. Ա.:2. [Քարոզ յերկրորդ հատորէ]
Տե՛ս
Ամառան հատոր տպ. 1741: Ա-ԼԹ/չիք: Խ/353բ-7բ: ԽԱ-ԽԵ/չիք: ԽԶ/345բ-7ա: ԽԷ-ՀԳ/չիք:
ՀԴ/347ա-51բ: ՀԵ-ՁԳ/չիք: ՁԴ/335բ-8ա: ՁԵ-ՂԶ/չիք: ՂԷ/338ա-41ա: ՂԸ-ՃԻԶ/չիք: ՃԻԷ/326ա-9ա:
ՃԻԸ-ՃԼԶ/չիք: ՃԼԷ/335աբ (խորագիրը` չիք, վերջը` չգրուած` զոր էառ Տէրն եւ սրբեաց զմեզ ///): ՃԼԸ-ՃԾԲ/չիք:
ՃԾԳ/351բ-3բ: ՃԾԴ-ՃՀԲ/չիք: ՃՀԳ/283ա-6ա (տե՛ս ձեռ. Ա.): ՃՀԴ/չիք: ՃՀԵ/286ա-9բ (տե՛ս
ձեռ. Ա.): ՃՀԶ/289բ-92բ (տե՛ս ձեռ. Ա.): ՃՀԷ/292բ-6ա (տե՛ս ձեռ. Ա.): ՃՀԸ/296ա-8ա
(տե՛ս ձեռ. Ա.): ՃՀԹ/չիք: ՃՁ/298ա-301ա (տե՛ս ձեռ. Ա.): ՃՁԱ/301ա-4ա (տե՛ս ձեռ. Ա.):
ՃՁԲ/304ա-6ա (տե՛ս ձեռ. Ա.): ՃՁԳ-ՃՁԸ/չիք:
Քարոզների
դասաւորութիւնը խառն է:
3. [Քարոզք արտաքոյ Ա. եւ Բ. հատորաց]
ա. 329ա-32բ Նորին քարոզ փոխման Աստուածածին կուսին, ի բանն Սողոմոնի. Բազում
դստերք ստացան մեծութիւն, բազումք արարին զօրութիւն, բայց դու առաւել եղեր
եւ զանցուցեր զամենեքումբք - Նախատեսութիւն աստուածապսակ արքայիս Սողոմոնի...
բ. 332բ-5ա Քարոզ Խաչին, ի բանն, որ ասէ. Փայտ կենաց է ամենեցուն, որ պատսպարին
ի նա եւ որ յենուն ի նա իբրեւ ի տէր հաստատութեան - Գիտելի է, զի կեանք փայտին ի յերիս դէմս երեւեցաւ...
գ. 357բ-9ա Նորին քարոզ վասն Յարութեան, ի բանն. Այս աւր է, զոր արար Տէր, եկայք,
ցնծասցուք - Զի
թէպէտ ուրախութիւնն աստուածային տօնախմբութեանցն յաւետիքն եւ ծնունդն
էառ սկիզբն...
Ձմեռան
ՃԽԱ. քարոզից տարբեր:
դ. 359ա-60բ Նորին քարոզ, ի բանն Սողոմոնի. Ունայնութիւն ունայնութեանց, ամենայն
ինչ ընդունայն է - Ոչ ոք ի մարդկանէ եւ կամ ի թագաւորս հետեւէցօ հեշտութեան եւ փափկութեան...
Բ. [Քաղուածք ի մեկնութեանց]
ա. 323ա Բանք Սողոմոնի. իբրեւ խնձոր ի մէջ անտառաց [Երգ Երգոց Բ. 3] - Անտառն նշանակէ զմարդկային բնութիւնս վասն չորից. նախ
զի անպտուղ է...
բ. 323աբ Երկիր եւ ի նմանէ հաց եւ ի ներքոյ նորա հուր շրջեցաւ [Յոբ. ԻԸ. 5] - Չորս են զարդք երկրի. նախ պատուական նիւթք` ակն, մարգարիտ,
ոսկի, արծաթ...
գ. 323բ Զինչ երկիր իցէ, յորում լոյսն ագանիցի [Յոբ. ԼԸ. 19] - Բազում է տեսութիւն, այլ ես ասեմ Ժ. կերպիւ. առաջին
լոյսն անեղական աստուածութեանն...
դ. 323բ-4բ Վասն հարսանեաց: Տէր ի զաւրութեան քում [Սաղ. Ի. 2] - Վասն էր ի հարսանիս զայս սաղմոսեմք: Պատասխանի. նախ,
զի թագաւորք են...
ե. 324բ Սաղմոս ի Դաւիթ. Ցուպ քո եւ գաւազան [Սաղ. ԻԲ. 4] - Ցուպն ստուարն է եւ գործի պատերազմի, որպէս Դաւիթ էառ
ի ձեռն...
զ. 324բ-5ա Տէր թագաւորեաց վայելչութիւն զգեցաւ [Սաղ. ՂԲ. 1] - Նախ, թագաւորեաց ասելն ցուցանէ զաւր մկրտութեան ի Յորդանան...
է. 325ա Աստուած թագաւոր մեր յառաջ, քան զինչ է մէջն, որ արարեր փրկութիւն
[Սաղ. ՀԳ. 12] - Եւ
ասեմք Ժ. կերպիւ. առաջինն մէջ է Երուսաղէմ ամենայն երկրի...
ը. 325աբ Հանէր զհաց յերկրէ, գինի ուրախ առնէ իւղ [Սաղ. ՃԳ. 15] - Նախ հաց զմարմին եւ գինին` զհոգին...
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ, ԺԶ. դ.
Գ. 325բ [Աւուրք տօնից] - Յղութիւն
Եղիսաբեթի յաւուր շաբաթու, աւետիք Աստուածածնին յաւուր Դ. շաբաթի,
ծնունդ Քրիստոսի յաւուր Ե. շաբաթի, մկրտութիւն կիրակէի, խաչելութիւն յաւուր
ուրբաթու:
Դ. 325բ Վասն եւղոյն հին օրինաց - Արդ,
իւղոյն որակութիւն զանազան է, եւ զի ի կովուց եւ յոչխարաց բաղկանա... զայս
եւղ եւ կանայքն պատրաստեցին ի թաղումն Տեառն. այսքան վասն եւղոյն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
320բ Զհոգեւոր հայրն մեր եւ զմարմնաւոր երախտաւորն մեր
զՆերսէս հեզահոգի
րաբունապետն յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս եւ լի բերանով Աստուած ողորմի՛ ասացէ՛ք.
ամէն: Եւ զեղկելի գրիչս` զԱտոմիկս մի՛ մոռանար, աղաչեմ:
324բ Զեղկելի գրիչս յիշեա՛:
325բ Զըստացաւղ քարոզ սուրբ գրոցս զՆերսէս րաբունապետն
եւ զծնաւղսն իւր յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս Աստուած, եւ զմեղաւոր գծաւղս Հերապետ, եւ զծնաւղսն
իմ յիշման արժան առնէ՛ք, աղաչեմ: Գրեցաւ ՋՁԳ. (1534) թովին, ի դուռն Խնդրակատարն:
357բ Զստացող սորա զՆերսէս վարդապետ եւ
զգծողս զԶաքարիա սուտանուն
երէց եւ զծնօղս իմ յիշել ի Տէր Աստուած աղաչեմ, եւ Աստուած զձեզ յիշէ:
360բ Զստացող սորայ զՆերսէս Բաղիշեցի վարդապետն
եւ զծնօղսն իմ` զՅակոբ քահանայն եւ զՇնորհաւորն յիշեցէ՛ք
ի Քրիստոս, որ ստացաւ զսայ ի հալալ արդանց իւրոց` յիշատակ իւր եւ ծնօղաց իւրոց,
եւ Աստուած ձեզ եւ մեզ ողորմեսցի յիւր միւս անգամ գալուստն. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
360բ (ԺԶ. դ., նոտրգիր) Ո՛վ մանկունք եկեղեցոյ, զխաբող
վարդապետս յիշեցէ՛ք ի ՏԷր:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 360բ` զանազան բառեր:
2078
ԳՐԻԳՈՐ
ՏԱԹԵՒԱՑԻ, ՔԱՐՈԶԳԻՐՔ
ԲԱՂԷՇ |
ՌՃԼԶ. - 1687 |
ԳՐԻՉ` Գրիգոր,
Ծեր Գրիգոր: ՍՏԱՑՈՂ` Յովհաննես
վարդապետ Ատանացի: ԹՈՒՂԹ ԿՈԿՈՂ` Ղազար:
ԹԵՐԹ` 474. չգրուած`
1բ-2բ, 4ա-5ա, 343բ-4բ, 472բ-4բ: ՊՐԱԿ` 4+Ա-ԼԹx12
(Զ 13, ԺԷ 15, ԼԹ 10): ՆԻՒԹ` թուղթ,
լուսագծերով եւ լուսադրոշմով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
22,5x17: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն
(17x11,5): ԳԻՐ` բոլորգիր
(նմուշ` 137ա): ՏՈՂ`
38-42: ԿԱԶՄ` շագանակագոյն
դրոշմազարդ կաշի, դռնակով եւ կապիչներով. միջուկը` տախտակ. աստառը` դրոշմազարդ
կարմիր կտաւ. լուսանցակողերը` կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Գրիգոր
Տաթեւացի եւ 12 աշակերտք` 5բ (հմմտ. ձեռ. 1203, 14բ): Կիսախորան` 6ա (Քրիստոսի
պատկերով): Ճակատազարդ` 443ա: Լուսանցազարդ` բուսական, թռչնային, կենդանական,
յուշկապարիկ, եկեղեցի, խաչ, տաճար: Զարդագիր` թռչնագիր, հանգուցագիր,
կենդանագիր: Գոյներ` կարմիր, կապոյտ, կանաչ, ոսկի, նարնջի:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - Աւետարան
Մարկոսի, ԺԵ. 13-23: Ժ. դ.: 1 (Ա)+1 (Բ)` ստացուած 1 թերթի ընդլայնակի հատումով:
Մագաղաթ (21,5x17), երկսիւն (17,5x13, 17,5x8), բոլորգիծ երկաթագիր (նմուշ`
Աբ), տող` 11: Կարդալ Աբ, Բա, Աա, Բբ,` «[Եւ նոքա դարձեալ] աղաղակէին յուզեալք
ի քահանայապետիցն... եւ նա ոչ առ եւ հանեալ զնա ի խաչ»:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի եզրերը` մաշուած, գամերը եւ կապիչներից երկուսը ընկած. թերթերը
խունացած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
3աբ [Ցանկ գրոցս]
- Ա. Վասն տարեմտին
ի բանն. փո՛ղ հարէք գլուխս ամենայն... ՃԵ. Նախերգան եւ աւրհնութիւն ի վերջք
գրոցս:
Ա. [Քարոզգիրք Գրիգորի
Տաթեւացւոյ]
1. [Քարոզք յառաջին հատորէ]
Տե՛ս
Ձմեռան հատոր, տպ. 1740: Ա/6ա-10բ: Բ/13բ-5բ: Գ/10բ-3բ: Դ/19բ-23բ: Ե/23բ-8ա: Զ/28ա-34բ:
Է/չիք: Ը/45բ-9ա: Թ/49ա-53ա: Ժ/53ա-7բ: ԺԱ-ԺԲ/չիք: ԺԳ/57բ-62բ: ԺԴ/62բ-8ա: ԺԵ/չիք:
ԺԶ/68ա-70ա: ԺԷ/70ա-3բ: ԺԸ-ԻԱ/չիք: ԻԲ/80բ-3ա: ԻԳ/83ա-6բ (սկիզբը չիք` «Եւ արդ, ի
յաւետարանական բանիցս Դ. ինչ գիտելի է...»): ԻԴ/86բ-91ա (սկիզբը չիք` «Գիտելի
է, զի բանս այս վեց միտս ունի. նախ վասն փորձանաց նախահօրն...». տպ էջ 133): ԻԵ/91ա-4բ:
ԻԶ/94բ-6բ: ԻԷ/96բ-8բ: ԻԹ/98բ-102ա: Լ/102ա-4բ: ԼԱ/չիք: ԼԲ/111ա-3բ: ԼԳ-ԼԵ/չիք: ԼԶ/113բ-7ա:
ԼԷ/չիք: ԼԸ/104բ-9ա: ԼԹ/չիք: Խ/117ա-20ա: ԽԱ/120ա-3բ: ԽԲ/չիք: ԽԳ/123բ-6բ: ԽԴ/126բ-9բ:
ԽԵ-ԽԶ/չիք: ԽԷ/129բ-32ա: ԽԸ/134բ-7ա: ԽԹ/137ա-40ա: Ծ/140ա-2բ: ԾԱ/142բ-6բ: ԾԲ-ԾԶ/չիք:
ԾԷ/146բ-51ա: ԾԸ-ԾԹ/չիք: Կ/151ա-3բ (զգալի տարբերութիւններով): ԿԱ-ԿԴ/չիք:
ԿԵ/157ա-9բ: ԿԶ/159բ-63ա: ԿԷ/163ա-7ա: ԿԸ/167ա-9ա: ԿԹ/169ա-72ա: Հ/172ա-5բ: ՀԱ/չիք:
ՀԲ/175բ-7ա: ՀԳ/177ա-80բ: ՀԴ/180բ-3ա: ՀԵ-ՀԷ/չիք: ՀԸ/183բ-6բ: ՀԹ/186բ-90ա: Ձ/190ա-3ա:
ՁԱ/193ա-7բ: ՁԲ-ՁԳ/չիք: ՁԴ/197բ-202բ: ՁԵ/202բ-5բ: ՁԶ/չիք: ՁԷ/205բ-8բ: ՁԸ/208բ-12բ:
ՁԹ-Ղ/չիք: ՂԱ/226ա-8բ: ՂԲ/չիք: ՂԳ/213ա-6բ: ՂԴ/չիք: ՂԵ/217ա-19բ: ՂԶ/219բ-26ա: ՂԷ-ՂԹ/չիք:
Ճ/228բ-33բ: ՃԱ-ՃԳ/չիք: ՃԴ/233բ-7ա: ՃԵ/237ա-9բ: ՃԶ/239բ-44բ: ՃԷ-ՃԸ/չիք: ՃԹ/258բ-65բ:
ՃԺ/265բ-9ա: ՃԺԱ/269ա-73ա: ՃԺԲ/273ա-6բ: ՃԺԳ/չիք: ՃԺԴ-ՃԺԵ/չիք: ՃԺԶ/276բ-80բ: ՃԺԷ/չիք:
ՃԺԸ/284ա-9ա: ՃԺԹ/289ա-92ա: ՃԻ-ՃԻԴ/չիք: ՃԻԵ/298ա-301ա: ՃԻԶ-ՃԻԷ/չիք: ՃԻԸ/292ա-8ա:
ՃԻԹ/301ա-5ա: ՃԼ/305ա-12բ: ՃԼԱ/չիք: ՃԼԲ/313ա-20բ: ՃԼԳ/չիք: ՃԼԴ/320բ-8բ: ՃԼԵ-ՃԼԶ/չիք:
ՃԼԷ/335ա-40բ: ՃԼԸ/չիք: ՃԼԹ/328բ-35ա: ՃԽ-ՃԽԱ/չիք: ՃԽԲ/345ա-51ա: ՃԽԳ/374ա-8ա: ՃԽԴ/չիք:
ՃԽԵ/351ա-6բ: ՃԽԶ/356բ-60ա: ՃԽԷ/չիք: ՃԽԸ/360ա-2բ: ՃԽԹ/363ա-6բ: ՃԾ-ՃԾԴ/չիք: ՃԾԵ/370բ-4ա:
ՃԾԶ-ՃԿԱ/չիք:
Քարոզների
դասաւորութիւնը խառն է, գրեթե բոլոր միաւորները սկզբում ունեն նախաբանային
յաւելեալ մասեր:
2. [Քարոզք յերկրորդ հատորէ]
Տե՛ս
Ամառան հատոր տպ. 1741: Ա-ՀԷ/չիք:
ՀԸ/340բ-3ա: ՀԹ-ՂԳ/չիք: ՂԴ/394ա-5բ: ՂԵ-ՂԷ/չիք: ՂԸ/383բ-7բ: ՂԹ/387բ-90ա: Ճ-ՃԻԹ/չիք:
ՃԼ/449բ-54բ: ՃԼԱ-ՃԼԵ/չիք: ՃԼԶ/467բ-71ա: ՃԼԵ-ՃՀԶ/չիք: ՃՀԷ/458ա-61ա: ՃՀԸ/չիք: ՃՀԹ/461ա-4բ:
ՃՁ-ՃՁԷ/չիք: ՃՁԸ/471բ-2ա:
Քարոզների
դասաւորութիւնը խառն է:
3. [Քարոզք արտաքոյ Ա. եւ Բ. հատորաց]
ա. 15բ-9բ Նորին Գրիգորի եռամեծի եւ քաջ հռետորի
եւ անյաղթ փիլիսոփայի ի բանն. Գիրք ծննդեան Յիսուսի Քրիստոսի որդւոյ Դաւթի - Ի վերայ այսմ բանի Դ. ինչ ասելի է. նախ թէ որպէս բազմաւորական
դնէ...
բ. 34բ-9ա Նորին Գրիգորի քարոզ ծննդեան, ի բանն.
Ահա կոյս յղասցի եւ ծնցի որդի եւ կոչեսցեն զան[ուն] - Աստանօր յաղագս վեց իմն պիտոյից է ձեռնարկութիւնս
մեր...
գ. 39ա-45բ Նորին Գրիգորի եռամեծար եւ քաջ հռետորի
քարոզ ծննդեանն, ի բանն. Ի սկզբանէ էր բանն, եւ բանն էր առ Աստուած - Ի վերայ այսմ բանի ութ իրս տեսանելի է. նախ թէ զինչ է
սկիզբն...
դ. 73բ-80բ Նորին Գրիգորի եռամեծի եւ քաջ հռետորի
քարոզ եւ խրատ կրօնաւորաց, ի բանն. Են ներքենիք, որ զանձինս իւրեանց արարին
ներքենիս վասն արքայութեանն երկնից - Արդ, ի վերայ այս բանիս ութ իրս տեսանելի է, նախ թէ զինչ
հարկաւոր է յանապատ բնակողաց...
ե. 109ա-10բ Նորին Գրիգորի եռամեծի եւ քաջ հռետորի, վասն զնորընձայ ի վարդապետութիւն
կոչելոյ եւ գաւազան եւ իշխանութիւն շնորհելոյ եւ հրաման տալոյ, ի բանն որ
ասէ. Որպէս առաքեցաւ զիս Հայր, եւ ես առաքեմ զձեզ... զամենայն աւուրս մինչեւ
ի կոտորած աշխարհի - Հրամանն աստուածառաք, որ ետ առաքելոցն Տէր մեր Յիսուս
Քրիստոս, Գ. իրս տեսանելի է...
զ. 132ա-4բ Նորին Գրիգորի քարոզ վասն ոգէվարին, ի բանն. Արդ, առէ՛ք զսպառազինութիւն
Աստուծոյ, զի կարող լինիջիք ի դիմի հար[կանել] յաւուրն չարութեան - Զբանս առաքելոյս Պօղոսի Դ. մտօք պարտ է իմանալ, նախ
թէ քանզի են ասացեալք աւուրք չարք...
է. 153բ-7ա Նորին Գրիգորի եռամեծի եւ քաջ հռետորի քարոզ վասն Թ. երանութեանն,
ի բանն. Եւ տեսեալ զժողովուրդս, ել ի լեառն եւ բացեալ զբերանն. Երանի աղքատաց
հոգով, զի նոցա է արք[այութիւնն] - Տիրական
հրամանքս ի Ժ. գլուխս բաժանի. նախ թէ վասն էր ել ի լեառն...
ը. 244բ-58բ Գրիգորի եռամեծի եւ քաջ հռետորի եւ անյաղթ փիլիսոփայի քարոզ
յաղագս վեցօրեայ արարչութեան, ի բանն. Ի սկզբանէ արար Աստուած զերկին եւ
զերկիր - Աստանօր
յաղագս վեց իմն պիտոյից է ձեռնարկութիւնս մեր...
թ. 280բ-4ա Նորին Գրիգորի արարեալ քարոզ ի բանն. Երանի սգաւորաց, զի նոքա մխիթարեսցին - Ի վերայ այսմ բանիս չորս ինչ ասելի է...
ժ. 366բ-70բ Գրիգորի եռամեծի եւ քաջ հռետորի եւ անյաղթ փիլիսոփայի քարոզ
վասն գալստեան Սուրբ Հոգոյն, ի բանն. Ի գումարել երկնաւորին զթագաւորս ի վերա
նորա ձիւնասցի [Սաղմոս] - Խորհուրդ եւ միտք բանիս այս ի Դ. գլուխս բաժանի...
ժա. 378ա-81ա Նորին Գրիգորի քարոզ կիւրակէի վասն աղօթից, ի բանն. Ի գիշէրի համբարձէ՛ք
եւ զձեռս ձեր ի սրբութիւն եւ աւրհնեցէ՛ք զՏէր - Կամիմ աստանոր ի վերա այս բանիս Գ. միտս դընել...
ժբ. 381ա-3բ Գրիգորի քաջ հռետորի քարոզ եւ խրատք ոգէշահք վասն զղջման եւ ապաշխարութեան,
ի բանն. [Խ]ոտորեա՛յ ի չարէ եւ արա՛յ զբարի, խնդրեա՛ զխաղաղութիւն եւ ե՛րթ
զհետ նորա - Խրատական բան մարգարէիս յերիս դէմս տարորոշի...
ժգ. 390ա-4ա Գրիգորի քարոզ վասն ողորմութեան եւ նախախնամութեան, ի բանն. Երանի
ողորմածաց, զի նոքա ողորմութիւն գտցեն - Տեառն մերոյ
Յիսուսի Քրիստոսի հրամանքս ի Դ. դէմս տարորոշի...
ժդ. 395բ-402բ Գրիգորի եռամեծի եւ քաջ հռետորի քարոզ վասն խոստովանութեան, ի
բանն. [Ա]սա՛ դու նախ զանօրէնութիւնս քո, զի արդարեսցիս եւ սիրելի Աստուծոյ
լինիցիս - Ի վերա
այսմ բանի Դ. ինչ ասելի է...
ժե. 402բ-9բ Գրիգորի եռամեծի եւ քաջ հռետորի քարոզ վասն խոստովանութեան եւ
ապաշխարութեան, ի բանն. Ես եմ, որ ջնջեմ իբրեւ զամպ զանօրէնութիւնս քո, եւ
զմեղս քո ոչ եւս յիշեցից - Զաստուածախօս մարգարէի զբանս ի Դ. դէմս բաժանել արժան
է...
ժզ. 409բ-22բ Գրիգոր[ի] քարոզ վասն զղջմանն եւ խոստովանութեան եւ ապաշխարութեան,
ի բանն. Որդեա՛կ, փախի՛ր ի մեղաց որպէս յերէսաց օձի, ասէ Սիրաքն - Աստանօր
յաղագս վեց իմն պիտոյից է ձեռնարկութիւնս մեր, նախ թէ զինչ է կեանք հոգւոյ եւ
մարմնոյ...
ժէ. 422բ-8ա Գրիգորի եռամեծի քարոզ ի ծնունդ Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի եւ
Աստուծոյ, ի բանն. Իրք ծննդեան Յիսուսի Քրիստոսի - Ի վերայ այսմ բանի Գ. իրս տեսանելի է, նախ թէ ընդէ՛ր
ինքն Աստուած իջանէր...
ժը. 428ա-34ա Գրիգորի ասացեալ քարոզ ծննդեան Տեառն Յիսուսի Քրիստոսի, ի բանն. Բանն
մարմին եղեւ եւ բնակեաց ի մեզ - Աստանօր յաղագս վեց իմն պիտոյից է ձեռնարկութիւնս
մեր. նախ թէ զինչ է պատճառն...
ժթ. 434ա-41ա Գրիգորի քարոզ վասն մահու եւ յարութեանն, ի բանն. Մարդով եղեւ մահ
եւ մարդով` յարութիւն մեռելոց - Ի վերայ այսմ բանի Ժ. ինչ ասելի է. նախ թէ զի՛նչ է մարդ...
ի. 441ա-2ա Նախերգան քարոզի, ուղղափառ վարդապետաց ասացեալ - Եկեղեցի սուրբ պատկեր է աստուածային փառացն...
իա. 442աբ Աւհնութիւն յետ քարոզելոյ - Արդ, այսոքիկ բաւականասցին առ ի մէնջ ի տեսութիւնս
բանիս...
իբ. 443ա-9բ Նորին Գրիգորի քարոզ վասն Վարդավառին, ի բանն Մատթէոսի. Եւ յետ Զ.
աւուր առնու ընդ իւր Յիսուս զՊետրոս եւ զՅակոբոս եւ զՅոհաննէս եւ հանէ զնոսա
ի լեառն բանձր, եւ այլկերպացաւ առաջի նոցա - Արարիչ ամենեցուն
եւ Տէր, տո՛ւր ինձ լեզու խրատու...
իգ. 454բ-8ա Քարոզ նորին Գրիգորի վասն Դաւթի մարգարէին եւ Յակոբայ առաքելոյ,
ի բանն. Երդուաւ Տէր Դաւթի եւ ոչ ստեաց նմա - Յաղագս չորից
է խնդիրս մեր. նախ վասն աւուրս պատշաճի...
իդ. 464բ-7բ Նորին Գրիգորի քարոզ Յոհաննու աւետարանչի եւ Յակոբայ եղբօր նորին,
ի բանն. Դարձաւ Պետրոս եւ տեսանէր զաշակերտն, զոր սիրէր Յիսուս, զի գայր զհետ
նորա եւ այլն - Ի վերայ այսմ բանի Դ. ինչ ասելի է. նախ վասն տօնիս,
որ վերջոյ է կարգեալ...
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ,
ԺԸ. դ.
Բ. 1ա [Ժամանակագրականք] - Ի հայոց թվին ՌՃԻԲ. (1673) ԳՃ. (300) տարի էր, որ Հայոց
իշխանութիւնն բարձեալ է, եւ ԲՃԻ. (220) տարի էր առումն ըՍտամբօլ քաղաքի:
Գ. 1ա [Յաղագս քերականութեան] - Ամենայն իր սահմանաւ ճանաչի, զինչ է քերականութիւն...
Արարօղք սորա են առաջին քերթօղքն, վախճան սորա է ուղղապէս գրելոյ եւ խօսելոյ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳԱՂԱՓԱՐ ՕՐԻՆԱԿԻ
305ա (ԺԷ. դ. սկ.) Արդ, ես Ղրիմեցի Յակոբ վարդապետս,
որ ի խաչելութեան քարոզս աշխատեցայ, աղաչեմ զձեզ յիշել ի Տէր միով ողորմիայիւ,
եւ Աստուած զձեզ յիշէ յիւր միւս անգամ գալստեանն. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 5բ Օգնեա՛ Հոգիդ
Սուրբ Աստուա՛ծ ճշմարիտ, եւ զսկսեալս առ ի մէնջ դու կատարա՛յ:
80բ ԶԳրիգոր մեղաւք մեռեալ գծօղս աղաչեմ
յիշել առ Քրիստոս Աստուած եւ ողորմի (նման` 83ա, 94բ, 96բ, 104բ, 110բ, 117ա,
123բ, 129բ, 151ա, 177ա, 442բ):
340բ (ստ. լս.) Եւ արդ, ես թաղծեալ եւ տառապեալ անձամբ եւ
մեղօք սեւացեալ Գրիգոր երէցս աղաչեմ զքաջ րաբունիքդ,
որք հանդիպիք սմա կարդալով կամ հարեւանցի տեսանելով, յիշեսջի՛ք զբազմամեղս
եւ զանարժանս ի մաքրափայլ յաղօթս ձեր եւ թողութիւն արարէ՛ք մեղաւորիս,
զի եւ ձեզ լիցի ողորմութիւն եւ միւսանգամ գալստեանն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ.
ամէն:
343ա Զմեղապարտ գծող սորա զառածեալս մեղօք զԳրիգոր էրէցս յիշեսջի՛ք
ի մաքրափայլ յաղօթս ձեր, ո՛վ սուրբ ընթերցողք, մանկունք նոր Սիովնի եւ ցանկացողք
փառաց Քրիստոսի, ղամբարք վառեալ ի տաճարի եւ բուրվառք անուշ հոտով ի լի,
ծաղիկ բուսեալ յեկեղեցի, եւ Աստուած զյիշողքդ յիշէ իմ միւս անգամ գալստեանն
իւրում. ամէն:
471ա Զանարժան Գրիգոր գրիչս աղաչեմ
յիշել եւ Աստուած ողորմի ասել եւ անմեղադիր լինել խոշորութեան գրոցս,
զի օդն ձմեռնային էր, եւ Աստուծոյ փառք, որ յաջողեաց ինձ հասանել յաւարտ սուրբ
գրոցս ի թվականիս ՌՃԼԶ. (1687) ամի:
472ա Փա՜ռք համագո, համափառ, համակամ, համարարչական
մի զօրութեանն, մի իշխանութեանն, մի տէրութեանն, մի աստուածութեանն, մի
բնութեանն, միասնական սուրբ Երրորդութեանն` Հօր եւ Որդոյ եւ Հոգոյն Սրբոյ,
որ անձամբ տրոհի եւ բնութեամբ եւ աստուածութեամբ միաւորի: Նմա աւրհնութիւն
եւ փառք յամենայն գոյիցս, որ զօրացոյց զտկարս եւ արժանի արար զանարժանս հասանել
ի զրաւ մատենիս: Ի նեղ եւ ի դառն ժամանակիս ի թվաբերութեանս հայկազեան սեռի
ՌՃԼԶ. (1687) ամի, ի հայրապետութեան տեառն Եղիազարու եւ մերումս
վերադիտի տեառն Վարդանայ գծեցաւ ձեռամբ անարհեստ գրչիս,
ի քաղաքս Բաղէշ ընդ
հովանեաւ սրբոյն Յովհաննու Մկրտչի եւ Է.խորան եկեղեցւոյ,
ի խնդրոյ Յովհաննէս վարդապետի,
ի վայելումն անձին իւրոյ եւ յիշատակ բարի ծնողաց` հօրն Տատուրին եւ մօրն` Մարիամին եւ եղբօրն`
Սարգսին, եւ
քւերցն իւրոց` Մարիամին, Ասմնին եւ այլոցն: Արդ, որք հանդիպիք սմա կարդալով կամ օրինակելով
եւ օքտիք ինչ ի սմանէ,
յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս զԱտանացի Յովաննէս սրբասնեալ վարդապետն`
զաշակերտն մեծին Վարդանայ Բաղիշեցոյ, եւ զծնօղս նորին
եւ զամենայն արեան մերձաւորս, եւ զիս` զանարժան Գրիգոր գրիչս, եւ զմիւս
ծեր տէր Գրիգորն, որ
օգնեց ինձ եւ հասոյց յաւարտ, եւ զհայրն իմ` զտէր Աւետիս քահանայն,
եւ զմայրն իմ` զՍառայ, նա եւ զհանգուցեալ եղբայրն իմ` զՊետրոս եւ զուսուցիչն
իմ` զՎարդան վարդապետ,
եւ զկօկող թղթիս` զՂազարն: Դարձեալ պաղատիմ առ սրբասնեալ
եղբարսդ կրկին անգամ յիշել զստացող սորին` զՅովհաննէս վարդապետն,
եւ զծնօղս նորին, եւ զիս` զանարժան գրիչս, եւ լի բերանով Աստուած ողորմի ասել,
եւ ձեզ` յիշողացդ եւ ողորմի ասացողացն ողորմեսցի Քրիստոս Աստուած յիւր
միւսանգամ գալստեանն. ամէն:
2. 91ա (ստացողի) ԶՅովհաննէս վարդապետն`
զստացող սուրբ գրոցս յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս, եւ զանպիտան Գրիգոր անարժան գրիչս,
եւ Աստուած զձեզ յիշէ (նման` 86բ, 91ա, 98բ, 102ա, 109ա, 113բ, 120ա, 126բ, 132ա,
140ա, 142բ, 157ա, 186բ, 312բ):
471ա Ի խնդրոյ
Ատանացի
Յովհաննէս բանասիրի: Հանդիպօղք սուրբ գրոցս, լի բերանով տացէ՛ք
զողորմին միով Հայր մեղայիւ, եւ յիշօղքդ յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ Աստուծոյ.
ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
343ա (ԺԸ. դ.-ի վերջ, անարուեստ բոլորգիր) Նաեւ զստացօղ
գրոցս յիշել աղաչեմ միով Հայր մեղայիւ:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 6ա` երկիցս, 471բ բոլորակ, սեւով.
«ՅԻՍՈՒՍԻ ՔՐԻՍՏՈՍԻ
/ ԾԱՌԱՅ / ՅԱԿՈԲ ՎԱՐԴԱՊԵՏ / Ի ԹՎԱԿԱՆԻՍ / ՌՃԿԸ. (1719)»: 6բ,
470բ ոճաւորուած բոլորակ, սեւով. «ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ / ԲԱՐՍԵՂ / ՎԱՐԴԱՊԵՏ
/ ՌՃՀԸ. (1729)»: 6ա ութանկիւն, սեւով.
«ԳԻՐՔՍ / ՍՈՒՐԲ
ԷՋՄ/ԻԱԾՆԱ Է»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` Աբ «Ես գրեմ քեզ գիր մխիթարական,
/ ով իմ սիրելի եղբայր պատուական, / միտ դի՛ր գրոց աստուածայնոցըն բանի»:
1ա` «0րէնս զբնական Սէթայ, Նոյի եւ այլոցն եւ
զբանական աւրհնութիւն, եւ զգրաւորն Մովսէսի»: «Հոգոյն բան.
ցասումն եւ ցանկութիւն: Աստուածային առաքինութիւն է խոյեմութիւն, արիութիւն,
ողջախոհութիւն, արդարութիւն»: «Տէրն խոսեցաւ Մէսէսի վասն ժողորըրթեան, Ժ. Ժ. ետ»:
2079
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԼԻՄ |
ԺԷ. դ. (ՌՀԱ. - 1622 թ. յետոյ) |
ԳՐԻՉ` Յոհաննէս
Մոկացի (նաեւ` ծաղկո՞ղ): ՍՏԱՑՈՂ` Յովհաննէս
քհյ. Շատախեցի:
ԹԵՐԹ` 413.
չգրուած` 5բ-10ա, 62ա, 70ա, 144ա, 155ա, 175ա, 250բ, 344ա, 382բ, 413բ (գրչի էջակալում`
1-828, որ է` 1ա-413բ): ՊՐԱԿ` Ա-ԼԴx12
(Ա 18, ԼԲ 11): ՆԻՒԹ` թուղթ,
արեւելեան, լուսագծերով (թ. 6-9): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
18x13: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(15x9,5): ԳԻՐ` բոլորգիր
(նմուշ` 52ա): ՏՈՂ` 29: ԿԱԶՄ` շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի. միջուկը` տախտակ.
աստառը` շագանակագոյն գործուածք: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 3 (Ա-Գ)+2
(Դ-Ե), թուղթ, չգրուած (Ի. դ.):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Քրիստոս
եւ Ներսես Շնորհալի` 10բ, Ներսէս Շնորհալի` 47բ, 155բ, Դաւիթ Անյաղթ եւ Ներսէս
Շնորհալի` 62բ: Սուրբ Երրորդութիւն եւ Ներսէս Շնորհալի` եռախորանի կենտրոնական
կամարի ներքոյ, վերին մասում` Հայր, Որդի եւ աղաւնակերպ Սուրբ Հոգի` 70բ,
Արեգակնային համակարգ, որի շուրջ շրջանակներում կենդանակերպք` 97ա, Վարդեակ`
114բ, Եռախորան, որի ներքոյ հանգուցեալ Ներսէս Շնորհալին, երկու կողմերում`
Ներսէս Լամբրոնացի եւ Լեւոն արքայ` 144բ, Եռախորան, որի ներքոյ հաղորդութեան
բաժակ` 175բ, Վերափոխումն Աստուածամօր (ննջումն Աստուածածնի, նրա մանկանման
հոգին Քրիստոսի գրկին)` 195բ: Կիսախորան` 11ա, 48ա, 63ա, 156ա, 176ա, 184ա,
196ա, 236ա, 363ա: Ճակատազարդ` 71ա, 115ա, 145ա, 222ա, 251ա, 285ա, 383ա: Լուսանցազարդ`
բուսական, կենդանական, խաչ, տաճար: Զարդագիր` հանգուցագիր, թռչնագիր, ձկնագիր:
Գոյներ` կարմիր, կապոյտ, կանաչ, դեղին, մանուշակագոյն, շագանակագոյն,
սեւ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. տեղ-տեղ զանազան բծեր, լուսանցներում
խոնաւութեան հետքեր, թանաքի ճապաղում` 220բ. Ի դ. վերականգնուած հին ու նոր կաշիով, նոր կազմաստառով, թ. 327ը սխալմամբ դրուած թ. 322-3ի միջեւ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-100բ, 115ա-41բ, 145ա-74բ,
278բ-83բ Մատենագրութիւնք
Ներսէսի Շնորհալւոյ
1. 1ա-5ա Անուամբն Յիսուսի Քրիստոսի
վասն «Յիսուս Որդոյ» ցանկին, այս ինչ կայ ի գիրս «Յիսուս Որդոյ» ի տեառն Ներսիսէ
Կլայեցոյ (=Ցանկ գրոցն մատենիս)
- Ա. Յիսուս Որդին, որ յԱստուծոյ մինչ ի կատարած պատմաբանէ եւ աղօթք իւրաքանչիւր
անձին... [ՃԽ.] Աստուած, որ լոյսն է պարզագոյն բնութեամբ, անհաս եւ բարձրագոյն:
2. 11ա-87բ, 94բ-100բ, 115ա-28բ,
154աբ, 156ա-74բ [Բանք
չափաւ Ներսէսի Շնորհալւոյ] Ներսէսի նուէր մաղթանաց ներչափական տաղիւ
տուաւղին բանից, ըղձումն աղօթից ներանձնական հոգոց, զարթուցելոց մտօք
ի թմբրութենէ կրից, յիշատակաւ անցիլումն իրի ներկայի եւ ապագայի:
Տե՛ս
ձեռ. 1540, 3ա-376ա: Խառն հերթականութեամբ` 1/11ա-47ա (խորագիրը տարբեր` «Ողբումն
հեծութեան սրտի խօսք ընդ Աստուծոյ», 45բ` մէկ տող լրացուած այլ ձեռքով):
2/48ա-61բ (խորագիրը, գ/չիք): 3/115ա-28բ: 4/չիք: 5/156ա-74բ: 6/63ա-9բ (խորագիրը`
չիք): 7/100աբ: 8/97ա-100ա: 9/78ա-80բ: 10/80բ-2բ: 11/82բ-4ա: 12/84բ-5բ: 13/85բ-6բ:
14/86բ-7ա: 15/87աբ: 16/87բ (խորագիրը` չիք): 17/96ա: 18/96բ: 19/96աբ: 20/95բ-6ա
(խորագիրը տարբեր` «Յաղագս պաշտամանց տէրունի աւուրց»): 21/94բ-5ա (խորագիրը
տարբեր` «Անձին զղջացելոյ խոստովանութիւն... պահոց եւ սրբոց տօնի աւուր»):
22/84աբ: 23/95աբ (խորագիրը` չիք):
Յընթացս յաւելեալ
ունի`
ա. 71ա-5ա Դ. Դաւանութիւն հաւատոյ ի տեառն Ներսեսի - Խոստովանիմք, որպէս ուսաք ի հարցն սրբոց, զՀաւր յատկութիւն...
բ. 75ա-8ա Պատասխանի դարձեալ թղթոյն մեծի թագաւորին
Կիռ Մանուէլի, գրեալ ի Ներսիսէ հայրապետէ վասն ճշմարիտ դաւանութեան Հայաստանեաց - Խոստովանիմք
համագոյ եւ անեղ զամենայսուրբ զԵրրորդութիւնն...
գ. Է. 154աբ Տեառն Ներսէսի Հայոց կաթուղիկոսի ասացեալ դաւանումն հաւատոյ առ
Սուրբ Երրորդութիւնն աստուածութիւն - Խոստովանիմ զՀայր անըսկիզբն եւ անծին...
3. 88ա-94բ [Տաղք, Մեղեդիք]
ա. 88աբ ԺԳ. Տաղ ի տէր Ներսէսի Կլայեցոյ Առաքելոցն («Ա-Ք»)
- Առաքեալք աստուածորդոյն, / Ի ծոց Հօր առաքողէն...: 88բ [Յորդորակ] («ԵՐԳ ՆԵՐՍԻՍԻ») - Եկայք զուարճացեալք,
պայծառացուք տոնիւս...
բ. 88բ-9բ ԾԴ. [Ի սուրբ] մարգարէիցն («Ա-Ք») - Աստուածային խորոց անճառ խորհրդակից...
գ. 89բ-90բ ԺԵ. Մարտիրոսաց տեառն Ներսէսէ («Ա-Ք»)
- Արեգակն արդար ըզհուր սիրոյ ծագեալ...: 90բ-1ա [Յորդորակ] («ԲԱՆ Ի ՎԿԱՅՍՆ Ի ՆԵՐՍԻՍԷ») -
Բանիւ աւետաւոր բարառնաբար...
դ. 91աբ ԺԶ. Ստեփաննոսի նախավկային («Ի ՍՏԵՓԱՆՆՈՍ») - Ի խաչին
տընգեալ որթոյն ողկոյզ...: 91բ-2ա [Յորդորակ] («Ի ՆԵՐՍԻՍԵ ԿԱԹՈՂԻԿՈՍԵ») -
Ի գաւազանէն Յեսսեայ ստեղնեալ...
ե. 92ա ԺԷ. Մեղեդի ծնընդեան Տեառն («ՆԵՐՍԷՍԻ») - Նոր եդեմ բանաւոր տընգոյն...:
92ա [Յորդորակ] («ԵՐԳ ՆԵՐՍԻՍԻ ԱՅՍ Է») -
Երգ նոր աւետեաց բարբառ այսօր...
զ. 92աբ ԺԸ. [Մեղեդի] Ծնընդեան Տեառն մերոյ («ՏԷՐ ՆԵՐԵՍ Ե ՍԱ») - Տէր փառաց
անճառ ծընեալ...
է. 92բ-3ա ԺԹ. [Տաղ Աւետեաց] - Մայր Աստուծոյ Մարիամ...
ը. 93ա Ի. [Տաղ] փոխման Աստուածածնին - Այսօր
Գաբրիէլ հրեշտակապետն եկեալ բերեալ...
թ. 93ա-4ա ԻԱ. [Տաղ] Աստուածածնին - Անարատ տաճար եւ առագաստ լուսոյ...
ժ. 94ա ԻԲ. Մեղեդի խաչի («ՆԵՐՍԷՍԻ») - Նոր դրախտին եկեղեցոյ ծառ
կենաց...: 94աբ [Յորդորակ] - Բարունակ բերող ուրախարար
պըտղոյն...
4. 128բ-41բ ԼԳ. Պատմութիւն ազգիս Հայոց, / Գրեալ բանիւ ոտին չափոց, / Վահրամա դպրի
Հայոց, / Ի Սիս քաղաք Կիլիկեցոց, / Զոր է խնդրեալ սրտից խորոց, / Մեծըն Լեւոն
արքայն Հայոց, / Ի Ներսէսէ սկսեալ ծընընդոց, / Պատմել զարքայ Կիլիկեցոց,
որ են Ռուբինեանք - Ներսէսի զլուսազարդեալ հայրապետին զայս բան գրեալ...
5. 145ա-53բ ԼԵ. Գովեստ ներբողական պատմագրական բանիւ Յաղագս դօորաց [=վարուց] մեծի
հայրապետին տեառն Ներսէսի Կլայեցոյ Հայոց կաթուղիկոսի եւ տիեզերայլոյս
վարդապետին, ասացեալ տեառն Ներսէսի Լամբրունոյ արքեպիսկոպոսի ի Տ[արսոն]
Կիլիկեցւոյ եւ սորին հարազատի որդւոյ, դստեր, եղբօր որդւոյ - Շարժել ստիպէ յարկ տէրունի, / Զդադարումն իմում բանի...
6. 278բ-83բ ԿԴ. Տեառն Ներսէսէ Հայոց կաթուղիկոսի ասացեալ զառակս վասն ուրախութեան
մարդկան - Կաթուղիկոսն
էր անկաղալատ / Իւր վիճակէն ոք չէր ի զատ...
Հանելուկների
պատասխանները` լս-ներում. տե՛ս Ա. Մնացականեան, Հայ միջնադարեան հանելուկներ,
Երեւան, 1980, էջ 201:
Բ. 1. 101ա-14ա Յոհանիսի վարդապետի Եզընկեցոյ ի դնդրո [=խնդրո] եւ ուսումնասէր
եւ բարեպաշտ իշխանին Հայոց Ապլոցի, բան ինչ ի յիշատակ սիրոյ, եւ նա գրեաց
Յաղագս երկնի եւ զարդու նորին («ՅՈՀԱՆԻՍԻ ԲԱՆ ՅԱՂԱԳՍ ԵՐԿՆԻ Ի ԽՆԴՐՈ ԻՇԽԱՆԻ Հ») -
Յամենահրաշ գործ արարչին, որ գոյացան, / Մեծ եւ ահեղ սքանչելիք ներգործեցան...
Տե՛ս
Յովհաննէս Երզնկացի, Վիպասանութիւն զերկնային մարմնոց շարժմանէ, Նոր Նախիջեւան,
1792, էջ 23:
2. 142ա-3ա Յոհաննէս վարդապետի Ծործորեցոյ ոգեալ
ի չափ մերոյին տառից ոտանաւոր ձեւով («Ա-Ք») - Այբն արարած ըզքեզ ասէ, / Մահկանացու ի բնութենէ...
143աբ [Յորդորակ] («ՅՈՀԱՆԻՍԻ ԲԱՆ, ՅՈՀԱՆԵՍԶԷ ԲԱՆ») - Յորդորական ձայնիւ գոչեմ, / Նախ եկելոցըդ
բողոքեմ...
Գ. 175բ-81ա ԼԸ. Բան բարառնական ոգէեղ (=ոգեալ) դիմառնաբար ի դիմաց Վաղարշապատու
սուրբ Կաթուղիկէին ողբ աւաղականք` լցեալք անհուն հեծեծանօք վասն աւերման
աշխարհիս Հայոց եւ բնաւին սըպառելոյ հայրապետութեան եւ թագաւորութեան
համագունդ իշխանութեան, շարժեալ չափուբան բերմամբ հոմերական արուեստիւ`
ի Ստեփանոսէ Սիւնեաց այցելուէ, ի խնդրոյ շնորհազարդ վարդապետի Խաչատրոյ
Կեչառեցի, ի թվին ՉԽԸ. (1299), տունք ՄԽ. (240) - Ձայն բարձրագուժ եւ ահագին, / Նման աւդոց որոտացին...
Տե՛ս
Ստեփաննոս Սիւնեցի, Ողբք եւ հառաչանք ի դիմաց մօր մեր սրբոյ աթոռոյն Էջմիածնի,
Կալկաթա, 1846: Տե՛ս նաեւ ԺԳ. դ. յիշ-ք, էջ 825-7:
Դ. 184ա-9բ ԽԱ. Այս են ամենայն տնօրինականքն Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի ի սուրբ
եւ աստուածաբնակ մայրաքաղաքս Երուսաղէմ, ի մէջ սորա եւ արտաքոյ, որք կան
աստ հաւաքեալ ի թողութիւն մեղաց հաւատով երկրպագողաց, ամենայն հաւատացելոց
Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ աւրհնելոյն յաւիտեանս. ամէն - Նախ եւ առաջին քաղաքն Նազարեթ...
Ե. 189բ-91ա ԽԲ. Ի յԱգաթանգեղա պատմութենէն, որ էր դպրապետ սուրբ Լուսաւորչին Գրիգորի,
Վասն վանորէիցն որ յԵրուսաղէմ [յայտարարութիւն տեառն Անաստասայ վարդապետի,
գրեալ ի խնդրոյ բարեպաշտ իշխանին Համազասպայ Կամսարականի Պահլաւունւոյ,
որ կամէր գնալ յԵրուսաղէմ] - Ի ժամանակս թագաւորութեան Տրդատայ...
Տե՛ս
«Երեւակ», 1860, թ. 94, էջ 298, հմմտ. Մատենագիրք Հայոց, Անթիլիաս-Լիբանան,
հ. Ե, 2005, էջ 1475:
Զ. 1. 191ա-4բ ԽԳ. Ողբ վասն առմանն Երուսաղեմի, [ասացեալ Ներսիսի Մոկացւոյ] - Ի հոլովել ժամանակին...
Տե՛ս
Ներսես Մոկացի, Բանաստեղծութիւններ, Երեւան, 1975, էջ 75:
2. 196ա-210ա ԽԴ. [Ներսիսի Մոկացւոյ] Ներբողեան վիպասական
ի փոխումն Աստուածածին կուսին եւ յաղագս պատկերին սրբոյ, որ բերեալ հանգուցաւ
[տ]եսչութեամբ Հոգոյն ի սահմանս Անձեւացեաց, ի տեղին կոչեցեալ Հոգոց վանք - Աստուած եւ Տէրն ամենայնի...
- 208բ-10ա Այժմ դարձեալ ընդ նոյն շաղւին, / երգս երգեցից մօրդ անեղին, / քեզ պատմաբանս
ըստ այբուբենին, / ինձ ողբ եւ ձայնս լալագին («Ա-Ք», «ՈՂՈՐՄԵԱՅ») - Աստուած հանուրց գոյականին...
Տե՛ս
Ներսես Մոկացի, Բանաստեղծութիւններ, Երեւան, 1975, էջ 89:
Է. 181ա-3բ, 210բ-50ա [Տաղք]
1. 181ա-2բ ԼԹ. Տաղ Սուրբ Էջմիածնին - Ահա ասեմ բան գովեստից, / Մօրըն լուսոյ սուրբ տաճարին...
Տե՛ս
ձեռ. 424, 195բ. հմմտ. «Արարատ» ամսագիր, 1895, էջ 199:
2. 182բ-3բ Խ. Երգ վասն եկեղեցւոյ - Կաթեա՛յ Կաթուղիկէ եկեղեցի եւ պարեա՛յ, զմանկունըս
քո ժողովէի...
3. 210բ-1բ ԽԵ. Տաղ Ծնընդեան եւ Յայտնութեան Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի, [ասացեալ
յԱստուածատուր վարդապետէ Հենեցոյ` ի խնդրոյ Մինաս սարկաւագին] - Այսօր տօն է Ծնընդեան, աւետիս...
Տե՛ս
ձեռ. 2002, 5ա:
4. 211բ-2ա ԽԶ. Տաղ վասն Ծնընդեան ի Շամսէ - Աւրհնեալ փառաւորեալ սքանչելի զարմանք մարգարէքն,
որ ասին սրտիւ լիական...
5. 212ա-3ա ԽԷ. Երկու տաղս, որ առաջի կայ ՛ւ Սիւնեաց տէր յԱռաքելէ («Ա-Ք»,
«ՏԷՐ ԱՌԱՔԵԼ») -
Այբէն մինչ ի քէն...
6. 213ա-4բ ԽԸ. Գովեստ սուրբ Աստուածածնին, յորդորակի ձայնն է եւ դասք հրէականին («Ա-Ք») - Այբէն մինչ ի քէն գովիս դու յինէն...
7. 214բ-5ա [ԽԹ.] Գովեստ սուրբ Աստուածածնին («ՏԷՐ ԱՌԱՔԵԱԼ») -
Տուբ ես զանազան խնկոց, / Զքեզ Հոգին վառեաց ի բոց...
8. 215աբ Ծ. Տաղ Աստուածածնին [ի Սրիկ Կոստանդէ] («Ա-Ի») - Աստուածածին
մեր լուսոյ, / Տաճար բանին Աստուծոյ...
Տե՛ս
ձեռ 423, 221ա:
9. 215բ-6ա ԾԱ. Տաղ սուրբ Աստուածածնին - Ողջոյն ընդ քեզ Մարիամ, / Մայր Աստուծոյ հաւատամ...
10. 216աբ ԾԲ. Տաղ Գրիգորիսէ Ախթամարցոյ ասացեալ է` անկար պատկեր յօրինեալ ի
յարարողէն («Ա-Փ») - Աստուա՛ծ, բանիւ քո բարդեալ դիզես զամենայն
պարգեւք հողեղէն...
11. 216բ-7բ ԾԳ. Տաղ սուրբ կոյսին Մարիամու գեղեցիկ, [ի Գրիգորիս կաթողիկոսէ Աղթամարեցոյ
ասացեալ] («Ա-Փ»)
- Արքային փակեալ պարտեզ, / Մորենի վառեալ անկէզ...
Տե՛ս
Գրիգորիս Աղթամարցի, Երեւան, 1963, էջ 167:
12. 217բ-8ա ԾԴ. Ըստ անուան երգողի Գրիգորեսի («ՏԷՐ ԳՐԻԳՈՐԻՍ») - Տապանակ
կազմեազ անփուտ, / Կտակին փառաց անսուտ...
Տե՛ս
Գրիգորիս Աղթամարցի, Երեւան, 1963, էջ 174:
13. 218ա-9ա ԾԵ. Տաղ Աստուածածնին սրբոյ կուսին, [ի Յոհաննէսէ Պլուզ վարդապետէ] («Ա-Ք») - Առաջնաճաշակ պտղոյն մահուամբն առաջին մարդոյն...
Տե՛ս
ձեռ. 425, 101ա. հմմտ. Յովհաննէս Երզնկացի, Երեւան, 1958, էջ 249, ուր այս օրինակն
օգտագործուած չէ:
14. 219ա-20բ ԾԶ. [Ե]րգ բնաբանական եւ աստուածաբանական, արարեալ ի Զաքարիայ եպիսկոպոսէ
վասն եօթնարփեան շնորհացն եւ երկոտասան փառացն Աստուծոյ, զոր յառաջ քան զլինելն
աշխարհի Հայր յՈրդոյ փառաւորեալ, եւ Հոգի ընդ Հօր միաւորեալ («Ա-Լ»)
- Աւրհնեալ ես միշտ ի յէութեան, / Անճառ շնորհօք իմաստութեան...
15. 220բ-1ա ԾԷ. Երգ վասն երկնային զօրացն եւ վասն վերին
Երուսաղէմի, ըստ անուան երգօղին, ի Զաքարայ եպիսկոպոսէ («ՏՏԷԷՐ ԶԱՔԱՐԻԻԱՅԻ») - Տարփիմ ի լեառն բաղձական, / Առ խորանին քում սրբութեան...
16. 221աբ [ԾԸ.] Սուրբ Աստուածայծնին գովութիւն, ի Քույչաքէ ի հառակացնոյ - Աղբեւր կենդանի բղխում զանազան...
Տե՛ս
Յ. Սահակեան, Ուշ միջնադարի հայ բանաստեղծութիւնը, Երեւան, հ. Ա,
1986, էջ 56:
17. 222ա-35բ ԾԹ. [Տաղ ի Բարաղամ եւ Յովասափ]
- 222ա [Վասն յետագայ տաղաչափ բանից. նախերգան] - Ես`
Առաքէլ նըւաստ ոգի, / Մեղօք լցեալ Բաղէշեցի...
ա. 222աբ [Տաղ վասն Յովասափին] (ձեռ. 1989, 240ա) - Յորժամ Հայրն երկնաւոր յերկիր հաճեցաւ,
/ եւ բանն Աստուած իջեալ յերկնից մարմնացաւ... / եւ դեւքն ոչ կարացին տալ նմա
որդի:
բ. 222բ-3ա Վասն ծընընդեան Յովասափին - Աստուածն ամենայնի, որ բարեգութ է, / դարձի մեղաւորաց
նա կամեցող է... / որդոյն Յովասափայ սիրով բարեւ տայր:
գ. 223աբ Վասն Յովասափու ի դուրս ելանելոյ - Յաւուր միում խորհուրդ արբեալ / մանուկըն Յովասափ ի
տրտմութիւն լեալ... / խնդրէր մարդ իմաստուն, որ զնա խրատէր:
դ. 223բ-4ա Վասն գալոյն Բարաղամու առ Յովասափ - Արարչագործն Աստուած` արքայն համայնից, / որ հանապազ
խնդրող է մոլորեալ հօտից... միթէ անանց կենաց ժառանգ լինիցիմ:
ե. 224բ Առակք, զոր Բարաղամ ասաց Յովասափայ.
այս է առաջին - Բարաղամ
ասաց. Առակ մի ասեմ, դու լսէ, / որ թէ ի միտ պահես, քեզ բազում շահ է... ատել
զկռապաշտութիւն Տեառն հակառակ:
զ. 224բ-6ա Առակ երկրորդ - Դարձեալ առակ մի այլ ասեմ, նման է նման, / է օրինակ մեղաց
եւ արդարութեան... ցուցից զքեզ օրինակ, թէ ում նման են / առակաւոր բանիւ,
որ նշանակեն:
է. 226աբ Առակ եր<կ>րորդ - Մարդ մի ճնճղուկ 'մ ետես եւ ըմբռնեաց նայ, / այլ նայ սկսաւ
խօսել եւ ասել նորա... թէ ականջ դնես, որ ծանուցանեմ, / կամիմ, որ ի մեղաց
զքեզ ազատեմ:
ը. 226բ-7ա Առակ չորրորդ - Մարդ մի էր փախուցեալ ի միեղջերէ, / գնացեալ ի խոր վիրապ
մի նա հասանէ... եւ ունկնդիր լինէր Յովասափ բանին:
- 226բ-7ա Մեկնութիւն առակին այս է - Միեղջերուն մահուն օրինակեալ է. / վիշապն ահագնագոչ
այն` դժոխոցն է ... արդ, մարգարիտ ունիս դու անգին ջօհար, / եւ ես կամիմ ստանալ
հոգովս յօժար:
թ. 227աբ Առակ հինգերորդ - Առակ
մի այլ ասաց նա Յովասափին, / թէ Գ. սիրելի մարդոյ մի կային... ի խօսքն Բարաղամու
փառաւորեցաւ, / զունայնութիւն կենացս երազ իմացաւ:
ժ. 227բ-8բ Առակ վեցերորդ - Առակ մի այլ ասեմ, արքայ, դու լսէ. / Մարդ մի ուներ որդի
սիրուն ի սրտէ... / այլ դի՛ր ականջ իմոյ բանիս առակին, / կամիմ տալ օրինակ
գալըստեան քոյին:
ժա. 228բ-9ա Առակ Է.երորդ, զոր ասաց - Որսորդ մի ըմբռնեալ էր ձագ մի եղին, / բերեալ սովորեցոյց
ի մէջ մարդկային... զի որ մարմնականին ծառայ եղեալ է, / նայ յԱստուծոյ սիրոյն
զինքն զրկեալ է:
ժբ. 229աբ Վասն մկրտութեան Յովասափու - Այլ թէ դու կամենաս, ես զքեզ մկրտեմ, / ի յառաջին մեղացն
կռոցն ազատեմ... այլ ոչ ընդունեցար զլոյսն առատաձիր, / հոգիդ քո խաւարեալ
ունայն եւ նանիր:
ժգ. 229բ-30ա Գնալն Բարաղամու յանապատ - Եկեալ առ Յովասափ ճգնաւորն ընտրեալ, / ասէ, թէ Քրիստոսի
ես դու զինուօրեալ... հանապազ աղօթէր վասն Յովասափին, / մի՛թէ ազատիցի
յախտից մարմնային:
ժդ. 230ա Վասն յայտնելոյ Զարդ ծառային Աբեներայ - Իսկ Յովասափ ի տան իւրում աղօթէր, / եւ Զարդ ծառայն
յահէն հիւանդ անկանէր... Ժ. եւ Ը. ըմբեռնեցին եւ ի հետ բերին, / որպէս զանմեղ
գառինս նահատակեցին:
ժե. 230աբ Վասն Նաքովրայ կախարդին - Իսկ կայր ի քաղաքին Նաքովր անուն մի. / էր չար եւ խաբեբայ,
կախարդութեամբ լի... այլ Յովասափ մանուկն ի տրտմութիւն լեալ` / գիտաց թէ վարդապետն
իւր էր ըմբռնեալ:
ժզ. 230բ-1ա Վասն հրեշտակին երեւելոյ ի գիշերի
եւ ուսուցանելոյ - Գիշերն ի յերազի հրեշտակըն յայտնէ, / որդւոյ թագաւորին
զայս ծանուցանէր... յորդւոյ թագաւորին յահէն սասանէր / եւ սուտըն Բարաղամ
զճշմարիտն ասէր:
ժէ. 231ա-2ա Վասն քարոզելոյն սուտ Բարաղամին զճշմարիտն - Ասաց
ոմըն նորա, թէ դու Բարաղամ ես, / որ սուտ եւ խաբեբայ օրէնս քարոզես... իսկ
որ արարածոց երկիր պագանէ, / նըմա անլոյս խաւարն պատրաստեալ է:
ժը. 232աբ Վասն քրիստոնեայ լինելոյն Նաքովրայ
եւ գնալն յանապատ - Յորժամ Նաքովր ասաց զայս հաւատոց բան, / փիլիսոփայքն
ամենայն յամօթի հարան... որ ի կռապաշտութիւն զնա արկանէ:
- 232աբ Վասն Թեւդասի - Կախարդ
մի այլ ցուցին անունըն Թեւդաս, / որ ի սատանայէ առեալ էր շատ դաս... եղեւ
սուրբ ճգնաւոր, ընտիր քրիստոնեայ, / Յիսուսի Քրիստոսի Աստուծոյ ծառայ:
ժթ. 232բ-3ա Վասն բաժանելոյ զաշխարհն թագաւորին - Իսկ Աբեներ արքայն չգիտեր` զինչ առնէր, / զի զորդին
ի կամաց իւր հանել չկարէր... իմացաւ ըզկռոցն, որ նոքայ սուտին, / եւ հաւատաց
փառաց Որդւոյն միածնին:
ի. 233աբ Վասն թուղթ գրելոյ Աբեներայ առ Յովասափ
որդին իւր - Աբեներ
արքայէ ողջոյն իմ որդոյն. / սիրասնունդ զաւակ իմ հոգոյս հոգոյն... ամիս մի
առանձին նայ ապաշխարեաց, / պահօք եւ աղօթիւք արտասուօք աչաց:
իա. 233բ-4ա Վասն մահուն Աբեներայ արքային - Աբեներ թագաւորին մահուն օրըն հասանէր, / կոչեցեալ
զՅովասափ եւ անդարձ առնէր... աղքատաց կերակուր եւ հալաւ ետուն, / զծառայսն
ազատեցին կամօքն Աստուծոյն:
իբ. 234աբ Վասն թողլու Յովասափին զթագաւորութիւն - Իսկ
Յովասափ արքայն խորհուրդ արարեալ, / զիշխանքն եւ զմեծամեծքն ի մի ժողովեալ...
յայնժամ համբուրելով սիրով զնոսին, / ելեալ գընայր. ինքեանք զհետ երթային:
իգ. 234բ-5ա Վասն գնալոյն Յովասափու յանապատն, եւ
մահուն Բար[ա]ղ[ա]մու - Ելեալ Յովասափու յերկրէն հեռացաւ / եւ լալով ժողովուրդն
ի յիւրմէն դարձաւ... յայնժամ գիշերային պաշտօնն արարին:
- 235ա Վասն մահուն Բարաղամու - Դարձեալ Յովասափու Բարաղամ զայս ասէ, / թէ իմ մահու
օրն եկեալ հասեալ է... շնորհօքըն Քրիստոսի յերկրի ճգնեցաւ, / անպատում պարգեւաց
նա արժանացաւ:
իդ. 235աբ Վասն տեսլեան Յովասափուն եւ մահու նորա - Յորժամ
թաղեաց ըզնա որդի արքային, / ննջեաց տեսիլ ետես ի մէջ գիշերին... Բազում
բժշկութիւն նովաւ կատարի, / ի փառս ամենազօր Հօրն երկնաւորի, / եւ Որդոյն
միածնի փրկչին Յիսուսի, / ամենահրաշ Հոգւոյն Սրբոյ ճշմարտի:
- 235բ Յիշատակարան է Առաքել վարդապետէ - Ի թուականիս
Հայոց, ուր ութ հարիւր է / ութսուն 'ւ երեք
ի նոյն յարաբարդեալ է, / ոտնաչափ շինեցաւ այս յԱռ[աք]ելէ` / վարդապետ կոչեցեալ
բանի խնդրողէ: / Արդ, աղաչեմ զձեզ, որք եղանակէք / եւ քաղցրաձայն լեզուաւ
սիրով զայս ասէք (շարունակւում
է գրչի յիշատակարանով):
Տե՛ս
Առաքել Բաղիշեցի, Երեւան, 1971, էջ 238, ձեռ. C:
18. 236ա-45բ Կ. Տաղ գեղեցիկ եւ լաւ, զոր ասացեալ է իմաստուն եւ քաջ հռետորէ` Առաքեալ
վարդապետն, ի գովութիւն սրբոյն Գրիգորի Հայաստանեաց սուրբ Լուսաւորչին,
պատմութիւն սրբոյն Գրիգորի Լուսաւորչին - Աւրհնեալ
Հայրն երկնաւոր, լոյսն անճառական, / Գովեալ Որդին Աստուած ծնունդ իսկական...
Տե՛ս
Հ. Անասեան, Հայկական մատենագիտութիւն, Երեւան, հ. Ա, 1959, էջ 1107:
Ունի
հետեւեալ գլուխները, 236բ Վասն քաջութեան Տրդատայ եւ յառաջադիմութեան Գրիգորի
237ա Փոխէ. Վասն հրաւիրելոյ Տրդատայ զԳրիգոր ի զոհել, եւ նայ ոչ հաւանեալ:
237բ-48ա Սկիզբն չարչարանաց սրբոյն Գրիգորի: 240աբ Վասն արկանելոյն ի Խոր վիրապն
զսուրբն Գրիգոր: 240բ-1ա Վասն երեւելոյն հրեշտակին ի Խոր վիրապն` Գրիգորի:
241ա-2ա Վասն գալստեան սրբոց հռիփսիմեանց ֆռանգաց: 242աբ Վասն նահատակութեան
սուրբ Հռիփսիմեանց: 242բ Վասն տեսլեանն Էջմիածնին: 242բ-3ա Վասն բժշկութեան Տրդատայ
եւ զօրացն: 263աբ Վասն բերելոյն զնշխարս սուրբ Կարապետին ի Հայս: 243բ-4ա Վասն
շինութեան Սուրբ Կարապետին եւ մկրտելոյ թագաւորին եւ զօրացն ամենայն:
144ա Յաղագս սուրբ Լուսաւորչին եւ Տրդատայ` գնալն ի Հռոմ: 244բ Վասն սպանելոյ
վիշապին եւ միեղջերուին` Մեծին Տրդատայ: 244բ-5ա Վասն գնալոյ Լուսաւորչին
լեառն Սեպուհոյ: 245աբ յաղագս մահուան սուրբ Գրիգորի Լուսաւորչի:
19. 245բ-50ա ԿԱ. Պատմութիւն Մեծին Ներսէսի Հայոց հայրապետի, ասացեալ յԱռաքեալ
վարդապետէ - Աւրհնեալ անուն անճառ Աստուծոյ
մեծին, / Հօր եւ Որդւոյ, Հոգւոյ նոցին փառակցին...
Տե՛ս
Հ. Անասեան, Հայկական մատենագիտութիւն, հ. Ա, Երեւան, 1959, էջ 1110. հմմտ.
Պատմութիւն երջանիկ վարուց եւ մահուան երանելի առն Աստուծոյ սրբոյն Մեծին
Ներսէսի..., Կ. Պոլիս, 1737, էջ 223:
Ը. 251ա-76ա ԿԲ. [Մեսրոպայ Վայոցձորեցւոյ] Յաղագս զարմի սրբոյն Գրիգորի Հայոց Լուսաւորչին
եւ բովանդակ պատմութիւն Ներսէսի Հայոց հայրապետին - Յութեւտասն ամին Մեծին Տրդատայ նստաւ աթոռ սրբոյն Թադէոսի
առաքելոյն Լուսաւորիչն Հայոց Գրիգոր...
Հմմտ.
Սոփերք Հայկականք, հ. Զ., Վենետիկ, 1853, էջ 9:
Թ. 276բ-8բ ԿԳ. Այս խրատ հարցմանց Բարսեղի է, առ եղբայր իւր Գրիգոր Նիւսացին, զոր հարցեալ,
թէ ուր հանգչի Աստուած - Բարսեղ ասէ. Ո՞ւր հանգչի Աստուած: Գրիգոր ասէ. Ի վերա
հայրական լուսոյ...
Ժ. 1. 284ա-354բ ԿԵ. [Ադամգիրք Առաքելի Սիւնեցւոյ]
- 284ա Անկոյն (այսպէս) ցանկ երգարանի գրոցս - Պատմութիւնք
յաղագս նախնեացն, զանազան մտածութեամբ եւ պէս պէս խորհրդով, ոտանաւորաբար
ասացեալ Դ. հատոր գիրք ի մի տուփ կազմեալ... միահամուռ ունի Ճառս Կ. (60) եւ
տունս ՍՅ. (2300). եւ Քրիստոսի մարդասիրին փառք յաւիտեանս. ամէն:
Տե՛ս
ձեռ. 83, 2բ-138ա: 1/284ա-339ա: Ցանկ 284ա-5ա: ա/285ա-6բ (տունս ԻԹ.): բ/286բ-7ա (տունս
ԺԶ.): գ/287ա-92բ (տունս ՃԻԷ.): դ/292բ (տունս ԺԲ.): ե/293ա-4ա (տունս ԻԸ.): զ/294ա-5ա
(տունս ԼԷ.): է/295բ-7բ (տունս ՃԺԲ.): ը/297բ-300բ (տունս ՀԱ.): թ/300բ-1բ (տունս Ի.):
ժ/301բ-3ա: ժա/303ա-4ա (տունս ԻԶ.): ժբ/304ա-7ա (տունս ԿԴ.): ժգ/307ա-9բ (տունս ԾԸ.):
ժդ/309բ-12ա (տունս ԾԷ. եւ ինն, տէր Առաքեալն է): ժե/312ա-3բ (տունս Լ.): ժզ/313բ-5ա
(տունս ԻԴ.): ժէ/315ա-8ա (տունս Հ.): ժը/318ա-9բ (տունս ԼԶ.): ժթ/319բ-20բ (տունս ԻԱ.):
ի/320բ-3ա (խորագիրը տարբեր` «Խորհուրդ իշխանութեան քահանային, որ ի բանալի
աւրինակէ»): իա/323ա-4ա: իբ/324ա-8բ (տունս ՃՀ.): իգ/328բ-34բ (տունս ՄՀԴ.): իդ/334բ-9ա
(տունս ՄԸ.): իե-իզ, Յիշատակարան/չիք: 2/339ա-343բ: Ցանկ/չիք: ա/339ա-40ա (տունս
ԺԵ.): բ/340աբ (տունս Ի.): գ/340բ-1բ: դ-ե/չիք: զ/342բ-3բ (տունս ԽԴ.): է-ը/չիք:
3/344բ-54բ (խորագիրը` չիք): Ցանկ/չիք: ա/344բ-5բ (տունք Զ.): բ/345բ-6ա (Ը. տուն
է): գ/346ա-7ա (տունք Ծ.): դ/347աբ (տունք ԻԶ.): ե/348աբ (Լ. տուն է): զ/348բ-9ա (տուն
ԼԶ.): է/349աբ: ը/349բ-51ա: թ/չիք: ժ/351ա-3ա (տունք ՃԻԲ.): Յիշատակ./353բ-4բ:
Յաւելեալ ունի`
341բ-2բ Վասն ի նախնեաց եւ բանսարկըուին '՛ւ խաբման
[ն]ախնեաց: Տունս Լ. - Յիմայ ես ինչ անեմ
այսքան չարեաց...:
2. 354բ-62բ [Բանաստեղծութիւնք Առաքելի]
ա. 354բ-5ա ՃԹ. Ի յԱռաքեալ վարդապետէ ողբս («ԱՅՍ ԱՌԱՔԵԼ Է») -
Առ քեզ գոչեմ սրտիւ մեղայ, / Յիսուս Քրիստոս ինձ ողորմեա՛յ...
բ. 355ա-6ա ՃԺ. Նորին վասն խոստովանութեան - Եղբա՛յր,
ինձ մի՛տ դիր եւ լսէ, / եւ զհոգոյդ աչքն ի բա՛ց պահէ...
Հեղինակի`
356ա «Ով ոք լսող լինի բանիս եւ զԱռաքէլ երգօղս յիշէ,
|356բ| նա հրեշտակս փառաւորի զԱւրհնեալ եկա՛յք ձայնն լըսէ»:
գ. 356բ-7ա ՃԺԱ. Ողբ ի տէր Առաքելէ - Այբէն մինչեւ ի քէն, Քրիստո՛ս,
մեղայ քեզ...
Հեղինակի`
357բ «Ես Առաքել զձեզ
աղաչեմ, / հայրք եւ եղբարք ամենեքեան, / ողորմելով զիս յիշեցէ՛ք / առ ողորմած
Տէր էական»:
Տե՛ս
Առաքել Բաղիշեցի, Երեւան, 1971, էջ 195:
դ. 357ա ՃԺԲ. Տաղ յԱռաքելէ («ԱՌԱՔԵՅ») -
Արքայ անմահ երկնային, / ահեղ, անճառ, անքննին...
ե. 357աբ ՃԺԳ. Տաղ վասն ողորմութեան, յԱռաքելէ վարդապետէ Պոռեցոյ - Քան զամենայն գործըս բարեաց...
Տե՛ս
Առաքել Բաղիշեցի, Երեւան, 1971, էջ 166:
զ. 357բ-9ա ՃԺԴ. Խրատք յոյժ պիտանի յԱռաքել վարդապետէ, վասն մանկանցն («Ա-Ք») - Այբն Աստուծոյ է օրինակ... (վերջին 2 տունը` չիք)
Տե՛ս
Առաքել Բաղիշեցի, Երեւան, 1971, էջ 157:
է. 359ա-60բ ՃԺԵ. Նորին տէր Առաքէլի Սիւնեաց - Տէր Առաքեալ
դիտող Սիւնեաց, / զուրկ եւ թափուր յամէն շնորհաց...
ը. 360բ-1ա ՃԺԶ. ՅԱռաքելէ Սիւնեաց վարդապետէ շինեալ ոտանաւոր շարականաց արարողաց («ՅԱՌԱՔԵԼ ՎԱՐԴԱՅՊԵՏԷ ԱՅՆ ԲԱՆ») -
Յաստուածային շնորհաց վերին, / Իմաստութիւն Հօր Միածին...
թ. 361աբ ՃԺԷ. ՅԱռաքէլ վարդապետէ ասացեալ ողբ հոգեշահ («Ա-Ք») - Անմահ բնութիւն առի, / Եւ զմահու աւրըն մոռացայ...
ժ. 361բ-2ա ՃԺԸ. Ստեփանոսի է ասացեալ - Եղբա՛յրք, շատ բարեւ լալով, / թէ յաշխարհիս ոնց կայք
դուք բարով...
ժա. 362աբ ՃԺԲ. ՅԱռաքեալ վարդապետէ` սրբոյն Յակոբայ Մծբնայ հայրապետի («ԱՌԱՔԵԼ ՎԱՐԴԱՊԵՏԻ») - Անճառ միածին, / Հօրն երկնաւորին...
ԺԱ. 363ա-82ա ՃԻ. [ՃԺԳ.] Գրիգոր Մագիստրոսի ասացեալ ընդդէմ անաւրէն տաճկին Մանուչէի, որ
պայքարէր ընդ նմա, եւ յաղթեալ ի Գրիգորէ` եղեւ քրիստոնեայ - Մեծ են շնորհք աստուածային, / եւ սքանչելի նորայ բանին...
- 381բ-2ա ՃԻԱ. [ՃԺԲ.] [Յիշատակարան գրոյս] - Ի թվին Հայոց ՆՂԳ. (1044), լինելով իմ` Գրիգոր Մագիստրոսի Հայոց
ի յաստուածապահ քաղաքն Կոստանդնուպաւլիս, ի ժամանակս
բարէսէր եւ քրիստոսապըսակ արքային Կոստանդնեա Մունամախի... Այլ
ես յաղագս հակառակութեան համարձակեցայ գրել զայս, զի նոքա մեծագոյն գովէին
զպարծանս իւրեանց ըզՂուրանն` վարկանելով վասն կաֆային, զոր այժմ յամօթ եղեն
շնորհօքն Քրիստոսի, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն:
ԺԲ. 383ա-400ա [Բանք չափաւ Յովհաննու Թլկուրանցւոյ]
1. 383ա-97ա ՃԻԲ. [ՃԺԳ.] Ես Յովանէս նուաստ ոգի, / որ մականունս Թուլգուրանցի, / կամաւ իմով ի հոգ մտի, / բանս ժողովել ինձ յիշելի: / Աստ կարճաբան հաւաքեցի / յարարածոցըն Մովսէսի, / մեկնեալ Վարդան վարդապետի, / քաղեալ ի հարցըն հոգելի - Սկըսօղն է ըսկիզբն ըզբան, / Արարիչն Աստուածն յաւիտեան, / Զոր եւ Մովսէս յայտնեաց ի Քորիբ լեառն Սինէական...
2. 397ա-8ա ՃԻԳ. [ՃԺԴ.] Յովանէս Թուլգուրանցոյ ասացեալ բան աղօթական - Զքեզ
Աստուած խոստովանիմ...
3. 398աբ [ՃԺԵ.] Նորին Յովանիսի վասն գինարբուաց - Քեզ հոգեւոր խրատ մի տամ, է անպիտան անձն իմ լըսէ...
Խեւ
Յովանէս կարճաբանէ, / ով որ լըսէ իւր շատ շահ է, / ով յայս խրատուս
համէն առնէ, / զարքայութիւնըն ժառանգէ. ամէն:
Տե՛ս
Յովհաննէս Թլկուրանցի, Երեւան, 1960, էջ 183:
4. 398բ-9ա ՃԻԵ. [ՃԺԶ.] Նորին Յովանիսի ողբ - Զքեզ ունիմ յոյս ապաւէն, ամէնողորմ
եւ կեցուցիչ...
5. 399ա-400ա ՃԻԶ. [ՃԺԷ.] Յովանէսի Թուլգուրանցոյ ասացեալ վասն Յովաննու Մկրտչի ծնընդեան
եւ գլխատման - Յորժամ կամէր Հայրըն գթած զազատութիւն ազգի մարդկան...
Ես Յովանէս Թուլգուրանցի / կարճ
համառօտ ասցի զայս բան, / Տէրն տայ ձեզ խաղաղութիւն, / պահէ անփորձ եւ անսասան.
ամէն:
ԺԳ. 400ա-12ա [Բանք չափաւ]
1. 400ա-1բ ՃԻԷ. [ՃԺԶ.] Յոհաննու մեծի` մականուն Պըլուզ, ասացեալ ի խնդրոյ Յակոբայ մանկտաւագի
Եզընգացոյ - Յակոբ, զարթի՛ր ի քնոյ մեղաց, / Սրտի մըտօք զականջըդ
բաց...
Տե՛ս
Յովհաննէս Երզնկացի, Երեւան, 1958, էջ 172:
2. 401բ-2բ ՃԻԸ. [ՃԺԹ.] Ողբ ի մարտիրոսաց [=Ողբ եւ կշտամբանք անձին, Առաքել վարդապետէ ասացեալ] - Անթիւ չարեօք յանցեա ես, / մեղօք աղտեղացայ ես...
(տե՛ս ձեռ. 424, 350բ):
3. 402բ-3ա ՃԻԹ. [ՃԻ.] Ազգ Հոգոց եւ գեղեցիկ ոտանօրր, [ի Խաչատրոյ Կեչառեցւոյ] - Ես եմ կորուսեալ ոչխար...
Տե՛ս
Խաչատուր Կեչառեցի, Երեւան, 1958, էջ 139:
4. 403աբ ՃԼ. [ՃԻԱ.] Երգ պաշտաման ի Գրիգորէ Ծերենց («Ա-Ք») - Աստուած
անեղ եւ անվախճան, / անծինըդ Հայր միշտ յէութեան...
5. 403բ-4ա ՃԼԱ. [ՃԻԲ.] («ԳՐԻԳՈՐԻԵ») - Գթա՛յ ի
մեզ Հայր երկնաւոր, / Անփորձ պահեա՛ զմեզ ՛ւ անժխոր...
6. 404աբ ՃԼԲ. [ՃԻԳ.] Սայլի տաղն է, ի Գրիգորէ Նարեկացոյ
ասացեալ - Փա՜ռք Քրիստոսի ամենազոր յարութեան...
Տե՛ս
Գրիգոր Նարեկացի, Տաղեր եւ գանձեր, Երեւան, 1981, էջ 59:
7. 404բ-5բ ՃԼԳ. [ՃԻԴ.] Քաւթնայի Խլաթեցոյ ասացեալ զողբս - Ա՜յ
Տէր Տերանց մեղայ քեզ, / Քան զայլ ծառայ չեղայ քեզ...
8. 405բ-6բ ՃԼԴ. [ՃԻԵ.] ՅԱռաքել վարդապետէ Սիւնեաց [«Ա-Փ»]
- Ամենայն փառք մարդոյ դատարկ եւ ունայն...
Տե՛ս
Առաքել Բաղիշեցի, Երեւան, 1971, էջ 188:
9. 406բ-7ա ՃԼԵ. [ՃԻԶ.] Ի Յովանիսէ Թուլգուրանցոյ վասն մահու - Ո՛վ
մահ, քանի զքեզ յիշեմ...
Տե՛ս
Յովհաննէս Թլկուրանցի, Երեւան, 1960, էջ 173:
10. 407ա-8ա ՃԼԶ. [ՃԻԷ.] Խաչատուր վարդապետի ասացեալ վասն անձին
իւր եւ ամենայնի - Թէ մարդ ես ու միտ ունիս, / Ես տամ քեզ խըրատ մի քանի...
Տե՛ս
Խաչատուր Կեչառեցի, Երեւան, 1958, էջ 150:
11. 408աբ ՃԼԷ. [ՃԻԸ.] Վարդան վարդապետի ասացեալ ողբ եւ խրատ
հոգեւոր, լալիւն հանդերձ - Այսօր եկայք, որդի՛ք մարդկան, / կացէ՛ք ի մի վայր յանդիման...
12. 408բ-10ա ՃԼԹ. [ՃԻԹ.] Նորին ասացեալ - Վա՜յ,
զի եղէ մարդ ի յերկրի, / եւ իմացայ զԱստուած բարի...
13. 410աբ [ՃԼ.] Խրատք պիտանիք մանկանց եկեղեցոյ - Հայեաց
ի քեզ մանուկ եւ տե՛ս, / ի դատ մտի՛ր, քննէ՛ զքեզ...
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 10բ (ստ. լս.) Զգործս ձեռաց իմոց ուղիղ արա՛, Տէ՛ր:
11ա Եւ զգործս
ձեռաց իմոց յաջողեա՛, Տէր:
63ա (ստ. լս.)
Անկեալ երկիր պագանեմ պայծառատիպ խաչիդ, ի սոսկալի դատաստանին լուսօորեա՛յ
զհոգի տէր Յոհանէսին եւ իմ, գծողիս. ամէն:
84ա Ես` մեղաւոր
գծող տառիս գոչմամբ հայցեմ` տո՛ւք ողորմիս:
91բ Լե՛ր բարեխօս,
Տէ՛ր, եւ մեղաւոր գծողիս:
114բ Բազմերանկ
դաշտ նազելի,
Մատն եղիգամբ
արշաւեցի,
Քառակուսի
հիմն դրի,
Ութնանկունի
վրան հարի,
Ութ բրքամբ զսա
կառուցի,
Երկեակ քառիւք
բազմախաչի
Եւ գեղեցիկ
զարդարեցի
Եւ Տեառն իմոյ
ընծաեցի`
Տէր Մանուէլ երաժշտի,
Արարատեան մեծ
այցելւի,
Զի յիշատակ
սա եղիցի
Զիս ըստ հոգւոյ
ըստացողի
Տէր Ստեփանոս փիլիսոփայի,
Մաքուր եւ սուրբ
ճգնաւորի
Ես` Յովանէս Մոկացի,
Որ ցնորեալ եմ
յաշխարհի,
Մատամբ իմով
զսա գծեցի,
Խնդրոյ Յոհանէս կրօնաւորի:
128բ Եւ զմեղաւոր
գծողս յիշեա՛յ ի Քրիստոս:
145ա Աւգնեալ
Քրիստոս` Որդի Աստուծոյ կենդանոյ տառապեալ Յոհանէսի:
153բ Ինձ` մեղապարտ
քո ծառայի
Եւ անարժան,
փըծուն գըրչի,
Նայ եւ յուսով
ընթերցողի,
Քո սուրբ բանիցս
փափաքողի,
Եւ համօրէն
քրիստոնէի,
Որք են ծնունդ
աւազանի,
Այլ եւ գերոյս
իմոց ծնօղի,
Մաղթեա՛ զարժանն
առ Քրիստոսի:
181ա Սուրբ Աստուա՛ծ,
Տէ՛ր տկարիս,
Տո՛ւր զողորմութիւնըդ
զառատ,
Եռաթշուառ
գծողս ժտէ՛
Փափագ հոգւոյս
ըզլուսոյդ արեւի,
Անտես չառնել
զիղձըս սորա
Նորոգութեամբ
զմեղօք հոգին,
Որով բաղձամ
ի տեսըս քո,
Ստացօղ գրոյս
վասըն հոգւոյս:
194բ Յարմարողի
բանիս ողբման,
Ողորմի տո՛ւք
ի լի բերան,
Ներսէս րաբունեան
Հաստատողի Լմոյս անապատէն:
Այս ողբոց բանս
Երուսաղեմի վաղուց
հետէ շինեալ էր, բայց գեղջուկ բառիւ էր, ապա Աստուած լուսաւորէ զՆերսէս վարդապետի
ծնօղաց հոգին, որ մեր աղաչանացն լսեց եւ նոր շարադրեաց, համեղացոյց զբանս,
եւ յինքենէ այլ ասաց ի վերա, այլ եւ առաջիկայ Աստուածածնի պատմութիւնս,
այլ նայ արարեր ի յԵրուսաղէմ շինել ոտանաւոր, նայ եւ գիտելի
է, զի ինքն ի Մոկաց է, եւ գնաց յանապատն Տաթեւոյ, Դ. տարի եկաց եւ եկաւ
անտի աստ` ի Լըմայ կղզիս հաստատեաց անապատ, որով բազում մարդիկք Աստուծոյ
հաճոյացան նորայ պատճառաւն. ի թվին ՌՀԱ. (1622), փա՜ռք Քրիստոսի Աստուծոյ:
195բ (ստ. լս.)
Վա՜յ զգծողս:
196ա (ստ. լս.)
Զքեզ աղաչեմ, սուրբ Աստուածայծի՛ն,
/ լե՛ր բարէխօս առ Յիսուս Միածին, / Զիս ի հուր գեհենին (ստորին տողը կտրուած):
210ա Ո՛վ սուրբ
ընթերցօղ, Ռ. (1000) վայ տո՛ւր անձինս, բայց Ա. (1) ողորմի՛ հոգոյս, զի յոյժ
մեղաւոր եմ: Ո՛վ հանդիպողք այսմ խունիմաստ սոփերի, յիշեսջիք յաղօթս ձեր
զիս` յետինս ի կրօնաւորաց, որ եւ անուանս չեմ արժանի (3,5 տող չգրած), որ յԱստուծոյ
նախախնամութիւն, զի Մոկաց Ներսէս վարդապետն
ի վերին Տաթեւոյ անապատն
կացեր էր Դ. տարի, եկաւ ի Վանա երկիրս, ի Լմայ կղզիս անապատ
հաստատեաց ի թվին ՌՀԱ. (1622), եւ մեք այլ նորա միաբանեալ` բնակեցաք աստ եւ
զայս պատմութիւնս նա ոտանաւոր յԵրուսաղէմ շիներ
էր` Ճ. տուն` ի սուրբ Աստուածածնի գերեզմանէն խնդրեալ, որ եւ մեք այլ ի վերա
հիման շինածին սակաւ յաւելեցաք տունս երեք հարիւր` ոչ ի մերոց մտաց գիտութեանց,
այլ |210բ| նիւթ պատմութիւնս առեալ, թէպէտ որ ժըպըրհութիւն էր մերս, այլ ոչ
թէ ինքնայաւժար կամօք, զի շատ աղաչեցի զվարդապետն, թէ պատմութեանս աւելորդ
բաներս այլ ոտանաւոր շինէ, զինչ որ չհանդիպեցաւ դէպ ատեն շինելոյ, վասն
որոյ մեր յօժարեալ` խնդրեցի ի սուրբ Աստուածածնէն եւ առեալ շարագրեցի զսակաւամասնեա
տաղաչափութիւնս, որ եւ մին այբուբենիւ ընդ նոյն համարոյն շինեցաւ, եւ ընծայեցի
զիւրն ինքեան, վասն որոյ աղաչեմ զձեզ, աղաչեցէ՛ք ընդ իմ` ընդունել զտուրս
բանաւորս, եւ տուօղն պարգեւաց տացէ ձեզ եւ մեզ զկեանս յաւիտենից. ամէն:
221բ Եւ վասն
եղկելի գծօղիս եւ Յոհանէսի, / աղաչեա՛յ զՈրդիդ միածին,
/ սուրբ Աստուածածին:
235բ Արդ, աղաչեմ
ըզձեզ` որք եղանակէք / եւ քաղցրաձայն լեզուաւ սիրով զայս ասէք, / զտէր Յոհանէսն եւ զգծողս յիշէ՛ք
յաղօթս ձեր. / եւ որ ըզմեզ յիշէ ի կամս բարի / եւ լի սրտիւ ասէ` Աստուած ողորմի,
/ անփորձ կենա յիշող յայսմ աշխարհի / եւ արժանի լիցի տեսոյն Յիսուսի:
300բ Գծող սորին,
/ գործըս չարին, / հայցեմ յիշել, / առ Տէր բարին:
304ա Եւ զիս փրկեա՛յ
ի հրոյ չարին, / մի՛ պապակիմ ըստ իմ գործին, / զի Տէ՛ր, գթած ես մարդկային,
/ դեղ դի՛ր իմոյ հոգոյս վիրին:
323ա Վա՜յ մեղօք
մեռեալ գծողիս, / որ զինչ մեղք ասաց գիրս, / ամենայն կայ յիս:
334բ Եւ ըզմեզ
մեղօք մեռեալ գերիս, / մի՛ մոռանար ընթերցող գրիս / առ Տէր յիշել, գթալ ի յիս,
/ թողուլ զիմոյս անթիւ պարտիս, / վասն այս պա ///(չգրուած):
339ա Գոհութիւն
եւ փառք Աստուծոյ հազար բերան, որ աւարտեցաւ Ադամգիրս ընդ Յիսուս որդոյն,
Աստուած լուսաւորէ զտէր Յոհանէսի հոգին, որ ետ գըրել յիշատակ
իւր հոգոյն եւ իւր ծնօղացն. ամէն: Բայց դեռեւս գոյ այլ ինչ գրելոյ, զոր Հոգին
Սուրբ տացէ ողորմութիւն:
343բ Ողորմեա՛,
Տէ՛ր` տառապեալ գծողիս, մարդասէ՛ր:
344ա (ստ. լս.)
Զայս փոխս մի՛ գրեր:
353ա Ո՛վ սուրբ
ընթերցող, յԳ.-Դ. (3-4) օրինակէ գրեցի զԱդամգիրս. այն, որ Սիւնեաց Առաքելի ասացեալ
է ԲՌՅ. (2300) տուն էր գրած |353բ| ի ցանգն, իսկ որ Պոռեցի Առաքելի ասացեալն է`
ԲՃԻ. (220) տուն է, բայց օրինակներն թամամ չէր, ես այլ խառն գրեցի զյետի փոխերս,
զի մինչ ի ԻԴ. (24) գլուխն Սիւնեաց Առաքելին, եւ անդի ի
յետ խառն, եւ դեռեւս գոյ գրելոյ, եւ այս թիւս Պոռեցոյն է` տունք Կ.
(60):
354բ Սիրօ՛ղք
բանիցս եւ ընթերցօ՛ղք, / եւ աննախանձ աւրինակօ՛ղք, / զերգողս յիշէ՛ք մերովք
նախնովք / ի սուրբ աղօթս ձեր արտասուաւք, / եւ որ զամէն ասեն սիրով, / լսօղ
բանիս ընթեռնելով, / լսեն` Եկայք աւրհնեալք հոգով, / զկեանս անըսպառ ժառանգելով.
ամէն:
359ա (ստ. լս.)
Թիւք գրէ՛ անանց Հին եւ Նոր Կտակարանացն` ի տէր յԱռաքելէ:
362ա Զկործանեալս
մեղօք գծողս, / Տէ՛ր Քրիստոս, թողութիւն շնորհեա՛յ քո յուսովդ:
382ա Ո՜հ եւ զանպիտան
գրիչս յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս, աղաչեմ:
397ա Յերեսս
անկեալ զձեզ աղաչեմ, / Յոհանէսի եւ գծողի տառիս ի ձէնջ հայցեմ,
/ տո՛ւք ողորմի, զոր փափագիմ, / առ ի Տեառնէ, զոր կարօտիմ:
408ա Վա՜յ տառապեալ
գծողիս, մեղա՜յ քեզ Տէր:
410բ [Մարտիրոսի Մոկացւոյ] Աստուածաշնչի
յիշատակարան է, գեղեցիկ եւ պիտանի. տունք ՃԾԶ., այլ Յիսուս Որդոյն պատշաճաւոր
է.
Աստուած, որ
լոյսն է պարզագոյն,
բնութեամբ անհաս
եւ բարձրագոյն,
երրեակ անձինք
եւ մի բնութիւն,
պաշտեալ յԷիցս
աստուածութիւնն:
Մի ի յերից մեզ
քարոզի,
երրեակն ի մի
խոստովանի,
Հայր եւ Որդի
եւ Սուրբ Հոգի,
ստեղծիչ բնաւից
հանուրց սեռի:
Նոյն ինքն արար
զմարդն իւր պատկեր,
իշխան եւ Տէր,
փոքր եւ կրսեր,
եդ ի դրախտին
եդենական,
ի վայելումն
անմահական:
Եւ թշնամի բնութեան
մարդոյս,
ամբարտաւանն
իշխանն օդոյս,
խեթիւ խաբեաց
զմարդըն պըտղով,
Աստուած լինելըն
պատճառով:
Աւձիւն ընդ կինըն
խօսեցաւ,
մարդըն կնոջովըն
պատրեցաւ,
առեալ եկեր
եւ մերկացաւ,
արտաքսելով
կործանեցաւ:
Բայց որ բնութեամբ
բարի եւ Տէր,
նախախնամող
եւ մարդասէր,
ոչ բարկացաւ
իսպառ նմին,
այլ նորոգեաց
զնա վերըստին:
Թէպէտ խաւար
նըսեմային,
առագաստեաց
զմիտան մարմին,
ընդ պաշտելոյն
ստոյգ արարչին,
պաշտել զաշխարհս
փոխան նմին:
Այլ յետ դարուց
ժամանակին,
յայնեալ մեծի
հօրըն նախնի,
Աբրահամու
եւ որ զկնի,
ծնընդոց նորին
անթըւելի:
Որ եւ Մովսէսըն ջրածին,
կամօք յայտնեալ
բարերարին,
եհան զազգն եբրայեցին,
հրաշիւք գործով
յանապատին:
Եւ յետ աճմանըն
բազմութեան,
ետ Տէր օրէնս
արդարութեան,
ծանոյց եւ զինքն
Աստուած համայն,
յԻսրայէլի ազգին միայն:
Յայտնեաց ըզգիծ
հրաժարական,
եւ ըզբազումըս
յանձնառական,
ետ եւ վարիչըս
զանազան,
մարգարէից հոյլք
յոգնական:
Զի ուսուցին
եւ ծանուցին,
ըզշնորհ գործոյ
պատուիրանին,
|411ա| եւ ի Հոգոյն
ազդեալ գրեցին,
զգալուստ բանին
Տեառն եւ փրկչին:
Յորոց եւ Յոբ նախ առաջին,
Դաւիթ երկրորդ ըզկնի նորին,
եւ Սողոմոն որդի նորին,
Եսայիաս մաքուր հոգին:
Հրաշատեսիլն
Եզիկիէլ,
եւ Դանիէլ այր ցանկալին,
Երեմիաս ողբօղըն հին,
երկոտասանքն
ի միասին:
Ամենեքեան գուշակեցին
ըզփրկութիւնըս
մարդկային,
զոր եւ ծնընդեամբ
մարմնով Բանին,
մըտեալ ի դրախտն,
ուստի ելին:
Արդ, այս ահա
կատարեցաւ,
Բանն մարմին
եղեալ ծնաւ,
Աստուած եւ
մարդ մեզ երեւեալ,
յերկուց բնութեանց
ի մի խառեալ:
Կոխան հնոյ նախնի
մարդոյն,
հինն Ադամայ Քրիստոս ընդ
նոյն,
ընդ Եւայի կոյս տիրուհին,
Աստուածածինն
եւ սրբուհին:
Յորոյ արգանդըն
ձուլեցաւ,
բնութիւն մարդոյս
պարագրեցաւ,
եւ վերստին նորոգեցաւ,
զի հին մեղաց
մարդըն մեռաւ:
Նոր արեգակըն
մեզ ծագեալ,
Քրիստոս որ լոյս
ճառագայթեալ,
տնօրինական
մարդեղութեամբ,
գործեալ զհրաշս
աստուածութեամբ:
Յետ մաքրութեանն
ի Յորդանան,
վկայաբանութեամբըն
հայրական,
փորձին ի լեառըն
յաղթութեան,
կոչեաց զոմանս
ողորմութեամբ:
Զաշակերտաց
գունդն լըրման,
զերկոտասանսըն
սրբազան,
տըգէտք ձըկնորսք
եւ մաքսաւորք,
մարդկան ի կեանս
ուռկանաւորք:
Շարժմամբ զնոսա
մտօք կրթեաց,
եւ յաշխարհէ
ի վեր քարշեաց,
սուտ զերկաւորըս
համարեալ,
եւ երկնայնոցըն
հետեւել:
Եւ յետ խաչին
կրից եւ մահուան,
կենդարար սուրբ
յարութեան,
եբաց ըզմիտըս
թանձրութեան,
զգիրս իմանալ
նախագրական:
Զմարգարէիցըն
համաձայն,
զոր ի նմանէ
կատարեցան,
զի որք նոքօք
գուշակեցան,
այն Քրիստոսիւ
աւարտեցան:
Եւ վերացմամբն
իւր ի յերկին,
ետ զփառակիցըն
Սուրբ Հոգին,
ի վերնատանն
ուր բազմէին,
հրեղէն լեզուօք
հրազինէին:
Որով արբեալք
Հոգոյն շնորհիւ,
ոչ ըստ մարմնոյ
գոլ երկիւղիւ,
այլ համարձակ
միամտութեամբ,
քարոզէին ուրախութեամբ:
|411բ| Ընդ տիեզերս
ընթանալով,
զԱստուածըն
մարդ քարոզելով,
ըզնոյն խաչեալ
եւ ստոյգ սպանեալ,
յերրորդ յաւուր
գոլ յարուցեալ:
Զամենեսեան
զոր ուղղէին,
ջրով մաքրութեամբ
մըկրտէին,
Հոգով Հօր որդէգրէին,
եւ քրիստոնեայ
անուանէին:
Զխորհուրդն ոչ
սոսկ բանիւ տայի,
այլ եւ գրով արձանէին,
ըզաւետիս մեր
փրկութեան,
ազգի մարդկան
ազատութեան:
ԶԱւետարանն
կենսական,
զչորեքգլուխն,
որ ի սմայ կան,
զՄաթէոսին եւ զՄարկոսին,
եւ զՅոհաննուն ընդ Ղուկասին:
Թիւք քառեկի
խորհրդական,
հընչումըն սուրբ
չորեքծագեան,
պատմօղք Բանին
մարմնոյ ծնընդեան,
եւ անսկիզբն
անճառ ծագման:
Բացօղք երկնից
ճանապարհին,
ածօղք ի դրախտն
յադին,
զի գետք են չորք
քառավտակք,
անդ մուծանեն
ուստի ելաք:
Այլ ըստ բանիցըն
խրատական,
գործովք եղեն
ստոյգ կերպարան,
զի զգործսըն
բանըն հաստատէր,
եւ բանին գործըն
վըկայէր:
Զոր եւ Ղուկաս պատմաբանէ,
զիւրաքանչիւրսն
որ են ճառէ,
զառաքելոցըն
քաջութիւն,
առ հաւատոյն
ճշմարտութիւն:
Քանզի երկեամբ
չարչարէին,
վասն Յիսուսի
արեամբ հօտին,
զի մի՛ գառինքըն
պատառին
առ ի ժանեաց
չար վիշապին:
Որ եւ գրով աւանդէին
զգանձեալ շնորհն
եւ կընքէին,
զի տրամադրեալ
ունակական,
յանձն եւ ի սիրտ
անշարժական:
Որպէս Պետրոսն, որ վէմ անկեան,
եւ Յակոբոս, որ տիրական,
նաեւ Յուդասն եւ Շըմաւոն,
թուղթ գրեցին
ընդհանրական:
Այլ եւ Պօղոսն անօթ հոգոյն,
կոչմամբ ածեալ
հրաշիւք յետոյ,
հազարպետն եկեղեցոյ,
դիտող գանձուց
Հնոյն եւ Նորոյ:
Նամակ գրեալ
յորդորական,
բազմագունակ
չորեքտասան,
որք են մեզ տունկք
պըղով լցեալ,
դրախտ հոգեւոր
եւ ճոխացեալ:
Այլ եւ սուրբ
հայրն մեր ընտրեալ,
երանաշնորհն
Հոգով լցեալ,
|412ա| առաքելոցն
նմանեալ,
սուրբըն Ներսէս աստուածարեալ:
Որ Կլայեցի գոլ յորջորջեալ,
տեղի շնորհաց
Տեառն գտեալ,
ոտանաւորս
յոլովս շինեալ,
ութ հազար տուն
կատարեալ:
Միշտ կերակրեն
ըզմեզ Հոգով,
լուսաւորեն
անմահ լուսով,
ընդ սմին եւ այլ
սրբոց յոլով,
որ գրեցաւ ընդ
սա կարգով:
Ադամագիրք
Առաքելին,
եւ Յովասափն ընդ նոյն շարին,
ողբըն ոգեալ
Էջմիածնին,
Ստեփաննոսի Սիւնեաց մեծին:
Եւ այլ բազումք
որ ոչ թւին,
որ գրեցաւ յայս
մատենին,
լինել ինձ դեղ
ախտիս վիրին,
որ խոցեալ եմ
նետիւ չարին:
Արդ, ես` կարօտս
քաղցեալ ոգի
ըստացայ գանձս
այս ըղձալի,
սփոփանք հոգոյ
իմ եւ սրտի,
եւ հեշտութիւն
ուրախալի:
Զի տեսանեմ
ըզսայ սանդուխք,
հանեալ յերկրէ
զմեզ ի վերուստ,
այլ եւ զաւակ
արձանութեան,
պատճառ յուսոյ
եւ փրկութեան:
Է տապանակ ոսկի
սըրբեալ,
շնորհաց բանին
Հօր յօրինեալ,
այլ եւ սեղան
մաքուր կազմեալ,
յոր գառն անմեղ
ի սմա բազմեալ:
Եկեղեցոյ հաստատութեան,
քրիստոնէից
թագ սրբութեան,
քահանայից
ներգործակից/ սարկաւագաց միշտ խօսակից:
Առաքելոց իմաստ
բանի,
մարգարէիցըն
ցանկալի,
մարտիրոսաց
հանդէս կոչման,
թագաւորաց
զէն յաղթութեան:
Կրաւնաւորաց
ժուժկալութիւն
եւ կուսանացըն
մաքրութիւն,
մեղուցելոց
դարձուցանօղ
եւ արդարոց
արգահատօղ:
Նընջեցելոց
հանգիստ լիցի,
այնմ որ սովաւ
իսկ կընքեսցի,
եւ ի յաւուրն
աներեկի
միշտ բարեխօս
անլռելի:
Գրեցաւ ի թուին
մեծ Հակազնի Ռ. (1000),
ամին (1-2 բառի տեղ չգրուած)
ընդ նըմին երկուք
յարաբարդի,
եղեւ զըրաւ
այս մատենի:
Յիսուս Որդի
այս կըտակի,
աստուածխօս
սուրբ սովփերի,
|412բ| որ ամբարեալ
յինքեան ունի,
զամենեսեան
ի մի տեղի:
Որպէս դրախտ
պըտղով ի լի,
ամէնառատ եւ
բարելի,
եւ կամ այգի
վայելչալի,
անուշահոտ
եւ սքանչելի:
Է եւ սեղան անծախելի,
կազմեալ Հոգով
ուրախալի,
բաժակ սիրոյ
միշտ բերկրալի,
որ ըմպելոյ
ոչ նուազի:
Այս լուսազարդ
սուրբ մատենի,
աստուածազարդ
կտա[կա]րանի,
Յիսուս Որդի
սա անուանի,
առիթ կենաց
ամենայնի:
Ծոյլ եւ պըղերգ
եւ փանաքի,
սուտ աբեղայ
մեղաց գերի,
անուամբս կոչի
Յոհանէս,
թափուրս բարեաց
յամենայնի:
Որ ցանկացայ
յօժար սրտիւ,
որպէս զեղջիւրն
ծարաւի,
փափաքելով
ի յաղբերի,
խնդրող ջրոյս
այս կենդանի:
Զոր վաղ հետէ
եդի ի մտի,
տենչայի սիրով
այս կտակի,
մինչեւ հասի
ըղձմամբ սրտի,
եւ կատարումն
խորհրդի:
Եւ գծագրեցի
ի մատենի,
զաստուածաշունչս
Յիսուս Որդի,
զոր հաւաքեալ
յինքեան ունի,
ըզՀինն եւ զՆորըն
անթերի:
Ի յԱրարիչն
սկըսա<սա>նի,
մինչ ի գալուստն
իւր կրկնակի,
ըզնախաստեղծսն
ընդ նահապետի,
եւ զթագաւորս
ընդ մարգարէի:
Զառաքեալսն
ընդ վարդապետի,
եւ հայրապետս
ընդ մարտիրոսի,
զճգնաւորսն ընդ
կուսանի,
զամենեսեան
պատմէ յայտնի:
Զտնօրէնութիւնըն
Քրիստոսի,
կարգաւ պատմէ
յոյժ անթերի,
ի ստեղծմանէն
ըսկսանի,
ոտին չափով
գայ ի կարգի:
Եւ աւարտէ ի
յապառնի,
զոր ընդգրգեալ յինքեան ունի,
զոր արարեալ
տէր Ներսեսի,
անուամբ կոչեալ
Կլայեցի:
Զոր ես մեղօքս
չարեօքս ի լի,
Մարտիրոս հողս Մոկացի,
յաւժարութեամբ
ի յանձն առի,
սիրով սրտի կատարեցի:
Տկար հոգով եւ
ձանձրալի,
մեղօք լցեալ
յոյժ անթերի,
լծակցութեամբ
Հոգոյն շնորհի,
զհուրն ի սրտէս
իմ անցուցի:
Եւ յոյժ ջանիւ
փութով ի լի,
բազում հոգօք
տառապելի,
|413ա| մինչ զամենայն
ժողովեցի,
ի մի տեղի ամբարեցի:
Երանգ-երանգ
բանիւ լըցի,
եւ զանազան
զարդարեցի,
ոտանաւոր ոչ
խնայեցի,
ուստի կողմանց
ուր եւ գըտի:
Այլ բաւական
լիացուցի,
լալեաց բաներ
վասն իմ սրտի,
որպէս Լուսին
որ լըւացի,
եւ Արեգակն
մէջաւրէի:
Ծառն որ ծաղկի
պըտղով ի լի,
գարնանային
եղանակի,
այսպէս եւ սա
է նազելի,
աստուածաշունչս
Յիսուս Որդի:
Ի տեսանելն
ըզնա յերկրի,
ստեղծօղն երկնից
փառաւորի,
եւ յիշատակ
սայ եղիցի,
մինչ յաւիտեանս
յաւիտենի:
Ինձ տառապեալ
Յոհանիսի,
մեղօք ի լի հոգով
գերի,
ի վայելումըն
սիրալի,
մանկանց սրբոյ
նոր Սիովնի:
Միթէ եւ Տէրն
ամենայնի,
առնէ ըզսայ
ընդունելի,
ի գալըստեանն
իւր կրկնակի,
յորժամ փառօք
գայ հայրենի:
Լսել տացէ զլուրն
երանի,
թէ` Ե՛կ օրհնեալ
ծառայ բարի, /
Ինձ անպիտան
/// (չշարունակուած, գրուած միայն 75 տուն):
Տաղ-յիշատակարանս
տպ.` Տաթեւիկ Մանուկեան, ԺԷ. դարի տաղասաց Մարտիրոս Մոկացու մի չափածոն .- Հայաստանի
ԳԱԱ Լրաբեր հասարակական գիտութիւնների, 2011/1-2, էջ 383¬91:
2. 69բ (ստացողի) Ո՛վ սուրբ ընթերցող, յորժամ ըզՍուրբ Խաչիս
ներբողեանս հրամայես, մի անգամ Աստուած ողորմի ասէ՛ք տէր Յոհանէսին. ամէն:
100բ Զստացող
սորա Յոհանէս քահանայ Շատախհեցի եւ գծողի
յիշեցէ՛ք առ Քրիստոս:
141բ Ընդ որս
եւ ինձ մեղաւորի` / տարտամս անձին ի տագնապի, / որ զտառս զայս գըրել տուի`
/ ինձ յիշատակ յեկեղեցի, / վասն Աստուծոյ տո՛ւք ողորմի / անյիշելոյս Յոհանիսի եւ գծողի,
/ զի ի Տեառնէ առից ձըրի, / զողորմութիւնըն Քրիստոսի:
153բ Եւ [աւ]արտեցաւ
ի գիծ բոլորէ, / ներբող դըրուատս ի Ներսէսէ, / ի լոկ անուամբ աբեղայէ,
/ հող Շատխեցի
Յոհանէսէ |154ա| / ոգեալ Ներսէս ի Լամբրոնէ, / փիլիսոփայ
հըռետորէ, / ի ձեւ չափոտ տաղս Հոմերէ, / շարիկարգեալ
պատմաբանէ, / զտեառն Ներսէս, որ ի Կըլայնէ, / զծնունդ, զսնունդ յաւարտածէ, / ընթերցողաց շահ ՛ւ օգուտ
է, / իմաստս պէս-պէս ուսուցանէ:
195ա Յիշատակ
է գիրքս տէր Յովհաննէս կրօնաւորին, ի դուռն Շատիկայ յանապատին:
276ա Սուրբ քահանայապետին
Ներսէսի բարէխօսութեամբն, Տէ՛ր Աստուած Յիսուս Քրիստոս, ողորմեա՛ ինձ`
մեղօք մեռելոյս Յոհանէս Միակեցի:
381ա Ստացող
գրիս ի ձէնջ հայցէ` / տո՛ւք ի Տեառնէ զմի ողորմին, / երես եղեալ ես ի գետին,
/ փարեմ զոտիցդ ընթերցողին, / առ Տէր յիշել զմեզ ի բարին, / զտէր Յոհանէս կրօնաւորի
հոգին, / ողորմի տո՛ւք ըստ պատշաճին, / զի այց առնէ Տէր յօրն յետին / մեռեալ
հոգիոյս ՛ւ ընդհանուր ամենայնին. ամէն:
Հետեւեալք`
194բ, 210աբ, 114բ, 353ա, 63ա, 69բ, 100բ, 221բ, 381ա, 195ա էջերինը տե՛ս ԺԷ. դ. յիշ-ք,
Բ., էջ 66-8:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
19բ (ԺԹ. դ.,
շղագիր, վր. լս.) Տիրացու Գրիգորինն է, քաղաքացի:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 11ա, 48ա,
115ա, 196ա, 235բ, 250ա 413ա ութանկիւն, սեւով. «ՂՈՒՆԿԻԱՆՈՍ / ՎԱՐԴԱՊԵՏ /
1219 (1770)»: 1ա, 11ա, 71ա (երկիցս), 251ա բոլորակ, սեւով. «ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ / ՂՈՒՆԿԻԱՆՈՍ / ՎԱՐԴԱՊԵՏ /
1220 (1771)»: 115ա, 236ա ութանկիւն, սեւով. «ԱՅՍ ԵՒՍ ԱՆՑԱՆԷ / ՔՐԻՍՏՈՍԻ ԾԱՌԱՅ / ՂՈՒՆԿԻԱՆՈՍ
ՎԱՐԴԱՊԵՏ / ՌՄԻ. (1771)»: 1ա` եղծուած, անընթեռնելի:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 5ա «Աստուած
սուրբ լուսն», 5բ «Աստուածածին կոյս Մարիամ», 45բ «Ողորմութեանց պարգեւք քոյ
ի տա», 67բ «խանդաղանօք ողջագուրեալ», 114բ «Ծ», 35ա «Այս է այս է»:
ՆՇՈՒՄ` Աա, Գա`
«2079», Դբ` «Վերականգնուած է հին ու նոր կաշուով, նոր կազմաստառով, գլխ.
վերակազմիչ` Լ. Աղաբէկեան, Երեւան, 1977 թ.»:
2080
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
|
ԺԸ. դար |
ԳՐԻՉ` Աստուածատուր Ղալաթեցի:
ՍՏԱՑՈՂ` Սարգիս Թեքիրտաղցի:
ԹԵՐԹ` 256+3 (կրկն.` թ. 1` երիցս,
1ա-1թ). չգրուած` 1ա-զ, 130ա, 255աբ, 256աբ: ՊՐԱԿ` 12+13+Ա-Թx12 (Ա 11, Դ, Է 10, Թ 16)+Ա-ԺԱx12 (Ը 8, Զ 11): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով` եռամահիկ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 21x15: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն` թ. 1-79, թ.
81-129, թ. 208-54 (15,5x10), երկսիւն` թ. 80, թ. 130-208 (16,5x11): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 169ա): ՏՈՂ` 30-31: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի. միջուկը` տախտակ, աստառ` չիք.
լուսանցակողերը` կարմիր: ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշին քերծուած, եզրերը մաշուած. տեղ-տեղ զանազան բծեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1է-22բ [Բանք զանազանք]
1. 1էը Պատմութիւն վասն ողորմութեանն - Թագաւոր մի ոչ ունէր որդի եւ ուխտիւք խնդրեաց Աստուծոյ...
2. 1ը-2բ Պատմութիւն սուրբ Աստուածածնա հրաշից - Քաղաք Տիգրանակերտ յոյժ մեղսասէր
եղեալ, անօրինեցան որպէս նինուէայցիք...
3. 3ա-4ա Յալմէ գրեցաւ - Գիտելի է, զի հաւատն յԱստուծոյ առ մարդիք միջոց է եւ
շաղկապ...
4. 4աբ Պլուզ վարդապետի Յոհաննիսի Եզնկացո
[Խրատ հասարակաց քրիստոնէից, քահանայից եւ ժողովրդոց, ի կանոնական սահմանաց
առաքելոց, սրբոց եւ հայրապետաց եւ վարդապետաց սուրբ հօրն մերոյ Վարդանայ
վարդապետի, որ յամենայնէ ժողովեցի եւ գրեցի. ձեռ. 228, 71ա] - Ամենազօր թագաւորին մերոյ Քրիստոսի
եւ բարերար Փրկչին հաւատարիմ ծառայք... Աստուծոյ եւ մարդկան միջնորդ հաւատարիմ
եւ զայլն ի կա/// (վերջը թերի):
5. 4բ Յայլմէ - Վարդապետք վասն Քրիստոսի ասեն Գ. մարմին. մին այն, որ
էառ ի սուրբ կուսէն...
- 4բ Այս է Ժ. բան օրինացն - Առաջին. Ես եմ Տէր Աստուած քո: Մի՛ արասցես կուռս ձեռագործս...
- 4բ Եռակի է ողորմութիւն Աստուծոյ - Հասարակական, կշռողական, յատկական: Հասարակ. որպէս
ածէ անձրեւ ի վերա արդարոց եւ մեղաւորաց...
6. 5ա-8բ [Մատթէոսի վարդապետի Ջուղայեցւոյ, ձեռ. 2157, 184ա] Քարոզ ի բանն Աւետարանին, որ ասէ. Եթէ
աջ ակն քո գայթակղեցուցանէ - Արդ, զոր օրինակ, որ կամիցի ի նաւարկութիւն վաճառայշահութիւն
ընթանալ...
7. 8բ [Մանունք]
ա. 8բ Առ հայս չորք են բառք համեմատական ի յոյնս
եւ ի լատինս - Որպէս
ասէ. էութիւն, գոյութիւն, ենթադրութիւն եւ անձն...
բ. 8բ (մասամբ
հայատառ թուրքերեն) Ամենայն մարդ բնականաբար ցանկա գիտել - Բայց
գիտութիւն թարց երկիւղին Աստուծոյ զի՞նչ օգուտ է...
գ. 8բ (հայատառ
թուրքերեն) Կէլտիք իզէթիլէ, օթուրտուք հուրմեթիլէ կիտելիմ
իճզեթիլէ (այսչափ):
8. 9ա-11բ Յաղագս կենդանակերպից, թէ որպէս եւ
զիա՛րդ են - Առաջնոյն
գիտելի է, զի Խոյն ունի, որ է ոչխարն, այս է մաքին զնմանութիւն խոյո դմակին...
9. ա. 11բ Եօթն աստիճան քահանայութեանն սոքայն - Դռնաբացութիւն,
սաղմոսերգութիւն, երդմնեցութիւն, ջահընկալութիւն...
բ. 11բ Եօթն բան, զոր խօսեցաւ Քրիստոս ի վերա
խաչին - Հա՛յր, թո՛ղ [դոցա, զի ոչ գիտեն զինչ գործեն...] Ղուկ.
ԻԳ. Գ. [իմա` ԻԳ.34]:
գ. 11բ Ասէ Ջերոնիմոս, թէ առաքինութիւն է
առնելն - Զի
ոչ ինչ օգուտ է գիտելն եւ ոչ առնելն, այլ` վնաս...
10. 12ա-3ա [Ստեփանոսի] Լեհեցո թարգմանած Հրեշտակաց
գրոց. Առաջին պրակք - Հարց. Եթէ հրեշտակք ամենեւին անմարմին են: Պատասխանի.
Ընդդէմ առարկի... ասէ սուրբն Ամբրօսիոս, թէպէտ ոմանք ընդ մարմնական տեղեաւ
ոչ պարունակին, սակայն են անպարագիր գոյացութեամբ:
11. 13ա Գիտելի է, թէ որով է մարդս Աստուծոյ
պատկեր - Ոչ
այլ ինչ իրօք, քան թէ Հոգովն, եւ այն բազում պատճառ...
12. 13բ-6բ Աւրհնութիւն երգ Դաւթի յաւուր միաշաբաթու,
յորում երկիրս հաստատեցաւ - Քանզի ահա տեսանեմք հաստատութիւն երկրի, զոր ի Քրիստոսէ
ընկալաւ...
13. 16բ-8ա [Ի գրոց Մոլութեանց]
ա. 16բ Մոլութեանց ԾԸ. գլուխն - Բարկանա՛յք եւ մի՛ մեղանչեք. ըստ Գրիգորի, կրկին է բարկութիւն,
այսինքն` բարի եւ չար...
բ. 17ա-8ա Մոլութեանց Դ. գլուխն - Իջին անձրեւք, յարեան գետք, հնչեցին հողմք, հարին զտունն.
Մատթ. Ե. [իմա` Է.] 25. Որպէս ասէ մեկնիչն, տուն հոգեւոր է...
գ. 18ա Մոլութեանց պատժոցն Ղ. գլօխն - Յերկար հիւանդութիւն ծանրայցուցն զբժիշկն. Սիրաք Ժ.*, զոր օրինակ վէրքն, որ ի սկիզբն
իւր ոչ բուժի...
14. 18ա-9ա Աստուածաբան
վարդապետաց ասացեալ սակաւ ժողովածուս - Ո՛վ մարդ, ունիս բարեխօս, անհոգ մուտ առ Աստուած...
Ունի
հետեւեալ հարցեւպատասխանիքը. 1. «Որպէս փոխի հացն ի մարմին Քրիստոսի եւ
գինին` արիւն»: 2. «Ըստ Պղայտոնի հոգին եռամսնեա է...»: 3. «Զի՞նչ է` բուռն
հարկանիցեն, Է. կին զառնէ միոջէ, եւ ասեն. հաց մեր կերիցո՛ւք»: Ունի վկայութիւններ
Արիստոտելից («Գովելի են գեղեցիկքն եւ պարսաւելի են գարշելիք...»), Ոսկեբերանից
(«Ոչ օգնէ ուղղափառ հաւատ, ուր գործք ապական են...») եւ ի վարդապետաց:
15. 19բ-21ա Յաղագս վիպաբանութեանն հարց եւ պատասխանի - Աստուածաբանութիւն
գիտութիւն եւ մակացութիւն էից, որովք ճանաչեալ լինի անիմանալին էութիւն...
Ունի
հետեւեալ հարցեւպատասխանիքը. «Աստուածաբանութիւն գիտութիւն եւ մակացութիւն...»,
«Աստուած Հայրն` Հայր է սկիզբն անըսկզբնականացն...», «Բանն Աստուած յիսկզբանն
էր անիմանալի...», «Հարց. Այլ Աստուած յարոյց զնա ի մեռելոց. Պատասխանի.
Քրիստոսի պարտ է առաւել ունկնդիր լինել...», «Հարց. Տուաւ ինձ զամենայն իշխանութիւն...,
[Պատասխանի] Կամ թէ իշխանութիւն ետ նմայդ...», «Հարց. Երբ փոխարկի խորհուրդն
պատարագն սուրբ: Պատասխանի. Յորժամ ասէ քահանայն. Առէ՛ք, կէրէ՛ք...», «Հարց.
Եթէ ասիցէ ոչ իմ կամք. այլ քոյդ լիցի... [Պատասխանի] Ահա անջատեալ երեւի
կամացն Հօր...»:
16. 21ա-2ա [Մ]եկնութիւն [ա]յլաբանութեամբ [տ]եսլեանն Եսայեայ
Զ. գլուխ - [Ե]ւ կային, [ա]սէ, [շ]ուրջ [ք]երովբէքն [ս]աւառնացեալ
վեցեկի թեւօք, որ է երրեակ...
17. ա. 22ա Մատթէոս եբրայեցի լեզու գրեաց զԱւետարանն... Յոհաննէս
յունաց լեզուաւ:
բ. 22ա Եօթնարփեան շնորհք այս է, զոր պարգեւեաց Աստուած յԱդամայ - Իմաստութեանն,
հանճարո, խորհրդո, զօրութեան, գիտութեանն, երկիւղի, աստուածպաշտութեանն
(այսչափ):
գ. 22բ Զի մարդն առաջին ունէր զանմահութիւն...
դ. Սեղան Հօրն որպէս խոստացաւ եւ վեց այլ այս գին հոգոյն...
ե. 22բ Գիր աստուածաբանութեանն է ասի - Ոչ
է ասի էյ եւ ոչ ասի ոչ է, ոչ ասի...
զ. 22բ Առաքեալ
եւ ոչ առաքեալ, առաքեալ եւ առաքեալ...
Բ. 23ա-50բ Գիրք հաստատութեան եւ Արմատ հաւատոյ եւ պատասխանութիւն
ընդդէմ արիանոսացն, զի ասեն հերիտիկոսքն, եթէ ոչ միացաւ աստուածութիւնն
ընդ մարմնոյն, այլ որիշ որիշ խոստովանին զաստուածութիւնն ի մարմնոյն, զոր
քաւ լիցի ուղղափառաց զմտաւ ածել այսպիսի ինչ, այլ արիաբար վկայութիւն բերել
պարտ է զմարգարէականքն, զԱւետարանն եւ զառաքելականն, եւ համարձակութեամբ
տալ պատասխանի ընդդէմ երկաբանիցն - [Ի]սկ եթէ
երկու էին` ուրոյն ուրոյն աստուածու[թիւն] եւ մարմինն, որպէս դու կարծես յիմարդ...
եւ սահմանեցին վասն աղի աւրհնութեան եւ փոխեցին զՀինն ի Նորս, նոյնպէս եւ
քահանայութիւնն, Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն:
Տե՛ս
Յ. Ս. Անասեան, Հայկական մատենագիտութիւն, հ. Բ, Երեւան, 1976, էջ
884-8, օրինակս «համառօտ խմբագրութիւնն» է Վարդան Այգեկցու համանուն աշխատութեան.
հմմտ. Վարդան Այգեկցի, Գիրք հաստատութեան եւ արմատ հաւատոյ, Երեւան,
1998, էջ 70:
Գ. 51ա-93ա Լուծմունք ի Սուրբ Գրոց Վարդանայ վարդապետի
ի խնդրոյ բարեպաշտ թագաւորի Հայոց Հեթմոյ (Ժղլանք)
Տե՛ս
ձեռ. 341, 1ա-141ա: Այստեղ նիւթերն առանց գլխահամարների են. 1/51ա-2ա: ա/51աբ
(խորագիրը` չիք): բ/51բ-2ա (խորագիրը` չիք): 2/52ա-3ա: 3/53ա-62ա: ա/53աբ: բ/53բ-5ա:
գ/55աբ: դ/55բ-7բ: ե/57բ: զ/57բ-8ա: է/58ա-9բ: ը/59բ-60ա: թ/60ա: ժ/60աբ: ժա/60բ-1բ:
ժբ/61բ-2ա: ժգ/62ա: 4/62ա-3ա (խորագիրը տարբեր` «Ի գրոց սրբոց վարդապետաց համառօտ
հաւաքեալ բանք»): 5/63ա-5բ: ա/63ա-4ա (խորագիրը տարբեր` «Հաւաքեալ ի սուրբ
գրոց վարդապետաց եկեղեցոյ յոյժ պիտանի եւ օգտակար աշխատողաց»): բ/64ա-5ա:
գ/65ա: դ/65աբ (խորագիրը` չիք): 6/65բ-7ա (խորագիրը` չիք): 7/67աբ (խորագիրը
տարբեր` «Վասն Զատկին ուտելոյ»): 8/67բ-8բ (խորագիրը` չիք): (խորագիրը տարբեր`
«Սրբոց վարդապետաց իմաստնոց զանազան քննութիւն խրատական բանից մասանց»):
9/68բ-76բ: ա/68բ-70ա: բ/70ա-4բ: գ/74բ: դ/74բ-6բ: 10/76բ-7բ: 11/77բ-84ա: ա/77բ-8բ:
բ/78բ-9բ: գ/79բ-81բ: դ/81բ: ե/81բ-2ա: զ/82աբ: է/82բ-3բ: ը/83բ-4ա: 12/84ա-5բ: ա/84աբ:
բ/84բ-5բ: 13/85բ-7բ: ա/85բ-6ա: բ/86աբ: գ/86բ-7ա: դ/87աբ: 14/87բ-90բ: ա/87բ: բ/87բ:
գ/87բ-8բ: դ/88բ-9բ: ե/89բ-90ա: զ/90աբ: է/90բ: 15/90բ-1ա: 16/91ա-2բ: 17, 19-26/չիք:
27/96ա-7ա: Յշտկ./92բ-3ա:
Յաւելեալ ունի.
1. 93ա-6ա Թուղթ Պիղատոսի դատաւորի, զոր գրեաց յաղագս Տեառն մերոյ
Յիսուսի Քրիստոսի եւ առաքեաց առ Տիբէրիոս կայսր ի Հռովմ - Ի
ժամանակին յայնմիկ յետ խաչելութենէ Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի... Ինքնակալ
մեծի Սեբաստիւոյ փառաւորի եւ հզօրի Տիբերիա կայսեր...
2. 97ա-100բ Թուխթ սրբոյ վարդապետին Վարդանայ, գրեալ
առ թագաւորն Հայոց Հեթմոյ, յորժամ եկին ի պապէն Հռովմայ` ի պատճառս դաւանութեան
համաձայնելոյ թուղթք, որ ունէր յինքեան ԵԺ.ան (15) գլուխս բանից, որք ի գրոց
են ի մէնջ մեր եւ նորա, զոր խնդրէին ընդունել եւ բառնալ զպատճառն բաժանման,
եւ սուրբ թագաւորն առաքեաց զնոսա հանդերձ թղթօքն ի Հռոմկլայն, առ կաթողիկոսն
Հայոց տէր Կոստանդին, եւ հրամանաւ նորա գրեաց սուրբ վարդապետն Վարդան առ թագաւորն
վասն ԵԺ.ան (15) խնդրուածոյն կարճառօտիւք զայս - Սուրբ թագաւո՛ր,
զայս մարդիքս առ մեզ յուղարկեցիք... (Ա-ԺԵ.)
Սրա Ա-Գ.
միաւորների եւ Ժղլանքի յարաբերակցութեան մասին տե՛ս «Բանբեր Մատենադարանի»,
հտ. 8, Երեւան, 1967, էջ 165-7:
Դ. 100բ-2ա Հարցումն Աշոտա որդոյ Սմբատայ Հայոց թագաւորի եւ պատասխանի
Եզնակայ հայոց վարդապետի - Թագաւորն ասէ. Զի՞նչ է առաջաւորութեան
խորհուրդն անպատարագ եւ անընթերցուած...
Ե. 102ա-3բ Այլ բան այլմէ ասացեալ (= Պատմութիւն Ադամայ եւ նախահարց) - Յորժամ
Ադամ եւ Եւայ ելեալք ի դրախտէն, կոյսք էին...
Զ. 103բ-11բ Սրբոց վարդապետացն հայոց Մովսէսի եւ
Դաւթի հարցմունք ընդ երկաբնակացն - Որդի՛ք լուսոյ
եւ վերին Սիօնի, տեսանեմ զձեզ այսօր աստուածային եւ երկնային լուսով փայլեալ...
Տպ. տե՛ս
Արարատ, 1879, էջ 180-188, 210-219:
Է. 112ա-6բ [Թուղթք Մետրապօլտին Կեսարիոյ եւ Գէորգայ Կոստանդնուպօլսեցւոյ] - Ի
թվին Հայոց ՌՃԿԲ. (1713) ես` Կոստանդնուպօլսեցի Գէորգ վարդապետս, եկի ի Կեսարիա
ի քարոզութիւն բանին Աստուծոյ եւ ի հակաճառութիւն անկեալ ի մէջ մեր ընդ
մետրապօլիտին յունաց, եւ գրեաց առ մեզ թուղթ հելենական լեզուաւ, որ եւ պատասխանին
ընկալաւ ի մէնջ նոյն լեզուաւ, զորոյ եւ զթուղթն եւ զպատասխանին մեր յետոյ
թարգմանեցաք եւ ի մերս լեզու:
1. 112ա-3բ Թուխտ Մետրապօլիտին Յունաց առ Գէորգ վարդապետն հայոց - Ամենիմաստ
վարդապետիդ հայոց տեառն Գէորգիուիդ ողջոյն, ասացեալ է ոմն ի հնոց իմաստասիրաց,
թէ ընդդէմ բանի մաքառի ամենայն բան, իսկ ընդդէմ ճշմարտութեանն` ոչ... գրեցաւ
թվին Քրիստոսի ՌՉԺԳ. (1713), Մարտ Դ., ի յեպիսկոպոսարանիս մերում, Երեմիայ`
աղօթօղ ձեր:
2. 113բ-6բ Պատասխանի Գէորգ վարդապետին առ Մետրապօլիտն Կեսարու - Ամենասուրբ եւ գերերջանիկ հօրդ մեծի եւ փառաւոր Մետրապօլիտիդ
Կեսարիայու ի Տէր խնդալ: Ընկալայ զթուղթն սրբութեանն քոյ... Գրեցաւ թվին Հայոց
ՌՃԿԲ. (1713), Մարտի Ե., ծառայ Քրիստոսի եւ որդի սրբութեանն քո` Գէորգ վարդապետ:
Ը. 116բ-7բ [Բանք զանազանք]
1. 116բ [Տոհմածառ Մարիամանց] - Աննա` երեք արք Աննայի` Սողոմէ, Յովակիմ, Կղէոպայն...
Վեց Մարիամանց Գ. աստ է:
2. 117ա [Գուշակութիւն] - ա. 1` Երազն ի բարին կատարի, բ. 2` Երազն Գ. օրն կատարի...
լ. 30` Երազն բարի է:
3. 117ա Գործոց քաղվածուէն - Զի
քառն Դ. է եւ ասունն` իբրեւ Խ.ուն, եւ յայտ է յանասուն ասելոյն... Այս Դ.իցէ
գրեալ եւ ոչ աւելի:
4. 117բ Այս շարադրութիւն ըՍպահան թուրքացեալ
Յովանիսին է - Յառագաստիցն
անճառահասից ի ներքին վարագուրից շնորհացնցուղ փչմամբ ներերեւեալ ճրագ...
ողջ մնալ տեառնականութեամբ Տեառնդ սպասեմ:
Թ. 118ա-21ա [Վասն իւղոյն]
1. 118ա-20ա Յաղագս պատմութեան սուրբ եւ աստուածային
իւղոյն, զոր գտեալ սրբոց հարցն յարեւելս` յաղուանի գիրս եւ թարգմանեցին ի
հայ գիր - [Ա]րդ, պահմեսցուք յաղագս սուրբ իւղոյն, թէ ուստի է...
2. 120բ-1ա Յաղագս իւղոյն, զոր ի հնումն մարգարէքն
օծանէին զթագաւորսն - [Ա]րդ, իւղոյն որակութիւն զանազան է... Այսքան վասն
իւղոյն:
Ժ. 1. 121բ [Յաղագս Աստուծոյ] - Եւ այսպէս
իմանալ տա զԱրարիչն իւր, զի Աստուած պարունակող է ամենայն յէյիցս...
2. 121բ [Յաղագս լուսոյն] - Արդ, բաժանի լոյսն բարձր բաժանմամբ յիմանալին եւ ի
զգալին...
ԺԱ. 122ա-6բ Տօմարի մէկնիչէն - Նախ զի լոյս արեգականն նշանակէ զլոյս աստուածութեանն...
1. 122բ-4բ Եթէ կամիցես գիտել, թէ Արեգակն, որում կենդանակերպի
է - Գիտելի է, զի ԲԺ.ան կենդանակերպս ոչ իբրեւ զԷ. մոլորակս...
2. 124բ-6բ [Հարցեւպատասխանիք]
ա. 124բ-5բ Հարցումն. Վասն էր կենդանակերպք ԲԺ.ան են - Նախ
վասն այն, զի ԲԺ.ան մասն է աշխարհի...
բ. 125բ Հարցումն. Վասն էր ԻԴ. ժամ է աւուրն, ըստ եկեղեցոյ վարդապետաց - Նախ
զի ԻԴ. մարգարէք տուան...
գ. 125բ Հարցումն. վասն վեցերորդ աւուրն, թէ վասն էր զերկինս կատարեալ
ստեղծ եւ զերկրաւորքս ըստ կարգի աւուրս Զ. - Նախ զի իմանալիքն
զմշտնջենաւորքն...
դ. 125բ-6բ Վասն կատարեալ եւ չափաւոր - Բայց միայն
թէ անչափութիւն Աստուծոյ վայելի է...
3. 126բ [Տաղ] - Փառք
անեղին աստուածութեանն, / որ անըսկիզբն է եւ անվաղճան... Պատճառ լինին աստ շինութեան, / մինչեւ մահուամբ
ի հող դառնան:
ԺԲ. 127ա-9բ [Ի մեկնութենէ Վեցօրէից Բարթողիմէոսի Մարաղացւոյ].
[Ս]քանչելի [ե]ղեւ [գ]իտութիւն քո [յ]ինէն. [ա]սէ մարգարէն Դաւիթ - [Ա]սեն
վարդապետք աստուածաբանք, թէ մարդն է բաղադրեալ ի հոգո եւ ի մարմնոյ...
Տե՛ս
ձեռ. 1659, 7ա-13ա:
ԺԳ. 130բ-208ա [Ալբերտի Մեծի Համառօտ հաւաքումն աստուածաբանական
ճշմարտութեան]
Տե՛ս
ձեռ. 104, 2ա-397բ: Յռջբ./130բ: Ցանկ/131ա (թերի` ա-իա): 1/131ա-53բ (գլուխը լրիւ
է` ա-լդ): Ցանկ/153բ-4ա: 2/154բ-86բ: Ցանկ/186բ: 3/187ա-208ա: 4-7/չիք: Յիշատակարան
թարգմանչի/չիք:
ԺԴ. 208բ 1. ա. 208բ Ելից ԻԵ.* գլուխ - Թէ հրամայեաց Աստուած Մովսէսի առնել լծակս տապանակին
յանփոյտ փայտից...
բ. 208բ Դատաւորաց (Գ. 12-31)* - Գրեալ է դատաւորաց,
թէ աւոդոր, որ էր առաջնորդ ժողովրդեանն...
գ. 208բ 0րինակ. Մի՛ սիրէք զաշխարհս - Քանզի հիւանդն
ոչ խնդրէ բժիշկ գեղեցկախօս...
դ. 208բ-9ա Տաճար
Աստուծոյ սուրբ է - Զի մեղուն գեղեցիկ շինէ զտունն մաքուր...
ե. 209ա [Առակ] - Երկու այր ըմբռնեցան եւ եդան
ի զնդանն, որ էր ի մէջ ծովուն...
զ. 209բ Գրեալ է ի Ծննդոց (Բ. 6)* - Աղբիւր ելանէր,
եւ աղբիւր այս է. աղբիւր կենաց Յիսուս Քրիստոս...
2. 210աբ [Քարոզ ի բանն] Ընդէ՛ր կայք զօրս, օ՛ն, արի՛ք, գնասցուք
աստի - Զի որքան աշխարհի եմք, ի տեղի աշխատութեան եմք...
3. 210բ Այլ [Վասն Հին եւ Նոր Ադամայ] - Բարերարն
Աստուած կրկին անգամ ստեղծեաց զմարդկային բնութիւնս... վասն որոյ դրախտ կոչի
եկեղեցի ի վերա երկրի:
4. 210բ-11ա Դանիէլ մարգարէ Դ. գլուխ, 7-8 տուն* - Զի գիտելի է` գրեալ է ի գիրս Դանիէլի, եթէ ետես թագաւորն...
5. 211բ-3ա Ասելի է, թէ յարութիւն Քրիստոսի յառաջագոյն ցուցաւ
ի գիրս Դատաւորաց ԺԶ. գլուխ, 3 տուն* - Զի Սամսոն,
որ թշնամի էր այլազգեաց, գնաց ի քաղաքս նոցա, որ կոչի Գազա...
6. 213բ-4ա [Յաղագս անուան] - Գիտելի է,
զի իմաստունք զանուն ի Դ. բաժանեցին, այսինքն` ի հոմանունն, ի փաղանուն,
ի յարանուն, ի զազմանուն...
7. 214աբ Այլ, զի Քրիստոս է քաջ հովիւ. Ես եմ հովիւն քաջ - Գիտելի
է եւ որպէս լուսով ճանաչի խաւարն եւ բարւոյն` չարն...
8. 214բ [Առակ] Եւ ապացուցաւ ի գիրս, Դատաւորաց Թ. գլուխ, 8 տուն - Զի
ասէ. Գնայցին ծառքն օծանել իւրեանց թագաւոր, եւ ասեն Ձիթենին, թէ` Թագաւորեա՛ց
ի վերա մեր...
9. 215ա Վերջին ասել զՀայք - Արդ, լուր
եւ այսոցիկ, զի Աբել կր[տ]սեր էր եւ Կայեն` անդրանիկ...
10. 215բ-6բ Ժողովեալ Առաքել վարդապետի Քարոզգրքէն սակաւ հաւաքումն - Եւ
որ գեղեցիկ քարոզէ եւ չար ունի կենցաղաւարութիւն իւր...
11. 216բ-7բ Մաթէոս վարդապետի Պահոց քարոզի առաջն - Աստուածային գիրք ոմանք մեզ ի խրատ գրեցան...
12. 217բ Այլ զինչ է մահ Յոբա - Արդ, ի հանճարեղ
եւ ի բնախօս արանց ասացեալ, եթէ մահ է որոշումն հոգոյ ի մարմնոյ...
13. 218ա Հարցումն. Վասն էր տօնեմք սրբոցն - Պատասխանի.
Նախ զի նման եղեն Քրիստոսի չարչարանք իւրեանց...
14. 218բ-23ա Յայլմէ քարոզ Ծնընդեան [ի բանն]. Ողորմութիւն
եւ ճշմարտութիւն պատահեսցին - Իմաստնացեալն յԱստուծոյ Սողոմոն
աղերսէ ի դէմս եկեղեցոյ սրբոց...
15. 223ա-6ա Այլ վասն պատուոյ աւուրս եւ տօնի եւ վասն
լսողացդ օգտի սակաւ ինչ ասասցուք - Զի վարդապետք եկեղեցոյ բազում հարցաքննութիւն առնեն,
թէ վասն էր Աստուած Բանն մարդ եղեւ...
16. 226բ-32բ [Ի մեկնութենէ Վեցօրէից Բարթողիմէոսի Մարաղացւոյ]
ա. 226բ-30բ Երկրորդ աւուր Լ. գլուխն.
- 226բ-8ա Հինկերորդ հարցումն, թէ հաստատութիւն
եւ այլ երկինքն...
- 228աբ Վեցերորդ
հարցումն ԼԱ. համարն զայս, եթէ Աստուած զամենայն գործս...
- 228բ-30բ Ութերորդ
հարցումն ԼԳ. գլուխն, թէ հաստատութիւն ունի...
բ. 231ա-2բ Վեցերորդ աւուր
- 231աբ Չորրորդ
հարցումն, թէ բանական հոգին...
- 231բ-2բ Ութերորդ
հարցումն մէջնէ եւ ի վերջնէ. զի գրեալ է ի Տեսլեան Յօհաննու... թէ մարդն ստեղծեալ
եղեւ վասն երից պատճառաց, զոր ասացաք յառաջ:
17. 232բ-5բ Ոսկիփորիկ գրոց հաւաքեալ եղեւ
ա. 232բ-3ա Արդ, գիտելի է, զի ճանաչումն Աստուծոյ է կեանք
անվաղճան...
բ. 233ա-4ա Ոսկեփորիկ գրոցն առաջն է - Նման է արքայութիւն
երկնից գանձի ծածկելոյ յագարակի...
Տե՛ս
Գրիգոր Տաթեւացի, Ոսկեփորիկ, Պոլիս, 1746, էջ 9:
գ. 234բ Ոսկէփորիկ. հաւատ կաթողիկէ եկեղեցւոյ, վասն զի հաւատայ
զԱստուած եւ հաւատայ ի յԱստուած, եւ հաւատայ յԱստուծոյ - Առաջինն`
հաւատայ զԱստուած, այսինքն` թէ է Աստուած...
դ. 234բ-5բ Մեկնութիւն բանիցն առաքելոյն Պօղոսի - Բազում
մասամբ եւ բազում օրինակօք... եւ հանդերձեալ կենացն, որով յուսացաք:
18. 236ա-8բ Հայոց Հարանց վարուցն գրեալ եղեւ.
ա. 236ա Եղբայր ոմն հանապազ աղօթէր առ Տէր եւ աղերսէր...
բ. 236բ Բարի կինն աղօթիւք եւ բարի խրատով - Եղբայր ոմն
հարեալ եղեւ օձէ ի յանապատն...
գ. 236բ Իշխան ոմն եղեւ կրօնաւոր եւ զամենայն ինչս իւր բաժանեաց...
դ. 237ա Մեծատուն ոմն ունէր Գ. որդի եւ ի ժամ մահուն իւրոյ
կոչեաց զանդրանիկ որդին իւր...
ե. 237աբ Թագաւոր ոմն մեռաւ եւ ունէր բազում աշխարհ եւ
մէկ գեղեցիկ քաղաք...
զ. 237բ Ոմն քրիստոնեա պարտական էր հրէի միոյ Ճ. դահեկան...
է. 237բ-8ա Այր մի խոստովանեցաւ զմեղս իւր ի ժամ մահուն,
բայց զմինն եթող...
ը. 238ա Ազնուական ոմն հեծեալ ի ձի զբօսնոյր...
թ. 238աբ Միայնակեաց ոմն յոյժ անուանի եւ առաքինի եւ թագաւորն
Կոստանդիանոս ցանկացաւ տեսանել զնա... Այս էր խրատն ճգնաւ[որաց]:
19. 239ա-42բ Քարոզ կիրակամտի - Ի գիշերի համբարձէ՛ք զձեռս, այսինքն` գիշերապաշտօն
առնել եւ համբառնալ զձեռս ի վերա առ Աստուած յաղօթս...
20. 243ա-254ա [Ի Հարանց վարուց]
ա. 243աբ Եղբայր ոմն պատերազմեալ ի դիւէն, գնաց ի քաղաքն...
բ. 243բ Այր ոմն սուրբ եւ առաքինի երբեմն կայր յաղօթս եւ
ետես զերկինս բացեալ...
գ. 244ա Ոմն երիտասարդ անկաւ ի մեղս եւ եկեալ խոստովանեցաւ...
դ. 244աբ Եղբայր ոմն անկաւ ի մեղս եւ յոյժ յուսահատեալ վարանէր...
ե. 244բ Եւ միայնակեաց ոմն սովորութիւն ունէր քահանայ
մի գալ եկեղեցին եւ մատուցանել պատարագ...
զ. 244բ-5ա Արդ, ի ժամանակս Ուլիանոսի ամբարշտին մինչ
գնայր նա ի պարսիկս...
է. 245ա Երկու եղբայրք ըմբռնեցան ի չար թագաւորաց յաղագս
հաւատոյ...
ը. 245բ Ասաց ոմն սրբոց հարց, եթէ նստէին ծերքն ի միասին եւ
խօսէին...
թ. 245բ-6ա Ետես ոմն ի սրբոց հարց ի յանապատէն իւրմէ, զի
սիւն հրեղէն կանգնեալ ի մէջ քաղաքին...
ժ. 246աբ Եւ էր ի քաղաքի ուրումն ընտիր եպիսկոպոս...
ժա. 246բ Այր ոմն սուրբ ետես յայտնապէս Բ. այր նստեալ առ յափն
գետոյն...
ժբ. 246բ-7ա Ասէ հայրն Դանիէլ, եկն առ իս այր մի լուսաւոր...
ժգ. 247ա Գնաց վարդապետ մի ի գօղն քարոզել եւ ի յաւուր կիրակէի
գեօղի էրէցն մատոյց մատոյց զպատարագն...
ժդ. 247աբ Կրօնաւոր ոմն աստուածահաճո հանապազ աղօթէր
եւ աղաչէր զԱստուած...
ժե. 247բ Այս այն պատմութիւն է, որ երեք զօրայկանքն ուխտեցին
ի միասին մնալ...
ժզ. 247բ Կրօնաւոր ոմն ետես լայնանիստ գետ...
ժէ. 247բ-8ա Երկու
դրացիք միշտ խռովութեանն կային եւ ոչ հաշտէին...
ժը. 248ա Այս այն պատմութիւն է, որ թագաւորն հանապազ տրտմէր...
ժթ. 248ա Երեք կոյսք ի ժամ սուրբ պատարագին աղօթէն...
ի. 248ա Ոմն զինվոր անկեալ ի մէջ սպանելոց իբր զմեռեալ...
իա. 248աբ Այս այն պատմութիւն է, որ ծաղկարարն Աստուածածնա
պատկերն նկարեաց բարձր տեղ...
իբ. 248բ Այս այն պատմութիւն է, որ քահանայն շատ աղօթեց,
թէ զԱստուածածինն տեսանեմ...
իգ. 248բ Թագաւոր ոմն խրատու եպիսկոպոսն, զաղքատսն սիրէր...
իդ. 248բ Այս այն պատմութիւն է, որ կինն բարեպաշտ զաղքատն
պատուէր...
իե. 248բ-9ա Կոյս ոմն Է. տարի հանապազ աղերսանօք աղօթէր...
իզ. 249ա Այս այն պատմութիւն է, որ Բ. եղբայրք կու գնային,
տեսին բերդի վրա...
իէ. 249ա Այս այն պատմութիւն է, որ մեծատունն որդոցն եւ հարսներուն
ասաց...
իը. 249ա Այս այն պատմութիւն է, որ թագաւորի որդին գնաց
հեռացաւ, մշակ կամէր մտանել...
իթ. 249աբ Ոմն կրօնաւոր ետես Ե. անզգամ մարդ սոված...
լ. 249բ Թագաւոր մի ունէր միամօր որդի մի...
լա. 249բ-50ա Իշխան ոմն շինեաց մեծածախ ապարան մի...
լբ. 250ա Այս այն պատմութիւն է, որ որդի իշխանին աղքատացեալ
յուսահատեցաւ...
լգ. 250աբ Աստուածաբանք ասեն, թէ սուրբ կոյսն Մարիամ քան
զամենայն սուրբս առաւել բարեխօս է մեղաւորաց...
լդ. 250բ-1ա Պատմութիւն Մարիամու Մագդաղենացու ի կարճոյ
- Մարիամ Մագդաղենացին յետ իջման Հոգոյն Սրբոյ գնաց ի Հռօմ...
լե. 251ա-2ա Գնացաք երբեմն ես եւ Սոփրոնիոս եւ մտաք առ հայրն
Յովսէփ...
Տե՛ս
Մատենագրութիւնք նախնեաց. Վարք Հարանց, հտ. Բ., Վենետիկ, 1855, էջ 162-4:
լզ. 252ա Թագաւոր ոմն կամ իշխան, խնդրեաց յԱստուծոյ որդի...
լէ. 252բ Այս այն առակն է, որ մի ոմն Բ. կին ունէր...
լը. 252բ Թագաւոր ոմն կամեցաւ շինել աշտարակ ընդդէմ թշնամոյն...
լթ. 253ա Ոմն կամեցաւ որսալ աղաւնի...
խ. 253աբ Գրեալ է ի գիրս Երկրորդ թագաւորաց Ժ.
գլուխն - Եւ
կալաւ թագաւորն Ամոնա զծառայս Դաւթի...
խա. 253բ Վարդապետք ասէն, թէ սուրբ Աստուածածինն նման է
լերին...
խբ. 253բ-4ա Մտցուք առաջի Աթոռոյ շնորհաց - Վարդապետք ասեն, թէ Աստուած երկու Աթոռ ունի...
խգ. 254ա Ասեն, թէ ոմն ունէր Դ. էշ...
խդ. 254աբ Գրեալ է յերրորդ թագաւորաց Թ. գլուխ - Ասէ
Սաղմոսն Սուրբ արար զյարկս իւր բարձրեալն... եւ օծ Հոգով Սրբով զսուրբ կոյսն, եւ
սուրբ արար զյարկս իւր Բարձրեալն որպէս ասէ:
Սուրբգրական
յղումների աստղանշակիր համարները սխալ են:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
76բ Եղուկ եւ
վայ է զիս, որ անհոգ եմ ի յիմսն, եւ արդ, աղաչեմ զամենեսեան, որք օկտիկ ի սմանէ
եւ կամ օրինակէ՛ք, զՍարգիս վարդապետն Թէքիրտաղցին եւ զԱստուածատուր երէցն
Ղալաթացին եւ զԹումայ աբեղայն յիշեսջի՛ք
ի Տէր. ամէն:
102ա Ո՛վ բարի
եղբայրք, յիշեցէ՛ք զըստացողն` տէր Սարգիս վարդապետն
եւ գծօղ` զԱստուածատուր երէցս,
յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս:
130բ (վր. լս.)
Օգնեա՛ ինձ Հոգի Սուրբ Աստուած եւ սկսեալս իմ տա՛ր, հա՛ն ի աւարտ:
153բ Ղալաթացի Աստուածատուր մեղաւոր
քահանայս յիշեցէ՛ք, որ եմ որդի խոճայ Դանէլի:
186բ Զթարմատար
նուաստս` զսակաւ գրոյս նօտրօղ զԱստուածատուր երէցս
յիշեա՛, ով ընթերցօղ, եւ դու յիշեալ լիջիր ի Քրիստոսէ Աստուծոյ:
208ա Ղալաթացի Աստուածատուր երէցս
յիշեսջի՛ք ի Տէր:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 23ա ութանկիւն, սեւով. «ԳԻՐՔՍ / ՍՈՒՐԲ ԷՋՄ/ԻԱԾՆԱ Է»:
2081
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
|
ԺԷ. դար |
ԳՐԻՉ` Մարկոս վրդ. Ղրըմցի:
ԹԵՐԹ` 258. չգրուած` 190ա-1բ, 233բ-41բ,
252բ-3ա, 258աբ: ՊՐԱԿ` Ա-ԺԸx10 (ԺԸ 9)+8+4+Ա-Եx12 (Գ
14)+5: ՆԻՒԹ` թուղթ, տարբեր (թ. 1-179, թ. 180-91, թ. 192-258` լուսագծերով
եւ լուսադրոշմով, թ. 255-7` «DAV PHINE»): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 21x15,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն (թ. 1-179` 15,5x11,
թ. 180-91` 17,5x11,5, թ. 192-258` 17,5x12,5): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 40ա): ՏՈՂ` 23 (թ. 1-179), 21 (թ.
180-91), 29 (թ. 192-258): ԿԱԶՄ` շագանակագոյն դրոշմազարդ
կաշի, 2 կապիչներով. միջուկը` տախտակ. աստառը` թուղթ. լուսանցակողերը`
դեղին: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` Ա. (սկ.)` սպիտակ չգրուած թուղթ, լուսագծերով եւ
լուսադրոշմով` եռամահիկ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Ճակատազարդ` 1ա: Զարդագիր` թռչնագիր: Գոյներ` նարնջի, սեւ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշին քերծուած, եզրերը մաշուած, կապիչներից մէկն ընկած. տեղ-տեղ
զանազան բծեր, խոնաւութեան հետքեր` թ. 192-258:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. [Ճառք
Յովհաննու Մայրավանեցւոյ]
1. 1ա-5ա Ա. Յովհաննու Մայրավանեցո Յաղագս պահոց - Պարկեշտութիւն առ[ա]քինութեան պարաւանդեալ դադարեցուցանէ...
2. 5ա-10ա Բ. Յոհաննու Մայրավանեցո Վասն ընդունելի
եւ անընդունելի աղօթից - Ամփոփեալ զմիտս մեր, իմասցուք զճառս բանիս...
3. 10ա-5բ Գ. Յովհաննու Մայրավանեցոյ Յաղագս ողորմածաց
տնանկաց - Մի՛ ոք տղայաբար բարուք եւ անընտրողական ինչ մտօք
ժպրհիցի...
4. 15բ-8բ Դ. Յովաննու Մայրավանեցոյն Վասն սիրոյ
եւ մախանաց եւ նախանձու - Ոչ ինչ պիտոյ է, որ յաղագս սիրոյ նորագոյնս ինչ խնդիրք...
5. 18բ-23ա Ե. Յովաննու Մայրավանեցւոյն Վասն մխիթարութեան
վշտացելոց - Հայեա՛ց դու յոյսն վերին, որ իջանես ի խորս խաւրին...
6. 23բ-8ա Զ. Յովաննու Մայրավանեցոյն Վասն ահեղ
հարուացոց կարկտի - Բազում կերպարանք են պատուհասից սպառնալեաց Աստուծոյ...
7. 28ա-31ա Է. Յովաննու Մայրավանեցոյ Վասն անօրէն
դատերացն դիւականաց - Ուր երթեալ դադարեցից եւ լացից զահեղ անօրէնութիւնս...
8. 31ա-5ա Ը. Յոհաննու Մայրավանեցեոյն Վասն արուագիտաց
եւ անասնամոլաց եւ այլոց - Ողբալով յիս հոգիս հիացեալ
զարմանայ...
9. 35ա-40բ Թ. Յովաննու Մայրավանեցւոյն Վասն քահանայից
տեսչութեան ի վերայ ժողովրդոց - Ես`
լի անթիւ յանցանօք եւ ունայն ի վարուց առաքինութենէ...
10. 40բ-5ա Ժ. Յովաննու Մայրավանեցոյն Վասն երկիւղիւ
եւ զգուշութեամբ ի սուրբ խորհուրդն մերձենալոյ - Սոսկան ոսկերք
իմ դողութեամբ, եւ սարսափէ անձն իմ հիացեալ...
11. 45ա-9բ ԺԱ. Յովաննու Մայրավանեցոյն Յաղագ մխիթարութեան
աղքատաց - Զո՛ր ասացից եւ կամ զո՛ր պատմեցից...
12. 49բ-54ա ԺԲ. Յովաննու Մայրավանեցոյն Վասն բանբասանաց
եւ չդատելոյ զվարդապետս - Մթեր սգոյ եւ աղջամուխջ տրտմութեան...
13. 54ա-7բ ԺԳ. Յովաննու Մայրավանեցոյ Վասն չառնելոյ
սէր բարեկամութեան ընդ թշնամիս - Հանապազ զմտաւ ածեալ զարհուրիմ...
14. 57բ-61ա ԺԴ. Յովաննու Մայրավանեցոյն ասացեալ Վասն
ոխապահաց եւ քինապահաց - Ահեղ անօրէնութիւն եւ սաստիկ չարութիւնս տեսանեմ
զոխապահացն...
15. 61ա-4բ ԺԵ. Յովաննու Մայրավանեցոյն Վասն բարկացողաց բարուց - Ամենայն բնութիւնք մեղաց եւ պիղծ ախտից անօրէնութիւնք...
16. 64բ-6բ ԺԶ. Յովաննու Մայրավանեցւոյն Վասն գողունից,
զոր ապաշխարել - Անկարծ գողանայ եւ աներեւոյթ յափշտակէ զմիտս բազմաց
սատանայ...
17. 66բ-70ա ԺԷ. Յովաննու Մայրավանեցոյն Վասն պտղոց
եւ պատարագաց - Բազում գաղտաձիգ նետիւք վիրաւորէ զմեզ սատանայ...
18. 70ա-3ա ԺԸ. Յովաննու Մայրավանեցոյն Վասն երդման
անօրէնութեան - Յոյժ չար են սովորութիւնք չարին ամենայն ուրէք...
19. 73բ-6բ ԺԹ. Յովաննու Մայրավանեցոյն Վասն արբեցողաց
անօրէնութեան - Մեծաւ եւ ցաւագին արտասուօք պարտ է պատմել...
20. 76բ-80բ Ի. Յովաննու Մայրավանե[ց]ոյ Վասն փոխոցն
վաշխից - Յոյժ չար է ախտ ընչասիրութեանն...
21. 80բ-4ա ԻԱ. Յովաննու Մայրավանեցոյն թուխտ խոստովանութեան
վարուց յանցանաց - Որք Սուրբ Հոգոյն են ցանկացեալք...
22. 84բ-8ա ԻԲ. Յովանու Մայրավանեցոյն թուխտ Վասն ապաշխարութեան - Արմատք
դեղոց բժշկաց զցաւս մարմնոյն առողջացուցանեն...
23. 88ա-9ա ԻԳ. Յովաննու Մայրավանեցոյն Յաղագս ողբս
ի վերա անապաշխար մեղաւորաց - Խոստովանօղք փութացարուք
ջանալ ապաշխարել...
24. 89ա-90բ ԻԴ. Աղօթք նորին Յովաննու Մայրավանեցոյ
Յաղագս ի վերա անապաշխար մեղաւորաց - Որով անեղդ ես եւ անըստեղծ եւ Արարիչ...
25. 90բ-1ա ԻԵ. Յովաննու Մայրավանեցոյ Յաղագս պէսպէս
առաքինութեանց խրատ հարցն - Յառաջ քան զամենայն առաքինութիւնս
է խոնարհութիւն...
26. 91ա-2բ ԻԶ. Յովաննու Մայրավանեցոյ Վասն որոշողութեան
առ որս կամին ապրել յաշխարհէ յաղագս ախտից - Արար Աստուած
զմարդն եւ եդ զնա ի դրախտին...
27. 92բ-102բ ԻԷ. Յովանու Մայրավանեցոյ թուխտ Յաղագս
հմայից դիւթականաց եւ անօրէն յուռթողացն - Առնոյր, առնէր
ոք զգլուխ իմ շտեմարանս ջուրց բազմաց...
28. 102բ-11ա ԻԸ. Յովաննու Մայրավանեցոյ թուղթտ Վասն
կնաթողացն - Տէր մերս Յիսուս Քրիստոս վասն փրկական բանիցն յանդիմանութեան...
Բ. [Բանք զանազանք]
1. 111ա-8ա ԻԹ. Մատեան Յովաննու Մանդակունեցոյ Յաղագս
սիրոյ եւ սրբութեան, որով պտղաբերին - Արդ, յառաջնում
ամին եւ ի սկզբան արարածք...
2. 118ա-20ա Լ. Վասն ի հանգիստ ննջեցելոցն, սրբոյն Յոհաննու
Ոսկէբեր[անին] ասացեալ` Կոստանդինուպօլսի եպիսկոպոսի, Յաղագս չսգալոյ
զվաղճանեալսն, մանաւանդ որք տղայք թողին զայս կենցաղս - Բե՛ր
այսուհետեւ մանաւանդ քան յառաջագունիցն...
3. 120բ-2բ ԼԱ. Երանելոյն Կիւրղի Երուսաղեմացոյ
ի յարութեանն մեռելոց - Արմատք ամենայն բարեգործութեան ի յոյսն կենաց...
4. 122բ-4բ ԼԲ. Յոհաննու Ոսկէբերանի եպիսկոպոսի
ի Թեսաղոնիկեցոյ թխտոյն մեկնութենէ - Զայս ասեմք
ձեզ Տեառն բանիւ, զի մեք, որ կենդանիք մնացեալք ի գալստեան Տեառն...
5. 125ա-6բ ԼԳ. Ի վարդապետութենէ սրբոյն Գրիգորի Հայոց
Լուսաւորչի Վասն յարութեան մեռելոց, վասն նորոգութեան աշխարհի - Եղեն
փողք առաքեալքն ժամատուք տիեզերաց...
Տե՛ս
Պատմագիրք Հայոց, Ագաթանգեղոս, Տփղիս, 1909, էջ 328 (641), նաեւ` Մատենագիրք
Հայոց, Անթիլիաս-Լիբանան, հ. Բ., 2003, էջ 1605:
6. 127ա-8ա ԼԴ. Վկայութիւն Փիլիպպոսի առաքելոյն յԵկեղեցւոյ
պատմութենէ - Փիլիպպոս առաքեալ էր եօթանասունից առաքելոցն...
Տե՛ս
Եւսեբիոսի Կեսարացւոյ Պատմութիւն եկեղեցւոյ, Վենետիկ, 1877, էջ 210 (Դպրութիւն
Գ., գլուխ ԼԱ.):
7. 128բ-9ա ԼԵ. Վանդան վարդապետի ասացեալ խրատ հոգեւոր - Դարձեալ
այլ օրէն<էն>ք պատուիրանաց քրիստոնէիցդ...
Տե՛ս
ձեռ. 596, 25բ:
8. 129բ-30բ ԼԶ. Նորին Վարդան վարդապետի ասացեալ - Դարձեալ այլ քարոզ եւ պատուիրան ծառայիցդ Աստուծոյ...
9. 130բ-3ա ԼԷ. Անանիայի վարդապետի ասացեալ հոգեշահ
վասն այն կենաց - Արդ, եթէ կամիս, որ յաղթէս աշխարհի...
10. 133ա-5ա ԼԸ. Խրատք հոգեւոր ի նուաստ Յոհանիսի վարդապետի Եզն[կացւոյ] - Արար Աստուած զմարդն հոգի եւ մարմին...
11. 135ա-8ա ԼԹ. Խրատք վասն մկրտութեանն - Արդ, պարտ
է գիտենալ, թէ զի՛նչ է մկրտութիւնն...
12. 138ա-41բ Խ. Վասն սիրոյ եւ բարեգործութեան ասացեալ - Դարձեալ
կրկին պատգամք եւ պատուիրանք ի վերա քրիստոնէից...
Գ. 141բ-79բ [Խրատք Վարդանայ Այգեկցւոյ]
1. 141բ-6բ ԽԱ. Վասն աղքատութեան եւ խոնարհութեան - Մեծ
գովութիւն է կամաւոր աղքատութեանն...
2. 146բ-9բ ԽԲ. Վարդան վարդապետի ասացեալ Վասն պահոց, թէ որքան բարի
է Աստուծոյ - Եւ արդ, ով է ի մարդկանէ, որ կարողանայ գիտել եւ կամ
ճառել...
3. 149բ-53ա ԽԳ. Վասն յորովայնայմոլութեան եւ արբեցութեան եւ ագահութեան
եւ արծաթսիրութեան եւ անյուսութեան եւ ուրացութեան եւ անհաւատութեան
եւ թովչութեան, [ի գրոց Վարդանայ] - Չար եւ կտրեալ
եւ պատճառ յոլովագոյն մեղաց ուրացութիւնն...
Տե՛ս
ձեռ. 638, 47բ:
4. 153ա-6բ [ԽԴ.] [Վարդանայ] Վասն կռապաշտութեան եւ անօրէնութեան,
որ մեղք է մեծ - Կռապաշտութիւն սկիսբն եւ մայր եղեւ անթիւ չարեաց...
Տե՛ս
ձեռ. 638, 51բ:
5. 156բ-9ա ԽԴ. (=ԽԵ.) Վասն զրկանաց - Արդ,
պարտ է եւ պատշաճ մեզ քննել եւ իմանալ...
6. 159ա-61բ ԽԵ. (=ԽԶ.) Վասն ոխակալութեան եւ ատելութեան,
մախանաց եւ բարկութեան, նախանձու եւ այլ բազում մանրագոյն մեղաց, որք շրջականք
ասին ի գրոց - Մեծագոյն
չար եւ յաղթանդամ գազան է ոխակալութիւնն...
7. 161բ-3բ ԽԶ. (=ԽԷ.) Վասն յիշոցնատուացն, որ հայհոյէ զԱստուած - Գազան
չարագոյն է յիշոցնատուն, առաւել քան զդառնաշունչ վիշապ օձ...
8. 163բ-9բ ԽԷ. (=ԽԸ.) Վասն Ժ. համարոյ, որ է թիւ կատարեալ եւ
խորհրդական եւ լցեալ աստուածային գերակատար իմաստութեամբն - Եւ
քանզի առեալ յաստուածական պատուիրանացն ծանուցաք...
9. 169բ-73բ ԽԸ. (=ԽԹ.) Վասն փառաւոր եւ անճառ գալստեանն Որդոյն
Աստուծոյ ընդ ամպս երկնից եւ վասն ահագին եւ անաչառ դատաստանի նորա եւ
կոտորածի աշխարհի - Քանզի ծանուցաք սակաւ մի զտեսակս մեղացն եւ անօրէնութեանց...
10. 173բ-9բ ԽԹ. (=Ծ.) [Վարդանգիրք] Վասն ծուլութեան համարձակութեան
մեղաց եւ վասն նուազութեան մեղաց - Եւ արդ, քանզի խնամօղ եւ մարդասէր կամօք բարերարին
Աստուծոյ... քանզի տգէտն կոյր կո[չի] /// (վերջը չգրած. հմմտ. ձեռ. 638, 84բ):
Գ.
141բ-79բ տե՛ս ձեռ. 638, 25բ-33բ, 47բ-55բ, 59բ-77ա, 84բ-91բ:
Դ. 180ա-227բ [Քարոզք]
1. 180ա-8բ [Գրիգորի Տաթեւացւոյ] Քարոզ խոստովանութեան, ի բանն,
որ ասէ առաքեալն. Ապայ եթէ խոստովան լինիմք զմեղս մեր - Վարդապետք
եգեղեցոյ ասեն, թէ Աստուծոյ դատաստանն
քաղցր է...:
Տե՛ս
Ամառան հատոր, տպ. 1741, Ձ.:
- 189աբ Ցանգ գրքոյ համառօտիւ - Յաղագս
պահոց 1... Վասն խոնարհութեան 50:
2. 192ա-9բ Նորին քարոզ երրորդ կիրակէի` Վասն զղջման եւ խոնարհութեան,
ի բանն, ուր ասի. Առն միոջ էին 2 որդի, ասէ կրտսերն. Տու՛ր ինձ բաժին, զոր ինչ
անկանի յնչից քոց, եւ հայրն բաժանեաց - Ի վերա այսմ
բանի Դ. իրս տեսանելի է. նախ թէ 2 որդիս...
3. 199բ-206բ Նորին քարոզ փոխման սուրբ Աստուածածնի,
ի բանն Սողոմոնի - Բազում դստերք ստացան մեծութիւն...
4. 206բ-13ա Խրատ Մահմետի, թէ ինչպէս օրէնք է դրեր
իւրայնցն - Նախ եւ որդւոյն Իսրաէլի, որում անունն էր Մադթան...
5. 213ա-9բ Քարոզ Խաչի, ի բանն Մովսէսի, որ ասէ
ի գիրս Ծննդոց ի բերանոյ նահապետին Յակոբայ. 28. 12. Եւ ետես տեսիլ, եւ ահա
սանդուխտկ հասեալ յերկրի, որոյ գլուխն հասանէր յերկինս - Տե՛սցուք
յայժմ, թէ զի՛նչ էր տեսիլն այն...
6. 220ա-7բ Քարոզ բարւոյ խ[ո]կացողութեան, ի բանն
իմաստնոյն, ուր ասի ի գիրս Էկլեսիաստիկէիցն. 14 գլ. 7, 12 հ.` Յիշեա՛, զի մահն
ոչ յամեսցի, 7, 17 հր., թէ` Յառաջ քան զելն քոյ գործեա՛ զարդարութիւն - Եկեսցո՛ւք
յայսմ քննեսցո՛ւք զվերոյասացեալ բանն իմաստնոյս...
Ե. 228ա [Առակ] - Այր ոմն էր
ի Հրէաստանի ի բացէ եւ մեծատուն յոյժ...
Զ. 228բ-31ա [0րհնութիւնք
քարոզից]
1. 228բ-9ա 0րհնութիւն քարոզի երկլեզուէ (թրքերէնախառն) - Տածօղն Աստուած ողորմեսցի,
/ Վէրսն սիզէ ըրէհմինի...
2. 229աբ 0րհնութիւն քարոզի - Զոր
եւ բազկատարած մաղթանօք եւ բարեխօսութեամբ սուրբ Աստուածածնին...
3. 229բ [0րհնութիւն քարոզի] - Այլ
եւ ծաւալեսցին զեղմունք աստուածային քաղցրութեանցն...
4. 230աբ 0րհնութիւն քարոզի - 0րհնեալ
է Հայր անեղ, անծին, / գովեալ է միածին Որդին...
5. 230բ [0րհնութիւն քարոզի] - Այլ եւ օրհնութիւն
եւ պահպանութիւն, խնամք եւ գթութիւն...
6. 230բ-1ա [0րհնութիւն քարոզի] - Այլ
եւ օրհնեսցէ զձեզ Տէր Աստուած մեր, որպէս օրհնեաց ինն դասք հրեշտակք...
7. 231ա [0րհնութիւն քարոզի] - Այլ
եւ բարձցէ ի ձէնջ Տէր Աստուած մեր զամենայն պատուհասն...
Է. 231բ-2ա Յաղագս ողջունի ըստ Տեառն հրամանի, որ
ասէ թէ. Որ տուն կամ որ ի (անըմբռնելի նշան), որ մտանիցէք նախ եւ առաջ ասասցիք.
Ողջո՛յն տանս այսմիկ (հայախառն թուրքերէն) - Գէլէլիմ
շինտիջըք պու մուպարէք ջէվապի քի օլ միածին Որդի Աստուծոյ...
Ը. 232ա-3ա Յաղագս ի վերոյգրեցելոյ բանին - Շիմտիլիկ
պաշլաեալմ պիրազ պիրազ սօյլէյէլմ օլ ազիզ Գրիգոր Տաթեւացի Մատթէոս Աւետարանն
քաղուածու գիրքն իչինդա...
Թ. 242ա-52ա Քարոզ եւ կտակ յաղակս Աւաք ուրբաթու
գիշերոյն, ի բանն մարգարէին Դաւթի, որ ասէ ի միում Սաղմոսոջ, թէ` Պակասեցան
ի ցաւոց գեանք իմ եւ ամք իմ ի հոգոց ելանելոյ - Եգեսցո՛ւք
յայժմ մեք թմրեալքս ի յուշս մեր եւ նկատեսցո՛ւք... ի խաչէն կախեալն եւ թէ պատւանդանին
անկեալն:
Ժ. 253բ-7բ [Նշանագիրք իմաստնոց Ա-Ք] - Ած = Աստուած,
= անսկիզբն... = քոյր, = քաղաք (սկիզբներում համապատասխան գաղափարանշանները):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
15բ Զգծող գրոցս զՄարկոս վարդապետս
յիշեցէ՛ք, եւ դուք յիշեալ լիջի՛ք ի Քրիստոսէ (նման` 70ա, 73ա, 111ա):
18բ Տէր Յիսո՛ւս, տու՛ր իմաստութիւն եւ հանճար ընդերցողաց եւ ունկնդրողաց սուրբ
ճառիս, եւ եւս գծողի գրոյս մեղացն ներումն շնորհեա՛ց:
28ա Քրիստո՛ս, Որդի՛ Աստուծոյ, տու՛ր մեզ զքո ողորմութիւնդ
եւ շնորհեա՛ թողութիւն, զի յուսամք ի քո մարդասիրութիւնդ` ստացօղս եւ գրօղս
եւ օրինակի շնորհօղսն, եւ փառք. ամէն:
31ա Սուրբ Երրորդութի՛ւն` Աստուած Հա՛յր եւ Որդի՛ եւ Սուրբ
Հոգի՛, խնդրեմք ի քէն եւ աղաչեմք, զի փրկեսցես զմեզ ամենայն փորձութեանց, եւ
քեզ փառք. ամէն:
35ա Քրիստոս Աստուա՛ծ, Հօր եւ Սուրբ Հոգոյն գթութեամբ եւ
հաճութեամբ փրկեա՛յ զմեզ յայս ամենայն սպառնալեացս եւ մի՛ յիշեր զգործս մեր
եւ մի՛ քններ, եւ մի՛ զմտաւ ածեր, այլ թո՛ղ, զի եթէ քննես, դատապարտեալ եմք, այլ
ի քո մարդասիրութեանդ ապաւինեալ կամք. գըծող գրոյս յիշեցէ՛ք:
40բ Ո՛վ սուրբ դասք քահանայից, աղաչեմ զձեզ, յորժամ կարդայք
զհոգէշահ խրատս զայս
յղձալի իմաստնոց եւ ընդունելի հաւատացելոց, Տերամբ եւ կարողութեամբն
Աստուծոյ առ ի կատարել եւ խրատել եւ զմեզ յիշման եւ թողութիւն մեղաց արժանաւորել`
զվերջին գաղաբարող սորի[ն] յիշեսջի՛ք:
45ա Քրիստո՛ս, Որդի՛ Աստուծոյ, քո սուրբ ծնողին բարեխօսութեամբ
արա՛ զմեզ արժանի, ողորմութեամբ քով եւ հաճութեամբ Հօր եւ գործակցութեամբ
սուրբ Հոգւոյդ քո սուրբ մարմնոյ եւ արեան մեղսաքաւիչ սուրբ պատարագաւդ, եւ
մաքրեալ ամենայն պղծութեանց զմեր հոգի եւ զմարմին` զգրող սուրբ գրոյս սուտանաւն
Մարկոս վարդապետս,
որք ընթեռնուք եւ զմեզ յիշեսցուք:
61ա Զտառապեալ զգծողս սորին Ղրըմցի Մարկոս վարդապետս
յիշեցէ՛ք, եւ Աստուած զձեզ յիշէ՛ իւր սուրբ յարքայութեանն:
66բ Ո՛վ ստեղծող ամենայնի, Տէր ողորմեա՛յ ամենայն հաւատացելոց,
մանաւանդ եւ զծնողսն իմ` զԱւաք պարոնն եւ զՀռիբսիմէն եւ որդին իմ`
Կարապետն (նման`
128ա):
76բ ԶՄարկոս վարդապետս եւ զծնողքն իմ յիշեցէ՛ք,
եւ դուք յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ. ամէն:
126բ Ո՛վ ամենայնի Տէր, դու բուսո՛յ պտղօք բարութեամբ
ի յարութեան ամենայն հաւտացելոց զհոգիքն, հուս[կ] յետոյ զգծող զայս գիրս`
զմեղօք լի Մարկոս վարդապետս եւ ծնողքն իմ, եւս առաւել ընթերցողաց եւ ունկնդրողաց.
ամէն:
128ա Յիշեսջի՛ք զյետ Մարկոս վարդապետս
եւ զծնողքն իմ` Աւաք պարոնն եւ Հռիբսիմէն, եւ դուք յիշեալ
լիջիք ի Քրիստոսէ Աստուծոյ մերմէ. ամէն:
219բ Եւս առաւել գծողի գրոյս ողորմեսցի ի միուսանգամ
գալստեանն. ամէն:
227բ Մանաւանդ զգծօղ տառիս ողորմեսցի ըստ մեծի ողորմութեանն
իւրում. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1ա (ԺԸ. դ. շղագիր)
Սանահնեցի
Յովսէփ արքեպիսկոպոսինն է:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 179բ` «Նույի որդին էր, որ
պատուհասեաց Քամայն ետ բամբասէլ
ետ մերկութիւն Նոյին` հորն իւրօյ
[Ծննդ., Թ. 21-2]»:
2082
ԳՐԻԳՈՐ
ՆԱՐԵԿԱՑԻ, ՄԱՏԵԱՆ ՈՂԲԵՐԳՈՒԹԵԱՆ
ՇՕՇ [ՍՊԱՀԱՆ] |
ՌՃԼԵ. - 1686 |
ԳՐԻՉ` Աղէքսանդր
վրդ. (թ. 5-250), Աստուածատուր (թ. 251-64): ՍՏԱՑՈՂ` Աղէքսանդր
վրդ. (գրիչը):
ԹԵՐԹ` 268.
չգրուած` 1ա-4բ, 264բ-8բ: ՊՐԱԿ` 4+Ա-ԻԲx12+4
(ԻԱ 6, ԻԲ 14): ՆԻՒԹ` թուղթ,
լուսագծերով եւ լուսադրոշմով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
21,5x15,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(16x10,5): ԳԻՐ` նոտրգիր
(նմուշ` 124ա, 251ա): ՏՈՂ` 19 (թ.
5-250), 27 (թ. 251-64): ԿԱԶՄ` դարչնագոյն
դրոշմազարդ կաշի (Ա. փեղկին` դրոշմազարդ խաչելութիւն, Բ. փեղկին` Աստուածամայրը)`
3 կապիչներով. միջուկը` տախտակ. աստառը` շերտազարդ մետաքս. լուսանցակողերը`
կարմիր, վերին լուսանցակողին` «Նարեկ կատարեալ»: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 2 (Ա-Բ)+2 (ԳևԴ) = 4` սպիտակ չգրուած մագաղաթ (Ա-Դ).
4+4. հաշուած թերթաքանակի մէջ (թ. 1-4, 265-8), թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով`
թագ, աստղ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Ճակատազարդ`
2ա: Լուսանցազարդ` բուսական: Զարդագիր` թռչնագիր: Գոյներ` կարմիր, կապոյտ,
կանաչ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշին թեթեւակի քերծուած, եզրերը մաշուած, մէջքը ցեցակեր, գամերն
ընկած. տեղ-տեղ խունացած եւ զանազան բծերով, լուսանցային մասերը թուլացած,
փոքրիկ պատռուածքներ, ցեցակեր, թ. 251-68, պհպ. ԳԴ` արտաքին եզրերը խոնաւութեան
հետեւանքով թափուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 5բ-247բ Դրունք յոգնաթախանձ
բանից օգտակարաց ապաշաւանաց հոգէշահ խրատուց... Ասացեալ Մատեան ողբերգութեան
Գրիգորի Նարեկայ վանից վանականի, հոգեմատեան հռետորի եւ Հայոց փիլիսոփայի
Տե՛ս
ձեռ. 1568, 5բ-341ա: ա/6ա-7բ: բ/7բ-11ա: գ/11ա-4բ: դ/15ա-6ա: ե/16բ-9ա: զ/19ա-21ա:
է/21ա-3ա: ը/23ա-4ա: թ/24բ-6ա: ժ/26ա-8ա: ժա/28ա-31ա: ժբ/31ա-2բ: ժգ/33ա-4ա: ժդ/34ա-6ա:
ժե/36ա-8բ: ժզ/38բ-9բ: ժէ/39բ-41բ: ժը/41բ-4բ: ժթ/44բ-7ա: ի/47ա-50ա: իա/50ա-2ա: իբ/52ա-3բ:
իգ/53բ-6ա: իդ/56ա-8ա: իե/58ա-61ա: իզ/61բ-3բ: իէ/64ա-7ա: իը/67ա-71ա: իթ/71ա-4ա: լ/74ա-7ա:
լա/77ա-9բ: լբ/79ա-82բ: լգ/82բ-7ա: լդ/87ա-93ա: լե/93ա-5ա: լզ/95ա-6ա: լէ/96բ-8ա: լը/98ա-9բ:
լթ/99բ-101ա: խ/101ա-2ա: խա/102աբ: խբ/102բ-3բ: խգ/103բ-4ա: խդ/104բ-5բ: խե/105բ-8բ:
խզ/108բ-10բ: խէ/110բ-1բ: խը/111բ-7ա: խթ/117ա-9ա: ծ/119բ-21բ: ծա/121բ-4բ: ծբ/125ա-6բ:
ծգ/126բ-9ա: ծդ/129ա-31ա: ծե/131ա-3բ: ծզ/133բ-5ա: ծէ/135բ-6բ: ծը/137ա-8բ: ծթ/138բ-9բ:
կ/139բ-44ա: կա/144բ-7բ: կբ/147բ-50ա: կգ/150ա-1բ: կդ/151բ-3ա: կե/153ա-6ա: կզ/156ա-60ա:
կէ/160բ-1բ: կը/162ա-4բ: կթ/164բ-6ա: հ/166ա-8ա: հա/168ա-72ա: հբ/172ա-4ա: հգ/174ա-6ա:
հդ/176ա-8բ: հե/179ա-88բ: հզ/188բ-90ա: հէ/190ա-2ա: հը/192ա-4բ: հթ/194բ-7բ: ձ/197բ-9ա:
ձա/199ա-200բ: ձբ/200բ-4ա: ձգ/204ա-7ա: ձդ/207ա-8ա: ձե/208ա-9բ: ձզ/209բ-10բ: ձէ/210բ-2ա:
ձը/212ա-3բ: ձթ/213բ-4ա: ղ/214ա-7բ: ղա/217բ-20ա: ղբ/220ա-7ա: ղգ/227ա-45ա: ղդ/245աբ:
ղե/245բ-6բ: Յշտկրն/247աբ:
Տե՛ս
Գրիգոր Նարեկացի, Մատեան ողբերգութեան, աշխտ. Պ. Խաչատրեանի եւ Ա. Ղազինեանի,
Երեւան, 1985 թ., էջ 245-642. ձեռագրիս նկարագրութիւնը էջ 81-3:
Բ. 1. 5ա [Ներսիսի Լամբրոնացւոյ] Բանք նշանաւորոք
որ ի գիրս յայս - ԺԲ.
Վասն արհօրաց գիշերայնոց...
ՂԳ. Զսուրբ մեռօնն:
Տե՛ս ձեռ. 1568, 4բ:
2. 248աբ [Ներսիսի Լամբրոնացւոյ] Վարք սրբոյ առնն
Աստուծոյ Գրիգորի Նարեկացոյ - Սուրբ հայրս մեր աստուածաշնորհ քահանայս եւ կրօնաւոր
Գրիգոր էր ի Նարեկայ վանից... մարմինն եդեալ կայ ի նոյն Նարեկայ վանս... ամէն:
Տե՛ս
ձեռ. 1568, 119աբ:
Գ. 251ա-264ա [Աղէքսանդրի կաթողիկոսի] Քարոզ մեծի
ուրբաթուն սգոյ, ի բանն առաքելոյն Պօղոսի, որ ասէ եթէ. Տէր Յիսուս ի գիշերին,
յորում մատնիւր, էառ հաց, գոհացաւ, եբեկ, ետ նոցա եւ ասէ. Առէ՛ք, այս է մարմին
իմ... - Կանխաճառութիւնք մարգարէիցն, որ վասն կամաւոր եւ սարսափելի
չարչարանացն...
Տե՛ս
ձեռ. 1103, 193բ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 61ա (Աղեքսանդր գրչի) Զգծօղ եւ զստացօղ սրբոյ Նարեկիս
զմեղօք զառածեալ զտէր Աղէքսանդրս վատնօղ բանի յիշել աղաչեմ
(նման` 16ա):
63բ Զվերջինս
ի բանասիրաց զԱղէքսանդրս պատմօղ բանի յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս,
եւ զհոգեւոր ծնօղն իմ` զԴաւիթ վարդապետն:
96ա Զծոյլս ի
բարին եւ արագ առ չարն զԱղէքսանդր անուամ[բ] եւեթ վարդապետ, որ
եւ անարժան եպիսկոպոս, զձեզ աղաչեմ յիշել ի Տէր:
101ա Զմեղօք
լցեալ տէր Աղէքսանդր յիշեցէ՛ք
(նման` 31ա, 38բ, 67ա, 71ա, 86ա, 103բ, 124բ, 150ա, 153ա, 214ա):
136բ Զեղկելի
զծօղ սորա զտէր Աղէքսանդր յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս (նման`
23ա, 24ա, 32բ, 34ա, 44բ, 74ա, 87ա, 93ա, 133բ, 147բ, 161բ, 172ա, 178բ, 192ա, 204ա,
209բ, 213բ, 217բ, 220ա, 245ա, 246բ):
264ա Ասացաւ
եւ գրեցաւ զճառս չարչարանաց Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ ի տէր Աղէքսանդրէ բանի
սպասաւորէ, եւ թէ այլ գոհաբանութիւն կամիցիս տալ խաչելոյն Քրիստոսի Աստուծոյ
մերոյ, գի՛տ ի յայն բան քարոզին, որ ի խորհուրդ աւուրս է. Տէ՛ր, զլուր քո լուայ
եւ երկեայ, քանզի եւ այն յիմոց թշուառ անձնէ Աղէքսանդրէ է արտադրեալ
ի սոյն խորհուրդ չարչարանաց, որ եւ նոյն խորհուրդ բացատրէ: Իսկ այս յայն սակս
արարաք, զի զկարգ Աւետարանին ընթասցէ, եթէ այն եւ եթէ այս առաջի ձեր է,
զորն կամիք, ասացէ՛ք, եթէ հաճեսցի կամք ձեր` Տեառն շնորհք, եւ եթէ ոչ` մերս
է պակասութիւն, ներեցէ՛ք վասն Աստուծոյ, եւ զեղկելիս յիշման առնէք արժանի,
զի եւ դուք յիշեալ լիջիք առ Քրիստոս, եւ որ ոք ընդօրինակէ զայս յիշատակարանս
եւս գրեսցէ վասն յուսոյն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ, որ է օրհնեալ յաւիտեանս.
ամէն:
249ա Վա՜յ պարտապանիս`
տէր Աղէքսանդրի
Բիւրոց տաղանդի,
քանքարաց շնորհի,
Զի զոր ինչ առի,
զայն ոչ բաշխեցի,
Այլ խոր թաղեցի
կամ զուր վատնեցի:
Կերայ եւ արբի,
յամառեալ մնացի,
Ի նոյն գործ չարի
եւ անզեղջ կացի
Քուն մահու նիր[հ]ի,
յիմար յարթմնի,
Նինջըս գարշելի,
չարութեամբ զարթի:
Յաղբեւըս տըղմի,
գարշ եւ զազրալի,
Թաւալիմ միշտ
հոգով` զօրէն գազանի,
Արդ, Տէրն ամենի,
առատ եւ բարի,
Ներեա՛ մեղանացս
յաւուրն ահեղի:
Յաբեթեան թուի
հազար հարիւրի
Երեսուն եւ
հինգ աւելի (1686) գիրքս ծըրագրի,
Ձեռամբ թշուառի
տէր Աղէքսանդրի,
Գըծեալ աւարտի
վասն յիշատակի:
Եւ որ զմեզ յիշէ`
ինքն յիշեալ լիցի,
Առաջի աթոռոյն
անմահ արքայի
Եւ Քրիստոսի
Աստուծոյ փառք անբաւ բիւրօք. ամէն:
249բ Յիշատակարան ծրողի գրոյս. Ի թուահաշուութեան
տոհմիս Թորգոմեան հազարերորդի հարիւրերորդի երեսուն եւ հինգ (1686) ամի,
ի հայրապետութեան տեառն Եղիազարու կաթողիկոսի Ամենայն Հայոց
եւ յառաջնորդութեան մայրաքաղաքիս Շօշայ արքայանիստ
գահի տեառն Ստեփանոսի արքեպիսկոպոսի եւ աստուածաբան վարդապետի, ես` նուաստ
յամենից բանասիրաց եւ չնչին ծառայից Քրիստոսի Աստուծոյ ծառայ տէր Աղէքսանդր սոսկանուն
վարդապետ եւ անարժան այցելու, տարփացօղ եղէ սուրբ գրոյս, որ կոչի Նարեկ,
վասն որոյ եւ ծրեցի զսա մեղսաներկ բազկաւ իմով եւ տխեղծ մատամբս` ի զբօսանս
թշուառացեալ անձինս եւ յիշատակ հոգոյ իմոյ բազմամեղի, եւ ծնօղացն իմոց`
մահդասի Կոստանդին եւ Զեբեդեայ եւ ամենայն
մերձաւորաց` կենդանեաց եւ ննջեցելոց, յաւէտ եւս յոգներջանիկ եւ երանաշնորհ
հօրն իմոյ հոգեւորի եւ բազմերախտի վերստին տածողի եւ կրկին ստացողի, արփիաւորչի
իմոյ երկրորդի` տեառն Դաւթի աստուածաբան վարդապետի եւ
արքեպիսկոպոսի` |250ա| գնացելոյ առ Քրիստոս, որոյ յիշատակն աւրհնութեամբ
եղիցի: Դարձեալ խնդրեմ յապա եկելոց եղբարց քրիստոսասիրաց պատահօղաց այսմ
գրոյ, ո՛չ լինիլ մեղադիր ծառայիս ձերոյ ստրկի` սակս անյարմարութեան եւ խոշորութեան,
նաեւ սխալմանց սորա, քանզի ոչ էաք մեք քարտուղար եւ գծագրօղ, այլ թերավարժ
եւ անկիրթ յայսմ արհեստի, վասն որոյ ոչ էր պարտ մեզ համարձակիլ յայսմ գործ,
եւ կամ կարէաք ստանալ այլոց գծմամբ, բայց ոչ կամեցաք, է՞ր եւ կամ վա՞սն էր, զի
իղձ մեր եւ փափագ այնպէս ստիպեաց ձեռօք մեր գրել սակս յիշատակի յապա եկելոց
աղօթողաց, զի մասն լիցի եւ մեզ եւ շահիցուք յաղօթից նոցին, վասն որոյ ի ծունկս
անկեալ, մայրամած դիմօք համբուրեմ զներբանս գարշապարացդ` լիզելով զփոշի
ոտից ձերոց, ո՛չ առնել անտես զանէութիւնս իմ, որ կամ հողացեալ ի կորդացեալ
գերեզմանի, այլ առաջի աչաց համարեսջիք` գոգ ի վեր քարշեալ զօրէն մուրողաց,
շառագունեալ դիմօք եւ տուայտեալ երեսօք խնդրել ի ձէնջ փշրանս ողորմութեան,
այսինքն՝ միով նուագիւ արժանի առնել Աստուած ողորմեայի աղաչեմ, աղաչամ
|250բ| եւ դարձեալ աղաչեմ ո՛չ խնայել սրտի մտօք զԱստուած ողորմին, զոր յիշողացդ
եւ յիշեցելոցս եւ ամենայն հաւատացելոց ի Քրիստոս գնացելոց, կայից եւ եկելոց,
միանգամայն ամենեցուն Տէր ողորմեսցի. ամէն:
2. 264ա (Աստուածատուր գրչի) Ո՛վ դուք
ընթերցողաց դասք աստուածասքանչապատում տառիս եւ աշակերտ սրբոյ արտադրօղ
աստուածաբան Աղէքսանդր վարդապետիս, որ սուտանուն զԱստուածատուր գծօղըս
սուրբ տառիս, այլ ոչ եմ արժան շարադասիլ ընդ տեառնս իմոյ եւ մակադրեալ անունս
թողի, վասն Քրիստոսի եւ զիս յիշեսջիք:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 6ա` երկիցս,
ութանկիւն, սեւով. «ԳԻՐՔՍ / ՍՈՒՐԲ ԷՋՄ/ԻԱԾՆԱ Է»: Բազմաթիւ
թերթերի (36ա, 38ա, 44ա եւ այլն) անկիւններում եզրահատուած` անվերծանելի
կնիքների հետքեր:
ՆՇՈՒՄ` պհպ. Աա` «ՌՃԼԵ.
- 1686. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
2083
ԳՐԻԳՈՐ
ՆԱՐԵԿԱՑԻ, ՄԱՏԵԱՆ ՈՂԲԵՐԳՈՒԹԵԱՆ
ՇԱՏԱԽ |
ՋՂԸ. - 1549 |
ԳՐԻՉ, ՍՏԱՑՈՂ, ԿԱԶՄՈՂ` Առաքել
վրդ. Պոռեցի: ԹՈՒՂԹ ԿՈԿՈՂ` տէր Սրապիոն, տէր Ատոմ:
ԹԵՐԹ` 370.
չգրուած` 68բ-9ա, 343բ-6բ, 370բ: ՊՐԱԿ` Ա-ԼԱx12
(Ա, ԻԹ 11): ՆԻՒԹ` թուղթ,
լուսագծերով եւ լուսադրոշմով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
21,5x16: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն
(16x11): ԳԻՐ` բոլորգիր
(նմուշ` 91ա): ՏՈՂ` 19: ԿԱԶՄ` մուգ շագանակագոյն կաշի. միջուկը` տախտակ. աստառը`
թուղթ. լուսանցակողերը` կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 3 (Ա-Գ)
+ 3 (Դ-Զ)` սպիտակ չգրուած թուղթ, մաս կազմաստառի:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշին քերծուած, եզրերը մաշուած, մէջքը ցեցակեր. լուսանցներում
փոքրիկ պատռուածքներ, զանազան բծեր, ցեցակեր` թ. 1-43, 352-70:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 5բ-247բ Դրունք յոգնաթախանձ
բանից աւգտակարաց ապաշաւանաց հոգէշահ խրատուց... Ասացեալ Մատեան ողբերգութեան
Գրիգորի Նարեկա վանից վանականի, հոգէմատեան հռետորի եւ Հայոց փիլիսոփայի
Տե՛ս
ձեռ. 1568, 5բ-341ա: ա/2ա-3բ: բ/3բ-8բ: գ/8բ-14ա: դ/14ա-6ա: ե/16բ-20ա: զ/20բ-3բ: է/23բ-6ա:
ը/26ա-8ա: թ/28ա-31ա: ժ/31ա-3բ: ժա/33բ-8ա: ժբ/38ա-40բ: ժգ/41ա-2բ: ժդ/43ա-5բ: ժե/46ա-9բ:
ժզ/49բ-51բ: ժէ/51բ-4բ: ժը/54բ-9ա: ժթ/59ա-63ա: ի/63ա-8ա: իա/68ա-72բ: իբ/72բ-5ա (նշուած`
իա) իգ/75ա-9բ: իդ/80ա-3բ: իե/83բ-9բ: իզ/89բ-93բ: իէ/93բ-9ա: իը/99բ-105բ: իթ/105բ-111ա:
լ/111ա-5բ: լա/116ա-20բ: լբ/121ա-5բ: լգ/125բ-32ա: լդ/132ա-40բ: լե/140բ-3բ: լզ/144ա-6ա:
լէ/146ա-8բ: լը/148բ-50բ: լթ/150բ-2բ: խ/152բ-4ա: խա/154աբ: խբ/155ա-6ա: խգ/156ա-7ա:
խդ/157բ-9ա: խե/159ա-63բ: խզ/163բ-6ա: խէ/166ա-7բ: խը/168ա-75բ: խթ/175բ-8բ: ծ/179ա-82բ:
ծա/182բ-7բ: ծբ/187բ-9բ: ծգ/189բ-94ա: ծդ/194ա-6բ: ծե/196բ-200բ: ծզ/200բ-3ա: ծէ/203ա-5ա:
ծը/205ա-7ա: ծթ/207բ-9ա: կ/209բ-16ա: կա/216բ-21ա: կբ/223ա-7բ (համարը` ԿԳ.): կգ/221բ-3ա
(համարը` ԿԲ.): կդ/227բ-30ա: կե/230ա-3բ: կզ/233բ-40ա: կէ/240ա-2բ: կը/242բ-6բ: կթ/246բ-9բ:
հ/249բ-52բ: հա/252բ-8բ: հբ/258բ-61բ: հգ/261բ-4բ: հդ/265ա-8բ: հե/269ա-82բ: հզ/282բ-5ա:
հէ/285ա-7ա: հը/287բ-91ա: հթ/291ա-5բ: ձ/296ա-8բ: ձա/298բ-301ա: ձբ/301ա-6ա: ձգ/306ա-11ա:
ձդ/311ա-2բ: ձե/312բ-4բ: ձզ/314բ-6ա: ձէ/316ա-8բ: ձը/318բ-20բ: ձթ/320բ-1ա: ղ/321ա-6ա:
ղա/326ա-30ա: ղբ/347ա-50ա: ղգ/350ա-3բ («Վերստին յաւելուած... մաղթանաց բանի»`
չիք) ղդ/330ա-1ա: ղե/331ա-2բ: Յշտկրն/335ա-6բ:
Տե՛ս
Գրիգոր Նարեկացի, Մատեան ողբերգութեան, աշխտ. Պ. Խաչատրեանի եւ Ա. Ղազինեանի,
Երեւան, 1985 թ., էջ 245-642. ձեռագիր r` ձեռագրիս նկարագրութիւնը էջ
113-6: 1568 ձ-ի համեմատ ԿԲ., ԿԳ. Բաները գրուած են ետեւառաջ, մինչդեռ տպագիրը
լիովին նոյնական է սոյն ձեռագրի հետ:
2. 333ա-5ա Նորին Գրիգորի մեծի եւ յերջանիկ հայրապետն
Յակոբ եւ վերադիտող սկզբնատիպ եւ երկնահանգէ[տ] Աթոռոյ Մծբին քաղաքի - Բարձրացի՛ր Սիոն, տաճար հոգեւոր, դիմաւոր, անձնաւոր,
խնկաւոր եւ խորհրդաւոր...
Տե՛ս
Մատենագիրք Հայոց, հ. ԺԲ., Անթիլիաս-Լիբանան, 2008 թ., էջ 990-1005:
3. 336բ-8բ [Ներսիսի Լամբրոնացւոյ Վարք սրբոյ առնն
Աստուծոյ Գրիգորի Նարեկացոյ] - Ի թուականին հայոց ՆԼԲ.
(983), ի հայրապետութեան տեառն Վահանայ... (տե՛ս ձեռ. 1568, 119աբ):
4. 338բ-41բ Առաքել վարդապետէ ասացեալ անձինք
սուրբ Գրիգոր Նարեկացոյն («Ա-Ք») - Արփիական լոյս երկնային, / Յիսուս Քրիստոս
Հաւր Միածին...
Տե՛ս
Առաքել Սիւնեցի եւ իր քերթուածները, Վենետիկ, 1914 թ., էջ 301-7:
5. 353բ-7բ Իսկ [ս]ոյն կարգ դասեալ իբր զմիաշար խորհրդոյ
տեսակ ընդ ներբողի Խաչիդ, եւ գովեստ երգոյն տիրուհոյն - Գումարք խմբից դասու երջանկանցն պատուասիրաբար...
Տե՛ս
Մատենագիրք Հայոց, հ. ԺԲ., Անթիլիաս-Լիբանան, 2008 թ., էջ 953-63:
6. 357բ-60ա Ներբողան եւ գովեստի ասացեալ ի համաւրէն
գունդս առաքելոցն, երգեալ Գրիգորի Նարեկացոյ վարդապետի եւ մեծ իմաստասիրի - Տիեզերաց ծաղիկք եւ տուն[կ]ք տենչալիք տանն Եդեմայ...
Տե՛ս
Մատենագիրք Հայոց, հ. ԺԲ., Անթիլիաս-Լիբանան, 2008 թ., էջ 976-89:
7. 360ա-9բ Սրբոյ հաւրն մերոյ Գրիգորի Նարեկացոյն
ասացեալ ճառս ամենազաւր Խաչին, բերեալ հանգուցաւ ի սահմանս եւ ի գաւառին
Մոկաց, ի շ[ի]նուած, որ կոչի Ապարանք - Անդ աւուրս
ժամայնակաց բազմավրդով սասանութեան...... փառք յաւիտեանս. ամէն:
Տե՛ս
Մատենագիրք Հայոց, հ. ԺԲ., Անթիլիաս-Լիբանան, 2008 թ., էջ 913-29:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
41բ (ստ. լս.)
ԶՊոռեցի
Առաքելս |42ա| յիշեա՛յ ի Տէր:
140բ Քրիստոս
Աստուա՛ծ, ողորմեա՛յ անարժան Առաքել վարդապետին
եւ ծնաւղաց նորին` հաւր տէր Ստեփանոսին եւ մաւր` Թաւրէզին, եւ եղբայրց` տէր Հէրապետեն, եւ կնոչ` Փաշին եւ որդոց` Մկ[ր]տչին, Գրիգորիսին, Աւետիսին եւ կնոջ`
Հաթուջանին, եւ
որդոց` Յովսէփին եւ Ստեփանոս սարգաւակին
եւ. ամէն (նման` 59ա, 68ա, 99աբ, 116ա, 120բ, 144ա, 152բ, 154ա, 157ա, 175բ, 178բ-9ա,
182բ, 187բ, 189բ, 196բ, 203ա, 205ա, 207բ, 209ա, 223ա, 227բ, 230ա, 240ա, 242բ,
246բ, 252բ, 258բ, 261բ, 264բ, 268բ, 295բ, 298բ, 306ա, 332բ-3ա, 350ա, 353բ):
68բ (ստ. լս.)
Վա՜յ ի մ[ե]ղըսանացս, թուղթն ի
1 մէջ տուի, անմեղադի՛ր լերուք:
140բ (ստ. լս.)
Ողորմեա՛յ, Քրիստոս Աստուա՛ծ, Նարինհաթունին, որ
բազ|141ա|ում աշխատեր հետ մեզ, Աստուած թողու զիւր մեղք. ամէն:
221ա Բարեխաւսութեամբ
սուրբ Նարեկեցի վարդապետին
ողորմեա՛յ, Տէր Աստուա՛ծ, մեղաւք լցեալ անարժան Առաքել վարդապետիս,
որ զանունս ունիմ եւ զգործս` ոչ, եւ դուք լի բերանով ողորմի ասէք, եւ Աստուած
ձեզ ողորմի. ամէն: Եւս առաւել տէր Սրապիոնին, որ աշխատէր
ի թուղթ կոկել, Աստուած իւրն ողորմի, եւ ծնաւղացն` Մերաւին եւ Հելմէլէքին. ամէն:
Եւս առաւել Նարին թացնարարին
եւ իւր ննջեցելոցն ողորմի Քրիստոս Աստուած, որ շատ աշխատանք հետ մեզ կրեց,
Աստուած զիւր մեղք թողայ. ամէն (նման` 249բ):
291ա Վա՜յ զիմ
մեղաւոր հոգիս, որ յամէն դիմաց դառնութիւն կու լսենք, Աստուած սատանայ անիծի,
որ դոր փախայ, չի թողի հանգըստութիւն, յԱստուած եմ յուսացեր, որ զբարին մեզ
առաջնորդէ, զանց առնէ, ինչ որ մեր սիրտս կուզէ. ամէն:
341բ Փա՜ռք անբաւ
մարդասիրին Աստուծոյ, որ հասոյց զանարժանս յաւարտ սուրբ տառիս, զի գրեցաւ
սա ի թուականիս հայոց ՋՂԸ. (1549), ի յերկիրս Շատխոյ, ի վանքս Ակէոյ, ընդ հովանաւ
Սուրբ
Սարգսի Զաւրաւարին եւ Հայոց Լուսաւորչին Սուրբ Գրիգորիս, ի հայրապետութեան
տեառն Գրիգորիսի
Աղթամարցոյ, ձեռամբ ամենայմեղ եւ անիմաստ եւ վա՜յ, եւ եղուկ գրչի`
Առաքել վարդապետին,
քանզի յոյժ փափաքմամբ գրեցի զսա` յիշատակ հոգոյ իմոյ եւ իմ հաւր` տէր Ստեփանոսին եւ իմ
մաւր` Թաւրէզին, եւ
որդոցն` տէր Հրապին, Աւետիսին, եւ քուերցն` Յալապին, Շուշանին, Շալչուկին, Շանիբաթին` փոխեցելոցն
ի Քրիստոս Յով|342ա|սեփին, Գրիգորիսին, Վրդանէսին. ամէն: Արդ, աղաչեմ զհանդիպեալսդ
սմայ կարդալով կամ աւրինակելով, յիշեսցջի՛ք յերկնաթռիչ յաղաւթս ձեր զԱռաքել մեղաւք լցեալ վարդապետս, եւ զանունս իմ ունիմ եւ զգործս`
ոչ, եւ լի բերանով Աստուած ողորմի՛ ասացէ՛ք եւ իմ ծնաւղացն, եւ եղբայրացն,
եւ քուերցն, եւ ամենայն ազգականացն. ամէն: Դարձեալ, կրկին անգամ աղաչեմ
զձեզ, ո՛վ սուրբք քահանայք, լի բերանով Աստուած ողորմի ասացցէ՛ք Առաքել վարդապետին
եւ ծնաւղացն` տէր Ստեփանոսին, Թաւրէզին եւ որդոյն`
Աւետիսին, տէր
Հրապին, կնոջ`
Փաշին, եւ
որ[դո]ցն` Գրիգորին, Մկրտչին եւ Վրդանէսին, Աւետիսին, կնոջ`
Հաթուջանի եւ որդոցն`
Ստեփանոսին,
Յովանէսին, Կարապետին եւ Յովսէփին, որ տարաժամ փոխեցաւ ի Քրիստոս
եւ սուք |342բ| հասուց յայս ղարիպութիւնս.
Աստուած լուսաւորէ զիւր հոգին. ամէն: Այլ եւ ողորմի Տէր Աստուած երախտաւոր
վարդպետին իմ`` տէր Յովանէսին, որ մեզ նշան է տուեր ի գրել, ի հազելն (=խազելն), ի կապել,
Աստուած իւրն վարձայհատոյց լինի. ամէն: Դարձեալ յիշեցէ՛ք ի Քրիստոս զԱռաքել վարդապետն
եւ զքոյրն իմ` Յալապն, զՇուշան, Շալչուկն եւ զՇախնիբաթն, եւ զհաւրեղբայրքն
իմ` զՍարգիսն, զԹումէն, զՀազարշահն եւ զՅովանէս, եւ բերանով
լի ողորմի՛ ասացէ՛ք, եւ Աստուած ձեզ ողորմեսցի. ամէն: Յզտվըվ ելվ տբնըիդտլպ
եւ գբցլժ (խառն եղբայրագրով` «Ներսէս զիս վայէլերիչ
եւ բարիի»), զԱռաքել վարդապետն յիշեցէ՛ք, գիտէ՛ք, կարդացե՛ք, թէ չէ` նայ
մի՛ հոգէք, ո՜հ, ո՜հ, եղկելի վարդապետս: Դարձեալ գրեցի սուրբ եւ բժշկարան հիւան[դա]ց
եւ հալածիչ դիւաց սուրբ Նարեկեցիս դառ եւ ի նեղ ժամանակիս, որ հոնդքար
եկաւ ի վերայ Վանայ, բազում |343ա| քրիստոնեաք ողորմելի դիմաւք ի դռնէ ի
դուռ շրջի աղիողորմ, որ կապիճ գարին ի փափասեմելօ եւ զձին ութ փարայ ծախէին,
որ Խոր[ա]սանայ մինչ
ի յԱռզըռաւմ անմայի արարին,
այս ամենայն վասն մեղաց մերոց: Դարձեալ յիշեցէ՛ք յաղաւթս ձեր զաշխատաւորս`
զտէր Սրապիոն եւ զմաղդասի
տէր Ատոմն, որ
աշխատեր են ի թու[ղ]թ կոկել, եւ տէր Աւետիսն, որ մեզ սպասաւորեր.
Աստուած իւրեանց հոգոյն ողորմի. ամէն: Դարձեալ ողորմի՛ ասացէ՛ք զԱռաքել վարդապետին
եւ աշակերտացն իմոց` տէր Աստուածատրոյն եւ տէր Ներսէսին, որ բազում
աշխատեր են եւ ծառայել. Աստուած զիւրեանքն ամբփորձ պահէ. ամէն: Դարձեալ խոշորութեան գրիս անմեղադիր
լերո՛ւք, զի դեռ չէ հմտացեր, զի առաջին գիրն է, դուք մի՛ մեղադրէք, զի կայր իմ
այս է:
369բ Ո՛վ Սուրբ
Խաչըդ Քրիստոսի եւ անբառբար բարեխօս լե՛ր առ քեզ բարձրացեալ
|370ա| բարեխաւս յաւուր մեծի ատենի ստացաւղի սուրբ գրոյս` Առաքել վարդպետին
եւ ծնաւղաց նորին` տէր Ստեփանոսին, Թաւրէզին, եւ որդոց`
տէր Հէապին,
Աւետիսին, որդոյն` Յովսէփին, յՍտեփանոսին, Յովանէսին, Կարապետին, Մկրտչին, Գրիգորին,
Ալապին, Շուշանին, Շալչուկին, Շանիբաթին, եւ խարսներոյն`
Հաթուջանին,
Փաշին եւ ամենայն արեամբ մերձաւորաց մերոյ հանգուսցէ Քրիստոս Աստուած յերկնից
արքայութեան. ամէն: Դարձեալ Քրիստոս Աստուած ողորմի [Նար]ին թացնարարին,
եւ որդոյն` Վարդանեսին, եւ դստեր` ///ին, թողու Աստուած զիւրեանց մեղքն. ամէն:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 2ա, 180բ,
369բ ութանկիւն, սեւով. «ԳԻՐՔՍ / ՍՈՒՐԲ ԷՋՄ/ԻԱԾՆԱ Է»:
ՆՇՈՒՄ` պհպ. Աա` «ՋՂԸ.
- 1549. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
2084
ԳՐԻԳՈՐ
ՆԱՐԵԿԱՑԻ, ՄԱՏԵԱՆ ՈՂԲԵՐԳՈՒԹԵԱՆ
|
ԺԶ. դար |
ԹԵՐԹ` 281. չգրուած` 1ա, 2աբ, 171բ,
281բ: ՊՐԱԿ` Ա-ԻԵx12 (Ա, Ի, ԻԴ 11, Գ, Է 9, Ե, Ը, ԺԸ, ԻԲ, 10, Թ,
ԻԳ 13, Ժ, ԻԵ 8, ԺԹ 16): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 21x13,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (17x10,5): ԳԻՐ` բոլորգիր (նմուշ` 58ա), լրացնողի` 1բ (նմուշ` 1բ): ՏՈՂ` 21: ԿԱԶՄ` շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի, դռնակով. միջուկը`
տախտակ. աստառը` շագանակագոյն գործուածք. լուսանցակողերը` կարմիր:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կապիչներն ու գամերն ընկած, պրակների կարերը թուլացած. սկզբից եւ
միջից պակասաւոր, տեղ-տեղ խունացած, փոքրիկ պատռուածքներով, զանազան բծեր,
եզրահատուած եւ լուսանցագրութիւնները վնասուած, ցեցակեր` թ. 59, լուսանցներում
խոնաւութեան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1բ-280բ [Դրունք յոգնաթախանձ բանից աւգտակարաց ապաշաւանաց հոգէշահ խրատուց...
Ասացեալ Մատեան ողբերգութեան Գրիգորի Նարեկեայ վանից վանականի, հոգեմատեան
հռետորի եւ Հայոց փիլիսոփայի]
Տե՛ս
ձեռ. 1568, 5բ-341ա: ա/1բ-3բ (միջից պակասաւոր): բ/3բ-6բ: գ/6բ-10ա: դ/10բ-1բ:
ե/11բ-4բ: զ/14բ-7ա: է/17ա-21ա: ը/21ա-2բ (համարը` Թ): թ/22բ-4բ: ժ/24բ-7ա: ժա/27ա-31ա:
ժբ/31բ-4ա (միջից պակասաւոր): ժգ/34ա-5բ: ժդ/35բ-8բ: ժե/38բ-42ա: ժզ/42ա-3բ: ժէ/43բ-5ա
(միջից պակասաւոր): ժը/45բ-50ա: ժթ/50ա-3ա: ի/53բ-7ա (միջից պակասաւոր): իա/57բ-60ա:
իբ/60ա-2ա: իգ/62ա-5բ: իդ/65բ-8բ: իե/68բ-72ա: իզ/72ա-4բ (վերջը թափուած` «Անզաւրելի
դեղոց ջերմութիւն ի յերիկամացն///»): իէ/75ա-6բ (սկիզբը թափուած` «/// մտաց
արագման զսա ծանիցէ...», միջից պակասաւոր): իը/76բ-81բ: իթ/81բ-5բ (միջից
պակասաւոր): լ/85բ-9ա: լա/89ա-92բ: լբ/92բ-6բ: լգ/96բ-101բ: լդ/101բ-4ա (միջից
պակասաւոր): լե/104բ-6բ: լզ/107ա-8բ: լէ/108բ-10բ: լը/110բ-2բ: լթ/112բ-4ա: խ/114ա-5բ:
խա/115բ-6ա: խբ/116ա-7ա: խգ/117ա-8ա: խդ/118ա-9բ: խե/120ա-3բ: խզ/123բ-6ա: խէ/126ա-7բ:
խը/127բ-34բ: խթ/134բ-7ա: ծ/137ա-40ա: ծա/140ա-3բ: ծբ/143բ-5բ: ծգ/145բ-9ա: ծդ/149ա-51ա:
ծե/151ա-3բ: ծզ/153բ-5բ: ծէ/155բ-7ա: ծը/157բ-9ա: ծթ/159ա-60բ: կ/160բ-5բ: կա/166բ-9բ:
կբ/169բ-73բ: կգ/173բ-5ա: կդ/175ա-7ա: կե/177ա-80ա: կզ/180ա-4բ: կէ/185ա-6բ: կը/186բ-9բ:
կթ/189բ-91բ: հ/191բ-3բ: հա/193բ-8ա: հբ/198ա-200ա: հգ/200բ-2բ: հդ/202բ-5բ: հե/205բ-20ա
(միջից պակասաւոր): հզ/220ա-2ա: հէ/222ա-4ա: հը/224ա-7ա: հթ/227ա-30ա: ձ/230ա-2ա:
ձա/232ա-4ա: ձբ/234ա-7բ: ձգ/237բ-40բ (վերջը թափուած` սասանեցելոյս բարեաց
անդ///): ձդ/241ա (սկիզբը թափուած` ///պատսպարա զսասանեալս Աստուածածնիդ
մաղթանաւք...): ձե/241ա-2բ: ձզ/242բ-3բ: ձէ/243բ-5բ: ձը/245բ-7ա: ձթ/247աբ: ղ/247բ-9բ:
ղա/249բ-53բ (միջից պակասաւոր): ղբ/253բ-60բ: ղգ/263ա-80ա (համարակալուած`
ՂԵ, միջից պակասաւոր): ղդ/262աբ: ղե/260բ-2ա (համարը` ՂԳ): Յիշտկրն/280բ (վերջը
թափուած` ի յաջ եւ յահեակ սեփհականել յաւելուլ բաժինս ///):
Յետագայում
սրբագրուած յիշատակագիր (44բ) Աւետիքի ձեռքով:
Տե՛ս
Գրիգոր Նարեկացի, Մատեան ողբերգութեան, աշխտ. Պ. Խաչատրեանի եւ Ա. Ղազինեանի,
Երեւան, 1985 թ., էջ 245-642. ձեռագիր 14, նկարագրութիւնը` էջ 135:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 44բ (ստ. լս., ԺԷ. դ., նոտրգիր) Վա՜յ ինձ մեղաւոր Աւետիս, այս մէջս թուխթ է պակաս (նման` 102բ):
2. 215բ (ստ. լս., ԺԷ. դ., նոտրգիր) Ես գրեցի Զաքարայ մո[ն]թս, ով
կա[ր]դայ, մի բերան ողորմի՛ ասէս:
3. 281ա (1721 թ., բոլորգիր) Նարեկ գիրգս առայ հալալ ընչից
իմոց ես` Միխիթար վարդայպետ, թիվ ՌՃՀ. (1721):
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 1ա, 2ա առանձին
բառեր եւ տառեր, 12բ «Այս բաւական», 46ա վրացերէ՞ն անկապակից խզբզոց:
2085
ԳՐԻԳՈՐ
ՆԱՐԵԿԱՑԻ, ՄԱՏԵԱՆ ՈՂԲԵՐԳՈՒԹԵԱՆ
|
ՌՀԴ. - 1625 |
ԳՐԻՉ` Վարդան դպիր:
ԹԵՐԹ` 227. չգրուած` 1բ, 3բ, 224բ-227բ: ՊՐԱԿ` 3+Ա-Ճx12 (Ճ 8): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 20,5x15: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն (16x11): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 38ա): ՏՈՂ` 24: ԿԱԶՄ` ծաղկաթուղթ. միջուկը` ստուարաթուղթ, մէջքն ու անկիւնները սեւ կաշի.
աստառը` թուղթ. լուսանցակողերը` կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 2 (Ա-Բ.` սկ.), սպիտակ չգրուած թուղթ, մաս կազմաստառի:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Լուսանցազարդ` բուսական: Զարդագիր` թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ`
կարմիր, կանաչ, դեղին, մանուշակագոյն, նարնջի, սեւ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի եզրերը մաշուած. խոնաւութիւնից լուսանցները եւ մանրանկարները
գունափոխուած, տեղ-տեղ փոքրիկ պատռուածքներով, ցեցակեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2ա-3ա Ցանկ Գրիգորի Նարեկացոյ - Ա. Աղաւթք դատաստանի... ՂԵ. Աղօթք վասն ննջեցելոց:
Ա. 4ա-5ա Վարք երանելոյն սրբոյ առն Աստուծոյ Գրիգորի Նարեկացոյ, զոր արարեալ
է սուրբ արքեպիսկոպոսին տէր Ներսեսի` առաջնորդի սուրբ ուխտիս Սկեւռայի:
Յաջողեա՛յ մայր Աստուծոյ Մարիամ, աւգնեա՛ Փրկիչդ Աստուած - Սուրբ հայրս մեր աստուածաշնորհ
քահանայս եւ կրանաւոր Գրիգոր էր ի Նարեկա վանից...
Տե՛ս
ձեռ. 1568, 119աբ:
Բ. 5ա-222բ Դրունք յոգնաթախանձ բանից աւկտակարաց ապաշաւանաց
հոգէշահ խրատուց... Ասացեալ Մատեան ողբերգութեան Գրիգորի Նարեկայ վանից
վանականի, հոգէմատեան հեռետորի եւ Հայոց փիլիսոփայի
Տե՛ս
ձեռ. 1568, 5բ-341ա: ա/5ա-6բ: բ/6բ-9ա: գ/9ա-12բ: դ/12բ-4ա: ե/14ա-6ա: զ/16ա-8ա: է/18ա-9բ:
ը/19բ-20բ: թ/20բ-2ա: ժ/22ա-3բ: ժա/23բ-6ա: ժբ/26ա-8ա: ժգ/28ա-9ա: ժդ/29ա-31ա: ժե/31ա-3ա:
ժզ/33ա-4ա: ժէ/34ա-6ա: ժը/36ա-9ա: ժթ/39ա-41ա: ի/41ա-3բ: իա/43բ-5բ: իբ/45բ-6բ: իգ/46բ-9ա:
իդ/49ա-51ա: իե/51ա-4ա: իզ/54ա-6ա: իէ/56ա-9ա: իը/59բ-63ա: իթ/63ա-5բ: լ/65բ-8ա: լա/68ա-70բ:
լբ/70բ-3բ: լգ/73բ-7բ: լդ/77բ-83ա: լե/83բ-5ա: լզ/85ա-6բ: լէ/86բ-8բ: լը/88բ-9բ: լթ/89բ-91ա:
խ/91ա-2ա: խա/92աբ: խբ/92բ-3բ: խգ/93բ-4ա: խդ/94ա-5բ: խե/95բ-8ա: խզ/98բ-100ա: խէ/100բ-1բ:
խը/101բ-6բ: խթ/106բ-8բ: ծ/108բ-11ա: ծա/111ա-3բ: ծբ/113բ-5ա: ծգ/115ա-7բ: ծդ/118ա-9բ:
ծե/119բ-21բ: ծզ/121բ-3բ: ծէ/123բ-4բ: ծը/124բ-6ա: ծթ/126ա-7բ: կ/127բ-31ա: կա/131ա-3բ:
կբ/134ա-6բ: կգ/136բ-7բ: կդ/137բ-9ա: կե/139ա-41ա: կզ/141ա-4բ: կէ/144բ-6ա: կը/146ա-8ա:
կթ/148ա-9բ: հ/149բ-51ա: հա/151ա-4բ: հբ/154բ-6բ: հգ/156բ-8ա: հդ/158ա-60ա: հե/160բ-8բ:
հզ/168բ-70ա: հէ/170ա-2ա: հը/172ա-4բ: հթ/174բ-7ա: ձ/177ա-9ա: ձա/179ա-80բ: ձբ/180բ-3բ:
ձգ/183բ-6բ: ձդ/186բ-7բ: ձե/187բ-8բ: ձզ/188բ-9բ: ձէ/189բ-91ա: ձը/191բ-2բ: ձթ/192բ-3ա:
ղ/193ա-6ա: ղա/196ա-8բ: ղբ/198բ-204բ: ղգ/204բ-21ա: ղդ/221ա-2ա: ղե/222աբ: Յշտկրն/222բ-3բ:
Տե՛ս
Գրիգոր Նարեկացի, Մատեան ողբերգութեան, աշխտ. Պ. Խաչատրեանի եւ Ա. Ղազինեանի,
Երեւան, 1985 թ., էջ 245-642. ձեռագիր 16` նկարագրութիւնը էջ 136:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ,
ԺԸ. դ.
Գ. 1ա [Լուսնացոյց] - Լուսնի ԺԲ., ԺԳ. ... օրն բարի է... զի վնաս գործէ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
223բ Փա՜ռք սուրբ Երրորդութեանն յաւիտեանս յաւիտենից.
ամէն: Յետ յոլով անցից դիպելոց ժամանակաց ի թուականիս ՌՀԴ.ից (1625) ես`
մեղօորս բազմայթշուառ եւ մաշեալ ժամանակիս ի ծնունդս, անօրէնութեամբ
յղացելոյս, որ տարաբերեցայ այսր անդր եւ եկեալ եւ Աստուծոյ շնորհօքն հասի
ի յաւարտ |224ա| գրոցս ի թուականիս մերոյ ՌՀԴ. (1625): Շնորհողին Քրիստոսի
կարողութիւն, տկարիս գոհութիւն եւ յերկրպագութիւն եւ փառս ընդ Հօր եւ Սուրբ
Հոգոյն յայժմ եւ յօիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Այլ հանդիպողացդ մատենիս եւ ստացողաց եւ ընթերցողաց
եւ լսողաց աղերս բանիս երես անկեալ աղաչեմ, յիշելով զվերոյգրեալքս ի մեղաց
թողութիւն, այլ եւ զիս` զբազմամեղ եւ զամենայմեղ գրիչս զՎարդան դպիրս յիշեցէ՛ք
աղօթս ձեր ծնողօնքն իմովք եւ ամենայն զարմիւք, այլ եւ զուսուցիչսն իմ` զտէր
Սարգիս քահանայն
եւ զամենայն յերախտօորս իմ
եւ, Աստուած որ առատն է ի տուրս բարեաց, առ հասարակ ողորմեսցի յիշողացդ
եւ յիշելոցս. եւ նմա փառք յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Միշտ եղէ ես անվաստակ,
Զեդ խելագար յիմար մշակ,
Ցանեմ ցորեան այլոց յստակ
Եւ ինձ` որոմն հրոյ ճարակ:
ԶՏեառն հրամանըն սոսկալիք,
Պարտ է ունել զամէն ի միտք,
Թէ. Մի՛ դատիք, որ ոչ դատիցիք:
Պոմանս ահեղ քստմնելիք,
Տէրունական է սպառնալիք,
՛Ւ իմ գիտելով զայս արհօիրք,
Կամօ նիւթեմ
ես ինձ չարիք:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1ա (ԺԸ. դ.) |::::. |||::: ||||:::. |||: |. |||:: |||:
||::: ||||::. ||||:: ||: |||:::. ||::. |. ||||. |. |||:. |. ||||: ||||:: |||:::
||||:::. ||::. |||::: |||:. «Թուման», «Մկրտիչ ծառայ Աստուծոյ»,
բոլորգրով` «Որ թարգմանի Մկրտիչ ծառայ Աստուծոյ»: ||||:
||||:: |::. ||||:::: |. |||:: |||::: ||||: ||::::. |. |::: |. ||||::. |||:. |.
||::: |||::: |: «Ստեփանոս, Ղազար, Յակոբ»:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 4բ, 110բ, 223բ ութանկիւն, սեւով. «ԳԻՐՔՍ / ՍՈՒՐԲ ԷՋՄ/ԻԱԾՆԱ Է»:
ՆՇՈՒՄ` Պհպ. Աա` «ՌՀԴ. - 1625. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
2086
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
(Բաղկացած է
2 տարբեր ձեռագրերից)
ԹԵՐԹ` 180: ԿԱԶՄ` շագանակագոյն դրոշմազարդ
կաշի, դռնակով եւ երկու կապիչներով. միջուկը` տախտակ. աստառը` սրճագոյն
մետաքս. լուսանցակողերը` կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 4 (Ա-Դ) + 4 (Ե-Ը), սպիտակ չգրուած թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի եզրերը մաշուած, դռնակը վնասուած,
գամերն ընկած:
ՁԵՌԱԳԻՐ Ա.
|
ԺԴ. դար |
ԹԵՐԹ` 149 (1-149): ՊՐԱԿ` Ա-ԺԸx8 (Ա 12, Բ 3, Ե-Զ, Ժ, ԺԴ, ԺԶ 7, ԺԳ`
երկիցս, ԺԵ, ԺԸ 6, ԺԷ 15): ՆԻՒԹ` մագաղաթ
(ԺԷ. դ. յաւելում` թ. 1-15, 32-8, 40-4, 48, 54, 62, 69, 71-5, 85, 88, 90,
129-49): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 19x15: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` եռասիւն`
ԺԴ. դ. (16x12,5), երկսիւն` ԺԷ. դ. յաւելում (16x12): ԳԻՐ` բոլորգիր (նմուշ` 9ա): ՏՈՂ` 30 (ԺԴ. դ.), 33 (ԺԷ. դ.):
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
տեղ-տեղ զանազան բծեր, լուսանցներում փոքր պատռուածքներ, եզրահատումից
լուսանցագրերը վնասուած, թ. 127` ստորին մասը կտրած, ԺԷ. դ. նորոգուած եւ
թերին լրացուած (տե՛ս Նիւթ):
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-128բ [Դրունք յոքնաթախանձ բանից աւգտակարաց
ապաշաւանաց հոգեշահ խրատուց... Ասացեալ Մատեան ողբերգութեան Գրիգորի
Նարեկայ վանից վանականի, հոգեմատեան հռետորի եւ Հայոց փիլիսոփայի]
Տե՛ս
ձեռ. 1568, 5բ-361ա: ա/1աբ: բ/2բ-4ա: գ/4բ-6ա: դ/6բ-7ա: ե/7ա-8ա: զ/8ա-9ա: է/9ա-10ա:
ը/10աբ: թ/10բ-11բ: ժ/11բ-2ա: ժա/12բ-3բ: ժբ/14ա-5ա: ժգ/15ա-6ա: ժդ/16ա-7ա: ժե/17ա-8բ:
ժզ/18բ-9ա: ժէ/19ա-20ա: ժը/20ա-1բ: ժթ/21բ-3ա: ի/23ա-4բ: իա/24բ-5բ: իբ/25բ-6ա: իգ/26ա-7բ:
իդ/27բ-8բ: իե/28բ-30ա: իզ/30ա-1բ: իէ/31բ-3ա: իը/33ա-4բ: իթ/34բ-6ա: լ/36ա-7ա: լա/37ա-8բ:
լբ/38բ-40ա: լգ/40ա-2ա: լդ/42ա-5ա: լե/45ա-6ա: լզ/46աբ: լէ/47ա-8ա: լը/48աբ: լթ/48բ-9բ:
խ/49բ-50ա: խա/50աբ: խբ/50բ-1ա: խգ/51աբ: խդ/51բ-2ա: խե/52ա-4ա: խզ/54ա-5ա: խէ/55աբ:
խը/55բ-8բ: խթ/58բ-60ա: ծ/60ա-1բ: ծա/61բ-3ա: ծբ/63ա-4ա: ծգ/64ա-5բ: ծդ/65բ-6ա: ծե/66ա-7բ:
ծզ/67բ-8բ: ծէ/68բ-9բ: ծը/69բ-70ա: ծթ/70բ-1ա: կ/71ա-3ա: կա/73ա-4բ: կբ/74բ-6ա: կգ/76աբ:
կդ/76բ-7բ: կե/77բ-9ա: կզ/79ա-81բ: կէ/81բ-2բ: կը/82բ-3բ: կթ/84աբ: հ/84բ-5բ: հա/85բ-7բ:
հբ/87բ-8բ: հգ/89ա-90ա: հդ/90ա-1ա: հե/91ա-6ա: հզ/96ա-7ա: հէ/97ա-8ա: հը/98ա-9բ: հթ/99բ-101ա:
ձ/101ա-2ա: ձա/102ա-3ա: ձբ/103ա-5ա: ձգ/105ա-6բ: ձդ/106բ-7բ: ձե/107բ-8ա: ձզ/108աբ:
ձէ/108բ-9բ: ձը/109բ-10բ: ձթ/110բ: ղ/110բ-2բ: ղա/112բ-3ա: ղբ/113ա-6ա: ղգ/116ա-26ա:
ղդ/126աբ: ղե/126բ-7ա: Յշտկրն/127ա-8բ:
Ա-ԺԸ.
Բաներին յաջորդում են նրանց լուծմունքները (տե՛ս աստ` Բ). հմմտ. Գրիգոր Նարեկացի,
Մատեան ողբերգութեան, աշխտ. Պ. Խաչատրեանի եւ Ա. Ղազինեանի, Երեւան,
1985 թ., էջ 245-642. ձեռագիր F` ձեռագրիս նկարագրութիւնը էջ 32-3:
Բ. 1բ-15ա, 129աբ 0գնեա՛ շնորհաբաշխ Աստուած Հոգիդ Սուրբ
եւ բա՛ց զմիտս իմ` ուղղակի գրել զլուծմունս բանից սրբոցս
Տե՛ս
ձեռ. 622, 11բ-331ա: ա/1բ-2բ: բ/4աբ: գ/6աբ: դ/7ա: ե/8ա: զ/9ա: է/10ա: ը/10բ: թ/11բ:
ժ/12աբ: ժա/13բ-4ա: ժբ/15ա: ժգ/129ա: ժդ/129ա: ժե/129ա: ժզ/129աբ: ժէ/129բ: ժը/129բ:
ժթ-ղե/չիք:
Գ. 130ա-49բ [Բանք զանազանք]
1ա. 130ա Յանձնարարութիւն առ Հայր Աստուած - Ո՛վ
ամենագութ Հայր ողորմութեանց եւ Աստուած ամենայն մխիթարութեանց...
բ. 130աբ Առ Որդին Աստուած - Ամենաբարի
եւ ամենաքաղցր Տէրդ մեր Յիսուս Քրիստոս, փրկիչ աշխարհի...
գ. 130բ-1բ [Անխորագիր] - [Զ]Հոգի ընդ Հօր եւ Որդւոյ մի եւ ճշմարիտ Աստուած, առանց
որոյ Աստուածայնոյն զօրութեան...
դ. 131բ-2ա [Անխորագիր] - [Ա]րդ, ես
Աստուած ի՛մ ամենազօր, բոլորովին խոնարհեալ եւ անկեալ ի վերայ երեսաց...
ե. 132ա-3ա [Անխորագիր] - [Ե]ւ արդ,
ես փափագելով կատարել զգերագոյն գործն սիրոյ...
զ. 133աբ Աղօթք, յորում պարունակի ուխտադրութիւն մարդոյ մնալ
ի սերն Աստուծոյ - Այսուհետեւ եւ ամենաքաղցր Տէ՛ր, վասն զի ճանաչեմ
զքեզ գոլ միայնակ իմ բարին...
է. 133բ-4ա Աղօթք առ սուրբն Միքայել հրեշտակապետն - Ո՛վ սուրբ Միքայել հրեշտակապետ, երկնայնոց զօրացն պետ,
որ միշտ յօգնականութիւն հասանիս...
ը. 134ա Աղօթք առ հրեշտակն պահապան - Աղաչեմ քեզ,
հրեշտակային հոգի՛, պահապան եւ պաշտպան իմ...
թ. 134աբ Յանձնարարութիւն առ սուրբ կոյսն Մարիամ - Սրբուհի
Մարիա՛մ, մա՛յր Աստուծոյ եւ կոյս, ես թէպէտ անարժան ծառայել քեզ...
ժ. 134բ Աղօթք վասն Գրիգորի Լուսաւորչին - Տէր
Յիսուս Քրիստո՛ս, թագաւո՛ր փառաց եւ լուսաւորութիւն սրբոց...
ժա. 134բ-5բ Երգ տաղաչափ յաւուր տօնի իւրաքանչիւր վկայի - 0ր
յաղթական արդէն ծագեաց, / յորում զընթացս աստի կենաց...
ժբ. 135բ-6ա Աղօթք հանդերձ յուսադրութեամբ թողութեան մեղաց - Մեղայ,
Տէ՛ր, եւ չար առաջի քո արարի, բայց քաւ լիցի ինձ ասել...
ժգ. 136ա-8ա Մաղթանք ապաշխարողաց, յաստուածաշունչ գրոց հաւաքեալք - Տէ՛ր,
ողորմեա՛ց, Քրիստո՛ս, ողորմեա՛ց, Տէ՛ր, ողորմեա՛ց, Քրիստո՛ս, լո՛ւր մեզ...
ժդ. 138աբ Աղօթք պատրաստական նախ քան զխոստովանութիւն խորհրդաւոր - Արարիչ
երկնի եւ երկրի, թագաւոր թագաւորաց եւ Տէր տերանց...
ժե. 138բ-9ա Աղօթք նախ քան զխոստովանութիւն - Տէր
Աստուա՛ծ, որ լուսաւոր առնես զամենայն մարդ...
ժզ. 139ա Աղօթք զկնի խոստովանութեան - Գոհանամք
զքէն, ամենագութ Յիսո՛ւս...
ժէ. 139ա-40ա Կերպ զարթուցանելոյ զմիտս ի զղջումն,
նախ քան զխոստովանութիւն - Յիսուս Աստուա՛ծ սրտի իմոյ, անբաւապէս ողորմած...
2ա. 140ա Զանազան աղօթք ապաշխարողաց ընդդէմ հպարտութեան - Տէր
Յիսուս Քրիստո՛ս, հեզ եւ խոնարհ սրտիւ, որ զխոնարհութիւն ի քէն...
բ. 140աբ Ընդդէմ ագահութեան - Ամէնառատ Աստուա՛ծ, որ ոչ կարօտ
ես բարեաց մերոց...
գ. 140բ Ընդդէմ որկրամոլութեան - Տէր Յիսո՛ւս,
հայելի ժուժկալութեան...
դ. 140բ Ընդդէմ բղջախոհութեան - Տէր Յիսուս
Քրիստո՛ս, մաքուր մտաց պահապան...
ե. 140բ-1ա Ընդդէմ նախանձու - Յիսո՛ւս,
գեր ի վերոյ քան զամենայն սիրելիս սիրոյ ապացոյց...
զ. 141ա Ընդդէմ բարկութեան - Քան զամենայն
հեզագոյն Յիսուս...
է. 141աբ Ընդդէմ ծուլութեան - Տէր Յիսուս,
որ յոչ ինչ աշխատութեանց փախչելով...
ը. 141բ Աղօթք վասն գործոյ զղջման - Տէր Յիսուս
Քրիստո՛ս, ճշմարիտ Աստուա՛ծ եւ մարդ...
թ. 141բ-2բ Աղօթք ըստ կերպի գանգատելոյ զանձնէ - Աստուա՛ծ
իմ ամենաբաղձալի, ես ապերախտ...
ժ. 142բ-3ա Աղօթք յաղագս պահ[պ]անութեան սրտի եւ զգայարանաց - Ծածկեաց
զամօթ զերեսս իմ...
ժա. 143ա-4բ Տէրունեան աղօթք վասն աստուածային եւ մարդկային առաքինութեանց - Հա՛յր
մեր, Հա՛յր յաւիտենական, որ որդւոց քոց զժառանգութիւն յերկինս...
3. 144բ-9բ Կրթութիւն եւ կատարումն զանազան առաքինութեանց
ա. 144բ-5ա Գործ զղջման եւ ատելոյ զմեղս - Աստուա՛ծ
իմ եւ ողորմութիւն իմ...
բ. 145ա-6ա Գործ բարի դիտաւորութիւն - Ամենակարօղ
Աստուա՛ծ, որ լուսաւորութեամբ շնորհի քո...
գ. 146աբ Գործ խոնարհութեան - Եւ զիա՞րդ
ես` անարգ որդս հողեղէն...
դ. 146բ-8ա Գործ աղօթելոյ առ Աստուած - Բարեխնամ
Աստուած եւ Տէ՛ր իմ, թէպէտ իցեմ...
ե. 148ա Համբարձումն մտաց առ Աստուած - Աստուա՛ծ
իմ, վասն անչափ սիրոյ քոյ...
զ. 148աբ Գործ սիրոյ - Մարդասէ՛ր Տէր, յոյժ զուարճանամ
ոչ միայն վասն ամենայն սիրոյն...
է. 148բ-9ա Կրթութիւն հաւատոյ - Հաւատամ
քեզ ճշմարտութիւն, բարութիւն...
ը. 149ա Կրթութիւն յուսոյ - Դու գիտես,
Աստուա՛ծ իմ, դու գիտես, զի ոչ եմք բաւական...
թ. 149աբ Կրթութիւն սիրոյ - Սէ՛ր իմ Աստուած,
տո՛ւր ինձ զիմացումն...
ժ. 149բ Կրթութիւն սիրոյն ընկերի - Սէ՛ր Աստուած
իմ, հաւատամ քեզ եւ յուսամ ի քեզ... եւ քեզ տացես ինձ, որ ես յոյս իմ, փրկութիւն
իմ եւ ապաւէն իմ. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
96ա Այս իմ հաւատ
յԵրրորդութիւնն եւ այս ի մայրն իմ լուսափառ խոստովանեալ դաւանութիւն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 38բ (1681 թ., բոլորգիր) Յիշատակ է սուրբ գիրքս տէր Թորոսին ի դուռն Սուրբ Ստեփաննոսի Նախավկային: Ով
ոք հանդիպիք, Աստուած ողորմի՛ ասացէ՛ք վանից հայր տէր Թորոսին եւ ծնօղաց նորին,
եւ ամենայն արեան մերձաւորացն, եւ դուք յիշողքդ յիշեալ լիցիք առաջի բարերարին
Աստուծոյ, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն: Թվին հազար հարիւր երեսուն
(1681):
2. 89բ (ԺԷ. դ., նոտրգիր) Այստեղս Ա. թուխ[թ] վեր ընկէլ, ՀԴ. (74) համարն
էս փոխիս պակասնուն կամ կայ ոչ տեղս իմ (նման` 31բ, 39բ, 61բ, 68բ):
3. 104բ (ԺԷ. դ., բոլորգիր, ստ. լս.) Աստուած ողորմի. դարձեալ
յիշեցէ՛ք ըզՓիրղուլի, որ հանգաւ ի Քրիստոս, եւ զհայրն |105ա| իւր` խօջայ Խոնդվալի եւ մայրն իւր`
Հռիփսիմի եւ եղբարքն
եւ մեծ պապին մերոյ` խաւջա Փիլվալէ, եւ որդոյն`
Չարոխին:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 1ա` երկիցս)
113ա ութանկիւն, սեւով. «ԳԻՐՔՍ / ՍՈՒՐԲ ԷՋՄ/ԻԱԾՆԱ Է»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 76բ, 116բ,
118ա` արաբական գրեր, 91բ, 92բ, 123բ, 124ա` առանձին բառեր:
ՆՇՈՒՄ` Պհպ. Աա` «ՌՃԼ.
- 1681. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
ՁԵՌԱԳԻՐ Բ.
|
ԺԴ. դար |
ԹԵՐԹ` 31
(150-80). չգրուած` 172ա-4բ: ՊՐԱԿ` Ա-Դx8
(Ա 7): ՆԻՒԹ` թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 19,5x15: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն (16,5x13): ԳԻՐ` բոլորգիր (նմուշ` 154ա): ՏՈՂ`
31:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. տեղ-տեղ զանազան բծեր,
լուսանցներում փոքր պատռուածքներ, ԺԷ. դ. նորոգուած, եզրահատուած եւ աւելացուած
172-4 չգրուած թերթերը:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
150ա-80բ [Լուծմունք Նարեկայ]
Տե՛ս
ձեռ. 59, 159ա-202բ: ա/150ա-80բ (սկ. թափուած` Բան ԺԷ.` [Աստուածա]շունչ գրոց...,
վերջը թափուած` բան ՂԲ.` ... եւ դարձեալ սա յետ յաղթութեան///...): բ-գ/չիք:
Տե՛ս
Պ. Խաչատրեան, Նարեկի միջնադարեան լուծմունքը, Երեւան, 1990:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
Պհպ. Եա (ԺԸ.
դ., շղագիր) Մարտիրոս վարդապետ`
Քրիստոսի ծառայ:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 171բ ութանկիւն, սեւով. «ԳԻՐՔՍ / ՍՈՒՐԲ ԷՋՄ/ԻԱԾՆԱ Է»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 162ա` առանձին
բառեր:
2087
ԳՐԻԳՈՐ
ՆԱՐԵԿԱՑԻ, ՄԱՏԵՆԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ
|
ՊԷ. - 1358 |
ԳՐԻՉ` Յովանէս:
ԹԵՐԹ` 320: ՊՐԱԿ` Ա-ԻԷx12 (Ա 10, ԺԶ, ԻԱ 11): ՆԻՒԹ` թուղթ: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 19x13: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(16x11): ԳԻՐ` բոլորգիր
(նմուշ` 80ա): ՏՈՂ`
20: ԿԱԶՄ` սեւ
կաշի. միջուկը` տախտակ. աստառը` պատառիկ-պահպանակի մէկական թերթ (Ա.,
Դ.). լուսանցակողերը` կարմիր:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - Եւթաղեայ
Յառաջաբան ի Թուղթս Պօղոսի: Թ. դ.: 2 (Ա-Բ) + 2 (Գ-Դ)` ստացուած 2 թերթերի
ընդերկայնակի ծալումով եւ ընդլայնակի երկտակումով: Մագաղաթ
(25x18,5), երկսիւն (21x16,5), ուղղագիծ երկաթագիր (նմուշ` Գբ), տող` 14-5: Աա,
Դբ` ծածկուած: Կարդալ` Բա-Աբ, Բբ` «Յիննսներորդ երրորդ Սաղմոսէն... [Մեհանդր]ի
երագագրի թելադրութիւն, ապակա[նեն]» (տե՛ս Մատենագրութիւնք Եւթաղի, Արիստակէս
Վարդանեան, հ. Գ., Վիեննա, 1930, էջ 121, տ. 10-26), Դա-Գբ, Գա` «Ի հարիւրորդէ
տասներորդէ հինգերորդ [Սաղմոսէն]... [ի հարիւրորդէ] յառաջնորդէ Սաղմոսէն,
Ա. Զ.» (էջ 111, տ. 3 - էջ 112 տ. 3):
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի կաշին քերծուած,
մէջքի եւ փեղկերի կէսի կաշին կարկատանով, լուսանցակողերը գունաթափուած.
խունացած, տեղ-տեղ զանազան բծեր, թերթեզեքը մաշուած, ցեցակեր, 317-8 թերթերի
միջեւ 2-3 թերթ պակաս կամ ընկած, թ. 319-20 ետեւառաջ, կարդալ` 318, 320,
319. Ի. դ. մասնակիօրէն նորոգուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
1. 1ա-247ա Դրունք յոգնաթախանձ բանից աւգտակարաց
ապաշաւանաց հոգեշահ խրատուց... Ասացեալ Մատեան ողբերգութեան Գրիգորի
Նարեկա վանից վանականի, հոգեմատեան հռետորի եւ Հայոց փիլիսոփայի
Տե՛ս
ձեռ. 1568, 5բ-341ա: ա/2ա-3ա: բ/3բ-6ա: գ/6բ-9բ: դ/9բ-10բ: ե/10բ-3ա: զ/13ա-5ա: է/15ա-7ա:
ը/17ա-8ա: թ/18ա-9բ: ժ/19բ-21ա: ժա/21ա-3բ: ժբ/23բ-5ա: ժգ/25ա-6բ: ժդ/26բ-8բ: ժե/28բ-31ա:
ժզ/31ա-2ա: ժէ/32ա-4ա: ժը/34ա-6բ: ժթ/37ա-9ա: ի/39ա-42ա: իա/42ա-4ա: իբ/44ա-5բ: իգ/45բ-8ա:
իդ/48ա-50ա: իե/50ա-3բ: իզ/53բ-5բ: իէ/56ա-9ա: իը/59ա-63ա: իթ/63ա-6ա: լ/66ա-9ա: լա/69ա-72ա:
լբ/72ա-5ա: լգ/75ա-9բ: լդ/79բ-85բ: լե/85բ-8ա: լզ/88ա-9ա: լէ/89ա-91ա: լը/91ա-2բ: լթ/92բ-4ա:
խ/94ա-5բ: խա/95բ-6ա: խբ/96աբ: խգ/96բ-7բ: խդ/97բ-9ա: խե/99ա-102ա: խզ/102ա-4ա: խէ/104բ-5բ:
խը/105բ-11բ: խթ/111բ-3բ: ծ/113բ-6ա: ծա/116ա-9բ: ծբ/119բ-21ա: ծգ/121ա-4ա: ծդ/124ա-5բ:
ծե/125բ-8ա: ծզ/128ա-30ա: ծէ/130ա-1բ: ծը/131բ-3բ: ծթ/133բ-4բ: կ/134բ-9բ: կա/139բ-43ա:
կբ/143ա-4ա: կգ/144ա-7բ: կդ/147բ-9ա: կե/149ա-52ա: կզ/152ա-7ա: կէ/157ա-8բ: կը/158բ-61բ:
կթ/162ա-4ա: հ/164ա-6ա: հա/166ա-70ա: հբ/170ա-1բ: հգ/171բ-3բ: հդ/173բ-6բ: հե/176բ-86բ:
հզ/186բ-8ա: հէ/188ա-90ա: հը/190ա-2բ: հթ/192բ-5բ: ձ/195բ-7բ: ձա/197բ-9ա: ձբ/199ա-202բ:
ձգ/202բ-6ա: ձդ/206ա-7ա: ձե/207ա-8ա: ձզ/208ա-9ա: ձէ/209բ-11ա: ձը/211ա-2բ: ձթ/212բ-3ա:
ղ/213ա-6ա: ղա/216ա-9ա: ղբ/219ա-25բ: ղգ/225բ-43ա: ղդ/243ա-4ա: ղե/244ա-5ա: Յշտկրն/245ա-6ա:
Ձեռ.
1568 ձեռ.-ի համեմատ ԿԲ., ԿԳ. Բաները ետեւառաջ են գրուած, մինչդեռ տպագիրը
լիովին համընկնում է սոյն ձեռագրի հետ. տե՛ս Գրիգոր Նարեկացի, Մատեան ողբերգութեան,
աշխտ. Պ. Խաչատրեանի եւ Ա. Ղազինեանի, Երեւան, 1985 թ., էջ 245-642. ձեռագիր
f` նկարագրութիւնը էջ 95-6:
2. 246ա-7ա [Ներս. Լամբրոնացւոյ Վարք Գր. Նարեկացւոյ] - Թուականին Հայոց ՆԼԲ. (983) ի հայրապետութեանն տեառն Վահանայ եւ ի թագաւորութեանն Յունաց Վասլի եւ Կոստանդեայ...
Տե՛ս
ձեռ. 1568, 119աբ:
3. 247ա-65ա Յիշատակագրութիւն պատմաբանութեան ամենազաւր Նշանի`
աստուածեան Խաչին, որ ի վերուստ ամենահայեաց նախատես ակնարկութենէ,
ի ստորին կողմանց կայից աշխարհի ազգացն Յունաց բերեալ հանգուցաւ ի սահմանս
վայրից գաւառին Մոկաց, ի շինուած բնակութեան ուխտին սրբութեան, որ կոչի
Ապարանք - Ընդ աւուրս ժամանակաց բազմավրդով սասանութեանց...
Տե՛ս
Մատենագիրք Հայոց, հ. ԺԲ., Անթիլիաս-Լիբանան, 2008 թ., էջ 913-29:
4. 265ա-79ա Առընթեր գրութիւն սակաւ սոփեստիւ յարակցեալ
հիւսի զներբողինիս ճառ լուսոյ խաչիդ - Աստանաւր սկզբնաւորեալ առընթեր սմին...
Տե՛ս
Մատենագիրք Հայոց, հ. ԺԲ., Անթիլիաս-Լիբանան, 2008 թ., էջ 930-41:
5. 279ա-92բ Ի սոյն կարգ դասեալ իբր զմիաշար խորհրդոյ
տեսակ ընդ ներբողենի խաչիդ եւ զգովեստ երգո տիրուհոյդ - Գումարք
խմբից դասու երջանկացն պատուասիրաբար...
Տե՛ս
Մատենագիրք Հայոց, հ. ԺԲ., Անթիլիաս-Լիբանան, 2008 թ., էջ 953-63:
6. 292բ-3բ Յիշատակագիր պատասխանո սորին ընձայական գրոյ` երջանիկ
եւ շնորընկալ տեառն Ստեփանոսի, յեր[ես]աց նմին հոգէբուխ վարդապետի - Շնորհակիր էին եւ հոգո նորայ ընդունակ ընտրեալդ եւ
ներանձնացեալդ...
Տե՛ս
Մատենագիրք Հայոց, հ. ԺԲ., Անթիլիաս-Լիբանան, 2008 թ., էջ 963-4:
7. 293բ-307ա Ներբողեան գովեստի, ասացեալ ի համաւրէն
գունդս սրբոց առաքելոցն երկոտասանիցն` նախապատիւ պետութեանցն գլխաւորաց
եւ եւթանասուն եւ երկուցն սրբազան աշակերտացն Քրիստոսի, երգեալ Գրիգորի
Նարեկա վարդապետի եւ մեծի իմաստասիրի - Տիեզերաց
ծաղիկք եւ տունկք տենչալիք տանն Եդեմայ...
Տե՛ս
Մատենագիրք Հայոց, հ. ԺԲ., Անթիլիաս-Լիբանան, 2008 թ., էջ 976-89:
8. 307ա-20բ Բան նուիրական գովեստի առն ումեմն իմաստասիրի,
առ մեծ եւ երջանիկ հայրապետն Քրիստոսի սուրբն Յակոբ եպիսկոպոս եւ վերադիտող
սկզբնապատիւ եւ երկնահանգէտ աթոռոյ եկեղեցոյն Մծբին քաղաքէ - Բարձրացի՛ր
Սիոն, հոգեւոր, դիմաւոր, անձնաւոր, խնկաւոր եւ խորհրդաւոր... կանթեղս աստեղաւրէնս
վառեցաք, հուր խորհրդական /// (թափուած):
Տե՛ս
Մատենագիրք Հայոց, հ. ԺԲ., Անթիլիաս-Լիբանան, 2008 թ., էջ 990-1005:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
247ա Արդ, ի վերջին
ժամանակիս եւ յերեկոյացեալ աւուրս եղեւ աւարտումն աստուածախաւս գրոցս,
ձեռամբ յոգնամեղ եւ անարհեստ գրչի Յովանիսի, ի փառս Քրիստոսի
Աստուծոյ մերոյ. ամէն: Ո՛վ գերամաքուր միտք եւ սրբասէր հոգիք եւ ամենայն
առաքինութեամբ զարդարեալք հարազատ եղբ[այրք] եւ կուսակրաւն քահ[անայք],
յիշեցէ՛ք զտառապեալ հոգիս զՅովանէս` յերկնաթռիչս յաղաւթս եւ թողութիւն
խնդրեցէ՛ք ի Քրիստոսէ բազում յանցանաց<աց> իմոց, եւ Աստուած մեզ եւ
ձեզ ողորմեսցի ամենայն սրբոց աղաւթիւք. ամէն: Արդ, գրեցաւ Աղաւթական գիրքս
այս ի յայսմ ամի, յորում էր թիւն Հայոց ՊԷ. (1358), յորժամ զչար իշխանն եւ զաւերումն
աշխարհաց զարբանեակն սատանայի, որոյ անունն Աշրաւ կոչիւր, ի խնամոցն
Աստուծոյ եկն թագաւորն հիւսսային, որոյ անուն Ջանիբէկ կոչիւր, եւ
եբարձ զկարապետ Նեռինն ի կենաց, եւ եղեւ դադարումն չարեաց նորա:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 279բ (ստ. լս., 1690 թ., նոտրգիր) Յիսուսի ծառայ անպիտան
Աղէքսանդր, [ո]ր
եմ ծառայ Յոհան եւ Պետրոս [աստուա]ծայբանութեան վարդապետ[աց]
|280ա|: Ծառայ Աստուծոյ Սուրբ Նախավկային: Թիվն ՌՃԼԹ.ին
(1690) գրեց[աւ]:
2. 203բ (ստ. լս., 1698 թ., բոլորգիր) Ես` Ավդալս գրեցի |204ա|
թվին ՌՃԽԷ. (1698):
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 114բ, 131բ`
զանազան բառեր:
ՆՇՈՒՄ` 1ա` «ՊԷ. -
1358. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
2088
ԳՐԻԳՈՐ
ՆԱՐԵԿԱՑԻ, ՄԱՏԵԱՆ ՈՂԲԵՐԳՈՒԹԵԱՆ
ԱՒԱԳ ՎԱՆՔ |
ՊԺԵ. - 1366 |
ԳՐԻՉ, ՍՏԱՑՈՂ` Ստեփաննոս
Տիւրիկեցի:
ԹԵՐԹ` 299.
չգրուած` 1բ, 2ա-3բ: ՊՐԱԿ` 2+Ա-ԻԵx12
(Է 10, ԻԵ 11): ՆԻՒԹ` թուղթ,
լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
19x13,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` երկսիւն
(14x 10): ԳԻՐ` բոլորգիր
(նմուշ` 47ա): ՏՈՂ` 24: ԿԱԶՄ` շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի, դռնակով եւ
2 գամերով. միջուկը` տախտակ. աստառը` կապոյտ կտաւ, դռնակի աստառը` ծաղկադրոշմ
շերտազարդ կտաւ. լուսանցակողերը` կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Սուրբ
Գրիգոր Նարեկացի` 6բ: Կիսախորան` 7ա, 241ա: Լուսանցազարդ` բուսական, խաչ,
տաճար: Զարդագիր` թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ` կարմիր, կապոյտ, դեղին,
կանաչ, սեւ:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - Օրէնսդրական
բնագրի առարկայական-այբբենական ցանկ (հնատիպ լատիներէն): ԺԷ. դ.: 2 (Ա-Բ)+2
(Գ-Դ)` ստացուած վերից եզրահատուած 4 թերթից (բնագիրը կտրուած): Թուղթ
(19x13), միասիւն (16x10,5), գլխատառերը` գոթական, մնացեալը` փոքրատառ (մինուսկուլ)
(նմուշ` Բա), տող` 39: Կարդալ` Դա, Դբ, Գա, Գբ` «///pponẽti de sabella nւ foluta
an poffit... ue delictum.in.l.leuia.nu.10.ff.de accufa.fo.159», Բա, Բբ, Աա, Աբ`
«///repe.auť.ingreffi.nu.56.C.de facrofanc. eccle.fo.21... an tollatur per
ingreffum monafterij feu p///»:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի Ա. փեղկի կաշին կենտրոնում այրուած, կապիչներն ընկած, Լուսանցակողերը
գունաթափուած. լուսանցներում տեղ-տեղ խոնաւութեան հետքեր, զանազան բծեր,
ցեցակեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1. 4բ Ի չորք հարիւր յիսուն
եւ մի թուին Հայոց է զգիրգս արարեալ Նարեկացին Գրիգորիոս
- Եւ չորիւք յեղանակաւք
տանի զբանս...
2. 4բ-5ա [Ներսիսի Լամբրոնացւոյ]
Բանք նշանաւորք, որ ի գիրս յայս [ցանկ] - ԺԲ. Վասն արհաւրաց գիշերայնոց... ՂԵ. Ի սուրբ միւռոնն:
Տե՛ս
ձեռ. 1568, 4բ:
3. 5ա-6ա [Ներսիսի Լամբրոնացւոյ] Վարք սրբոյ առն
Աստուծոյ Գրիգորի Նարեկացւոյ - Սուրբ հայրս մեր, աստուածաշնորհ քահանայս եւ կրօնաւոր...
Տե՛ս
ձեռ. 1568, 119աբ:
Բ. 7ա-239բ [Դրունք յոգնաթախանձ բանից աւգտակարաց ապաշաւանաց ոգեշահ խրատուց...
Ասացեալ Մատեան ողբերգութեան Գրիգորի Նարեկայ վանից վանականի, հոգեմատեան
հռետորի եւ Հայոց փիլիսոփայի]
Տե՛ս
ձեռ. 1568, 5բ-341ա: ա/7ա-8բ: բ/8բ-11ա: գ/11ա-4բ: դ/14բ-5բ: ե/15բ-7բ: զ/17բ-9բ: է/19բ-22բ:
ը/22բ-3բ: թ/23բ-5բ: ժ/25բ-7ա: ժա/27ա-9բ: ժբ/29բ-31բ: ժգ/31բ-2բ: ժդ/32բ-4բ: ժե/34բ-6բ:
ժզ/36բ-7բ: ժէ/37բ-9բ: ժը/39բ-42ա: ժթ/42ա-4ա: ի/44ա-7ա: իա/47ա-9ա: իբ/49ա-50բ: իգ/50բ-2բ:
իդ/52բ-5ա: իե/55ա-8ա: իզ/58ա-60բ: իէ/60բ-3բ: իը/63բ-7ա: իթ/67բ-70ա: լ/70ա-3ա: լա/73ա-5բ:
լբ/75բ-8բ: լգ/78բ-82բ: լդ/82բ-8ա: լե/88ա-90ա: լզ/90ա-1ա: լէ/91ա-3ա: լը/93ա-4բ: լթ/94բ-5բ:
խ/95բ-6բ: խա/96բ-7ա: խբ/97ա-8ա: խգ/98աբ: խդ/99ա-100ա: խե/100ա-3ա: խզ/103ա-5ա: խէ/105ա-6ա:
խը/106ա-11ա: խթ/111ա-3բ: ծ/113բ-5բ: ծա/115բ-8բ: ծբ/118բ-120ա: ծգ/120ա-3ա: ծդ/123ա-4բ:
ծե/124բ-7ա: ծզ/127ա-9ա: ծէ/129ա-30ա: ծը/130ա-2ա: ծթ/132ա-3ա: կ/133ա-7բ: կա/137բ-40բ:
կբ/140բ-3բ: կգ/143բ-5ա: կդ/145ա-6բ: կե/146բ-9ա: կզ/149ա-53բ: կէ/153բ-5ա: կը/155ա-8ա:
կթ/158ա-9բ: հ/159բ-61բ: հա/161ա-5բ: հբ/165բ-7բ: հգ/167բ-9բ: հդ/169բ-72ա: հե/172ա-81բ:
հզ/181բ-3ա: հէ/183ա-5ա: հը/185ա-7բ: հթ/187բ-90բ: ձ/190բ-2բ: ձա/192բ-4ա: ձբ/194ա-7բ:
ձգ/197բ-200բ: ձդ/200բ-1բ: ձե/201բ-3ա: ձզ/203ա-4ա: ձէ/204ա-6ա: ձը/206ա-7բ: ձթ/207բ:
ղ/207բ-11ա: ղա/211ա-3բ: ղբ/214ա-20ա: ղգ/220ա-37ա: ղդ/237աբ: ղե/237բ-8բ: Յշտկրն/238բ-9բ:
Հմմտ.
Գրիգոր Նարեկացի, Մատեան ողբերգութեան, աշխտ. Պ. Խաչատրեանի եւ Ա. Ղազինեանի,
Երեւան, 1985 թ., էջ 245-642. ձեռագրիս նկարագրութիւնը էջ 67-8:
Գ. 241ա-99բ [Լուծմունք Նարեկայ]
Տե՛ս
ձեռ. 59, 159ա-202բ: ա/241ա-99բ: բ-գ/չիք:
Տե՛ս
Պ. Խաչատրեան, Նարեկի միջնադարեան լուծմունքը, Երեւան, 1990:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
239բ Փա՜ռք քեզ միայնոյ սկզբանդ եւ անսկզբանդ եւ սկզբնաւորիդ
սկզբանց, սուրբ Երրորդութեանդ եւ միում աստուածութեանդ, աւրհնեալ եւ փառաւորեալ,
համապատիւ եւ միակամ տէրութեան յաւիտեան եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
Ի ՊԺԵ. (1366) թուաբերութեան Հայկազեան տումարիս աւարտեցաւ աստուածախաւս
մատեանս, որ ունի հաւաքեալ յինքեան զկիրս ամենայն մեղանաց խոստովանողականաց
զղջացե|240ա| լոց սրտի մտաւք, զի թէ ոք որպէս արժանն է պաղատեսցի սովաւ առ ողորմած,
անոխակալ Տէրն, հաւատամ ստուգապէս թեթեւանալոյ ի ծանրաբեռն կրից մեղանացն:
Արդ, ես` եղկելի եւ ստորասուզեալս Ստեփաննոս Տիւրիկեցի, սուտանուն
կրաւնաւոր, ստացաւղ գրոցս, Աստուծով սկսա եւ շնորհիւ նորին աւարտեցի` ի
վայելումն անձին իմոյ եւ հարազատ եղբաւր իմոյ Ներսէսի, եւ ի յիշատակ
ծնաւղաց մերոց` Ստեփաննոս քահանայի, փոխեցելոյն առ Քրիստոս,
նա եւ ամենայն զարմից կենդանեաց եւ ննջեցելոց: Այլ ես` ողորմելի եւ թշուառական
եւ անպիտան գերի, բազմաց ողբալի, պաղատիմ, ժտիմ, յերեսս անկեալ աղաչեմ
եւ հայցեմ ի քրիստոսակիր անձանց` հարց եւ եղբարց, որք փարթամանայք ի սեղանո
երկնային զանազան խորտկացս, գորովագութ եւ սրտաջան մտաւք յիշեսջի՛ք զնախասացեալ
տառապեալս` զՍտեփաննոս գծողակս, հանդերձ ծնաւղաւք եւ ամենայն զարմիւք, ի սրբամաքուր
աղաւթս ձեր, յորժամ ոռոգանէք քաղցրաբուղխ արտասու|240բ|աւք զանդ մտաց ձերոց,
զի թերեւս աղաւթիւք արժանաւորացդ գտից ներումն յահեղ աւուրն սոսկալի արդար
դատաւորին, ուր բանք սպառին եւ գործք թագաւորեն: Եւ ես` թափուր յամենայնէ,
սարսելով եւ դողալով երկնչիմ, եւ ոչ գիտեմ զինչ արարից, այլ ապաւինիմ յԱստուած
եւ ի ձեր աղօթս, եւ խնդրեմ զողորմութիւն եւ զթողութիւն բազում մեղաց իմոց,
թերեւս սակաւ մի ներումն գտից արգահատելով սրբազանիցդ անձանց եղկելոյս:
Յիշեսջի՛ք եւ զՆորոգէս կուսակրաւն
քահանա, որ զաւրինակն շնորհաց ի սուրբ աղաւթս ձեր:
Գրեցաւ սա ի սուրբ եւ ի հռչակաւոր անապատիս, որ կոչի
Աւագ վանք,
ընդ հովանաւ Սուրբ Աստուածածնին եւ կենսակիր Սուրբ Նշանացս եւ Սրբոց Առաքելոցն եւ Սրբոյն Ստեփաննոսի եւ Կարապետին Յովհաննու եւ այլ
սրբոց նշխարացս, որ աստ կան, եւ է առաջնորդ սուրբ ուխտիս հայր Կիւրակոսն: Արդ, որք զմեզ
արժանի առնեն յիշել ի մեղաց թողութիւն, եւ ինքեանք յիշեալ լիցին առաջի
անբաւ ողորմութեան գթութեանցն Աստուծոյ, ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որում
փառք յաւիտեանս. ամէն:
281ա (ստ. լս.) Աւա՜ղ, աւա՜ղ, որ զգեղեցիկ թուղթս կու աւիրեմ:
296բ (ստ. լս., բոլորգրով) ԳԳ: ԲՌ: ԴՌ: ԴԱ: ԸՌ: Ա: ԴՃ: ԴՃ:
ԶՃ: ԲՌ: (գումարագիր)` «զՍտեփաննոս» կրաւնաւոր աղաչեմ յիշել ի Տէր:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
2ա (1714 թ., նոտրգիր) Ես` Մանուկըս գրեցի թվին
ՌՃԿԳ. (1714):
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 1ա (հայատառ թուրք.) «Մէրէման այտուր անասը
աչս փախան լարին խասի չուր տան պածառ տուր նէքէսի չէլ», 4ա «Աստուածածին,
կոյսն Մարիամ / կայր
առ խաչին իւրոյ Միածնին / եւ զայս ասէր զձայնս ողորմագին. / ա՜յ, վա՜յ ա՜յ վա՜յ
զքեզ ի խաչ տեսողին / հազար եղուկ մաւրս այրած սրտին»: 4ա «Րաբունի մեծ վարդապետ
վարդապետաց դու վարդապետ աժմուս եղար մեզ հայրապետ ///», «Եղբայր, լե՛ր հեզ
եւ խոհեմ, ուս»:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 7ա, 115բ, 299բ ութանկիւն, սեւով. «ԳԻՐՔՍ / ՍՈՒՐԲ ԷՋՄ/ԻԱԾՆԱ Է»:
ՆՇՈՒՄ` 1ա` «ՊԺԵ. - 1366. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
2089
ԳՐԻԳՈՐ
ՆԱՐԵԿԱՑԻ, ՄԱՏԵԱՆ ՈՂԲԵՐԳՈՒԹԵԱՆ
|
ՌՂԴ. - 1645 |
ԳՐԻՉ, ՍՏԱՑՈՂ` Մկրտիչ աբղյ. Լեհացի:
ԹԵՐԹ` 337. չգրուած` 1ա-3ա, 305բ,
335ա-7բ: ՊՐԱԿ` Ա-ԻԸx12 (Գ 14, ԻԸ 11): ՆԻՒԹ` թուղթ, արեւելեան: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
18x12,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (11,5x7,5): ԳԻՐ` բոլորգիր (նմուշ` 93ա): ՏՈՂ` 21: ԿԱԶՄ` շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի, դռնակով. միջուկը` տախտակ. աստառը`
կապոյտ կտաւ. լուսանցակողերը` կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Կիսախորան` 5ա: Լուսանցազարդ` բուսական, բուսական` մարդու դեմքով,
խաչ, թռչնային, տաճար: Զարդագիր` թռչնագիր, կենդանագիր: Գոյներ` կարմիր,
կապոյտ, վարդագոյն:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - Առ Տիմոթէոս Բ. թուղթ, Դ. 4-5, 7-10, 13-4: Ժ. դ.: 1 (Ա)+1 (Բ)` ստացուած
1 թերթի վերին կէսի երկայնակի հատումով եւ ստորին (ԱԲ) եզրահատումով
(բնագիրը կտրուած): Մագաղաթ (18x12,5), երկսիւն (12x9), բոլորգիծ երկաթագիր
(նմուշ` Աբ), տող` 7: Կարդալ` Բբ, Աա, Աբ, Բա` «[առաս]պելս կործանեսցին... Աղեքսանդրոս
բազում չար[չարանս]»:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
լուսանցները խունացած, կազմի կապիչներն ընկած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 4ա [Ներսիսի Լամբրոնացւոյ] Բանք նշանաւոր,
որ ի գիրս յայս [ցանկ] - ԺԲ. Վասն արհօրաց գիշերայնոց... ՂԵ. Ի սուրբ միւռոնն:
Տե՛ս
ձեռ. 1568, 4բ:
Բ. 4բ-303բ Նախադրութիւն աղօթիցս գրոց: Դրունք յոքնաթախանձ
բանից օգտակարաց ապաշաւանաց ոգեշահ խրատուց... Ասացեալ Մատեան ողբերգութեան
Գրիգորի Նարեկայ վանաց վանականի, հոգեմատեան հռետորի, Հայոց փիլիսոփայի
Տե՛ս
ձեռ. 1568, 5բ-341ա: ա/5ա-6բ: բ/7ա-10բ: գ/10բ-5ա: դ/15ա-16բ: ե/16բ-9ա: զ/19բ-21բ:
է/21բ-3բ: ը/23բ-5ա: թ/25ա-7ա: ժ/27ա-8բ: ժա/28բ-32ա: ժբ/32ա-4ա: ժգ/34ա-5բ: ժդ/35բ-8ա:
ժե/38ա-41ա: ժզ/41ա-2ա: ժէ/42ա-4բ: ժը/44բ-8ա: ժթ/48ա-51ա: ի/51ա-4բ: իա/54բ-6բ: իբ/56բ-8բ:
իգ/58բ-61բ: իդ/61բ-4ա: իե/64ա-7բ: իզ/67բ-70բ: իէ/70բ-4բ: իը/74բ-9ա: իթ/79ա-82բ:
լ/82բ-6ա: լա/86ա-9ա: լբ/89ա-92բ: լգ/93ա-8ա: լդ/98ա-105ա: լե/105ա-7բ: լզ/107բ-9բ:
լէ/109բ-11բ: լը/111բ-3բ: լթ/113բ-5ա: խ/115ա-6բ: խա/116բ-7ա: խբ/117ա-8ա: խգ/118ա-9ա:
խդ/119բ-21ա: խե/121ա-4բ: խզ/124բ-7ա: խէ/127ա-8բ: խը/128բ-35ա: խթ/135բ-8ա: ծ/138ա-41ա:
ծա/141ա-5ա: ծբ/145ա-6բ: ծգ/147ա-50ա: ծդ/150բ-2բ: ծե/152բ-5բ: ծզ/155բ-8ա: ծէ/158ա-9բ:
ծը/159բ-61բ: ծթ/162ա-3բ: կ/163բ-9ա: կա/169ա-73ա: կբ/173ա-4բ: կգ/174բ-8ա: կդ/178բ-80ա:
կե/180բ-3բ: կզ/183բ-9ա: կէ/189բ-91ա: կը/191ա-4բ: կթ/194բ-6բ: հ/196բ-9ա: հա/199ա-204ա:
հբ/204ա-6բ: հգ/206բ-9բ: հդ/209բ-12բ: հե/213ա-25ա: հզ/225բ-7ա: հէ/227բ-9բ: հը/229բ-33ա:
հթ/233ա-6բ: ձ/236բ-9ա: ձա/239ա-41ա: ձբ/241բ-5բ: ձգ/245բ-50ա: ձդ/250ա-1բ: ձե/251բ-3ա:
ձզ/253ա-4բ: ձէ/254բ-6բ: ձը/256բ-8բ: ձթ/258բ-9ա: ղ/259ա-63բ: ղա/263բ-7ա: ղբ/267ա-76ա:
ղգ/279ա-302ա (նշուած` ղե): ղդ/277բ-8բ: ղե/276ա-7բ (նշուած` ղգ): Յիշատակարան
մատենիս դրութեան/302բ-3բ:
Ձեռ.
1568ի հետ համեմատ ԿԲ., ԿԳ. Բաները ետեւառաջ են գրուած, մինչդեռ տպագիրը
լիովին համընկնում է սոյն ձեռագրի հետ, բոլոր միաւորների գլխահամարները
նշուած են ստ. լս-ներում: Հմմտ. Գրիգոր Նարեկացի, Մատեան ողբերգութեան,
աշխտ. Պ. Խաչատրեանի եւ Ա. Ղազինեանի, Երեւան, 1985 թ., էջ 245-642. ձեռագիր
s` նկարագրութիւնը էջ 116-9:
Գ. 303բ-5ա [Ներսիսի Լամբրոնացւոյ Վարք Գր. Նարեկացւոյ] - Սուրբ հայր մեր աստուածաշնորհ քահանայս եւ կրաւնաւոր Գրիգոր էր ի Նարեկայ
վանից...
Տե՛ս
ձեռ. 1568, 119աբ:
Դ. 306ա-23ա Նորին սուրբ հօրն Գրիգորի Նարեկացւոյն
Ներբողեան հիւսեալ սքանչելապատում բանիւք ի սուրբ կոյս Մարիամ Աստուածածինն
- Գումարք խմբից դասուց երջանկացն...
Ե. 323բ-34բ Նորին վերստին սրբոյ եւ երանաշնորհ հոգելից
վարդապետին Գրիգորի Նարեկացւոյ ասացեալ Ներբողեան ի խաչափայտն Քրիստոսի,
ըստ այբուբեն տառիցն - Աստուածային անբաւ հանճարոյն ամենանկատ տեսութեան
աչացն... եւ եւս առաւել յանփոփոխ եւ յանզուգական յաւիտեանս. ամէն:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ,
ԺԸ. դ.
Զ. 3բ Գ. Բան վասն մշտապաղատ աղօթից, որ յամենայնի
ժամու պիտոյ է աղաչանօք մատուցանել: Է. Բան վասն յուսով կանխելոց առ Տէր
Աստուած, որ զկաթիլ մի արտասւաց ընկալեալ զամենայն զսղալանս ջնճէ նովաւ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
4բ Տէ՛ր Յիսուս
Քրիստոս, յաջողեա՛ զգործս ձեռաց իմոց, ի թիվս ՌՂԴ. (1645), Մայիսի Ի. (20) սկիզբն
եղեւ գրոցս:
92բ Զփափագօղ
մատենիս, զնոյն ինքն զծրօղ սորին, ո՛վ աղօթասէրդ, ի ջերմանալ հոգւոյդ եւ զմեղապարտս
յիշել աղաչեմ, ՌՂԴ. (1645) (նման` 178ա):
119ա Զդատապարտեալ
մեղօք զՄկրտիչ աբեղայս,
հանդերձ ծնօղեօքս, պաղատիմ յիշել ի Քրիստոս, ո՛վ սուրբ աղօթօղք, գրեցաւ ՌՂԴ.
(1645):
135ա Զյաւէտագոյն
մեղուցեալ զգծօղս քաւեա՛, Տէ՛ր:
141ա Ընդ քոյոցդ
եւ վասն իմ մատո՛, Տէ՛ր իմ:
159բ Ողորմած
Յիսո՛ւս, թո՛ղ եւ ինձ զանըմբերելի պարտս ողորմութեամբ քով:
161բ Ո՛վ յարուցիչդ
Քրիստո՛ս, յարո՛ եւ զիս յանկմանէս եւ անյարիր կործանմանէս, եւ քեզ փառք:
206բ Եղէց եւ
ես ընդ քեզ, սո՛ւրբդ Աստուծոյ՛ աստէն դատապարտեալ եւ անտէն ողորմեալ (նման`
243բ):
212բ Մարդասիրեցես
եւ առ իս, Տէր Յիսո՛ւս, յաւուր հրաժարման հոգւոյս ի մարմնոյս:
302ա Ո՛վ սրբազան
հարք եւ եղբարք, ըստ սիրոյն ճշմարտի աղաչեմ յիշել զտարապատականս մեղօք գծօղ
սուրբ տառիս, հանդերձ ծնօղօք եւ ամենայն ազգակցօքս, յաղերսաբանութիւն սրբապաղատ
կենաց կտակիս:
305ա Փա՜ռք, աւրհնութիւն,
գովութիւն, բարեբանութիւն Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ կենդանարար եւ
միասնական սուրբ Երրորդութեանն այժմ եւ միշտ: Յամի թուաբերութեանս Հայկազեան
տոհմիս տումարի ՌՂԴ. (1645) մելանագրեցաւ մատեանս հոգիանորոգ, աղօթանուէր,
արտասուաբուղխ, խոստովանական, ծածկաբացիկ զղջականութեան, կողկողաբեր
եւ հեծեծական պաղատանաց եւ խնդրուածոց, բաղձանօք, որումն Մկրտիչ` լոկ անուն
աբեղի, որդւոյ Ղազարի, գաւառաւ Լեհցի, նորին ձեռամբ
աւարտեցաւ ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ:
323ա Իսկապէս
գիտեմ, ո՛վ սուրբ տիրուհի, / զի քոյին յիշմանդ ես չեմ արժանի, / սակայն յիշեա՛
զիս գթով մայրենի, / միջնորդ մաղթանաց աբբա Գրիգորի:
334բ Գրաւ աշխարհի
տեառնապարգեւ, / հաւատացեալքն միշտ պանծան քեւ, / դու լուսատու ակներեւ,
/ որ յար ծագիս յօրն անարեւ, / ընկա՛լ ի լոյսդ համատարած, / զգեցող հոգիս
իմ մերկացած, / ի թիւ սրբոց դասն եւ զիս ա՛ծ, / զքեզ միշտ օրհնեալ անկատարած:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 305բ, 334բ
սեւով ձուածիր, կենտրոնում խաչի թեւերի մօտ` «Հ. Պ. Գ. ՏԷՐ ԱՄԵՆԱՅՆ /
1815»:
ՆՇՈՒՄ 1ա` «ՌՂԴ. -
1645. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
2090
ԳՐԻԳՈՐ ՆԱՐԵԿԱՑԻ, ՄԱՏԵԱՆ ՈՂԲԵՐԳՈՒԹԵԱՆ
ՍՈՒԼՂԱԹ |
ՊԼԹ. - 1390 |
ԳՐԻՉ` Վարդան
սրկ.: ԾԱՂԿՈՂ` Աւետիք:
ՍՏԱՑՈՂ` Ենովք միայնակեաց:
ԹԵՐԹ` 298.
չգրուած` 297ա-8բ: ՊՐԱԿ` Ա-ԻԵx12
(Ա, ԻԵ 11): ՆԻՒԹ` թուղթ
(ԺԷ. դ. նորոգողի` թ. 297-8): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 17,5x12,5:
ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (9x13): ԳԻՐ` բոլորգիր
(նմուշ` 65ա): ՏՈՂ` 21: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, դռնակով. միջուկը`
տախտակ. աստառը` դրոշմազարդ կապոյտ կտաւ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Յիսուս
Քրիստոս` 2ա, 96ա, Տիրամայրը մանուկ Յիսուսը գրկին` 228ա: Կիսախորան` 2ա:
Լուսանցազարդ` բուսական, թռչնային, յուշակապարիկ, խաչ: Զարդագիր` թռչնագիր,
հանգուցագիր, մարդագիր: Գոյներ` կարմիր, կապոյտ, շագանակագոյն, ոսկի:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - Աւետարան,
համաբարբառ ի ստ. լս.: Ժ. դ.: 2 (Ա-Բ) + 2 (Գ-Դ)` ստացուած 2 թերթերի վերին
(ԳԴ) եւ ստորին (ԱԲ) մասերի ընդերկայնակի երկտակումով, վերին եզրահատումով
(բնագիրը կտրուած): Մագաղաթ (24,5x17), երկսիւն (19x13), բոլորգիծ երկաթագիր
(նմուշ` Բա), տող` 7 (ԱԲ), 8 (ԳԴ): Կարդալ` Բբ, Աա, Աբ, Բա` Յովհ., Զ. 53-7, 59,
62-3. «Մարտնչէին ընդ միմեանս հրեայքն... Իսկ արդ, եթէ տեսա[նիցէք]», Գա, Դբ,
Դա, Գբ` Ղուկ., ԻԲ. 28-30, 32-3, 35-8. «[փորձ]ութիւնս իմ: Եւ ուխտեմ ձեզ... եւ նա
ասէ ցնոսա. Բաւ[ական են]»:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմը քերծուած, կապիչներն ու գամերն ընկած, պատառիկ-պահպանակի արտաքին
եզրերը ցեցակեր. խունացած, կեղտողուած, որի հետեւանքով գրադաշտը գունափոխուած,
մանրանկարների գոյները լուծուած, տեղ-տեղ զանազան բծեր, ԺԷ. դ. նորոգուած,
վնասուած թերթերը վերականգնուած եւ վրայից գրուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1բ-289բ Դրութիւնք յոքնաթախանձ
բանից աւգտակարաց ապաշաւանաց հոգէշահ խրատուց... [ասացեալ] Գրիգորի
Նարեկայ վանից վանականի, հոգեմատեան հեռետորի եւ Հայոց փիլիսոփայի
Տե՛ս
ձեռ. 1568, 5բ-341ա: ա/2ա-4ա: բ/4ա-8ա: գ/8ա-12բ: դ/12բ-4ա: ե/14ա-7ա: զ/17ա-9ա: է/19ա-21ա:
ը/21ա-2բ: թ/22բ-4բ: ժ/24բ-6ա: ժա/26ա-9բ: ժբ/29բ-31բ: ժգ/31բ-3ա: ժդ/33ա-5ա: ժե/35ա-8ա:
ժզ/38ա-9ա: ժէ/39ա-41բ: ժը/41բ-5ա: ժթ/45ա-8ա: ի/48ա-51բ: իա/51բ-3բ: իբ/53բ-5բ: իգ/55բ-8ա:
իդ/58ա-60բ: իե/60բ-4բ: իզ/64բ-7ա: իէ/67ա-71ա: իը/71ա-5բ: իթ/75բ-9ա: լ/79ա-82բ: լա/82բ-5բ:
լբ/85բ-9բ: լգ/89բ-94բ: լդ/94բ-101բ: լե/101բ-104ա: լզ/104ա-5բ: լէ/105բ-7բ: լը/107բ-9ա:
լթ/109բ-10բ: խ/110բ-2ա: խա/112աբ: խբ/112բ-3բ: խգ/113բ-4բ: խդ/114բ-6ա: խե/116բ-9բ:
խզ/120ա-2ա: խէ/122ա-3բ: խը/123բ-30ա: խթ/130ա-3ա: ծ/133ա-5բ: ծա/135բ-9բ: ծբ/139բ-41ա:
ծգ/141ա-4բ: ծդ/144բ-6բ: ծե/146բ-9բ: ծզ/149բ-51բ: ծէ/151բ-3բ: ծը/153բ-5բ: ծթ/155բ-7ա:
կ/157ա-62բ: կա/162բ-6ա: կբ/166բ-70ա: կգ/170ա-1բ: կդ/171բ-3ա: կե/173բ-6բ: կզ/176բ-82ա:
կէ/182ա-3բ: կը/183բ-6բ: կթ/186բ-8բ: հ/189ա-91ա: հա/191ա-6ա: հբ/196ա-8ա: հգ/198ա-200բ:
հդ/200բ-3բ: հե/204ա-15ա: հզ/215բ-7ա: հէ/217ա-9ա: հը/219ա-22ա: հթ/222բ-6ա: ձ/226ա-8ա:
ձա/228ա-30ա: ձբ/230ա-4ա: ձգ/234ա-8ա: ձդ/238ա-9ա: ձե/239ա-40բ: ձզ/240բ-2ա: ձէ/242ա-4ա:
ձը/244ա-6ա: ձթ/246ա: ղ/246ա-50բ: ղա/250բ-3բ: ղբ/253բ-62ա: ղգ/262ա-85բ: ղդ/285բ-6բ:
ղե/286բ-8ա: Յիշատակարան մատենիս դրութեան/288ա-9բ:
Հմմտ.
Գրիգոր Նարեկացի, Մատեան ողբերգութեան, աշխտ. Պ. Խաչատրեանի եւ Ա. Ղազինեանի,
Երեւան, 1985 թ., էջ 245-642. ձեռագիր T` նկարագրութիւնը էջ 49-50:
Բ. 289բ-90բ [Ներսիսի Լամբրոնացւոյ Վարք Գր. Նարեկացւոյ] - Սուրբ հայր մեր, աստուածաշնորհ քահանայս եւ կրաւնաւոր Գրիգոր էր ի Նարեկայ
վանից...
Տե՛ս
ձեռ. 1568, 119աբ:
Գ. 292ա-6բ Երգ տեառն Ներսէսի Հայոց կաթողիկոսի,
ասացեալ Յաղագս Մեծի ուրբաթուն գիշերին Աւետարանացն («Ա-Ք») - Այսաւր անճառ լուսոյն ծագումն, / Ի փրկութեան
մեր կատարումն... զարիւնն ըմպէ, / զՈրդի ընդ Հաւր փառաւորէ:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ,
ԺԷ. դ.
Դ. 1ա [Մասն քարոզի] - ///աւնկայ կերպիչ փորձեալ ի սատանայէ... ի Քրիստոս
Տէր մեր, որով եւ ընդ որում միանգաման եւ Հոգոյն Սրբոյ, փառք յաւիտեան:
Ե. 296բ Դաւանութեան ի ժամ վաղջանի առաջ, քան
դ/// հաղորդել - Հաւատամ
ի քեզ ամենայսուրբ Երրորդութիւն...
ճշմարիտ անսկիզբն/// (թափուած):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 175բ (ստ. լս.) Վա՜շ, վա՜շ զտէր Մովսէսն, որ մեզ մեղր
եբեր |176ա|, վարձս հատուսցէ նմա Տէր յաւրն դատաստանի:
215ա Զմեղսաթաւալ
[գ]րչակս յիշեա՛, ո՛վ սուրբ ընթերցող:
290բ Փա՜ռք ամենասուրբ
Երրորդութեանն եւ մի աստուածութեանն` Հաւր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ յաւիտեանս.
ամէն: Որոյ շնորհիւ Տեառն սկսա եւ ողորմութեամբ նորա աւարտեցի զողբերգականս
զայս մատեան, զոր ի Հոգւոյն Սրբոյ շարժեալ գրեաց սուրբն ի հայրս Գրիգոր Նարեկացի, որում
ցանկացաւղ եղեալ Ենովք միայնակեացն եւ ետ գրել զսա, զի
ետես զանհամար ազգս անաւրէնութեանց եւ ախտից, զորս սա թուէ առ մեզ բազմապատկաբար
կատարեալ, այլ եւ անդարձ ի նոյն, եւ ստացա զսա ինձ հրապարակիչ, դսրովիչ եւ
կառափիչ ի կենդանութեանս, եւ զկնի մահուանն որչափ մնասցէ սա կա|291ա|մաւք
Տեառն ի ձեռս այլոց` պարսաւելով զխայտառակութեան արժանիս, զի թերեւս եւ
ողոքանացն, որ աստ լուիցէ վասն իմ Տէր: Եւ զձեզ աղաչեմ, որք պատահէք զինչ
աւրինակաւ եւ իցէ, յիշել աղաւթիւք զԵնովք միակեացն եւ
զծնաւղսն իւր եւ զամենայն արեան մերձաւորսն: Յիշեսջի՛ք զԳրիգոր քահանայ եւ
զՄխիթար, որ
զթուղթն շնորհեցին, յիշեսջի՛ք զԱւետիս միակեցն, որ
ի գինն աւգնական եղեւ, յիշեցէ՛ք զառաջնորդ սուրբ ուխտիս զՅովհաննէս միակեցն, որ
զմեզ ժողովեց եւ ի կերակուր եւ յամենայն գործս ձեռնտու եղեւ մեզ, յիշեցէ՛ք
զԾերն եւ զՄովսէս կրաւնաւորն,
որ մեզ պանդխտակից եղան, եւ խիստ երախտաւոր են, յիշեցէ՛ք զպատուելի քահանայ
եւ զիմաստուն զՍտեփանոս, որ մեզ կարեկից եղեւ եւ զաւրինակն
շնորհեաց, ընդ նոսին եւ զեղկելի գրչակս` զՎարդան սարկաւագ,
Զտարտամս ի բարի[ս]
Եւ զգաստս ի չարիս,
Զրենական լուսով
թերիս
Եւ զխաւարաւ
բնաւին ի լիս,
Զմոլորեալս
յանապատիս |291բ|
Զպանդխտեցեալս
յաւտար երկրիս:
Յիշեցէ՛ք յաղաւթս
հանդերձ ծնողիւք մերովք եւ ամենայն արեան մերձաւորաւք, զի եւ դուք յիշեալ
լիջիք ի նոյն բարի աւրհնելոյն յամենայնի. ամէն: Արդ, գրեցաւ սա ի թվին Հայոց
ՊԼԹ. (1390), Տրէ ԺԶ. (16) եւ Նոյեմբեր ԻԴ. (24), յաշխարհիս Հոնաց, մաւտ առ մայրաքաղաքն
Սուլղաթ կոչեցեալ,
ի սուրբ մենաստանս, որ կոչի Հայր Յովանիսի, առ դուրս տաճար
Տիրամաւրն եւ այլ
սրբոց, ի հայրա[պետութեան] տեառն Թէոդորոսի եւ յեպիսկոպոսի
աշխարհիս այս տէր Ստեփանոսի: Կրկին աղաչեմ զամենեսին, որք
հանդիպիք ս[մա] կարդալով կամ աւրինակելով, յ[իշե]ցէ՛ք սրտի մտաւք զԵնովք միակեցն եւ
զծ[նաւ]ղսն իւր եւ զանարհեստ գրիչս եւ զծնողսն իմ, եւ խոշորութեանն եւ սխալանացն
մի՛ մեղադրէք, զի կար մեր այսքան էր, եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն:
296բ Զեղկելի
գծողիկս յիշեա՛ միով Տէր ողորմայիւ:
2. 1բ (ծաղկողի) Զանիմաստ ծաղկաւղ սորին զԱւետիքս յիշեա՛ ի Տէր:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 240բ` զանազան
բառեր:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 107ա բոլորակ,
սեւով. «ՅԻՍՈՒՍԻ
ՔՐԻՍՏՈՍԻ / ԾԱՌԱՅ ԱՍՏՈՒԾՈՅ / ԴԱՒԻԹ ԵՊԻՍԿՈՊՈՍ / ՀԱԽՊԱՏՈՅ»: 2ա,
116բ, 291բ ութանկիւն, սեւով. «ԳԻՐՔՍ / ՍՈՒՐԲ ԷՋՄ/ԻԱԾՆԱ Է»:
ՆՇՈՒՄ` 1ա` «ՊԼԹ.
- 1390. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
2091
ԳՐԻԳՈՐ
ՏԱԹԵՒԱՑԻ, ՔԱՐՈԶԳԻՐՔ
|
ԺԷ. դար |
ԳՐԻՉ` Միքայէլ երէց:
ԹԵՐԹ` 358. չգրուած` 1ա-2ա, 4աբ,
358աբ: ՊՐԱԿ` Ա-Լx12 (Լ 10): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
20,5x15: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (15x10): ԳԻՐ` նոտրգիր (նմուշ` 277ա): ՏՈՂ` 31: ԿԱԶՄ` շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի. միջուկը` տախտակ. աստառը` ոսկեզօծ
ծաղկաթուղթ. լուսանցակողերը` կարմիր:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Կիսախորան` 5ա: Ճակատազարդ` 191ա, 315բ: Լուսանցազարդ` բուսական,
թռչնային: Զարդագիր` թռչնագիր, հանգուցագիր: Գոյներ` կարմիր:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - Աւետարան Մատթէոսի, Թ. 8-20, Թ. 21 - Ժ. 13 եւ Ժ. 13-25: ԺԱ. դ.:
2 (Ա-Բ)+2 (Գ-Դ), ստացուած 2 զոյգ թերթերի ընդլայնակի հատումով եւ երկայնակի
եզրահատումով (բնագիրը կտրուած): Մագաղաթ (29x20), երկսիւն (18x12), ուղղագիծ
երկաթագիր (նմուշ` Գա), տող` 20: Կարդալ` Գաբ` «այնպիսի իշխանութեան մարդկան:
Եւ անցեալ ընդ այն Յիսուսի... մատուցեալ յետոյ
մերձեցաւ ի [դրաւշակ]», Աա-Բբ` «նորա, քանզի ասէր ի մտի իւրում, թէ միայն
մերձենամ... եթէ իցէ տունն արժանի եկեսցէ ողջոյնն ձեր ի վերայ [նորա]»,
Դաբ` «[ի]ցէ արժանի, ողջոյնն ձեր ի ձեզ դարձցի...
որչափ եւս առաւել զընտանիս նորա»:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշին` քերծուած, կապիչներն ու գամերն ընկած, գամերի ճնշումից առաջացած
անցքեր` Պհպ. ԱԲ, թ. 1-9. կեղտոտուած, տեղ-տեղ զանազան բծեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
2բ-3բ Այսքան քարոզ կա ի գիրքս - Ա. Առաջին քարոզ վասն տարեմտին ի բանն. Փո՛ղ հարէք ի
գլուխս ամսոց յաւուր նշան... ՁԵ. Քարոզ վասն պաշտման Պատուհասի. Փո՛ղ հարէք
ի Սիոն:
Ա. [Քարոզգիրք Գրիգորի Տաթեւացւոյ]
1. [Քարոզք յառաջին հատորէ]
Տե՛ս
Ձմեռան հատոր, տպ. 1740: Ա/5ա-11ա: Բ-Գ/չիք: Դ/11ա-5ա: Ե/15ա-9բ: Զ-Ը/չիք: Թ/19բ-24ա:
Ժ-ԺԳ/չիք: ԺԴ/27բ-31ա: ԺԵ/24ա-7բ: ԺԶ/31ա-4ա: ԺԷ-Ի/չիք: ԻԱ/34ա-7ա (սկզբի հատուածը`
չիք, Բ. մաս, տպ. էջ 119): ԻԲ-ԻԵ/չիք: ԻԶ/37ա-9բ: ԻԷ/39բ-42ա: ԻԹ/42ա-5բ: Լ/չիք: ԼԱ/46ա-7ա:
ԼԲ-ԽԵ/չիք: ԽԶ/52ա-5ա: ԽԷ-ԽԸ/չիք: ԽԹ/55ա-7բ: Ծ/չիք: ԾԱ/57բ-9ա: ԾԲ-ԾԷ/չիք: ԾԸ/59ա-61ա:
ԾԹ-ԿԱ/չիք: ԿԲ/61ա-5բ: ԿԳ/չիք: ԿԴ/65բ-8բ: ԿԵ/չիք: ԿԶ/68բ-72բ: ԿԷ/72բ-6բ: ԿԸ/չիք:
ԿԹ/76բ-9բ: Հ/79բ-83բ: ՀԱ/83բ-6բ: ՀԲ/չիք: ՀԳ/90բ-4ա: ՀԴ/86բ-7բ: ՀԵ/87բ-90բ: ՀԶ/չիք:
ՀԷ/94ա-7բ: ՀԸ/չիք: ՀԹ/97բ-100բ: Ձ/չիք: ՁԱ/100բ-4ա: ՁԲ-ՁԴ/չիք: ՁԵ/138ա-41բ: ՁԶ/չիք:
ՁԷ/104ա-8ա: ՁԸ/108ա-13ա: ՁԹ/113ա-5բ: Ղ/115բ-8ա: ՂԱ/296ա-9ա: ՂԲ-ՂԳ/չիք: ՂԴ/118ա-20բ:
ՂԵ/120բ-3բ: ՂԶ/123բ-9ա: ՂԷ/129ա-35ա: ՂԸ/135ա-8ա: ՂԹ-ՃԲ/չիք: ՃԳ/144ա-6ա: ՃԴ/141բ-4ա:
ՃԵ/146ա-50բ: ՃԶ/150բ-6ա: ՃԷ-ՃԸ/չիք: ՃԹ/156ա-60բ: ՃԺ-ՃԺԱ/չիք: ՃԺԲ/160բ-5ա: ՃԺԳ/165ա-7բ:
ՃԺԴ-ՃԺԸ/չիք: ՃԺԹ/167բ-71ա: ՃԻ-ՃԻԴ/չիք: ՃԻԵ/171ա-5բ: ՃԻԶ-ՃԻԸ/չիք: ՃԻԹ/175բ-81բ
(Յակոբ Ղրիմեցի, ձեռ. 652, 129ա): ՃԼ/չիք: ՃԼԱ/181բ-3բ: ՃԼԲ-ՃԼԳ/չիք: ՃԼԴ/183բ-8բ:
ՃԼԵ/չիք: ՃԼԶ/188բ-91ա: ՃԼԷ-ՃԼԹ/չիք: ՃԽ/191ա-6ա: ՃԽԱ/196ա-202ա: ՃԽԲ/202բ-7ա: ՃԽԳ/չիք:
ՃԽԴ/299ա-300բ: ՃԽԵ/207ա-12ա: ՃԽԶ/212ա-16ա: ՃԽԷ/216ա-20բ: ՃԽԸ-ՃԾԶ/չիք: ՃԾԷ/223ա-6բ:
ՃԾԸ/220բ-3ա: ՃԾԹ-ՃԿԱ/չիք:
Քարոզների
դասաւորութիւնը խառն է:
2. [Քարոզք յերկրորդ հատորէ]
Տե՛ս
Ամառան հատոր, տպ. 1741: Ա-ԻԵ/չիք: ԻԶ/276ա-9բ: ԻԷ-ԻԹ/չիք: Լ/300բ-2բ: ԼԱ/302բ-5ա:
ԼԲ-ԼԻ/չիք: ԼԸ/47ա-52ա: ԼԹ-ՀԳ/չիք: ՀԴ/309ա-15ա: ՀԵ-ՃԺԱ/չիք: ՃԺԲ/չիք: ՃԺԳ-ՃԻԴ/չիք:
ՃԻԵ/226բ-9բ: ՃԻԶ/229բ-33ա: ՃԻԷ/233ա-7ա: ՃԻԸ/237ա-42ա: ՃԻԹ/չիք: ՃԼ/242ա-9ա: ՃԼԱ/249ա-54ա:
ՃԼԲ-ՃԼԳ/չիք: ՃԼԴ/254ա-8բ: ՃԼԵ/258բ-63ա: ՃԼԶ/263ա-6բ: ՃԼԷ/չիք: ՃԼԸ/266բ-9ա: ՃԼԹ/չիք:
ՃԽ/269ա-71ա: ՃԽԱ/271ա-6ա: ՃԽԲ-ՃԾԱ/չիք: ՃԾԲ/306ա-9ա: ՃԾԳ-ՃՀԴ/չիք: ՃՀԵ/279բ-84բ:
ՃՀԶ/չիք: ՃՀԷ/284բ-8բ: ՃՀԸ/288բ-92ա: ՃՀԹ-ՃՁ/չիք: ՃՁԱ/292ա-6ա: ՃՁԲ-ՃՁԸ/չիք:
3. [Քարոզ արտաքոյ Ա. եւ Բ. հատորաց]
305ա-6ա Քարոզ ի բանն Մանասէ թագաւորին. Մեղա՛,
Տէ՛ր, մեղա՛, եւ զանօրէնութիւնս իմ ես ինձէն գիտեմ - Որպէս ոք անկեալ ի մէջ հրո եւ զաղաղակ բառնա վասն մորմոքալոյն...
Բ. 315բ-57բ Բացայայտումն բանից սուրբ հաւրն մերո Գրիգորի Նարեկացոյ
Տե՛ս
ձեռ. 59, 159ա-202բ: ա/315բ-55բ: բ/355բ-7բ: գ/357բ (ունի միայն 3 տող` վասն զի սոցա
խառընուածն/// (չշարունակուած):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
315ա Զգծողս սորա զՄիքայէլ երէցս յիշեցէ՛ք
ի Տէր, եւ դուք յիշեալ լիջի՛ք ի Քրիստոսէ Աստուծոյ մերոյ:
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 5ա բոլորակ, սեւով. «ԳԱԼՈՒՍՏ ՎԱՐԴԱՊԵՏ / ՌՃՀԶ.
(1727)»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` Բա` «ԺԲ. զօլաթայ տէրունեաց
ըստկէն հասաւ ԲԹ. Գ. զօլաթայ Ե. եւս, Մելքիսէթ»:
ՆՇՈՒՄ` կազմաստառին փակցուած թղթին. «ԺԸ. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
2092
ՇԱՐԱԿՆՈՑ
|
ԺԴ. դար |
ԳՐԻՉ` Սարգիս
երէց: ՍՏԱՑՈՂ` տէր
Յոհաննէս:
ԹԵՐԹ`
239: ՊՐԱԿ` Ճ-Քx12
(Ճ 9)+12+14: ՆԻՒԹ` թուղթ:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
19,5x14: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(14x9,5): ԳԻՐ` բոլորգիր
(նմուշ` 61ա): ՏՈՂ`
23: ԿԱԶՄ` շագանակագոյն
դրոշմազարդ կաշի, դռնակով եւ երկու կապիչներով. միջուկը` տախտակ. աստառը`
դրոշմազարդ կտաւ. լուսանցակողերը` կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 3 (Բ-Դ) +
2 (Ե-Զ)` չգրուած խունացած թուղթ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Կիսախորան`
1ա: Զարդագիր` հանգուցագիր, թռչնագիր, մարդ: Գոյներ` կարմիր, կանաչ:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - Աւետարան
Յովհաննու, Դ. 45-6, 51-2 - Ե. 1-3, 5-6: Թ. դ.: 1 (Ա)+1 (Է)` ստացուած 1 թերթի
ընդերկայնակի հատումով, ստորին (Ա) եւ վերին (Է) եզրահատումով (բնագիրը
կտրուած): Մագաղաթ (19x12,5), միասիւն (Է` 16x8,5, Ա` 12x6), բոլորգիծ երկաթագիր
(նմուշ` Էա), տող` 10 (Ա), 12 (Է): Կարդալ` Էա, Աբ, Աա, Էբ` «[ընկալ]ան զնա գաղիղեացիքն...
եւ գիտաց, թէ բազում ժա[մանակք]»:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի կաշին քերծուած,
գամերը եւ կապիչներից մէկն ընկած, լուսանցակողերը գունաթափ. խոնաւութեան
հետեւանքով թերթերը, նաեւ մի քանի էջերում գրադաշտը խունացած, տեղ-տեղ
զանազան բծեր, թ. 237-9, պհպ. ԵԶԷ.` ցեցակեր, բոլոր թերթերի ստորին ներքին
անկիւնը խոնաւութեան հետեւանքով խունացած եւ բորբոսնած, իսկ թ. 92-129ի
նոյն մասը թափուած, առանց բնագիրը վնասելու:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-235ա [Շարակնոց]
Տե՛ս
ձեռ. 1576, 4ա-368բ: Խիստ խառը` 1/1ա-3բ (չիք` ԴՁ. Հբ. «Նոր Սիովն ծընեալ...», յաւելեալ
ունի` «ԱԿ. Հբ. Ուրախացի՛ր հանդիսարան, դուստըր Սիոնի...»): 2/3բ-5բ (խորագիրը
տարբեր` «Կանոն, յորժամ զԱստուածածինն Խ.(40)աւրեայ ընձաեցին Տեառն ի տաճարն»):
3/6ա-8բ, 24աբ (բ/խորագիրը տարբեր` «Կանոն աւետեաց Աստուածածնին»):
4/8բ-9բ (յաւելեալ ունի` «Մ. Մայր բնութեանց մարմնացեալ լուսոյն...»): 5/9բ-11ա
(խորագիրը տարբեր` «Կանոն առաջի աւուրն», յաւելեալ ունի` «ՁԴ. Յորժամ եկն
Յիսուս... + Ի վերուստ վկաեալ... + Գալըստեամբ Միածնին մերկացաք... + Այսաւր
ցնծան երկինք...»): 6/11աբ: 7/11բ-2ա: 8/12աբ: 9/12բ-3բ (յաւելեալ ունի` «+ Արարիչն
արարածոց այսաւր եկն... + Լերինք ցնծաին ընդ...»): 10/13բ-4ա: 11/14աբ: 12/14բ-5բ:
13/15բ-24ա (խորագիրը տարբեր` «Մեծացուցէ՛ք կարգաւ», յաւելեալ ունի` «+
Որ ընտրեցեր ի կոյս... + Զանճառելի... + Առաւաւտ խաղ... + Վերնական բարեաց...
+ Որ ի խորհուրդըս բարձրագոյնս... + Դասապետըդ հրեշտակաց... + Ով գերահրաշ
ծաղիկ... + Աստուածածին դուռն երկնաին... + Որ ըզկեանքն... + Ջահաւորեալ Աստուածածին
անճառ լուսով... + Աստուածածին աստուածաին բանին բնակարան... + Զքեզ հայր...
+Եդեմ բան... + Արարչին նորա... + Երկինք... + Սքանչելի... + Ի հայրական...
+ Ուրա՛խ լեր... + Անեղանելոյն եղանող... + Լոյսն արարիչ կա... + Որ խորհրդոց...
+ Ո՛վ տիրամայր... + Յահեղ... + Աստուածածին... + Յորժամ ի հող... + Աստուածածին
սուրբ... +Այսօր ցնծա... + Մեծապայծառ վաելջութեամբ... + Աստուած խնկաբոյր...
+ Հրաշագեղ ծաղիկ... + Ուրախական զարդ խորանի... + Տիրոհի եւ մայր... + Աննիւթական
սրո... + Խորան... + Անճառելի խորհուրդ... + Աստուածածին... + Ուրախացար...
+ Ուրախ լե՛ր, Մարիա՛մ... Աստուածածին գերաշնորհ... + Խորան լուսո... + Մայր
լուսո... + Արփիափայլ լուսածագ... + Աստուածածին սուրբ կոյս... + Աստուած
պայծառ... + Աստուածատաճար... + Մայր խաչ... + Աստուածածին տաճար փառաց...
+ Աստուածածին ամպ...»): 14/24բ-5ա (խորագիրը տարբեր` «Կանոն Խ. (40)աւրեա
գալըստեան Տեառն ի տաճարն»): 15/ 30ա-1ա (յաւելեալ ունի` «Որ քաղաքավար էր...
+ Նախըսկիզբն...»): 16/31բ-3բ (խորագիրը տարբեր` «Կանոն սուրբ թագաւորացն»,
յաւելեալ ունի` «+ Որ անիմանալի... +Որ ողորմութեամբ քո Տէր... + Թագաւոր
հըզաւր... + Հրաշափառ ծագումն ի Հաւրէ...»): 17/33բ-4ա: 18/34ա-5ա (յաւելեալ
ունի` «Մարտիրոս եւ վըկաք...»): 19/35ա-8ա (յաւելեալ ունի` «Արարչին արարածոց...
+ Որ ըզհուր աստուածութեան սիրո քո... + Երանելի... + Այսաւր երկրանաւք
լըցեալ...»): 20/38ա-9բ (յաւելեալ ունի` «+ Որք յորովայնէ... + Որ լըցուցէր...»):
21/39բ-40ա (յաւելեալ ունի` «+ Այսօրըն որ... + Զպարգեւս երկնաինս..., չիք`
Ճշ. Զառաջնորդս եւ զվարդապետս... Ճշ. Որ սիրողդ էք...»): 22/42ա-5ա (յաւելեալ
ունի` «+ Անճառելո բանին պատմող... ԴԿ. Ժողովեալ սուրբ առ ի համասփիւռ...
+ Ակ. Ի յանսահման ծովէ...»): 23/45ա-6բ (չիք` «Մ. Մարգարէն ի փորոյ... + Տ.
Ծագեալ առաւաւտ...»): 24/չիք: 25/58ա-9բ: 26/70ա-1բ (խորագիրը տարբեր` «Կանոն
ապաշխարութեան»): 27/59բ-61բ, բ/71բ-3բ, գ/չիք: 28/61բ-3ա, բ/73բ-4բ, գ/74բ-5բ
դ/75բ: 29/63ա-5ա, բ/75բ-7ա, գ/77աբ, դ/69ա-70ա: 30/65ա-7ա, բ/77բ-9ա, գ/չիք:
31/67ա-9ա, բ/79ա-80բ, գ/80բ-1ա: 32/100բ-1ա: 33/101ա-2ա: 34/102աբ: 35/109ա-10բ:
36/110բ-2ա (յաւելեալ ունի` «Մ. Երկինք յերկրի Մարիամ... Մ. Սքանչելի բարի
բանին...»): 37/112ա-3բ (յաւելեալ ունի` «Մ. Լոյսն արարչական...»): 38/113բ-5ա
(յաւելեալ ունի` «Մ. Մայր լուսո..., Մ. Ի հայրական ծոցո...»): 39/115ա-23ա
(յաւելեալ ունի` «Մ. Ո՛վ Տիրամայր...»): 40/124բ-5բ, բ/129ա: 41/125բ-7բ (խորագիրը
տարբեր` «Կանոն սուրբ Զատկին»), բ/129ա-30բ, գ/130ա, 155բ: 42/127բ-9ա, բ/131ա-2բ
(յաւելեալ ունի` «Հ. Որ յաթոռ..., Ո. Ողորմեաց մեզ...»), գ/132բ, 133բ:
43/132բ-40բ, 159բ-60ա (յաւելեալ ունի` «Ո. Բանդ, որ ի ծոց..., Անըսկիզբն Աստուած...»):
44/141բ-3ա (յաւելեալ ունի` «Մ. Ուրախացի՛ր, Մարիա՛մ..., Գկ. Մ. Հարսն երկնից...»,
չիք` Հ. «Ծագումըն Միածնի... Ո. Ըզքեզ աղաչեմք... Տ. Փառաւորեալ անճառելի...
Հ. Փառաւորելով զանուն քո... Ո. Անժամանակդ Աստըւած... Տ. Զանճառելի
յարութիւնըն Ճշ. Թագաւոր Քրիստոս...): 45/102բ-4բ, բ/140բ-1բ (չիք` «Ճշ. Որ
անբաւելի...»): 46/143ա-4ա (խորագիրը տարբեր` «Կանոն Հոգոյն Սրբո գալստեանն»):
47/144ա-5բ (խորագիրը տարբեր` «Տեառն Ներսիսի ասացել յաղագս գալստեն Հոգոյն
Սրբու»): 48/145բ-7ա (յաւելեալ ունի` «Մ. Խորան լուսո»): 49/147ա-8բ (յաւելեալ
ունի` «Մ. Ուրախացի՛ր, սրբուհի՛»): 50/148բ-50ա: 51/150ա-1ա: 52/151ա-2բ:
53/156ա-9բ: 54/155աբ: 55/160աբ: 56/164ա-5բ (յաւելեալ ունի` «Ճշ. Ամուլ ուրախ...»):
57/165բ-6ա (չիք` ԲԿ. «Որ ըզլոյս անճառ շնորհաց... + Որ յերջանիկ ընտրեալ...
ԴՁ. Հ. Այսաւր տաւնէ եկեղեցի... Ո. Որ ասացեր ողորմութեամբ... ԳՁ. Տ. Այսաւր
զուարճացեալ տաւնեն... ԳԿ. Ճշ. Այսաւր ցընծայ եկեղեցի...», յաւելեալ ունի`
«Ընդրեալ ըզքեզ...»): 58/166ա-9ա (յաւելեալ ունի` «ՁԳ. Անդրանիկ կամացն...
Հ. Անճառելի սուրբ... Ո. Ի լերանցըն... Տ. Արարչագործ Աստուած...»):
59/168բ-9ա (յաւելեալ ունի` «Մ. Աստուածածին Սուրբ Կոյս...»): 60/169ա-70ա:
61/170ա-1ա: 62/171ա-3ա (յաւելեալ ունի` «Հբ. Այսաւր ըզՄովսէս...»): 63/173ա-4ա
(չիք` «+ Խորան սըրբութեան... ԴՁ. Հ. Ուրա՛խ լեր այսաւր, սո՛ւրբ եկեղեցի...»):
64/25ա-6ա (յաւելեալ ունի` «Անճառելի խորան...», չիք` «Անթառամ ծաղիկ...»):
65/26ա-7բ (յաւելեալ ունի` «Անճառելի խորան...»): 66/27բ-30ա (յաւելեալ ունի`
«Այսաւր ի հոգոյն սրբո... + Լեառըն վիմածին...»): 67/ 173բ-4ա: 68/174ա-5ա (խորագիրը
տարբեր` «Կանոն սուրբ խաչին, առաջի օուրն», յաւելեալ ունի` «ԳԿ. Աւրհնեմք
ըզքեզ...»): 69/175ա-6ա (խորագիրը տարբեր` «Կանոն երկրորդ աւուրն», յաւելեալ
ունի` «Ճշ. Որ ըզխաչ քո...»): 70/176աբ (չիք` «ԳՁ. Սըրբութիւն սըրբոց...», յաւելեալ
ունի` «ՁԴ. Հ. Որ համագո... Ո. Որ հաստատեցեր... ԴԿ. Ճշ. Ծագումն անճառ...»):
71/176բ-7ա (խորագիրը տարբեր` «Կանոն չորրորդ աւուրն»): 72/177աբ: 73/177բ-9ա
(յաւելեալ ունի` «ՁԴ. Հ. Այսաւր զենար... Ո. Որ վասըն մեր... Տ. Որ ըզխաչ քո...
ԴԿ. Ճշ. Այսաւր ցընծա...»): 74/179ա-80ա (խորագիրը տարբեր` «Կանոն եաւթներորդ
աւուրն...», յաւելեալ ունի` «Խորհուրդ Սուրբ Նըշանին...»): 75/182բ-4ա (յաւելեալ
ունի` «Թագաւորըդ մեր Քրիստոս... Ճշ. Արփիական լուսով... Հբ. Քեզ երկրպագեմք...»):
76/184ա-7բ (յաւելեալ ունի` «ՁԴ. Ճշ. Քառակերպեան աթոռ... Հբ. Իմաստութիւն
Աստուծոյ... + Թագ թագաւորին...»): 77/188բ-90բ (յաւելեալ ունի` «ՁԱ. ՀԲ. Ի
մըշտընջենաւոր...»), բ/188աբ: 78/191բ-3ա (խորագիրը տարբեր` «Կանոն թարգմանչացն
Սահակա եւ Մեսրո.», յաւելեալ ունի` «+ Զառաջնորդ... + Ցընծացէ՛ք այսաւր...
+ Այսաւր երկնայնոցն...»): 79/55ա-8ա (չիք` «Ուրախացան զաւրք...», յաւելեալ
ունի` «Յորժամ զխորհուրդըն ծածկեալ... + Յանըսկըզբնական յէութեան... + Տ.
Թագաւոր թագաւորաց... + ՁԴ. Ի մանգութենէ առեր ըզլոյծ...»): 80/190բ-1բ:
81/193ա-5բ (յաւելեալ ունի` «Մ. Աթոռ անճառ բանին... Մ. Սուրբ կոյս Մարիամ...»):
82/52ա-4բ (չիք` «ԴՁ. Ճշ. Այսաւր երկնայնոցն ընդ մեզ...», յաւելեալ ունի` «Բկ.
Հիման յառաքեալսն Հաւր յայտնութեամբ...»), բ/197բ, գ/197ա, դ/196աբ, ե/197բ, զ/201բ-2ա,
է/196բ-7ա, ը/199աբ, թ/199բ-200ա, ժա/200բ, ժդ/217ա-8ա (յաւելեալ ունի` «ԱԿ. Որ
ի Հաւրէ անճառ լուսո... ԱԿ. Ի քեզ նաիմք...»), ժե/202ա, ժզ/202ա, ժէ/202բ, ժը/201աբ,
ժթ/202աբ, ի/202ա, իա/206բ-7բ, (ժ, ժբ, ժգ/չիք): 83/207բ-9բ (չիք` «ԴՁ. Որ յառաջագոյն
սահմանեցեր ըզփըրկութիւն Հայաստանեայց... + Աւրհնեմք ըզքեզ շնորհատու...
ԴԿ. Հ. Որ անդադար փառաբանիս յանմարմնոցն... Ո. Արեգակն արդարութեան...
Տ. Երկնային հրաւիրակաւք...»): 84/104բ-9ա: 85/98ա-9ա (խորագիրը տարբեր`
«Երգ արեւագալին, զկնի Եղիցի անուն Տեառն սաղմոսին»), ե, զ, է/123ա-4բ, ը/99ա-100ա:
86/209բ-17ա: 87/82ա-93ա: 88/218ա-23բ: 89-96/չիք:
Լուսանցներում
կան Սահակ վ. Ամատունու ձեռքով նշումներ: Յաւելեալ ունի.
ա. 40բ-2ա Կանոն սրբոյն Թովմայի առաքելոյ - Աւրհնութիւն. ԴԿ. Որ աստուածային ընտրութեամբ... Որ
միւս անգամ... ՁԴ. Հ. Որ արարչական սիրով... Ո. Որ նախիմաց տեսութեամբ...
Տ. Թագաւոր փառաց... ՁԳ. ՄԿ. Այսաւր ցընծան որդիք...
բ. 46բ-50ա Կանոն սրբոյն Սարգսի Զաւրավարի եւ որդո
նորա Մարտիրոսի - Աւրհնութիւն. ՁԳ. Այսաւր տաւն է եկեղեցի Աստուծոյ...
ԳԿ. Հզաւր արքաին զաւրեղ զինակիր... ԴԿ. Հ. Այսաւր լուսափայլեալ երեւեցուցեր...
Ո. Որ ընդրեցեր ի մարդկանէ... Տ. Գերահրաշ տաւնիւ սրբոց... Ստ. Մկ. Նահատակ
կենդանի... ՁԱ. Ճշ. Զինաւորն Քրիստոսի... Ակ. Հբ. Ամենասուրբ Երրորդութեանն...
գ. 50ա-1բ Կանոն սրբոյն Թեոդորոսի զաւրավարի - Աւրհնու[թիւն]. ՁԴ. Այսաւր տաւնելով ըզյիշատակ սրբոց...
ՁԱ. Հ. Որ ի հանդես մեծ ճըգնութեան... Ո. Պայծառացի՛ր, ժողովո՛ւրդըք Քրիստոսի...
Տ. Անյաղթելի նահատակութիւնք... ՁԳ. Մկ. Որ ընդրեցեր ի սկըզբանէ... ՁԲ.
Ճշ. Հբ. Յաղթող թագաւորին Քրիստոսի...
դ. 51բ-2ա Սրբոյն Գէորգեա զաւրավարի - [Աւրհ.] ՁԴ. Ո՛վ սուրբ Գէորգ, պարծանք ազգի... Հզաւր եւ
յաղթող նահատակք Քրիստոսի...
ե. 81ա-2ա Մանգունք եւ համբարձիք Ապաշխարութեան - ՁԱ. Մկ. Զառաւաւտ մարդասէր ընկալ... Հբ. Ինձ աւգնութիւն
ի Տեառնէ... Համբարձի՛ զաչս իմ... ԱԿ. Մկ. Լոյս փառաց... Հբ. Աւգնական... ՁԲ.
Մկ. Մանկունք եկեղեցւոյ... Հբ. Համբառնալ զաչս... Բկ. Մկ. Արթունք... Հբ. Յաւգնութիւն
իմ... Ձգ. Մկ. Ըզքեզ զբարի մանուկ... Հբ. Զաւրհներգութիւն... Պահապան խընդրեմք
Քրիստոս... Գկ. Մկ. Աւրհնեցէ՛ք զՏէր... Հբ. Տո՛ւր մեզ, Տէ՛ր... Հովանի աջ քո...
ՁԴ. Մկ. Մանգունք զՏէր... Հբ. Ըզքեզ կարդամ... Դկ. Մկ. Է անուն Տեառն... Հբ. Մտցեն
աղաւթ իմ...
զ. 93ա-8ա Սուրբ Հաւրն Յովաննիսի Գառնեցո - [Արհն.] Յիսուս Միածին, քաղցր եւ գթած... Աստուած անեղ
անժամանակ... Ժողովեալքս ի հրաժարումն... Ճանապարհ մոլորելոց... Ռահ գործեալ
երկնաւորաց... ՁԳ. Արարիչ եւ մարդասեր...
է. 152բ-5ա Ութերրորդ աւուրն տեառն Գրիգորի Հաոց
կաթողիկոսի ասացեալ - [Աւրհ.] ԴԿ. Յերիս անձինս բաժանեալ... ՁԴ. Երրորդական
լոյսըդ... ԳԿ. Հ. Անըսկիզբըն լոյս... ՁԴ. Ո. Խորհըրդաբար ի գիրս... Տ. Րամից
դասուց սերովբէից...
ը. 160բ-4ա Կարգ սրբոյն Գրիգորի Լուսաւորչին - Աւրհնութիւն. ԴԿ. Սոսկալի տեսիլ աստուածային հրաշիցն...
ՁԴ. Ի Հաւրէ զարդարեալ... ԴԿ. Հ. Որ ի Հաւրէ... Ո. Որ կոչեցեր... Տ. Այսաւր
զիմանալի... ՁԳ. ՄԿ. Այսաւր տաւն է... ԱԿ. Հբ. Անճառելի շնորհաւք... ՁԴ. Ո՛վ
երջանիկ սուրբ Գրիգոր...
թ. 180ա-2բ Կանոն ութերորդ աւուրն - Աւրհնութիւն ՁԳ. Սըրբութիւն սըրբոց շնորհեցեր... Հ.
Ճառագայթ փառաց... Ո. Որ բարձաւղդ ես... Տ. Աթոռ անեղին... ՁԳ. ՄԿ. Իսկ դու
պարծանքըտ...
187բ-8ա Թագաւորք ճաշո յարութեան - ՁԱ. Զթագաւոր փառաց... ԱԿ. Թագաւորեաց Աստուած...
ՁԲ. Թագաւորին յօիտենի... ԲԿ. Աւրհնութիւն ի...
ՁԳ. Զթագաւորն Քրիստոս... ԳԿ. Լուսով աստուածութեան... ՁԴ. Թագաւոր Քրիստոս
Էակից... ԴԿ. Որ անքաւեկի...
ժ. 195բ-6ա Շարական Համամա - [Արհն.] ԴԿ. Ստ. Հա՛յր երկնաւոր, անկանիմ առաջի, անոխակալ...
ժա. 198ա Շարական սրբոյն Կիւրղի հայրապետի - [Արհն.]
ՁԳ. Որ աստուածաին շնորհաւք զարդարեցեր...
ժբ. 198աբ Շարական սրբոյն Յոհաննու Երուսաղէմի
հայրա[պետի] - [Արհն.]
ՁԳ. Մանգունըք Նոր Սիոնի, փառաբանիչք Սուրբ Երրորդութեանն...
ժգ. 198բ Շարական սուրբ Պարսամայի ճգնաւորի - [Արհն.] ԴԿ. Ճգնաւոր Քրիստոսի համապայծառ եւ գերագոյն...
ժդ. 198բ-9ա Շարական սրբոցն Տարագ[ր]ոսի, Պրոբոսի
եւ Անդրոնիկոսի - [Արհն.] ՁԴ. Տենչալի տաւնիւ սըրբոցն զըւարճանա այսաւր
եկեղեցո մանգունք...
ժե. 200աբ Շարական Աղջուց սուրբ Ստեփաննոսի - [Արհն.] ԳԿ. Որ ի վերա քերովբէից ընդ Հաւրն ըստ իս յաթոռ
փառաց...
ժզ. 201ա Շարական սուրբ առաքելոյն Յովհաննու
եւ Աւձնեցոցն - [Արհն.]
ՁԴ. Ծագումն արեւու արեւելեան ճառագայթի...
ժէ. 202բ-6բ Շարական սուրբոց Վարդանացն («Ա-Ք») - [Արհն.] ԴԿ. Անթառամ սիրո ծնունդըք սիրեցեալք
ի Քրիստոսէ...
223բ-5ա Յաղագս որո, թէ հին եւ նոր շարականք եւ երգերն յումմէ ասացան - Որք ըզծորան Հոգոյն Սրբո արբին յիմանալի աղբիւրէն...
Բ. 225ա-35ա Տաւնացոյց եւ հարցնացոյց ըստ Հաոց մեծաց
բօանդակ տարոյն, որ կատարին ի փառս Աստուծոյ, եւ որ զհռովմաեցւոց ամիսն յիշէ
եւ զփոքր հաոյն, այն տաւնն է, որի Յայսմաւուրքն լինի, որ գտանես եւ կարդաս - Զկնի զատկին շաբաթն աւրն Յովաննու գլխատմանն... Ուղղէի
Մարկոս, եւ գտանէ Մատթէոս:
Գ. 235ա-9բ Աւետարանացոյց տերունական տաւնից,
որ կատարին ի փառս Աստուծո - Աստուածայայտնութեան ճրագալուցին
երեկուն սկսանի հայրապետն ձայնիւ... Խաչգիւտ. Աւետարան Յոհ[աննու]. յայնժամ
ետ զնա ի վ, զոր ինչ գրեցի:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ,
ԺԸ. դ.
Դ. Պհպ. Աա Հաւատամք [Հաւատոյ հանգանակ] - Հաւատամք ի մի Աստուած... եւ ոչ արարած նոյն ինքն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
155բ Սո՛ւրբ մկրտիչ
Քրիստոսի, ի գալստեան Տեառն յիշեա՛ զմեռելս հոգւով զՍարգիս երեց գծող:
223բ Քրիստոս
Աստուա՛ծ, յոյս եւ լոյս եւ կենդանացուցիչ կրկին արարածոց քոց` երկակի գալստեամբ
քո, նորոգեա՛ լուսափայլ զհոգի ստացողի սորին տէր Յոհաննիսի ընդ
սուրբս քո. ամէն:
239բ Աղաչեմք
յայսմն վայրի զաստուածասէր եւ զբարեսէր կարդացողսդ եւ զաստուածային աւրհնութեանց
արժանի լսողսդ, սրտի մտաւք եւ ախորժելի կամաւք յիշելո արժանի՛ արարէք զստացող
սուրբ գրոցս, զտրուպս եւ զեղկելիս զտէր Յոհաննէս եւ երկանունս
Լեւոն, որ
միայն անունս է, եւ ո՛չ գործս, զի մեծաւ յուսով եւ ըղձմամբ եւ փափագանաւք եւ
ջանիւ ետու գրել զսա եւ յոյժ աշխատեցաւ գրիչ սորա ի բազում աւրինակաց գրելո,
եւ փարթամացուցաք զսա յոյժ որպէս եւ տեսանէք, իսկ ոչ յաղագս մարմնաւոր ինչ
շահավաճառութեան, այլ հոգեւոր եւ աստուածաին յիշատակ բարեաց եւ պատճառ
յիշելո եւ Աստուած ողորմի ասելո, եւ որք Աստուած ողորմին սրտի մտաւք ասեն
եւ զամէնն, եւ նոցա ողորմեսցի Քրիստոս Աստուած աւրհնեալն յաւիտեանս:
Տե՛ս
ԺԴ. դ. յիշ-ք, էջ 656-7:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
114ա (ԺԸ. դ., նոտրգիր,
ստ. լս.) Եւ /// ի վարպետս զանյանեցի հ/// մեծ մէկ հացի, վայ իմ անուն ասին:
120բ (ԺԹ. դ.,
շղագիր, վերին լս.) Համբարեցի թամամ ՃԻ. թուխ[թ]ս (նոյնը` 121ա):
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄ` 1ա, 118բ,
239բ ութանկիւն, սեւով. «ԳԻՐՔՍ / ՍՈՒՐԲ ԷՋՄ/ԻԱԾՆԱ Է»:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` Աբ «Մեղա,
վայ ինձ», Գա «Որ ես գլե», 1ա, Բա, Գա, Զբ` զանազան տառեր, 120բ «բարձ[ր]արժանապատ[իւ]»,
Եա «Աստուած հոգիտ լուսաւորէ, անյ», Եբ «Աստուած Մովսէս մար»:
2093
ՅԱԿՈԲ
ԹՈԽԱԹԵՑԻ, ՍԱՂՄՈՍԱՐԱՆ ՏԱՂԱՉԱՓԵԱԼ, ՏԱՂՔ
ԿՈՍՏԱՆԴՆՈՒՊՈԼԻՍ |
ՌՄԾԷ. - 1808 |
ԳՐԻՉ` Նահապետ
Կեսարացի:
ԹԵՐԹ` 202.
չգրուած` 1ա-2բ, 8բ-9բ, 48բ, 72բ, 91բ, 121բ, 200բ-2բ: ՊՐԱԿ` 1+26x8 (1` 7, 26` 2): ՆԻՒԹ` թուղթ, լուսագծերով եւ բուսական լուսադրոշմով:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 18x13,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(16x9,5): ԳԻՐ` բոլորգիր
(նմուշ` 39ա): ՏՈՂ` 22: ԿԱԶՄ` սեւ կաշի. միջուկը` ստուարաթուղթ. աստառը` թուղթ.
լուսանցակողերը` կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 1 (սկ.,
հաշուած թերթաքանակի մէջ` 1)` սպիտակ չգրուած թուղթ, մաս կազմաստառի:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Ճակատազարդ`
3ա, 10ա, 30ա, 49ա, 73ա, 92ա, 122ա, 148բ, 171ա: Լուսանցազարդ` բուսական: Զարդագիր`
հանգուցագիր, թռչնագիր: Գոյներ` կարմիր:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշին քերծուած, եզրերը մաշուած, մէջքը ցեցակեր. խունացած, տեղ-տեղ
գունափոխուած, զանազան բծեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Չափաբերականք Յակոբայ Թոխաթեցւոյ
Ա. 3ա-7բ [Տաղք Յակոբայ Թոխաթեցւոյ]
ա. 3ա-4ա Աղաչանք ի հոգոյն Սրբոյ
ի բանիցն Նարեկա առ ի յոգնութիւն առաջակայ բանիցն
(«ԱՂԱՉԱՆՔ Ի ՀՈԳՈՅՆ ՍՐԲՈ») - Աղաչեմ զտէրութիւնդ անփոփոխելի,
ամենազօր...
բ. 4ա-6ա Դարձեալ ի բանիցն Նարեկա
շարադրեցաւ ի տեղի առաջաբանի Սաղմոսացն Դաւթի
- Ձայն հառաչանաց,
/ Երգ պաղատանաց, / Այս բան մաղթանաց...
գ. 6ա Դարձեալ կրկին անգամ աղերսաբանէ
առ Սուրբ Հոգին եւ հայցէ յօգնութիւն - ԶՀոգիդ Սուրբ աղերսեմ` առ իս ժամանեա՛
զմըտաց...
դ. 6բ-7բ Նորին Յակոբի ասացեալ
տաղ զղջման խոստովանօրեն
(«ՅԱԿՈԲ ՔԱՀԱՆԱՅԻ ԱՍԱՑԵԱԼ Է») - Յերգոցն Դաւթի ըսկիզբն արարից...
է մեղօք մեռեալ Յակոբ սուտանուն, / յե՞ր դու լըրբացար, երբ չես բանիբուն,
/ դարձի՛ր մեղաց, շինէ՛ հոգոյտ տուն, / անցեալ է աւուրքդ, կու գայ գուժ մահուն:
Բ. 8ա Յակոբ քահանայի Եւդոկիացոյ
շարադրեալ զսաղմոսն Դաւթի զամենայն զհարիւր եւ զյիսուն փոխն ի լըման, պէս
պէս վանկիւ եւ քաղցրաձայն եղանակաւ, զի ախորժ լիցի երգօղաց ի լսել, այլ եւ
փոքր ի շատէ գտանի ի սմա լուծումն բանից մեկնօրէն եւ թարքմանաբար առ ի հասկանալոյ
նորավարժից, բայց ի փոխարկելն սորա պարտ է զգուշանալ գրոյ եւ բայի, զի թէ
մի տառ յաւելու կամ նըւազի, կաղանա ոտք վանկիցն, եւ բանն աղաւաղի ի վերծանութիւն,
ապա եթէ անթերի եւ կատարեալ լինի ամենայնըն` բայըն եւ գիրին կետն, գլօրն,
յայնժամ դիւրանա լեզու եւ սիրտ երգօղացն, եւ քաղցրանա միտք նոցա ի սմայ: Եւ
յիշեսցեն զմեղաւորն Յակոբ միով Տէր ողորմեայիւ եւ ինքեամք յիշալ իցին ի
Քրիստոսէ եւ արժանասցին քաղցրաբարբառ ձայնին, որ ասէ` եկայք օրհնեալք Հոր
իմոյ, ժառանգեցէ՛ք եւ այլըն. ամէն: Հայր մեր, որ յերկինս, սուրբ եղիցի.
- 10ա-191ա Ի սաղմոսացն Դաւթի առաջին
երանեալն է, / Ամենայն մարդ ով ոք եւ է, / Երանելի ասեմ, թէ է... օրհնեցէ՛ք
զԱստուած ի ձայն գոհութեան, / օրհնեցէ՛ք ըզնա հոգիք ամենայն:
- 191բ-5բ Յիշատակարան շարադրողի
Սաղմոսիս. Տէր Աստուած, ողորմեսցի. ամէն.
Յետ Ադամայ
ելանելոյն ի փափկութեան,
Որդիք նորին ընդ անասունս աստ բնակեցան,
Ծընան զաւակս ի վերա երկրի եւ բազմացան,
Եւ յԱրարչէն իւրեանց նոքա մոլորեցան:
Բայց գթութիւնն աստուածային, արարչական,
Ոչ մինչ ի սպառ ետ ըզնոսա դիւաց
կոխան,
Այլ ետ ի սիրտ նոցին խորհուրդըս
գիտութեան,
Ի ճանաչել զԱստուածն երկնից խնամող
զինքեան:
Ուստի յուսմունս աստուածայինըս
վարժեցան
Մաքուր մըտօք իմաստութեան հետեւեցան,
Ի մարմնական ըզբաղանաց որոշեցան,
Ի հըմտութիւնն տեղեկութեան գրոց
փութացան:
Վասն այնորիկ աստուածային շնորհօք
լըցան,
Եւ Սուրբ Հոգւոյն եղեն նոքա ասպընճական,
Եւ խօսեցան նովին Հոգով բանք զանազան`
Որպէս Հոգին տայր բարբառել նոցա
ըզբան:
|192ա| Ոմանք զանցեալըն պատմէին
ի ըսկըսման,
Ոմանք զգալոցըն ճառէին զնորին
վաղճան,
Գուշակէին այլ ըզգալուստն աստուածական,
Թէ գայ փըրկիչ յաւուրս յետինս ոգոց
մարդկան:
Եւ ի լըրման Հին օրինաց գրաւորական,
Առաքեցաւ աստ ի խոնարհ երկնից
արքայն,
Ընտրեաց առ իւր յաշակերտացն երկոտասան,
Հոգոց լըցոյց եւ գիտութիւն ետ զանազան:
Ոմն ի Հոգւոյն տեղեակ եղեւ իմաստութեան,
Միւսն ընդունակ եղեւ բանից գիտութեան,
Այլք հաւատով հըզօրացեալ պըսակեցան
Եւ այլք շընորհս առին ցաւոց բըժըշկութեան:
Այլ ոմն ունի աջողութիւնըս զօրութեան,
Միւսըն` շընորհք նախագուշակ տեսողութեան,
Այլք ըզՀոգիս ընտրել կարեն ըզմաքրական,
Եւ այլք լեզւաց շընորհք ունին խօսել
յատեան:
Այլ ոմն ունի ըզգիտութիւն թարքմանութեան,
Ի նոյն մեզ պարգեւի այս ամենայն,
Որպէս գըրէ Պօղոս
ի թուղթն Կորընթական,
Թէ Սուրբ Հոգին տայ զամենայն վասն
օգնութեան:
Ի նոյն շնորհէ եկեղեցիք հաստատեցան,
Պէս պէս կարգօք եւ պաշտըմամբ զարդարեցան,
|192բ| Քաղցրանըւագ եղանակօք
վայելչացան,
Մանկունք սորա զմայլեալ հոգով զըւարճացան:
Ի տիեղզերս համօրէն տարածեալ կան,
Մէջ բազմահոյլ քրիստոնէից երք պաշտըման,
Մատուցանեն Տեառն Աստուծոյ զբանս
օրհնութեան,
Եւ ախորժակ ձայնիւ երգեն յոյժ զանազան:
Առ որս եւ մեր եկեղեցիկ ի Հայաստան,
Ի պարգեւէ շնորհաց Հոգւոյն ոչ յետնեցան,
Այլ ի նախնեաց ի հարց մերոց շատք
ընտրեցան,
Եւ զօրացեալք ի Սուրբ Հոգւոյն արիացան:
Նախ ըզհաւատըս ուսուցին ժողովըրդեան,
Ըստ աւանդից առաքելոցն որպէս
ուսան,
Խոստովանել զանունըն սուրբ Երրորդութեան,
Ընտ Նիկիոյ
մեծ ժողովոյն դաւանութեան:
Ապա կարգաց եկեղեցեաց եդին սահման,
Յառաւօտէ մինչեւ ցյերեկ միշտ անխափան,
Կարգ աղօթից ժամատեղաց մեր եօթն
անգամ,
Յորում օրհնել ըզկենսատուն են
պարտական:
Եւ ըստ ժամու զկարգն աղօթից պատշաճական,
Բանս հաւաքեալ ի գրոց սըրբոց աղերսական,
Որով լինին Տեառն Աստուծոյ միշտ
օրհնաբան,
Այլ եւ հայցեն վասն աշխարհի խաղաղութեան:
|193ա| Այլ եւ ունի եկեղեցի մեր
զօրական,
Որ հրաւիրեալ առին ըզկարգ եւ զաստիճան,
Սուրբ հայրապետք եւ վարդապետք աստուածաբան,
Եւ պաշտօնեայք նոցին կըցորդ եւ
համաձայն:
Մինըն հովիւ եւ առաջնորդ ժողովըրդեան,
Միւսըն խրատիչ եւ քարոզող նոցա
ըզբան,
Այլքըն երգօղ գանձ մեղեդիկ եւ շարական,
Սաղմոսասացք եւ ընթերցողք յոյժ
ժըրաջան:
Եւ արտաքո եկեղեցոյս բազում այլ
կան,
Ոտանաւորըս գեղեցիկ շարադրական,
Հընչեն յականջըս լըսողաց յոյժ
քաղցրաձայն,
Համեղ բանիւ յարմարաւոր ՛ւ ախորժական:
Զորս ի վերա քրիստոսական տնօրէնութեան,
Զորս ի վարուց առաքինեացըն պատմութեան,
Զայլս յընթացից լուսաւորացըն
շարժութեան,
Կամ աշխարհի զորպիսութիւն վարուց
մարդկան:
Ոմանք Հոգով ըզհոգեւոր բանս խօսեցան,
Յորմէ բազումք ի չար գործոցըն զըղջացան,
Այլք ըզսիրոյ մարմնաւորիս բարբառեցան,
Որ ի խրախճանըս ըմպելեաց ուրախանան:
Ի հուսկ յետնոց յետնեալըս ես, քան
զամենայն,
Բորբոքեցա վառեալ ի սէր նըւագերգութեան,
|193բ| Վարանէի թախծեալ ոգով ի
բազում ամ,
Թէ զի՛նչ թողից յետ վաղճանի իմոյ յիշման:
Ապա տեսի ի յայլասեռս Սաղմոսարան`
Էր շարադրեալ ոտանաւոր յարմարական,
Յոգնահանճար իմաստիւք լի եւ խորական
Լուծեալ ի նմա զդըժւարիմաց բանս
խըրթնական:
Եւ ես չէի վարժ եւ հըմուտ իմաստութեան,
Ոչ ունի միտք կորովի յիս բընական,
Զի շինէի բանս ի մըտաց առանց հիման,
Կամ հաւաքեալ ժողովէի խորհըրդական:
Վասն այսորիկ ի ձեռս առի ես գաւազան,
Ինձ առաջնորդ եւ ուսուցիչ զբանըս
դաւթեան,
Շարադրեցի ոտանաւոր ես ամենայն,
Զհարիւր եւ յիսուն փոխ սաղմոսին
զերգն ի լըման:
Ընծայեցի բանասիրաց վասն օգտութեան,
Եթէ լիցի ընդունելի` որ ի սըմայ
բան,
Յայնժամ երգով եղանակեն մըտառական,
Եւ զանարժանս արժան առնեն նոքա
յիշման:
Արդ, մի՛ լիցի ի բանըս այս ձեզ պարսաւական,
Մի՛ եղիցի ձեր առաջի իբր ըզխոտան,
Քանզի գտանէք փոքր ի շատէ բան ինչ
լուծման,
Որք խաւարեալ մըտաց մարդկան սոքա
լոյս տան:
|194ա| Ո՛չ թէ յիմոց մըտաց սոքա
ի յոտք ելան,
Այլ ի շնորհաց պարգեւողէն շարադրեցան,
Ի վերա սուրբ մարգարէին եդեալ հիման,
Որ էր լեզու Հոգւոյն Սրբոյ եւ բնակարան:
Ես, որ տըրուպս եմ յաշխարհի, քան
զամենան,
Խոնարհ հոգով զձեզ աղաչեմ` զամենեսեան,
Զի ընկալջիք զբանս դուզնաքեա որպէս
լումայն,
Որ է ի սմա տողիւ չափոյ ի կարգ անկան:
Եւ յիշելոյ արժան արէ՛ք զիս զանարժան,
ԶՆահապետ
էրէցըս Կեսարացի տաժանակս,
Որ եմ պանդուխտ յայսմ աշխարհի տարաբնակաց,
Լէհաց
երկիրն ի նոր քաղաքըս Զամօսցան:
Այլ եւ զծնօղսն իմ յիշեցէ՛ք ի ժամ
հայցման,
Զմեծահաւատ հայրն իմ` Ալթուն,
զմայրն իմ` Աննա,
Ոչ ժամանեալ եղեւ նոցա հասակըս
ծերութեան,
Այլ ի միջակ տիս հասակի վաղճանեցան:
Եւ զվարժապետն իմ բազմերախտ արիական,
ԸզԱյվաթենց Յակոբ անուն սուրբ քահանայն,
Իմաստիւք լի գերակատար ի գիտութեան,
Հոգով մաքուր, մարմնով ճգնող ի ծերութեանն:
Եւ զամենայն ըզմերձաւորս իմո
արեան,
Եւ զժողովուրդ այս քաղաքիս զամենեսեան,
|194բ| Զծեր եւ զտըղայ զերիտասարդ
եւ զկուսան,
Եւ որք եդեալ են հաւատով ի գերեզման:
Ի թվականի մեծ տումարիս աբեթական,
Որ էր հազար եւթանասուն այլ եւ
վեց ամ (1627),
Եւ մեղաւ շարադրեցի սակաւ զայս
բան,
Ընծայեցի բանայսիրաց ի վայելման:
Զի եղիցի ինձ յիշատակ սա անվաղճան,
Եւ աղօթող առ Տէր Աստուած միշտ
անխափան,
Այլ եւ լիցի փառաբանող Երրորդութեանն,
Հօր եւ Որդւոյ եւ Սուրբ Հոգոյն մինչ
յաւիտեան:
Այլ եւ խընդրեմ ի ձենջ, եղբա՛յրք,
աղերսական,
Յաղօթըս ձեր յանձնեմ զանձն իմ մեղանչական,
Մի՞թէ լիցի հոգոյս ներումն քաւութեան,
Եւ ընդ արդարսըն դասակցիլ ի հանգստեան:
Անուն դիցուք գըրոյս այսմիկ պատշաճական,
Երգեցողի այս մատենի ըստ իւր անըւան,
Արդ, կոչեսցե սա Յակոբի
Սաղմոսարան,
Զի կարասցեն կոչել առ ինք ամենեքեան:
Յաւարտ բանիս օրհնեմք զԱստուած զՀայրենական,
Եւ զԷակից Որդի նորին անճառական,
Եւ Սուրբ Հոգւոյն նօրոգօղի զամենեսեան,
Փաոք եւ պատիւ եւ գոհութիւն մինչ
յաւիտեան:
191բ
ստ. լս., հրահանգ` «Բարձրացուցէ՛քին ի մեղականին ձայննէ»:
*Գրիչը
հեղինակի անուան տեղը գրել է իր անունը` իսկ լս-ում գրել է հեղինակինը`
«զՅակոբ էրէցս Թօխաթցի»:
Գ. 195ա-200ա [Տաղք Յակոբայ Թոխաթեցւոյ]
ա. 195աբ («ՅԱԿՈԲ») - Յակոբ Թօխաթցի մեղօք զառածեալ,
/ Ծերացար եւ ի դուռն մահու հասար...
Տե՛ս
Ուշ միջնադարի հայ բանաստեղծութիւնը, հտ. 1, Երեւան, 1986, էջ 539:
բ. 195բ-8բ («Ա-Ք») - Աստուած ըստեղծեաց ըզմարդն առաջին,
/ օրհնելով օրհնեաց զաճումն նոցին...
Տե՛ս Ուշ միջնադարի հայ բանաստեղծութիւնը,
հտ. 1, Երեւան, 1986, էջ 551:
գ. 198բ-200ա Նորին Յակոբի ասացեալ ողբ աղօթական - Յիսուսի Քրիստոսի փրկչիտ աղերսեմ, / եւ զաղէտ անցանաց
անձին ըստ պատմեմ... Սուրբ Հոգւոյդ, ճըշմարիտ ես, ծունըր կըրկնեմ, / այժմ եւ մինչ
ետին շունչըս հասանեմ:
Տե՛ս
Ուշ միջնադարի հայ բանաստեղծութիւնը, հտ. 1, Երեւան, 1986, էջ 561:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
195ա Արդ, յառաջագրութիւնն
թվականիս ՌՁԹ. (1650), Յուլիսի ԻԸ. (28), օրն Գ.շաբթի է եղեր: Այսըմ թվականիս
ՌՄԾԷ.ին (1808), Դեկտեմբերի ԺԱ.ին (11) ձերամբն Կեսարացի մահտեսի Նահապետեան դերձակ
Անտիրեասի որդի
անարժան Նահապետի:
200ա Եւ Հայոց
թուականիս ՌՄԾԷ.ին (1808), Դեկտեմբերի ԺԱ.ին (11) գրեցաւ զսուրբ Սաղմոսարանս
ի մայրաքաղաքս Կոստանդնուպօլիս, Սէբէթճի սօխաղն, ձեռամբ յօգնամեղ եւ անարհեստ գրչի
Նահապետի
Կեսարացոյ, թերձակ Անտիրեասի որդի:
2094
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԻԼՈՎ |
ՌԿ. - 1611 |
ԳՐԻՉ, ՍՏԱՑՈՂ` Գրիգոր
աբղյ:
ԹԵՐԹ`
394-4 (տե՛ս Պահպանակ). չգրուած` 2բ-4ա, 394բ: ՊՐԱԿ` 4+Ա-ԼԳx12
(Բ, ԻԱ, ԻԳ 10, Գ 11, ԺԵ, ԺԹ 14, ԼԳ 9): ՆԻՒԹ` թուղթ,
լուսագծերով եւ լուսադրոշմով` բուսական եւ թռչնային: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 19,5x15,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(13,5x10): ԳԻՐ` բոլորգիր
(նմուշ` 145ա): ՏՈՂ` 22: ԿԱԶՄ` շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի. միջուկը` տախտակ.
աստառը` կապոյտ կտաւ. լուսանցակողերը` կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 4 (հաշուած թերթաքանակի մէջ` 1-4)` չգրուած
(2բ-4բ) թուղթ, լուսագծերով եւ լուսադրոշմով:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Ճակատազարդ`
5ա: Գոյներ` կարմիր:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշին մաշուած, Բ. փեղկի եզրը վերից վար պատռուած, մէջքինը տեղ-տեղ
ցեցակեր, քերծուած, կապիչները եւ գամերն ընկած. խունացած, գրադաշտը գունափոխուած,
թ. 25-6 իրարցից առանձնացած, թ. 41-2, 61-2ի ստորին աջ անկիւնը պատռած-հանած,
թ. 292-3ի միջեւ 11 թերթ կտրած-հանած, թանաք թափուած` 190ա:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 5ա-390բ, 392ա-4ա [ԲանքԴաւթի Անյաղթի]
1. 5ա-165բ [Դաւթի Անյաղթի Մեկնութիւն]
Ստորոգութիւնք Արիստոտելի
Տե՛ս
ձեռ. 1687, 106բ-245բ: Նխ./5ա-14բ: ա/14բ-42բ: բ/42բ-66բ: գ/66բ-94բ: դ/95ա-125բ: ե/125բ-8ա:
զ/128ա-52ա: է/152ա-5բ: ը/155բ-8բ: թ/158բ-63ա: ժ/163ա-5բ:
2. 166ա-282բ, 392ա-4ա Յաղագս մեկնութեան, որ ասի Պերի արմենիաս,
[արտադրեալ ի մեծ իմաստնոցն Արիստոտէլէ, թարգմանեալ եւ մեկնեալ ի Դաւթէ]
Տե՛ս
ձեռ. 1690, 209բ-305ա: Նխերգ/166ա-74բ: ա/174բ-81ա: բ/181բ-5բ: գ/185բ-282բ (աղիւսակք
ժդ-ժե, ժէ, իդ-իզ, լգ պրակաց/392ա-4ա)
3. 284ա-389բ Դաւթի Եռամեծի եւ Անյաղթ ֆիլիսոֆայի
Ընդդէմ չորից առարկութեանց Պիռոնի իմաստակի եւ սահման եւ տրամատութիւն
իմաստասիրութեան
Տե՛ս
ձեռ. 464, 95ա-149բ: Նխերգ/284ա-7ա: ա/287ա-96ա: բ/296ա-300բ: գ/300բ-7ա: դ/307ա-16ա:
ե/316ա-20ա: զ/320ա-5ա: է/325ա-7բ: ը/327բ-32բ: թ/332բ-5բ: ժ/335բ-44ա: ժա/344ա-8բ:
ժբ/348բ-54ա: ժգ/354ա-8ա: ժդ/358ա-9բ: ժե/359բ-63ա: ժզ/363ա-6բ: ժէ/366բ-73ա: ժը/373ա-6բ:
ժթ/376բ-82ա: ի/382ա-4բ: իա/384բ-9բ:
4. 389բ-90բ Եւ առաջիկա բանի իմաստնոյս - Ամենայն չար տանջելի
Տե՛ս
ձեռ. 464, 149բ-50ա:
Բ. 390բ-1ա Սահմանք հրեշտակաց ըստ եկեղեցո սահմանադրութեան - Հրեշտակ է էութիւն իմանալի, մշտաշարժ, ինքնիշխան...
Փա՜ռք քեզ կոնաֆող արարիչ Կռոնոսի եւ Դեմետրի, Յեփեստոսի եւ Պիսիդոնի,
եւ որ ի միջոցի այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Պհպ. 1բ Գիրքս
այս յորջորջի Պ[ե]րի արմէնիաս եւ Արիստոտէլի, Պղատոնի եւ Դաւթի Անյաղթ ֆիլիսօֆայի, գրեալ է Իլով քաղաքի Լեհացւոց, ձեռամբ գծուծ
եւ տխմար, լոկ անւամբ սարկաւաք Գրիգորս, միայն սայ գիրս
գրեաց ընթերցողաց մին օրն Ռ. (1000), մեղացն թողութիւն հանգուցելոցն վերի
յԵրուսաղէմ:
165բ Եղեւ զրաւ
գրոցս ՌԿ. (1611) թվականին, Ապրիլի ԻԵ. (25) ամսին, ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ
մերոյ, որ է օրհնեալ յաւիտեանս. ամէն: Հայր մեր որ.:
282բ Փա՜ռք Հաւր
ամենակալի եւ Որդոյն միածնի եւ ամենասուրբ Հոգոյն, երից անձնաւորութեանց
յատկացելոց եւ միոյ աստուածութեան խոստովանեցելոյ յաւիտեանս յաւիտենից.
ամէն: Յամի հազարերորդի վաթսուներորդի (1611) հայոց Մեծաց թուականի,
ի թագաւորութեանս Զիկմունտ Երրորդի մեծ եւ յաղթող
թագաւորի եւ սուրբ եւ ընտրեալ հայրապետեի, որ յանուն Մելքիսէդ նա կոչի, եւ
սուրբ ուխտի միաբանից եղբարցն` տէր Սդեբաննոս եպիսկոպոսի,
տէր Կարապետ հայր[ա]պետի
եւ տէր Սահակ կուսակրօն
քահանայի, եղեւ զրաւ շարագրացս Արիստոտէլի մեծահռչակ
իմաստասիրի ի սուրբ ուխտիս յորջորջի ընդ հովանեաւ Սուրբ Հաճկատարիս, ձեռամբ
|283ա| յոգնամեղ եւ ցփծուն գրողի Գրիգորի աբեղայի լոկ
անուամբ, որ ետ կարողութիւն վշտացեալ եւ հոգով տառապեալ անձին իմոյ որդոյ
Աւգսէնդի`
Իլով քաղաքացի, որ ներողութեամբ Աստուծոյ սկսայ եւ ողորմութեամբ
նորին աւարտեցի եւ զփափաք սրտի իմոյ կատարեցի զայս իմաստասիրական գի[ր]քս,
որ կոչի Պէրի արմէնաս: Արդ, աղաչեմ ձեզ, որք հանդիպիք ի սմա կարդալով կամ
օրինակելով, անմեղադի՛ր լերուք ի խոշորանացն եւ սղալանացն: Եւ երեսս
անկեալ աղաչեմ` յիշեսջի՛ք ի մաքրափայլ յաղօթս ձեր եւ զմեղապարտ Գրիգոր աբեղա եւ զհայրն
իմ` 0գսէնտիոս, եւ
զմայրն իմ` զԿատարինայն, որ հանգուցեալ են ի Քրիստոս, եւ ամենայն մերձաւորք
իմ, եւ Աստուած ողորմի՛ ասէք |283բ| եւ մեղաց թողութիւն հայցեցէ՛ք մերոց,
եւ Աստուած ձեզ եւ մեզ ողորմեսցի եւ մեղաց թողութիւն տացէ աստ եւ ի հանդերձելումն.
ամէն, եղիցի: Կատարեցաւ զայս իմաստասիրական գիրքս ի աշխարհս Ռուսաց, ի մայրաքաղաք
Իլով, ի թվականին
ՌԿ. (1611), Նոյեմբերի Ա. (1), եւ Քրիստոսի մարդասիրի փառք յաւիտեանս. ամէն:
Հայր մեր, որ յերկինսդ ես, սուրբ եղիցի:
391ա Գրեցան
պըրակք այսք մեծի իմաստասիրի երջանկին Դաւթի ձեռամբ ախմար
գրողի Գրիգոր
|391բ| աբեղայի, ի յիշատակ բարի մեզ եւ ծնողաց մերող գնացելոց առ Քրիստոս,
ընդ նոսին եւ սրբազան քահանայի` ուսուցչի եւ դասդիարակի զմեզ տէր Դաւիթ վարդապետի,
որ այժմ կենդանի է: Արդ, երես անկեալ աղաչեմ զամենեսեան, որք օգտիք ի սմանէ,
մեղաց թողութիւն հայցէ՛ք յիշելոցն ի գծիս, եւ սխալանաց եւ խոշորութեան անմեղադի՛ր
լերո՛ւք, զի ըստ կարի պահանջի, եւ Տէր Աստուած յիշողացտ եւ յիշեցելոցս ողորմեսցի.
ամէն: Էր թուական մերոյ ազինս ՌԿ. (1611), ընդ յամսեանն Դեկտեմբերի ԺԷ.
(17), յաւուր Գ.(3)շաբթի աւարտեցաւ ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ, որ է
օրհնեալ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն: Հայր մեր, որ յերկինդ ես, սուրբ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
392բ (1709 թ.,
բոլորգիր) Պարոն ծաղկարարս Կաֆաեցի եկի այս քաղաքս
եդեմպալատ կայսրանիստս վասն բժշկացն, ունէի ախտ մարմնոյ, ներ թվում Հայկազեան
ՌՃԾԸ. (1709), Ունիսի Է. (7):
Ամսաթիւը
նախ գրել է «Մայիսի Է.», որը ջնջել է եւ գրել` «Ունիսի Է.»:
392բ (1709 թ.,
բոլորգիր) Այս թռչունս, կերպն ախպապային:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 1ա` «Այբուբէն`
Ա-Զ, մաքուր է», «Ստորոգութիւնք Արիստոտէլի, Պ[է]րի
արմենիասն եւ սահմանքն, Ստոր. զանա., Չայ.», «Ով կեղծ, զշիշն քո թողուս եւ զայլոց
գերանցն հարցանէ»: 2ա «կՏսՏՋպվՌպ ՉՏՐՕ», այբուբէն` «Ա-Ը»: 4բ «Ես մեղս»: 392ա
«Սայ է նա, որ ի հովանաւոր եւ ի լուսեղ ամպոյ ձայն եղեւ, դայ է որդի իմ սիրելին,
բարձր արարէք զնա յաւիտեան: Տէր Աստուած մեր, որոյ լուսատու կարողութիւն
եւ նմա, ձեւի, Երուսաղէմի քաղաքին յս.»: 394բ անվարժ ձեռքով բոլորակք:
ՆԿԱՐԱՓՈՐՁ` 392բ` Գաբրիէլ
հրեշտակապետ (Աւետումն), թռչուն:
ՆՇՈՒՄ` 1ա` «ՌԿ. -
1611. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
2095
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
|
ԺԷ. դար |
ԹԵՐԹ` 328.
չգրուած` 1աբ, 2բ, 3բ-4բ, 216բ-8բ, 219բ, 321բ-8բ: ՊՐԱԿ` 2+Ա-ԻԷx12+2:
ՆԻՒԹ` թուղթ, արեւելեան: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 18x13: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(13x8): ԳԻՐ` բոլորգիր
(նմուշ` 86ա), նոտրգիր` 321ա (նմուշ` 321ա): ՏՈՂ`
27-8: ԿԱԶՄ` շագանակագոյն
դրոշմազարդ կաշի, դռնակով. միջուկը` տախտակ. աստառը` դրոշմազարդ կտաւ. լուսանցակողերը`
կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 2 +
2, չգրուած մագաղաթ (2ա գրուած` տե՛ս բովանդակութիւն), հաշուած թերթաքանակի
մէջ (թ. 1-2, 327-8):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Ճակատազարդ`
5ա, 8բ, 220ա: Լուսանցազարդ` բուսական, կենդանական: Զարդագիր` թռչնագիր,
հանգուցագիր: Գոյներ` կարմիր, կապոյտ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշին թեթեւակի մաշուած ու քերծուած, վրան բծեր, գամերը եւ կապիչները
ընկած. տեղ-տեղ զանազան բծեր, խոնաւութեան հետքեր:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2ա, 5ա-216ա [Բարդողիմէոսի Մարաղացւոյ]
Գիրք յաղագս վեցօրեայ գործոյ արարչութեան
Տե՛ս
ձեռ. 1659, 1ա-350ա: «Ցանկ... ութերորդ հարցումն. թէ այլ ամենայն ինչ համանգամայն
ընդ երկնի եւ զընդ երկրի///» (անաւարտ)/2ա: Նխերգ/5ա-8ա: 1ա/8բ-39ա (խորագիրը`
չիք): բ/39ա-61ա: 2/61ա-86բ: 3/86բ-98ա: 4/98ա-125ա (ունի խորագիր` «Չորրորդ աւուրն»,
101բ բոլորակ աստեղաց եւ մոլորակաց` չիք): 5/125ա-32ա (ունի խորագիր` «Հինգերորդ
աւուրն»): 6/132ա-66ա (ունի խորագիր` «Վեցերորդ աւուրն»): 7/166ա-173ա (ունի
խորագիր` «Եւթներորդ աւուրն»): 8/173ա-216ա (վերջը թերի` «զի ասէ Երանելին
0գոստինոս ի գիրս աստուածային քաղաքին, թէ ոչ էր մեղանչել մարդն///», ԻԴ-ԼԵ.
հարցմունք` չիք): Յիշ. թրգմ./չիք:
Բ. 220ա-320բ [Նեմեսիոսի Յաղագս բնութեան մարդոյ]
Տե՛ս
ձեռ. 470, 2ա-115ա: Ցանկ գրոցս/չիք: ա/220ա-31բ: բ/231բ-47բ: գ/247բ-52ա: դ/252ա-3բ:
ե/253բ-60ա: զ/260ա-1բ: է/261բ-5ա: ը/265բ-7բ: թ/267բ-8բ: ժ/268բ: ժա/268բ-9ա: ժբ/269ա:
ժգ/269ա-71ա: ժդ/271ա-2բ: ժե/272բ-4ա: ժզ/274ա-5ա: ժէ/275ա-8բ: ժը/278բ-9ա: ժթ/279աբ
(յաւելեալ ժթ., 279ա «Յաղագս տրտմութեան - Տրտմութիւն է եռանդն շուրջ սրտիւն
արեան...»): ի/279բ-80ա: իա/280աբ: իբ/280բ-1բ: իգ/281բ-2ա: իդ/282ա-3ա: իե/283աբ
(խորագիրը` չիք): իզ/283բ-4բ: իէ/284բ-7բ: իը/287բ-8ա: իթ/288ա-9բ: լ/289բ-90բ:
լա/290բ-1բ: լբ/291բ-3բ: լգ/293բ-5բ: լդ/295բ-7ա: լե/297ա-8բ: լզ/298բ-9բ: լէ/299բ-302ա:
լը/302ա-3բ: լթ/303բ-5բ: խ/305բ-8ա: խա/308բ-12բ: խբ/312բ-20բ: Յիշ. թրգմ./չիք:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆ,
ԺԸ. դ.
Գ. 321ա [Մարտիրոսի Ղրիմեցւոյ ոտանաւոր («Ք-Ա»)] - Քաղցրն Աստուած ի ձեզ սիրով քաղցրասցի... Առանց
մեծութիւն ձեզ պարգեւեսցի:
Տե՛ս
ձեռ. 1495, 125ա (վերջին քառեակը չիք):
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
8ա Աստուա՛ծ,
քո սուրբ ծնողի բարէխօսութեամբդ հասո՛յ ի յաւարտ գրիս անձանձիր եւ անվրդով,
եւ քեզ փառս վերառաքեմք այժմ եւ ան[զրաւ՞] յաւիտեանս. ամէն:
219ա (ստ. լս.,
կարմրագիր) Զգործս ձեռաց իմոց ուղի՛ղ արա:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 3ա «Ցանգ վասն
վերօրեայ գրոց. Նախ վասն գիտութեան Աստուծոյ, որ ասէ մարգարէն. Սքանչելի
է գիտութիւն քո, Բ. Վասն ստեղծման արարածոց ըւս որում ի սկզբանէ արար Աստուած:
Գ. Բազում հայցուածս լինի ի գործոյ ստեղծման»:
ՆՇՈՒՄ` 1ա` «ԺԷ. դ., Մ[եսրոպ]
եպիս[կոպոս]»:
2096
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԷՋՄԻԱԾԻՆ |
ՌՂԳ. - 1644, ՌՂԷ.
- 1648 |
ԳՐԻՉ` Յովհաննէս դպիր, Աւետիք: ՍՏԱՑՈՂ` Առաքեալ վրդ.:
ԹԵՐԹ` 308+1 (կրկն.` 1). չգրուած`
1բ, 4բ, 75բ, 82բ, 162ա-7բ, 306ա-8բ: ՊՐԱԿ` Ա-ԻԶx12 (Ա, ԺԹ, ԻԶ 11): ՆԻՒԹ` թուղթ, արեւելեան: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
19x13: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն (13,5x9): ԳԻՐ` բոլորգիր (նմուշ` 28ա): ՏՈՂ` 27: ԿԱԶՄ` շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի, դռնակով եւ երկու կապիչներով.
միջուկը` տախտակ. աստառը` հիւսածոյ ոսկեթել մետաքս:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Կիսախորան` 8ա: Ճակատազարդ` 5ա, 46ա, 64բ, 72բ, 92ա, 97ա, 120ա,
125ա, 168ա, 247ա: Լուսանցազարդ` բուսական, կենդանական: Զարդագիր` թռչնագիր,
հանգուցագիր: Գոյներ` կարմիր:
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿ - Աւետարան: Թ. դ.: 2 (Ա-Բ)+2 (Գ-Դ)` ստացուած 2 առանձին ամբողջական
թերթերի ընդլայնակի հատումով եւ ընդերկայնակի երկտակումով, ստորին
(ԱԲ) եւ վերին (ԳԴ) եզրահատումով (բնագիրը կտրուած): Մագաղաթ (25,5x19),
երկսիւն (ԱԲ` 20,5x15, ԳԴ` 19x11), բոլորգիծ երկաթագիր (նմուշ` Բբ), տող` 9
(ԱԲ), 6 (ԳԴ): Բբ` բուսական լուսանցազարդ (կարմիր, կապոյտ, կանաչ, դեղին),
զարդագիր` հանգուցագիր եւ լուսանցային համբարբառ: Կարդալ` Աբ, Բա, Բբ, Աա`
Ղուկ., ԻԱ. 26-8, 30-1, 34, 36-7. «[տիեզեր]րաց, զի զաւրութիւնք երկնից շարժեսցին...
ի տաճարին ուսուցանէր եւ զը[գիշերս]»: Դբ, Գա, Գբ, Դա` Յովհ., Ա. 9, 11-2,
14, 15-6. «[ճշ]մարիտ, որ լուսաւոր առնէ... անտի նորա մեք ամենե[քին]»:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի Ա. փեղկի կաշին տեղ-տեղ ցեցակեր, դռնակը կծկուած, գամերը եւ կապիչներից
մէկն ընկած. խունացած, տեղ-տեղ զանազան բծեր, Ա-Գ. պրակների կարը հիմքից թուլացած,
թ. 11` պոկուած, վերջից 1 թերթ կտրած-հանած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 1ա-161ա [Մեկնութիւն Վեցօրէից Բարդողէմիոսի
Մարաղացւոյ]
Տե՛ս
ձեռ. 1659, 1ա-350ա: Ցանկ/1գ-4ա: Նխերգ/5ա-7բ: 1ա/8ա-31ա (խորագրի «Եւ արդ... որ
ասէ» մասը չիք): բ/31ա-45բ: 2/46ա-64ա (ունի խորագիր` «Յաղագս երկրորդ աւուրն»):
3/64բ-72ա (ունի խորագիր` «Յաղագս երրորդ աւուրն»): 4/72բ-92ա (ունի խորագիր`
«Յաղագս չորրորդ աւուրն», 75բ, 82բ բոլորակ աստեղաց եւ մոլորակաց` չիք):
5/92ա-6բ (ունի խորագիր` «Յաղագս հինգերորդ աւուրն»): 6/97ա-119բ (ունի խորագիր`
«Յաղագս վեցերորդ աւուրն»): 7/120ա-4բ (ունի խորագիր` «Յաղագս եօթներորդ
աւուրն»): 8/125ա-61ա: Յիշ. թրգմ./161ա:
Բ. 168ա-211ա [Յովհաննէս Անգելոս] Համառօտ հաւաքումն
Յաղագս հոգւոյ եւ զօրութեանց նորին
Տե՛ս
ձեռ. 868, 193ա-244ա: Նխդր./168ա: ա/168աբ: բ/168բ-9ա: գ/169աբ: դ/169բ-70ա: ե/170աբ:
զ/170բ: է/170բ-1ա: ը/171աբ: թ/171բ-2բ: ժ/172բ-3ա: ժա/173աբ: ժբ/173բ-4ա: ժգ/174աբ:
ժդ/174բ-5բ: ժե/175բ-6ա: ժզ/176աբ: ժէ/176բ-7ա: ժը/177աբ: ժթ/177բ-8ա: ի/178ա-9ա: իա/179ա-81բ:
իբ/181բ-2բ: իգ/182բ-4ա: իդ/184ա-6բ: իե/186բ-8բ (համարըծ` ԻԶ, որի հետեւանքով
մնացանլ համարները խախտուած` Ա-ԾԱ): իզ/188բ-90բ: իէ/190բ-1ա: իը/190բ (յաւելեալ`
ԻԸ., 190բ «Յաղագս տրտնջականին - Տրտնջականնէ ունակութիւն իմն կարողական
իմացմանն...»): իթ/191ա-2ա: լ/192ա: լա/192ա-3բ: լբ/193բ-4ա: լգ/194ա-5ա: լդ/195աբ:
լե/195բ-6ա: լզ/196ա-7ա: լէ/197աբ: լը/197բ-9բ: լթ/199բ-200ա: խ/200ա-1ա: խա/201աբ:
խբ/201բ-3ա: խգ/203-4բ: խդ/204բ-5բ: խե/205բ-6ա: խզ/206աբ: խէ/206բ-7բ: խը/207բ-8բ:
խթ/208բ-10ա: ծ/210ա-11ա:
Գ. 211ա-46ա Յաղագս առաքինութեանց հոգւոյն
Տե՛ս
ձեռ. 930, 256բ-76ա: Նխդր./211աբ: ա/211բ-2ա: բ/212բ-3ա: գ/213ա-4ա: դ/214աբ: ե/214բ-5բ:
զ/215բ-7ա: է/217ա-8բ: ը/218բ-20բ: թ/220բ-1բ: ժ/221բ-2բ: ժա/222բ-4ա: ժբ/224ա-6բ:
ժգ/226բ-7բ: ժդ/227բ-8բ: ժե/228բ-31բ: ժզ/231բ-3բ: ժէ/233բ-5ա: ժը/235ա-6բ: ժթ/236բ-8ա:
ի/238ա-9բ: իա/239բ-43ա: իբ/243ա-5բ: իգ/245բ-6ա:
Դ. 246ա-304բ Համառօտ հաւաքումն Յաղագս հրեշտակաց
Տե՛ս
ձեռ. 930, 226ա-56բ: Նխդր. եւ ցանկ/246աբ ա/247ա-8բ: բ/248բ-9բ: գ/249բ-51ա: դ/251ա-2բ:
ե/252բ-3բ: զ/253բ-6ա: է/256ա-7ա: ը/257ա-9ա: թ/259ա-61բ: ժ/261բ-4ա: ժա/264ա-6ա (ունի
Ա-Դ. խնդիրք): ժբ/266ա-8ա: ժգ/268ա-9բ: ժդ/269բ-73բ: ժե/273բ-8ա: ժզ/278ա-81ա: ժէ/281ա-3բ:
ժը/283բ-5ա: ժթ/285ա-92բ: ի/292բ-3բ: իա/293բ-5բ: իբ/295բ-7բ: իգ/297բ-9բ: իդ/299բ-303ա
(ունի` Ա-Է. խնդիրք): իե/303ա-4բ:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 64ա Եւ զԱւետիք գրիչս յիշեա՛ ի Տէր:
304բ Կատարեցաւ
գիրքս, որ Յաղագս հոգւոց եւ հրեշտակաց ի թվիս Հայոց ՌՂԳ.ին (1644), ձեռամբ անարժան Յովաննէս դպրի:
2. 161ա (ստացողի) Փա՜ռք ամենասքանչ, հրաշագործ, ամենաբարի
երեք անձին եւ միոյ աստուածութեան, համագոյ սուրբ Երրորդութեանն, յամենայն
արարածոց անլռելի արտագոչութեամբ. ամէն: Շնորհիւ եւ օգնականութեամբ Տեառն
մերոյ եւ փրկչին Յիսուսի Քրիստոսի ծրեալ եղեւ մեկնութիւնս Արարածոց գրոց,
նաեւ գիրքս Հոգւոց եւ հրեշտակաց, հաւաքելով ի մի տուփ` առ ի վարժումն եւ յօգուտ
բանասէր եղբարց: Արդ, եղեւ կատարումն սորայ ի թուականութեանս հայոց հազար
նըսուն եւ եօթեան (1648), ի Մեհեկի ամսոյ ի տասն եւ յութ եւ յԱպ|161բ|րիլի Ի.
եւ Ե. (25), յերկիրս Այրարադեան, ընդ հովանեաւ
հրաշափառ, գերագահ Սրբոյ աթոռոյս Էջմիածնի, ի կաթողիկոսութեանս
տեառն Փիլիպպոսի շնորհազարդ
եւ ճգնազգեաց հայրապետիս` ըստ վարժման եւ դաստիարակութեան հօր մերոյ, ի թագաւորութեան
պարսից Փոքր շահ
Ապասին եւ ի
տեղապահութեան նահանգիս Քայ Խոսրով խանին:
Արդ, վերջինս
ի բանասիրաց եւ անարժանս ի մանկունս եկեղեցւոյ, Առաքեալ անուամբ եւեթ
վարդապետ, մեղուցեալ հոգով եւ ցաւագնեալ մարմնով հոգացեալ ետու գրել զգիրս
Հոգեաց եւ զՄեկնութիւնս Արարածոց եւ եդի ի միում տփի` ի վայելումն անձին
իմոյ եւ յիշատակ բարի յետ ելից կենաց իմոց եւ ծնօղաց եւ ազգականաց եւ ընկերաց
իմոց, վարդապետաց եւ երախտաւորաց իմոց:
Արդ, աղաչեմ
զվայելօղսդ եւ զհանդիպողսդ, որք պատահիցէ՛ք սմա կարդալով եւ կամ օրինակելով,
յիշեսջի՛ք զվերոյգրեալ Առաքեալ աբեղայս սրտի մտօք, եւ զհոգեւոր
եւ զմարմնաւոր աշխատաւորսն իմ, եւ զոր մեզ հատուցանէք, զնոյն ի Քրիստոսէ
առնուցուք փոխարէն. ամէն:
Դարձեալ թախանձանաւք
խնդրեմ ի սիրելեացդ, մի՛ առնել զչար սովորութիւնն, որք հատանեն զյիշատակարանս
գրոց` ջնջելով զանուն առաջին աշխատողաց` որպէս յինքեանց սեփհականել: Արդ, որք ստանայցեն,
գրեսցեն եւ զիւրեանցն զանուանս, քանզի բազում թողի տեղի գրելոյ ի մէջ սորա,
անդ զձեր անուանսն գրեսջի՛ք, եւ զմերն աստ թողջի՛ք սակս յիշատակի մնացելոյ
առ յապա պատահելոցն, եւ որք թողցեն զմեր անուանսն եւ զիւրեանսն յայլ տեղիս
գրեսցեն, գրեսցին ի դպրութիւն կենաց եւ յիշեալ լիցին ի Քրիստոսէ Աստուծոյ
մերոյ, որ է օրհնեալ յաւիտեանս. ամէն: Հայր մեր, որ յերկինս, սուրբ (նման`
305աբ):
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` Աա` «Վեցօրէից,
Հրեշտակաց, Ճառաքաղեալ լուսե Հօրէ, առաջի որդիոյ մար», 1ա «Ի նուաստ, Աստուծոյ
ծառայ Ստեփանէս. ամէն», զանազան բառեր, 27բ ստ. լս. «բոյան ասա»:
ՆՇՈՒՄ` 1ա` «ՌՂԷ.
- 1648. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
2097
ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ
ԼՈՐ գիւղ (յերկիրն
ՈՐՈՏԱՆ) |
ՌՃԻԳ. - 1674 |
ԳՐԻՉ` Աբրահամ:
ՍՏԱՑՈՂ` Զաքարիա Որոտնեցի (Շնաթաղեցի):
ԹԵՐԹ`
444+1 (կրկն.` թ. 39). չգրուած` 1ա-3բ, 7բ, 11բ, 108բ, 221ա-2բ, 291բ, 341ա, 443բ-4բ:
ՊՐԱԿ` Ա-ԺԷx14 (թ. 1-220) (Ե, Թ, Ժ 10, Ը 13, ԺԵ, ԺԷ 12)
+ Ա-ԺԷx14 (թ. 221-444) (Գ, Դ, Ժ 12, ԺԷ 6): ՆԻՒԹ` թուղթ,
արեւելեան (425-44): ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
18,5x13: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(13x8): ԳԻՐ` բոլորգիր
(նմուշ` 120ա): ՏՈՂ` 26,
28: ԿԱԶՄ` շագանակագոյն դրոշմազարդ կաշի, դռնակով. միջուկը`
տախտակ. աստառը` շերտազարդ մետաքս. լուսանցակողերը` կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 2 (Ա-Բ) +2 (Գ-Դ)` չգրուած մագաղաթ:
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Կիսախորան`
12ա, 223ա, 292ա, 380բ: Ճակատազարդ` 8ա, 40բ, 60բ, 85ա, 96ա, 122ա, 129ա, 162բ,
169ա, 341բ: Լուսանցազարդ` բուսական: Զարդագիր` թռչնագիր, հանգուցագիր,
կենդանագիր: Գոյներ` կարմիր, կապոյտ, նարնջի:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի կաշին մաշուած, տեղ-տեղ ցեցակեր, կապիչները եւ գամերն ընկած, դռնակը
կծկուած. տեղ-տեղ զանազան բծեր, ցեցակեր` թ. 208-10, գրադաշտը թեթեւակի գունափոխուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 4ա-220բ Գիրք Յաղագս Վեցօրեայ
գործոց արարչութեան [Բարդողիմէոսի Մարաղացւոց]
Տե՛ս
ձեռ. 1659, 1ա-350ա: Ցանկ/4ա-7ա: Նխերգ/8ա-11ա: 1ա/12ա-40ա (խորագրի «Եւ արդ... որ
ասէ» մասը` չիք): բ/40բ-60ա: 2/60բ-84բ: 3/85ա-95բ (ունի խորագիր` «Յաղագս երրորդ
աւուրն»): 4/96ա-121բ (ունի խորագիր` «Յաղագս չորրորդ աւուրն», 99բ բոլորակ
աստեղաց եւ մոլորակաց` չիք): 5/122ա-8բ (ունի խորագիր` «Յաղագս հինգերորդ
աւուրն»): 6/129ա-62ա: 7/162բ-8բ (ունի խորագիր` «Յաղագս եօթներորդ աւուրն»):
8/169ա-220բ: Յիշ. թրգմ./չիք:
Բ. 223ա-90ա [Սահմանք իմաստասիրութեան Դաւթի Անյաղթ
փիլիսոփայի]
Տե՛ս
ձեռ. 464, 95ա-149բ: Նխերգ/223ա-5ա: ա/225ա-30ա: բ/230ա-3ա: գ/233ա-7ա: դ/237ա-42բ:
ե/242բ-5բ: զ/245բ-8բ: է/248բ-50ա: ը/250ա-3բ: թ/253բ-5բ: ժ/255բ-61ա: ժա/261ա-4ա:
ժբ/264ա-7ա: ժգ/267ա-9բ: ժդ/269բ-70բ: ժե/270բ-3ա: ժզ/273ա-5ա: ժէ/275ա-9բ: ժը/279բ-81բ:
ժթ/281բ-5բ: ի/285բ-7ա: իա/287ա-90ա:
Գ. 290ա-1ա Ընդ այսոսիկ եւ առաջիկայ բան իմաստնոյս
- Ամենայն չար
տանջելի...
Տե՛ս
ձեռ. 464, 149բ-50ա:
Դ. 292ա-340բ [Յովհաննու Անգելոսի] Համառօտ հաւաքումն
Յաղագս հոգւոյ եւ զօրութեանց նորին
Տե՛ս
ձեռ. 868, 193ա-244ա: Նխդր./292աբ: ա/292բ-3ա: բ/293աբ: գ/293բ-4ա: դ/294աբ: ե/294բ-5բ:
զ/295բ: է/295բ-6բ: ը/296բ-7ա: թ/297ա-8ա: ժ/298աբ: ժա/298բ-9ա: ժբ/299աբ: ժգ/299բ-300ա:
ժդ/300ա-1ա: ժե/301աբ: ժզ/301բ-2ա: ժէ/302աբ: ժը/302բ-3բ: ժթ/303բ-4ա: ի/304աբ: իա/304բ-7բ:
իբ/307բ-8բ: իգ/308բ-10բ: իդ/310բ-3բ: իե/313բ-6ա: իզ/316ա-8ա: իէ/318աբ (համարը`
ԻԹ, որի հետեւանքով մնացեալ համարները խախտուած` Ա-ԾԱ): իը/318ա (յաւելեալ`
ԻԸ., 318ա «Յաղագս տրտնջականին - Տրտնջականն է ունակութիւն իմն կարողական
իմացմանն...»): իթ/318բ-9բ: լ/319բ-20ա: լա/320ա-1բ: լբ/321բ-2ա: լգ/322ա-3ա: լդ/323աբ:
լե/323բ-4ա: լզ/324ա-5ա: լէ/325ա-6ա: լը/326ա-8ա: լթ/328աբ: խ/328բ-30ա: խա/330աբ:
խբ/330բ-2ա: խգ/332ա-4ա: խդ/334աբ: խե/334բ-5ա: խզ/335աբ: խէ/335բ-7ա: խը/337ա-8բ:
խթ/338բ-40ա: ծ/340բ (համարը` ԾԱ):
Ե. 341բ-80ա Յաղագս առաքինութեանց հոգւոյն
Տե՛ս
ձեռ. 930, 256բ-76ա: Նխդր./341բ-2բ: ա/342բ-3ա: բ/343ա-4ա: գ/344ա-5ա: դ/345ա-6ա: ե/346ա-7ա:
զ/347ա-8բ: է/348բ-50ա: ը/350ա-2ա: թ/352ա-3բ: ժ/353բ-4բ: ժա/354բ-6ա: ժբ/356ա-8բ:
ժգ/358բ-60ա: ժդ/360ա-1ա: ժե/361ա-4ա: ժզ/364ա-6բ: ժէ/366բ-8ա: ժը/368ա-9բ: ժթ/369բ-71բ:
ի/371բ-3բ: իա/373բ-7ա: իբ/377ա-9բ: իգ/379բ-80ա:
Զ. 380բ-443ա [Համառօտ հաւաքումն Յաղագս հրեշտակաց]
Տե՛ս
ձեռ. 930, 226ա-56բ: Նխդր. եւ ցանկ/չիք: ա/380բ-2բ: բ/382բ-3բ: գ/383բ-5բ: դ/385բ-7ա:
ե/387ա-8բ: զ/388բ-91ա: է/391ա-2բ: ը/392բ-4բ: թ/394բ-7ա: ժ/397ա-400ա: ժա/400ա-2ա
(ունի Ա-Դ. խնդիրք): ժբ/402ա-4բ: ժգ/404բ-6ա: ժդ/406ա-10բ: ժե/410բ-5բ: ժզ/415բ-8բ:
ժէ/418բ-21ա: ժը/421ա-3ա: ժթ/423ա-30ա: ի/430ա-1բ: իա/431բ-3բ: իբ/433բ-5բ: իգ/435բ-7բ:
իդ/438ա-441ա (ունի` Ա-Է. խնդիրք): իե/441ա-3ա:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 95բ Զանպիտան գծողս, աղաչեմ, յիշեա՛յ ի Տէր:
291ա Գիրքս գրեցաւ
տեղն ի Ղափան, / նաեւ
յերկիրն Որոտան, / գեղն,
որ կոչի Լորիկ
Իշխան, / ընդ հովանեաւ Սուրբ Գէորգեան: / Գրեցաւ
ձեռամբ անարժանի, / եւ սուտանուն Աբրահամի, / սա յիշատակ
վարդապետի, / անուամբ մեծի Զաքարիայի, / որ է յերկրէս Որոտնեցի, / դեղեաւ գոլով Շնաթաղեցի: / Սա
ետ գրել անձին սփոփան, / եւ յիշատակ իւր յաւիտեան, / այլ ծնօղացն իւր երկոքեան`
/ նընջեցելոցն իւրոց համայն, / ի թվականիս մերում հայոց, / ՌՃ. քսան եւ երրորդ
(1674) ամեան:
340բ Գրեցաւ
ձեռամբ անարժան Աբրահամ գրչի, ի յերկիրս Որոտան, ի գեւղն, որ
կոչի Լոր, ի թվին
ՌՃԻԳ. (1674) ամի:
2. 40ա (ստացողի) Գիրքս այս յիշատակ է բարեմիտ, հեզահոգի
եւ արդարադատ Զաքարիայ վարդապետին:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` Աա (մատիտով,
Ի. դ.)` «մաքուր է», Բա` «Զ.(6)օրէից», պԲբ (շղագիր, ԺԹ. դ.)` «Դուք պատճառեցիք
ինձ տրտմիլ», 7բ` «Արարչութեանց գիրգ է»:
ՆՇՈՒՄ` Աա «ՌՃԻԳ.
- 1674. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
2098
ԲԱՐԹՈՂԻՄԷՈՍ
ՄԱՐԱՂԱՑԻ, ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ՎԵՑ0ՐԷԻՑ
ԿՈՍՏԱՆԴՆՈՒՊՈԼԻՍ |
ՌՄԶ. - 1757 |
ԹԵՐԹ` 218.
չգրուած` 1աբ, 2բ, 211բ, 212բ-8բ: ՊՐԱԿ` 1+1+Ա-ԺԸx12
(Ա 11, ԺԸ 13): ՆԻՒԹ` թուղթ
(թ. 3-181` արեւելեան, թ. 1-2, 182-218` լուսագծերով եւ բուսական լուսադրոշմով):
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ` 19x12: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(14x8): ԳԻՐ` նոտրգիր
(նմուշ` 86ա): ՏՈՂ` 25 (թ.
3-181), 23 (թ. 182-218): ԿԱԶՄ` շագանակագոյն
դրոշմազարդ կաշի. միջուկը` տախտակ. աստառը` թուղթ: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 1 (սկ.), սպիտակ չգրուած թուղթ, լուսագծերով եւ
լուսադրոշմով` լատինատառ «CASTRES», մաս կազմաստառի, հաշուած թերթաքանակի
մէջ (թ. 1):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Ճակատազարդ`
3ա, 10ա: Լուսանցազարդ` բուսական, կենդանական: Զարդագիր` հանգուցագիր,
թռչնագիր: Գոյներ` կարմիր, կապոյտ, նարնջի, մանուշակագոյն:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմի եզրերը` մաշուած. լուսանցները խունացած, թանաքից գրադաշտը խիստ
գունաւորուած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. 2ա-211ա [Տիտղ.] Գիրք Յաղագս Վեցօրեայ
գործոցն արարչութեան թարգմանեցեալ ի լատինականէ ի հայկական բարբառ ի
Յակոբայ Կաթուղիկոսէ Ամենայն հայոց ի փառս Տիրածին կուսին Մարիամու:
Իսկ այժմ վերստին գաղափարեցեալ եղեւ յամի Տեառն 1757 ի Կոստանդնուպօլիս.
Տե՛ս
ձեռ. 1659, 1ա-350ա: Ցանկ/3ա-6ա (սկիզբը` տարբեր): Նխերգ/6բ-9բ: 1ա/10ա-37բ (խորագրի
«Եւ արդ... որ ասէ» մասը` չիք): բ/37բ-54բ: 2/54բ-76ա (ունի խորագիր` «Յաղագս
երկրորդ աւուրն»): 3/76ա-86ա: 4/86ա-109բ (ունի խորագիր` «Յաղագս չորրորդ աւուրն»,
89բ, 97ա բոլորակ աստեղաց եւ մոլորակաց` չիք): 5/109բ-16ա (ունի խորագիր`
«Յաղագս հինգերորդ աւուրն»): 6/116ա-47ա (ունի խորագիր` «Յաղագս վեցերորդ
աւուրն»): 7/147ա-52բ (ունի խորագիր` «Յաղագս եօթներորդ աւուրն»): 8/152բ-211ա:
Յիշ. թարգմ./չիք:
ՅԱՒԵԼԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ,
ԺԸ. դ.
Բ. Կազմաստառ Ա. (շղագիր) Մի[ն]չ եղիցիս դու երջանիկ,
/ թուիցես շատ բարեկամիկ, / բայց մինչ հասցէ քեզ մրրիկ, / մնաս մէն միայն թշւառիկ:
Գ. 212ա [Գովք մատենիս] - Իմաստնապաճոյճ մատեանս սխրալի, / է պարտեզ շքեղ տեսլեամբ
սոսկալի, / մո՛ւտ յայս դարստան կարի բաղձալի, / կթեա՛ զքոյդ կարեսց զբերս սքանչելիս,
/ եթէ յուլասցից բարուք զազրալի, / ունիս աւաղեալ զմարմինդ եղկելի, / բաղխեա՛ զդուռն սորին:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Տե՛ս
տիտղոսաթերթ` 2ա:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` կազմաստառ
Բ. «Մաիամ կուսն անարատ»:
ՆՇՈՒՄ` 2ա` «Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]»:
2099
ԱՆԱՆԻԱ
ԱԼԱՎԵՐԴԵԱՆ ԷՐԶՐՈՒՄՑԻ, ՑԱՆԿ ՉՈՐԻՑ ԱՒԵՏԱՐԱՆԱՑՆ
ՊԱՍՐԱ |
ՌՃՁԳ. - 1734 |
ԳՐԻՉ` Պետրոս
Ջուղայեցի:
ԹԵՐԹ` 60. չգրուած`
1բ-4բ: ՊՐԱԿ` 4+Ա-Զx8
(Ա 12, Ե, Զ 10): ՆԻՒԹ` թուղթ,
լուսագծերով: ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
17x11,5: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(14x8): ԳԻՐ` նոտրգիր
(նմուշ` 5ա): ՏՈՂ`
22-24: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ
շագանակագոյն կաշի. միջուկը` տախտակ. աստառը` վանդակաւոր գործուածք
(Ի. դ.): ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 7 (Ա-Է)+3
(Ը-Ժ)` սպիտակ (Գ-Է, Ը) եւ բաց դարչնագոյն (ԱԲ, ԹԺ) չգրուած թուղթ, Դ-Է (հաշուած
թերթաքանակի մէջ` 1-4)` լուսագծերով, Է` նաեւ մարդադէմ արեւի լուսադրոշմով:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար.
կազմն այլ կաշուով նորոգուած, վերակազմուած է հին եւ նոր կաշիների միացումով,
նոր կազմաստառով (Ի. դ.). լուսանցներում զանազան բծեր, եզրերը թուլացած:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա.
5ա-59բ [Տիտղ.] Ցանկ
սրբոց չորից Աւետարանչացն` Մատթէոսի, Մարկոսի, Ղուկասու, Յոհանու, հաւաքեցեալ
ի վերայ յԱյբբենի, Գեմի եւ Դայի, մինչեւ վերջ Քէի եւ Օյի, բազում աշխատասիրութեամբ,
վասն զի ոչ ունելով օրինակ իմն ցանկի, հազիւ կարացի այսքանս հաւաքել ի սուրբ
Աւետարանէ, սակս դիւրաւ գտանելոյ զբանսն յԱւետարանւոջ, ուստի աղաչեմ,
ո՛վ հայրք եւ եղբայրք իմ ի Տէր, եթէ ուր ուրեք գտանիցէք զսղալանս իմս, անմեղադի՛րս
լերուք աշխատողիս, որ եմ ծառայ Տեառն Յիսուսի Ալլահվէրդեան յԷրզիռումեցւոյ
յԱնանիայ կոչի անուամբ, թիւն հայոց ՌՃԾԸ. (1709), Փետրվարի ամսոջն Ի՛՛օ
(20) եղեւ զամբախի: Եւ արդ, երկրորդաբար գաղաբարեցեալ եղեւ եւ սրբագրեցեալ
Խաչիկ Յակոբեան: Եւ յետապէս օրինակեցի ես ոչ սակաւ աշխատութեամբ` նուաստ
Պետրոսի որդի Մինասայ Ջուղայեցի, թիվն փրկչին 1734, իսկ ի թիվն հայոց ՌՃՁԳ.
(1734) Ապրիլ Ա. (1) եւ Շամս Ա. (1), Պասրա քաղաքւոջ:
- 5բ-59ա Աբր
- Աբրահամ ծնաւ զԻսահակ
Մաթէ. գլխ. 1. [տուն] 2: Աբրահամայ մինչեւ ի Դաւիթ ազգ չոր[ս]. [Մաթէ. գլխ.
1, տուն] 17: Աբբահայր, ամեն ինչ քեզ հնարաւոր է. Մարկոս 14, 36: Աբրահամու
դուստր էր ա[յ]ս, որ կապ[եաց]. Ղուկաս 13, 16: Աբրահամու զաւակ եմք ոչ երբէք,
Յոհան 8, 33... 0տար ձայն ոչ ճանաչեն. Յօհա[ննես] գլխ. 10, տուն 5:
- 59ա [Հրահանգ]
- Ծանի՛ք, ո՛վ ընթերցողք
սիրելիք, եթէ կամիք գտանել ցանկիս, օրօնեա՛յ այսպէս, որ գրեալ կայ ըստ կարքի, եւ եթէ ոչ գտանէս ի վերայ Թօյի,
օրօնեա՛յ ի Սէն այսպէս. կա՛յ Ա. բսըն Բ. կամ Գ. տեղ:
Բ. 60աբ [Աղօթք]
- Աստուած յաւիտենական, բարերար եւ ամէնակալ, ստեղծիչ լուսոյ եւ յօրինիչ
գիշերոյ, կեանք մահու եւ լուս ի խաւարի յուսակն ունողաց... աջ քոյ կնքեսցէ,
վասն զի գթած ես եւ ողորմած, եւ անուն քո կոչեցեալ է ի վերայ ծառայից քոց եւ
քեզ ընդ [Հ]օր, Հոգւովդ սրբով փառք եւ իշխանութեանն յաւիտեանս յաւիտենից.
ամէն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ
ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
Տե՛ս
տիտղոսաթերթ` 2ա:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 1ա այբուբեն`
«Ա-Ֆ», 1ա «0վ օր այս գիրս ծախի կամ գրաւի ԷՃԺԳ. (713) հարապետօվ կապացննի»,
2ա «Ով մարդ, դու նման ես գետոյսն երթ 'ւ երթան եւ ոչ կայ դատարէ», 2բ` «Անուն
Աստուծոյ մերոյ մէք մեծք եղիցուք», 3ա «Ամենայտ ծա, ազնուպ, ազնուապա»,
4բ «անուն առու»:
ՆՇՈՒՄ` պհպ. Աա`
«2099», 1ա` «ՌՃՁԳ. - 1734. Մ[եսրոպ] եպիս[կոպոս]», «N
2099», Թբ` «Վերակազմուած է հին եւ նոր կաշիների միացումով, նոր կազմաստառով,
գլխ. վերակազմիչ` Ա. Խաչատրեան, Երեւան, 1966 թ.»:
2100
ՓԻԼՈՆ
ԵԲՐԱՅԵՑԻ, ՄԱՏԵՆԱԳՐՈՒԹԻՒՆՔ
|
ՉՀԴ. - 1325 |
ԳՐԻՉ` Կարապետ երէց: ՍՏԱՑՈՂ` Կիրակոս վրդ.:
ԹԵՐԹ` 336+1 (կրկն.` 231). չգրուած` 2բ: ՊՐԱԿ` 1+Ա-ԻԸx12:
ՆԻՒԹ` թուղթ:
ՄԵԾՈՒԹԻՒՆ`
16,5x12: ԳՐՈՒԹԻՒՆ` միասիւն
(13x9): ԳԻՐ` բոլորգիր
(նմուշ` 93ա): ՏՈՂ`
25-6: ԿԱԶՄ` դրոշմազարդ
շագանակագոյն կաշի, դռնակով եւ 2 կապիչներով. միջուկը` տախտակ. աստառը`
դեղին կտաւ, դռնակի աստառը` կարմիր կտաւ. լուսանցակողերը` կարմիր: ՊԱՀՊԱՆԱԿ` 2 (Ա, 1)+2
(Բ-Գ)` չգրուած մագաղաթ, հաշուած թերթաքանակի մէջ (թ. 1):
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ - Ճակատազարդ` 113ա, 159բ: Լուսանցազարդ` բուսական, խաչ, թռչուն:
Զարդագիր` հանգուցագիր: Գոյներ` կարմիր, սեւ:
ՎԻՃԱԿ` բաւարար. կազմի կաշին քերծուած, եզրերը մաշուած,
դռնակը վնասուած, կապիչները նոր (ԻԱ. դ.). խունացած, լուսանցակողերը գունաթափ:
ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆ
Ա. [Փիլոնի Եբրայեցւոյ Մատենագրութիւնք]
Տե՛ս
ձեռ. 2057, 1ա-309ա: 1ա/159բ-88ա: բ/188ա-231բ (գրչից` 231բ Գնաց եւ եկ, բայց զինչ
ասաց եւ լսեաց` չէ գրած, այլ յայլ բան կու փոխի): 2/231գ-64բ: 3/264բ-313ա:
4-11/չիք: 12/113ա-59բ: 13/313ա-31ա: 14ա-գ/չիք: դ/3ա-112բ (սկ. թափուած` «/// զքաչն
եւ զհզաւր եւ զիշխան առաջնորդն բոլորեցուն տեսանէ...»):
Նիւթերի
դասաւորութիւնը խառն է:
Բ. 331բ-6ա [Բանք զանազանք]
1. 331բ-3ա [Փիլոնի Յաղագս կենաց եւ վարուց տեսականի
(Պատճառ)] - Իսկ
միւս եւս այլ առագրութիւն սակս կենաց եւ վարուց տեսականին, այսինքն` արանց
արդարոց եւ անուանեաց... ի Հռոմ, զորմէ պատմէ Եւսեբիոս Պամփիլեա:
2. 333ա-5ա [Փիլոնի] Լինելութենէ խնդրոց եւ լուծմանց
(Պատճառ) - Լինելութեան ասէ զբոլոր գոյիցս եղանութիւն յԱստուծոյ
յանեղէ կազմիլ... եթէ գո նախայխնամութիւն յամենայն գոյսս:
3. 335աբ Վարդավառին աւուրն խորհուրդ - Զբանին Աստուծոյ զտնտեսութիւն անհաս գոլ յարարած...
բղխեսցեն ջրոց կենդանութեան:
4. 335բ [Թէ քանի խաւսեցաւ Աստուած ընդ նախահարսն] - Խաւսեցաւ Աստուած ընդ Ադամա Է. (7)...
5. 335բ-6ա [Քանի անգամ յիշէ անուն արարչին յԱրարածոց
գիրսն] - Յարարածոց
գիրսն յիշի անուն արարչին եւթն Ճ. եւ Ե. (705)...
6. 336ա Թէ որպէս գրեցան թուղթքն Պաւղոսի կամ
յորոց քաղաքաց - Հռոմայեցին`
ի Կորնթոսէ... Փիլիմոնին` ի Հռոմէ, կարգն հսսցս (=Հիւսսեայցն) յառաջն է գրած:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻ
1. 112բ Տէր Աստուա՛ծ, ի քո միւսանգամ գալստեանդ ողորմեա՛յ
Կիրակոս վարդապետի
եւ մեզ` Կարապետի մեղապարտի:
331ա Աւրհնեալ
իմ Տէր Յիսուս, որ հասուցեր զիս խնդ|231բ|աւոր, / վերջին գծիս արժանաւոր,
/ ես հատուցից բան կարեւոր, / գովեստ անւան քում փառաւոր. / եւ նմա փառք յաւիտեանս.
ամէն:
336ա Փա՜ռք ամենասուրբ
Երրորդութեանն, որում մեք վիճակիմք հաւատովք: Յանկ ելեալ կատարեցաւ տառս
աստուածային, հինգ հատուածովք երեւեցաւն Նախախնամութեանն, Նահապետացն,
Այլաբանութեանն եւ Հիւսեացն, շարադրեալ ի յեռամեծէն Փիլոնէ, ի թվ. ՉՀԴ.
(1325) թվականիս գրեցաւ ձեռամբ մեղացելոյս Կարապետ երիցու, ի խնդիր սրբամաքուր եւ հոգիացեալ վարդապետին
Կիրակոսի: Յերես
անգեալ աղաչեմ ձեզ, ո՛վ դասք լուսերամից, մանկո՛ւնք վերին առագաստի,
/ որք հանդիպիք այսմ տառի, / յիշմա՛ն արէք զմեզ արժանի, / թէ Տէր Յիսուս ողորմեսցի
/ Կարապետ գրագրի.
ամէն. ամէն եւ եղիցի:
2. 313ա (ստացողի) Զվերջին ստացաւղ այսմ իմաստագիծ մեկնողի`
զԳրիգորիս, եւ
զվարդապետ Կիրակոս յիշեալ աղաչեմ
ի մեղաց քաւութիւն:
ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆ ՅԵՏԱԳԱՅԻ
1. 2ա (ԺԷ-ԺԸ. դդ., նոտրգիր) Ի վայելումն Աստուածատուր վարդապետիս
Ղրիմացւոյս:
2. 336բ (ԺԷ-ԺԸ. դդ. բոլորգիր) Ես` Մաղաքիա բանի սպասաւորս,
զա[յս] Դատաստանագիրքս եդի յիշ[ատակ]:
Յետագայ
երկու այլ յիշատակագրութիւն, երկուական տող ջնջած եւ անընթեռնելի:
ԳՐՉԱՓՈՐՁ` 2ա` «գինն գրգոյս
/// այս է»:
ՆՇՈՒՄ` 2ա` «Փիլոնի
Իմաստասիրի գիրք», Գա` արաբական գծագրութեամբ` «1117, 772, 323»:
ՑԱՆԿԵՐ ԵՒ ԱՂԻՒՍԱԿՆԵՐ
Ա.
ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ
ԺԱՄԱՆԱԿԱԳՐԱԿԱՆ ՑԱՆԿ
Ժամանակ |
Հմր ձեռ-ի |
Էջ ցուց-ի |
|
Ժ. դ. |
1958 |
684 |
|
1172 |
1890 |
420 |
|
1184 |
2021 |
1074 |
|
ԺԱ. դ. |
1912/Բ |
501 |
|
ԺԲ. դ. |
1999Ա |
945 |
|
ԺԲ. դ. |
1999Բ |
953 |
|
ԺԲ. դ. |
1888/Բ |
401 |
|
1207 |
1888/Ա |
399 |
|
1220 |
1912/Ա |
497 |
|
1279-1311 թթ. մջեւ |
1902 |
465 |
|
ԺԳ. դ. |
1879 |
332 |
|
ԺԳ. դ. |
1897 |
436 |
|
ԺԳ. դ. |
1898 |
446 |
|
ԺԳ. դ. |
1904 |
474 |
|
ԺԳ. դ. |
1930 |
604 |
|
ԺԳ. դ. |
1978/Բ |
801 |
|
ԺԳ. դ. |
1981/Ա |
822 |
|
ԺԳ. դ. |
1999/Գ |
954 |
|
1310 |
2061 |
1282 |
|
1325 |
2100 |
1490 |
|
1328 |
2057 |
1272 |
|
1342 |
1973 |
760 |
|
1357 |
2039 |
1156 |
|
1358 |
2087 |
1444 |
|
1359 |
2040 |
1184 |
|
1366 |
2088 |
1448 |
|
1373 |
2001/Բ |
967 |
|
1390 |
2090 |
1454 |
|
1391 |
1874 |
296 |
|
1391 |
1980 |
814 |
|
ԺԴ. դ. |
1851 |
190 |
|
ԺԴ. դ. |
1853 |
202 |
|
ԺԴ. դ. |
1854 |
204 |
|
ԺԴ. դ. |
1875 |
316 |
|
ԺԴ. դ. |
1886 |
380 |
|
ԺԴ. դ. |
1979 |
804 |
|
ԺԴ. դ. |
2020 |
1064 |
|
ԺԴ. դ. |
2042 |
1212 |
|
ԺԴ. դ. |
2045 |
1236 |
|
ԺԴ. դ. |
2058 |
1276 |
|
Ժամանակ |
Հմր ձեռ-ի |
Էջ ցուց-ի |
|
ԺԴ. դ. |
2086/Բ |
1442 |
|
ԺԴ. դ. |
2092 |
1460 |
|
ԺԴ-ԺԵ. դ. |
1914 |
526 |
|
1401 |
1925 |
588 |
|
1410 |
2065 |
1304 |
|
1410 |
2076 |
1360 |
|
1413-14 |
2063 |
1290 |
|
1416 |
2074 |
1348 |
|
1421 |
2037 |
1142 |
|
1421 |
2064 |
1300 |
|
1424 |
2077/Ա |
1363 |
|
1440 |
1849/Ա |
179 |
|
1463 |
2014 |
1026 |
|
1492 |
1921 |
574 |
|
1440ի շրջ |
1849/Բ |
182 |
|
ԺԵ. դ. |
1878 |
328 |
|
ԺԵ. դ. |
1919/Բ |
562 |
|
ԺԵ. դ. |
1931 |
608 |
|
ԺԵ. դ. |
1942 |
650 |
|
ԺԵ. դ. |
1961 |
724 |
|
ԺԵ. դ. |
1981/Բ |
825 |
|
ԺԵ. դ. |
1991 |
920 |
|
ԺԵ. դ. |
2043 |
1222 |
|
ԺԵ. դ. |
2068 |
1324 |
|
ԺԵ. դ. |
2072 |
1340 |
|
ԺԵ-ԺԶ. դ. |
1915/Բ |
535 |
|
1503 |
2033 |
1124 |
|
1534 |
2077/Բ |
1368 |
|
1549 |
2083 |
1428 |
|
1551 |
2031 |
1120 |
|
1569-1570 |
1920 |
566 |
|
1576 |
1923 |
578 |
|
1584-1589 |
1869 |
266 |
|
1599 |
2059 |
1276 |
|
ԺԶ. դ. |
1831/Բ |
113 |
|
ԺԶ. դ. |
1950 |
660 |
|
ԺԶ. դ. |
2004Բ |
989 |
|
ԺԶ. դ. |
2069 |
1328 |
|
ԺԶ. դ. |
2073 |
1344 |
|
ԺԶ. դ. |
2084 |
1434 |
|
1600 |
1903 |
468 |
|
Ժամանակ |
Հմր ձեռ-ի |
Էջ ցուց-ի |
|
1602-1618 |
1870 |
276 |
|
1604 |
1803 |
16 |
|
1605-1606 |
1978/Ա |
798 |
|
1609 |
2015 (Ա)* |
1036 |
|
1611 |
2094 |
1476 |
|
1613 |
1809 |
34 |
|
1615 |
2003 |
986 |
|
1616 |
2015 (Բ)* |
1036 |
|
1621 |
2005/Ա |
995 |
|
1621 |
2018 |
1043 |
|
1622 |
1867 |
254 |
|
1622ց յտյ |
2079 |
1378 |
|
1623 |
2004/Ա |
987 |
|
1623 |
2006 |
1002 |
|
1625 |
2085 |
1436 |
|
1630 |
2062 |
1286 |
|
1632 |
1971 |
752 |
|
1633 |
1916 |
538 |
|
1637* |
2017 |
1040 |
|
1639 |
1883 |
372 |
|
1641 |
1862 |
226 |
|
1644* |
2096 |
1480 |
|
1645 |
2089 |
1450 |
|
1646 |
2056 |
1270 |
|
1648* |
2096 |
1480 |
|
1650 |
1856 |
210 |
|
1651 |
2008 |
1008 |
|
1653 |
1924 |
582 |
|
1656 |
1864/Բ |
235 |
|
1655-1656 |
1865 |
240 |
|
1658 |
1832 |
114 |
|
1658 |
1918 |
552 |
|
1658 |
1940 |
644 |
|
1658 |
1964 |
732 |
|
1660 |
1909 |
490 |
|
1660 |
1926 |
594 |
|
1663 |
2002/Ա |
973 |
|
1663 |
2024 |
1084 |
|
1665 |
1927 |
596 |
|
1665 |
2032 |
1122 |
|
1667 |
1927 |
596 |
|
Ժամանակ |
Հմր ձեռ-ի |
Էջ ցուց-ի |
|
1671 |
2022 |
1078 |
|
1674 |
2097 |
1484 |
|
1674 |
1989 |
878 |
|
1674 |
2038 |
1152 |
|
1675 |
1889 |
412 |
|
1676ց դ.առջ |
1863 |
230 |
|
1676ց առջ |
2041 |
1198 |
|
1676 |
1864/Ա |
233 |
|
1676-1677 |
1899 |
454 |
|
1677-78 |
2030 |
1116 |
|
1678 |
1806 |
26 |
|
1680 |
2027 |
1092 |
|
1681 |
1992 |
924 |
|
1683 |
1919/Ա |
555 |
|
1684 |
2011/Գ |
1020 |
|
1684 |
2067 |
1318 |
|
1685ց առջ |
1861 |
224 |
|
1686 |
2082 |
1424 |
|
1687 |
1983 |
834 |
|
1687 |
2078 |
1372 |
|
1689 |
1896 |
432 |
|
1690 |
1804/Բ |
20 |
|
1696 |
1844/Բ |
162 |
|
1692-1695 |
1852 |
198 |
|
1695 |
1986 |
856 |
|
1696ց առջ |
2002/Բ |
975 |
|
1696 |
1935 |
626 |
|
1696 |
2029 |
1104 |
|
1699 |
1860 |
222 |
|
1699 |
1982/Բ |
831 |
|
1699-1700 |
1848 |
174 |
|
1700 |
2034 |
1130 |
|
ԺԷ. դ. |
1804/Ա |
19 |
|
ԺԷ. դ. |
1805 |
24 |
|
ԺԷ. դ. |
1813 |
46 |
|
ԺԷ. դ. |
1814 |
50 |
|
ԺԷ. դ. |
1816 |
56 |
|
ԺԷ. դ. |
1828 |
106 |
|
ԺԷ. դ. |
1846 |
170 |
|
ԺԷ. դ. |
1847 |
172 |
|
ԺԷ. դ. |
1850 |
186 |
|
ԺԷ. դ. |
1859 |
220 |
|
ԺԷ. դ. |
1881 |
368 |
|
ԺԷ. դ. |
1882 |
370 |
|
ԺԷ. դ. |
1885 |
376 |
|
ԺԷ. դ. |
1887 |
386 |
|
ԺԷ. դ. |
1947 |
656 |
|
ԺԷ. դ. |
1952 |
666 |
|
ԺԷ. դ. |
1959 |
718 |
|
ԺԷ. դ. |
1962 |
726 |
|
ԺԷ. դ. |
1963 |
730 |
|
ԺԷ. դ. |
1976 |
792 |
|
ԺԷ. դ. |
1984 |
842 |
|
Ժամանակ |
Հմր ձեռ-ի |
Էջ ցուց-ի |
|
ԺԷ. դ. |
1995/Ա |
935 |
|
ԺԷ. դ. |
1995Բ |
937 |
|
ԺԷ. դ. |
1997 |
942 |
|
ԺԷ. դ.* |
2000 |
956 |
|
ԺԷ. դ. |
2002/Գ |
982 |
|
ԺԷ. դ. |
2004/Ա |
987 |
|
ԺԷ. դ. |
2005/Բ |
1000 |
|
ԺԷ. դ. |
2010 |
1016 |
|
ԺԷ. դ. |
2011/Ա |
1017 |
|
ԺԷ. դ. |
2011/Բ |
1019 |
|
ԺԷ. դ. |
2012 |
1022 |
|
ԺԷ. դ.* |
2015 |
1036 |
|
ԺԷ. դ.* |
2017 |
1040 |
|
ԺԷ. դ. |
2026 |
1089 |
|
ԺԷ. դ. |
2028 |
1098 |
|
ԺԷ. դ. |
2035 |
1134 |
|
ԺԷ. դ. |
2036 |
1136 |
|
ԺԷ. դ. |
2044 |
1228 |
|
ԺԷ. դ. |
2066 |
1314 |
|
ԺԷ. դ. |
2070 |
1336 |
|
ԺԷ. դ. |
2071 |
1338 |
|
ԺԷ. դ. |
2081 |
1416 |
|
ԺԷ. դ. |
2091 |
1458 |
|
ԺԷ. դ. |
2095 |
1478 |
|
ԺԷ. դ. վջ |
2023 |
1082 |
|
|
ԺԸ. դար |
|
|
1701 |
1950 |
660 |
|
1702 |
1982/Ա |
829 |
|
1705 |
1945 |
652 |
|
1708 |
2075 |
1354 |
|
1711ց առջ |
1844/Ա |
157 |
|
1711 |
1948 |
658 |
|
1712 |
1983 |
834 |
|
1712 |
1987 |
860 |
|
1714-1717 |
1913 |
506 |
|
1716 |
1901 |
460 |
|
1719 |
1811 |
42 |
|
1720 |
1901 |
460 |
|
1722 |
1970 |
750 |
|
1723 |
1836 |
126 |
|
1724 |
1807 |
28 |
|
1724 |
1838 |
134 |
|
1727 |
1857 |
216 |
|
1727 |
1966 |
742 |
|
1730 |
1959 |
718 |
|
1731ց առջ |
1993/Բ |
928 |
|
1731 |
1823 |
86 |
|
1731 |
1841 |
146 |
|
1733 |
1810 |
40 |
|
1734 |
2099 |
1488 |
|
1737 |
1941 |
648 |
|
1738 |
1953 |
670 |
|
1740ց յտյ |
1837 |
128 |
|
1743 |
1905 |
484 |
|
Ժամանակ |
Հմր ձեռ-ի |
Էջ ցուց-ի |
|
1747 |
1818 |
62 |
|
1747ց յտյ |
1821 |
74 |
|
1748ց յտյ |
1967 |
744 |
|
1750 |
1915/Ա |
529 |
|
1750 |
2054 |
1264 |
|
1750ց յտյ |
1824 |
90 |
|
1751-52 |
2009/Ա |
1011 |
|
1753ց առջ |
2000 |
956 |
|
1753 |
2000 |
956 |
|
1754 |
1858 |
218 |
|
1754 |
1907 |
486 |
|
1754 |
1996/Դ |
940 |
|
1756 |
2013 |
1024 |
|
1757 |
2098 |
1486 |
|
1758 |
1939 |
642 |
|
1760 |
1928 |
600 |
|
1760 |
1974 |
786 |
|
1762 |
1834 |
116 |
|
1763 |
1833 |
116 |
|
1764 |
1835 |
120 |
|
1763 |
1972 |
758 |
|
1765 |
1801 |
14 |
|
1766 |
1808 |
32 |
|
1766 |
1819 |
72 |
|
1767ց յտյ |
1954 |
674 |
|
1768 |
1817 |
58 |
|
1768 |
1866 |
250 |
|
1768՞ |
1969 |
748 |
|
1769ց առջ |
1873 |
291 |
|
1769 |
1855 |
208 |
|
1768-71 |
1822 |
76 |
|
1768-71 |
1825 |
92 |
|
1769-73 |
1826 |
96 |
|
1770-76 |
1917 |
548 |
|
1771ց առջ |
1988 |
866 |
|
1772 |
1827 |
104 |
|
1774ց առջ |
2049 |
1254 |
|
1774 |
1891 |
424 |
|
1775 |
1871 |
286 |
|
1776 |
1802 |
16 |
|
1778 |
1877 |
326 |
|
1780 |
1812 |
44 |
|
1780 |
1917 |
548 |
|
1781 |
2000 |
956 |
|
1782 |
1894 |
430 |
|
1785 |
1922 |
576 |
|
1786 |
1951 |
666 |
|
1786-87 |
1880 |
352 |
|
1789-1794 |
2048 |
1250 |
|
1792-93 |
1934 |
622 |
|
1798 |
1998 |
944 |
|
1799 |
1946 |
654 |
|
ԺԸ. դ. |
1815 |
52 |
|
ԺԸ. դ. |
1830 |
108 |
|
Ժամանակ |
Հմր ձեռ-ի |
Էջ ցուց-ի |
|
ԺԸ. դ. |
1840 |
142 |
|
ԺԸ. դ. |
1843 |
154 |
|
ԺԸ. դ. |
1845 |
164 |
|
ԺԸ. դ. |
1872 |
290 |
|
ԺԸ. դ. |
1884 |
376 |
|
ԺԸ. դ. |
1892 |
426 |
|
ԺԸ. դ. |
1906 |
486 |
|
ԺԸ. դ. |
1929 |
604 |
|
ԺԸ. դ. |
1933 |
618 |
|
ԺԸ. դ. |
1943 |
650 |
|
ԺԸ. դ. |
1944 |
652 |
|
ԺԸ. դ. |
1949 |
660 |
|
ԺԸ. դ. |
1955 |
680 |
|
ԺԸ. դ. |
1956 |
682 |
|
ԺԸ. դ. |
1959 |
718 |
|
ԺԸ. դ. |
1960 |
724 |
|
ԺԸ. դ. |
1962 |
726 |
|
Ժամանակ |
Հմր ձեռ-ի |
Էջ ցուց-ի |
|
ԺԸ. դ. |
1975 |
792 |
|
ԺԸ. դ. |
1977 |
796 |
|
ԺԸ. դ. |
1982/Գ |
832 |
|
ԺԸ. դ. |
1985 |
852 |
|
ԺԸ. դ. |
1993/Ա |
926 |
|
ԺԸ. դ. |
1996/Ա |
937 |
|
ԺԸ. դ. |
1996/Բ |
939 |
|
ԺԸ. դ. |
1996/Գ |
939 |
|
ԺԸ. դ. |
1996/Ե |
942 |
|
ԺԸ. դ. |
2004/Գ |
993 |
|
ԺԸ. դ. |
2009/Բ |
1014 |
|
ԺԸ. դ. |
2046 |
1240 |
|
ԺԸ. դ. |
2047 |
1250 |
|
ԺԸ. դ. |
2051 |
1258 |
|
ԺԸ. դ. |
2052 |
1260 |
|
ԺԸ. դ. |
2053 |
1262 |
|
ԺԸ. դ. |
2055 |
1268 |
|
Ժամանակ |
Հմր ձեռ-ի |
Էջ ցուց-ի |
|
ԺԸ. դ. վջ. |
1908 |
488 |
|
|
ԺԹ. դար |
|
|
1801 |
1910 |
492 |
|
1808 |
1990 |
906 |
|
1808 |
2093 |
1468 |
|
1811-12 |
2060 |
1280 |
|
1816 |
1938 |
640 |
|
1821 |
1893 |
426 |
|
1821 |
1911 |
496 |
|
1822-23 |
1937 |
638 |
|
1824 |
1957 |
684 |
|
1826 |
1900 |
458 |
|
1937 |
1965 |
736 |
|
1848 |
1936 |
634 |
|
ԺԹ. դ. |
1895 |
432 |
|
|
|
|
|
Բ.
ՆԱԽԱԳԱՂԱՓԱՐ ԵՒ ՅԵՏԱԳԱՅ ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆՆԵՐԻ
ԺԱՄԱՆԱԿԱԳՐԱԿԱՆ ՑԱՆԿ
Ժամանակ |
Հմր ձեռ-ի |
Էջ ցուց-ի |
|
Է. դար |
|
681 |
1885 |
378 |
681 |
1912/Բ |
502 |
|
Ը. դար |
|
790 |
1889 |
418 |
|
ԺԲ. դար |
|
1141 |
1912 |
498 |
1179 |
1876 |
322 |
1191 |
1913 |
522 |
1192 |
1888/Բ |
410 |
1192 |
1888/Բ |
411 |
|
ԺԳ. դար |
|
1216 |
1852 |
199 |
ԺԳ/ԺԴ |
1879 |
349 |
|
ԺԴ. դար |
|
1330 |
1880 |
361 |
1334 |
1880 |
361 |
1337 |
1880 |
362 |
1354 |
1999 |
956 |
1359ց առջ |
2040 |
1196 |
1366 |
2040 |
1198 |
1368 |
1902 |
467 |
1390 |
2001/Բ |
972 |
ԺԴ |
1853 |
204 |
ԺԴ |
1973 |
784 |
ԺԴ |
1973 |
785 |
ԺԴ |
1973 |
786 |
|
ԺԵ. դար |
|
1425 |
2063 |
1298 |
Ժամանակ |
Հմր ձեռ-ի |
Էջ ցուց-ի |
ԺԵ. դ.սկ. |
2078 |
1376 |
ԺԵ |
1854 |
208 |
ԺԵ |
1874 |
313 |
ԺԵ |
1912/Բ |
505 |
ԺԵ |
2001/Ա |
967 |
ԺԵ |
2001/Բ |
972 |
|
ԺԶ. դար |
|
1519 |
2061 |
1286 |
1582 |
2077/Ա |
1366 |
1584 |
1931 |
615 |
1585 |
1875 |
318 |
1592 |
2064 |
1302 |
1595 |
2014 |
1034 |
1597 |
1865 |
246 |
1598 |
1923 |
581 |
1599 |
2063 |
1298 |
ԺԶ |
1886 |
384 |
ԺԶ |
1890 |
422 |
ԺԶ |
1920 |
571 |
ԺԶ |
1920 |
572 |
ԺԶ |
1961 |
726 |
ԺԶ |
1978/Բ |
802 |
ԺԶ |
1980 |
822 |
ԺԶ |
2001/Բ |
972 |
ԺԶ |
2057 |
1275 |
ԺԶ |
2069 |
1336 |
ԺԶ |
2077/Բ |
1370 |
|
ԺԷ. դար |
|
1601 |
2073 |
1346 |
1601ց յտյ |
1923 |
582 |
Ժամանակ |
Հմր ձեռ-ի |
Էջ ցուց-ի |
1602 |
1875 |
318 |
1602 |
1875 |
319 |
1604 |
1875 |
320 |
1604 |
1923 |
581 |
1611 |
1923 |
581 |
1615 |
2077/Ա |
1367 |
1616 |
2003 |
987 |
1619 |
1914 |
528 |
1620 |
1912/Ա |
501 |
1620 |
1912/Բ |
506 |
1621ց յտյ |
1923 |
582 |
1623 |
2019 |
1063 |
1624 |
2039 |
1179 |
1630 |
1991 |
923 |
1633 |
1870 |
284 |
1636 |
1930 |
608 |
1637 |
1867 |
256 |
1638 |
2043 |
1226 |
1641 |
1979 |
814 |
1647 |
1973 |
786 |
1648 |
1923 |
582 |
1648 |
2076 |
1362 |
1649 |
1851 |
194 |
1649 |
2043 |
1226 |
1660 |
2014 |
1034 |
1660 |
2016 |
1040 |
1661 |
1923 |
581 |
1663 |
2056 |
1272 |
1664 |
1902 |
468 |
1664 |
2074 |
1353 |
Ժամանակ |
Հմր ձեռ-ի |
Էջ ցուց-ի |
1667 |
1867 |
257 |
1670 |
2014 |
1034 |
1675ց առջ |
2050 |
1258 |
1675 |
1851 |
195 |
1675 |
1853 |
204 |
1676 |
1863 |
232 |
1676 |
2041 |
1210 |
1677 |
2033 |
1128 |
1678 |
1822 |
85 |
1678 |
1825 |
94 |
1679 |
1909 |
491 |
1679 |
1963 |
732 |
1680 |
1864/Բ |
238 |
1681 |
2086/Ա |
1442 |
1685 |
1861 |
225 |
1686 |
2038 |
1154 |
1687 |
1888/Բ |
412 |
1687 |
2022 |
1081 |
1689ց առջ |
1896 |
433 |
1689 |
1893 |
427 |
1690 |
1861 |
225 |
1690 |
1902 |
468 |
1690 |
2087 |
1446 |
1693 |
2030 |
1118 |
1694 |
2020 |
1074 |
1697 |
1865 |
250 |
1697 |
2063 |
1300 |
1698 |
1862 |
229 |
1698 |
2087 |
1446 |
1699 |
1803 |
18 |
1699 |
2064 |
1303 |
ԺԷ. բլրգր |
1851 |
195 |
ԺԷ. նտր |
1851 |
195 |
ԺԷ. |
1853 |
204 |
ԺԷ. |
1859 |
220 |
ԺԷ. |
1867 |
257 |
ԺԷ. |
1867 |
258 |
ԺԷ. |
1868 |
265 |
ԺԷ. |
1875 |
320 |
ԺԷ. |
1886 |
384 |
ԺԷ. |
1920 |
572 |
ԺԷ. |
1923 |
581 |
ԺԷ. |
1924 |
586 |
ԺԷ. |
1925 |
593 |
ԺԷ. |
1961 |
726 |
ԺԷ. |
2014 |
1034 |
ԺԷ. |
2019 |
1064 |
ԺԷ. |
2030 |
1118 |
ԺԷ. |
2062 |
1290 |
ԺԷ. |
2063 |
1300 |
ԺԷ. |
2077/Ա |
1367 |
ԺԷ. |
2077/Ա |
1368 |
ԺԷ. |
2078 |
1376 |
ԺԷ. |
2084 |
1435 |
Ժամանակ |
Հմր ձեռ-ի |
Էջ ցուց-ի |
ԺԷ. |
2086/Ա |
1442 |
ԺԷ/ԺԸ. |
2019 |
1064 |
ԺԷ/ԺԸ. |
2038 |
1154 |
ԺԷ/ԺԸ. նտրգր |
2100 |
1492 |
ԺԷ/ԺԸ. բլրգր |
2100 |
1492 |
ԺԸ. դար |
||
1700 |
2003 |
988 |
1700 |
2025 |
1089 |
1701 |
2018 |
1057 |
1702 |
1885 |
378 |
1702 |
2003 |
988 |
1707 |
2067 |
1324 |
1708 |
2064 |
1304 |
1709 |
2094 |
1478 |
1710 |
1908 |
490 |
1711 |
1844/Ա |
162 |
1711 |
2006 |
1002 |
1714 |
2088 |
1450 |
1715 |
1809 |
40 |
1716 |
1982 |
834 |
1716 |
2042 |
1220 |
1717 |
1981/Բ |
828 |
1719 |
1811 |
43 |
1721 |
2006 |
1003 |
1721 |
2031 |
1122 |
1721 |
2066 |
1317 |
1721 |
2084 |
1436 |
1722 |
2029 |
1116 |
1722 |
2065 |
1313 |
1723 |
1915/Բ |
538 |
1723 |
1981/Բ |
828 |
1723 |
2026 |
1092 |
1724 |
1930 |
608 |
1724 |
2006 |
1004 |
1726 |
1846 |
172 |
1726 |
2072 |
1344 |
1727 |
1864 |
239 |
1727 |
2068 |
1328 |
1728 |
1864 |
239 |
1729 |
1978/Ա |
801 |
1731 |
1952 |
670 |
1731 |
2027 |
1098 |
1731 |
2068 |
1328 |
1733 |
2065 |
1314 |
1736 |
1966 |
744 |
1737 |
2032 |
1124 |
1738 |
1850 |
190 |
1739 |
1864 |
240 |
1741 |
2008 |
1012 |
1742 |
2026 |
1092 |
1743 |
1864 |
240 |
1747 |
1898 |
452 |
Ժամանակ |
Հմր ձեռ-ի |
Էջ ցուց-ի |
1747 |
1808 |
33 |
1747 |
1819 |
72 |
1747 |
1820 |
73 |
1747 |
1821 |
76 |
1747 |
1917 |
549 |
1748 |
2016 |
1040 |
1749 |
1959 |
722 |
1753 |
1909 |
491 |
1753 |
1924 |
586 |
1759 |
1970 |
751 |
1759 |
1972 |
760 |
1759 |
2032 |
1124 |
1760 |
1959 |
722 |
1761 |
1974 |
790 |
1763 |
1950 |
664 |
1764 |
1950 |
664 |
1764 |
1974 |
790 |
1764 |
2029 |
1116 |
1765 |
2004 |
996 |
1766 |
1848 |
178 |
1766 |
1868 |
265 |
1767 |
1854 |
208 |
1767 |
1918 |
554 |
1769ց առջ |
1873 |
295 |
1769 |
1873 |
296 |
1771 |
1988 |
877 |
1771 |
2008 |
1012 |
1771 |
2013 |
1026 |
1772 |
2013 |
1026 |
1774 |
2049 |
1254 |
1778 |
1974 |
790 |
1779 |
1815 |
56 |
1779 |
1817 |
62 |
1779 |
1828 |
107 |
1780 |
2014 |
1034 |
1781 |
1951 |
666 |
1785 |
1826 |
102 |
1788 |
1826 |
102 |
1791 |
1918 |
555 |
1792 |
1855 |
210 |
1793 |
1941 |
648 |
1795 |
1862 |
230 |
1796 |
1838 |
139 |
1796 |
1941 |
648 |
1797 |
2044 |
1236 |
1799 |
1849/Ա |
181 |
1799 |
1870 |
284 |
ԺԸ. |
1802 |
16 |
ԺԸ. |
1803 |
18 |
ԺԸ. |
1805 |
26 |
ԺԸ. |
1806 |
28 |
ԺԸ. |
1809 |
40 |
ԺԸ. |
1831/Ա |
112 |
ԺԸ. |
1835 |
125 |
Ժամանակ |
Հմր ձեռ-ի |
Էջ ցուց-ի |
ԺԸ. |
1838 |
139 |
ԺԸ. |
1843 |
156 |
ԺԸ. |
1845 |
170 |
ԺԸ. |
1846 |
172 |
ԺԸ. |
1847 |
174 |
ԺԸ. |
1850 |
190 |
ԺԸ. |
1852 |
202 |
ԺԸ. |
1856 |
213 |
ԺԸ. |
1856 |
214 |
ԺԸ. |
1876 |
325 |
ԺԸ. |
1883 |
374 |
ԺԸ. |
1887 |
399 |
ԺԸ. |
1890 |
422 |
ԺԸ. |
1898 |
452 |
ԺԸ. |
1901 |
464 |
ԺԸ. |
1912/Բ |
506 |
ԺԸ. |
1923 |
582 |
ԺԸ. |
1925 |
594 |
ԺԸ. |
1928 |
602 |
ԺԸ. |
1930 |
608 |
ԺԸ. |
1931 |
615 |
ԺԸ. |
1947 |
657 |
ԺԸ. |
1950 |
664 |
ԺԸ. |
1959 |
722 |
ԺԸ. |
1973 |
786 |
ԺԸ. |
1981/Բ |
830 |
ԺԸ. |
1988 |
877 |
ԺԸ. |
1995/Բ |
938 |
ԺԸ. |
2003 |
988 |
ԺԸ. |
2004/Բ |
993 |
ԺԸ. |
2008 |
1012 |
ԺԸ. |
2009/Ա |
1014 |
Ժամանակ |
Հմր ձեռ-ի |
Էջ ցուց-ի |
ԺԸ. |
2017 |
1044 |
ԺԸ. |
2021 |
1078 |
ԺԸ. |
2025 |
1089 |
ԺԸ. |
2025 |
1090 |
ԺԸ. |
2026 |
1092 |
ԺԸ. |
2030 |
1118 |
ԺԸ. |
2033 |
1128 |
ԺԸ. |
2035 |
1136 |
ԺԸ. |
2037 |
1150 |
ԺԸ. |
2041 |
1210 |
ԺԸ. |
2044 |
1236 |
ԺԸ. |
2061 |
1286 |
ԺԸ. |
2078 |
1378 |
ԺԸ. |
2081 |
1424 |
ԺԸ. |
2085 |
1438 |
ԺԸ. |
2086/Բ |
1444 |
ԺԸ. |
2092 |
1468 |
ԺԸ/ԺԹ. |
2022 |
1082 |
ԺԸ/ԺԹ. |
2069 |
1336 |
ԺԹ. դար |
||
1803 |
2062 |
1290 |
1805 |
1827 |
104 |
1807 |
1941 |
648 |
1808 |
2074 |
1354 |
1812 |
1805 |
26 |
1814 |
1872 |
292 |
1816 |
1918 |
556 |
1816 |
2010 |
1016 |
1824 |
1984 |
852 |
1846 |
2044 |
1236 |
1861ց յտյ |
1888/Ա |
401 |
1885 |
1898 |
452 |
Ժամանակ |
Հմր ձեռ-ի |
Էջ ցուց-ի |
1894 |
1879 |
350 |
1894 |
2033 |
1128 |
ԺԹ. |
1839 |
142 |
ԺԹ. |
1849/Ա |
181 |
ԺԹ. |
1856 |
214 |
ԺԹ. |
1860 |
224 |
ԺԹ. |
1861 |
226 |
ԺԹ. |
1871 |
289 |
ԺԹ. |
1877 |
328 |
ԺԹ |
1893 |
428 |
ԺԹ. |
1896 |
435 |
ԺԹ. |
1903 |
473 |
ԺԹ. |
1903 |
474 |
ԺԹ. |
1929 |
604 |
ԺԹ. |
1931 |
616 |
ԺԹ. |
1956 |
682 |
ԺԹ. |
1960 |
724 |
ԺԹ. |
1967 |
746 |
ԺԹ. |
1974 |
790 |
ԺԹ. |
1984 |
852 |
ԺԹ. |
1985 |
856 |
ԺԹ. |
1987 |
866 |
ԺԹ. |
2004/Գ |
996 |
ԺԹ. |
2012 |
1024 |
ԺԹ. |
2039 |
1184 |
ԺԹ. |
2044 |
1236 |
ԺԹ. |
2066 |
1318 |
ԺԹ. |
2079 |
1402 |
ԺԹ. |
2092 |
1468 |
Ի. դար |
||
1903 |
1886 |
384 |
Գ.
ՆԻՒԹԵՐԻ ՑԱՆԿ
ԱԿՈՒՆՔ ՊԱՏՈՒԱԿԱՆՔ
Եպիփանու
Կիպրացւոյ Վասն ականց պատուականաց - էջ 269, 450, Մխիթարայ Հերացւոյ Վասն քարանց
եւ յատկութեանց նոցա - 450:
ԱՂՕԹՔ
Բենկայ -
էջ 527, Գրիգորի Նարեկացւոյ (Մատեան Ողբերգութեան) - 189 (բան ԼԴ), 203-204, 205,
297, 316-317, 579, 951 (քաղուածոյ), 1424-1425, 1429, 1433-1434, 1436, 1438,
1444, 1448, 1451-1452, 1455-1456, 1490 (Բան ՂԴ), Եփրեմի Ասորւոյ - 211, 981, Թովմայի
Ագուինացւոյ - 729, Յակոբայ Թոխաթեցւոյ Աղաչանք - 1468, Ներսիսի Շնորհալւոյ
(Հաւատով խոստովանիմ) - 579, 1008, Աղօթք փոքր իշխանութիւն վարդապետաց -
671, Աղօթագիրք Վարդանայ - 535-537, Աղօթագիրք - 951, Հայր Մեր - 1440, Մաղթանք -
173, 359, 470, Յանձնարարութիւն - 1439, Զանազանք - 212, 586, 596, 601, 860,
973, 1440:
ԱՆՈՒԱՆՔ
Գլակայ վանաց
հարք - է 502, Գրիգորի Նարեկացւոյ ի վերայ գրոյ անուան իւրոյ - 206, Գրիգորի Տաթեւացւոյ
Յաղագս Աստուածային անուանց - 144, Գրիգորի Սքանչելագործի Անուանք սրբոց հրեշտակապետաց
- 951, 970, Եղիշէի Գտիչք չարեաց - 450, Մարտինոսի Օպաւացւոյ Գիրք գաւազանաց
- 1142-1146, 1152-1153, Մովսիսի Երզնկացւոյ Վասն թագաւորաց Հայոց - 243, 260,
267, Ազգաբանութիւն թագաւորացն Երուսաղէմի - 448, Ազգաբանութիւն մայր Մարիամայ
- 949, Անուանք ականցն - 463, Անուանք աշակերտացն Սահակայ եւ Մեսրոպայ - 450, Անուանք
ԲԺ-ան վարդապետացն - 272, 278, Անուանք առաքելոց եւ աշակերտաց - 451, Անուանք ԲԺ-ան
լերանցն - 451, Անուանք Ժամուց - 960, 970, 1033, Անուանք ԺԶ. սուտ գրոցն - 271,
Անուանք կայսերաց - 459, Անուանք նահապետացն եւ առաքելոցն - 241-242, 260,
267, 278, Անուանք պարոնաց եւ թագաւորաց Հայոց - 458, Անուանք քաղաքացն Հնդկաց եւ
Պարսից - 448-449, Բովանդակ անուանք հերձուածողաց - 1060, Թագաւորք պարթեւաց որք
կոչին Արշակունիք - 1053, Թէ որպէս գրեցան թուղթքն Պաւղոսի կամ յորոց քաղաքաց
- 1491, Կայսերք հռոմայեցոց - 1053, Կենդանակերպից եւ մոլորակաց անուանք -
961, 1138, Կայսերք Հռոմայ - 459, Կոստանդնուպօլսի պատրիարքներն են -
459-460, Յաղագս անուան - 1411, Չորս գետք են - 448, Սպարապետքն են Հայոց ի Լեւոն
թագաւորէն - 458, Տոհմածառ Մարիամանց - 1409, Տունք եւ անուանք տերունականք
- 965, Զանազանք - 450, 459, 470:
ԱՇԽԱՐՀԱԳՐԱԿԱՆՔ
Գրիգորի Կեսարացւոյ
Մեկնութիւն քաղաքացն - էջ 270, Թովմասի Կիլիկեցւոյ Աշխարհացոյց - 234, Մովսիսի Խորենացւոյ
Աշխարհագրութիւն - 451, 470, 1036, Մովսիսի Խորենացւոյ Աշխարհացոյց -1060, Վարդանայ
վարդապետի Աշխարհացոյց - 470, 793, Մղոնաչափք - 234, 959, 1061, Պատմութիւն Փարէս
քաղաքին - 270, Վասն Դ. գետոց դրախտին - 234, Վասն ԲԺ−ան հողմոց - 960, Գետք անուանիք
Խ - 451, Գետք եւ գնացք նոցայ - 234, 448, Վասն յեաւթն հրաշիցն - 451:
ԱՌԱԿՔ
Ատոմայ -
էջ 964, Վարդանայ - 388, 395, 397, 990-991, Առակ - 18, 388, 983-984, 1120, 1411,
1421, Առակաց աղուեսին - 838, Առակաւորքն Ղուկասու - 269, Բանք առակաւորք
- 1077, Հայելի վարուց - 189-190, Պատմութիւն Է. իմաստասիրաց - 235-238, Պատմութիւնք
օգտակար ի Սուրբ Գրոց - 1020-1021, Ինքնաձաղանք - 1033:
ԱՍՏՂԱԳԻՏԱԿԱՆՔ
Առաքել վարդապետի
Վասն ԲԺ.ան կենդանակերպից - էջ 396-7, Եսայի Կաֆայեցւոյ Յաղագս աստղաբաշխութեան
- 371-372, 1045, Յոհանու Երզնկացւոյ Յաղագս երկնային շարժմանն - 117-118, 151,
392, 788, 1046, Ներսէսի Շնորհալւոյ Յաղագս երկնի եւ զարդուց նորա - 35,
969-970, Ամսացոյց նաւի եւ ծովի - 395, Այս է չար աստղն - 1011, Աստղաբաշխութիւն
- 748-749, Աստղացուցակ 775-776, Աստղն մոլորական - 986, Գործնական աստղագիտութիւն
- 762-763, 768-772, 946, 947, 955, 961, Դուռն աստեղագիտաց - 958, Երկնաչափութիւն
- 980, Յաղագս ամպոց եւ երկնից շարժման - 396, Յաղագս աստեղաց - 1047, Յաղագս գիտենալոյ
զբարձրութիւն աստեղացն եւ զցածութիւն նոցին - 1047, Յաղագս մոլորակացն -
971, 1047, Յաղագս յերկնից զօրաց որպէսութեանց 164, Վասն երկրի - 1046, Վասն Է.
(7) աստեղացն - 187, Վասն խաւարման Արեգականն եւ Լուսնի - 950, 999, 1000, 1056, Վասն
ցոլման աստեղացն եւ ամսոց - 391, 396, 951, Տունք աստեղաց - 999, Տտաւոր աստեղաց
- 595, Տանուտէրացոյց պատահարաց տարոյն - 395, Զանազանք - 395:
ԱՍՏՈՒԱԾԱԲԱՆԱԿԱՆՔ,
ԴԱՒԱՆԱԲԱՆԱԿԱՆՔ
Աթանասի Ընդդէմ
երկաբնակացն - էջ 135, Աթանասի Վասն մարդեղութեան Քրիստոսի - 563, 847, Ալբերտի Մեծի
Համառօտ աստուածաբանական ճշմարտութեան - 657, 1410, Աղէքսանդր Գալամաթօ, Անտառ
նորագոյն մտածմանց - 603-604, Աղէքսանդրի Ջուղայեցւոյ Գիրք ատենական որ ասի Վիճաբանական
- 854, Աղէքսանդրի Ջուղայեցւոյ Հակաճառութիւն ընդդէմ ֆռանկաց - 847-850, Կտակ չարչարանաց
- 151, 1422, Աստուծատուր վարդապետէ Վկայութիւն յԱստուածաշունչ գրոց - 867, Բարսղի
Կեսարացւոյ Պահոց գրոց - 584, Գէորգ Կոստանդնուպօլսեցւոյ Վասն միոյ բնութեան Քրիստոսի
- 839, Գէորգ Կոստանդնուպօլսեցւոյ Վասն աղանդոյն միանկարելի - 840, Գրիգորի Աստուածաբանի
Առարկութիւնք Եւնոմիանոսաց - 818, Գրիգորի Աստուածաբանի Ի Քրիստոս ծնեալ ճառին
Ընդդէմ հերձուածողաց - 642, Գրիգորի Վասն հերձուածողաց - 1222, Գրիգորի Տաթեւացւոյ
Դաւանութիւն ուղիղ հաւատոյ - 1294, Գրիգորի չորեքտասան աստիճան հաւատոյ -
188, Եպիփանի Կիպրացւոյ Կարգ աստիճանացս - 449, Եւագրեայ հարիւրաւորքն - 466,
815-816, 823, Եւագրեայ Մնացորդք գրոցն եւ թուղթք - 823, Թովմայ Աքուինացւոյ Համառօտ
հաւաքումն յաղագս հոգւոյ բանականին 84, 93, Իսրայէլի Կոստանդնուպօլսեցւոյ
Քանօն ուղղիչ առ Պօղոս Սեբաստացի - 1279-1281, Կիւրղի Գիրք պարապմանց- 847, Կիւրղի
Հակաճառութիւն - 642, Կղեմէսի Գալանոսի Յաղագս աստուածային բացարձակ կատարելութեան
- 728, Կղեմէսի Գալանոսի Յաղագս աստուածային ստորոգելեացն - 217, Կղեմէսի Գալանոսի
Վիճաբանութիւն առ մետաֆիզիկայն - 682, 1257-1260, 1261, Կղեմէսի Գալանոսի Վիճաբանութիւն
աստուածաբանութեան - 727-728, Միխայիլի Ասորւոյ Դաւանութիւն - 241, Մինեադիս Քեռնիքի
Վէմ գայթակղութեան - 674, Միքայէլ Չամչեան, Վահան հաւատոյ - 634-636, Յակոբայ Մծբնայ
Հայրապետի Գիրք որ կոչի Զգօն - 357, Յակոբայ Սրճոյ եպիսկոպոսի Յաղագս Անտիոքայ -
251, Յակոբ Ուռհայեցի, Ընդդէմ Նեստորի նզովելոյ - 408, Յովհաննէս Մրքուզ Ջուղայեցւոյ
Վկայութիւնք պիտոյից աստուածաբանութեան - 837-838, 837-838, Յոհաննու Սպահանցւոյ
Սրբազնագործութիւն - 627-631, Նեղոս Դուքսապատիռ, Վասն հինգ պատրիարգացն - 449, Ներսիսի
Շնորհալւոյ Մատենագրութիւնք - 1379-1381, Ներսիսի Շնորհալւոյ Յաղագս դաւանութեան եկեղեցւոյ
- 1222, Պաւղոսի Տարօնացւոյ Ընդդէմ քաղկեդոնացւոց - 225, Պետրոսի Թիֆլիզեցւոյ
Վարդապետութիւն ճշմարտութեան - 637-638, Պրոկղի Վասն մարդեղութեան - 642, Պօղոս
Թնկրեան, Յայտարարութիւն ողջամիտ դաւանութեան Հայաստանեայց եկեղեցւոյ -
636, Պետրոսի Նախիջեւանցւոյ Գիրք, որ կոչի Աստուածանմանութիւն - 85, Ստեփաննոսի
Սիւնեցւոյ Վկայութիւն ժողովոյն Եփեսոսի - 488-489, Վանական վարդապետի Լուծումն
ճրագալուծին - 243, 260-261, Վանական վարդապետի Խոստովանութիւն - 188, Վանական
վարդապետի Համեմատութիւն Հնոյն առ Նորս - 860, 866, Վարդանայ Այգեկցւոյ Համառօտ
Յաղագս դաւանութեան - 829-830, Վարդանայ Բան ճրագալուցին - 968, Յաղագս սրբազնագործ
խորհրդոյն 930, Վարդանայ Յաղագս եկեղեցւոյ - 642, Ստեփաննոսի Լեհացոյ Հրեշտակաց
գրոց - 1405, Ստեփաննոսի Սիւնեցւոյ ասացեալ ընդդէմ հերետիկոսաց - 840, Վարդան
Այգեկցի, Արմատ հաւատոյ - 188, 1406, Վարդանայ Վասն ուղիղ դաւանութեան -
211-212, 355, Վարդանայ Վասն խնդրոյ պատարագին - 189, Տիմոթէոս Կուզ, Հակաճառութիւն
- 685-718, Անանունք. Առաջաբանութիւն ԺԴ. թղթոցն Պօղոսի - 192, Աստուածային
երից անձինս - 36, Գիրք Հրէից 496, Գիրք մոլութեանց - 1405, Դասակարգութիւն վերին զաւրացն - 269, Դաւանութիւն
հաւատոյ - 188, 270 (Հռովմայ), 590, 854 (ուղղափառ), 1456, Դաւանութիւն քաղկեդոնացւոց
- 188-189, 189, 1056, Խոստովանութիւն ժողովոյն Անտիոքայ - 840, Խոստովանութիւն
ի Սուրբ Երրորդութիւնն - 408, Համառօտ հաւաքումն Յաղագս հոգեաց եւ զօրութեանց
- 18, Վասն հոգւոյ 18 (քղւ.), Հոգին Աստուծոյ ի Հօրէ, թէ ի Հօրէ եւ յՈրդւոյ -
188, Հերձուածողք երեւելիք - 1053, Հաւատք Նիկիա սուրբ ժողովոյն - 188, 1466 (Պհպ.
Աա), Յաղագս Աստուծոյ - 1409, Յաղագս Աւետարանացն գրութեան - 451, Յաղագս բնութեան
եւ անձին - 1257, Յաղագս միաւորութեան - 818, Յաղագս Նիկիա սուրբ ժողովոյն
- 394, Նզովքն յառաջին ժողովքն Մանազկերտի - 269-270, Պատճառ գոյից - 787, Պատմութիւն
երկրորդ ժողովոյն Եփեսոսի - 485-488, Պատմութիւն քառից ժողովոց - 484, 486, Սակս
սրբոյ Թադէոսի - 129, Վասն դաւանութեան - 277, Վասն Է. հերձուածք հրէից - 450, Վասն
թէ քանի հերձուածք - 189, Վասն կատարածի աւուրն - 269, Վասն տիեզերական սիւնհոդոսացն
- 448, Վարդապետութիւն եկեղեցւոյն Գաղիոյ (Հռոմայ) - 640-641, 675-680, Վիճաբանութիւն
ընդդէմ Կղէմէսի եւ Վահան հաւատոյ - 679-682, Վիճաբանութիւն թէ Քրիստոս կարէ
ասիլ անօթ - 683-684, Զանազանք - 449-450, 796, 847, 1361, 1405, 1406, 1410:
ԱՍՏՈՒԱԾԱՇՈՒՆՉՔ
Ա. Մասունք
Հնոց եւ Նորոց Կտակարանաց − էջ 245, 927-928
Բ. Աւետարան
- 1084
Գ. Աւետարանցոյցք
- 1087, 1113-1114, 1119, 1122, 1125, Գիրք Սողոմոնի - 394, 1049, Ցանկ չորից Աւետարանացն
- 1488-1490 (Անանիա Ալավերդեան Էրզրումցի), Դ. Հանգստեան - 1095, Իւղաբերից -
1095, Բժշկութեան - 1095
Ե. Համաբարբառ Կանոնք - Արարածոցն համառաւտ - 667, Թիւք Աստուածաշունչ եւ նուրբ գրեանց
- 1294, Յայտնութիւն Յովհանու - 802, Նախադրութիւնք Կաթողիկեայ թղթոց -
1205-1206, Սաղմոսարան - 579, 993, Սիրաք - 395, 1049, Եօթն բան Քրիստոսի -
1404-1405, Տասն պատուիրանք - 173, 1404:
ԲԱՆՔ
ԵՒ ԽՐԱՏՔ ԻՄԱՍՏՆՈՑ
Անանիայի
Շիրակացւոյ Բանք - էջ 1207-9, Մովսէսի Խորենացւոյ Բան իմաստութեան - 1039, Բան Ի Յովհաննու
Գառնեցւոյ - 579, Յովհաննու Որոտնեցւոյ Հաւաքեալ Գրիգորիսի կաթողիկոսի Բան պիտանի
- 450-451, Բանք Նեղոսի - 526-527, Բանք Ներսէսի Լամբրոնացւոյ - 1062, 1425,
1448, 1451, Բանք գիտութեան - 586, 596, 598, 601, Բանք իմաստասիրականք − 971,
979, 1033, Բանք իմաստասիրաց - 24, 30, 48, 121, 210, 242, 261, 268, 395,
540-543, 1050, 1059 (Լուծումն Դաւթի), 1135, Բանք իմաստասիրաց Յաղագս սկզբան աշխարհի
- 37, 48: Բանք իմաստնոց 540, 622, 1049, 1134, Բանք իմաստասիրաց Վասն Աստուածութեան
- 1050, Բանք խրատական - 971, Բան խրատու իմաստասիրաց - 991, 1050, Բանք Յոբայ
- 394, Բանք Լեակեդոմնացոց - 545, Բանք իմաստուն կանանց - 546, Բանք կայսերաց -
543, Ի բանից հարանց - 1051, Յառաջաբան գրոց իմաստասիրաց - 1048, Սահման իմաստութեան
- 14: Վասն իմաստասիրաց - 24: Յաղագս մարդասիրութեան ասաց Հոմերոս 37: Այլ իմն
բան ծածուկ - 269, Ի բանից Պղատոնի յէակաց գրոցն - 38, Ի բանից Նեղոսի 38, Զանազանք
- 980:
ԲԱՆՔ
ԿԱՏԱԿԱՆԱՑ
Գրիգորի Մագիստրոսի
առ Եփրեմ եպս. Բջնոյ - էջ 129, Երգ զուարճութեան սեղանոյ - 1038, Ճենճերեսցի -
1338:
ԲԱՌԳԻՐՔ
Բառք - էջ
1059, 1060, Բառք քերթողականք - 1060, Հանդէս բանաստեղծաց - 1059, Յունարէն անուանք
թարգմանեալ - 27: Քիւթուրայ ի վերայ սպահնացւոցն - 132-133:
ԲԺՇԿԱԿԱՆՔ
Աբուսայիդայ
Յաղագս կազմութեան մարդոյ - էջ 51, 54, 58, 387, 800-801, Անանիայ Շիրակացւոյ Յաղագս
կշռոց - 451, Բագարատայ Խրատ մաճունի - 1361, Գաղիանոսի բառք - 1060, Գրիգորի Նիւսացւոյ
(Նեմեսիոսի) Յաղագս բնութեան մարդոյ - 106, 563, 808, 1480, Գրիգորի Նիւսացւոյ
Տեսութիւն ի մարդոյն կազմութիւն - 106, 1207, Իշոխի Գիրք ի վերայ բնութեան -
50, 54, 58, 1032, Յակոբայ Ղրիմեցւոյ Յաղագս բնութեան մարդոյ - 1030, Այլ գործք
լուսնի վասն հիւանդի - 990, Յաղագս բնութեան մարդոյ - 1207, Յաղագս ստեղծման մարդոյ
- 386-387, Դեղ ամենայն ցաւոց - 1365, Մռջմնոցի - 1338, Դեղագիրք - 228, Մասունք
մարմնոյ - 37, 1207, Յաղագս իմաստասիրաց բժշկապետաց - 1030, Յաղագս դրամոյ եւ
չափոյ - 1060, Վասն արականի եւ իգականի - 954, Վասն բնութեան մարդոյ - 801, 954, Վասն
երակ առնելոյ - 489, 750, 959, 995, 1011, Վասն համոց - 1032, Վասն մաճունի -
974, Վասն կշռոց - 450, Զանազանք - 50, 54, 58, 228, 269, 964, 974, 987, 993:
ԲՆԱԳԻՏԱԿԱՆ
Յաղագս լուսոյն
- էջ 1409, Յաղագս տարերաց - 1032, Վասն բնութեան տարերց - 1046, Յաղագս ստադիոնի
- 1060, Յաղագս տնկոց - 1207, Յաղագս չափուց - 1365
ԳՈՒՇԱԿՈՂԱԿԱՆՔ
Աղթարք -
էջ 823, 855, 948, 985, Աւուրք չարութեան - 985, Աւուրք պահպանութեան - 391, Գուշակութիւն
- 1409, Գուշակութիւնք ի վերայ կենդանակերպից - 129, 773, Գիր անասնակապի - 952, Գիր
ատամնացաւի - 278, 1346, Գիր գայլակապի - 996, Գիր գլխացաւի - 1346, Գիր կիրակէի
- 1138, Գիր ղուլընջի - 986, Գիր ջերման - 1342, Խրատ ախտարական - 720-721, Լուսնացոյց
եւ երազացոյց - 1011, Հմայագիր 212, 972, 985, 1346, Երազահան - 387, 992, Ժամ
բարի եւ թէ չար - 775, Մարմնազննութիւն - 387, 993, Մշտնջենաւոր գուշակումն
- 959, Յաղագս որոտմանց գուշակումն - 970, Վասն աստեղացն չար եւ բարոյ 391, Վասն
փառաւոր աստեղաց որ անկանին - 777, Վիճակացոյց - 960, Զանազանք - 212, 245, 396,
960, 964:
ԳՐԱՌԱՋՔ
Գրառաջք,
թղթառաջք − էջ 269, 854, 921, 956:
ԹՈՒՂԹՔ
Աթանասի ի
խնդրոյ Եպեկտիմոնի - էջ 135, Արիստոտէլի թուղթ առ Աղէքսանդրոս թագաւոր - 36,
48, 540, 789, Բարսղի Կեսարացւոյ թուղթ առ հաւատւորս - 583-584, Գէորգեայ Հայոց
կաթողիկոսի առ պատրիարգն Ասորւոց - 135, Գրիզորի Մեծի առ Յակոբ Մծբնեցի -
1429, Գրին զոր Աբգարու գրեալ էր Քրիստոս - 973, Թուղթ Գրիգորիսի կաթողիկոսի Հայոց
Յաղագս մերոյ ազգի քահանայից 270-271, Գրիգորի Նարեկացւոյ առ Ստեփանոս - 1445,
Գրիգորի Եւագրեայ Թուղթք - 466, Թուղթ Մեծին Մակարայ - 590, Մետրապօլիտին Յունաց
առ Գէորգ - 1408, Միքայէլ Չամչեանի - 636, Մովսէսի միայնակեցի թուղթ առ կրօնաւորս
- 1051, Նեղոսի առ մանկունս - 279, Ներսիսի Շնորհալւոյ - 129, 271, 357-358,
1055, 1209, Պիոս Է. պապին - 636, Ֆրանցիսկոսի թուղթ - 1149-1150, Ատենագրութիւնք
ժողովոցն Սսոյ եւ Ադանայ - 1146, Կերպ գրելոյ զթուղթս - 838-839, Հրամանք Գէորգ վարդապետի
- 184, 799, Թուղթ առ Գրիգոր Կեսարացի - 793-794, Թուղթ Տեառն մերոյ յերկնից ի Հռոմ
- 211, 1002, Նամակ յՕշնէ առ Գրիգոր Անաւարզեցին - 459, Շարադրութիւն թուրքացեալ
Յովանիսին է - 1409, Վկայագիր Գեղարքունեաց մելիքների - 278, Օրինակ նամակաց -
956:
ԺԱՄԱԳԻՐՔ
Ժամագիրք
- էջ 579, Մասն ժամագրոց - 986, 1079, 1082, 1087, 1091-1092, 1093-1095, 1099,
1105-1110, 1114, 1117, 1119-1120, 1122-1123, 1126, 1127, Ժամատետր կարգաւ տօներուն
- 1088:
ԻՄԱՍՏԱՍԻՐԱԿԱՆՔ
Ամելախօսի
իմաստասիրի Աթենացւոյ Լուծմունք Պրոկղի - էջ 113-4, Անտոն Գովդին, Փիլիսոփայութիւն
- 1261-1264, Առաքելի Սիւնեցւոյ Ամենայն չար տանջելի - 117, 120, 126, 129, 134,
142, 144, 150-151, 153-154, 158, 166, 173, 175, 180, 577, 609, 611, Մեկնութիւն
Սահմանաց գրոց - 117, 120, 125-126, 126, 128-129, 134, 141, 143, 146-147, 150,
153, 157-158, 166, 170-172, 175, 179, 576-577 (քաղուածու), 611, Արիստոտէլի Գիրք
բնազանցութեան (Մետաֆիզիկա) - 1253-1254, 1255 Արիստոտէլի Յաղագս աշխարհի -
612 (նախերգան), 789, 1257, Գործի Արիստոտէլի կամ Ներածութիւն ի ճեմարանն փիլիսոփայութեան
- 1129-1132, Ստորոգութիւնք Արիստոտէլի - 21, 27, 30, 99, 539, 611, 622, 929,
Արիստոտէլի Իմաստասիրութեան ծառն - 29, 41, 50, 58, 72, 122, 922, 1260, Արիստոտէլի
Յաղագս առաքինութեանց - 24, 36, 48, 57-58, 612 (նախերգան), 789, 929, 1054, Յաղագս
Արիստոտէլի - 450, Մեկնութիւն Արիստոտէլի Պէրի Արմէնիասի - 21, 28, 30, 32, 45,
48, 96-97, 539, 611 (նախերգան), 630 (նախադրութիւն), 1475 (Դաւթի), Բարդուղիմէոսի
Մարաղացւոյ Հաւաքումն տրամաբանութեան - 939, 943-944, Բարդուղիմէոսի Մարաղացւոյ
Յաղագս հնգից ընդհանրից - 27, Գրիգորի Երուսաղեմացւոյ Սահմանք զանազանք -
817, 1206, Գրիգորի Տաթեւացւոյ Աշխարհացն լուծմունք - 53, Գրիգորի Տաթեւացւոյ
Համառօտ տեսութիւն Պորփիւրի - 49, 51, 56, 121, 574, 920, 940, Գրիգորի Տաթեւացւոյ
Լուծմունք Պէրիարմէնիաս - 624, Գրիգորի Տաթեւացւոյ Համառօտ տեսութիւն Դաւթի
- 49, 51-52, 56-57, 121, 574, 921, 941, Գրիգորի Տաթեւացւոյ Համառօտ լուծումն Առաքինութեանց
Արիստոտէլի - 50, 53, 922, Լուծումն առաքինութեանցն Արիստոտէլի -
922, Գրիգորի Փեշտմալճեան Տրամաբանութիւն - 736-742, Բանք Դաւթի Անյաղթի - 1475-1485,
Դաւիթ Անյաղթ փիլիսոփայի - 137, Լուծմունք Դաւթի - 165, Համառօտ տեսութիւն Պորփիւրի
- 37 (յռջբն), Դաւթի Վերլուծութիւն ի Ներածութիւն Պորփիւրի - 31, 35, 37 (հմռտ),
40-41, 42, 44, 47, 96, 111 (հմռտ), 120, 218-219, 538-539, 623-624, 940-941, Դաւթի
Անյաղթի Առածք հինգ - 41, 49-50, 52, 57, 144, 156, 160, 168, 540, 624, 921,
1256-1257, Դաւթի Վասն բաժանման - 50, 52, 57, 144, 156, 160, 168, 540, 624, 921,
1257, Էակաց գիրք - 36, 539, 671, 734, 933-934, Նկատումն Արիստոտէլի – 30, 36,
50, 57, 88, 99-100, Մեկնութիւն Արդ գոլ զէակն - 36, 1206, Մեկնութիւն Ստորոգութեանցն
Արիստոտէլի – 30, 32, 37-38 (հմռտ), 44, 48, 96 111 (Տասն ստորոգութիւնք. հմռտ),
624, 1475, Սահմանք իմաստասիրութեան - 17, 24, 37, 165, 540, 1049, 1054,
1132-1134, 1485, Սահմանք ասացեալ Դաւթի - 166, Պատճառ Սահմանաց գրոցն Դաւթի -
436, Վասն բաժանման - 624, Դաւթի Վերլուծականացն Արիստոտէլի - 35-36, 38, 88
97-99, 539, 930, Դաւթի Ընդդէմ Պիռոնի եւ սահման եւ տրամատութիւն իմաստասիրութեան
- 1476, Զենոնի իմաստասիրի Յաղագս բնութեան - 88, Կղեմէսի Գալանոսի Ի գիրս ֆիզիկային
- 121-122, 728, 1261, Կղեմէսի Գալանոսի Իմաստասիրական վիճաբանութիւն - 728, Կղեմէսի
Գալանոսի Յաղագս գոյացական տեսակի - 728, Հերմես եռամեծի առ Ասկղեպիոս -
137, Ճարտասան Յաղագս բնութեան - 1206, Մեսրոպայ արարեալ Դաւթի փիլիսոփայի Առածք
հինգ 218, 941, Մեսրոպայ Գանջեցւոյ Համառօտ մեկնութիւն գրոցն Պատճառաց -
217-218, Մեսրոպայ Վասն բաժանման - 218, Մխիթարայ Սասնեցւոյ Յաղագս միութեան եւ
Բանին Աստուծոյ - 351-354, Մովսէսի ումեմնէ Գումարումն յոգնադիմի իրողութեանց
Սահմանաց Դաւթի 127, 185-186, 1018, Մովսէսի Քերթողի Յաղագս Ստորոգութեան Արիստոտելի
- 817, 1055, Մովսէսի Քերթողի Վերլուծութիւն բանիցն Արիստոտէլի - 30, 38, 121,
137, 539, Պորփիւրի Ներածութիւն Ստորոգութեանցն Արիստոտէլի - 120, 144,
538, 824, 929, 939, Մեկնութիւն Սահմանաց գրոցն Դաւթի - 154, Պատճառ Սահմանաց գրոցն
Դաւթի - 609, Ի Սահմանաց գրոցն, որ կոչի Լօճիկա - 38, Յովհաննու Անգելոսի Համառօտ
հաւաքումն հոգւոյ - 112, 553, 645, 1482, 1485 Յովհաննու Որոտնեցւոյ Համառօտ
Վերլուծութիւն Պորփիւրի - 111, 144, 156, 168, Յովհաննու Որոտնեցւոյ Լուծմունք
Պերի Արմենիասին - 50, 52-53, 57, Յովհաննու Որոտնեցւոյ Լուծմունք գրոցն Փիլոնի
- 154, Յովհաննու Որոտնեցւոյ Համառօտ Լուծմունք
Մեկնութիւն Պերի Արմենիասին - 111-112, 121, 574-575, 616, 921, 1260, Յովհաննու
Որոտնեցւոյ Համառօտ Վերլուծութիւն Ստորոգութեանցն Արիստոտէլի - 50, 52,
57, 111, 121, 574, 615-616, Յովհաննու Որոտնեցւոյ Հաւաքումն համառօտ Վերծանութեան
Ստորոգութեանցն Արիստոտէլի - 615-616, 921, Յովհաննու Որոտնեցւոյ Յաղագս անձին
- 136, Պետրոսի Արագոնացւոյ Բանք - 27, 28, 144-146, Պորփիւրի Ներածութիւն Ստորոգութեանցն
Արիստոտէլի - 23, 26, 29, 35, 144, 611, Պորփիւրի Իմաստութեան ծառն - 1048,
Ներսիսի Շնորհալւոյ Մեկնութիւն բանից Դաւթի - 37, 165-166, 1054, Ներսիսի Շնորհալւոյ
Սահման հաւատոյ - 1222, Ի գրոց Պատճառաց Պրոկղի - 111, 1256, 1260, Պաղտասար դպրի
Յաղագս տրամաբանութեան - 734, Ջիլբերտոսի Պօռետացւոյ ճեմականի Վեցից սկզբունք
գիրք - 27, 114, Համառօտ հաւաքումն - 27, Սարգսի Շնորհալւոյ Խրատ հոգեւոր - 20, Սիմէոնի
(Գառնեցւոյ) Ջուղայեցւոյ Գիրք տրամաբանութեան - 733, Սիմէոնի Ջուղայեցւոյ
(Գառնեցւոյ) Համառօտ հաւաքումն տրամաբանութեան - 924, 927, 936, Սիմէոնի
Ջուղայեցւոյ (Գառնեցւոյ) Մեկնութիւն գրոցն Պրոկղի - 87, 90-92, 95-96, 103-104,
105, 108, 109-110, 110-111, 115-116, 552, 625, 733, Սիմէոնի Ջուղայեցւոյ (Գառեցւոյ)
Համառօտ հաւաքումն վասն հոգւոյ եւ յորոց բաղկանայ մարմինն - 105-106, 553,
Սիմէոնի Երեւանցւոյ Մեկնութիւն գրոցն Պրոկղի - 76-84, 92-93: Սիմէոնի Երեւանցւոյ
Գիրքս այս կոչի Հինգ առածք 33, 67-68, 549, Սիմէոնի Երեւանցւոյ Լուծմունք Արտաքնոցն
- 548-549, Սիմէոնի Երեւանցւոյ Համառօտ լուծմունք Արիստոտէլի Պէրի Արմէնիասի
- 33, 66-67, 549, Սիմէոնի Երեւանցւոյ Համառօտ լուծմունք գրոցն Դաւթի, որ կոչի Գոյից
բաժանումն - 33, 68, 549, Սիմէոնի Երեւանցւոյ Համառօտ լուծմունք Ստորոգութեանցն
Արիստոտէլի - 33, 65-66, 549, Սիմէոնի Երեւանցւոյ Համառօտ լուծմունք Պորփիւրի
- 32-33, 62-65, Սիմէոնի Երեւանցւոյ Մատենագրութիւնք - 59, 72, 73, 75, 96, Ստեփաննոսի
Լեհացւոյ Լուծմունք Արիստոտէլի Մետաֆիզիքոց - 1255-1256, Ստեփաննոս Ռօշքայ,
Ներածութիւն ի Տրամաբանութեանն Արիստոտէլի - 741-744, Վահրամայ Րաբունւոյ
Լուծմունք - 609, Փիլիպպոսի Հաւաքումն Տրամաբանութեան - 944, Փիլոնի Հաւաքումն
յայտնաբանութեան - 612, Փիլոնի գրոցն Լուծմունք - 1277-1278, Փիլոնի Եբրայեցւոյ
Մատենագրութիւնք - 1270-1273, 1490, Փիլոնի Եբրայեցւոյ Այնոցիկ որ ի լինելութեան
- 1275-1276, Փիլոնի Յաղագս կենաց եւ վարուց - 1490, Լինելութենէ խնդրոց եւ լուծմանց
- 1490-1491, Բարոյական փիլիսոփայութիւն - 1268-1270, Գիր փիլիսոփայական այսպէս
- 1023, Զինչ է սահման քահանայութեան - 1020, Հաւաքումն սահմանաց - 934, Հին եւ
նոր փիլիսոփայութիւն (Լօճիգայ) - 1265-1268, Յաղագս առաքինութեանց հոգւոյն -
112, 553, 645, 1482, 1485-1486, Ի վերայ մահուան - 819, Յաղագս բնութեանց հրեշտակացն
- 645-646, 1482, 1486, Յաղագս Գոյութեանց եւ էութեանց - 734, Յաղագս յանհատէ -
928, Յաղագս նշանակութեան բառից տրամաբանականաց - 931-933, Պատճառ Սահմանաց
- 540, Սահմանք զանազանք - 1206, Սահմանք իմաստասիրութեան թուով վեց - 1036, Սահմանք
իմաստասիրական իբր հարցմամբ - 13, Սուղ ինչ Մեկնութիւն ներգոյութենէն Պորփիւրի
- 929, Վասն ցուցանելոյ զսահման իմաստասիրութեան - 1137, Տրամաբանութիւն -
745-746, 748, 944, Փիլիսոփայիցն` Յաղագս խելաց եւ իմաստութեան - 13, Զանազանք
- 25, 58, 809, 1020:
ԻՐԱՒԱԲԱՆԱԿԱՆՔ
Դատաստանագիրք
քրիստոնէից - էջ 387, Դատաստանագիրք եպիսկոպոսաց - 389, Վասն դատաւորի -
854:
ԽՐԱՏՔ, ՃԱՌՔ, ՆԵՐԲՈՂՔ,
ԱՍԱՑՈՒԱԾՔ
Գրիգորի Լուսաւորչի
ասացեալ ճառք Յաճախապատումք - էջ 198, Գրիգորի Նարեկացւոյ ճառք - 206, Գրիգորի
Նարեկացւոյ ներբողեանք - 1430, 1445, 1452, Գրիգորի վարդապետի Խրատ ժամանակագրութեանց
աղօթից - 242, 267, Եզնկայ խրատ ոգէշահք - 952, 1051, Եղիշէի ասացեալ վասն Թափօրական
լերինն - 245, Թովմայի Մեծոփեցւոյ Խրատ ժամատեղեաց յաղագս պաշտման եկեղեցեաց
Հայաստանեաց - 1082, 1086, 1099, 1105, 1122, 1125, Հիպողիտեայ Վասն կատարածի
աշխարհի - 137-138, Մովսէսի միայնակեցի Բան խրատու - 590, Մովսէսի Ջուղայեցւոյ -
720, Ներսիսի Մոկացւոյ ներբողեան վիպասանական Ի փոխումն Աստուածածին կուսին -
1382, Նուշրուանայ Խրատք - 387, 990, 1051, Յովհաննու Երզնկացւոյ - 1403,
1419, Յովհաննու Ոսկեբերանի - 137, Յովհաննու Ոսկեբերանի Յորդորակ - 198-199, Յովհաննու
Ոսկեբերանի Վասն միանձանց - 560-561, Յովհաննու Պլուզ Խրատ հոգեւոր - 392, Ջերոնիմոսի
- 1405, Սիմէոնի Երեւանցւոյ Առ սուրբ Էջմիածին - 32, 62, Վարդանայ Այգեկցւոյ
Խրատք - 137, 355-357, 1419-1420, Վարդանայ վարդապետի - 1419, Դեղ ամենայն ցաւոց
- 585, 595, 598, 601, Խաւսք Կումաիտաս կաթողիկոսի եւ Կոմիտաս Կոստանդնուպօլսի
առ միմեանս - 953-954, Խրատք գեղեցկայարմարք հարցն մերոց - 461-462, Խրատ եւ բան
պիտանիք - 838, Ժամակարգութեան - 260, Խրատ թաղման քահանայից - 1127, Խրատ Իւղաբերից
Աւետարանացն - 1085, 1091, 1119, Ճառք - 663, 1055 (հրեշտակապետաց), Յովհաննու
Մայրավանեցւոյ - 1415-1418, Մագաղաթի - 183, Մեղք գլխաւորք - 393-394, Մեղք որք
հանդիպին ի մէջ ամուսնացելոց - 839, Մովսէսի Քերդողի խրատաբանութիւն առ Թէոդորոս
- 20, Յաղագս Ժ. բանից ի ժամ աղօթից - 978, Յաղագս որոյ ի սրբոյն Կիպրիանոսի ճառին
- 21, Ուղեցոյց Աստուածաշնչի - 854, Փոքր իշխանութիւն տալոյ - 137, Զանազանք
- 261-262, 391, 818, 925-926, 993, 1403-1404, 1430:
ԿԱՆՈՆՔ
Կանոն առաջին
աստիճան վարդապետութեան - էջ 1024, Կանոն փոքր իշխանութիւն վարդապետութեան -
670, Կանոն նշան օրհնութեան - 1023, Կանոն խաղող օրհնելոյ - 1320, Կանոն պսակի հանդերձ
օրհնելոյ - 1024, Գրիգորի Տաթեւացւոյ չորեքտասան աստիճան վարդապետաց - 671, Եղիշայի
Կանոնաց գրոց - 522, Յակոբայ Ղրիմեցւոյ Յաղագս ազգականութեան - 1054, Ներսէսի Շնորհալւոյ
Բոլորակ աստիճանաց ազգականութեան - 1054, Ներսէսի Շնորհալւոյ Կարգաւորութիւնք եկեղեցւոյ
եւ արարողութիւն ժամատեղեաց - 1088, ԺԲ առաքելոց - 199, Վասն ազգականութեան -
1054, Բացայայտութիւն ժամակարգութեան աղօթից - 807-808, Յարութեան հարցնացոյց
- 1119, Ութ կանոն Սաղմոսին - 1055, Սահմանք հրեշտակաց ըստ եկեղեցւոյ սահմանադրութեան
- 1476, Զանազանք - 129, 199, 408:
ՀԱՄԱՐՈՂԱԿԱՆՔ
Անանիայի
Շիրակացւոյ - էջ 261, 268 Յովհաննիսի Կոզեռն ի խնդրոյ Անանիայի Ի բաց տանելեացն
թուկանին - 775, Թէ քանի խաւսեցաւ Աստուած ընդ նախահարսն - 1491, Թուականք յայտնի
- 269, Խրատ Եճ.եկի շրջանիդ - 751, Խրատ ուստուրլապի - 235, Համեմատութիւնք թուականաց
եւ տարեմտից - 751, Քանի անգամ յիշէ Արարչին յԱրարածոց գիրսն - 1491:
ՀԱՆԵԼՈՒԿՔ
Անանիայի
Շիրակացւոյ - էջ 243, Դաւթի Քերթողի - 266, 579, Մխիթարայ Երզնկացւոյ - 964, Զանազանք
- 266, 970, 1009, 1060:
ՀԱՐՑՄՈՒՆՔ
ԵՒ ՊԱՏԱՍԽԱՆԻՔ
Անդրեասի
Մեծի Հարցումն - էջ 947-8, Բարսղի հարցումն եւ պատասխանի Գրիգորի - 990, 1388, Գրիգորի
Լուսաւորչին եւ հրեշտակին - 211, 993, Գրիգորի Տաթեւացւոյ Գիրք հարցմանց՝ քաղուածոյ
- 54-56: Ոսկեփորիկ - 1412, Հարցումն Գէորգեայ րաբունապետի եւ կատարումն Յակոբայ
- 1041, Հարցումն Եւսեբեա առ Անատոլիս - 754, 774-775, 787, 968, 1042, Իրոնի ընդդէմ
Եւսեբի - 777, Մատթէոսի Ջուղայեցւոյ Հարցումն տաճկաց - 270, 385, Մեսրոպայ Գանջեցւոյ
Հարցմունք պէս-պէս - 219, Միլիտոսի փիլիսոփային Աթենականն ընդ Մովսէս փիլիսոփայն
Հայոց - 734, 934, Մովսէսի եւ Դաւթի հարցմունք ընդ երկաբնակսն - 1048, 1408, Յովհաննու
Որոտնեցւոյ - 1294, Ներսէսի հարցմամբ յԱպուսատ իմաստասիրէն - 450, Մխիթար Սկեւռացւոյ
պատասխանիք - 800, Ստեփաննոս Սիւնեցի, Առաջաբանութիւն պատմութեանց - 402, Փիլաքսոնի
Հարցումն եւ պատասխանի Ագաթոնի - 948, Հարցմունք եւ պատասխանիք իմասնասիրաց -
393, 990, Հարցումն Աշոտոյ որդոյ Սմբատայ թագաւորի եւ պատասխանի Եզնկայ Կողբացւոյ
- 952, 1408, Հարցումն Արձանայ եւ պատասխանի Եզնկայ Կողբացւոյ - 952, Հարցումն եւ
պատասխանի - 824, 952, 983, 993, Հարցումն ի հարցողաց - 667-668, Հարցումն Յունաց
պատրիարքի եւ պատասխանի Ներսէսի - 1062, Հարցմունք պիտանիք եւ պատասխանիք -
992, Աստուածաբան վարդապետաց ժողովածու - 1405, Յաղագս մարգարէութեան -
818, Յաղագս վիպաբանութեանն հարց եւ պատասխանի - 1405, Պատասխանի որք երկու ներգործութիւնս
առնեն ի վերայ Քրիստոսի - 839, Վասն գիտութեան Հարցումն պտղոյն - 839, Վասն էր տօնեմք
սրբոցն - 1411, Վասն Ծննդեան Քրիստոսի - 278-279, Վասն պատկերի եւ նմանութեան -
17, Վասն յատկութեանց մարդոյն - 18, Վասն Մարիամանցն - 18, Հարցմունք եւ պատասխանիք
երկրաչափականք - 30, Զանազանք - 54, 269, 376, 496, 961:
ՀՄԱՅԱԿԱՆՔ
Դեղ ատամնացաւի
- 226, Գիր գլխացաւի - 18, Գիր կապ գցելոյ - 989, Աւձահարի − 246:
ՃԱՇՈՑ,
ՃԱՌԸՆՏԻՐՔ, ՄԱՆՐՈՒՍՄՈՒՆՔ, ՄԱՇՏՈՑՔ, ՅԱՅՍՄԱՒՈՒՐՔ
Գրիգոր Լուսաւորչի
Յաճախապատում ճառք - էջ 369-70, Ճառընտիրք - 191, 230, 316, 1303, Մաշտոցք -
1327, 1404, Յայսմաւուրք - 831-832 (ցուցակ), 1370, Աւուրք տօնից-1370, Մանրուսմունք
- 1082, 1126:
ՄԱՐԴԱԲԱՆԱԿԱՆ
Ճօանի Պատիստայի Պօռթայի Յաղագս բնազննութեան մարդկայնոյ մարմնոյ
- էջ 1132-1133, Որպէս գոյանայ հոգի մարդոյ - 1032, Յաղագս բարեբարոյ կանանց -
1050, Սանդուղք առաքինութեան եւ արատից - 1050, Վերջին ասել զՀայք - 1411:
ՄԵԿՆՈՂԱԿԱՆՔ
Աթանասի Աղեքսանդրացւոյ
պատճառ Սաղմոսացն Դաւթի - էջ 333-4, Անդրիասայ Կեսարացւոյ Ի Յայտնութեան մեկնութեան
- 129, 321, Բարդողիմէոսի Մարաղացւոյ Մեկնութիւն Վեցօրէից - 93-94, 645,647,
650, 651-652, 652, 653, 654-655, 656-657, 657-658, 660, 1410, 1411, 1479, 1481,
1484-1485, Բարսղի Կեսարացւոյ Գիրք հարցողաց - 344, 583, Մեկնութիւն Վեցօրէից
- 344, 643 Բարսղի Կեսարացւոյ Պատճառք ճառիցն - 342-344, 440-443, Բարսեղի Մաշկեւորցւոյ
Մեկնութիւն Մարկոսի - 417, Գրիգորի Աստուածաբանի Որք յԵգիպտոսէ - 340-341, Գրիգորի
Աստուածաբանի Առ որս ճառք - 338-340, 444-445, 846, Գրիգորի Աստուածաբանի Պատճառաց
գիրք - 337-338, 437-438, 614 (Առ որս), Գրիգորի Մագիստրոսի Չափաբերականք - 48,
Գրիգորի Նիւսացւոյ Մեկնութիւն Երգ երգոցի - 823-824, Գրիգորի Նիւսացւոյ պատճառ
Ժողովողին - 334, Գրիգորի Նիւսացւոյ պատճառք ճառիցն - 341, 438-440, Գրիգորի որդոյ
Աբասայ Գիրք պատճառաց - 331-349, Գրիգորի պատճառ Դատաւորաց - 332, Գրիգորի Տաթեւացւոյ
Լուծումն Կիւրղի Պարապմանց գրոց - 612, Գրիգորի Տաթեւացւոյ Լուծումն Երգոց երգոյն
- 671-672, Գրիգորի Տաթեւացւոյ Մեկնութիւն Մատթէոսի - 370-371, Գրիգորիսի Արշարունւոյ
Մեկնութիւն ընթերցուածոց - 192-193, 406-408, Դանիէլի Ռիթեցւոյ Լուծմունք Կլիմաքսի
- 584-585, 589-590, 595, 597, 601, Դաւիթ Անյաղթ, Պատճառք գրոցն - 345, Դիոնիսեայ
Պատճառաց գիրք - 345, Եղիշէի յաղօթսն Հայր մեր - 45, 357, Եղիշէի պատճառ Յեսուայ
- 332, Եպիփան Կիպրացի, Պատճառ - 334, 578, 1055, Եսայեայ Նչեցոյ Համառօտ Լուծումն
Դիոնէսիոսի - 562-563, Եւագրի Պատճառ գիրք 344-345, 443, Եւթաղի ի թղթոցն Պաւղոսի
- 347, Եփրեմի պատճառ Գործոցն Առաքելոցն - 348, Եփրեմի պատճառ թղթոցն Պաւղոսի -
346, 347, 348, Եփրեմի պատճառ Դատաւորաց - 332, 333, Եփրեմի պատճառ Յեսուայ -
332, Եփրեմի պատճառ Յոբայ - 334, Թէոփիլօսի Յաղագս զղջման - 211, Իգնատիօսի Տիգրանակերտցւոյ
Ի յերգսն Ներսիսի Շնորհալւոյ - 123, Խոսրովու Անձեւացեաց եպիսկոպոսի Մեկնութիւն
ժամակարգութեան - 1204, Կիւրղի Երուսաղէմացւոյ պատճառ թղթոյն Եբրաեցւոց -
347, Կղեմէս Գալանոս, Դրունք փիլիսոփայութեան Լօճիգա - 727, 729-730, Կղեմէս Գալանո,
Մատենագրութիւնք - 727-728, 1261-1262, Կղեմէսի Իմաստասիրական վիճաբանութիւն Ֆիզիկային
գիտութեան - 682, 728, 732, Կիրակոսի Երզնկացոյ Մեկնութիւն հարիւրաւորացն Եւագրեայ
- 45, 816, Հիւսիքոսի պատճառ Յոբայ - 334, Մատթէոսի Ջուղայեցւոյ Մեկնութիւն Վեցօրէից
- 87, 661, 665-666, 667, 671, Մատթէոս վարդապետի Ի Ղուկասու Աւետարանի մեկնութենէ
- 358, Մարտիրոս կաթողիկոսի Լուծումն Քառասնորդաց - 1222, Մեսրոպայ Գանձակեցւոյ
Համառօտ պարզաբանութիւն գրոցն պատճառաց - 618-622, Յակոբայ Կրակցւոյ Լուծմունք
Գրիգորի Նիւսացոյ Եւթն գրոց - 563-564, Յովհաննու Որոտնեցւոյ որ ասէ. Արդարութիւն
Տեառն - 187, 227-228, Յովհաննու Որոտնեցւոյ որ ասէ. Ո ստեղծ - 819, 1042, Յովհաննու
Որոտնեցւոյ ասացեալ ի բանն. Ի սկզբանէ - 154, 158-159, 166-167, 186, 186-187,
1042, 1046, Յովհաննու Որոտնեցւոյ ասացեալ ի բանն. Հայեցարուք - 154-155,
159, 167, 187, Յովհաննու Որոտնեցւոյ ասացեալ ի բանն. Մարդով եղեւ - 155,
159, 167, 187, Յովհաննու Որոտնեցւոյ ի բանն, որ ասէ. Ծնաւ ձեզ այսօր - 155,
159-160, 167, Յովհաննու Որոտնեցւոյ Ծաղկաքաղ եւ մեկնութիւն Եսայեայ -
653-654, Յովհաննու Որոտնեցւոյ Համառօտ լուծումն Աստուածաբանի - 613-614, Յովհաննու
Որոտնեցւոյ տեսութիւն ի բան մարգարէին, զոր ասէ. Հոգի Տեառն - 155-156, 160,
167, 186, 1042, Յովհաննու Որոտնեցւոյ արարեալ Մեկնութիւն բանին. Ո ստեղծ - 156,
167, 186, Յովհաննու Որոտնեցւոյ Մեկնութիւն ի բանին. Մշտաշարժ - 143-144, Յովհաննու
Ոսկեբերանի պատճառ Գործոցն Առաքելոց 348, Յովհաննու Ոսկեբերանի պատճառ Եզեկիէլ
մարգարէի - 335, Յովհաննու Ոսկեբերանի Մեկնութիւն տեսլեան Պետրոսի -
817-818, Յովհաննու Ոսկեբերանի պատճառ թղթոցն Պաւղոսի - 346, 347, 348, 817, 1418, Յովհաննու Վարդինեցւոյ Բացայայտումն
բանից Գրիգորի Նարեկացւոյն - 816-817, 1460, Նանայ վարդապետի Ի մեկնութենէ Աւետարանին
Յովհաննու - 358, Մեկնութիւն վասն ինն երանութեանց - 357, Յաղագս տապանակին խորհուրդն
Պատճառ տասն խորանացն - 130, Ներսիսի Տարսոնի եպիսկոպոսի Բացայայտութիւնն Հայր
մերին - 666, Ոլիմպիոդորոսի Մեկնութիւն Ստորոգութեանցն Արիստոտէլի - 605-608, Որոգինէսի
պատճառ Եզեկիէլի - 336, Որոգինէսի պատճառ թղթոյն Եբրաեցւոց - 347, Պօղոս Տարօնացւոյ
Կարգ մեկնութեան ժամուց աղօթից - 1054, Պօղոս Տիւրիկեցի, Մեկնութիւն բանից մարգարէականաց
- 328, Սարգսի Շնորհալւոյ Մեկնութիւն եօթանց թղթոցն կաթուղիկէից - 20, Ստեփաննոսի
Սիւնեցւոյ Լուծմունք Սահմանացն եւ Պորփիւրին - 564, Ստեփաննոսի պատճառ Եզեկիէլի
մարգարէին - 335-336, Ստեփաննոսի պատճառ Յոբայ - 334, Վահրամայ Լուծմունք Կազմութեան
գրոցն - 563, Վանական վարդապետի այլաբանութիւն Հնոց գրոց Արարածոց - 137, Վանական
վարդապետի Պատճառք վասն Առաջաւորաց - 668, Վարդանայ Արեւելցւոյ Մեկնութիւն Հնգամատենին
- 793, Վարդանայ Համառօտ մեկնութիւն Դանիէլի - 662, 1061, Վարդանայ վարդապետի Մեկնութիւն
Անթառամ ծաղկին - 151, Վարդանայ վարդապետի Մեկնութիւն Հայր մեր - 808,
1209, Վարդանայ վարդապետի Մեկնութիւն Ճ Սաղմոսին - 1222, Պօղոս Թորոսեան Տիւրիկեցւոյ Մեկնութիւն թղթոցն Պօղոսի - 285-287, Փիլոնի պատճառ Նուրբ
գրեանց - 336-337, 444, Լուծմունք Փիլոնի գրոցն - 563, Անանունք. Բաղդատումն Քրիստոսի
ընդ Մելքիսեդեկի - 818, Բացատրութիւն Փառք ի բարձունսի - 992-993, Ժողովումն Մեկնութեան
Մատթէոսի - 371, Իմաստասիրական վիճաբանութիւնք որ յետ Տրամաբանութեանն -
730-732, Լուծմունք բանից սրբոց - 1439, Լուծմունք Նարեկայ - 1448, Մեկնութիւն յԱռակաց
- 1205, Մեկնութիւն Յոբայ - 1205, Մեկնութիւն Սաղմոսաց - 590, Լուծմունք շարականաց
- 208-210, Յաղագս Շողակաթին Սրբոյ Էջմիածնի տեսլեանն - 359, Յաղագս որպիսութեան
մարդոյ ի Սուրբ Գրոց - 1018-1019, Մեկնութիւն թղթոցն Պօղոսի - 289-292, Մեկնութիւն
ի Ծննդոց - 1205, Մեկնութիւն Ղուկասու Աւետարանին - 981, Մեկնութիւն Մատթէոսի Աւետարանին
- 243, Համառօտ հաւաքումն Յաղագս հրեշտակաց - 84-85, 779, Յաղագս աստիճանաց եկեղեցւոյ
- 243, 260-261, 268, ՅԱրարածոց մեկնութենէ - 779, Եզեկիէլի մեկնչէն 1053, Մեկնութիւն
խորանաց Աւետարանին - 1209, Մեկնութիւն Հայր մերին - 45-46, 260, 268, 1080, Մեկնութիւն
Տեառն Յաղագս առաքինութեանց հոգոյն - 788-789, Մեկնութիւն այլաբանութեամբ տեսլեանն
Եսայեայ - 1406, Մեկնութիւն Սաղմոսացն - 1055, Մեկնութիւն Տեառն բանին, որ ասէ.
Ոչ ոք յայնց - 199, Յաղագս աւետարանչացն - 981, Յաղագս հոգոյ - 788, Պատճառ Աստուածաշունչ
գրոց - 826, Պատճառ Վարդավառին - 1205, Պատճառ Սրբոյ Խաչին - 1205, Պարզաբանութիւն
բանից եւ վկայութիւնք - 1019, Սուրբ գրոց (Ժղլանք) - 135, 1407, Վասն աղօթից -
211, 818, Վասն գօտւոյն - 53, Վասն խաչին - 394, Վասն պատարագի - 818, Ժողովարանք
մեկնութեան պատմութեան - 21, Սահմանք հրեշտակաց - 38, 789, Վկայութիւնք ի գրոց Դիոնէսիոսի
- 846, Զանազանք - 463, 466, 663, 734, 1369-1370:
ՆԱԽԵՐԳԱՆ
Գրիգորի Տաթեւացւոյ
- էջ 1294, Պաւղոսի Աղեկսանդրացոյ Նախերգան - 780, Տիրատրոյ Նախերգանք քարոզի -
1361, Նախերգան - 24, 228, 1052, Նախերգանք եւ աւրհնութիւն - 168, 189, Նախերգանք
Սահմանաց Դաւթի - 609, Նախերգանք քարոզի - 787, 1294:
ՆԵՐԲՈՂԵԱՆՔ
Առաքելի Սիւնեցւոյ
առ Գրիգոր Նարեկացին - էջ 297-8, Գրիգորի Նարեկացւոյ Բան պանծալի առ սուրբ Աստուածածինն
- 359, Գրիգորի Նարեկացւոյ Գովեստ ի սուրբ առաքեալսն - 206, Գրիգորի Նարեկացւոյ առ
Յակովբ Մծբնայ հայրապետն - 206, 1446, Գրիգորի Նարեկացւոյ Խաչի - 206, 1445, Դաւթի
Ներբողեան կենսատու խաչին - 242, 328-329, Դաւթի փիլիսոփայի - 242, Եփրեմի Խուրին
Ասորոյ Ներբողեան ի Կարապետն Յովհաննէս - 193, Կիւրղի Երուսաղէմացոյ Վասն պատարագաց
- 329, 951, Յակովբայ Սրճոյ եպիսկոպոսին Ներբողեան ի ննջումն Աստուածածնին -
193, Յովհաննու Ոսկեբերանին Ի ննջումն Աստուածածնին - 193, Յովհաննու Ոսկեբերանի
Ի Սուրբ Խաչն - 381, Յովհաննու Ոսկեբերանի ներբողեան Յաղագս Գրիգորի Լուսաւորչին -
498, Ներսէս Շնորհալի, Ներբող յաղագս հրեշտակապետացն - 329, 646, Պետրոս Սիւնեաց
եպիսկոպոսի Ի գովեստ Աստուածածնին - 381, Պօղոս Տիւրիկեցի, Ներբողեան Սրբոյն Էջմիածնի
- 325-328, Գովասանանք Սաղմոսին - 1003, Յաղագս Սուրբ առաքելոցն - 787, Յաղագս
Յովհաննու աւետարանչին - 184, Գովասանութիւն է Սուրբ խաչին - 211, 329, 359:
ՇԱՐԱԿՆՈՑ
Ձայնագիւտ
- էջ 1008, 1139, Շարակնոց - 886-889, 918-919, 999, 1085, 1103, 1461-1466, Շարական
խնկարկութեան - 952, 956, Շարական Մեռոնի - 1096, Վասն ձայնից - 470, 734, 750,
1092:
ՈՂԲՔ
Գրիգորի Կեսարացւոյ
- էջ 136-7, Մինասայ ողբ վշտացելոյ անձին - 131, Կտակ խաչելութեանն - 622, Վասն առմանն
Երուսաղէմի - 1382:
ՉԱՓԱԲԵՐԱԿԱՆՔ
(ըստ սկզբնատողերի)
Աբեներ արքայէ
- էջ 901, 1386, Ադամ նստեր - 903, Ադամայ ստեղծօղն - 881, Ականջ դրէք - 391, 895,
913, Ահա ասեմ բան - 1097, 1382, Ահա հոտըն գայր - 914, Ահաւոր մեծութիւն -
1283, Աղաչանաւք Աստուածածնին - 1009, Աղաչանաւք մաքուր - 882, Աղբիւր կենդանի
- 1384, Աղէկ պատկէր - 915, Աղնա պիլէ յիյլէ -
210, Ամենայն փառք - 392, 898, 1392, Ամենքս ենք ղարիպ - 973, Ամէնաւրհնեալ Սրբուհի
- 906, Ամսեանն վեցերորդի - 890, Այ Տէր տերանց - 910, 1392, Այբէն մինչեւ ի Քէն
- 892, Այբէն մինչեւ ի Քէն գովիս - 1383, Այբէն մինչեւ ի Քէն Քրիստոս - 892,
1389, Այբն Աստուծոյ զքեզ - 904, Այբն Աստուծոյ է աւրինակ - 1051, 1389, Այբն անսկիզբն
- 904, Այբն առաջին - 904, Այլ թէ դու - 900, 1385, Այն առաջին - 894, 910, Այն որ յառաջ - 1043, Այս գըլուխք - 1113, Այս ինչ խաւար - 915, Այս ինչ
կրակ - 916, Այսաւր նոր - 909, 1101, Այսաւր պարզողին - 1102, Այսաւր սուրբ -
907, 1097, 1101, 1112, Այսօր անդրանիկ - 1112, Այսօր անճառ լուսոյն - 1456, Այսօր
աւետեաց - 1096, Այսօր Բանն Աստուած - 891, Այսօր Գաբրիէլ - 882, 1097, 1101,
1112, Այսօր դըշխոյ - 1110, Այսօր Երուսաղէմ - 881, Այսօր եկայք - 1392, Այսօր եղեւ
- 1101, Այսօր զուարճացեալ - 918, Այսօր զքեզ տեսայ - 897, Այսօր ծնաւ - 1120, Այսօր
ձայնն - 878, 1110, Այսօր տօն է - 897, 907, 973, 1111, 1383, Այսօր ցնծա - 892,
1112, Անարատ տաճար - 1083, Անեղ Որդին - 1096, 1100, Անթիւ չարեօք - 893,
1391, Անկեալ յեկրպագանեմք - 1011, Անհամարական աստեղք - 1110, Անհամեմատ եւ անսահման
- 918, Անձամբ խոնարհիմք - 904, Անձն իմ, արի - 898, Անճառ Բանին - 1284, Անճառ խորհրդոց
- 1010, Անճառ ճառագայթ - 1096, Անճառ Միածին - 392, 891, 1390, Անճառելի Բանն ի -
903, Անմահ բնութիւն - 912, 1390, Անմահից արքայն - 1110, Անմահութեան աղբիւր -
823, Անսկիզբն եւ անսահման - 917, Անցանէ մեծութիւն - 898, 910, Աշակերտէք Քրիստոսի
- 1011, Աշխարհ անսկիզբն - 132, Աշուն էր եղեւ - 894, Աչեր ինչ ես - 994, Աչքն ծով
- 881, 1101, Աջն անեղական - 357, Աջն հայրական - 668, Առ Քեզ աղաղակեմ - 903, Առ
Քեզ գոչեմ - 1010, 1389, Առակ մի այլ ասաց - 900, 1385, Առակ մի այլ ասեմ - 900,
1385, Առաջնաճաշակ պտղոյն - 897, 906, 1102, 1383, Առատ աղբիւր - 131, Առաւօտուն
անքննին - 131, Առաքեալ Աստուածորդւոյն - 1096, 1101, 1112, Առեալ Յովսէփ -
991, Առեալ տարան - 896, Ասաց ոմըն նորա - 901, 1386, Աստ եբրայեցւոց - 1111,
1284, Աստ ըստ միոյ պւէտիկոսի - 122, Աստ թագաւորեալք - 1111, Աստընվորս օվ շինեաց
- 912, Աստուած ամենայնի - 899, Աստուած անեղ - 1283, 1391, Աստուած բանիւ -
1383, Աստուած բարձրեալ - 1110, Աստուած գթած - 898, Աստուած զայս տունըս - 917,
Աստուած հանուրց - 1382, Աստուած քարոզեաց - 898, Աստուածածին ամէնօրհնեալ
- 1010, Աստուածածին անարատ - 1102, Աստուածածին բարեաց - 890, Աստուածածին կոյս
- 244, 891, 896, 906, Աստուածածին կոյսն - 907, Աստուածածին մայր - 892, 905,
907, 1010, 1084, 1383, Աստուածածին սրբուհի - 880, 907, Աստուածային այս բուրաստան
- 579, Աստուածային խորոցն - 1101, 1112, Աստուածեղէն հոգով - 394-395, 904, Աստուածն
ամենայնի - 1384, Աստուածն ամենի - 879, Աստուծոյ մարդասիրին - 894-895, Արարիչ
եւ մարդասէր - 1103-1104, Արարիչ Տէր - 903, Արարիչն արարածոց - 883-884, Արարչագործ
խնամող - 1010, Արարչագործն Աստուած - 899-900, 1384, Արդ ի թվին - 433, Արեգակն
արդար - 1101, Արեգակն արդարութեան - 897, Արեկ ասեմ - 994, Արեկ արեկ - 914,
Արեւ նման - 915, Արթունք զըւարթունք - 883, Արփիական լոյս - 1430, Արքայ անմահ
- 1389, Արքային փակեալ - 1383, Աւազակին բացիր - 1011, Աւաղ զանցաւոր - 910, Աւետիս
մեծ - 891, Աւետիս քեզ - 890, Աւետիք հրեշտակապետին - 1102, Աւրհնեալ Աստուծոյ
- 903, Աւրհնեալ անուն - 1388, Աւրհնեալ անուն անմահ - 986, Աւրհնեալ ես միշտ -
1384, Աւրհնեալ է Հայրն - 991, Աւրհնեալ Հայր երկնաւոր - 823, 1387, Աւրհնեալ փառաւորեալ
- 895, 912, 987, 1383, Բ.շի իննեակ դասք - 1010, Բայց դուք, որդիք - 1097, Բանդ ի
մսուրն - 918, Բանիկ մ’ ասեմ - 884, Բանք պիտանի - 278, Բարաղամ ասաց - 900,
1384, Բարերար եւ մարդասեր - 879, Բարձրացիր դշխոյ - 881, Բարձրեալ անքննին
- 1097, 1101, 1113, Գ.շի Ի յանապատէ - 1010, Գաբրիէլ հոգին - 111, Գամագտական
գեղանամ - 24, Գայլն ու արջն - 895, Գանգատ ունիմ - 882, Գանգիւն բախիւն - 24, Գանձ
անապական - 1282, Գանձ անքննին - 1283, Գանձ բաղձալի - 1284, Գանձ լուսոյ - 1283,
Գարուն է բացւեր - 893, 912, Գեղեցիկ պատկեր - 913, 915, Գերագոյն յերկնից - 980, Գերագոյն
քան զբնաւ - 1283, Գերահրաշ Աստուած - 884, Գերահրաշ ցնծութեամբ - 1284, Գերիս ընտ
որ - 994, Գէնա բահար - 893, 915, Գթայ ի մեզ - 1391, Գիշերն ի յերազի - 901,
1386, Գոհար վարդն ինքնագոյն - 889, 1102, Գոչեմ մեղայ - 631, Գոռամ գոչեմ -
1010, Գովելի է սուրբ - 909, Գովեստ բերկրանաց - 1102, 1110, Գորովագութ մայրդ
- 1012, Դ.շի Ի քէն աղէրսօք - 1010, Դասքն հրէական - 880, 1083, 1101, Դարձեալ առակ
- 900, 1385, Դարձեալ խաւսի - 992, Դարձեալ Յովասափու - 1387, Դարձեալ պետն -
992, Դու ես արեգակ - 893, Ե. Առաքեալք եւ մարգարէք - 1010, Ելեալ կարկաչէր -
894, Ելեալ Յովասափու - 902, 1387, Եկայք այսօր - 898, Եկայք զուրճացեալ - 882, Եկեալ
այգեգործին - 896, Եկեալ առ Յովասափ - 900, 1385, Եկեալ Մարիամ - 883, Եկեղեցի կաթուղիկէ
- 1097, Եղբայր ինձ միտ - 1389, Եղբայրք, շատ բարեւ - 1390, Եղեւ այր մի - 991, Ես
Առաքել - 1384, Ես Աւետիքս մտօք - 277-278, Ես ասացի - 1103, Ես գիտէի - 899, Ես եմ
կորուսեալ - 890, 910, 1051, 1391, Ես էի յազատ ազգէ - 895, Ես ձայն - 908, Ես ձեզ
տեսայ - 893, 916, Ես մեղաւորս - 391, Ես Յովանէս նուաստ - 1390, Ես քոյ սիրուն
- 909, Երազ է սուտ - 903, 911, Երգս յաւէրժական - 1098, 1101, 1113, Երնեկ ես նորա
- 899, Երջանիկ հոգիահրաշ - 1284, Եւթն ամսոյ - 991, Զայն իմանալի - 1284, Զորդիս
ընկա'լ - 132, Զորոյ զանճառ - 131, ԶՎարագն ասեմ - 908, Զքեզ հոգեւոր խրատ -
1391, Զքեզ ունիմ յոյս - 1391, Զօրք երկնից - 1012, Է. մահ քանի -910, Էդ Աստուած
- 1111, Ընդ անառակին - 1010, Ընդ մեծատան - 881, Ընտրեալդ Աստուծոյ - 1102, Ըստ
նախահարցն - 918, Թագաւորին մահու - 901-902, Թէ մահըն չէր - 916, Թէ մարդ ես -
1392, Թվականի Հայոց - 902, Ժողովեալքս ի տաճար - 1282, Ի ամին աւուր - 908, Ի գաւազանէն
- 1083, 1284, Ի դէպ է ինձ - 638, Ի թուականիս - 1387, Ի ժամանակի ի վերջին -
1110, Ի խաչին տընկեալ - 1102, 1284, Ի կենդանարար - 1101, Ի հանդէս տօնի - 1102,
Ի հանդէս քո - 392, Ի հոգոյն Սրբոյ - 1010, Ի մշտահոս - 918, Ի յանսահման ծովէն -
1103, Ի յանսահման Հօրէ - 131, Ի յԵրուսաղէմ - 1102, Ի յելս արեւու - 879, 1083, Ի
յորօվայնէ - 910, Ի Նիկիայ ժողով - 1096, Ի նըւիրելըն - 1102, Ի նոր եւ կոյս -
918, Ի սաղմոսացն Դաւթի - 1469, Ի սկզբանէ բանն - 433, Ի սմին աւուր - 1104, Ի տօնըս
ձեր - 1110, Ի Քեզ գոչեմ - 1281-1282, Ի Քէն հայցեմք - 1112, Ի քաղցրահամ - 911, Իմ
համարեալ կամ - 278, Իմանալի լոյսն - 1112, Իսկ Աբեներ - 901, 1386, Իսկ կայր
ի քաղաքին - 901, 1386, Իսկ հովիւքն որ - 892, Իսկ Ղազարու գերերջանկեան - 122, Իսկ
մեր հաւատ 131, Իսկ Յովասափ արքայն- 902, 1386, Իսկ Յովասափ ի տան - 900-901,
1385, Իսկ որք ասեն - 131, Իսկապէս անըսկըզբնացուցիչ - 1283, Իրզակն ումալն -
911, Իւղաբերքն եկին - 908, Լերին նմանեալ - 1114, Լերինք ամենայն - 1103, 1107, Լըսէ
զմեծատան - 881, Լըւաք, թէ եկ - 24, Լոյս անապական - 1282, Լոյս երեսաց դէմ -
916, Լուեալ քահանայից - 992, Լուսաւորիչ Գրիգորիոս - 1010, Լցան բանքն - 908,
1100, Խանդակաթ իմ - 919, Խաչն եղիցի - 908, Խաչն ի նախնումն - 881, 908, 1010, Խաչն
փրկչական - 358, Խնդութեան ձայն - 1097, 1101, 1113, 1284, Խնկին ծառին - 880,
905, Խոնարհեալ Բանին- 1282, Խորհուրդ հայրենի - 1284, Ծաղիկ պայծառ - 879, Ծաղկունք
ասեն - 912, Ծնունդ անեղ Հօր - 131, Ծովուն որ պատառեցաւ - 878, Կաթեայ Կաթուղիկէ
- 1382, Կախարդ մի - 1386, Կամաւ Հօր - 1110, Կայր կոյսն ի - 906, 1111, Կանայքն
արտասուօք - 883, Կարապետ թագաւորին - 1111, Կեանքդ կենաց - 1111, Կենաց տապանակ
- 1096, 1100, Կենաց փայտ - 1101, 1112, Կենդանատուն յերկնից - 1111, Կերակրեցաւ
կաթն - 1294, Կեօզէլ մի ես - 917, Կոյս անապական - 1096, 1127, Կոյսք իմաստութեամբ
- 1113, Հազար հարիւր Հայոց - 122, Հակադարձութիւնն - 924-925, Հայեաց ի քեզ -
1392, Հայր սուրբ - 1282, Հանէ ի լեառն - 918, Հանէս գերի - 1114, Հանկուն այլ ով
- 916, Հարսդ Սիօն - 638, Հաւաքումն սահմանաց - 934-936, Հոգի իմ աչվերոյս - 914,
Հոգի մի ասեր - 912, Հոգիդ Սուրբ - 1468, Հոգով մտօք - 911, Հոյլք հոգեղենք - 965,
Հրճուիմք այսաւր մեք - 883, 1110, Հօր կամաւն - 1096, 1111, Ձայն աւետեաց - 918, Ձայն
բարբառոյ - 881, Ձայն բարձեալ - 1284, Ձայն բարձրգուժ - 1381, Ձայն հառաչանաց -
1468, Ձայն քո ուրախարար - 895-896, Ձայնիւ առ քեզ - 1010, Ձեռագործքն առեւծնման -
892, Ղամբար մըշտափայլ - 1282, Ղարիբն յորժամ - 917, Ղէրէնֆիլ նէրգիզ - 912, Ճգնաւորքն
անապատին - 918, Ճեկունի ալէմ - 919, Մայր ցանկալի - 918, Մարախլօրէն շուրջանակի
- 897, Մարգարէից երկոտասան - 1096, Մարգարէից տայ սերմանումն - 243, 260, 267,
Մարդ մի էր փախուցեալ - 900, 1385, Մարդ մի ճնճղուկ - 900, 1385, Մարդ քատակ -
918, Մարտն գայր - 391, 894, 917, Մաքուր պատկերով - 893, Մաքրեալ տաճար - 1112, Մեծ
են շնորհք - 1390, Մեծ խորհուրդ - 879, Մեղա քեզ Քրիստոս - 911, 1098, Մեր նախահօրըն
- 1115, Մերժեա' ի քէն - 130-131, Միաբանին - 891, Միեղջերուն մահուն - 1385, Միշտ
Էիդ - 970, Մնացիր անձն իմ - 919, Մտածա ով անձն իմ - 1010, Մտեալ ի տաճարն -
1102, 1103, 1111, Մրքուզ փանաք - 24, ՅԱստուածային շնորհաց - 1390, ՅԱստուծոյ
շինեալ - 909, Յակոբ զարթիր - 1391, Յամենահրաշ գործն - 1381, 1042, Յամենայն մեղաց
- 890, 910, Յամենից գոյից - 1283, Յամէն առաւօտ - 986, յԱստուծոյ շինեալ քաղաք -
980, Յայնժամ ասէ - 991-992, Յայնժամ իսկ - 918, Յայնժամ խոնարհութեամբ - 992, Յայնժամ
ծածկեալ - 1009, Յայնժամ սիրով - 1083, Յայտ վայրի լեռնէտ - 917, Յանէից լուսոյն
- 1283, Յանկարծակի մէկ - 914, 915, Յանճառ փառսն - 1284, Յաստընվորս ով շինեաց -
899, Յարեաւ յաւուր - 883, 909, Յարեաւ Փրկիչ - 919, Յաւերժական ձայնիւ - 1283, Յաւուր
միում - 899, 919, 1384, Յաւուր յարութեան - 891, Յետ գնալոյ վարդին - 896, 914, Յերգոցն
Դաւթի - 1468, Յերէկ հողվէրօքն - 898, Յիմ եարն յիսն - 915, Յիմայ ես ինչ - 1389,
Յիսուս խաչեալ - 908, Յիսուս Փրկիչ 881, Յոգի մի ասեր - 894, Յովհաննէս մեծ -
880, Յովսէփ աղերսէր - 908, Յորժամ Ադամ - 392, 899, Յորժամ Գաբրիէլ - 911, Յորժամ
գրեալքըն - 891, Յորժամ դարձաւ - 992, Յորժամ եղեւ գարուն - 913, Յորժամ թաղեաց
- 902, 1387, Յորժամ լուաւ - 991, 992, Յորժամ կամէր - 909, 1391, Յորժամ Հայր երկնաւոր
- 899, 1384, Յորժամ Նաքովր - 901, 1386, Յորժամ նշան - 918, Յունան քարոզն -
902-903, Նազլու տիլբար - 913, Նախ քան զեղեալքս - 1388-1389, Նահապետացն Աբրահամու
- 918, Ներգործական զաւրութիւն - 1283, Ներհիւսեսցուք քաղցր - 1101, Նըւագեմք
Հոգոյն - 1102, Նոր լուսով - 1111, Նոր ծաղիկ - 1102, Նորահրաշ տաւնիս - 1283, Շաւլազալ
քի - 984, Ոհ, ոհ կոփոցք - 1039, Ողջոյն ընդ քեզ - 880, 905, 1383, Ոչ արգելեաց -
918, Ով ամենաւրհնեալ - 896, Ով անմահ ծառ - 880-881, Ով անմահ հաց - 1097,
1111, Ով դու մըտավարժ - 1055, Ով զարմանալի խորհուրդս - 879, 1111, Ով զարմանալի,
ով ըսքանչելի - 1110, Ով խաչակիցք - 1112, Ով մահ - 903, 1392, Ով սէր Յիսուս -
879, Ով քահանայք - 880, 1083, Ով քառաթեւեան - 1011, Որ զկրտսեր - 918, Որ ի հնգից
- 882, Որ յիսներեակ - 918, Որ վասն մեր - 879, Որդի իմ ցաւագին - 882-883, Որսորդ
մի - 900, 1385, Ունկնդիր լեր - 925, Ուրախ լեր հարսն - 880, 882, 1112, Ուրախացաւ
բլպուլն - 896, Չոք սէվտիգիմ - 909, Պատասխանեալ կուսին - 991, Պատճէն Հռոմայ -
1047, Պատուական գըլուխ - 1101, 1113, Պար Մարիամ - 391, Պիզտէն եարէ - 984, Սաղմոսն
զմեզ յախտից - 131, Սեաւ եմ գեղեցիկ - 897, 1083, 1096, 1100, 1111, Սէրն սիրօվ -
913, Սիրամարգիդ սիրովն - 919, Սիրով ընտրեցեր - 899, Սխրալի եղեալ - 1112, Սկսաւղն
է սկիզբն - 980, Սուրբ Աստուածածին - 1102, 1112, Սուրբ առաքեալն - 980, Սուրբ գալըստեամբ
- 1102, Սուրբ երջանիկ - 433, 918, Սրբութիւն սրբութեանց - 1282, Վայ զի եղէ
- 1392, Վայ էն աւուրն - 902, Վայ իմ օր - 846, Վայ քեզ անձն - 994, Վարդն պատասխանի
- 896, Վեհին գաւազան - 1112, Տաճար գոլով - 793-794, Տապանակ կազմեալ - 1383, Տարօղն
փոքրիկ - 1136, Տարփացեալ ըղձանամք - 1097, 1113, Տարփիմ ի լեառն - 1384, Տեսայ
պատկեր մի - 914, Տէր Առաքեալ գիտող 1390, Տէր իմ գթած - 890, Տէր, մեր Յիսուս -
980, Տիրուհի սուրբ - 1284, Տունկ անմահութեան - 890, Տուփ ես խնկալի - 890, Տուփ
ես զանազան խնկոց - 1383, Տօրթ քիթապըն - 984, Րաբունք իմաստի - 1113, Րամեալ ըզկիրըս
- 1084, Փառաւք վայր իջեր - 1113, Փառաւք փառաւորեալ - 979, Փառք անեղին - 1410,
Փառք Քրիստոսի - 1391, Քաղցրագունիս այս - 395, Քաղցրն Աստուած - 1480, Քան զամենայն
գործս - 1389, Քան զամենայն գործս չարի - 892, Քառաթեւեան պարծանք - 1114, Քարոզ
կենդանի - 1283, Քեզ միշտ պաշտօն - 131, Քրիստոս Բանդ - 1102, Քրիստոս եկեալ -
1097, 1114, Քրիստոս խաչեալ - 1111, 1102, Քրիստոս փառաց - 883, Օրհնեսցուք մեք միաբան
- 1012:
ՊԱՏԱՐԱԳԱՄԱՏՈՅՑ
Պատարագամատոյց
- էջ 1083:
ՊԱՏՄԱԳՐԱԿԱՆՔ
Աբրահամ Վանանդեցի,
Պատմութիւն Սրբոյ խաչին Նունէ - էջ 378, Ագաթանգեղոս, Պատմութիւն Հայոց - 220,
232, 368-369, 382 (մասն), 499 (մասն), 566, 1382, 1418-1419 (մասն), Անդրէասի Եվդոկացւոյ
Ժամանակագրութիւն - 271, Արիստակէս Լաստիվերտցի, Վասն անցից անցելոց 431-432, Գրիգորի
Ակներցւոյ Պատմութիւն - 241, 277, Վասն Դավթի Անյաղթի - 53, Ըստ Եսայի գրին ժամանակագրի
- 450,
Եբրայեցւոց ժամանակագրութիւնք - 477, Եգիպտացւոց ժամանակագրութիւնք - 477, Եթւովպացւոց ժամանակագրութիւնք - 477, Եղիշէի
Վասն Վարդանայ եւ Հայոց պատերազմին - 227, 371, 382, 400 (մասն), 413, 420, 567,
Եւսեբիոսի Կեսարացւոյ Պատմութիւն եկեղեցական - 469, 1153, Եւսեբիոսի Կեսարացւոյ
Քրոնիկոն - 474-484, Զենովբ Գլակ Ասորի, Պատմութիւն Տարաւնոյ - 377-378, 380-381,
386, 469, 502-503, Թովմայի Արծրունւոյ Պատմութիւն - 371 (մասն), 413,
420-421, Թովմայի Մեծոփեցւոյ Պատմութիւն - 244, 455, Կիրակոսի Գանձակեցւոյ
Պատմութիւն - 454, 460, Կորիւն, Վարք Մաշտոցի - 424-425, Հեթմոյ Ժամանակագրութիւնք
- 1146-1147, 1153, Ղազարայ Փարպեցւոյ Պատմագրութիւն - 423-424, Ղեւոնդեա Մեծի
Պատմութիւն երեւելոյ Մահմետի - 414-417, 466, Մատթէոսի Ուռհայեցւոյ Պատմագրութիւն
- 432, Մարգար Խօճենց Գեղամեան, Ցուցակ Գուշակութեանց - 1250-1252, Մարինոս Մոռոն,
Պատմութիւն երկրին Աւետեաց - 492-496, Մեսրոպայ Վայոցձորեցւոյ Պատմութիւն Սրբոյն
Ներսիսի -381, 503-504, 566, 794, 1388, Միխայիլի Ասորւոյ Պատմութիւն - 130,
241, 250, 255, 259, 266-267, 277, 375-376, 377, 448, Միքայէլ քահանայի ժողովածուէն
- 1053, Մխիթարայ Սասնեցւոյ Պատմութիւն - 355, Մովսիսի Խորենացւոյ Պատմութիւն -
221, 224, 227, 231-232, 234, 371, 373, 417, 498 (մասն) Մխիթարայ Մեսրովբայ վարդապետի
Սմբատեանցի Յաղագս Սրբոյ Էջմիածնայ -
222, Մեսրովբայ վարդապետ Սմբատեանցի Պատմութիւն պատերազմին Ռուսաց -
222-223, Յովհաննու Դրասխանակերտցւոյ Պատմութիւն Հայոց - 426, 427, 432-433,
Յովսէփ Փլաբիոս, Պատմութիւն պատերազմին հրէից - 489, Յունաց ժամանակագրութիւնք - էջ 478,
Պատմութիւն Կասանոսի թագաւորին թաթարաց - 135-136, Պտղոմեանց ժամանակագրութիւնք - 447, 478,
482, Սամուէլի Անեցւոյ Հաւաքմունք ի գրոց
պատմագրաց - 243-244, 268, 436, 447-448, 454, Սարգիս Ջուղայեցի, Յաղագս փոփոխման
ժամանակին 1820-1826թթ - 222, Սմբատ Գունդստաբլ, Պատմագիրք - 457-458, Վարդանայ
թարգմանչի Բան պատմագրութեան համառօտ - 454-455 Բուզանդարան պատմութիւնք -
227, 255: Գիրք պատմութեան ընդդէմ փափպաշտից - 495-496, Ժամանակագրութիւն -
454, 855, 1375, Յիշատակ է կոտորելոցն ի տաճկաց յունաց - 271, Յաղագս կործանման Երուսաղէմի
- 1114, Պատմութիւն անցից անցելոյ - 222, Պատմութիւն հայրապետաց - 268, Պատմութիւն
Յովակիմայ եւ Աննայի - 221-222, Ստեփաննոս Ասողիկ, Պատմութիւն ժամանակաց -
429-430, Այս են տնօրինականք Յիսուսի - 980, 1382, Արքայացանկ - 794, Թուղթ Սիրոյ
եւ միաբանութեան (Դաշանց թուղթ) − 232, 242, 261, 270, 329, 369, 417, 566, Հարկաւոր
գիտութիւն Ժամանակագրութեան ըստ ֆռանկացն - 840, Ժամանակագրութիւն ի Հռոմայ -
460, Ժամանակագրութիւն յԱդամայ - 460, Յայլ գրոց - 1053, Պատմութիւն Աշխարհին Հայոց
- 794, Պատմութիւն Բագրատունեացն - 794, 1053, Պատմութիւն խաներոյ տաճկաց -
1147, Պատմութիւն Վրաց - 466, Վասն աւերման Ամթայ քաղաքին - 271, Վասն ժամանակաց
գրոց ամացն Ադամայ - 269, Վասն կաթողիկոսաց Հայոց - 432, Տարեգրութիւն -
1149, Մեծին Անտիոքայ վիճակ - 458:
ՎԱՐՔ ԵՒ ՊԱՏՄՈՒԹԻՒՆՔ
Առաքելի Բաղիշեցւոյ
Պատմութիւն Յովասափու եւ Բարաղամու - էջ 389-90, Գիւտ նշխարաց Հռիփսիմեայ -
499, Դանիէլ Ռութեցի Կեանք քաղաքավարութիւն Յոհաննու Կլեմաքսի - 560, 584, 589,
595, 597, 600-601, Յաղագս Արիստոտէլի - 36, Յովհաննիսի Կոստանդնուպօլսեցւոյ Վարք
երանուհեաց - 529-533, Մելիքէի Պատմութիւն վարուց Յակովբայ - 421, Մովսիսի իմաստասիրի
Պատմութիւն ննջման եւ փոխման Աստուածածնին - 193, Մովսիսի Խորենացւոյ Պատմութիւն
Գրիգորի - 498, Յովհաննու եպիսկոպոսի Յաղագս Վարագայ Սուրբ Խաչին - 401, Ներսիսի
Լամբրոնացւոյ Վարք Գրիգորի Նարեկացւոյ - 1425, 1430, 1435, 1445, 1448, 1452,
1456, Պանփնուտիոսի Վարք եւ պատմութիւն Օնոփրիոսի - 833, Թէ երբ դադարեցաւ հալածումն
քրիստոնէից - 1114, Հոմագրութիւն եկեղեցական Յաղագս Հ(70) աշակերտացն Քրիստոսի
- 1053, 1419 (Վկայութիւն Փիլիպպոսի), Հանգիստն Յովհաննու - 802, Յաղագս Մարթայի - 978, Յաղագս Մարիամու Մագդաղինացւոյն - 978, Յիշատակ է արքային Յունաց
Մանուէլի
- 271, Խաչատուրի Կեչառեցւոյ Պատմութիւն
Ադամայ եւ Եւայի - 799-800, 1408, Պատմութիւն Աղէքսանդրի Մակեդոնացւոյ - 244,
Պատմութիւն Անաստասայ քահանայի - 839, Պատմութիւն Գրիգորի Տաթեւացւոյն -
1320, Պատմութիւն Թումայի առաքելոյն - 193, Պատմութիւն Թէոդոսի թագաւորութեանն
եւ վարուցն նորա - 251, Պատմութիւն Ծիծեռնական Խաչին - 378, 502, Պատմութիւն Կաղզվանցի Սարգսին, որ կոտորեաց
հոռոմոց - 1056, Պատմութիւն Յովհաննու Ոսկեբերանի - 516-521, Պատմութիւն Յովակիմայ
եւ Աննայի - 378, Պատմութիւն եւ խաւսք Խիկարայ - 242-243, 800, 990, 1050, Պատմութիւն
հապաշից վարուց - 975-977, 977-978, Պատմութիւն յաղագս սրբոյ Խաչին Հացունեաց
- 244-245, 386, 469, Պատմութիւն Ներսեհի Որդւոյ թագաւորին Հոռոմոց - 832, Պատմութիւն
երեք եղբարց - 838, Պատմութիւն Սուրբ իւղոյն - 1409, Պատմութիւն վասն նեռան գալստեան
- 992, Պատմութիւն վարուց Ներսիսի Շնորհալւոյ - 270, Պատմութիւն սրբոյն Սահակայ
- 566-567, Պատմութիւն Ստեփաննոսի Սիւնեցւոյ - 192, Պատմութիւն տէր Յուսկայ որդւոյ
Ստեփաննոսի վարդապետին - 838, Վասն առաքելոց - 393, 961, Վասն գործոց առաջնորդաց
- 977, Վասն դշխոյին Հեղի - 980, Վասն ԵՃ. եղբարցն - 250, Վասն Ողորմութեան -
1403, Վասն Սուրբ Աստուածածնայ հրաշից - 1403, Վարք Եւագրեայ - 526, Վարք եւ պատմութիւն
Սրբոյն Գրիգորի Նարեկացւոյ - 317, Վարք եւ պատմութիւն Պարսամայ - 668, Վարք եւ
պատմութիւն որդւոյ թագաւորին Հոռոմոց - 832, Վկայաբանութիւն Ալէքսիանոսի -
211, Վկայաբանութիւն Գրիգորի Լուսաւորչի - 498-499 (մահուան եւ գիւտ նշխարաց), Վկայաբանութիւն
Մարիանէ կուսին - 211, Վկայաբանութիւն Սարգսի զաւրավարի - 421, Վկայաբանութիւն
Քառասնիցն - 499, Ցանկ Անտառ այլաբանութեան գրոց - 1250, Ցանկ Յայսմաւուրաց -
841, 1113, 1114, 1123, 1346, Ցանկ Նարեկայ - 1453, Ի Նմանութիւն գրոց -
129-130, Ի հարանց վարուց - 397, 533-534, 590, 794-795, 834, 838, 840 (առաջաբան),
840-841, 951, 952, 977, 978-979, 981, 1114, 1413
ՎԻՃԱԿԱՐԱՆ
Վիճակարան
- էջ 245, 1030, Վիճակացոյց - 1033:
ՎԿԱՅՈՒԹԻՒՆՔ
Ի ՊԷՏՍ ԲԱՆԱՍԻՐԱՑ
Մովսիսի Ջուղայեցւոյ`
Համառօտ ի պէտս բանասիրաց - էջ 853-4, Ժողովածու Վկայութեանց ի սրբոց հարցն
-724էջ
ՏԵՍԻԼՔ
Տեսիլ Աստուածածնի
- էջ 993, Բենիկ Վանանդացւոյ - 527, Գրիգորի Լուսաւորչի - 358, 499, Յովհաննու
վրդ Կոզեռնի - 242, Տեսիլ Սրբոյն Ներսէսի ասացեալ - 386, Վասն տեսլեանն Էջմիածնին
- 1387, Վասն տեսլեան Յովասափին եւ մահուանն նորա, եւ տանելն ի Հնդուստան
զմարմինն մօտ Աբէներ հայրն իւր - 902, 1387:
ՏՈՄԱՐԱԿԱՆՔ
Ազարիայի
Պատճէն հայոց տոմարի - էջ 1003, 1004, 1113, 1137, Ազարիայ դպիր տոմար - 1006, Աղեկսանդր
Մակեդոնացւոյ աղիւսակն - 391, Ամիսք Եբրայեցոց - 960, Ամք ելանելոյն Ադամայ -
391, Ամք Տեառն եւ թուականք Հայոց - 958, Անանիայի Շիրակացւոյ - 774, 779,
808-809, 961, 969, 1013, 1137, Անդրեասի յերկերիւրեկին - 947, Անդրեասի Մեկնութիւն
տոմարի - 754, 775, 969, 1043, Անդրեասի Վասն զատկաց - 946, Անդրեասի Վասն Սրբոյ Պասէքին
- 778, Ասարայ Սեբաստացւոյ Պարզատումար զատկի ֆռանկաց - 1047, Ասարայ Սեբաստացւոյ
Տոմար արեգական եւ լուսնի -234, 750, Արիստակէսի Խարբերդացւոյ Վասն Ծռազատիկին Հոռոմոց
- 215-217 Գէորգեա Վասն Զատկին - 779, 968, Դանիէլի մարգարէին Վասն նշանաց -
776-777, Կիւրղի Կաղանդացոյց - 958, Յակոբայ Ղրիմեցւոյ Բանք տոմարականք -792,
793, 796, 800, 960, 1018, 1042, 1046, 1138, Յակոբայ Ղրիմեցւոյ Մեկնութիւն տոմարի
- 183, 564, 786-787 , 966, 1012-1013, 1015-1016, 1017-1018, 1021, 1024, 1028,
1035-1036, 1038, 1045, 1058, 1137, Յոհաննու Լուսնացոյց - 775, Յովաննու Որոտնեցւոյ
բոլորակ աղիւսակ ԲԺան հողմոց - 965, Յովաննու Սարկաւագի Թուական 1026, Յովաննու Սարկաւագի
Յաղագս ամսոց Հայոց եւ տաւնից - 968, Յովաննու Սարկաւագին եւ հոռոմոց տոմար -
1326, Յովաննու Սարկաւագի Յաղագս ամսոց Հռոմայեցւոց - 969, Յովաննու Սարկաւագի Յաղագս
Շ.եկի - 754, 968, Յովաննու Սարկաւագի Պատճէն տոմարի - 765-766, 955, 964, Յովաննու
Սարկաւագի տոմարականք - 756, Յովաննու Սարկաւագի Սակս երկուցն ապրիլի - 968, Յովաննու
քահանայի զդրութիւն տոմարին - 777, Յովաննու քահանայի Յաղագս տաւնիս - 777, Յովհաննէս
Կոզեռն, Ի մեկնութենէ տումարաց - 947, 969, Պրոկղի Յաղագս Կաղանդաց - 950, Սամուէլի
քահանայի Մեկնութիւն տոմարի - 969, 973, 999, 1046, Սիմէոնի Երեւանցւոյ Տոմար Հայոց
- 130, 757-759, Ստեփանոս իրիցու Յաղագս ընթացութեան Արեգական եւ լուսնի -
1141-1142, Ամիսք Ասորոց - 1027, Ամիսք Հռոմայեցոց - 974, Ամսացոյց - 958, Ամք լրման
- 947, Անշարժ եղանակ նոր տոմարի - 1008, 1027, Առաջաւորաց խորանքն - 997, Առաջաւորի
բարեկենդան այսպէս - 998, 1007, Առաջաւորք - 997, 1026, Առաջաւորք եւ լրմունք Յունաց,
Ասորոց, արաբացւոց - 1028, Աստուածածին այսպէս - 998, Աւագ լրմանց խորանքն -
997, 1022, 1026, Բանալի Պարզատումարիս - 1028, Բան տոմարականք 1036, 1046,
1058, Բոլորակ աղիւսակք - 1005, 1027, 1039, Բուն բարեկենդան այսպէս - 1007, Գիտութիւն Վասն բնութեան տարոյն - 1031, Զմուտ
Առաջաւորաց եւ Զատկաց այսպէս - 1008, Զմուտ գիր տարոյ խորանիս այսպէս - 1007, Դարագլուխ
- 394, Եղանակացոյց - 1009, Եօթներեակ ամենայն ազգաց - 1141, Եօթներեակ Փոքր հայոց
- 1004, Զատիկ այսպէս - 998, 1004, Զատիկն ֆռանկաց ընդ Հայոց - 999, 1005, Զուգաւորութիւն
ազգաց - 1028, 1140, Զուգաւորութիւն Հայոց ընդ Հռօմայեցւոց - 1013, Զուգաւորութիւն
նոր ամսոյ ընդ հնոյ - 1027, Թուականք են այս Ադամայ - 1222, Թուական եօթներեակ Վերադիր
Գիր տարոյ - 1011, Թուականք եւ թիւք ազգաց - 996, Զմուտ եւ գիւտ վերադրացս - 961,
Ընթացք արեգական - 773, 774, Ժամանակ Ծննդեան Քրիստոսի - 1226, Ժամ տունջեան եւ գիշերոյ
- 975, 986, 989, 1011, ԺԲ. կենդանանակերպքս իշխեն ԲԺ.ան անդամոց մարդկան -
1047, Իմաստասիրաց ասացեալ Յաղագս լուսնի եւ արեգական - 970, Լուծմունք տոմարի
- 961, Լուսնագիր
- 1007, Լուսնացոյց
- 767-768, 773, 964, 971, 975, 993, 1011, 1013, 1437, Լոյսնացոյց խորան - 773,
1037, Լոյսնացոյց Հռոմայեցոց տոմարի - 1004, Լրումն զատկաց - 1007, Խառնախորան -
772, 965, 998, 1326-1327, Խորանք Փոքր հայոց - 1004, Ծնունդ Լուսնի այսպէս -
1010, Կենդանանակերպք 776, 787, 950, 960, 970, 1028, 1046, 1404, Կենդանաշրջան
- 773, Կրկնակ կիսակ - 1026, Համբարձում այսպէս - 1007, Մեկնութիւն Եբրայեցւոց տոմարին -
964, Մեկնութիւն Հռոմայեցւոց տոմարին - 964, 970, Մեկնութիւն հայոց տոմարի -
775,
1043, Յաղագս ընթացից արեգական եւ համարոյ չափոց - 14, Յաղագս թէ յումմէ եդան տումարք ազգաց - 1043, Յաղագս
թուին Հռոմայ - 754, 969, 1042, Յաղագս կաղանդաց - 776, Յիսնակի բարեկենդան այսպէս
- 998, Յաղագս շրջանաց - 1059, Մեկնութիւն իմաստասիրաց ԲԺ.ան կենդանանակերպիցն
- 1038, Պահք հոռոմոց - 999, Պատճառ խանգարման Զատկին - 756, Պատճէն Ասորւոց տոմարի
- 948, Պատճէն եբրայեցոց տոմարի - 764-765, 948, 955, 1326, Պատճէն եգիպտացոց տոմարի
767, Պատճէն հայոց տոմարի - 182-183, 753, 761, 775, 946, 955, 964, 996, 1082,
1125, Պատճէն հոռոմոց տոմարի 763-764, 947, 948, 955, 996, 1046, Պատճէն Յունաց
տոմարի 766-767, Պատճէն տոմարի Է. ազգաց - 948, Պատճէն տոմար աղիւսակ - 1022,
1027, Պատճէն տոմարի - 1037, Պարզատոմար - 245 (մասն), 799, 958, 974, 974 (ընտիր),
986 (տաղաչափեալ), 989, 1002, 1009 (տաղաչափեալ), 1080, Սկիզբն Հայոց տոմարի -
950, Վասն ամաց Ադամայ եւ նախահարցն - 394, Վասն դարուց - 961, 1036, Վասն լուսնին
- 946, 950, Վասն աւդից արեգական - 946, Վասն Զատկի - 947, Վասն Է. մոլորակաց
- 960, Վասն խաւարման արեգականն - 749-750, Վասն լուսնոյ եւ արեգական խաւարմանն -
959, Վասն Ծռազատկին - 756, 830, 958, 1043, 1055, 1056 (Հայոց), Վասն կաղանդաց
- 995, Վասն Տանուտէր գտանելոյ - 950, Վարդավառ այսպէս - 998, 1007, Վերադիրք
ամենայն ազանց - 1022, 1037, 1140, 1141, Վերադիր Հայոց - 1003, 1141, Վերադիր Հռոմայեցոց
- 998, Վերադիր տարոյդ - 999, 1009, Տանուտէրն խոյ լինի - 950, Տանուտերացոյց -
995, 1008, 1041, Տաւմար ազգաց - 774, 968, Տաւմարական Հարցմունք եւ պատասխանիք
- 1023, Տաւմարական որոշումն տօնից - 1024, Տաւմար արքայական - 800, 1013, Տաւմար Լեւոնի
- 189, 1153, Տաւմար Հայոց - 958, Տաւմար Հռոմայեցւոց - 958, Տաւմար Մտրուկի -
1056, Տոմարի մեկնիչէն - 1409, Տիեզերագիտական - 750-751, 949, Քննիկոն - 968, Զանազանք
- 130, 184, 750, 751, 754, 755, 756, 759, 765, 776, 781, 787, 795-796, 838,
947, 949, 953, 956, 965, 969, 970, 971, 974, 986, 996, 997, 999, 1004, 1008,
1010, 1013, 1022, 1036, 1042, 1043, 1047, 1048, 1059, 1123, 1138-1140, 1343,
1409:
ՏՕՆԱՑՈՅՑՔ
Սահակայ հայրապետի
Տօնացոյց եւ աւետարանացոյց - էջ 1119, 1122, Տօնացոյց - 173, 1081, 1084, 1086,
1091, 1093, 1099, 1105, 1117, 1466, Տօնապատճառ 192, 402-406, 803-807,
1065-1073, 1074-1077, 1125, 1156-1166, 1199-1204, 1222-1226, 1227-1234,
1237-1239, 1239-1248, Սամուէլի Կամրջաձորեցոյ - 1185-1196, 1211-1220:
ՔԱՐՈԶՔ
Աբրահամ վարդապետի
Բան վասն ողջունի - էջ 360, Ալեքսանդր Ջուղայեցւոյ Վկայութիւնք պիտանիք ի պէտս քարոզութեան
- 834-837, 842-846, 855-860, 861-866, 1425, Անանիայի - 1419, Առաքել վարդապետի
Քարոզգրքէն - 1411, Բարսղի Կեսարացւոյն - 590, Բէդայ Գիրք կայծականց - 1147, Գէորգեայ
Արթուն կացեք - 1335, Գրիգորի Նիւսացւոյ Յորդորակ - 1222, Գրիգորի Տաթեւացոյ -
121 (արտաքոյ) 126, 227, 225, 462, 616, 661, 663, 671, 720, 1287-1289, 1291-1294,
1300-1302, 1304-1308, 1314-1316, 1318-1320, 1325-1326, 1329-1335, 1336-1337,
1337-1340, 1341-1342, 1345-1346, 1349-1350, 1355-1357, 1360-1361, 1364-1365,
1368-1369, 1372-1375, 1420-1421, 1459-1460, 1495-1572 (Յաւելուածներ), Դաւթի քահանայի
Ի բանն մարգարէական - 1205, Եպիփան Կիպրացի - 409, Եսայի Նչեցի - 625, Եւագրեայ Վասն
Յարութեան - 952, Եփրեմի Ասորւոյ - 211, 408, 499, 527, 667, 1221, Զաքարիայի Ձագեցւոյ
- 969, Թեոփիլոսի Յաղագս արտասուաց - 951, Կիւրղի Երուսաղեմացւոյ - 395,
1418, Մատթէոսի Ջուղայեցւոյ Վասն քարոզութեան բանի առեալ Եւագրեայ - 463, 667, Մատթէոսի
Ջուղայեցւոյ - 462, 1404, Մատթէոս վարդապետ, Վասն հաւատոյ - 358, Մատթէոս վարդապետ, Հաւաքումն եւ քաղուածոյ բանից
Աւետարանին - 361, Մատթէոս վարդապետ, Պահոց քարոզ - 1411, Միխայիլի Ասորւոյ Յաղագս
քահանայութեան - 241, 251, 255, 259-260, 267, 277, 376, 377, Մինաս աբղյ.ի Առաջաբանութիւն
քարոզից - 123, 133, Մովսէսի Խորենացւոյ - 408, Յակոբայ Ղրիմեցւոյ - 656, Յակոբայ
Սրճոյ Մեծի ուրբաթոյն - 522, Յոհաննու Կլեմաքսի Սանդուղք Գիրք - 556-560, 584, 588-589,
594-595, 597, Յոհաննու Ոսկեբերանի - 199, 381, 506-516, 561, 585, 595, 598,
600, 601, 1418, Յոհաննու Մանդակունեցւոյ -1418, Յոհաննու Որոտնեցւոյ -
126-127, 143, 1335, Յորդորակ Քարոզգրքիս - 155, 159, Նանայ վարդապետի Բան վասն Յարութեան
- 359, Նեղոսի Յաղագս պոռնկութեան - 952, Ներսէսի Շնորհալւոյ Վասն ամբարտաւանութեան
- 1032, Սիմէօնի Երեւանցւոյ Բան վասն ողջունի - 359-360, Սիմէօնի Երեւանցւոյ Քարոզք
- 789, Սիմէոնի եւ Հոմերոսի Յաղագս փորձ առնելոյ վարժողացն սակս քերականութեան
- 1039, Վանական վարդապետի Յաղագս Տարէմտին - 1206, Վասիլիոյ Կեսարոյ - 590, Վարդանայ
Քարոզ - 1206, 1221, 1419, Տեառն Յովհաննու յԱնառակ որդին - 381, Տեառն Յովհաննու
Վասն ննջեցելոց - 382, Բանս Փոխման Աստուածածնին - 977, Յաղագս գալստեան Որդւոյն Աստուծոյ
- 840, Յայլմէ վասն փառասիրաց - 1033, Վասն անհնազանդութեան - 839, Վասն խոնարհութեան
- 839, Վարդավառին աւուրն խորհուրդ - 1491, Քարոզ եւ պատմութիւն Գուգաց եւ Մագուգաց
- 992, Քարոզ վասն խաչի - 981, Քարոզ վասն խոստովանութեան - 981, Քարոզ Յաղագս կենդանեացն
- 228, 980, Քարոզ Նոր կիւրակէի - 979, Զանազանք - 163, 228, (292-294), 358,
359, 394, 408, 409, 462, 616, 646, 789, 840, 979, 980, 981, 1120, 1206,
1337-1338, 1346, 1410, 1411, 1412, 1421-1422 (թուրքերէն), 1456:
ՔԵՐԱԿԱՆԱԿԱՆՔ
Գէորգեա վարդապետի
Խրատ գրչութեան - էջ 184, Գրիգորի Տաթեւացւոյ Լուծումն դժուարիմաց բանից Արիստակէսի
- 53, 922, Գրիգորի Տաթեւացւոյ Խրատ գրչութեան Գէորգեա վարդապետի - 53, 184,
922-923, Դաւթի Զէյթունցւոյ Մեկնութիւն քերականի - 147, Դաւթի փիլիսոփայի Քերականութիւն
- 799, Դաւթի փիլիսոփայի Քերականութիւնս կոչի եօթնագրեանք - 819, Դիոնիսիոսի Թրակացւոյ
Յաղագս քերականութեան - 147, 546, 824, 1039, 1134, Դիոնիսիոսի Թրակացւոյ Խոնարհմունք
բայի - 29, Եփրեմի Մեկնութիւն դպրութեան - 662-663, Մովսիսի Քերթողի Գիրք Պիտոյից
- 13, 15-16, 17, 19, 37 (հմռտ), 224, 540, Մովսիսի Քերթողի Յաղագս քերականութեան
- 38, 53, Մովսիսի Քերթողի Մեկնութիւն քերականի 53-54, 147-148, Սիմէոնի Երեւանցւոյ
- 292, Սիմէոնի Ջուղայեցւոյ (Գառնեցւոյ) Յաղագս զանազան նշանակութեանց բառից
- 106, 553, Սիմէոնի Ջուղայեցւոյ (Գառնեցւոյ) Քերականութիւն - 733, 849-852,
928, 938, Ստեփաննոսի վարդապետի Մեկնութիւն քերականութեան Սիմէոնի եւ Հոմերոսի
- 928, Անանունք. Այբբէնարան - 271, Այբուբէն հայոց - 1024, Այբուբէն յունաց -
25, Այս են լեզուք ՀԲ ազգաց - 761, 1024, 1138, Բառք քերականի - 938, Բացարարութիւն
գրոց եւ նշանագրաց - 960, Զքերականին Ը. մասունս - 546-547, 818, Կրթութիւն -
1441, Յաղագս բառից - 38-39, Մեկնութիւն բառից քերականին - 29, 147, 929, 1039,
Մեկնութիւն Նշանագրոց - 470, 792, 1016, 1020, 1422, Յաղագս քերականութեան -
1375, Յաղագս քերականութեան լուծմունք - 610, Յաղագս շաղկապի - 1056, Սահմանք քերականութեան
- 1055, Օրէնք ծածկագրութեան - 271, 971, 1025, Զանազանք - 169, 539, 930, 934,
1134, 1404:
ՔԻՄԻԱԿԱՆՔ
Վասն գրի
- էջ 952, Վասն իւղոյն 199, 1370:
ՕԴԵՐԵՒՈՒԹԱԲԱՆԱԿԱՆ
Որոտացուցի
եւ շարժմանց - էջ 950, Վասն շարժմանց յԱսորւոց գրոց - 950:
ՕՐՀՆՈՒԹԻՒՆՔ
Օրհնութիւնք
յետ քարոզից - էջ 1294, Դաւթի օրհնութեան երգ - 1405, Յովհաննու Որոտնեցւոյ ասացեալ
ի յաւրհնութիւն վանիցն Ստաթէի - 155, 159, 187-188, Տիրատրոյ Օրհնութիւնք յետ քարոզից
- 1361, Օրհնութեան յորդորակ - 1020, 1051-1052, Վեղարի - 147, Օրհնութիւնք եւ աղերսք
- 1052, Օրհնութիւնք յետ քարոզից - 854, 1421, Գոհութիւն Աստուծոյ - 163, Նախերգանք
եւ աւրհնութիւն - 168, 189, Փառաբանութիւն - 241, 930, Օրհնութեանց կերպ -
358, Օրհնութիւն արձակման - 1032, Օրհնութիւն Սուրբ խաչին - 1032, 1205, Օրհնութիւն
Աստուածածնին - 1032, Օրհնութիւն սեղանոյ - 1032, Օրհնութիւնք տօնից տէրունականաց
եւ սրբոց - 1090, 1125, Աւրհնութենաբեր ցուցակ - 393, 451, Զանազանք - 975, 1033:
Դ.
ՏԵՂԱՆՈՒՆՆԵՐԻ ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ՑԱՆԿ
Ագուլիս - էջ 125, 133, 139
Ադրիանապոլիս
- էջ 27, 31, 41, 45, 46, 829, 832
Ազովտոս
- էջ 335
Աթէնք - էջ
479, 516, 540, 542
Աթխցոյ երկիր
- էջ 246
Ախըլծըխէ
- էջ 1181, 1182, 1358
Ախտարանոց
գիւղ (Աւետարանոց, Չանախչի) - էջ 222
Ակէոյ վանք
- էջ 1431
Ակնջին վանք
յԵրզնկայ - էջ 1298
Աղեքսանդրիա
(Աղէքսանդրիա) - էջ 406, 470, 475, 477, 478, 486, 530, 532, 685, 686, 689, 690,
692, 693, 694, 695, 696, 697, 698, 700, 701, 702, 704, 705, 706, 708, 709, 710,
718, 756, 805, 978, 1036, 1278
Աղթամար
- էջ 963, 966, 1312
Աղի ծով
- էջ 380, 503
Աղուանք
(Աղւանից երկիր) - էջ 252, 416, 1322
Աճանան երկիր
- էջ 330
Ամայք նահանգ
- էջ 270
Ամասիա -
էջ 235, 238, 448, 470, 573, 576, 1281
Ամենայն Սրբոց
վանք յԱպարաներ - էջ 1150
Ամիդ (Ամիթ,
մայրաքաղաք, քաղաք) - էջ 170, 252, 271, 1064, 1085, 1089, 1151, 1154, 1362
Ամստերդամ
- էջ 1129, 1134
Անգլիա, տե՛ս
նաեւ Պրիդանիա - էջ 1145
Այրարատ
(Այրարադ, Այրարադեան, Արարատ, Արարատեան) երկիր (գաւառ) - էջ 68, 70, 84,
114, 175, 382, 412, 1310, 1483
Անթափ - էջ
376
Անթիլիաս
(Անթիլաս-Լիբանան) - էջ
264, 417, 465, 573, 809, 1382, 1419, 1429,
1430, 1445, 1446
Անկիւրիա
(Գաղատիա) - էջ 692, 697, 698, 699, 700, 709, 917, 1182
Անձեւացեաց
գաւառ - էջ 1382
Անտիոք -
էջ 251, 323, 448, 458, 516, 517, 530, 592, 710, 830, 840
Ապարան -
էջ 118, 433
Ապարանէր
գեղաքաղաք - էջ 1150
Ապարանք
- էջ 1430, 1445
Ասորեստան
- էջ 242, 476, 481, 484, 978, 990, 1050
Ասորիք -
էջ 668
Ասպահան,
տե՛ս նաև Սպահան - էջ 551, 554, 731, 736
Աստաբերդ
- էջ 664
Աստուածածին
տաճար - էջ 114
Աստրախան
(Աշտարխան) - էջ 102, 249, 252, 253, 785, 786
Ատանայ -
էջ 1146
Արագած -
էջ 238, 239
Արագածոտան
գաւառ - էջ 114
Արայ լեռ
- էջ 239
Արարատ -
տե՛ս Այրարատ
Արեմաթեմ
- էջ 806, 1203
Արեւելեան
երկիր - էջ 122
Արեւելք
- էջ 139
Արզրում
(Առզռաւմ) - էջ 463, 1432
Արծն քաղաք
- էջ 234, 448
Արծրունեաց
տուն - էջ 420-2
Արձան - էջ
503
Արղն - էջ
665, 669, 670
Արշակուան
- էջ 504
Աւագ վանք
- էջ 1447, 1450
Աւեխու անապատ
- էջ 172
Աւետեաց երկիր
- էջ 491, 493
Աֆրիկայ
- էջ 1143
Բաբելոն (Բաբէղոն, Բաբիլօն) - էջ
334, 482, 648, 663, 721, 842, 1182, 1183
Բալու - էջ
314
Բաղէշ - էջ
157, 162, 428, 431, 435, 453, 565, 568, 722, 1025, 1034, 1353, 1358, 1371, 1377
Բայազիտ
(Բայազիդ, Բայեազիդ դղեակ) - էջ 226, 491, 492, 905, 920
Բասրա - էջ
399
Բարձրբերդ
դղեակ (դղեկ) - էջ 262, 273
Բեդղէհէմ
(Բեդղաէմ, Բեդղայհէմ, Բեդղէեմ, Բեթղէհէմ եւլն) - էջ 134, 246, 247, 367, 883,
949, 1075, 1084, 1124, 1187, 1200, 1247, 1333, 1519
Բեթանիա
- էջ 918, 1232, 1518, 1519, 1520, 1527
Բերիա քաղաք
- էջ 443 (տե՛ս նաեւ Հալապ)
Բիւզանդիա
- էջ 439
Բոլոնիա
- էջ 637
Բոմբէյ -
էջ 107
Գազա - էջ 1411
Գազարիա
(Կաֆա) - էջ 576
Գալիլեա
(Գալիլիա) - էջ 18, 1096, 1337
Գաղատիա
- տե՛ս Անկիւրիա
Գաղղիա -
էջ 640, 641
Գամաղիէլի
վանք (Հիզան) - էջ 1289, 1296
Գանգէս (Գանկէս)
գետ - էջ 234, 448
Գանձակ քաղաք
- էջ 222, 430, 527
Գանձասար(ի
սուրբ ուխտ) - էջ 577, 580, 582
Գառնի - էջ
76, 83, 90, 95, 103, 105
Գեղամայ երկիր
- էջ 528, 817
Գեղարդեան
սուրբ վանք - էջ 1314
Գեղարքունիք
- էջ 817, 819, 821
Գետիկ սուրբ
ուխտ - էջ 454
Գերմաղբիւր
վանք - էջ 1271, 1274
Գիլան - էջ
230
Գողգոթա
(Գողգոդա) - էջ 1162, 1192, 1217, 1230, 1245
Գողթն (Գողթնեաց)
գաւառ - էջ 139, 1328
Դադէի սուրբ առաքելոյ վանք - էջ
1322, 1323
Դամասկոս
- էջ 234, 448, 721
Դարաշամբ
- էջ 222 223
Դարիւն գիւղ
- էջ 414, 416
Դարպանդ
- էջ 648
Եաշ - էջ 1035
Եբուս - էջ
1518
Եգիպտոս
(Եգեպտոս) - էջ 332, 340, 394, 406, 437, 438, 477, 478, 482, 625, 840, 1191,
1215, 1216, 1228, 1303
Եդեմ - էջ
920
Եթովպիա
- էջ 234
Ելիսպաւլիս
- էջ 451
Եկեղեաց գաւառ
- էջ 45, 786, 817, 819, 1286, 1298, 1352
Եղեսպոնդոս
ծով - էջ 164
Եղիոն - էջ
482
Եռակլիաս
- էջ 449
Երապօլիս
- էջ 324
Երեւան (Էրեւան)
- էջ 13, 16, 17, 20, 37, 84, 88, 90, 137, 147, 150, 183, 224, 243, 244, 266,
271, 378, 386, 387, 392, 425, 432, 491, 503, 567, 579, 600, 608, 631, 643, 754,
755, 756, 766, 771, 773, 777, 781, 792, 793, 796, 797, 799, 800, 808, 879, 881,
882, 884, 890, 892, 893, 894, 897, 898, 899, 906, 907, 908, 910, 912, 913, 914,
916, 917, 918, 946, 951, 961, 962, 964, 965, 968, 969, 983, 986, 990, 991, 994,
996, 1003, 1004, 1013, 1016, 1018, 1022, 1024, 1028, 1029, 1032, 1036, 1037,
1041, 1043, 1044, 1046, 1048, 1049, 1050, 1051, 1056, 1061, 1108, 1125, 1137,
1147, 1209, 1240, 1241, 1269, 1271, 1275, 1282, 1327, 1381, 1382, 1383, 1384,
1387, 1388, 1389, 1391, 1392, 1404, 1406, 1407, 1408, 1425, 1429, 1435, 1439,
1443, 1444, 1448, 1449, 1452, 1456, 1474, 1490
Երզնկա (Եզընկա)
- էջ 271, 759, 784, 786, 813, 819
Երիքով (Երեքով)
- էջ 1191, 1216, 1228
Երկանի վանք
- էջ 785, 786
Երնջակ -
էջ 197, 201, 257, 491
Երուսաղէմ
(Երուսաղեմ, (Էրուսաղէմ, Սաղիմ) - էջ 56, 61, 173, 174, 176, 177, 204, 239, 241,
245, 247, 252, 259, 267, 268, 270, 271, 277, 285, 288, 323, 335, 336, 351, 355,
363, 364, 365, 367, 368, 376, 378, 407, 423, 448, 456, 477, 484, 489, 490, 494,
499, 521, 534, 656, 710, 720, 721, 797, 805, 839, 840, 897, 908, 909, 912, 956,
979, 980, 982, 994, 1053, 1069, 1076, 1098, 1102, 1108, 1111, 1114, 1117, 1154,
1156, 1157, 1158, 1162, 1178, 1185, 1186, 1187, 1188, 1191, 1197, 1201, 1202,
1203, 1212, 1223, 1225, 1228, 1238, 1240, 1242, 1243, 1244, 1245, 1248, 1274,
1279, 1322, 1353, 1354, 1363, 1370, 1382, 1393, 1394, 1466, 1476, 1478, 1495,
1509, 1519, 1525, 1554
Երուսաղէմ
Վերին - էջ 1166, 1171, 1172, 1187, 1212, 1384
Եւդոկիա
- էջ 265, 274
Եփանէս -
էջ 234
Եփեսոս -
էջ 347, 449, 484, 485, 486, 487, 488, 489, 642 964, 1067, 1177, 1245
Եփրաթ - էջ
1187
Եփրատ գետ
- էջ 324
Զամօսցա - էջ 1473
Զմիւռնիա
(Իզմիւռ Իզմիւռին) Լիկիացոց - էջ 175, 412, 639, 641
Է.խորան եկեղեցի Բաղէշի- 1377
Էտրէնէ (Էտրենա)
- էջ 252, 829, 831
Ընդուստան - տե՛ս Հնդուստան
Ըռայիթ լեռ
- էջ 589
Ըստաթէի մեծի
աթոռ - տե՛ս Տաթեւ
Ըստամբօլ
- տե՛ս Կոստանդնուպոլիս
Թալիշ - էջ 648
Թաւրիզ (Թարվէզ)
- էջ 433, 797
Թափոր (Թաբաւր,
Թաբօր, Թափօրական) լեռ - էջ 245, 408, 1105, 1106, 1112, 1172
Թեկու - էջ
334
Թեռէտ - էջ
581
Թեքիրտաղ
(Թէքֆիւրտաղ) գիւղաքաղաք - էջ 221, 224, 524
Թէհրան -
էջ 648
Թէոդոսիա
- էջ 400, 401
Թէոդուպօլիս
- էջ 641, 644
Թիլ - էջ
411
Թիփլիզ տե՛ս
նաեւ Տփխիս - էջ 229
Թոբխաբու
թաղ Պոլսոյ - էջ 637
Թոխաթ քաղաք
- էջ 271, 274, 1154
Թովմա առաքեալի
վանք - էջ 127
Թորգոմայ
տուն - էջ 418, 466
Թուլկուրան
աւան - էջ 270
Թուրքիա
- էջ 229
Իլարխաց երկիր - էջ 1122
Իլով քաղաք
- էջ 537, 801, 995, 1000, 1043, 1119, 1121, 1475, 1476, 1477
Իմպեռնիոյ
կղզի - էջ 1144
Ինաքիա աշխարհ
- էջ 478
Իջեւան գիւղ
- էջ 378
Իսթէմոն
- էջ 21
Իսպահան տե՛ս
նաեւ Սպահան - էջ 411, 418
Իստամպօլ
- տե՛ս Կոստանդնուպոլիս
Իսրայէլ
(Իսրայէղ, Իսրայէլի տուն) - էջ 199, 435, 481, 663, 826, 1026, 1074, 1113, 1293,
1347, 1349, 1503, 1517, 1527
Իտաղիա (Իդալիա)
- էջ 480, 675
Լամբրոն (Լամբու, Լամբրուն, Լամբրօն)
գաւառ, բերդ - էջ 200, 522, 553, 1204, 1381, 1402
Լեհաստան
(Լեհաց աշխարհ, երկիր) - էջ 215, 1149, 1473
Լեմսէ - էջ
674
Լիբանան
- էջ 451, 1382, 1419, 1429, 1430, 1445, 1446
Լիբանան-Անթիլիաս
- տե՛ս Անթիլիաս -Լիբանան
Լիմ անապատ
(կղզի) - էջ 102, 115, 118, 149, 152, 249, 252, 253, 254, 751, 756, 1011, 1014,
1377, 1393, 1394
Լոր գիւղ
(Լորիկ, յերկիրն Որոտան) - էջ 1483, 1486
Լումպարտիա
- էջ 1145
Լուսաւորչի
անապատ - էջ 615, 617
Լվով - տե՛ս
Իլով
Լօնտրա քաղաք
- էջ 496
Խառան - էջ 460
Խասգիւղ
- էջ 325, 326
Խիզան - էջ
467, 472, 474
Խնդակատար
(Բաղէշ) - էջ 1368, 1370
Խնկանց գիւղ
(յԱճանան երկիր) - էջ 327, 330
Խոռնավիլ
վանք - էջ 320
Խոր Վիրապ
- էջ 565
Խորասան
- էջ 797, 1432
Խորթու (մե՞րձ
ի Բալու) - էջ 314
Ծար (Փոքր Սիւնիք) - էջ 1317, 1323
Ծիծեռնի
(Ծիծռնի) եկեղեցի - էջ 378, 502
Ծղուք (Ծղկայ)
գաւառ - էջ 284
Կ. Պոլիս - տե՛ս Կոստանդնուպոլիս
Կաթողիկէ
Վաղարշապատի տե՛ս նաեւ Սուրբ Էջմիածին - էջ 424
Կալլիա -
էջ 636, 679, 1382
Կայից աշխարհ
- էջ 297
Կանա - էջ
1096
Կապադովկիա
- էջ 530
Կարբի գաւառ
(նահանգ) - էջ 114, 238, 412
Կարիաթմաուս
- էջ 335, 827
Կարին (Արզրում)
- էջ 459, 462, 463, 1061, 1181
Կարմունճ
գիւղ - էջ 923
Կարնոյ լեռներ
- էջ 448
Կաւկասոս
- էջ 451
Կաւռիկաւս
- էջ 1274
Կափոսի վանք
- էջ 1347, 1352
Կաֆա - էջ
252, 576, 985, 987, 1141, 1147, 1149, 1150, 1177, 1285, 1289
Կեսարիա
(Կեսարու քաղաք) - էջ 337, 338, 342, 343, 441, 442, 449, 470, 499, 503, 530,
531, 722, 1354, 1408
Կիլիկեան
Հայաստան (Կիւլիկիոյ տուն) - էջ 445, 457, 722
Կիլիկիա
- էջ 324 (Կիւլիկիա), 642, 865, 1146
Կիղիկա -
տե՛ս Կիլիկիա
Կիպրոս -
էջ 448, 687, 1055, 1077
Կիրակի Սուրբ
- էջ 45
Կլայ - էջ
1402
Կոկիսոն երկիր
- էջ 519
Կոմանա -
էջ 1232
Կոմոնոս
- էջ 520
Կոնիա - էջ
1183
Կոշավանք
- էջ 419, 422
Կոռիկոս
(Կօռիկոս) - էջ 458, 1146, 1153
Կոստանդնուպօլիս
- էջ 31 (Ըստամբօլ), 43, 61, 70, 72, 211, 220, 223, 252, 256, 269 (Կոստանդեայ քաղաք),
271, 278, 285, 286, 325, 337, 339, 417, 425, 428, 439, 448, 449, 459, 470, 483,
484, 485, 488, 499, 507, 516, 517, 518, 519, 520, 521, 575, 576, 577, 618, 633,
635, 636, 637, 642, 647 (Սսուլու Մանաստիր թաղ), 653, 655, 656, 661, 665, 666,
674, 683, 684, 689, 693, 710, 711, 850, 943, 945, 953, 978, 1016, 1043, 1056,
1062, 1069, 1149, 1153, 1156, 1177, 1186, 1232, 1245, 1251, 1279, 1303, 1349,
1388, 1390, 1412, 1418, 1467, 1476, 1485, 1487, 1495, 1532
Կորնթոս
- էջ 346, 968, 1043, 1491
Կուսանաց
վանք Կաֆայի - էջ 1155, 1177
Կտուց անապատ
- էջ 162, 164
Կրակկայ քաղաք
- էջ 1274
Կրետէ (Կրիտէ)
կղզի - էջ 348, 474
Հալապ - էջ 248, 275, 281 (Բերիա),
1308 (Շամ)
Հաղբատ (Հախպատ)
ուխտ - էջ 421, 497, 501, 505, 1458
Հաճի գիւղ
- էջ 1280
Համաստան
- էջ 833, 842
Համիթ - էջ
1183
Հայաստան
(աշխարհ) - էջ 148, 422, 324, 361, 393, 425, 428, 429, 451, 458, 527, 613, 635,
636, 662, 1097, 1149, 1471
Հայր Յովանիսի
մենաստան - էջ 1458
Հայք - էջ
376, 498, 1388
Հաշտարխան
- տե՛ս Աշտարխան
Հառակոնիս
- էջ 797, 798
Հացունեաց
Սուրբ Խաչ - էջ 386, 469
Հերեթ գիւղ
- էջ 53
Հերմոն լեռ
- էջ 1105
Հիզան - էջ
315, 1289, 1296, 1359, 1362
Հին Հռոմ
- տե՛ս Հռոմ
Հնդկաց երկիր
- էջ 234
Հնդուստան
- էջ 750, 916
Հոգոց վանք
- էջ 1382
Հոնաց աշխարհ
- էջ 591, 1177, 1182, 1458
Հոռոմ - էջ
247, 378, 414, 799, 819, 821
Հռոմ (Հռովմ,
Հռօմ) քաղաք - էջ 211, 235, 236, 237, 278, 346, 439, 449, 459, 460, 481, 496,
519, 520, 531, 532, 533, 543, 544, 545, 565, 634, 636, 675, 676, 686, 690, 692,
701, 703, 705, 706, 707, 709, 727, 797, 805, 832, 947, 969, 979, 1002, 1114,
1136, 1137, 1139, 1143, 1144, 1145, 1146, 1149, 1152, 1203, 1388, 1407, 1414,
1490, 1491
Հռոմկլայ
(Հոռոմկլա) - էջ 324, 330, 1407
Հրէաստան
- էջ 414, 1075, 1096, 1119, 1229, 1240, 1247, 1333, 1421, 1518
Ձիթենեաց լեառն - էջ 407, 420,
1162, 1192, 1217, 1229, 1519
Ղալաթիա - էջ 288, 1017
Ղայայ մահալա
(թաղ) Եւդոկիոյ - էջ 274
Ղարաբաղ
- էջ 222
Ղարահասար
- էջ 664
Ղափան - էջ
1486
Ղզուին -
էջ 309
Ղիսիլջի գիւղ
- էջ 464
Ղուըմն -
էջ 252
Ղրիմ - էջ
591, 592, 1177, 1183, 1196
Ղրիմ գիւղ
- էջ 1314
Մադրաս - էջ 631
Մազանդարան
- էջ 648
Մալաթիա
- էջ 209, 213
Մալաթիու
գաւառ - էջ 213
Մալեւեցի
գիւղ - էջ 116
Մակեդոնեա
(Մակեդոն) - էջ 290, 291, 1245
Մաղարդավանք-
էջ 201
Մամեստիայ
- էջ 1209
Մամիկոնէից
երկիր - էջ 380
Մայր Աթոռ
Սուրբ Էջմիածին - տե՛ս Սուրբ Էջմիածին
Մայր Տաճար
(Էջմիածնի) - էջ 427
Մանազկերտ
- էջ 269
Մատնավանք
- էջ 179, 181
Մարաղա -
էջ 650
Մարաղու գիւղ
- էջ 181
Մարգորգ գիւղ
- էջ 571
Մարզուան
(Մարսվան) - էջ 295, 496, 655, 1279
Մարունան
գիւղ - էջ 651, 654
Մեծ Անապատ
- էջ 109, 112
Մեծոփայ
(Մեծոբայ, Մեծովբավան) վանք (անապատ, սուրբ ուխտ) - էջ 179, 180, 181, 183, 182,
361, 433, 786, 792, 793, 796, 800, 960, 966, 1015, 1028, 1012, 1017, 1029,
1035, 1038, 1054, 1058, 1137, 1303, 1311
Մէլդին -
էջ 1147
Մէրտին -
էջ 1183
Միածնաէջ
- տե՛ս Սուրբ Էջմիածին
Միլտենա
- էջ 615
Միջագետք
- էջ 270, 404, 668
Միջագիւղ
- էջ 666
Մծբին քաղաք - էջ 206, 298, 1352, 1390, 1429, 1446
Մոզինաթոլ
Վշտասպեա - էջ 451
Մոկաց գաւառ
(երկիր), Մոկս - էջ 206, 297, 374, 1393, 1430, 1445
Մոսակայ դարայ
- էջ 458
Մոսկուա
(Մոսկով, Մօսկօվ, Մօսկօֆ) - էջ 95, 102, 674, 797, 917, 1020
Մուշ (Մշու
երկիր) - էջ 457, 1353, 1358
Մուսուլ
- էջ 1182, 1183
Մսիս - էջ 448
Մսիս - էջ 470
Մցխիթայ - էջ 378
Մօր - էջ 414
Յայա քաղաք Ֆիլեմենկու - էջ 495
Յելլադա - էջ 346,
474
Յիլեթիոն - էջ 4561
Յովհաննավանք (Յօհաննու վանք (Սուրբ Կարապետ) յԱրագածոտն
(ի Կարբի) - էջ 238, 239, 412, 465
Յովհաննու սուրբ ուխտ - էջ 456
Յորդանան - էջ 18, 335, 582, 827, 918, 1162, 1191, 1216,
1330, 1366, 1397
Նաբան գետ (ի Դամասկոս) - էջ 234
Նազարէթ - էջ 535, 980, 991, 1382, 1496
Նախչաւան - էջ 139, 538
Նարեկ - էջ 1353
Նարեկայ վանք - էջ 203, 297, 317, 1353, 1366, 1429, 1433,
1435, 1436, 1438, 1444, 1448, 1451, 1455
Նաւիշ - էջ 173
Նաքովր - էջ 390, 1386
Նեղոս - էջ 449, 667
Նեոկեսարիա - էջ 687, 695, 696, 703
Նիկիա - էջ 188, 245, 269, 337, 394, 448, 483, 484, 485,
487, 612, 708, 709, 805, 960, 993, 1030, 1096, 1126, 1177, 1225, 1238, 1471
Նինուէ (Նինվէ) - էջ 242, 481, 990, 1564
Նինուէի լեռներ - էջ 466
Նիւսիա - էջ 688, 694
Նշանճի կողմ Կ. Պոլսոյ -945
Նոր Հռովմ - տե՛ս Հռոմ
Նոր Նախիջեւան - էջ 1381
Նոր Ջուղա (Սպահան) - էջ 225, 296, 411, 625, 631, 846,
854, 859, 865, 877
Նորաշէն անապատ - էջ 244
Նորաշէն գիւղ Երնջակի - էջ 197, 201
Նորեցի գիւղ - 1314
Նորեցի վանք - էջ 1314
Շամ - տե՛ս Հալէպ
Շայրըստան - էջ 797
Շատախ - էջ 1427, 1431
Շատիկու սուրբ անապատ - էջ 177, 1402
Շաւշ (Շօշ) քաղաք (Իսպահան) - էջ 411, 418, 554, 846, 1423,
1427
Շիրազ - էջ 296
Շիրիան - էջ 385
Շողակաթ տե՛ս նաեւ Սուրբ Էջմիածին - էջ 955, 958
Շոռոթ - էջ 252, 256, 257
Շուէտ - 1268
Շուշի քաղաք - էջ 222
Ոայիթ լեռ - էջ 556
Ոստան գաւառ (քաղաք) - էջ 1366, 1367
Որմի երկիր - էջ 648
Որոտան (Որոտեան) երկիր - էջ 1302, 1486
Ուլայ - էջ 252
Ուղիմպիա - էջ 451
Ուշոյ Սուրբ Սարգիս վանք - էջ 113, 114
Ուռհայ (Ուրհայ, Հուրայ) - էջ 129, 278, 434
Ուռումէլի - էջ 252
Ուրմիա - տե՛ս նաեւ Որմի երկիր
Չինումաչին քաղաք - էջ 916
Պալհաւոյ
(=Պառլահոյ) սուրբ ուխտ - էջ 521
Պաղեստին - էջ 323, 978, 1036
Պաղլպաք - էջ 451
Պաղտատ - էջ 648
Պայեազիտ - էջ 1236
Պանիան քաղաք - էջ 234, 448
Պաշգեղունի գի՞ւղ - էջ 464
Պասրա տե՛ս նաեւ Բասրա - էջ 1487
Պատրկայ մենաստան - էջ 1367
Պարթեւի աշխարհ - էջ 521
Պարսից աշխարհ (երկիր) - էջ 70, 122, 123, 222, 234, 244,
386, 469, 648
Պարսկաստան - էջ 554
Պետերբուրգ - տե՛ս նաեւ Սանկտ Պետերբուրգ
Պետրոսի ու Պաւղոսի եկեղեցի ի Կոստանդիանուպաւլիս - էջ
439
Պէկօղլի թաղ Պոլսոյ - էջ 656
Պէյրութ - էջ 227, 255
Պոլիս - տե՛ս Կոստանդնուպոլիս
Պոնտոս ծով - էջ 164
Պորպ քաղաք - էջ 503
Պուղտան - էջ 252
Պրիդանիա (Բրիտանիայ) տե՛ս նաեւ Անգլիա - էջ 1145
Պրուսա - էջ 940, 942
Պրուսա քաղաք - էջ 217, 220
Պրօպոնտոս ծով - էջ 164
Պօլիս - տե՛ս Կոստանդնուպոլիս
Ջահաւոր քաղաք - էջ 563
Ջահուկ գիւղ - էջ 122
Ջանիղանս - էջ 1147
Ջուղա - էջ 418, 554, 1057
Ռոդոն - էջ 1036
Ռոմիս տաճար ի Հռոմ - էջ 1136
Ռութայ լեռ - էջ 560, 584, 595, 597, 600
Ռուսաց (Ռուստաց) աշխարհ (երկիր) - էջ 102, 222, 223, 252,
1477
Սաղմոսավանք - էջ 608
Սամարիա - էջ 334, 827
Սամիսոն քաղաք - էջ 1150
Սանկտ Պետերբուրգ - էջ 413, 1022, 1048, 1249, 1251, 1252,
1254
Սարդիկեա - էջ 483, 484, 485
Սդանիսլաւօվ (Լեհաստան) - էջ 215, 741, 742
Սեաւ լեռ - էջ 521
Սեբաստիա (Սեւաստ, Սեփաստիա) - էջ 209, 257, 263, 320, 344,
381, 442, 669, 674, 1183, 1242
Սելեւկիա - էջ 450
Սեպուհ լեռ - 1388
Սեւանի սուրբ վանք - էջ 602
Սիլիստրէ քաղաք - էջ 505, 524
Սիկիլիա կզղի - էջ 449
Սիճիլիա - էջ 458
Սինա լեռ - էջ 403, 526, 556, 560, 588, 1558
Սիոն (Սիովն, Սիօն) լեռ - էջ 123, 206, 209, 280, 298, 347,
407, 493, 652, 823, 867, 1048, 1066, 1079, 1090, 1095, 1190, 1159, 1160, 1162,
1191, 1192, 1197, 1215, 1217, 1229, 1276, 1284, 1316, 1322, 1336, 1353, 1366,
1376, 1401, 1446, 1459, 1461, 1466, 1518
Սիռագուզա - էջ 546
Սիս - էջ 213, 432, 1146, 1274, 1380
Սիւղի վանք ի Կարբի - տե՛ս Յովհաննավանք
Սիւնեաց աթոռ (գաւառ, նահանգ) - էջ 124, 155, 159, 167,
187, 1310
Սիւնիք - էջ 244, 386, 840, 860, 1164, 1194, 1196, 1218,
1219, 1220, 1390
Սիօն - տե՛ս Սիոն
Սկեւռայ - էջ 199, 200 (Սկեւռայ Սուրբ Նշան), 1435 (ուխտ)
Սկունդրի քաղաք - էջ 448
Սորբոյն Գէորգա զաւրավարի անապատ - էջ 263
Սուլղաթ - էջ 1453, 1458
Սուլու Մանաստիր թաղ Պոլսոյ - էջ 647
Սուրբ (Աւետեաց) երկիր - էջ 493, 494, 495
Սուրբ Ամենափրկիչ, ի Նոր Ջուղայ - էջ 631, 633, 654, 877,
854, 1103, 1116
Սուրբ Առաքելոց, ի Մուշ - էջ 1348
Սուրբ Աստուածածին
- յԱրղն (Բարձրահայեաց)- էջ 665, 669, 670
- ի յԵրկանի վանք - էջ 784, 786
- յԵրնջակ - էջ 201
- յԷտրէնէ - էջ 831
- յԻլով - էջ 801
- Լամբրոն - էջ 553
- Խիզան - էջ 472
- ի Ծար - էջ 1323
- Կարին - էջ 464
- Կարմունճ գիւղ - էջ 923
- ի Կ. Պօլիս, - էջ 945
- Մարզուան - էջ 655
- Պրուսայ - էջ 940, 942
- ի Սիլիստրէ - էջ
524
Սուրբ Աւգսէնտ, ի Ղրիմ - էջ 592
Սուրբ Գեորգ անապատ - էջ 324
Սուրբ Գէորգ
- յԵրկանի վանք - էջ 784, 785
- Լոր գիւղ - էջ 1486
- ի Սուրս Մոկաց - էջ 374
- Տեղն անյայտ - էջ 40
Սուրբ առաքեալ Խ (=Թ)ադէի վա՞նք - էջ 1136
Սուրբ Գրիգոր եկեղեցի ի Խիզան - էջ 472
Սուրբ Էջմիածին (Աթոռ Աստուած էջ, Միածնաիջի սուրբ գահ, Քրիստոսաէջ
Սուրբ Աթոռ Մեծ, Սուրբ Աթոռ Լուսաւորչին. եւ այլն) - էջ 13, 14, 20, 21, 22, 31,
32, 34, 56, 57, 58, 59, 60, 61, 68, 62, 70, 71, 72, 73, 75, 84, 85, 86, 90, 91,
92, 93, 94, 95, 96, 97, 100, 101, 102, 104, 106, 115, 116, 119, 122, 124, 127,
130, 132, 133, 145, 148, 150, 173, 175, 177, 192, 204, 221, 222, 223, 226, 230,
232, 233, 244, 250, 252, 257, 258, 285, 287, 290, 296, 314, 325, 326, 352, 363,
365, 366, 367, 374, 379, 384, 412, 418, 422, 423, 426, 427, 428, 429, 430, 452,
455, 457, 457, 458, 468, 473, 484, 489, 490, 501, 506, 528, 547, 550, 552, 554,
555, 569, 572, 577, 587, 596, 599, 602, 604, 616, 619, 621, 623, 624, 626, 626,
732, 634, 635, 636, 640, 641, 663, 674, 718, 744, 757, 758, 760, 790, 797, 814,
828, 831, 842, 852, 855, 884, 896, 931, 945, 955, 967, 999, 1008, 1019, 1074,
1078, 1086, 1098, 1091, 1125, 1154, 1186, 1226, 1254, 1276, 1279, 1286, 1300,
1318, 1322, 1344, 1362, 1368, 1377, 1381, 1382, 1387, 1399, 1479, 1416, 1428,
1434, 1438, 1442, 1444, 1450, 1458, 1468, 1483, 1495, 1532, 1906
Սուրբ Թովմայի վանք, յԱգուլիս - էջ 484, 1328
- ի Մծխեթ - էջ
378
- ի Կարին - էջ 462
Սուրբ Լուսաւորիչ
- յԵրեւան - էջ 987
- յԷտրէնէ - էջ 831
Սուրբ Խաչ
- յԱղթամարի - էջ էջ 963, 966
- յԱսպահան - էջ 118
- ի Հիզանի - էջ 1289, 1296, 1297
- Նունէի (Վանանդի) - էջ 378
- Վարագայ - էջ 104, 401, 1071, 1226
Սուրբ Ծնունդ, յԵրուսաղէմ - 247, 248, 249
Սուրբ Կաթողիկէ
- յԵրզնկայ - էջ 784
- ի Վաղարշապատ - էջ 1323
Սուրբ Կարապետ (Յօհաննու վանք) յԱրագածոտն - տե՛ս Յովհաննավանք
Սուրբ Կարապետ
- յԵրնջակ - էջ 201, 257, 491
- ի Զմիւռնիա - էջ 412
- ի Կարմունճ գիւղ - էջ 923
- ի Մուշ - էջ 378, 502, 1358
Սուրբ Կիրակոս, յԱմիթ - էջ 270
Սուրբ Հաճկատարի ուխտ, ի Լվով - էջ 1121, 1477
Սուրբ Հրեշտակապետ, յԵրուսաղէմ - էջ 247
Սուրբ Ղազար, ի Վենետիկ - էջ 500, 636
Սուրբ Մակարայ Անապատ - էջ 1077
Սուրբ Յակոբ
Սուրբ ՅակոբԳլխադիր յԵրուսաղէմ - էջ 1098
Սուրբ Յարութիւն
- յԵրուսաղէմ - էջ
365
- ի Խիզան - էջ 472
- ի Մուշ - էջ 1358
- ի Շոռոթ - էջ 256, 257
Սուրբ Յոհաննէս
- Ամլորդւոյ, Ամիրդօլու ի Բաղէշ - էջ 157, 162, 428, 431,
435, 453, 456, 722
- յԵրուսաղէմ - էջ 247
- Խիզան - էջ 472
Սուրբ Յովաննէս Մկրտիչ եկեղեցի ի Սուրս Մոկաց - էջ 374
Սուրբ Նախավկայ, ի Մաղարդավանս - էջ 201, 1323
Սուրբ Նիկողայոս
- սուրբ Նարեկ, ի Պօռ - 1358
- յԵրզնկայ - էջ 786
- ի Կաֆայ
- էջ 1150
Սուրբ Նշան
- յԱպարան - էջ 433
- ի Սեբաստիայ - էջ 669, 674
- ի Վարագ - էջ 571, 572
Սուրբ Պօղոսի ուխտ - էջ 323
Սուրբ Սարգիս զօրավար
- ի Խիզան - էջ 472
- ի Կաֆայ - էջ 1289
Սուրբ Ստեփաննոս
- ի Դարաշամբի՞ - էջ 222, 223, 658, 1442
- ի Խիզան - էջ 472
- ի Մալաթիա - էջ 213
- ի Նաւիշ - էջ 173
- ի Նոր Ջուղայի - էջ 418
- Տեւու - էջ 173
Սուրբ Վարդանի վանք - էջ 203, 207
Սուրբ Փրկիչ, յԵրուսաղէմ - էջ 247
Սուրխաթ - էջ 591
Սուրս գիւղ ի Մոկս - էջ 371, 374
Սպահան (Ըսպահան) - էջ 296, 633, 1409
Ստաթէի Սուրբ Առաքեալ (Աթոռ, վանք Սիւնեաց) - տե՛ս Տաթեւ
Ստամբօլ (Ստամպօլ), տե՛ս նաեւ Կոստանդնուպօլիս - էջ 44,
448, 486, 487 1375
Սրբոյ Լուսաւորիչ տաճար Կարնոյ - էջ 462
Սրբոյն Թովմայի առաքելոյն վանք - էջ 139
Սրբոյն Նիկողոսի զօրաւոր հայրապետի անապատ Եւդոկիոյ - էջ
274
Սրբոց Յակոբեանց (Սուրբ Յակոբ) Աթոռ յԵրուսաղէմ - էջ 174,
176, 247, 364, 367, 1354
Սրբուհի Աստուածածին - էջ 462
Սրուճ - էջ 1244
Վաղարշապատ, տե՛ս նաև Սուրբ Էջմիածին - էջ 355, 358, 382,
423, 424, 985, 986, 1023, 1099, 1117, 1118, 1120, 1124
Վաղարշապատու սուրբ Կաթուղիկէ - էջ 1381
Վան - էջ
Վան քաղաք - էջ 71, 74, 104, 295, 309, 311, 978, 1348,
1394, 1432
Վանայ գիւղ - էջ 1016
Վասպուրական - էջ 309
Վարագ - էջ 103, 401, 571, 572, 1119
Վարդէնիս - էջ 819, 821
Վենետիկ - էջ 381, 386, 417, 424, 483, 498, 500, 507, 636,
637, 683, 880, 882, 891, 907, 981, 1062, 1065, 1112, 1116, 1157, 1186, 1245,
1246, 1247, 1303, 1388, 1414, 1419, 1430
Վիեննա - էջ 1443
Վիզանդ - էջ 722
Վիրապ Սուրբ (Խորվիրապ)- էջ 1061
Վնիուն (=Աւինիոն) քաղաք - 1152
Վրաց երկիր - էջ 252
Տաթեւի անապատ (Տաթեւ, Ըստաթէի մեծի աթոռ) - էջ 74, 155, 159, 167, 187, 230, 593, 596, 643, 646, 662, 1299, 1302, 1317,
1328, 1393, 1394, 1531
Տայանու դաշտ - էջ 1329
Տայոյ գաւառ - էջ 1248
Տանձափարախ անապատ - էջ 330
Տաշքաւբրու (Դաշքօբրու) դղեակ, Ղրիմ - էջ 587, 591
Տարաւն (Տարօն) - էջ 377, 378, 380, 381, 386, 469, 502,
503
Տարսոն մայրաքաղաք - էջ 323, 450, 522, 666, 865, 1062,
1381
Տիգրանակերտ - էջ 94, 247, 669, 1064 1183, 1403
Տիզբոն - էջ 1183
Տիվրիկ - էջ 321
Տիրամաւր տաճար - էջ 1458
Տիրաշէն մենաստան (անապատ) - էջ 817, 820, 1286
Տիրաշէն Սուրբ Նշան - էջ 1281
Տիւրոս - էջ 1096
Տրապիզոն - էջ 271, 1241
Տրիլոթոն յԵլիապօլիս -1136
Տփխիս (Տփղիս, Տփղիզ) - էջ 232, 382, 424, 566, 1121, 1124,
1419
Տօրոսի լեռներ - էջ 324
Փարիզ (Փարէզ, Փարէս) - էջ 269, 270, 430, 486, 488, 1268
Փարփայ գետ (ի Դամասկոս) - էջ 234, 448
Փիլիպուպաւլիս - էջ 269
Փիսոն գետ ի Հնդիկս - էջ 234, 448
Փորթոկալ - էջ 917
Քաղկեդոն - էջ 245, 285, 486, 628, 636, 689, 703, 704, 705,
706, 708, 714, 715, 718, 964, 1056, 1176
Քամշիթ (Քամշկիթ) գաւառ - էջ 24, 48, 611
Քաջբերունի երկիր - էջ 180, 1311
Քասաղ գետ - էջ 238
Քարթակինոյ երկիր - էջ 544
Քարթիման գիւղ (Ասպահան) - էջ 551, 554, էջ 731, 736
Քաֆայ - տե՛ս Կաֆա
Քիլի - 1328
Քոբար գետ - էջ 404
Քոբրու քաղաք -722
Քորիբ լեռ Սինէական - էջ 980, 1390
Քռնա (գրչական վրիպմամբ` Գառնոյ) - էջ 660
Քռնոյ վանք - էջ 789
Օծնի (Օզնի) գիւղ - էջ 463
Օսմանցւոց երկիր - էջ 222
Օրթագիւղ - էջ 1204
Ֆահրապատ - էջ 1116
Ֆըռանսայ (Ֆրանձայ) - էջ 486, 488
Ֆիլեմենկու երկիր - էջ 495
Ե.
ԱՆՁՆԱՆՈՒՆՆԵՐԻ ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ՑԱՆԿ
ԱԲԱՍ Բ. (Փոքր), շահ, թգւր. Պարսից
1642-1667 թթ. - էջ 633, 1482
ԱԲԳԱՐ
- թգւր. Հայոց, Ա. դ. - էջ 129,
327, 405, 832, 973
- (Աբկար), մահդասի, ստացող ի Նոր Ջուղայ, 1712 թ. - Հմր 1987, էջ
861 (տե՛ս կազմ), 866
- տիրացու, 1771 թ. - էջ
1012
- (Աբկար), տէր, Արզէումցի, ԺԸ. դ. - էջ 1210
ԱԲԴԻԱ
- մարգարէ - էջ 335, 827, 835,
843, 857, 862,
- մանրանկար - էջ 861
ԱԲԴԻՄՈՍ վկայ - էջ 1113
ԱԲԴԼԱՅ
- հայր Մահմէտի - էջ 448
- իշխան իսմայելացւոց, Ը դ. - էջ
416
ԱԲԴԼՄՍԵՀ
- վախճանեալ որդի Աւետիք գրչի, 1602 թ. - էջ 283
- (Աւդլմսեհ, Աւդուլմսեհ, Ավդըլմսեհ),
եղբայր Աւետիք գրչի, 1602 թ. -
էջ 281, 282, 283
ԱԲԵՆԵՐ թգւր. - էջ 390, Տաղ.
900, 901, 902, 1385, 1386
ԱԲԷԼ Ադամորդի - էջ 55, 138,
818, 1225, 1238, 1250, 1411, 1521
ԱԲԻԱԹԱՐ - էջ 1560
ԱԲԻԴԷՆ մատենագիր - էջ 475
ԱԲԻՄԵԼԻՔ նհտ. - էջ 874
ԱԲԻՍՈՂՈՄ
- սրկ., նհտ. - էջ 1158, 1188,
1213
- որդի Տունկի, ԺԳ. դ. - էջ 824
- բարեպաշտ, ԺԵ. դ., հարցումն
առ Մատթէոս - էջ 385
ԱԲՈՒՍԱՅԻԴ (Բուսայիդ), բժիշկ - էջ
51, 54, 58, 387, 800
ԱԲՐԱՀԱՄ
- նահապետ, ի տաղս - էջ
881, 980, մանրանկար - էջ 803, յիշ. - էջ 137, 336, 404, 444, 484, 697, 805,
807, 869, 870, 871, 876, 1029 (Աբամ), 1072, 1163, 1194, 1204, 1218,
1231, 1273, 1290, 1313(ՊՊ), 1489
- Վ (=Ղ)ռամատիկոս թարգմանիչ, 1141 թ.
- էջ 498
- քհյ., գրիչ եւ ստացող յԵրզնկայ,
1342 թ. - Հմր
1973, էջ 781, 782, 783, 784
- գրիչ, ԺԵ-ԺԶ. դդ. - Հմր
1915/Բ, էջ 537
- եպս. Վասփուռեցի, 1601 թ. - էջ 1348
- քհյ Շոռոթոյ, 1637 թ. - էջ 257
- սրկ., 1650 թ. - էջ 212, 213
- 1653 թ., գրիչ - Հմր
1924, էջ 586
- գրիչ ի Լոր գիւղ (յերկիրն Որոտան), 1674 թ. - Հմր 2097, էջ 1486
- վրդ, Տիգրանակերտցի, Համթեցի, 1676-1677 թթ. ի Սուրբ Յովաննէս վանս Ամրդօլու - էջ 456
- վրդ, գրիչ ի Բաղէշ, Նարեկ, Մուշ, 1708 թ. - Հմր 2076, էջ 1357, 1358
- Բ. Խոշաբեցի, Մուշեցի (կթղ. Հայոց 1730-1734 թթ.) - էջ 89, 148
- Գ Կրետացի (կթղ. 1734-1737), գրիչ
եւ ստացող ի Սիլիստրէ, 1714-1717 թթ. - էջ 523,
524, մանրանկար - էջ 506, նշում - էջ 1328
- տէր., Եղէվարդեցի, յետին նուիրատու, 1723 թ. - էջ 828, 829
- 1733 թ., գրիչ - Հմր
1810, էջ 42
- վրդ., 1766 թ., յետին նուիրատու
տիրացու Փիլիպպոսին
- էջ 178
- վրդ., 1772 թ., ստացող - Հմր
1820, էջ 74
- վրդ., Աստապատցի, ստացող եւ յետին շնորհող օրինակի, իր իսկ աշակերտին` Յովսէփ վրդ. Հաղբատեցւոյ, 1774 թ.-ից առաջ - Հմր 2049, էջ 1254
- «Աբրահամ վարդապետ» կնքադրոշմ
- էջ 1254
- վրդ., 1769 թ. հոգեւոր ծնող եւ
դաստիարակ Վարդան Աստապատեցու - էջ 100, 101, 102
- վրդ. Աստապատցի, 1793 թ., յետագայի
ստացող - Հմր 1820, էջ 74
- տրց., հոգեւոր որդի Վարդան Աստապատեցու
- էջ 102, 103
- վրդ, 1783 թ., կնքադրոշմ - էջ
74
- վրդ, Բան վասն ողջոյն տալոյ վարդապետաց - էջ 360
- «Աբրահամին» գրչափորձ - էջ 802
ԱԳԱԹԱՆԳԵՂՈՍ, Պատմութիւն Հայոց,
- էջ 220, 232, 368, 382, 566, Ի պատմութենէն - էջ 1382, Թուղթ դաշանց - էջ 329, 566, մանրանկար - էջ 565, յիշ. - էջ 571
ԱԳԱԹԻ, սրբ. նհտ.կ - էջ 530
ԱԳԱԹՈՆ, Պատմութիւն վասն Նեռան - էջ 992
ԱԳՆԱՍԵԱ (Ակնիսեայ), նհտ. - էջ 531
ԱԳՐԻՊՊԱ (Ագրիպպէ), թգւր. հրէից,
Ա. դ. - էջ 716, 717
ԱԴԱՄ
- նախահայր. Շարական - էջ 1108,
1406, 1410, մանրանկար - էջ 665, 1289, գրչափորձ - էջ 572, 664, 1084, ի տաղս.
- էջ 896, 899, 903, 908, Նշում
- էջ 54, 55, 130, 241, 246, 251, 266, 269, 273, 277, 284, 285, 286, 304, 391,
392, 394, 403, 404, 406, 407, 450, 455, 460, 476, 508, 591, 672, 686, 688, 744,
758, 760, 765, 776, 799, 804, 848, 870,
947, 949, 1011, 1020, 1029, 1036, 1052,
1059, 1159, 1186, 1190, 1200, 1215, 1222, 1223,
1224, 1226, 1234, 1237,
1339, 1397, 1408, 1521, 1542
- 1731 թ., եղբայր Մեսրոպ քարտուղարի
- էջ 90, 150
- վրդ, 1779 թ. - էջ 56
ԱԴԱՆ, քեռորդի Խիկարայ - էջ 800
ԱԴԴԷ հայրապետ Ուռհայոյ, Ա. դ. -
էջ 278
ԱԴԵԼՓԻՈՍ եպս. Դ. դ. - էջ 520,
699, 700, 1232
ԱԴՐԻԱՆՈՍ թգւր. - էջ 483
ԱԴՐԻԱՍԻԱՆՈՍ, Դ. դ. - էջ 251
ԱԶԱՏԽԱՆ Ղալաճուղեցի հայր պարոն Այվազին - էջ 181
ԱԶԱՐԻԱ
- Տաղ. «Արարիչ Տէր» - էջ 903
- Ջուղայեցի, կթղ. Սսոյ, ստացող ի
Խիզան 1584-1601 թթ. - Հմր 1903, էջ 470, 471, 473, Տոմար - էջ 754,
1113, գրչափորձ - էջ 474, Նշում - էջ 1064
- Սասնեցի, 1611 թ., Տոմար - էջ
748, 749, 1003, 1004, 1006, 1137
ԱԶԻԶ. մայր Խոնդի, ԺԵ. - էջ 314
ԱԶԻԶՄԷԼԷՔ, մօրաքոյր Թումա քահանայ գրչի, 1391 թ. - էջ 305, 306, 311, 313
ԱԹԱՊԷԿ, եղբայր ստացող Պետրոս
վարդապետի, 1684 թ. - էջ 1323
ԱԹԱՆԱՍ
- սրբ. - էջ 135
- Աղէքսանդրացի, 296-372 թթ., Դաւանութիւն
- էջ 188, Ճառք եւ թուղթք - էջ 563, 686, 693, 694, 695, 699, 700, 701, 702, 706, 708, 709, 1156, Վկայութիւնք ի բանից - էջ 693, 724, Պարապմանց գրոց - էջ 837, 844, 847, 858,
863, Պատճառք
գրեանցն - էջ 333, 334, 339,
443, մանրանկար - էջ 861, յիշ. - էջ 188, 484, 578,
1055, 1062, 1185, 1309
- ծաղկող ի Գանձասար, 1576 թ. - Հմր 1923, էջ 580
- քոյր Պետրոս յետին ստացողի, 1637
թ. - էջ 256
- թոռ խաւջա Մարգարին, 1637 թ. - էջ 256
- յետին ստացող, 1708 թ. - էջ 1304
ԱԹԵՆԱՑՒՈՑ թագաւորք - էջ 478,
479, 482
ԱԹԼԱՍԽԱԹՈՒՆ մայր գրիչ եւ ծաղկող Թորոս եպիսկոպոսի, 1655 թ. - էջ 247
ԱԺԴԱՀԱԿ թգւր. Մարաց - էջ 476, 482
ԱԼԱՀՎԵՐՏԻ, 1769 թ. - էջ 296
ԱԼԱՄ
- հայր Թորոս վարդապետի, 1192 թ.
- էջ 410, 411
- դուստր խոճա Դանէլի եւ զկենակցին իւրոյ` զՄղթումխաթունի, ԺԵ. դ. - էջ 314
ԱԼԲԵՐՏ Մեծ, Համառօտ հաւաքումն աստուածաբանական
ճշմարտութեան - էջ 657, 724, 838, 859, 865, 1410
ԱԼԷՔՍ
- Կոմոնոս, 1101 թ. - էջ 521
- կայսր, 1198 թ. - էջ 323
ԱԼԵՔՍԱՆ (Ալէքսան)
- հայր` Մովսէս գրչի, 1695 թ. - էջ 201
- տէր, հոգեւոր ծնող եւ ուսուցիչ Մովսէս գրչի, 1695 թ. - էջ 201
- հոգեւոր հայր Յակոբ երէց գրչի, 1708 թ. - էջ 1357, 1358
- «Ես Ալէքսանս շինեցի», նկարափորձ - էջ 798
- տէր, հոգեւոր ծնող եւ ուսուցիչ Յակոբ Բաղիշեցի գրչի, 1711ից առաջ - էջ 161
- ԺԸ. դ., գրիչ - Հմր
1843, էջ156
- որդի տէր Մկրտչի, ԺԸ. դ. - էջ 830
ԱԼԷՔՍԻԱՆՈՍ
- սրբ. - էջ 211, Տաղ` «Աստուած գըթած», էջ 898, յիշ. էջ 898
- վրդ. առաջնորդ ի յանապատս Սրբոյն Գէորգայ զաւրավարին, 1585 թ. - էջ 263
- որդի Անդրիաս գրչի, 1589 թ.
- էջ 275
ԱԼԷՔՍԻՈՍ պռօտօստռատոր, 1165 թ. - էջ 1209
ԱԼԹՈՒՆ, հայր գրիչ Նահապետ Կեսարացու, 1808 թ. - էջ 1473
ԱԼԻԽԱՆ
- եպս. ծաղկող, ԺԴ. դ. - Հմր
1886, էջ 382
- կնքադրոշմ - էջ 436
ԱԼԻՊՈՍ Սիւնակեաց - էջ 1123
ԱԼՔԱՄԷՆԷՍ - էջ 545
ԱԽԻՃԱՆ
- եղբայր Յովանէս գրչի 1585 թ. - էջ 262, 263
- որդի Յարութիւնի, 1803 թ. - էջ 1290 (ՊՊ)
- «Հախիջանի որդի Յարութուն» գրչափորձ - էջ 1290
ԱԿԱԹՈՔՍ թգւր. - էջ 544
ԱԿԱԿԻՈՍ
- թգւր. Լեակեդոմնացոց - էջ 545
- ժամանակակից Ոսկեբերանի - էջ
698, 708, 709
ԱԿԻՍ թգւր. - էջ 545
ԱԿԻՒՂԱՍ (Աքիւղաս), նհտ. - էջ 380
ԱԿՐԻՍԻՈՍ թգւր. Արգիացւոց - էջ 482
ԱՀԱՐՈՆ
- եղբայր Մովսիսի մարգարէի - էջ
122, 269, 867, 869, 1165
- Ը դ., որդի Մահմետի - էջ 417
- Վանանդեցի - էջ 378
- ԺԸ. դ., նուիրատու - էջ 464
ԱՀՄԵՏ
- (Ահմատ), սուլթան, 1492 թ. - էջ
576
- (Ահմատ), սուլթան, 1635 թ. - էջ
248
- սուլթան, 1731 թ. - էջ 89, 148
ԱՂԱՅ, 1390 թ. - էջ 972
ԱՂԱԲԷԿ
- հայր Գրիգորիս գրչի, 1600 թ. - էջ 471, 473
- աւագ եղբայր ստացող Պետրոս վարդապետի 1684 թ. - էջ 1323
ԱՂԱԶԱՐ, եղբայր Աւետիք գրչի,
1602 - էջ 280
ԱՂԱԹՈՆ, անապատական ճգնաւոր - էջ 461
ԱՂԱՄԱՀՄԱՏ շահ Պարսից, 1793 թ. - էջ 648
ԱՂԱՄԱԼ, ԺԸ. դ. - էջ 214
ԱՂԱՋԱՆ` «Աղայջան», գրչափորձ - էջ 906
ԱՂԱՒՆԻ Աստուածատուր եպս., ազգական Պաղտասար եւ Արսէն շնորհաշատ դպրաց,
1775 թ. - էջ 287
ԱՂԷԴՈՐՈՍ հայր - էջ 977
ԱՂԷՏԷՍ թգւր. Կորնթացւոց - էջ 479, 482
ԱՂԷՔՍԱՆԴՐ
- Պապա, Բազմավէպ - էջ 475, 1061
- Մակեդոնացի - էջ 36, 48, 126,
244, 391, 450, 478, 482, 540, 544, 612, 724, 789,
929, 950, 978, 1053, 1054, 1144
- (Աղէքսանդրոս), թգւր. Պարսից - էջ 482
- Փիղիպեայ թգւր. - էջ 480
- Փիլոնի առ Աղէքսանդրոս - էջ
337, 444, 1271
- (Աղէքսանդրոս), դարբին, ուրացող,
Ա. դ. - էջ 1451 (ՊՊ)
- ի բազմախումբ վկայիցն - էջ 1156, 1186
- (Աղէքսանդրոս), դիւանադպիր, Գ.
դ. - էջ 771
- (Աղէքսանդրոս), եպիսկոպոսապետ Աղեքսանդրիոյ, Դ. դ, - էջ 686, 805, Վկայութիւնք սրբոյն Կիւրղի եպիսկոպոսապետին Աղէքսանդրի - էջ 858, 863
- (Աղէքսանդրոս), - էջ 59, 76,
268, 625
- տէր, սրբագրող, 1685 թ. - Հմր
1861, էջ 225
- Գալամաթօ Միսինացի, Անտառ նորագոյն մտածմանց - էջ 603, Անտառ այլաբանութեանց գրոց - էջ 1250
- (Աղէքսանդրոս), Կոստանդինուպոլսի պատրիարք, Դ դ. - էջ 460
- վրդ., գրիչ եւ ստացող ի Շօշ` Սպահան, 1686 թ. - Հմր 2082, էջ 1425, 1426, 1428
- (Ալեքսանդր), ծառայ Յոհան եւ Պետրոս աստուածաբանութեան վարդապետաց, 1690 թ. - էջ 1446
- վրդ., Ջուղայեցի, աշակերտ
Դաւիթ աստուածաբան վարդապետի եւ արքեպիսկոպոսի, 1677-1695 թթ., Բան ճշմարտութեան - էջ 854, Գիրք ատենական, որ ասի Վիճաբանական - էջ 854, Երանելոյն սրբոյն Գրիգորի Աստուածաբանի ասացեալ յԱռ որս գրոցն` հաւաքեալ աշխատասիրութեամբ Աղէքսանդրէ - էջ 846, Ի Սրբոյն Գրիգորի Տաթեւացոյ Հարցմանց գրոց ժողովեալ, աշխատասիրութեամբ Աղէկսանդրի - էջ 859, 865, Ա. Ջուղայեցի
(կթղ. 1706-1714 թթ.), Հակաճառութիւն ընդդէմ ազգին Ֆռանկաց - էջ 847 Վկայութիւնք պիտանիք - էջ 834, 842, 845, 855,
861, գրիչ, հեղինակ
Ժողովածոյիս, 1695 թ. - Հմր 1986 էջ 856, 860, Տաղ «Վա՜յ իմ, օր» - էջ 846, Նշում
- էջ 849, 866 (տե՛ս յաջորդը)
- Կտակ Մեծի Ուրբաթին - էջ 1425
- վրդ., աթոռակալ յԷջմիածին, 1731 թ. - էջ 89,
148
- տէր, Էջմիածնեցի, հայր յետին ստացող Ստեփանի,
1742 թ. - էջ 1092
- ԺԸ. դ. - էջ 658
- (Ալեքսանդր), Ալէքսանդրօվկի, 1885 թ. - էջ 447
- տե՛ս նաեւ Ալեքսան
ԱՂԿԵՄԷՆՈՍ թգւր. Ղակեդեմոնացւոց - էջ 482
ԱՂՇԻԲԷԿ, ԺԵ. դ. - էջ 313
ԱՂՈՒԹ մայր յետին ստացողի, որ եղեւ պատճառ փրկագնման Հմր 1930ի, 1724 թ. - էջ 608
ԱՂԸՏՏԻՆ Սուրխակ, որ գրաւեց Թիլ աւանը 1192 թ. - էջ 411
ԱՄԱՍԷՍ թգւր. Եգիպտացի - էջ 544
ԱՄԱՍԻԱՅ թգւր., որ կառուցեց Մնիս քաղաքը - էջ 448, 470
ԱՄԲԱԿՈՒՄ մարգարէ - էջ 336, 827
ԱՄԲՐՈՍԻՈՍ սրբ. - էջ 687, 724,
844, 858, 864, 1405
ԱՄԵԼԱԽՕՍ (Ամիլախօս), եպս., Լուծմունք
Պրոկղի - էջ 83, 113
ԱՄԵՍԻԱՅ քուրմ, յԱստուածաշունչ -
էջ 335
ԱՄԻՂՈՍ Սիղուաս թգւր. Հռոմայեցւոց
- էջ 481
ԱՄԻՐ հայր Մարկոսի, 1767 թ. - էջ 555
ԱՄԻՐԱՍ, եղբայր Մելքէսէթ եպսի, 1602 թ. - էջ 320
ԱՄԻՐՏՈՎԼԱԹ բժիշկ Ամասիացի, ստացող ի Ամասիա, 1492 թ. - Հմր 11921, էջ 575, 576
ԱՄԻՐԸԼՄՈՒՄՆԻՔ - էջ 414,
466
ԱՄԻՐ-ՄԵԼԻՔ, հարազատ Թովմա վրդ. Մեծոփեցու,
1410 թ. - էջ 1311
ԱՄԻՐՅԻՍԱ, որդի խոճա Դանէլի եւ Մղթումխաթունի, ԺԵ. դ. - էջ 314
ԱՄԻՐՇԱՀ սրկ., աշակերտ Մինաս գրչի,
1622 թ., գրիչ յԱմիթ - Հմր 1867, էջ 256
ԱՄԻՐ-ՇԱՐԱՖ, 1463 թ. - էջ 1034
ԱՄՂԻՔՈՍ, Գ-Դ. դդ. - էջ 611
ԱՄՈՆ
- հայր, ճգնաւոր, Թուղթ Մովսէսի միայնակեցի - էջ 279
- թգւր. - էջ 1414
ԱՄԲՐՈՍԻՈՍ
- երանելի - էջ 844
- եպս. Մեզիղանացւոց (=Մեդիոլանցի)
- էջ 687
ԱՄՈՎՍ մարգարէ - էջ 334, 827, 1528
ԱՄՐԻ Բիրակնեցի հայր տիրացու Մարտիրոսի,
1679 թ. - էջ 732
ԱՄՓԻՂՈՔՈՍ եպս. Իկոնացւոց - էջ
689
ԱՅԴԻՆ (Այտին) պէկ, եղբօրորդի ստացող Պետրոս վարդապետի,
1684 թ. - էջ 1323
ԱՅԷՏԻՈՍ - էջ 614
ԱՅՎԱԶ
- ԺԷ. դար - էջ 797
- պրն, որդի Ղալաճուղեցի Ազատխանի, յետին ստացող,
1799 թ. - էջ181
- ԺԸ. դ. - էջ 214
- ԺԸ. դ. - էջ 464
ԱՆԱԳՍԱԳՈՐԱՍ փիլ. - էջ 542
ԱՆԱԿ, հայր Գրիգոր Լուսաւորչի - էջ 160, 498, գրչափորձ - էջ 572
ԱՆԱՀԻՏ դիցուհի - էջ 1244, 1245
ԱՆԱՅԽԱԹՈՒՆ, ԺԸ. դ. - էջ
615
ԱՆԱՆԻԱ
- առաքեալ, ի տաղս - էջ 882
- Շիրակացի, Է. դ., Մատենագրութիւնք Անանիայի Շիրակացւոյ - էջ 808, 809, 961, 1200, 1207, Ի Յարութիւն Տեառն - էջ 969, Համար գրոց թիւք որչափութեանց Հին կտակարանց եւ Նորոց - էջ 243, 261, 268, Յաղագս կշռոց - էջ 451, Պատճէն տոմարի - էջ 1013, 1137, Ի բանից - էջ 774, 779, յիշ. - էջ 750, 949, 1013
- Ա. Մոկացի, (կթղ.` 946-968 թթ.) - էջ 458
- Սանահնեցի, Հաղբատացի, Բանք եւ խաւսք ընդդիմայդրութեան, ԺԱ. դ. - էջ 404, Դրուատ ի սուրբ Մկրտիչն Յովաննէս Անապատականն - էջ 804, 1163, 1194, 1218, 1231,
ի խաչելութիւն Պետրոսի - էջ 1156,
1186, Նշում - էջ 1178
- եպս., ԺԱ դ., Յոհաննիսի վարդապետի, որ մականուն Կոզեռն, ի խնդրոյ
Անանիայի աշակերտեաց եպիսկոպոսի, Վասն զպատճառ վերաբերելեաց - էջ 775
- վրդ., Խրատ հոգեւոր - էջ 294, 1419
- Նախավկայեցի, աշակերտ Սիմէօն վրդ, Ապարանցու, ԺԷ դ. - էջ 433
- Ալավերդեան Էրզրումցի, 1709 թ. - էջ 1489
ԱՆԱՍՏԱՍ
- սրբ, Աղօթք - էջ 536
- քհյ. Դ. դ. - էջ 83
- վրդ., Է. դ., Անաստասայ վարդապետի Վասն վանօրէից որ ի Ս. քաղաքն
Երուսաղէմ - էջ 1382
ԱՆԱՍՏԱՍԻԱ սրբուհի - էջ 531
ԱՆԱՏՈԼԻՍ եպս. Բ-Գ. դդ. Եւագրեայ ասացեալ առ Անատաւլիս - էջ 345, Հարցումն Եւսեբեայ
ժամանակագրի առ Անատօլիս եպիսկոպոս - էջ 754, 774, 787, 968, 1042
ԱՆԱՔՍԱՆՏՐԻՈՍ - էջ 545
ԱՆԱՔՍԻՄԷՆԷՍ իմաստասէր - էջ 543
ԱՆԳԷԱՍ, Գ. դ. - էջ 847
ԱՆԳԷ մարգարէ - էջ 335, 827,
1160
ԱՆԴԱԼՔԻՏՈՍ - էջ 545
ԱՆԴԻԿՈՆՈՍ
- թգւր. Մակեդոնացի - էջ 544
- Երկրորդ թգւր. Մակեդոնացի - էջ 544
ԱՆԴԻՄԱՍ - էջ 1346
ԱՆԴԻՍԹԷՆԷՍ փիլ,
աշակերտ Սոկրատա - էջ 542
ԱՆԴՐԷԱՍ
- առաքեալ - էջ 1250
- ԺԲ. դ, գրիչ - էջ 410
- ԺԲ դ. Կապպադովկացի, Մեկնութիւն Յայտնութեանն Յովհաննու -
էջ 321
- տաղերգու, ԺԴ. դ., տաղ` «Այսօր անդրանիկ Հօր» - էջ 1111
- երէց, գրիչ յԱմասիայ, 1492 թ. - Հմր 1921, էջ 575
- եղբայր Մանգնոսի - էջ 778
- Մեծ, Մեկնութիւն տումարի Անդրէասին
- էջ 754, 775, 969, 1043, Վասն սրբոյ պասէքին - էջ 778, Վասն Զատկի - էջ 946, յիշ.
- էջ 782, 946, 947, 949
- սրկ. 1584-1589 թթ., գրիչ յԵւդոկիայ - Հմր 1869,
էջ 272, 273, 274
- Եւդոկիացի, Ժամանակագրութիւն,
ԺԶ. դ. - էջ 271
- Կեսարացի, 1707 թ., - էջ 129
- ԺԸ. դ., յետին ստացող - էջ 422
- «Անդրէաս վարդապետ» կնքադրոշմ - էջ
468
- «Ֆրա Անդրիաս» գրչափորձ - էջ 1150
- (Անտիրեաս, նոյն Ալթուն), մահտեսի Նահապետեան
դերձակ հայր գրիչ Նահապետ Կեսարացու,
1808 թ., - 1474, 1476
ԱՆԴՐԻԱՆՈՍ կայսր - էջ 543
ԱՆԴՐՈՆԻԿՈՍ
- նհտ., սրբ. Շարական. - էջ 1466
ԱՆԹԱՍՌՆՈ (՞) ԺԸ. դ. - էջ 993
ԱՆԹԷՈՄԷՈՍ, Դ. դ. - էջ
516
ԱՆՆԱ
- մայր Մարիամայ Աստուածածնի - էջ 221, 378, 559, 991, 998, 1144, 1152, 1239,
1409, 1560
- մայր սրբոյն - էջ 721
- քոյր Գրիգորիս գրչի, 1600 թ. - էջ 473
- դուստր Աւետիք գրչի,
1602 թ. - էջ281, 282, 283
- մայր Հանէս ստացողի, 1702 թ. - էջ 831
- քոյր Մեսրոպ քարտուղարի,
1731 թ., - էջ 150
- (Անայ), մայր Գէորք Տէր-Վահանեանի,
1797 թ. - 1236
- մայր գրիչ Նահապետ Կեսարացու, 1808 թ. - էջ 1473
ԱՆՆԻԱ տիկին - էջ 546
ԱՆՆԻՊԱՂԻՈՍ իշխանն Քարթակինոյ - էջ 544
ԱՆՕՃԻԴ թգւր. - էջ 1144
ԱՆՈՒՇ, սպասաւոր անապատի Սրբոյն Գէորգայ զաւրավարին Սեբաստիոյ, 1585 թ. - էջ 264
ԱՆՏԻԳՈՆՈՍ թգւր. Ասիացւոց - էջ 480
ԱՆՏԻՈՔՈՍ - էջ 1053
ԱՆՏՈՆ
- անապատական - էջ 461, 462, 589, 804, 839, 841, 888, 904, 1158, 1188,
1213, ի տաղս. - էջ 904
- քհյ., գրիչ եւ ստացող ի Կաֆա, Կուսանաց վանք, 1357 թ. - Հմր
2039, 1166, 1167, 1168, 1169, 1170, 1171, 1172, 1173, 1174, 1177, 1178, 1179
- Գովդին (Անդոնիոս Կօուտինոս
Լէմօվիչէնսացի), Փիլիսոփայութիւն
- էջ 1262
- ԺԴ. դ., հայր Երինայի, գրիչ - Հմր
1886, էջ 382, 383, 384
- վրդ., ստացող, 1746 թ. - Հմր
1932, էջ 615, 617
- «Անտոն» գրչափորձ - էջ 722
- աբղյ. յետին ստացող, նուիրատու ի սուրբ վանս Սեւանու, 1835 թ. - էջ 602
ԱՆՏՈՆԻՆՈՍ, կռապաշտ թգւր. - էջ 533
ԱՆՏՈՆԻՈՍ
- կայսր - էջ 543
- որդի Սեւերեայ - էջ 479
ԱՆՏՈՒՆ հայր, 1616 թ. - էջ 987
ԱՇԻԿ եղբայր Հաշտարխանցի, ԺԹ դ. - էջ 856
ԱՇՈՏ
- որդի Սմբատայ Հայոց
թագաւորի, Ե. դ., Հարցումն եւ պատասխանի Եզնկա Կողբացւոյ - էջ 952, 1408
- Ա. Բագրատունի, որդի Սմբատայ, որ Ապլաբան կոչեցաւ, 885-890 թթ. - էջ 794, 1053
- Բ. Բագրատունի, Երկաթ, թագաւոր 915-930 թ. - էջ
430
- Գ. Բագրատունի, Ողորմած, 959-966 թթ., հայր Գագիկ Ա. Բագրատունւոյ
- էջ 458
- իշխան հայոց, - էջ 414
- եղբայր գրիչ եւ ստացող Յովաննէս Վարդենիսցու, 1391 թ. - էջ
821
ԱՇՐԱՒ, իշխան, 1358 թ. - էջ 1446
ԱՊԱԶ
- 1624 թ. - էջ 1181, 1182, 1183
- 1721 թ. - էջ 1003
ԱՊՈՂԻՆԱՐՈՍ իմաստասէր - էջ 543, 686
ԱՊԻՈՆ - էջ 490
ԱՊԻՐԱՏ, եղբայր Հեթմոյ Սեբաստոսի եւ Շահնշահի, 1191 թ. - էջ 522
ԱՊԼԱԲԱՆ` Աշոտ, որդի Սմբատայ - էջ 1053
ԱՊԼՂԱՐԻՊ պարոն, ԺԲ-ԺԳ. դդ. - էջ 458
ԱՊԼՈՑ իշխան Հայոց - էջ 1042, 1381
ԱՊՈՂԻՆԱՐ, հարցումն Բարսղի - էջ 343, 441
ԱՊՈՂՈՆԻՈՍ նհտ. - էջ 530
ԱՊՈՒՍԱՏ իմաստասէր - էջ 450
ԱՌԱՔԵԼ
- վրդ., ուսուցիչ Թորոս վրդ-ի.,
1192 թ. - էջ 410
- երէց, տաղասաց, ԺԳ. դ. Տաղք
եւ գանձք. «Անմահութեան աղբիւր» - էջ 823, «Աւրհնեալ հայրն» - էջ 823, «Մեծ խորհուրդ» - էջ 879,
- կուսակրօն, գրիչ ի Գերմաղբիւր վանք,
1328 թ. - Հմր 2057, էջ 1274
- մահտեսի, 1354 թ. - էջ 956
- եղբայր Մովսէս քհյի, 1357 թ. - էջ 1166, 1173
- մերձաւոր ստացաւղ Մարգարէ աբղյի, 1359 թ. - էջ 1197
- երէց, հօրեղբայր Յովանէս երէցի, ԺԴ. դ. - էջ 784
- Սիւնեցի, ԺԴ-ԺԵ. դդ., Ադամգիրք
- էջ 392, 899, 1388, Վասն ԲԺ.ան կենդանակերպից - էջ 396, Մեկնութիւն Սահմանաց
գրոց - էջ 117, 120, 125, 128, 134, 141, 143, 146, 150, 153, 157, 166, 170, 172,
175, 179, 576, 860, 866, Մեկնութիւն Բանին Ամենայն չար տանջելի - էջ 117, 120,
126, 128, 134, 142, 143 150, 153, 157, 166, 170, 172, 175, 180, 577, Քարոզ - էջ
1411, 1571, Տաղք եւ գանձք. «Ահա ասեմ բան» - էջ 1097,
«Ամենայն փառք» - էջ 1392, «Այբէն մինչեւ» - էջ 892, 1383, «Այսօր Բանն Աստուած»
- էջ 891, «Անթիւ չարեօք» - էջ 893, 1391, «Անմահ բնութիւն» - էջ 912, 1390, «Անճառ Միածին» - էջ 891, 1390, «Աստուածն ամենայնի» - էջ 879, «Աստուածածին բարեաց» - էջ 890,
«Աստուածածին կոյս» - էջ 896,
906, «Յաստուածային շնորհաց» - էջ 1390, «Արեկ ասեմ բան» - էջ 994,
«Արփիական լոյս» - էջ 1430, «Դասքն հրէական» - էջ 880, 1083, 1100, «Յորժամ Գաբրիէլ» - էջ 911, «Տէր Առաքեալ դիտող Սիւնեաց» - էջ 1390,
«Տունկ անմահութեան» - էջ 890, «Տուփ ես խնկալի» - էջ 1383, «Քան զամենայն» - էջ 892, մանրանկար
- էջ 153, Յիշատակ - էջ 1395, յիշ. - էջ 124, 174, 181, 578, 1389, 1399
- Բաղիշեցի, ԺԴ-ԺԵ դդ., Տաղ ի Բարաղամ եւ Յովասափ «Ես` Առաքէլ նըւաստ ոգի» - էջ 1383,
1387, Տաղք եւ գանձք. «Ականջ դրէք» - էջ 391, 895, 913, «Այբէն մինչեւ» - էջ 1389,
«Այբն Աստուծոյ» - էջ 1051, 1389, Անճառ ճառագայթ» - էջ 1096, «Առ քեզ գոչեմ» - էջ 1389,
«Աստուածածին կոյս» - էջ 244, «Աւրհնեալ անուն» - էջ 1388, «Աւրհնեալ հայր» - էջ
823, 991, 1387, «Եղբա՛յր, ինձ մի՛տ» - էջ 1389, «Յունան քարոզըն» - էջ 902, «Յորժամ Հայր» - էջ 899, «Ով քահանայք» - էջ 880, Յորդորակ, «Անիմաստ Առաքել» - էջ 392, յիշ. - էջ 244, 902
- վրդ., ԺԴ-ԺԶ. դդ. (Սիւնեցի, Բաղիշեցի՞
եւ այլք), Տաղք եւ գանձք. «Արքայ անմահ» - էջ 1389, «Չօք սէվտիգիմ
Երուսաղէմ» - էջ 909
- վրդ. Պոռեցի, 1549 թ., Տաղ «Քան զամենայն» - էջ 1389,
1395, գրիչ, ստացող, կազմող ի Շատախ,
1549 թ. - Հմր 2083, էջ 1430, 1431, 1432, 1433
- եղբայր Յովանէս գրչի, 1585 թ. - էջ 262, 263
- (Առագել), պապ Աւետիք գրչի,
1602 թ. - էջ 281
- վրդ., ստացող յԷջմիածին, 1644 թ., 1648 թ. - Հմր 2096, էջ 1483
- 1658 թ., պապ Կարապետ Ադրիանացւոյ,
1658 թ. - էջ 114
- հայր ստացող Վլասիոս կուսակրօն
սրկ. Շամախեցւոյ, 1665 թ. - էջ 1124
- հայր Մինաս վրդ. Ամթեցու, 1674 թ. - էջ 1154
- ընթերցող գրոցս եւ թղթիս կոկող, ԺԷ. դ. - էջ
257
- տիրացու, ԺԷ. դար - էջ 786
- տիրացու Բաղիշեցի, ԺԷ-ԺԸ. դ., սիւնակետագիր ծածկագիր «Առաքել» - էջ 1064
- (Առաքեալ), ԺԸ. դ. - էջ 26
- տէր, ԺԷ. դար - էջ 797
- ԺԸ. դ. - էջ 374, գրչափորձ 375
ԱՌԻՒԾ իշխան ի Թլկուրան աւանի, ԺԲ.
դ., խնդրող բանի ի Գրիգորիոս կաթողիկոսէ - էջ 270
ԱՍԱՐ Սեբաստացի, բժիշկ, ԺԶ-ԺԷ. դդ.,
Պարզատումար զատկի ֆռանկաց - էջ 1047, Տօմար արեգական եւ լուսնի - էջ 234, 750, գրիչ յԻլով,
1621 թ. - Հմր 2018, էջ 1056
ԱՍԼԱՄԱԶ, ԺԷ. դ., գրչափորձ - էջ 190
ԱՍԼԱՆ
- Արզրումցի, 1359 թ., գրիչ ի Սուրխաթ
- Հմր էջ
- 1391 թ. - էջ 306
- ԺԵ. դ. - էջ 313, 314
ԱՍՄԻՆ
- մայր մահտեսի Յարութիւնի, 1664 թ. - էջ 1354
- քոյր ստացող Յովհաննէս
վարդապետ Ատանացու, 1687 թ. - էջ 1377
ԱՍՏԵՐԻՍ - էջ 699
ԱՍՏՈՒԱԾԱՏՈՒՐ
- վրդ., ստացող, ԺԳ. դ. - Հմր
1978 /Բ, էջ 802
- հայր գրիչ Անտոն քահանայի,
1357 թ. - 1166, 1167, 1168, 1169, 1170, 1171, 1172, 1174, 1179
- աբղյ, ստացող, 1373 թ.
- Հմր 2001/Բ, էջ
972
- պատանեակ, ԺԴ. դ., ստացող - Հմր
1851, էջ 193, 194
- մուղդասի, «որ զայսչափ թուխթս է տուել», ԺԴ. դար - էջ 813, 814
- աբղյ, ստացող, ԺԴ. դ. - Հմր 2042, էջ 1220
- ԺԶ. դ. - էջ 972
- տէր, աշակերտ գրիչ, ստացող, կազմող
Առաքել վրդ. Պոռեցու, 1549 թ. - էջ 1432
- վրդ, Ամկցի, ուսուցիչ գրիչ Յակոբ սրկ.-ի, 1569-1570 թթ. - էջ
569
- Հէնէցի, ԺԶ-ԺԷ. դդ., տաղասաց, տաղք` «Այն առաջին» - էջ 894, 910, «Այսօր
տօն է» - էջ 897, 907, 973, 1383, «Աստղ մի ելաւ» - էջ, յիշ. - էջ 911
- երէց, գրիչ, ստացող յԵաշ,
1609-1616 թթ. - Հմր 2015, էջ 1036, 1038
- 1650 թ., հայր` գրիչ Յովաննէս իրիցու - էջ 21, 213
- որդի մահտեսի յետին ստացող
Իսրայէլի, 1664 թ. - էջ 1354
- վրդ. Վանեցի, ստացող 1676ից առաջ
- Հմր 2041, էջ 1209, 1210
- հանգուցեալ եղբայր Վառվառէ գրչի ի Ծար (Փոքր Սիւնիք), 1684 թ. - էջ
1321
- պարոն, եղբօրորդի ստացող Պետրոս վարդապետի, 1684 թ. - էջ 1323
- վրդ. գրիչ ի Շօշ` Սպահան, 1686
թ. - Հմր 2082, էջ 1428
- կր., 1687 թ. - էջ 412
- «Աստուածատուր վարդապետ (1691)», կնքադրոշմ - էջ 1116
- վրդ. Ֆահրապատցի, գրիչ եւ ստացող
ի Նոր Ջուղայ (յԱմենափրկիչ վանք), 1696 թ. - Հմր 2009, էջ 1103, 1115,
1116
- ժամարար, գրիչ, աշակերտ Աղեքսանդրի
Ջուղացւոյ, ԺԷ. դար - Հմր 1984, էջ 85
- քհյ. Ղալաթացի, գրիչ ի Ղալաթիա,
ԺԷ. դ. - Հմր 2011/Ա, էջ 1019
- վրդ. 1771ից առաջ. Վկայութիւնք
յԱստուածաշունչ գրոց - էջ 867, 873
- վրդ. Ղրիմեցի, յետին ստացող, ԺԷ-ԺԸ. դդ. - էջ 1492
- երէց, գրիչ, 1711 թ. - Հմր
1948 էջ 657, 658
- Ա. Համադանցի, կթղ Հայոց`
1715-1725 թթ., ստացող յԷջմիածին - Հմր էջ 132, 828
- աստուածաբան վրդ. Ակնցի, 1738 թ.
- էջ 674
- տէր 1762 թ., ստացող ի Լիմ անապատ
- Հմր 1834, էջ 118
- վրդ., ի Լիմ անապատ,
1771 թ., «Սահմանաց քաղուածու օրինակն ետ տէր Յարութենին» - էջ 152
- (Ասուատուր), 1775 թ. - էջ 288
- ԺԸ. դ. - էջ 214
- խոջա, նուիրատու Չարխափան Աստուածածնի,
ԺԸ. դ. - էջ 506
- (Տէր Աստուածատուրենց), գրչափորձ - էջ 399, 400
- Ղալաթեցի, գրիչ, ԺԸ. դ., - Հմր
2082, էջ 1415, 14116
- արքեպս Էջմիածնի, ուսուցիչ Յօհաննու սրկ. Շահխաթունեանց,
1821 թ. - էջ 428
- սրկ. ԺԹ. դ. - էջ 790
ԱՍՔԱՆԱԶԵԱՆ (Ազգանազեան) ազգ - էջ
326
ԱՎԴԱԼ
- 1698 թ. - էջ 1446
- ԺԸ. դ. - էջ 214
ԱՎՐԱՆԲԷԿ, 1425 թ. - էջ 1299
ԱՏԱԼԱՅ, հայր Խանտուտի եւ Սարգիսի,
ԺԷ. դ. - էջ 1367
ԱՏԻԲԷԿ, 1684 թ. - էջ 1323
ԱՏՏԻԿՈՍ եպս. Կոստանդնուպոլսի, Դ-Ե.
դդ. - էջ 689, 693
ԱՏՈՄ
- (Ատոմեանք), նհտկ` 449 թ. - էջ
888, 1504
- գրիչ, յԱղթամար, Սուրբ Խաչ վանք, ԺԴ. դ. - Հմր 2001/Ա, էջ
966, Առակս
իմաստասիրական եւ բանալի մտաց - էջ 964
- կր. Գամաղիէլ վանքի
(Հիզան), 1413-1414 թթ. - էջ 1297
- աբղյ, գրիչ, ԺԵ. դ.
(1440ի շուրջ). - Հմր 1849/Բ, էջ 184
- եղբայր Ներսէս գրչի 1440 - էջ 181
- դարբին, ԺԵ-ԺԶ. դդ.
- էջ 4
- երէց, տաղասաց - էջ
392
- տէր, թուղթ կոկող ի Շատախ, 1549 թ. - Հմր 2083, էջ 1432
ԱՏՈՄԻԿ, գրիչ ի Բաղէշ` Խնդրակատար, 1534 թ.
- Հմր 2077/Բ., էջ 1370
ԱՐԱՄ, 1694 թ. - էջ 1074
ԱՐԱՄԱԶԴ, դիցբ. - էջ 1244
ԱՐԳԵՂԱՅՈՍ թգւր. մակեդոնացւոց
- էջ 544
ԱՐԳԵՍԻԼԱՈՍ իմաստասէր - էջ 542
ԱՐԳԻԱՑՒՈՑ թագաւորք - էջ 478,
482
ԱՐԳՈՆ-ԽԱՆ, հայր թաթարաց թագաւոր Կասանոս` Ղազանի,
էջ 136
ԱՐԴԻՈՍ Աղիտտա (Արդիսաղիտտա), թգւր. Լիդացւոց - էջ 476, 482
ԱՐԵՒՇԱՀ, փեսա ստացող Ներսէս Մղաջրցու, 1310 թ. - էջ 1286
ԱՐԶՈՒՄ, 1731 թ., եղբայր Մեսրոպ
քարտուղարի - էջ 90, 150
ԱՐԻԱՆՈՍՔ, Դ. դ. - էջ 518,
686, 688, 704, 706
ԱՐԻԴԷՈՍ թգւր. - էջ 480
ԱՐԻՄԻՆՈՆ - էջ 708
ԱՐԻՈՍ հերձուածող - էջ 339, 628,
629, 1176, 1245
ԱՐԻՍԻԴԷՍ Մրրի փիլիսոփա, ընկեր Կոդրատայ
եպսի Կորնթոսի - էջ 774, 968, 1043
ԱՐԻՍՏԱԿԷՍ
- որդի Գրիգոր Լուսաւորչի
- էջ 1066
- Լաստիվերտցի, Պատմագիր, ԺԱ. դ., - էջ 431
- գրիչ, ԺԲ. դ., Յովհաննու
Որոտնեցոյ Լուծումն դժուարիմաց բանից գրչութեան Արիստակէսի - էջ 1310, Գրիգորի
Տաթեւացւոյ Լուծումն համառօտ դժուարիմաց բանից գրչութեան Արիստակէսի - էջ
53, 183, 922
- Տաղ` «Եկա՛յք այսօր»
- Հմր 1989, էջ 898
- (Ռստակէս), երէց, ԺԴ. դար
- էջ 785
- հարազատ Թովմա վրդ. Մեծոփեցու,
1410 թ. - էջ 1311
- (Ռստակէս), հարազատ եղբայր գրիչ Ներսէս քահանայի, 1440 թ. - էջ 180, 181
- եպս., առաջնորդ անապատիս
Սրբոյն
Նիկողոսի հայրապետի, 1589
թ. - էջ 274
- վրդ. Խարբերդցի, յետին ստացող, որդի տէր Կիրակոս քհյի, 1624 թ - էջ 1180, 1181, 1184
- քհյ. Թէքիրտաղցի, օրինակող Պատմութեան
Մովսիսի Խորենացւոյ, 1699 թ. - էջ 221
- երէց, գրիչ, որդի Նիկողայոս
րաբունոյ 1699 թ. - Հմր 1860, էջ 224
- երէց, ստացող ի Համատան, 1712 թ. - Հմր 1983, էջ 842
ԱՐԻՍՏՈՏԷԼ իմաստասէր., 384-322 մ.
թ. ա. - Յաղագս
վերլուծութեան - էջ 539, Գիրք բնազանցականաց, որ կոչի յունարէն մէթաֆէզիկայ
- էջ 2049, 1255, Գործի Արիստոտէլի կամ ներածութիւն - էջ 1129, Ի բանից իմաստնոց - էջ 540, 541, 542, 546, 837,
845, 858, 864, Ի գրոց պատճառաց Արիստոտելի կամ, որպէս ոմանց թուի, Պրոկղի - էջ 1256, 1260, Յաղագս աշխարհի - էջ 36, 48, 540, 612,
789, 1257, Ի նկատմանէն Արիստոտէլի - էջ 99, Յաղագս առաքինութեան - էջ 24, 36,
48, 126, 539, 612, 789, 929, 1054, Ստորոգութիւնք - էջ 23, 27, 30, 99, 539, 611,
Վերլուծական - էջ 38, 97, Յառաջաբանութիւն, Սկիզբն եւ նախադրութիւն գրոցն Պէրի Արմէնիաս
- էջ 28, 30, 32, 48, 100, 539, Ոլիմպիոդորոսի Մեկնութիւն Ստորոգութեանցն Արիստոտէլի - էջ 605, 607, 608, Դաւթի Անյաղթի Մեկնութիւն ի Վերլուծականն
- էջ 35, 88, 930, Դաւթի Անյաղթի Մեկնութիւն Ստորոգութեանցն - էջ 48, 96, Դաւթի
Հարքացւոյ Նկատումն Արիստոտէլի - էջ 30, 36, 44, Դաւթայ Ներգինացւոյ Մեկնութիւն
Պերի Արմէնիասի - էջ 23, 45, 48, 96, 930, Կղեմէսի Ի գիրս ֆիզիկային` բնաբանութեանն
Արիստոտէլի - էջ 121, 728, 1257, 1261, Կղեմէսի Դրունք փիլիսոփայութեան, Լօճիգա, ներածութիւն
յամենայն իմաստասիրութիւն Արիստոտէլի - էջ 727, 730, Կղեմայ Գալանոսի] Յաղագս ութերորդ գրոցն
ֆիզիքայկանացն Արիստոտէլի եւ կամ բնականաց - էջ 1261, Մովսիսի Քերթողի Վերլուծութիւն Ստորոգութեանն
Արիստոտէլի - էջ 30, 121, 539, 817, 1055, Յովհաննու Որոտնեցւոյ Լուծմունք Պերի Արմէնիասին - էջ 50,
111, 574, 616, Յովհաննու Որոտնեցւոյ Հաւաքումն Համառօտ Վերլուծութեան Ստորոգութեանցն
Արիստոտէլի - էջ 50, 52, 57, 111, 121, 574, 616, 726, Յովհաննէս Մրքուզ Ջուղայեցի, Սպահանցի, Վկայութիւնք համառօտաբար յաղագս պիտոյից
աստուածաբանութեան. նախ Արիստոտէլի Մեյթաֆիզիկայ, գիրք առաջին - էջ 837, Յովհաննէս Մրքուզ Ջուղայեցի, Սպահանցի, Վկայութիւնք համառօտաբար յաղագս պիտոյից
աստուածաբանութեան. նախ Արիստոտէլի Մեյթաֆիզիկայ, գիրք առաջին - էջ 837, Պետրոս Բերդումեան
Աղամալեանց Մեկնութիւն Վերլուծականացն Արիստոտէլի - էջ 97, Պորփիւրի Ներածութիւն
Ստորոգութեանցն - էջ 23, 26, 29, 31, 35, 37, 40, 42, 44, 47, 538, 824, 929,
939, Արիստոտէլի Իմաստասիրութեան ծառն - էջ 50, 58, 72, 122, 922, 1260, Գրիգորի
Տաթեւացւոյ Լուծումն Առաքինութեանցն Արիստոտէլի - էջ 50, 52, 57, 922, Սիմէոնի
Երեւանցւոյ Համառօտ լուծմունք Արիստոտէլի ստորոգութեանց - էջ 65, 549, 624, Սիմէոնի
Երեւանցւոյ Համառօտ լուծմունք Պէրի Արմէնիասի - էջ 66, 549, 624, Ստեփաննոսի Ստեփանեան Ռօշքայ, Փիլիսոփայութիւն
կամ ներածութիւն ի Տրամաբանութիւնն Արիստոտելի - էջ 741, 742, 743, 744, Լուծմունք գրոցն Մէթաֆիզիքոց Արիստոտէլի
Ստագրացւոց, շարադրեցեալ ի Ստեփաննոսէ վարդապետէ Լէհացւոց, որ եւս է թարգմանիչ
- էջ 1255, Գովք Արիստոտէլի - էջ 36, 450, գրչափորձ - էջ 1478, յիշ. - էջ
18, 24, 33, 37, 38, 48, 54, 62, 63, 65, 68, 74, 97, 98, 99, 102, 110, 111, 124,
404, 548, 564, 575, 619, 622, 737, 808,
809, 934, 935, 936, 979, 980, 1130, 1132, 1264, 1267, 1361, 1405, 1476, 1477, 1564
ԱՐԽԻՏԱՄԻՏԷՍ - էջ 545
ԱՐԽԻՏԱՍ, որդի Ակէսիլամայ -
էջ 545
ԱՐԿԱԴԷՈՍ
- թգւր., եղբայր Ոնորիոս
թգւր-ի - էջ 519, 520
- կր Յովհաննավանքի,
1687 թ. - էջ 412
ԱՐՇԱԿ
- Երկրորդ, թագաւոր հայոց
- էջ 504
- (Արշակունիք) - էջ 373, 429, 758, 1053
- Արշամ Խաչատրեան, Երեւան
1974 թ. գլխ. վերականգնիչ - էջ 446, 582, 1490
ԱՐՈՒԱԿԻՈՍ կր., Դ. դ. - էջ 519
ԱՐՍԷՆ դպիր, ուսուցիչ Պօղոս դպրի Տիւրիկեցի Թորոսեան գրչի, 1775 թ. - էջ 287
ԱՐՍԷՆԻՈՍ, սրբ. - էջ 951
ԱՐՏԱՇԷՍ արքայ - էջ 724
ԱՐՏԱՇԻՐ թգւր. Պարսից - էջ 544
ԱՐՏԵՄՈՆ
- ոմն սուտանուն` աշակերտ
Յովհաննու - էջ 196, 404
- աղանդաւոր - էջ
1176, 1178
ԱՐՓԱՔՍԱԴ, որդի Սէմի, Աստուածաշունչ
- էջ 477
ԱՐՔԷՈՍ - էջ 517
ԱՒԱԳ (Աւաք)
- արքեպս., Իլով, 1605
թ., - էջ 801
- եղբայր Յակոբ երէցի, 1637 թ. - էջ 256
- հայր գրիչ Մարկոս վրդ.
Ղրիմեցու, ԺԷ. դ. - էջ 1423, 1424
ԱՒԱՔՏԷՐ, եղբայր Թումայ Ճահկեցւոյ, Կաֆայ, 1356 թ. - էջ
1149
ԱՒԱԳՏԻԿԻՆ
- քոյր յետին ստացող Յուսիկ կուսակրաւն աբղյի, 1366 թ. - էջ 1198
- հոգեւոր մայր գրիչ Անտոն
քահանայի, կողակից Նորշահի, 1357 թ. -
1167, 1170, 1179
ԱՒԵՌԻՈՍ - էջ 59, 76
ԱՒԵՏԵԱՑ, առաջնորդ Լամբրոնի, Գէմըռձըգէր գաւառի Սուրբ Աստուածածնի, 1191 թ. - էջ 523
ԱՒԵՏԻՍ
- միայնակեաց, 1390 թ. - էջ 1457
- վրդ, կր. Գամաղիէլ վանքի (Հիզան), 1413-1414 թթ. - էջ 1297
- «Աւետիս», գրչափորձ - էջ 1280
- որդի տէր Հէրապետի, 1549 թ.,
- էջ 1430, 1432, 1433
- Թացուեցի, 1600 թ., գրիչ ի Խիզան - Հմր 1903, էջ 473, 474
- (Աւետ), 1653 թ., գրիչ - Հմր
1924, էջ 586
- քհյ, հայր Գրիգոր գրչի, 1687 թ. - էջ 1377
- ԺԷ. դ. - էջ 1435
- նորոգող, 1711 թ. - Հմր
1844, էջ 162
- «Աւետիս քեզ յորդ» գրչափորձ - էջ 834
ԱՒԵՏԻՔ
- ծաղկող ի Սուրղաթ, 1390 թ. - Հմր 2090, էջ 1458
- 1602-1618 թթ., գրիչ եւ ստացող ի Հալապ
- Հմր 1870, էջ 279-283
- գրիչ յԻլով 1621 թ. - Հմր 2005/Ա, էջ
1000
- գրիչ, ի Լիմ անապատ, 1632 թ. - Հմր
1971, էջ 751, 756
- գրիչ յԷջմիածին, 1644 թ., 1648 թ., - Հմր 2096, էջ 1482
- Խօջայ Ջուղայեցի, ստացող յԱսպահան, ի գիւղն Քարթիման, 1658 թ. - Հմր
1918, էջ 554, Հմր 1964, էջ 734, 735, 736
- ԺԷ. դ., տաղասաց, որդի Բաբաքի
«Ես
Աւետիքս մտօք խաւար, Բանք պիտանի ոչ եմ կարող, Բարեփառ փենեհյեզ, Իմ համարեալ» - էջ 277, 278
- «Աւետիք», գրչափորձ - էջ 1084,
1128
ԱՒԹԻՆ, 1487 թ. - էջ 261
ԱՎԻԿԷՆ բժիշկ - 1258
ԱՒԼՈՄՊԻԱ, մայր Աղեքսանդրու թգւր.
- էջ 545
ԱՒՂԼԱՆՃ, 1585 թ.
ԱՒՏԱՐՇԱՀ, մերձաւոր ստացաւղ Մարգարէ աբղյի, 1359 թ. - էջ 1197
ԱՒՏՈՄԵՆԷՍ թգւր. Կորնթացւոց - էջ 479, 482
ԱՓՐՈԴԻՏԷ, դիցբ. - էջ 450
ԱՔԻԱ, Աստուաշաշունչ - էջ 334
ԲԱԲԱՅ, 1602 թ. - էջ
282
ԲԱԲԱՋԱՆ, որդի Աւետիք գրչի, 1602
թ. - էջ 281
ԲԱԲԱՔ
- հայր Աւետիք գրչի, վախճանեալ 1602 թ. - էջ 280,
281, 282, 283
- որդի Աւետիք գրչի, 1602 թ. - էջ
282, 283
ԲԱԲԷՂԱՑՒՈՑ թագաւորք - էջ 481
ԲԱԲԻԱՍ փիլ. - էջ 542
ԲԱԲԼԱԿԻՈՍ, ի վարս Ոսկեբերանի - էջ
518
ԲԱԳԷՈՍ - էջ 278
ԲԱԳԱՐԱՏ (Հիպոկրատ), բժիշկ - էջ
1030, 1361
ԲԱԳՐԱՏՈՒՆԻՔ - էջ 427, 794
ԲԱՀԱՏՈՒՐ (Բահադուր), եղբայր Մուրադ յետին ստացողի, 1641 թ. - էջ 814
ԲԱՀԼՈՒԼ Վառնիշատցի, եղբորորդի Յովհաննէս վրդ. Ոստանցու, 1582 թ. - 1367
ԲԱՂԲԻՆԻՈՍ - էջ 481, 483
ԲԱՂԴԱՍԱՐ
- ազգակից Թորոս վարդապետի, 1192 թ. - էջ 411
- «Բաղդասար քահանայ (՞) Բաղիշեցի ՌՃՁԷ. (1738)» կնքադրոշմ - էջ 801
- (Պաղտասար), դպիր, 1683-1768 թթ.,
Դաւթի
սրբոյ փիլիսոփայի, ի Մեկնութենէն Պորփիւրի - էջ 144, Յաղագս տրամաբանութեան
- էջ 734, յիշ. - էջ 919
- (Պաղտասար), դպիր, ուսուցիչ Պօղոս դպիր Տիւրիկեցի Թորոսեան գրչի, 1775 թ. - էջ 287
- (Պաղտասար), 1792 թ. - էջ 210
- (Պաղտասար), վրդ., կնքադրոշմ -
էջ 128
ԲԱՂԴԱՏ
- (Պաղտատ), ազգակից Թորոս վարդապետի, 1192 թ. - էջ 411
ԲԱՅԻՆԴՈՒՐ, հայր Մուրադ յետին ստացողի 1641 թ. - էջ 814
ԲԱՆԱՐԳ, եղբայր Յոհաննէս քահանայի, 1192 թ. - էջ 411
ԲԱՆԱՐԳԷՍ քհյ Մղաջրոյ, 1310 թ. - էջ 1285
ԲԱՆՄԻՐԱՔ, ԺԷ. դ., գրչափորձ - էջ
190
ԲԱՍԻԼ, արգելական միայնակեաց, 1179 թ. - էջ 323
ԲԱՍԻԼԻՈՍ
- Աղբակեցի վրդ., 1615 թ. - էջ 1367
- րաբունի, ուսուցիչ Յոհանի, 1623 թ. - էջ 1063
ԲԱՍԻԼԻՍԿՈՍ, սրբ. Դ. դ. - էջ 520
ԲԱՐԱՂԱՄ
- Պատմութիւն Յովասափու եւ Բարաղամայ
- էջ 389, 390, Տաղ. - էջ 899, 900, 901, 902, 1384, 1385, 1386, 1387
- տէր, 1726 թ. - էջ 1344
ԲԱՐԲԱՐԻՍՄՈՍՔ - էջ 1053
ԲԱՐԴՈՒՂԻՄԷՈՍ
- առաքեալ, ի տաղս - էջ 1108, Նշում
- էջ 130, 1495, 1532, 1558
- (Բարդաւղիմէոս), աբղյ, ԺԳ. դ.,
ստացող ի Կոստանդնուպոլիս - Հմր 1871, էջ 288
- Բոլոնիացի, Մարաղացի, ԺԳ-ԺԴ. դդ.
- էջ 27, 93, 225, 645, 647, 650, 652, 653, 654, 656, 657, 660, 939, 943, 1410,
1411, 1479, 1481, 1484, 1487
- քհյ, Շոռոթոյ 1637 թ. - էջ 257
- պարօն, 1761 թ. - էջ 790
- «Բարդողիմէոս», գրչափորձ - էջ 802
ԲԱՐԾՈՒՄԱ հերձուածող, Ե դ. - էջ
371, 413, 421
ԲԱՐՄԷՆԻՈՍ սպարապետ Փիլիպոսի թագաւորի
Մակեդոնացւոց - էջ 544
ԲԱՐՍԵՂ
- Կեսարացի. 329-379 թթ., հեղինակ`
Գիրք հարցողաց - էջ 202 (ՊՊ), 583, Հարցումն - էջ 990, 1330, 1388, Թուղթք եւ Ճառք
- էջ 583, 584, 590, Մեկնութիւն Վեցօրէից - էջ 187, 643, Ի բանից - էջ 687, 695, 703, 704, 707, 708, 724, 836, 844, 858, 864, Պատճառ Հարցողաց գրոցն - էջ 437, 438,
439, 440, 441, 442, 443, Պատմութիւն վարուց եւ սքանչելեաց - էջ 832, 1247, Քարոզ զատկաց, «Ժողովեալքս ի տաճար» - էջ 1282, Շարական Բարսղի հայրապետի
- էջ 1107, մանրանկար - էջ 861, յիշ. - էջ 337, 339, 340, 341, 342, 343, 344,
360, 405, 830, 839, 1178, 1210
- Ճոն, Է. դ. - էջ 724
- Ա. Անեցի, կաթողիկոս հայոց`
1105-1113 թթ. - էջ 436
- վրդ., 1192 թ. - էջ 411
- քհյ., գրիչ գաղափար օրինակի
1216 թ., Սկեւռայ` մերձ դղեկին` Լամբրոնի - էջ 199
- վրդ. Մաշկեւորցի - էջ 417
- գրոց աշակերտ Գամաղիէլ վանքի (Հիզան), 1413-1414 թթ. - էջ 1297
- եպս., ԺԵ. դ, ստացող - Հմր
1919/Բ, էջ 564
- քհյ., 1630 թ. - էջ 1289
- տէր, ծաղկող, կազմող
ի Ծար (Փոքր Սիւնիք), 1684 թ. - Հմր 2067, էջ 1324
- 1695 թ. - էջ 195
- «Բարսեղ վրդ., 1729 թ.», կնքադրոշմ - էջ 1378
- ծառայ տէր Մարքրոստի (= Մարտիրոսի), ԺԸ. դ. - էջ 214
- որդի տէր Մարգարի, ԺԸ. դ. - էջ 214
- «Բարսեղ վրդ.», կնքադրոշմ - էջ 1276
- երէց, կնքադրոշմ - էջ 196
ԲԵԿՏՈՐ եպս. Հռովմայեցւոց. - էջ
1157, 1187, 1212
- Ասորեստանեաց թագաւոր - էջ 476
ԲԵՆԻԿ
- վրդ Վանանդեցի (կթղ. Աղուանից),
ԺԲ-ԺԳ. դդ., Աղօթք - էջ 527, Տեսիլ - էջ 527
- եղբայր ստացաւղ Մարգարէ աբղյի, 1359 թ. - էջ 1197
ԲԵՌՆԱՐՏՈՍ - էջ 724, 836, 845, 859, 864
ԲԵՍԵԼԻԷԼ` պատրաստող Ուխտի տապանակին
- էջ 163, 408, 806, 1071, 1076, 1164, 1194, 1203, 1219, 1224, 1231, 1237, 1558
ԲԵՐԹՈՒՄ` հայր տիրացու Մկրտիչ գրչի - էջ 146
ԲԵՐՈՍՈՍ մատենագիր - էջ 475
ԲԵՐՍԱԲԷ, կին Դաւիթ արքայի - էջ
979
ԲԷԴԱՅ քհյ, Գիրք կայծականց (թրգմ. Թովմաս Ջահկեցի, Կաֆայ, 1356 թ.) - էջ 1147
ԲԷԼ, դիցբ - էջ 1187
ԲԷԿԻ, 1769 թ., մայր Վարդան Աստապատեցու
- էջ 101
ԲԻԲԻՆՈՍ (Պիպին կայսր) - էջ 675,
678
ԲԻՒԶՈՍ իշխան, յաւուրս Մանասէի - էջ 1053
ԲԻԼԻԿ, ԺԸ. դ. - էջ 214
ԲՈՍԴՈՒՄԻԱՆՈՍ, իշխան - էջ 486
ԲՌՆԱՒՈՐ, 1220 թ. - էջ 500
ԲՐԱԲԻՈՆ, 1780 թ., գրիչ ի Կոստանդնուպոլիս
- Հմր 1812, էջ 46
ԲՕՀԱՆԻՖԻ - էջ 1294
ԲՕՆԻՎԻՆԹՈՒՐ Պրտուեան, գրիչ, ստացող,
յԱմստերդամ, 1700 թ. - էջ 1129 (կազմ Ա. փեղկ
«Բօնիֆինթուրին 1703»), 1133, 1134
ԳԱԲՐԻԷԼ
- հրեշտակապետ, նկարչափորձ - էջ
1478, նշում - էջ 240, 1077, 1097, 1109, 1112, 1127, 1240, 1496
- տէր., յաւելագրող յԵրուսաղէմ -
էջ 174
- Միտիչանց, 1793 թ. - էջ
- 1650 թ., որդի` գրիչ Յովաննէս իրիցու - էջ 213
- վրդ., վախճանեցաւ 1739 թ. - էջ
240
- յետին ստացող, 1753 թ. - էջ
586
- ԺԸ. դ. - էջ 399
- վարպետ Աշտարակեցի, ԺԹ. դ. - էջ 866
- «Գբրի» գրչափորձ - էջ 586
ԳԱԳԻԿ
- Ա. Բագրատունի, արքայ Հայոց
990-1020 թթ. - էջ 430, 448, 457
- Բ. Բագրատունի, արքայ Հայոց,
1076 թ. - էջ 1147, 1153
- հայր, թարգմանող Յայսմաւուրքի - էջ 832
ԳԱԴՈՆԷ դպրապետ, Դ. դ. - էջ 236
ԳԱԼԻԱՆՈՍ, ի վարս Ոսկեբերանի - էջ
518
ԳԱԼՄԷԹ մեկնիչ, ի յեկեղեցին
ճիզւիթաց - էջ 488
ԳԱԼՈՒՍՏ
- վրդ, 1410 թ., օրինակի շնորհող - էջ 1308, 1312
- սրկ., եղբայր Ներսէս գրչի 1440 թ. - էջ 181
- տաղասաց - էջ 980
- ԺԷ. դար - էջ 797
- վրդ., Ջուղայեցի, 1778 թ. ձեռնադրուեց
եպս. Սիմէոն Երեւանցի կաթողիկոսից - էջ 790, 1768-1769 թթ., գրիչ յԷջմիածին
- Հմր 1817, էջ 59, 60, Հմր 1822, էջ 85, 86, գրիչ յԱշտարխան,
1760 թ. - Հմր
1974, էջ 786, 790
- «Գալուստ վրդ. (1657)» կնքադրոշմ - էջ 1362
- «Գալուստ վրդ. (1727)» կնքադրոշմ - էջ 1460
- «Գալուստ վրդ. (1777)» կնքադրոշմ - էջ 1136
- վրդ., ԺԸ. դ. - էջ 16
- որդի ջուլխակ Խաչարի, ԺԸ. դար - էջ 722
- ԺԸ. դ. - էջ 664
- եղբայր Սիմոնին, Յակոբջանին, Էդգարին, Գրիգորին,
Յարութէնին, Մելիքին, որ ետուն մէկ լաւ խալի
ի դուռն Սուրբ
Աստուածածնին, ԺԸ. դ. - էջ 464
ԳԱՂԻԱՆՈՍ (Ճաղիանոս) - էջ 1060
ԳԱՄԱՂԻԷԼ - էջ 1156, 1186
ԳԱՅԻԱՆԷ
- սուրբ վկայուհի Դ. դ. - էջ 533
- (Գայիանեանք), Դ. դ. - էջ 1088
- հօրաքոյր Աւետիք գրչի, 1602 թ.
- էջ 281
- մայր Արիստակէս երէցի, Համատան, 1712 թ. - էջ 842
- մայր Սիմէոն Երեւանցի կաթողիկոսի,
1747 թ. - էջ 33, 60, 70, 550, 625
- հանգուցյալ մայր Գալուստի, ԺԸ. դար - էջ 722
ԳԱՅԻՈՍ
- կայսր - էջ 481, 483
- սուրբ - էջ 349
ԳԱՌԼՈՍ Չորրորդ - էջ 1145
ԳԱՍՊԱՐ
- երէց, գրիչ, ԺԴ-ԺԵ. դ., - Հմր
1914, էջ 527
- պարոն, խոջայ, ստացող ի Նոր Ջուղա, որդի Կիրակոսի, 1674 թ. - Հմր 1989, էջ 904, 905
- ԺԷ. դ., գրչափորձ - էջ 190
- եղբայր Սարգիս Բաղիշեցու, 1711ից առաջ - էջ 161,
162
- Ղապանցի, 1731 թ. - էջ 670
- մահտեսի ամիրա Մուրատեան, դաստիարակ Պօղոս դպիր [Տ]իւրիկեցի Թորոսեան գրչի, 1775 թ. - էջ 288
- ԺԸ. դ. - էջ 664
ԳԱՐԵԳԻՆ վրդ. (Գն) կնքադրոշմ - էջ
250
ԳԱՖԱՐ, 1663 թ. - էջ 1086
ԳԵՆՋՈՅ ղուլ, 1604 թ. - էջ 581
ԳԵՐՄԱՆՈՍ, Կոստանդինուպօլսի պատրիարք - էջ 460, 1062
ԳԵՐՍԱՄ վրդ. ԺԳ. դ. - էջ
349, 350, 351
ԳԷԵԶ (Գեեզ), ծառայ Եղիսէ մարգարէի
- էջ 874, 1354
ԳԷՈՐԳ
- Զօրավար, Սուրբ, ի տաղս - էջ
1084, Շարական - էջ 208, 998, 1006, 1008, 1465, 1562
- կթղ., թուղթ առ պատրիարքն ասորոց
- էջ 135
- վրդ. Վասն կանուխ եւ անագան լինելոյ Զատկին - էջ 779, 1335
- առաջնորդ Հաղբատայ, ԺԲ. դ. - էջ
421
- Սկեւռացի, ԺԳ. դ. (վխճ` 1301 թ.),
Գրիգորի
Տաթեւացւոյ Լուծումն համառաւտ ի խրատ գրչութեան Գէորգեայ վարդապետի - էջ 53, 183, 922, Խրատ առ Ստեփանոս Գոյներիցանց գրեաց` Յաղագս գրչութեան արուեստի - էջ 184, 1310, Հրամանք Գէորգ րաբունապետի, կատարումն Յակոբայ
Ղրիմեցւոյ - էջ 184, 799,
1041, 1138, Վասն տէրունական լրմանց կանխելոյ եւ անագանելոյ Զատկի - էջ 968, յիշ. - էջ
184
- վրդ Երզնկացի, ԺԴ-ԺԵ. դդ - էջ
612, 613, 922
- (Գօրգի) հարազատ Թովմա վրդ. Մեծոփեցու,
1410 թ. - էջ 1311
- վարժապետ, առաջնորդ Կափոսի վանքի, 1416 թ. - էջ 1352
- դպիր Կոստանդնուպօլսեցի, գրիչ գաղափար օրինակի, ի Մեծն Հայաստան, 1689 թ. - էջ 428, Նոր ապացոյց անյաղթելի վասն միոյ բնութեանն
Քրիստոսի - էջ 839, Անհաւատութիւնն ֆռանկ վարդապետաց - էջ 839, Յաղթեալ եւ [յաղթարարեալ] տրամաբանութիւն - էջ 840
- ԺԷ. դ. - էջ 586
- վրդ. Երզնկացի, սրբագրող Արտաքին
իմաստնասիրութեան Լուծմունք Ժողովածոյ գրքի - էջ 575
- վրդ. Կոստանդնուպօլսեցի, թարգմանիչ Գործոց գրքէն Քաղկեդոնի ժողովոյն, ի Փարիզ, 1706-1754 թթ. - էջ 486, 488, Թուղթք Մետրապօլտին Կեսարիոյ եւ Գէորգայ Կոստանդնուպօլսեցւոյ, 1713 թ. - էջ 1408, Թուխտ Մետրապօլիտին Յունաց առ Գէորգ վարդապետն
հայոց, 1713 թ. - էջ 1408, Պատասխանի Գէորգ վարդապետին առ Մետրապօլիտն
Կեսարու, 1713 թ. - էջ 1408
- տաղասաց, 1711 թ. - էջ 631
- դպիր Տէր Մատթէոսեան Կոստանդնուպօլսեցի գրիչ - Հմր 1838, էջ 139, ուսուցիչ Յակոբ դպիր գրչի, 1737 թ., Կոստանդնուպոլիս (Սուլու Մանաստիր
թաղ) - էջ 648
- տէր Վահանեան, Պայեազիտ, 1797 թ. - էջ 1236
- վրդ առաջնորդ, Պրուսայ քաղաքի Սուրբ Աստուածածնայ եկեղեցւոյն, 1754 թ. - էջ 220, 942
- վրդ., րաբունապետ Մինաս գրչի յԷջմիածին, 1763 թ. - էջ 116
- (Կեօրկին) սուլթան 1768 թ. - էջ 296
- վրդ., ստացող, 1786 թ., Կոստանդնուպոլիս - Հմր 1951, էջ 665, 666
- Կոնստանդինուպօլսեցի, որդի Յոհաննու քահանայի 1782 թ., գրիչ յէջմիածին - Հմր 1894
էջ 430
- վրդ., առաջնորդ Մարսվանու, ստացող, 1799 թ., Կոստանդնուպոլիս
- Հմր 1946, էջ 655, 656
- «Գէորգ» կնքադրոշմ - էջ 458
- Դ, կաթողիկոս հայոց` 1866-1882 թթ. - էջ 222,
452
ԳԷՈՐԳԻՈՍ իմաստուն - էջ 543
ԳԻՆԴՈՍ Ոտիբցիօսն, 641 թ. - էջ
1144
ԳԻՆԷՈՍ աբղյ, ԺԸ-ԺԹ. դդ. - էջ
1082 (ՊՊ)
ԳԻՆԷՍԻՈՍ - էջ 1346
ԳՆԵԼ Արշակունի, Դ. դ. - էջ 504, 794
ԳՈԳՈՆԻԱՅ (Գորգոնիա), քոյր Գրիգոր Աստուածաբանի, Դ. դ. - էջ 339, 437
ԳՈՂԻԱԹ, Աստվ., հսկայ Գեթացի - էջ
403
ԳՈՄՈՏՈՍ կայսր - էջ 532
ԳՈՐԳԻ, խան, իշխող Թիփլիզու,
1694 թ. - էջ 229
ԳՈՐԴԻԱՆՈՍ (Գորդիոս) նհտ. - էջ 344, 442
ԳՈՒԳԻԱ, կին Պետրոսի առաքելոյն -
էջ 451
ԳՈՒԼԱՂԱ, կողակից ստացող Պետրոս քհյի,
1663 թ. - էջ 1086
ԳՈՒԼՎԱՐԴ, ԺԸ. դ., նուիրատու -
էջ 464
ԳՈՒՐԳԷՆ
-
Դիւմիրեան,
Սուրբ Աթոռին ծառայ, 1767 թ. - էջ 555
ԳՐԻԳՈՐ
- Սքանչելագործ, եպս. Նէոկեսարիոյ,
Գ. դ. Անուանք
սրբոց հրեշտակացն - էջ 951, 970, յիշ.
- էջ 687, 690, 695, 696, 703, 706,
837, 844, 858, 863, Մանրանկար - էջ 861
- Լուսաւորիչ, 239-326 թթ., Աղօթք
- էջ 536, 1440, ի Դաշանց թուղթ - էջ 232, 242, 261, 270, 329, 369, 417, 566, Ճառք Յաճախապատում - էջ 198, 807, ի Վարդապետութէնէ - էջ 1418, ի բանից - էջ
847, 858,
863, Հարցումն Գրիգորի եւ պատասխանիք
հրեշտակին - էջ 211, 993, 1340, Տեսիլ - էջ 358, Մեսրոպայ Վայոցձորեցւոյ Յաղագս զարմին սրբոյն Գրիգորի - էջ 1388, Ներբողեան Յովհաննու Ոսկեբերանի - էջ 498, ի շարականս - էջ 210, 885, 1465, ի տաղս - էջ 797 (ՊՊ), 881, 1010, 1103, 1387, ի հանելուկս - էջ 467, Վարք, տօն եւ
պատմութիւն - էջ 231, 381, 499, 979, 1066, 1088, 1203, 1210, 1244, 1316,
1382, Մանրանկար - էջ 328, 565, 861, 1227, «Գրիգորիոս» գրչափորձ - էջ 758, Նշում - էջ 199, 200, 216, 327, 357,
378, 383, 391, 393, 394, 429, 432, 454, 460, 462, 500, 501, 503, 566, 567, 568,
745, 849, 855, 998, 1020, 1245,
1274, 1312, 1331, 1333, 1356, 1387, 1495 (յաւ.տպ.), 1532, 1555
- եպս. Դ. դ. ձեռնադրող Զենովբ Գլակի - էջ 380
- Աստուածաբան Նազիազանցի,
328-389 թթ., Երանելոյն սրբոյն Գրիգորի Աստուածաբանի ասացեալ յԱռ որս գրոցն հաւաքեալ
աշխատասիրութեամբ Աղէքսանդրէ - էջ 838, 846, 858, 863, Առարկութիւնք Եւնոմիանոսաց, եւ եղծմունք - էջ 818, Ճառք - էջ 21, 191 (ՊՊ), 609 (ՊՊ), Պատճառք գրեանց - էջ
337, 338, 339, 340, 343, 437, 438, 439, 442, 444, 614, 826, 1076, Վասն խորհրդոյ աւուր ճրագալուցիս - էջ 1187, Ի բանից - էջ 688, 690, 703, 704, 707, 836, 837,
844, յիշ. - էջ 322, 333, 404, 642, 724, 848, 1157, 1178, 1210, 1212, 1309
- Նիւսացի, 331-394 թթ., Ճառք - էջ
688, 807, 808, Գրիգորի Նիւսացոյ Եւթն գրոց Լուծմունք, արարեալ Յակոբայ Կրակցոյ վրդ.
- էջ 563, Հարցումն Բարսղի - էջ 990, 1388, Մեկնութիւն Երգ երգոցի, բան առ բան - էջ 823, Յաղագս բնութեան մարդոյ - էջ 106, 563, 1207, Յորդորումն
մանկանց ի կուսութեան - էջ 1222, Պատճառ գրոցն - էջ 437, 438, 439, 440, 826, Պատմութիւն - էջ 1247, Ի բանից
- էջ 694, յիշ. - էջ 55, 322, 334, 341, 724
- Ա. պապ Հռովմայ, 540-604 թթ. -
էջ 836, 845, 859, 864
- Գրիգորեան նոր տոմար - էջ 748,
749
- իշխան - էջ 414
- Արշարունի, Է-Ը. դդ., Մեկնութիւն ընթերցուածոց - էջ 192 406
- Նարեկացի, 951-1003 թթ., Աղօթք
(ի Մատենէն) - էջ 189, 279, 359, 579, 951, 1017 (ՊՊ, տպ.), 1072, Վասն ճանապարհի - էջ 536, Գովեստ ասացեալ ի սուրբ առաքեալսն յերկոտասանսն եւ յեւթանասուն
եւ երկուսն - էջ 206, 298,
1072, 1430, 1445, Ի վերայ գրոյ անուան իւրոյ - էջ 206, 298, Ճառ յիշատակագրութեան Ապարանից ամենազաւր
նշանի - էջ 206, 298, 1430, Ճառս ներբողինի լուսակազմ խաչիդ նշանի
- էջ 206, 298, Նարեկ - էջ 203, 205, 297, 316, 1424, 1429,
1433, 1435, 1438, 1444, 1448, 1451, 1455, 1468, Լուծմունք Նարեկի - էջ 1442,
1448, 1460, Ներբողեան ի սուրբ կոյս Մարիամ Աստուածածինն - էջ 1452, Ներբող Մծբնայ Յակոբ հայրապետին - էջ 206,
298, 1429, 1446, Ներբողենի խաչիդ խորհրդի եւ զգովեստ տիրուհոյդ - էջ 206, 1452, Վարք եւ պատմութիւն
- էջ 1425, 1435, 1445, 1452, 1456, Գանձք եւ տաղք. «Աչքն ծով» - էջ 1101, «Աւետիս
մեծ» - էջ 891, «Ես ձայն զառիւծուն» - էջ 908, «Գանձ անապական» - էջ 1282, «Գանձ անքննին»
- էջ 1283, «Գանձ բաղձալի» - էջ 1284, «Գանձ լուսոյ» - էջ 1283, «Գերահրաշ ցնծութեամբ»
- էջ 1284, «Երջանիկ հոգիահրաշ» - էջ 1284, «Իսկապէս անըսկըզբնացուցիչ» - էջ
1283, «Ձայն բարձեալ» - էջ 1284, «Սեաւ եմ գեղեցիկ» - էջ 897, 1083, 1096, 1100,
1111, «Սուրբ Աստուածածին» - էջ 1112, «Փա՛ռք Քրիստոսի» - էջ 1391, Յովհան Վարդենիսցի, Բացայայտումն բանից սուրբ հաւրն մերոյ
Գրիգորի Նարեկացւոյ - էջ 816, Գովութիւն Սրբոյն
Գրիգորի Նարեկացւոյ - էջ 1430, վարք - էջ 317, 1448, մանրանկար - էջ 295, 1447, «Նարեկ» գրչափորձ - էջ 802, 906, յիշ. - էջ
182, 204, 206, 300, 302, 306, 307, 319, 658, 816, 817, 820, 1366, 1430, 1432, 1456, 1532
- Մագիստրոս, 990-1059 թթ., Յաղագս
նռանց բան կատականս առ Եբրեմ եպս. Բճնոյ - էջ 129, Չափաբերականք - էջ 24, 48, «Մեծ
են շնորհք» - էջ 1390, յիշ. - էջ 521, 1431
- (Գրիգորիս), որդի Գրիգոր Մագիստրոսի Հայկազնոյ, յազգէ Արշակունի, 1101 թ. - էջ
521
- (Գրիգորիս) Պահլաւունի, կաթողիկոս
հայոց, 1113-1116 թթ., Թուղթ ի Միջագետս - էջ 270, Տաղք «Ի յելս արեւու» - էջ 879, յիշ. - էջ 278, 421, 452, 498,
1209
- Յեսուացի, միայնաւոր ճգնաւոր, 1149 թ. տաղ. «Վայ քեզ անձն» - էջ 994
- (Գրիգորիս) եօթներորդ պապ - էջ
678
- Դ. Տղայ կաթողիկոս Հայոց` 1173-1193 թթ., Ի բանից - էջ 450, յիշ.
- էջ 324, 522
- (Գրիգորէս) օգնական Թորոս վրդ-ի., 1192 թ. - էջ 410
- գրիչ, ստացող, ԺԲ. դար - Հմր 1999/Ա, էջ
953
- Լամբրոնացի, Սկեւռացի,
ԺԲ-ԺԳ. դդ., Ի խորհուրդ Մեծի ուրբաթուն - էջ 1204, յիշ. - էջ 1062
- Աբասեան, Գիրք պատճառաց,
1150-1221 թթ. - էջ 332, 350
- Ակներցի, Պատմութիւն վասն ազգին նետողաց,
1214 թ. - էջ 241, 277
- կր., 1217 թ. ստացող Սաղմոսարանի
- Հմր 1813 (ՊՊ), էջ 47
- 1273 - էջ 277
- Է. Անաւարզեցի, կաթողիկոս հայոց
1293-1307 թթ., - էջ 447
- Նամակ հոգալոյ. Կանչոյ տէր 0շինից,
1293-1307 թթ. - էջ 459, Թուխտ տեառն Գրիգորի [Անաւարզեցւոյ] եւ
կտակ, զոր գրեաց առ թագաւորն Հէթում - էջ 1146, Շարական - էջ 1465, Նշում - էջ 1146, 1274
- Երուսաղեմացի, Սահմանք
զանազանք - էջ 817, 1206
- (Գրիգորիս), վերջին ստացաւղ,
1325 թ. - էջ 1492
- աբղյ. գրիչ գաղափար օրինակի, ի
Մեծոփայ վանս, 1334 թ. - էջ 361
- (Գրիգորիս) քհյ., գրիչ յԵրզնկայ,
1342 թ. - Հմր
1973, էջ 770, 771, 772, 774, 777, 778, 779, 781, 782, 783, 784
- սրկ. գրիչ ի Ղրիմ, 1359 թ. - Հմր
2040, էջ 1196
- քհյ, թուղթ շնորհող, 1390 թ. - էջ 1457
- արքեպս. վերայդիտող Եկեղեաց գաւառի` որդի պարոն Պէկթամուրի, ձեռնադրող գրիչ եւ ստացող
Յովաննէս Վարդենիսցու, 1391 թ. - էջ 819
- վրդ., Խրատ ժամակարգութեանց աղաւթից. - էջ 242, 260
- կր. ծերունի, եղբայր` Սահակ քահանայի, ստացող, ԺԴ. դ. - Հմր 1854, էջ 206,
207, 208
- Տաթեւացի, 1346-1410 թթ., Ի բանից
- էջ 332, Ի Հարցմանց - էջ 54, 859, 865, Լուծումն Առաքինութեանցն Արիստոտէլի - էջ
50, 53, 57, 922, Լուծումն դժուարիմաց բանից Արիստակէսի - էջ 53, 183, 922, Լուծումն
ի Խրատ գրչութեան Գէորգայ - էջ 53, 922, Լուծմունք յԱշխարհացն - էջ 53, Լուծմունք Երգոց երգոյն Սողոմոնի - էջ 671, Լուծումն համառօտ Պորփիւրի, որ ի տեսութիւնն Դաւթի - էջ 942, Լուծմունք ի տեսութիւն Դաւթի - էջ 49, 51, 56,
121, 574, 726, 921, Լուծմունք Պարապմանց գրոցն Կիւրղի - էջ 612, Կանոն փոքր իշխանութիւն վարդապետութեան
- էջ 671, Համառօտ տեսութիւն ի գիրս Պորփիւրի - էջ 49,
51, 56, 121, 574, 725, 920, 940, Մեկնութիւն սուրբ Աւետարանին Մատթէոսի
- էջ 370, 462, Յաղագս աստուածային անւանց համառօտապէս
- էջ 144, Յաղագս գաւազան տալոյ աշակերտեալ սպասաւորաց - էջ 671, Ոսկեփորիկ - էջ 1412, Չորեքտասան աստիճանք հաւատոյ - էջ 188, Տեսութիւն ի բան մարգարէին - էջ 155, 160,
168, 186, 1042, Քարոզք - էջ 227, 245, 462, 616, 661, 671, 720, 1042, 1232, 1278, 1291, 1293, 1294, 1300, 1304, 1314,
1316, 1319, 1325, 1329, 1334, 1335, 1336, 1337, 1341, 1345, 1349, 1355, 1360, 1364, 1368, 1371, 1373,
1374, 1375, 1420, 1459, 1495 ( յաւ. տպ.), 1501, 1502, 1532, 1570, 1571, Վարք եւ
յիշատակ - էջ 1307, 1308, 1309, 1311, 1312, 1320, 1324, 1573, Մանրանկար - էջ
1289, 1355, յիշ. - էջ 49, 50, 52, 57, 58, 62, 65, 120, 124, 126, 128, 134, 141,
143, 146, 153, 155, 157, 159, 160, 166, 167, 168, 170, 172, 175, 179, 182, 186,
548, 549, 574, 575, 576, 614, 616, 623, 624, 653, 654, 662, 663, 671, 726, 921,
1241, 1260, 1405, 1422
- գրիչ, խնդրող բանի, ի Մեծոփավանք,
1410 թ. - Հմր 2065, էջ 1307
- Խլաթեցի (Ծերենց), 1340-1425 թթ.,
Խրատ ժամակարգութեան - էջ 267, 721, Տաղք եւ գանձք. «Աստուած անեղ եւ» - էջ
1391, «Գթա եւ յիս» - էջ 1391, յիշ. - էջ 182
- վրդ., Յաղագս Ծննդեան Յօհաննու Կարապետին եւ ծնողաց
նորին - էջ 1240
- կր. Գամաղիէլ վանքի (Հիզան), 1413-1414 թթ. - էջ 1297
- պետ, գրիչ եւ ստացող ի Կափոսի վանք, 1416 թ. - Հմր 2074, էջ 1350, 1351
- որդի Ստեփանոսի, 1425 թ. - էջ 1299
- աբղյ, որդի գրիչ Ներսէս քահանայի, 1440 թ. -
էջ 180, 181
- Ժ. Ջալալբէկեանց կաթողիկոս Հայոց, 1443-1465 թթ., Վասն հերձուածողացն - էջ 1222
- ԺԵ. դ., գրիչ - Հմր
1931, էջ 615
- Աղթամարցի, կթղ Աղթամարայ
1536-1545 թթ., Տաղք եւ գանձք. «Ապա գրեաց» - էջ 896,
«Աստուա՛ծ, բանիւ» - էջ 1383, «Արեգակն արդարութեան» - էջ 897, «Արքային փակեալ»
- էջ 1383, «Գարուն է բացվեր» - էջ 912, «Գնացին եւ տարան» - էջ 896, «Դու ես արեգակ» - էջ 893, «Ետես բլպուլն» - էջ 896, «Ծաղկունք ասեն» - էջ 912, «Մաքուր պատկերով»
- էջ 893, «Մեղայ քեզ, Քրիստոս» - էջ 1098, «Յետ գնալոյ» - էջ 896, 914, «Վարդն ջուղապ» - էջ 896, «Տապանակ կազմեալ» - էջ 1383, յիշ. - էջ 893,
896, 1431
- (Գրիգորիս), որդի տէր Հէրապետի, 1549 թ.
- էջ 1430, 1432, 1431,
1433
- եպս., սպասաւոր ի յանապատս Սրբոյն Գէորգա զաւրավարին Սեբաստիոյ, 1585 թ. - էջ 263
- Բ. Աղթամարցի, կթղ. Աղթամարայ, որ յայսմ ամի էառ զԷջմիածնի թեմ, 1570 թ. - էջ 569
- ԺԲ. Վաղարշապատեցի, կաթողիկոս ամենայն
Հայոց, 1576-1590 թթ. - էջ 801
- (Գրիգորիոս), որդի Աղաբէկի, գրիչ ի Խիզան, 1600 թ. - Հմր
1903, էջ 470, 471, 472, 473
- վրդ. Արծկեցի, Տաղ «Գանգատ ունիմ» - էջ 882
- աբղյ, գրիչ եւ ստացող յԻլով,
1611 թ. - Հմր 2094, էջ 1476, 1477
- 1613 թ., ուսուցիչ եւ ազգական Էսայի
գրչի - Հմր 1809, էջ 39
- Կեսարացի, վխճ 1636 թ., Թուղթ պատասխանւոյ առ Գրիգոր Կեսարացի - էջ 793, Գանձ վասն մահուան Գրիգորի կաթուղիկոսի Ուռհայեցւոյ -
էջ 136, Այս
է մեկնութիւն քաղաքացն ամենայն - էջ 270, Ողբս [առ] վարժապետն իւր` Սրապիոն կաթողիկոսն
Հայոց - էջ 136, յիշ. - էջ 136
- էրէց Էռօպացի, վախճանուեց 1638 թ. - էջ 1226
- էրէց յետին ստացող, 1651 թ. - էջ 1226
- 1660 թ., գրիչ ի Տաթեւ - Հմր
1926, էջ 596
- որդի մահտեսի Յարութիւնի,
1664 թ. - էջ 1354
- որդի յետին ստացող մահտեսի Իսրայէլի,
1664 թ. - 1354
- դպիր Երեւանցի, գրիչ
ի Տփխիս, 1665 թ. - Հմր 2032, էջ 1123, 1124
- վրդ. Կեսարացի, յետին ստացող,
1664 թ. - էջ 1353
- 1668 թ., կնքադրոշմ - էջ 232
- աբղյ. 1676-1677 թթ. - էջ 456
- Երեւանցի, 1676 թ., գրիչ յԷջմիածին - Հմր
1864/Ա, էջ 234
- Դօփեանց, մեծ իշխան,
1684 թ. - էջ 1322
- եպս., հարազատ եղբայր
Պետրոս վրդ. ստացողի, 1684 թ. - էջ 1322
- սրկ., եղբօրորդի ստացող Պետրոս վարդապետի, 1684 թ. - էջ 1323
- գրիչ ի Բաղէշ, 1687 թ. - Հմր 2078, էջ 1376, 1377
- (Ծեր Գրիգոր) գրիչ ի Բաղէշ, 1687 թ.
- Հմր 2078, էջ 1376, 1377
- վրդ., միաբան Յօհաննու վանքի, 1687 թ. - էջ 412
- «Տէր Գրիգոր», 1689 թ., կնքադրոշմ
- էջ 1000
- վրդ., 1697 թ. - էջ 1300
- ԺԷ. դ. տէր Յուսիկն նմանեալ հօրն Գրիգորի, գրչափորձ - էջ
258
- վրդ. կնքադրոշմ, ԺԷ. դ. - էջ 250
- ԺԷ. դ., - էջ 586
- ԺԷ. դար - էջ 726
- «Գրիգոր» կնքադրոշմ - էջ 1090
- էրէց, գրիչ, ԺԷ. դ. - էջ 1235, 1236
- ԺԷ. դ., գրիչ - Հմր 1850, էջ 190
- ԺԷ. դ. - էջ 581
- գրիչ, 1701 թ. - Հմր 1950, էջ 663, 664
- եղբայր Հանէս Բրհուտեցի ստացողի, 1702 թ. - էջ 831
- վրդ., հոգեւոր
հայր ստացող Աբրահամ վարդապետի, 1708 թ. - էջ 1357
- րաբունապետ վրդ., առաջնորդ
Սուրբ Կարապետի, 1708 թ. - էջ 1358
- վրդ., պատրիարք Երուսաղէմի, 1740-1741 թթ. - էջ 1495, 1532
- «Գրիգոր վարդապետ,
1766 թ», կնքադրոշմ - էջ
736
- վրդ., 1768 թ., պատրիարք Կոստանդնուպօլսոյ - էջ 61, 252
- վրդ. նուիրակ ի Ջուղայ, քեռորդի
Ռաթէոս վրդ-ի, յետին ստացող, 1767 թ. - էջ 554
- տիրացու յետին ստացող,
1771 թ. - էջ 877
- պարոն 1775 թ. - էջ 288
- եղբայր Սիմոնի, Յակոբջանի, Էդգարի, Գալուստի,
Յարութենի, Մելիքի` «որ ետուն մէկ լաւ
խալի ի դուռն Սուրբ Աստուածածնին», ԺԸ. դ. - էջ
464
- վրդ., կնքադրոշմ - էջ 40
- ԺԸ. դ. - էջ 214
- ԺԸ. դ. - էջ 214
- եպս, - ԺԸ. դ. - էջ 582
- տէր, ԺԸ. դ. - էջ 988
- գրիչ, ստացող, ԺԸ. դ.
- Հմր 2046, 1248
- յետին ստացող, ԺԸ. դ. - էջ 452
- դպիր Փեշտըմալճեան, գրիչ, հեղինակ` Տրամաբանութիւն, 1837
թ. - Հմր 1965, էջ 736
- վրդ., յետին ստացող, ԺԹ. դ. - էջ 616
- յետին ստացող, ԺԹ. դ. - էջ 856
- տիրացու, ԺԹ. դ. - էջ 1402
- «Գրիգորիսի»` գաւազանագիր
եւ սիւնակէտագիր ծածկագիրներով - էջ 967
ԳՕՐԳ, գրիչ ԺԷ. դ. - Հմր
1859, էջ 220
ԴԱԼԱԲԷԿ, եղբայր ստացող Պետրոս վրդ-ի, 1684 թ. - էջ 1323
ԴԱՂԷՍ փիլ. - էջ 542
ԴԱՆԻԷԼ
- մարգարէ. մանրանկար - էջ 861, Նշում - էջ 138,
336, 404, 662, 663, 718, 775, 776, 828, 835, 843, 857, 862, 874, 992, 1018, 1061, 1063, 1161, 1187, 1189, 1193, 1214, 1251,
1252, 1277 (ՊՊ), 1397, 1410, 1563
- աբբա - էջ 461, 976, 1413
- քհյ. Դ. դ. - էջ 1066
- կր. միակեաց Ռութայ լերինն, Կեանք քաղաքավարութիւն
երանելի սուրբ հօրն մերոյ Յոհաննու հօրն Սինայ, որ կոչի Քլէմաքս, Զ. դ. - էջ 560, 584, 589, 595, 596, 597, 600, 601
- խոջայ, ամուսին Մղթումխաթունի, ԺԵ. դ. - էջ 314
- 1663 թ. - էջ 1086
- վրդ., 1779 թ., յետին ստացող -
Հմր 1815, էջ 56, Հմր 1817, էջ 62
- խոճայ, հայր գրիչ Ղալաթացի Աստուածատուրի, ԺԸ. դ. - էջ 1416
ԴԱՐԵՀ
- Արշաւիր թգւր. Բաբէղացւոց - էջ 481, 718
- թգւր. Պարսից - էջ 476, 477
ԴԱՒԻԹ
- թգւր. հրէից, ի Սաղմոսս - էջ
185 (ՊՊ), 1231, 1369, Գովասանութիւն
Սաղմոսացն Դաւթի - էջ 1469, Առաջաբանութիւն Դաւթի մարգարէին - էջ 333, պատմութիւն
եւ տօն - էջ 403, 405, 481, 804, 979, 1074, 1156, 1157, 1185, 1186, Ի Շարականս - էջ 886, ի տաղս - էջ 906, 918, 980, 1468, մանրանկար
- էջ 578, 803, 861, 1185, գրչափորձ - էջ 538, 798, 996, Նշում - էջ 155, 164, 185
(ՊՊ), 304, 333, 334, 342, 359, 406, 407, 409, 436, 441, 516, 536, 579, 580,
581, 616, 694, 703, 810, 820, 843, 856, 862,
870, 1052, 1055, 1166, 1199, 1223, 1313 (ՊՊ), 1334,
1345, 1373, 1375, 1397, 1405, 1410, 1414, 1422, 1489, 1496, 1497, 1502, 1506,
1509, 1514, 1528, 1533, 1538, 1545, 1560, 1568
- երէց, խնդրող Եղիշէի Պատմութիւն սրբոյն Վարդանայ, Ե. դ. - էջ 227, 382, 400, 413, 420, 567
- Անյաղթ, Ներգինացի, Ե-Զ. դդ., իմաստասէր.
քերթող, Ամենայն չար տանջելի - էջ 609, 611, 1134, 1476, 1485, Անալօգիկէ` Վերլուծական Արիստոտէլի - էջ 97, 539, Առածք հինգ
- էջ 41, 49, 52, 57, 67, 144, 156, 160, 168, 540, 921, 941, 1256, Բանք Դաւթի Անյաղթի - էջ 1475, Էակաց գիրք - էջ 36, 539, 671, 734, 933, Ընդդէմ չորից առարկութեանց Պիռոնի իմաստակի
եւ սահման եւ տրամատութիւն իմաստասիրութեան - էջ 1476, Իմաստութիւն քերթողական տառից - էջ 579, Ի Ս. Խաչն
շարայարեալ Լամբրոնացւոյ - էջ 329, 341, 342, 1001, 1066, Հարցմունք ընդ երկաբնակսն
- էջ 1048, 1408, Ներսէսի Շնորհալւոյ Մեկնութիւն բանից Դաւթի փիլիսոփայի - էջ 165, 1054, Մեկնութիւն ի Վերլուծականն Արիստոտէլի -
էջ 35, 88, 930, 1206, Մեկնութիւն Պերի Արմենիասի
- էջ 45, 48, 96, 930, 1475, Մեկնութիւն Ստորոգութեանցն Արիստոտէլի - էջ 32, 44,
48, 96, 1475, Մովսէսի Գումարումն Սահմանաց Դաւթի - էջ 127, 185, 1018, 1054, Պատճառք գրոցն Դաւթի փիլիսոփայի - էջ 345, 436, 439, 440, 441, 444, Սահմանք իմաստասիրութեան
- էջ 17, 24, 54, 165, 166, 540, 609, 1133, 1485, Վասն բաժանման - էջ 144, 156,
160, 168, 218, 540, 1257, Վերլուծութիւն ներածութեանն Պորփիւրի - էջ 31, 35,
37 (Յառաջաբանութիւն), 40, 42, 44, 47, 96, 120, 218, 538, 940, Ի բանից - էջ
971, 1070, Լուծմունք Դաւթի - էջ 37, 165, 1059, Առաքելի Սիւնեցւոյ Մեկնութիւն Սահմանաց
գրոց Դաւթի - էջ 175, Գրիգորի եռամեծի արարեալ Լուծումն համառօտ
Պորփիւրի, որ ի տեսութիւնն Դաւթի - էջ 942, Գրիգորի
Տաթեւացւոյ Լուծմունք համառօտ ի տեսութիւն Դաւթի - էջ 49, 51, 121, 574, 726,
921, Մեսրոպայ
Գանջեցւոյ Աղուանից Դաւթի փիլիսոփայի Առածք հինգ. թէ զի՞նչ արդեօք է սահման - էջ 218, 941, Սիմէոնի Երեւանցւոյ
Համառօտ լուծմունք գրոցն Դաւթի, որ կոչի Գոյից բաժանումն - էջ 68, 624, Համառօտ լուծմունք գրոցն Դաւթի Անյաղթ
փիլիսոփային, որ «Ե. Առածք» կոչի արարեալ ի նոյնոյ Սիմէօն վարդապետի Երեւանցւոյ - էջ 549, 624, Մեկնութիւն Սահմանացն Դաւթի - էջ 154, Յաղագս սահմանաց իմաստասիրութեան - էջ 1049, Պատճառս Սահմանաց գրոց - էջ 540, 609, Քերականութիւնս կոչի Եւթնագրեանք, զուգեալ
ի Դաւթա փիլիսովփայէ, ի Հոռոմայ վարդապետէ կոչեցեալ անուն Փիւնիկ - էջ 799, 819, Հանելուկ - էջ266, Ներբողեան - էջ 242,
328, Վարք - էջ 53, Մանրանկար - էջ 1378, յիշ. - էջ 22, 24, 40, 42, 43, 46, 48,
63, 65, 66, 67, 68, 69, 74, 76, 97, 98, 124, 126, 134, 137, 144, 158, 165, 166,
170, 172, 174, 175, 177, 179, 181, 220, 242, 359, 441, 540, 548, 549, 575, 578,
618, 622, 623, 624, 724, 1476, 1477
- Հարքացի, Զ. դ., Նկատումն Արիստոտէլի
- էջ 36, 50, 57, 88, 99
- Դվնեցի, նհտ., 701 թ. - էջ
1098, 1347
- վախճանուած, Ժ. դ., - էջ 432
- Քոբայրեցի, 1150-1220 թթ. - էջ
337, 341, 342, 343, 345
- կր., գրիչ ի Կոշավանք, 1172 թ.
- Հմր 1890, էջ 421, 422
- քհյ. 1192 թ., - էջ 410
- րաբունապետ, ԺԳ. դ - էջ 824
- հոգեւոր հայր գրիչ եւ
ստացող Անտոն քահանայի, 1357 թ., - էջ 1166, 1167, 1168, 1169, 1170, 1171, 1174,
1179
- (Դաւթեանք) սրկք., ԺԴ. դ. - էջ 811
- կր. Գամաղիէլ վանքի (Հիզան), 1413-1414 թթ. - էջ 1297
- ԺԶ. դ. - էջ 1344
- վրդ, ուսուցիչ Գրիգոր աբղյի,
1611 թ., - էջ 1478
- Զէյթունցի, 1615 թ., Մեկնութիւն քերականի - էջ 147
- քհյ., գրիչ, 1623 թ.
- Հմր 2006, էջ
1002
- հայր գրիչ եւ ծաղկող Թորոս եպիսկոպոսի, 1655 թ. - էջ 247, 248
- սրկ., 1658 թ., - էջ 114
- սրկ., 1663 թ. - Հմր 2002/Ա, էջ
974
- արքեպս. աստուածաբան վրդ., կրկին ստացող,
հոգեւոր հայր գրիչ եւ ստացող Աղէքսանդր վրդ-ի, 1686 թ. - էջ 1425, 1427
- Արձապացի, 1693 թ. - էջ 1118
- սրկ. Միածակեցի, ստացող, 1696-ից առաջ
- Հմր 2002/ Բ, էջ
981, 982
- վրդ., Թօխադցի առաջնորդ Կտուց Անապատի, 1696 թ. - էջ 164
- առաջնորդ Նոր Ջուղայի, հոգեւոր
ծնող Յովհաննէս Մրքուզ Ջուղայեցու, 1658 թ. - էջ 633
- աստուածաբան վարդապետ արքեպիսկոպոս, առաջնորդ ի վանս Ջուղայոյ, հոգեւր ծնող եւ ուսուցիչ Աղէքսանդր վրդ. Ջուղայեցւոյ - էջ 846
- յետին ստացող, ԺԷ. դ. - էջ 220
- վրդ., ԺԷ. դ., կնքադրոշմ - էջ
116
- «Դաւիթ եպս. Հախպատոյ» կնքադրոշմ
- էջ 1458
- վրդ., աստուածաբան, ստացող, ԺԷ.
դ. - Հմր 1959, էջ 721
- քհյ., գրիչ, ԺԷ. դ. - Հմր 2011/Բ, էջ 1019
- Բրհուտեցի, հայր Հանէս ստացողի, 1702 թ. - էջ 831
- աբղյ., ի Նախավկայի վանս, ստացող, 1711 թ. - Հմր 1948, էջ 657
- արքեպս Շնգաւթեցի, փիլիսոփայ, ուսուցիչ
Զաքարիայ եպս.ի յԷջմիածին, 1731 թ. - էջ 90, 150
- աբղյ, 1760 թ. - էջ 722
- ԺԸ. դ. - էջ 34
- որդի Տէր Աստուածատուրենց, գրչափորձ - էջ
399
- վրդ., յետին ստացող, ԺԸ. դ. -էջ
1089
ԴԵԿՈՍ կայսր, հալածող քրիստոնեաների
- էջ 530
ԴԵՄԵՏՐԻՈՍ
- թգւր. - էջ 483
- (Դէմէտրիոս) իմաստասէր - էջ
543
ԴԷՄԻՍԹՈԿՂԷՍ իշխանն աթենացւոց - էջ
544
ԴԷՈԴՈՐՈՍ Անտիոքացի եպս, ի Պատճառաց գրոց - էջ 343, 442
ԴԷՈՄՊՈՄՊՈՍ - էջ 545
ԴԷՈՍԿՈՐՈՍ, հայրապետ Աղէքսանդրիայի, վկայ Քրիստոսի` - էջ 486, 488
ԴԻՄՈԿՐԱՏԵՍ - էջ 541
ԴԻՄՈՍԹԵՆԷՍ - էջ 541
ԴԻՈԳԻՆԷՍ փիլ. - էջ 541, 542
ԴԻՈԴՈՐՈՍ
- (Դիոդոր) Սիկեղացի, մատենագիր
- էջ 476, 477, 479, 481
- (Դիոդոր) հերձուածող Տարսացի - էջ 699, 701
ԴԻՈԿՂԵՏԻԱՆՈՍ կայսր - էջ 236,
238, 531, 533
- եպս. - էջ 700, 701, 702
ԴԻՈՆԷՍԻՈՍ
- (Դիոնէ), հեթնս. - էջ 129
- Թրակացի, 180-145 մ. թ. ա., քերական,
Արուեստ
քերականութեան - էջ 1039, Յաղագս քերականութեան - էջ 147, 546, 824,
1134, Խոնարհմունք բայից - էջ 29, 551
- Արիսպագացի, Ա. դ., Թուղթ առ Տիմոթէոս,
Յաղագս
մահուանն Պետրոսի եւ Պօղոսի - էջ 1245, Յաղագս երկնային քահանայապետութեանց
- էջ 296 (ՊՊ), Ի բանից - էջ 724, 836, 838, 841, 846, 857, 863,
959, 1071, Եսայեայ վրդ Նչեցւոյ Համառաւտ լուծ[ութիւն Դի]ոնէսիոսի - էջ 562, Վարք եւ Տօն - էջ 1079 (ՊՊ), մանրանկար - էջ 861,
յիշ. - էջ 81, 322, 619, 658, 1541
- եպս Աղէքսանդրացի, որդի Սոկրատայ, Պատճառք գրոցն, Գ. դ. - էջ 345, Ի թղթոյն - էջ 686, 701, 704,
705, 706, 709, 714
- որդի Կիրակոսի` հարազատ Յովհաննէս վրդ. գրչի, 1696 թ. - էջ
634
ԴԻՈՆԻՍ Աղիկառնացի Հռոմայեցւոց պատմութիւն - էջ 480
ԴԻՈՊԱՒՂԻՏԱՑԻՔ - էջ 478
ԴԻՈՍԿՈՐՈՍ սրբ., եպիսկոպոսապետ Աղեքսանդրեայ - էջ 710, 716
ԴՄԼՈՒՃ` մայր Թորոս վարդապետի,
1192 թ. - էջ 411
ԴՇԽՈՅ, դուստր մահտեսի յետին ստացող Իսրայէլի, 1664 թ. - էջ 1354
ԴՈՄԻՆԻԿՈՍ, ԺԸ. դ. - էջ 1150
ԴՈՐՈԹԷՈՍ (Տօրօթեայ) սրբ, եպս. Տիւրոսի - էջ 530, 1053
ԴՈՒԳԻՈՍ - էջ 278
ԵԱԶԿՈՒԼ, 1726 թ., մայր
Ղազարոս
նուիրատուի - էջ 172
ԵԱՒՐԻ պէկ
- եղբօրորդի ստացող Պետրոս վարդապետի,
1684 թ. - էջ 1323
- տիրացու, եղբօրորդի ստացող Պետրոս վարդապետի, 1684 թ. - էջ 1323
ԵԲՐՈՍԻՆԷ, մայր Սարգիս րաբունապետ
ստացողի, 1701 թ. - էջ 663, 664
ԵԳԻԱՂԵՒՍ թգւր. - էջ 478
ԵԶԴԻԽԱՆ, կողակից գրիչ, ստացող Նազարէթ Ամիրասաթենց Ջուղայեցու, ԺԷ. դ. - էջ 398
ԵԶԵԿԻԱՅ, որդի Աքազու - էջ 1233,
1565
ԵԶԵԿԻԷԼ մարգարէ - էջ 335, 404,
443, 827, 1053, 1159, 1186, 1193, 1213, 1242, 1247, 1252, 1347, 1397, 1503
ԵԶԻՏ - էջ 416
ԵԶՆԱԿ ԿՈՂԲԱՑԻ, Ե դ. - էջ 540, Խրատք ոգէշահք - էջ 952, 1051, Հարցումն Աշոտոյ` որդոյ Սմբատայ Հայոց
թագաւորի եւ պատասխանի Եզնկա Կողբացւոյ - էջ 952, 1408
ԵԶՐ մարգարէ - էջ 1242
ԵԶՐԱՍ, որդի Սարոնի, 450 թ. նՔ -
էջ 754, 843, 856, 862
ԵԹԱՐ
- մայր պարոն
Այվազի
1799 թ. - էջ 181
- մայր` Մարտիրոս իրիցուն, ԺԸ. դ. - էջ 214
ԵԼԵՒԿԻՈՍ - էջ 541
ԵԿԱՏԵՐԻՆԱ Ա.
- կայսրուհի Ռուսաց - էջ 252
ԵԿԱՏԵՐԻՆԱ Բ. կայսրուհի Ռուսաց -
էջ 1250
ԵԿՏԱ, գրչափորձ - էջ 230
ԵՂԷ - ԺԷ. դ. - էջ 195
ԵՂԻԱ
- մարգարէ - էջ 269, 335, 404,
827, 989, 1193, 1293
- եղբայր գրիչ եւ ստացող Ստեփանոսի`
«սրով այլազգեացն կատարեցաւ», ԺԴ. դար -
էջ 810
- հայր Վարդան Բաղիշեցի րաբունապետի, 1689 թ. - էջ 428, 434
- տրց. Եւդոկացի, աշակերտ` Շոռոթեան Ղազարի, գրիչ,
ի Լիմ եւ Հաշտարխան, 1768 թ. - էջ 252, 253, 254
- եպս., տաղասաց - էջ 391, «Ի հանդէս
քո» - էջ 392
ԵՂԻԱԲ - էջ 408
ԵՂԻԱԶԱՐ
- առաջնորդ Երուսաղէմի, 1664 թ. - էջ 1354
- Ա. Այնթապեցի, կաթողիկոս Հայոց
1681-1691 թթ. - էջ 22, 412, 854, 1322, 1376, 1427
ԵՂԻԴՈՐՈՍ - էջ 854
ԵՂԻՇԷ
- մատենագիր Ե. դ. - էջ 45, 195,
196, 227, 332, Գտիչք չարեաց կուռքն հեթանոսաց` սրբոյն Եղիշայի - էջ 450, Վասն Թափօրական լերինն - էջ 245, Յաղագս տէրունական աղօթիցն մեկնութեան - էջ 357, Վասն յիշատակաց մեռելոց ի Կանոնաց գրոց 522, Վասն Վարդանայ եւ
Հայոց պատերազմին - էջ 371, 382, 400,
413, 420, 567, Մեկնութիւն Արարածոց - էջ 825, յիշ. - էջ 401, 412, 422, 724, 1367
- 1775 թ. - էջ 288
ԵՂԻՍԱԲԵԹ
- մայր Յովհաննու Մկրտչի - էջ
450, 711, 756, 764, 992, 1043, 1239, 1370, «Եղիսապետ» գրչափորձ - էջ 582
- քոյր Գրիգորիս գրչի, 1600 թ. - էջ 473
- մայր Յովհաննէս վրդ. գրչի, 1696 թ. - էջ 633
- դուստր Կիրակոսի` հարազատ Յովհաննէս վրդ. գրչի, 1696 թ. - էջ
634
- (Եղիս), ԺԷ. դար - էջ 797
- քոյր Իսահակ եպս. Գեղամացու, 1785 թ. - էջ 578
Եղի///ին,
ԺԷ. դար - էջ 797
ԵՂԻՍԷ
- մարգարէ - էջ 242, 269, 285
- պատրիարք, ԺԱ. դ. - էջ 278
- վրդ., առաջնորդ սուրբ Գեղարդեան վանքի, 1733 թ. - էջ 1314
- դպիր Եսայեան, 1775 թ. - էջ 288
ԵՂԻՍԷՈՍ - էջ 269
ԵՂՆԱԶԱՐ, Խօջայ, հայր գրիչ, ստացող Նազարէթ Ամիրասաթենց Ջուղայեցու,
ԺԷ. դ. - էջ 398
ԵՆՈՎՍ նահապետ - էջ 55, 1020,
1222
ԵՆՈՎՔ
- նահապետ - էջ 269, 391, 394,
1018, 1036, 1293, գրչափորձ - էջ 1084
- միայնակեաց, ստացող ի Սուրղաթ, 1390 թ. - Հմր 2090, էջ 1456, 1457, 1458
ԵՊԱՓՐՈԴԻՏԵՍ Կողոսացի - էջ 347
ԵՊԻԿՏԵՏՈՆ, Դ-Ե. դդ. - էջ 686
ԵՊԻԿՈՒՐՈՍ փիլ. - էջ 541
ԵՊԻԿՏԵՏՈՆ, Դ-Ե. դդ. - էջ 693, 706
Եպիկտիմոն եպս Կորնթացւոց - էջ
135
ԵՊԻՓԱՆ Կիպրացի, Դ. դ., Գովեստ սուրբ Աստուածածնին - էջ 293, Կարգ աստիճանաց - էջ 449, Յաղագս ականց - էջ 269, 450, Պատճառ գրոցն - էջ
334, 578, 1055, ի բանից - էջ 409, 687, Վարք եւ տօն - էջ 518, Նշում - էջ 1178, 1200, 1242
ԵՊԻՔԱՐՄՈՍ (Եպիքարիմոս) - էջ 24,
48
ԵՍԱՅԻ
- մարագարէ. մանրանկար - էջ 861, յիշ. - էջ 121,
169, 228, 335, 379 (ՊՊ), 403, 404, 405, 450, 628, 653, 654, 671, 703, 710, 835,
843, 857, 862, 927, 1026 (ՊՊ), 1052, 1160, 1161, 1176, 1177, 1189, 1204, 1214, 1228, 1242,
1321, 1397, 1406, 1506, 1509, 1510, 1514, 1516, 1525, 1543, 1548, 1550, 1557
- Նչեցի, ԺԳ-ԺԴ. դդ. Համառաւտ լուծութիւն Դիոնէսիոսի - էջ 562, Քարոզ վասն փոխման սրբոյ Կուսին - էջ 625, ի բանից - էջ 724
- տէր, ընթերցող 1585 թ. - էջ 262
- 1613 թ., գրիչ - Հմր
1809, էջ 39
- Կաֆայեցի աբղյ., Յաղագս աստղաբաշխութեան - էջ 371, 372
- տէր, սրբագրող, 1685 թ. - Հմր
1861, էջ 225
- արքեպս., նորոգող Սուրբ Կարապետի, ԺԷ. դ. - էջ 257
- Էջմիածնեցի, գրիչ ի Նոր
Ջուղայ, 1712 թ. - Հմր 1987, էջ 866
- Կէրտուկենց պարոն, օրինակի յետին
շնորհող, Պայեազիտ, 1797 թ. - էջ 1236
- «Եսայի» գրչափորձ - էջ 658
ԵՍԱՒ, որդի Իսահակայ - էջ 874
ԵՍԷԲՈՆ կայսր - էջ 481
ԵՍՒԱՆ, ԺԸ. դ. - էջ 582
ԵՐԱԿԼԻԴՈՍ կր. Դ. դ. - էջ 519
ԵՐԱՆ
- 1650 թ., քոյր, գրիչ Յովաննէս երէցի - էջ 212,
213
- ԺԸ. դ. - էջ 214
ԵՐԱՆՈՍ, հայր Ստեփանոս Թոխաթեցի գրչի, 1702 թ. - էջ 831
ԵՐԵՔԹԻԱ եպիսկոպոսապետ Անտիոքի -
էջ 710
ԵՐԵՄԻԱ
- մարգարէ - էջ 335, 835, 843, 847, 857, 862, 867, 870, 1162, 1189, 1192, 1193, 1230, 1247, 1397, Մանրանկար
- էջ 861
- առաջնորդ Աղջոց վանքի, 1268 թ. - էջ 1062
- երէց, գրիչ ի Ջուղայ, 1600 թ. - Հմր 2019, էջ 1062
- գրիչ, 1676ից առաջ - Հմր 2041, էջ 1210
- կաթողիկոս Աղուանից, 1684 թ. - էջ 1322
- որդի Հանասի, 1716 թ. - էջ 834
- պայազատ, 1736 թ., - էջ 123
- եպս., 1768 թ., ծաղկող յԷջմիածին
- Հմր 1817, էջ 60
- դպիր, 1816 թ. - էջ 1016
ԵՐԻՆԱՅ, դուստր Անտոն գրչի, ԺԴ. դ. - էջ 382
ԵՐԻՆՈՍ Մեգեղու եպս. - էջ 322, տե՛ս
եւ Իրինեոս
«ԵՐՄԱ», գրչափորձ - էջ 230
ԵՒԱ նախամայր. մանրանկար - էջ
665, գրչափորձ - էջ 572, Նշում - էջ 403, 404, 406, 744, 799, 1190, 1215, 1397,
1408, 1521, 1543
ԵՒԱԳՐ Պոնտացի, Դ. դ., Հարիւրաւորք
վեցերորդք - էջ 466, 815, 823, Անմարմնոյն ի մարմնի - էջ 844, 858, Մեկնութիւնք բանից Եւագրեա - էջ 45, Վասն յարութեան - էջ 952, Ի բանից - էջ 837, 845, 864, Մատենագրութիւնք
- էջ 823, Պատճառք
գրոցն - էջ 344, 345, 443, Վարք եւ տօն
- էջ 526, մանրանկար - էջ, յիշ. - էջ 463, 467, 468, 562, 667, 724, 819, 820, 828, 830, «Գիրք Եւագրեա» գրչափորձ -
էջ 528
ԵՒԱՅԽԱԹՈՒՆ, քրոջ դուստր յետին ստացող
Ստեփանոսի, 1425 թ. - էջ 1299
ԵՒԳԻՆԷ վկայուհի - էջ 532
ԵՒԴՈՔՍԻԱ թագուհի, ի վարս Ոսկեբերանի
- էջ 518, 519, 520
ԵՒԹԱՂ Ամոնացի - էջ 347, 655,
1443 (ՊՊ)
ԵՒՆՈՄԻԱՆՈՍ (Եւնոմիացի) հրձծ. - էջ 338, 614, 704, 818
ԵՒՌԻՍԹԵՒՍ թգւր. Ղակեդեմոնացւոց - էջ 482
ԵՒՍԵԲԻՈՆ - էջ 699
ԵՒՍԵԲԻՈՍ Կեսարացի (Պամփիուլացի), ժամանակագրութիւն - էջ 474, Հարցումն Եւսեբեա
ժամանակագրի առ Անատօլիս եպիսկոպոս - էջ 754, 774, 787, 968, 1042, Պատմութիւն եկեղեցական - էջ 469, 1153, Միքայէլ քահանայի ժողովածոյ յԵւսեբի եւ ի Մովսիսի Խորենացւոյ պատմութեանց - էջ 1053, Ճառք - էջ 1244, յիշ. - էջ 343, 370, 442, 503, 778, մանրանկար - էջ 468
ԵՒՍԻԳԻՈՍ ճգնաւոր Դ. դ. - էջ 517
ԵՒՍԿԷԼԻՈՍ, Դ. դ. - էջ 517
ԵՒՍՈՒՖ մահտեսի չելեպի, 1664 թ. - էջ 1354
ԵՒՏԻՔԷ (Եւտիքէս), հերձուած. - էջ
486, 487, 628, 848, 1153, 1177
ԵՓԵՄԻԱ վկայուհի - էջ 531
ԵՓՐԵՄ
- նահապետ, գրչափորձ - էջ 528,
1547
- Ասորի, Դ. դ., Աղօթք - էջ 536,
981, Ճառք եւ ներբողեանք - էջ 193, 293, 405, 408, 499, 527, 668, 1116 (ՊՊ),
1243, 1245, 1247, Ի բանից - էջ 211, 332, 334, 346, 347, 348, Պատճառք Աստուածաշունչ գրոց - էջ 825, 826, 1201, Մեկնութիւն դպրութեան Իբրու ամենու - էջ 662, Յաղագս Յունան մարգարէին - էջ 1069, Տաւնք տարեկանք - էջ 1241, յիշ. - էջ 662, 859,
1061, 1178, 1185, 1200, 1202, 1210, 1225
- եպս., Բճնոյ Ժ. դ. - էջ 129
- վրդ. պատրիարք, 1702 թ. - էջ 831
- Ա. կթղկ. 1748-1809 թթ. - էջ 222, 640, 953, 1279
ԵՓՐՈՍԻՆԷ
- (Եֆրազինեայ) վկայուհի - էջ 531, 532
- քոյր Գրիգորիս գրչի, 1600 թ. - էջ 473
- (Եփրոսիմէ) մայր Սարգիս Բաղիշեցու, 1711-ից առաջ - էջ
161, 162
ԶԱՆԱԽԱՐՍԷՍ իմաստուն - էջ
543
ԶԱՆՆԱ, 1731 թ., քոյր Զաքարիա եպս.
ի - էջ 90
ԶԱՏԱՅ, հօրաքոյր Աւետիք գրչի,
1602 թ. - էջ 281
ԶԱՒՐԱՎԱՐ, հայր ստացաւղ Մարգարէ աբղյի, 1359 թ. - էջ
1197
ԶԱՔԱՐԻԱ
- մարգարէ - էջ 201, 335, 827,
1229, 1502, 1539, 1552, 1561
- հայր Յովհաննու Մկրտչի - էջ
711, 764, 1240
- (Զաքէ) աշակերտ Թադէոս առաքեալի,
Ա. դ. - էջ 389
-
Պապ - էջ 678
- Ա. Ձագեցի, կաթողիկոս հայոց
855-876 թթ. Զաքարիայի Հայոց կաթուղիկոսի եւ Մովսէսի Քերդողի ասացեալ ի փոխումն Աստուածամաւրն
եւ պատկերի նորին - էջ 1165, 1195,
1220, Ներբողեան
ի սուրբ Խաչն աստուածընկալ - էջ 1066, Ի թաղումն Տեառն - էջ 1069, Սակս երկուցն - էջ 969, յիշ. - էջ 293, 1225, 1239
- Բ. Աղթամարցի, նհտ., 1393 թ. - էջ 312
- երէց, գրիչ ի Բաղէշի Խնդրակատար, 1534 թ. - Հմր 2077/Բ, էջ 1370
- ստացող յԻլով, 1551 թ. - Հմր 2031, էջ 1122
- 1569-1570 թթ, գրչին
ձմերուկ է բերել - էջ 567
- գրիչ յԵրեւան, 1599 թ. - Հմր 2059, էջ 1279
- եպս. Գնունեանց, ԺԶ. դ., տաղասաց,
տաղք` «Ամէնաւրհնեալ սրբուհի» - էջ 906, «Աւրհնեալ ես միշտ» - էջ 1384, «Տարփիմ ի
լեառն» - էջ 1384
- Վարագեցի, Տաղք. «ԶՎարագն ասեմ» - էջ
908
- աւագերէց Լովացի, թարգմանիչ Բանք իմաստասիրաց
ասացեալ կարճառաւտ - էջ 542, գրիչ եւ ստացող
ի Լվով, 1633 թ. - Հմր 1916, էջ 548
- Քանաքեռցի, նորոգող ի Յովհաննավանս`
1687 թ. - էջ 412
- Որոտնեցի (Շնաթաղեցի), ստացող ի Լոր գիւղ (յերկիրն Որոտան),
1674 թ. - Հմր 2097, էջ 1486
- հայր Յովհաննէս վրդ. գրչի, 1696 թ. - էջ 633
- Հապաշաստանու իշխան, հայր թօպալ Սարգսի - էջ 721
- ԺԷ. դ. - էջ 1435
- եպս, վրդ. եւ դաստիարակ Սիմէոն
Երեւանցւոյ, 1731 թ., ստացող
- Հմր 1823, էջ 89, Հմր 1841, էջ 149
- պատրիարք Կոստանդնուպօլսոյ, 1775-1778 թթ. - էջ
285, 326
- վրդ. Օշականցի, յետին ստացող,
1791 թ. - էջ 555, 556
- աբղյ., գրիչ, յԷջմիածին, 1792-1793 թթ. - Հմր 1934, էջ 621, 623, 626
- «Զաքարիա վարդապետ 1242 (՞)
(1793)» կնքադրոշմ - էջ 626
- «Զաքարիա վարդապետ 1255
(1806)» կնքադրոշմ - էջ 556
- «Զաքարիա վարդապետ» կնքադրոշմ - էջ 1300
- (Զաքար), ԺԸ. դ. - էջ 464
ԶԱՔԷՈՍ մաքսաւոր - էջ 353, 509
ԶԵԲԵԴԵԱՅ
- հայր Յովհաննէս եւ Յակոբ առաքեալների - էջ 867
- մայր Աղէքսանդր վրդ-ի, 1686 թ. - էջ 1427
ԶԵՂԻՈՆ թգւր. Ղատինացւոց - էջ 482
ԶԵՆՕԲ եպս., ձեռնադրուած ի սրբոյն Գրիգորէ եպս. երկրին
Մամիկոնէից, պատմագիր Դ. դ. - էջ
377, 380, 386, 469, 502, յիշ. - էջ 502, 503
ԶԵՆՈՆ
- բդեշխ - էջ 486
- իմաստասէր - էջ 88, 542
- (Զենոնիոս) եպս., սրբ, Դ. դ. - էջ 517
ԶԵՒՔՍԻՊՈՍ թգւր. Սիկոնացւոց - էջ 481
ԶԷՆՈՊԻԱ, թագուհի Բաղմիրէնսացու - էջ 545
ԶԻԼՈՒ///ԼՂԱՅԹ, ԺԷ. դար - էջ 797
ԶԻԿՄՈՒՆՏ Գ., 1611 թ. - էջ 1477
ԶՄՐՈՒԽՏԽԱԹՈՒՆ (Զմրութխաթուն, Զմրուաթ, Զմըրուաթխաթուն), դուստր Աղշիբէկի եւ Թաճմէլէքի, ԺԵ. դ. - էջ 314
ԶՄՐՈՒԹ
- (Զմըմրութ) մայր գրիչ Յովսէփ քհյ.ի, 1463 թ. Բաղէշ
- էջ 1033
- մահդասի, մայր
յետին
ստացող Յոհանէս քաջ րաբունապետի եւ աստուածաբան
վարդապետի, 1630 թ. - էջ 923, 924
ԶՈՒԼԱԼ, խանիկ Արիստակէս երիցու, մայր տէր Մանուէլի, 1687 թ. - էջ
842
ԷԲԱՄԻՆՈՒՆՏԱՒՍ իշխան Դեպանացւոց - էջ 544
ԷԳԻԱՂԵՒՍ թգւր. Սիկոնացւոց - էջ 481
ԷԴԳԱՐ, եղբայր Սիմոնի, Յակոբջանի, Գրիգորի,
Գալուստի, Յարութէնի, Մելիքի, որ «ետուն մէկ
լաւ խալի ի դուռն Սուրբ Աստուածածնին», ԺԸ. դ. - էջ 464
ԷԼՈՒԿ, հայր գրիչ եւ ստացող Յովաննէս
Վարդենիսցու, 1391 թ. - էջ 819, 821
ԷԴԻԼԼՄԷԼԷՔ, որդի Թաճմէլէքի, ԺԵ. դ. - էջ 313
ԷԼԽԱԹՈՒՆ, մայր ստացող Պետրոս կրօնաւորի,
1413-1414 թթ. - էջ 1295, 1296, 1297
ԷՄԷՆՓԱՇԱՅ, կենակից Աւետիք գրչի,
1602 թ. - էջ 281
ԷՄՄԱՆՈՒԷԼ
- Եսայու մարգարէութիւնից - էջ 835
- (Մանուիլ), Բիւզանդական կայսր` 1143-1180 թթ., Թուղթք կաթողիկոսացն
հայոց Ներսիսի եւ Գրիգորիսի - էջ 271, 1222, 1379, յիշատակ - էջ 271
ԷՆԷՈՍ, որ գնաց Իտալիա - էջ 480,
481
ԷՊԱՏ, ԺԷ. դար - էջ 797
ԷՊԻԿՈՒՐԱՍ իմաստասէր - էջ 543
ԷՊԻՔԴԷԹՈՍ իմաստասէր - էջ 543
ԷՌԻՔՍԻԱՍ իշխան Աթենացւոց - էջ 482
ԹԱԳՈՍԿԻ, ԺԷ. դ., - էջ 586
ԹԱԳՈՒՀԻ
- կենակից գրիչ Անտոնի, 1357 թ. - էջ 1167, 1169, 1174, 1179
- 1650 թ., մայր` գրիչ Յովաննէս իրիցու - էջ 212,
213
- ԺԷ. դ., - էջ 586
- կողակից Գրիգոր երէց գրչի, մայր Մաղաքիայի, Սահակի, Յակովբի
եւ Մելիքսեդեկի, ԺԷ. դ. - 1235
ԹԱԴԷՈՍ
- առաքեալ - էջ 129, 130, 327,
503, 1388, 1495, 1532
- շնորհող օրինակի, ամուսին Շամշախաթունի, 1391 թ. - էջ 310
- Հայր., իշխեցող Սուրբ Վարդանի, ԺԴ. դ. - էջ 207
- (Թաթէոս) գրիչ գաղափար օրինակի
- էջ 576
- աշակերտ տէր Սարգիս քաջ րաբունու, 1492 թ. - էջ 576
- (Թաթէոս), Արապենց, 1699 թ. ամուսին Խանիջանի - էջ 18
- (Թադդէ), 1775 թ. - էջ 288
- ԺԷ. դ. - էջ 34
- ԺԸ. դ. - էջ 1286
- վրդ., ԺԹ. դ. - էջ 682
- վրդ., յետին ստացող, ԺԹ. դ. - էջ
289, 328, 724, 746
ԹԱՀՄԱԶ
- Թահմազ շահ 1575 թ., - էջ 1149
- Թահմազ շահ, 1723-1735 թ. - էջ
89, 148, 538
ԹԱՃԽԱԹՈՒՆ, մայր յետին ստացող Յուսիկ կուսակրաւն աբղյի, 1366 թ. - էջ 1198
ԹԱՃՄԷԼԷՔ, մայր Էդիլմէլէքի եւ Թումայի, ԺԵ. դ. - էջ 313
ԹԱՄԱՄ, մայր Յովանէս գրչի 1585 թ. - էջ 262, 263
ԹԱՄԱՐ
- կին Կիրակոսի` հարազատ Յովհաննէս վրդ. գրչի, 1696 թ. - էջ
634
- ԺԷ. դ., - էջ 586
ԹԱՄՈՒՐ Լանկ, 1336-1405 թթ. - էջ
246, 271, 308, 309, 455, 662
ԹԱՆԳՍԱՒՂ, տատ` Պետրոս յետին ստացողի,
1637 թ. - էջ 256
- քոյր` Պետրոս յետին ստացողի, 1637 թ. - էջ 256
ԹԱՆԿՆԱԶՆ, հոգեւոր մայր Յովհաննէս գրչի, 1184 թ. - էջ 1078
ԹԱՆԿՇԱՀ, որդի ստացող Ներսէս Մղաջրցու, 1310 թ. - 1286
ԹԱՎՐԻԶ, մայր գրիչ, ստացող, կազմողի Առաքել վրդ. Պոռեցու, 1549 թ. - էջ 1430, 1431
ԹԱՐԱ, յԱստուածաշունչ - էջ
1029 (Թամուզ)
ԹԵԿՂԷ, սրբ, նհտ., Ա. դ. - էջ
530
ԹԵՌԻԱՆԷ, իմաստասէր յունաց, ԺԲ. դ. - էջ 1276
ԹԵՏԱՂԱՑՒՈՑ թգւր. - էջ 480
ԹԵՐԷԶԱ
սրբ. - էջ 745
ԹԵՒԱԿԱՆ, ԺԷ. դ., - էջ 586
ԹԵՒԴԱՍ կախարդ - էջ 1386
ԹԵՒՈՊՈՄՊՈՍ թգւր. - էջ 479
ԹԷԱՆՈՅ, կին Պիթագորաս իմաստասիրի
- էջ 546
ԹԷԼԷՔՐՈՍ - էջ 545
ԹԷՈԴՈՍ
- Մեծ, կայսր Հռովմայեցւոց
379-395 թթ., Վարք եւ տօն - էջ 251, 520, 804, 1158, 1188, 1213, Ի Շարականս - էջ 886, յիշ. - էջ 243,
260, 339, 340, 387, 437, 531
- Փոքր, կայսր Յունաց, 408-450 թթ.
- էջ 1245
- (Թէոդոտոս), եպս Անկիւրիոյ, Ե.
դ. - էջ 692, 696, 697, 698, 699, 700
- նօտար, գրիչ ի Կարին, 1716-1720 թթ. - Հմր 1901, էջ 464
ԹԷՈԴՈՍԻԱ, վկայուհի - էջ 532
ԹԷՈԴՈՐԻՏՈՍ, եպս. Անկիւրայ - էջ 692, 696, 698, 700, 709
ԹԷՈԴՈՐԻՔՈՍ, Դ. դ., Ոսկեբերանի վարքում - էջ 518
ԹԷՈԴՈՐՈՍ
- Եւխայիտացի, ի շարս Ժ. մարտիրոսացն - էջ 209
- զինաւոր (ստրատելատ), նհտ., Ե.
դ. - էջ 1201,
1242, 1510, ի շարականս - էջ 1464
- աշակերտ Մովսէս Քերթողի - էջ
13, 16, 20, 224
- Բ. կթղ. Սսոյ, 1382-1392 թթ. -
էջ 1458
- պատրիարգ սուրբ Երուսաղէմի 1811-1812 թթ. - էջ 1279
ԹԵՒՈԴՈՐԻՏՈՍ հերձուածող - էջ
690, 691, 692, 693, 694, 695, 696, 697, 698, 701, 702, 708
ԹԷՈՓԻԼՈՍ
- հայր, աշակերտ Յովհաննու, անապատական, Ճառք ի գերեզմանն աստուածընկալ - էջ 1162, 1217, ի թաղումն - էջ 1192, 1230, Վասն արտասուաց - էջ 951, ի բանից
- էջ 211, յիշ. - էջ 1238
- քհյ (եպս. Ալեքսանդրացի), Դ. դ.,
չարախօսող Ոսկեբերանի - էջ 518, 519, 520, 689, 698, 704, 707, 1225
ԹԷՈՓԻՍՏԷ, 1101 թ. - էջ 521
ԹԷՈՓՐԱՍՏՈՍ փիլ. - էջ 542
ԹԷՍԱՂԱՑՒՈՑ թագաւորք - էջ 478
ԹԷՐԷՍՈՍ իշխանն Կելդիկեացոց - էջ
544
ԹԻԿԱՆ, ԺԷ. դ. - էջ 586
ԹԻՄԱՏԻԿԻՆ, կողակից ստացող Ներսէս Մղաջրցու, 1310 թ. - էջ 1286
ԹՈՎՄԱՍ
- (Թումա) առաքեալ - էջ 193,
1243, 1244, Շարական - էջ 1464, 1527
- Արծրունի, Ժ-ԺԱ. դդ., Ի պատմութէնէ - էջ 371, 413, 420
- (Թումա), Աքուինացի, 1226-1274
թթ. - էջ 93, 724, 729, 1261
- Ջահկեցի, եղբայր Աւաքտէրի, թրգմ. Բէդայ քհյի, Գիրք կայծականց, Կաֆայ, 1356 թ. - էջ 1147, 1148
- (Թումա) լրացնող, 1373 թ. - Հմր 2001/Բ, էջ
972
- (Թումա) քհյ, 1391 թ., գրիչ ի Վան
- Հմր 1874, էջ 298, 299, 300, 301, 302, 304, 305, 307, 308, 309,
310, 311, 312
- (Թումայ) աբղյ, գրիչ յԱղթամար, Սուրբ Խաչ վանք, ԺԴ. դ. - 2001/Ա. էջ 966
- (Թովմա), 1410 թ. - էջ 1313
- (Թումայ), օրինակի շնորհող, 1416 թ. - 1353
- (Թումայ) Կափայեցի, գրիչ ի Տաթեւ, 1421 թ. - Հմր 2064, էջ 1301, 1302
- կր., վերստին նորոգող, 1480 թ.
- էջ 967
- (Թումայ) աբղյ, ԺԵ. դ. - էջ
972
- (Թումայ) որդի Թաճմէլէքի, ԺԵ. դ. - էջ 313
- Մեծոփեցի, ԺԵ. դ., Պատմութիւն Լանկ
Թամուրայ - էջ 455, Ի խնդրոյ Թովմայ վրդ-ի Մեծոփայ վանից, եւ կատարել Յակոբ վրդ-ի
Ղրիմեցոյ` Յաղագս ազգականութեան - էջ 1054, Յակօբ վրդ Ղրիմեցի, Գիրք մեկնութիւն տումարի, զոր խնդրեաց
Թումա վարդապետն Մեծոփայ վանից - էջ 786,
787, 792, 793, 796, 800, 966, 1012, 1015, 1017, 1028, 1035, 1036, 1038,
1045, 1046, 1058, 1137, Խրատ յաղագս պաշտաման - էջ 1082, 1086, 1099, 1105, 1122, Յիշատակարան - էջ 244,
1028, Վարք - էջ 244, ստացող - էջ 180, Գրիչ, ստացող ի Մեծոփայ վանս, 1410 թ. - Հմր 2065, 1307, 1308, Նշում - էջ
182, 183, 246, 1017, 1024
- (Թօմա), արքեպս. Աւինիէնսիոյ կանգնեցուցիչ դպրատան - էջ 1262
- Մինասենց տէր (Թումի), 1503 - էջ
1128
- հաւրեղբայր գրիչ, ստացող, կազմող Առաքել վրդ. Պոռեցու,
1549 թ. - էջ 1432
- (Թոմ), պարոնտէր, Գանձասար, 1601ից յետոյ - էջ 582
- (Թումա), եպս, յետին ստացող,
1619 թ. - էջ 528
- (Թումայ), գրիչ յԱմիթ, 1674 թ. - Հմր 2038, էջ 1153
- պատանեակ վաղամեռիկ, որդի Մինաս վրդ. Ամթեցու, 1674 թ. - էջ 1154
- (Թոմայ) վրդ., 1723 թ. գրիչ յԱգուլիս
- Հմր 1836, էջ 127, 128
- (Թումայ), աբղյ, 1723 թ. ստացող
- Հմր 1836, էջ 128
- (Թօվմա), 1775 թ. - էջ 288
- Թոմա, կնքադրոշմ - էջ 877
- (Թօվմաս), յետին ստացող, ԺԸ. դ. - էջ 1136
- (Թումայ), աբղյ, ԺԸ. դ. - էջ 1415
ԹՈՐՈՍ
- Բ. թգւր. Հայոց - էջ 452
- վրդ., որդի Ալամի, յետին ստացող, 1192 թ. - էջ 410
- Վահկայցի, գրիչ, ԺԳ.
դար - էջ 802
- եղբայր ստացող Մարգարէ աբղյի, 1359 թ. - էջ 1197
- եպս, գրիչ ի Կաֆա, 1615 թ. - Հմր 2003, էջ 987
- եպս. Աթըխցի, Տիգրանակերտցի, գրիչ եւ ծաղկող յԵրուսաղէմ, 1655-1656 թթ.
- Հմր 1865, էջ 246, 247, 248, 249
- տէր, վանահայր Սուրբ Ստեփաննոս Նախավկայի, 1681 թ. - էջ 1442
- ԺԸ. դ., նուիրատու - էջ 464
- «Թորոս եպիսկոպոս» կնքադրոշմ
- էջ 988
ԹՈՒԼԻՈՍ - էջ 837, 845, 859,
864
ԹՈՒՄԱՆ
- դպիր, գրիչ յԱսպահան, գիւղն Քարթիման, 1658 թ. - Հմր 1918, էջ 553, 554, - Հմր 1964, էջ 734, 735, 736
- ԺԸ. դ. (սիւնակետային
ծածկագիր) - էջ 1438
ԹՈՒՐՎԱՆԴԱ
-
(Թուրվանտ), ԺԷ. դար - էջ
797
- (Դուրւանդ) քոյր ստացող Ներսէս
րաբունապէտի 1569-1570 թթ. - էջ 569
ԻԳՆԱՏԻՈՍ
- երգ, Դ. դ. - էջ 518
- Սեւլեռնցի, 1090-1160 թթ., ի Մեկնութենէ
Աւետարանին Ղուկասու - էջ 1196, 1200, յիշ. - էջ 1225, 1238
- վրդ., ստացող ի Տաթեւ, 1421 թ. - Հմր 2064, էջ 1302
- եղբայր Գրիգորիս գրչի, 1600 թ. - էջ 473
- վրդ., Տիգրանակերտցի, 1721 թ.
- էջ 122, 123
- վրդ. Փափազեան, 1816 թ. - էջ 636
ԻԴԻԹՈՄ երգիչ, յԱստուածաշունչ - էջ
343, 441
ԻԶԻԴՈՐՈՍ - էջ 837, 845, 859,
864
ԻՂԻՈՆ մատենագիր - էջ 480, 481
ԻՆԱՔՈՍ թգւր. - էջ 478, 482
ԻՆԵՒԿԵՆԴԻՈՍ հայրապետ, Դ. դ. - էջ 520
ԻՆՆՈՑԵՆՑԻՈՍ Զ.երդ պապ - էջ 1149
ԻՇԱՒԽ (Իշաւխան), բժիշկ, ԺԲ. դ.
- էջ 50, 54, 58, 1032
ԻՍԱՀԱԿ
- նահապետ - էջ 508, 871, 1489
- վրդ., վերատեսուչ Արղնւոյ Սուրբ Աստուածածին վանից, ստացող, ԺԷ.
դ., - Հմր 1952, էջ 668, 669
- քհյ. հայր Իսահակ եպս., Գեղամացու, 1785 թ. - էջ 578
- եպս., Գեղամացի, որդի տէր Իսահակ քհյի, աշակերտ Սիմէօնի Երեւանցւոյ, սրբագրող, ստացող, ծաղկող, կազմել տուող, յԷջմիածին, 1780 թ - Հմր 1917, էջ 552, ստացող, - Հմր
1922, էջ 577, 578
ԻՍԱՔԱՐ, Աստուածաշունչ - էջ 334
ԻՍԻԴՈՐՈՍ, քհյ, զրպարտող Ոսկեբերանի,
Դ. դ. - էջ 518
ԻՍԽԱՔ Ապենսալ Եբրայեցի, թարգմանիչ Գիրք պատմութեան ընդդէմ փափապաշտից,
1785 թ. - էջ 495, 496
ԻՍՄԱՅԷԼ
- Է. դ. - էջ 414, 415
- Շահ, ԺԶ. դ. - էջ 1149
ԻՍՐԱՅԷԼ
- Յակոբ նահապետ հրէից - էջ 1421
- 1597-1598 թթ., Գանձասար - էջ
581
- մահտեսի, յետին ստացող, 1664 թ. - էջ 1353, 1354
- ԺԷ. դ., - էջ 195
- ԺԸ. դ., - էջ 213, 214
- Կօստանդնուպոլսեցի Մահտեսի-Կարապետեան. Տետրակս, որ կոչի Քանօն ուղղիչ կարճահասակ Պօղոս Սեբաստացւոյն,
1811-1812 թթ. - էջ 1279, 1281, 1282
- արքեպս., հոգեւոր ծնող Յարութիւն Սարայլեան
Պօլսեցի գրչի, ստացողի, 1822-1823 թթ. - էջ 640
- ԺԹ. դ. - էջ 435
ԻՎԱՆ, ԺԸ. դ. - էջ 214
ԻՐԻՆԵՈՍ եպս. Լուգդունացի, Ա. դ. - էջ
709
ԻՐՈՆ. ընդդէմ Եւսեբի - էջ 778
ԼԱԼԱՅ փաշայ, 1584
թ. - էջ 615
ԼԱՉԻՆ մահտեսի, ստացող ի Կաֆա,
1630 թ. - Հմր 2062, էջ 1289, 1290
ԼԱՏԻՖ, հօրեղբայր Արիստակէս Խարբերդցու, եղբայր Յովանիսի, 1624 թ. - էջ 1180
ԼԵԱԿԵԴՈՄՆԱՑԻՔ - էջ 545
ԼԵՆԹՈՒԼՈՍ դպրապետ, Դ. դ. - էջ 236
ԼԵՒՈՆ
- Ա. պապ Հռոմայ 440-461 թթ., Տոմար
- էջ 189, 488, 689, 690, 691, 692, 693, 694, 695, 696, 697, 698, 699, 700, 701,
702, 714, 715, 716, 831, 1153
- Փլաբիոն թգւր Հռոմայեցւոց - էջ 415
- այր ոմն - էջ 448
- Բ. Մեծագործ, թագաւոր հայոց`
1198-1219 թթ. Մանրանկար - էջ 1378, յիշ. - էջ 200, 323, 458, 522, 1062
- Դ, թագաւոր հայոց, որդի բարեպաշտ
թագաւորին Աւշնի, 1305-1307 թթ. - էջ
457, 1274
- Ե, թագաւոր հայոց` 1320-1342 թթ.
- էջ 268, 1147, 1826
ԼԷՈՆ - էջ 545
ԼԻԱ, մայր Ռուբէնի, Աստուածաշունչ
- էջ 242, 260, 267, 278
ԼԻԲԷՈՍ եպիսկոպոսապետ խնդրեաց յԱթանասէ,
Ը. ճառ - էջ 563
ԼԻԼԻՓԱՐ, մայր Պետրոս յետին ստացողի, 1637 թ. -
էջ 256
ԼԻԿԻԱՆՈՍ կայսր - էջ 499
ԼԻՆՄԻՔԱՔ, ԺԷ. դ., գրչափորձ - էջ
190
ԼԻՍԱՆՏՐՈՍ - էջ 545
ԼԻՔՈՒՐԿՈՍ, արարող դատաստանագիրք
Լեակեդոմնացոց - էջ 545
ԼՈՒԴՈՎԻԿՈՍ Ալեքսիանոս, եպս. Բաբիլօնի,
գրիչ ի Համատան, 1712 թ. - Հմր 1983, էջ 842
ԼՈՒԿԻԱՅ, սրբ. - էջ 530
ԼՈՒՍԻՄԱՔՈՍ, ժամանակակից Փիլոնի - էջ 1272
ԼՕՏՈՎԻԿԻՈՍ - էջ 675
ԽԱԹՈՒՆԱՂԱ
- կողակից Կարապետ գրչի, 1639 թ. - էջ 374
- դուստր մահտեսի յետին ստացող Իսրայէլի, 1664 թ. - էջ 1354
ԽԱԼԱՖ
- դուստր Աւետիք գրչի, 1602 թ. -
էջ 281, 282, 283
- տատ Աւետիք գրչի, 1602 թ. - էջ
281
ԽԱԼԽԱԹՈՒՆ, մայրն Թադէոսի, 1391 թ. - էջ 313
ԽԱՆԱՂԱ, կողակից Սարգիսի ԺԷ. դ. - էջ 1367
ԽԱՆԲԷԿ (Խանպէկ), եղբայր Մելքէսէթ եպսի, 1602 թ. - էջ 320
ԽԱՆԶԱՏԷ, դուստր Նազարէթ Ամիրասաթենց Ջուղայեցու, որ է
որդի Խօջայ Եղնազարի, գրիչ, ստացող, ԺԷ. դ. - էջ 398
ԽԱՆԻՉԱՅ, մայր ստացող Վլասիոս կուսակրաւն
սրկ. Շամախեցւոյ, 1665 թ. - էջ 1124
ԽԱՆԻՋԱՆ, 1669 թ. կողակից Արապենց
Թաթէոսի - էջ 18
ԽԱՆԽԱՆ, հօրաքոյր Աւետիք գրչի,
1602 թ. - էջ 281
ԽԱՆՏՈՒՏ, ԺԷ. դ. - էջ 1367
ԽԱՆՓԱՐԻ, 1731 թ., քոյր Մեսրոպ քարտուղարի
- էջ 90, 150
ԽԱՉԱՏՈՒՐ
- ԺԳ. դ., եղբայր Հայրապետ վրդ. գրչի - էջ 446
- աշակերտ Վարդան Արեւելցու, Պատճառք Նիւսացւոյ, ԺԳ. դ. - էջ 438
- Կեչառեցի, ԺԳ-ԺԴ. դդ., Պատմութիւն
Աղէքսանդրի Մակեդոնացւոյ - էջ 5, 244, տաղք. «Ես եմ կորուսեալ ոչխար» - էջ
890, 910, 1051, 1391, «Թէ մարդ ես» - էջ 1392, «Խընդութեան ձայն» - էջ 1098,
1101, 1113, 1284, «Խոնարհեալ Բանին» - էջ 1282, «Յորժամ եղեւ գարուն» - էջ 913, Ի
խնդրոյ - էջ 279, Յետին ստացող - Հմր 1879, էջ 349, 350, յիշ. - էջ
1381
- Տարօնացի, ԺԴ. դ., շարական` «Խորհուրդ
խորին» - էջ 1107
- վրդ., ի Ղրիմ, 1401 թ. - էջ
591
- աբղյ., ստացող ի Բաղէշ,
1463 թ. - Հմր 2014, էջ 1033, 1034
- եպս, որ վանք շինեաց, 1584 թ.
- էջ 615
- եղբայր Անդրէաս գրչի 1589 թ. - էջ 274
- Վասփուռեցի, 1601 թ. - էջ 1348
- հայր Մելքէսէթ եպսի, 1602 թ. - էջ 319
- Թոխաթեցի, տաղասաց. «Ղէրէնֆիլ, նէրգիզ» -
էջ 912
- վարժապետ, 1623 թ. - էջ 1063
- վրդ., տուող գաղափար օրինակի,
1641 թ. - էջ 229
- վրդ., իշխող Գողթնեաց, հօրեղբայր ստացող Պետրոս սրկ-ի,
1646 թ. - էջ 1271
- տէր, որդի Ղունճանի եւ Պէկաղի, յետին ստացող եւ նորոգող, 1661 թ. - էջ 581
- վրդ., հայրապետ Նոր Ջուղայի, 1675 թ. - էջ 418
- վրդ., ուսուցիչ Վարդան Բաղիշեցի րաբունապետի, 1689 թ. - էջ 428, 434
- եղբայր Վարդան Բաղիշեցի րաբունապետի, 1689 թ. - էջ 428, 434
- յետին ստացող, որդի Մօղնեցի Սիմոնի, 1700 թ. - էջ 1089
- (Խաչօ), ԺԷ. դ. - էջ 797
- վրդ., ԺԷ. դ. - էջ 1368
- (Խաչիկ) Յակոբեան, երկրորդաբար գաղափարող եւ սրբագրող, 1734 թ. - էջ 1489
- վրդ. Մողնեցի, ուսուցիչ տիրացու Յվոփէսի (= Յովսէփի) 1738 թ. - էջ
190
- վրդ. Կոստանդնուպօլսեցի, 1764 թ.,
գրիչ եւ ստացող յԷջմիածին - Հմր էջ 124, 125
- վրդ. Որմեցի, առաջնորդ Սրբազան առաքելոյն Բարդողիմէոսի վանիցն, յետին ստացող,
1793-1796 թթ. - էջ 648
- եղբայր Գէորք Տէր-Վահանեանի, 1797 թ. - 1236
- վրդ. ստացող, ԺԸ. դ. - Հմր
1845, էջ 170
- գծող, ԺԸ. դար - էջ 722
- (Խչո), ԺԸ. դ. - էջ 464
- յետին կազմող, ԺԸ. դ. - Հմր
1912/Ա, էջ 506
- «Խաչատուր», կնքադրոշմ - էջ 1090
- «Խաչատուր», գրչափորձ - էջ 1090
ԽԱՉԱՐ ջուլհակ հայր Գալուստի, ԺԸ.
դար - էջ 722
ԽԱՉԳՌՈՒԶ Մելանաւոր, գրիչ, 1651 թ.
- էջ 1012
ԽԱՉԻԿ, քհյ, ԺԸ. դ. - էջ
1286
ԽԱՉՈՒԿ քհյ., 1192 թ. - էջ 411
ԽԱՍՈՒՄ, քոյր Մեսրոպ քարտուղարի,
1731 թ. - էջ 90, 150
ԽԱՐԱ-ՈՒՍՈՒՖ, բռնաւոր, 1416 թ. -
1352
ԽԵՉՈՒ, ԺԸ. դ. - էջ 214
ԽԵՒ Կաֆացի, «Գեղեցիկ պատկեր» - էջ
915, «Յանկարծակի մէկ մի» - էջ 914
ԽԹԱՅՈՒ իմաստասէրք, Վասն գիտութեան տարոյն - էջ 750
ԽԻԼՈՅ իմաստասէր - էջ 543
ԽԻԿԱՐ իմաստասէր, Պատմութիւն եւ խօսք - էջ 242, 800, 990, 1050, յիշ. - էջ 801
ԽՂԼԱԹ, հայր Խաչատուր աբղյ.ի, ստացող ի Բաղէշ, 1463 թ. - Հմր 2014, էջ
1033, 1034
ԽՈՆԴՄԷԼԷՔ (Խոնդ), կենակից Թումա գրչի, 1391
թ. - էջ 298, 299, 300, 306
- (Խոնդ), դուստր Ազիզի, ԺԵ. դ. - էջ 314
ԽՈՆԴՎԱԼԻ, հայր Փիրղուլու, ԺԷ. դ.
- էջ 1442
ԽՈՆԹՔԱՐ, արքայն տաճկաց - էջ 270
ԽՈՇԻԱՅ, ԺԹ. դ. - էջ 996
ԽՈՍՐՈՎ
- Մեծ, Գ. դ., թագաւոր Հայոց, հայր
Տրդատ Մեծի - էջ 429, 794
- թգւր. Պարսից, որդի Որմզդի - էջ
950
- թգւր. Պարսից, 614 թ. - էջ 502
- Անձեւացի, վխճ. 972 թ., Բացայայտութիւն
կարգաց եկեղեցւոյ - էջ 1067, 1068, 1204
- հայոց հռետոր - էջ 837
ԽՈՍՐՈՎԻԴՈՒԽՏ, Գ-Դ. դդ. - էջ 418
ԽՈՒՊԱՍԱՐ, որդի Արզրումցի Յովանիսի, ԺԷ. դ. - էջ 384
ԽՏՐՇԱՅ
- պապ յետին ստացող Արիստագէս Խարբերդցու, 1624 թ. - էջ 1180
- որդի յետին ստացող տէր Կիրակոս քհյ.ի եղբայր Արիստագէս վրդ-ի, Ստեփաննոսի եւ Յուսիկի, 1624 թ. - էջ 1180
- մեծպարոն նահատակ, ի տաղս - էջ 884
ԽՏՐՊԱԼԻ
- հայր մահտեսի Յարութիւնի,
1664 թ. - էջ 1354
- որդի մահտեսի Յարութիւնի,
1664 թ. - էջ 1354
ԽՕՇԽԱՊԱՐ, եղբայր Վարդան Բաղիշեցի րաբունապետի, 1689 թ. - էջ 428, 434
ԽՕՉԱՒ, 1487 թ. - էջ
ԽՕՋԱՎԱԼԻ, հորեղբայր Աւետիք գրչի,
1602 - էջ 280, 281
ԾԱԾՈՒՐ, հաւրեղբայր ստացող
Գրիգոր ծերունի կրաւնաւորի, ԺԴ. դ., - էջ 206
ԾԵՐ, 1390 թ. - էջ 1457
ԾԵՐՈՒՆ
- ծաղկող, քհյ. ուսուցիչ Թումայ գրչի,
1391 թ, ի Վան - Հմր 1874, էջ 313
- աբղյ. միաբան վանաց Սուրբ Աւքսենդիոսի, Ղրիմ, 1401 թ. - էջ 592
ԿԱԹՈՍ Ուդիկենսացի - էջ 544
ԿԱԼԵՆՈՍ, սպանեալ ի վարժապետէն իւրմէ - էջ 237
ԿԱԼԷՍՏԻ, Ա. դ. - էջ 393
ԿԱԼԻՍՏՐԱՊԻՈՍ, Ոսկեբերանի վարքում
- էջ 518
ԿԱԼԻՍՏՐԱՏՈՍ, սրբ. - էջ 451
ԿԱԼՎԻՆ - էջ 641
ԿԱԿՈՍ Էջմիածնեցի, հայր յետին ստացող Սարգիս վարդապետի 1723 թ. - էջ 828
ԿԱՀԱԲԴ, հայր Հասանայ - էջ 416
ԿԱՅԷՆ, որդի Ադամայ - էջ 138,
301, 834, 876, 1165, 1195, 1219, 1225, 1238, 1357, 1411, 1521
ԿԱՅԻԱՓԱ - էջ 379 (ՊՊ)
ԿԱՊՈՒՏԻԿ վրդ. - էջ 1270
ԿԱՍԱՆՈՍ (Ղազան), թագաւոր թաթարաց, որդի Արգոն (Արղուն) խանի, էջ 135, 136
ԿԱՍՏՈՐ (Կաստովր) Եբրայեցի - էջ 476, 478, 481
ԿԱՏ, մայր Մարկոսի, 1767 թ. - էջ 555
ԿԱՏԱՐԻՆԷ
- սրբ. - էջ 532
- մայր ֆրա Յօվասաբի, Կաֆայ, 1421 թ - էջ 1150
- մայր գրիչ եւ ստացող Գրիգոր աբղյի,
1611 թ. - էջ 1477
- դուստր Կիրակոսի` հարազատ Յովհաննէս վրդ. գրչի, 1696 թ. - էջ 634
- թագուհի Ռուսաց, 1768 թ. - էջ 252
ԿԱՐԱՆՈՍ թգւր. Կորնթացւոց - էջ 480, 482
ԿԱՐԱՊԵՏ
- հայր Յոհաննէս քահանայի 1192 թ. - էջ 411
- քհյ., 1216 թ., ստացող գաղափար
օրինակի - էջ 199
- գրիչ, ԺԳ. դար - Հմր
1999/Գ., էջ 956
- ԺԳ. դ., եղբայր Հայրապետ վրդ. գրչի - էջ 446
- կր., գրիչ ի Տիրաշէն Սուրբ Նշան, 1310 թ. - Հմր 2061, էջ 1285, 1286
- երէց, գրիչ, 1325 թ. - Հմր 2100, էջ 1491, 1492
- քհյ., շնորհաւղ աւրինակի, 1357
թ. - էջ 1167, 1179
- քհյ., գրիչ, 1373 թ. - Հմր 2001/Բ, էջ
972
- սրկ. կոկող թղթիս, 1391 թ. - էջ
313
- Ա Կեղեցի, կթղ. Հայոց, 1392-1404 թթ. - էջ 591
- կր., ԺԴ. դ. գրիչ - Հմր
1854, էջ 206, 207
- հայր Յովանէս երէցի, ԺԴ. դ. - էջ 784
- Մալազ, ԺԴ. դար - էջ 785
- սրկ., ԺԴ. դ. - էջ 811
- աբղյ. միաբան վանաց Սուրբ Աւքսենդիոսի, Ղրիմ, 1401 թ. - էջ 592
- նորընծայ աբղյ. միաբան վանաց Սուրբ Աւքսենդիոսի, Ղրիմ, 1401 թ. - էջ 592
- վրդ., աշակերտակից հայր, 1410 թ. - էջ 1313
- որդի Աւետիսի եւ Հաթուջանի, 1549 թ. - էջ 1432
- պարոն, ամուսին Շնոֆորի, ԺԵ. դ. - էջ 314
- Բաղիշեցի, ԺԵ-ԺԶ. դդ., Աշխարհացոյց
- էջ 867
- գրիչ ի Գանձասար, 1576 թ., - Հմր 1923, էջ 580
- վրդ., րաբունապետ, որ մականունն
Ձագ,
յետին ստացող ի դուռն Վարագայ Սուրբ Նշանի, ԺԶ. դ. - էջ 571, 572
- 1604 թ., - էջ 321
- հայրապետ, 1611 թ. - էջ 1477
- 1639 թ., որդի Յոհանէս քահանայի եւ Վարդհաթունի, գրիչ ի Սուրս գիւղ Մոկսի - Հմր 1883,
էջ 374
- 1650 թ., եղբայր Յովհաննէս երէց
ստացողի - էջ 212, 213
- Ադրիանացի, 1658 թ., գրիչ ի վանս
Ուշոյ Ս. Սարգիս - Հմր 1832, էջ 114, 115
- Կարբեցի, 1658 թ., - էջ 115
- Թօխաթցի, գրիչ, 1676ից առաջ - Հմր 2041, էջ 1209, 1210
- 1687 թ., փակակալ Յօհաննավանքի
- էջ 412
- 1687 թ., նորընծա կր. Յօհաննավանքի - էջ 412
- երէց, գրիչ յԵաշ, ԺԷ. դ. - Հմր 2015, էջ 1038
- սրկ., գրիչ, ԺԷ. դ. - Հմր 2028, էջ 1104
- որդի գրիչ Մարկոս վրդ. Ղրիմեցու, ԺԷ. դ. - էջ 1423
- հայր Սիմէոն Երեւանցի կաթողիկոսի,
1747 թ. - էջ 33, 60,
70, 550, 625
- գրիչ, 1756 թ. - Հմր 2013, էջ 1026
- վրդ., Կէնճեցի, 1768 թ., պատրիարք Երուսաղէմի - էջ 252
- աբղյ., 1768 թ., 1769 թ., 1771
թ., գրիչ յԷջմիածին - Հմր 1825, էջ 92, 93, 94
- տիրացու, 1771-1772 թթ. - էջ 1026
- Տիգրանակերտցի, երբեմնի դէտ եւ
հովիւ Տիգրանակերտի, 1770 թ., ստացող յԷջմիածին - Հմր 1825, էջ 94
- որդի Գասպար ամիրայ Մուրատեանի, 1775 թ. - էջ 288
- «Կարապետ. (1797)», կնքադրոշմ - էջ 562
- մխտասի, հայր Պետրոսի, ԺԸ. դ. - էջ 213, 214
- ԺԸ. դ. - էջ 34
- քհյ, ԺԸ. դ. - էջ 1286
- յետին ստացող, որդի յԱրաբկիրցի Խարաղալեան Յարութունի, 1807 թ. - էջ 648
- եղբայր Մօզիկեան մահտեսի
Յարութիւնի, 1812 թ. - էջ 1282
- (Կարապետ), գրչափորձ - էջ 400
- «Կարապետ» գրչափորձ - էջ 722
ԿԱՐՈ, «զինեց» Լալայ փաշին, 1584 թ. - էջ
615
ԿԱՐՊԻԱՆՈՍ եպս. - էջ 370
ԿԵՓԱՍ եղբայր Յոհաննէս քահանայի 1192 թ. - էջ 411
ԿԵՓԱՂԻՈՆ մատենագիր, Վասն Ասորեստանեաց թագաւորութեան - էջ 476
ԿԷԿՐՈՎՓՍ Դիփիէս (Կեկրոփսդւփւէս)
թգւր. - էջ 479, 482
ԿԷՐԻՈՅՆ, ԺԱ. դ. - էջ 505
ԿԻԿԼԻԱ սրբ. - էջ 532
ԿԻՆՏԻԱՆՈՍԻ Կիւրղիանու եպս. - էջ 1200
ԿԻՊՐԻԱՆՈՍ եպս, սրբ. - էջ 21,
338, 349, 687, 699
ԿԻՐԱԿՈՍ
- անյայղթ փիլիսոփայ, գրիչ ի Հաղբատ,
ԺԱ. դ. - Հմր 1912/Բ, էջ 504, 505
- Գանձակեցի, պատմիչ 1140-1213 թթ.,
Պատմութիւն հայոց - էջ 454, 460, շարական` «Արեւելք գերարփին» - էջ 1103, մանրանկար
- էջ 459, յիշ. - էջ 463
- ծաղկող եւ խորագրերը գրող, ԺԳ. դ. - Հմր 1981/Ա, էջ 824
- վրդ., ստացող, 1325 թ. - Հմր
2100, էջ 1491, 1492
- հայր, առաջնորդ Աւագ վանքի, 1366 թ. - էջ 1450
- քհյ. կոկող թղթի, 1391 թ. - էջ
313
- Երզնկացի, ԺԴ. դ. - էջ 45, Լուծմունք Հարիւրաւորացն Եւագրեայ - էջ 816
- հայր, գրիչ եւ ստացող Ստեփանոսի, ԺԴ. դար - էջ 810
- վրդ., ԺԴ. դ. - էջ 810
- կր., գրիչ, ԺԴ. դ. - Հմր 2020, էջ 1073
- հայր, գրիչ Ստեփաննոս եպիսկոպոսի, 1413-1414 թթ. - 1296
- հոգեւոր հայր Յոհան Րաբունու, 1413-1414 թթ. - էջ 1297
- վրդ. հանգուցեալ, Գամաղիէլ վանքի (Հիզան), 1413-1414 թթ. - էջ 1297
- Ա. Վիրապեցի, կաթողիկոս հայոց
1441-1443 թթ. - էջ 244, 455
- երէց, հօրաքրոջ որդի Յովսէփ գրիչ քհյ.ի, 1463 թ., Բաղէշ - էջ 1043
- աբղյ, 1599 թ., կազմող - Հմր 2063 էջ 1298
- հայրապետ, յԱկնջին վանք 1599 թ. - էջ 1298
- որդի Գրիգորիս գրչի, 1600 թ. - էջ 473
- քհյ., նոյն եւ Ղազար, յետին ստացող, հայր Արիստագէս վրդ-ի, Ստեփաննոսի, Խըտըրշայի եւ Յուսիկի, 1624 թ. - էջ 1180
- Այրարատեցի, աշակերտ Սիմէօն վրդ, Ապարանցու
- էջ 433
- երէց, տաղասաց, «Կեօզէլ մի ես» - էջ 917
- «Կիրակոս վրդ. Տաթեւացի, 1661 թ.» կնքադրոշմ - էջ 1082
- վրդ. Տաթեւացի, ստացող ի Կիպրոս, Սուրբ Մակարայ անապատ,
1671 թ. - Հմր 2022, էջ 1081
- «Կիրակոս վրդ. 1671» կնքադրոշմ - էջ 1090
- հայր խոջայ Գասպարի, ստացող ի Նոր Ջուղայ, 1674 թ. - էջ 905
- քհյ, ուսուցիչ Յովհաննէս վրդ. գրչի, 1696 թ. - էջ 633
- վրդ., Թալնցի, գրիչ յԵրուսաղէմ, յԷջմիածին, 1699-1700 թթ., - Հմր 1848, էջ 175, 176,
178
- հայր Սարգիս րաբունապետ ստացողի, 1701 թ. - էջ 663, 664
- հայր Սարգիս Բաղիշեցու, 1711-ից առաջ - էջ 161, 162
- յետին ստացող, 1730 թ. - էջ 721
- 1731 թ., հայր Մեսրոպ քարտուղարի
- էջ 90, 150
- ԺԸ. դ. - էջ 1118
- ԺԸ. դ. - էջ 214
ԿԻՒՐԵՂ
- Երուսաղէմացի, Գ-Դ. դդ., ի բանից
- էջ 293, 294, 836, Վասն յարութեան մեռելոց - էջ 1418, Վասն կաղանդաց - էջ 395, 958, Վասն Յայտնութեան եւ Ծննդեան Տեառն - էջ 1157, 1168, 1169, 1187, 1225, 1238, Վասն պատարագաց - էջ 329, 951, Վարք եւ տօն - էջ 1242, 1245, ի Շարականս - էջ 209, 1466, Նշում - էջ 1168, 1169,
1170, 1178, 1200, 1225, 1309
- Աղէքսանդրացի, Դ-Ե. դդ., Աղօթք
- էջ 536, Առ Նեստոր - էջ 642, Լուծմունք Պարապմանց գրոցն - էջ 612, 847, Հակաճառութիւն - էջ 642, Թուղթք
եւ Ճառք - էջ 1188, Տօն - էջ 1079 (ՊՊ), Ի բանից - էջ 405, 689, 690, 691, 692, 693, 694, 695, 696, 697, 698, 699, 700, 702, 704, 705,
709, 710, 830, 836, Վկայութիւնք - էջ
863, մանրանկար - էջ
861, յիշ. - էջ 243, 260, 272, 322, 406, 407, 848
- Կողոնեցի, գրիչ, 1663 թ. - Հմր 2002/Ա, էջ
974
- սրկ, 1687 թ. - էջ 412
ԿԻՒՐՈՍ
- թգւր. Պարսից - էջ 476, 482, 544
- Երկրորդ թգւր. Պարսից - էջ 544
ԿԼԱՒԴԻՆՈՍ քաւրեպիսկոպոս (Կղեդոնիոս,
Կլեդոնիոս) - էջ 339
ԿԼԵՈՄԲՌՈՏՈՍ - էջ 30
ԿԼԷՄԵՆԴՈՍ
- (Գլէմէնդոս) Զ.երորդ պապ, 1348 թ. - էջ 1150
- ԺԱ.երորդ պապ, 1676 թ. - էջ 1150
ԿԼՈԴԻԱՆՈՍ, Դ. դ. - էջ 614
ԿՂԷԱՆԴԷՍ իմաստասէր - էջ 542
ԿՂԵՄԷՍ
- եպս, սրբ. - էջ 121, 217, 477
- Գալանոս, ի կարգէ Թէադինոսաց. Դրունք փիլիսոփայութեան, Լօճիգա, ներածութիւն յամենայն
իմաստասիրութիւն Արիստոտէլի - էջ 727,
729, Ի
գիրս ֆիզիքային, այսինքն` բնաբանութեան Արիստոտէլի - էջ 121, 728, 1257, 1261, Իմաստասիրական վիճաբանութիւնք մեթաֆիսիկային,
որ թարգմանի համաբնաբանութիւն - էջ 682,
728, 732, 1259, 1261, Իմաստասիրական վիճաբանութիւնք, որք յետ Տրամաբանութեան
- էջ 729, Իմաստասիրական վիճաբանութիւնք ֆիսիքային գիտութեան
- էջ 682, 728, 1257, 1261, Վիճաբանութիւն աստուածաբանութեան. Յաղագս
աստուածային բացարձակ կատարելութեան - էջ 728, 1260, Յաղագս գոյացական տեսակի - էջ 728, Յաղագս սուրբ խորհրդոյ եկեղեցւոյ առհասարակ
- էջ 727, Յաղագս ութերորդ գրոցն ֆիզիքայկանացն Արիստոտելի - էջ 1261, Վիճաբանութիւն ընդդէմ Կղէմէսի Գալանոսի - էջ 679, յիշ. - էջ 217, 1258
ԿՂԷՈՊԱՏՐԱՅ - էջ 478, 482
ԿՂԷՈՎՊԱՍ
- առաքեալ - էջ 1144, 1409
- դպրապետ - էջ 237
ԿՂԷՊՈՒԼՈՍ իմաստուն - էջ 543
ԿՂՕԴԻԱ կայսր - էջ 496
ԿՈԳՐՈՍ թգւր. Աթենացւոց - էջ 482
ԿՈԴՐԱՏՈՍ, եպս. Կորնթոսի - էջ 774, 968, 1043
ԿՈՄԻՏԱՍ
- (Կումաիտաս) կաթողիկոս Ա. Աղցեցի, 615-628 թթ., Խաւսք Կումաիտա[ս] (՞) Հայոց կաթողիկոսի
եւ Կոմիտասի Կոստանդնուպաւլսի պատրիարքի առ միմեանս - էջ 953
- Կոստանդնուպաւլսի պատրիարք, Խաւսք Կումաիտա[ս]
(՞) Հայոց կաթողիկոսի եւ Կոմիտասի Կոստանդնուպաւլսի պատրիարքի առ միմեանս - էջ 953
ԿՈՅԻՆԴՈՅ թգւր. Մակեդոնացւոց - էջ 482
ԿՈՍՏԱՆԴԻՆ
- (Կոստանդիանոս) Մեծ, կայսր Հռովմայ
306-337 թթ. Մանրանկար - էջ 565, Նշում - էջ 232, 242, 261, 270, 329, 359, 369,
417, 421, 429, 445, 448, 459, 460, 532, 566, 614, 675, 806, 807, 1030, 1070,
1203, 1204, 1245, 1412
- Դ. դ., որդի Կոստանդիանոսի - էջ
1245
- Մունամախ, արքայ,
1044 թ. - 1390
- Ա. Ռուբինեան, Կիլիկիայի Հայոց
իշխան` 1095-1100 թթ. - էջ 458, 1204
- Երապօլսեցի, մետրապօլիտ, Թարգմանող Յովհաննու Յայտնութեան Մեկնութիւն, 1179 թ. - էջ 324
- որդի Հեթմոյ Բ. Սեբաստոսի, 1191 թ., - էջ 522
- որդի Հայրապետ վարդապետի, 1192 թ. - էջ 411
- գրիչ, օրինակի շնորհող, ԺԲ. դար - Հմր 1999/Ա, էջ
953
- Ա. Բարձրաբերդցի, կաթողիկոս հայոց`
1221-1267 թթ., Երկրորդ ժողով, որ եղեւ յԱտանայ քաղաք, ի ժամանակս թագաւորին Հայոց 0շնի եւ կաթողիկոսին տէր Կոստանդեայ, ի թվին Հայոց (1309) - էջ 1146, տաղք` «Ով զարմանալի» - էջ 879, յիշ. - էջ
262, 273, 1407
- Բ. Կատուկեցի, կաթողիկոս Հայոց`
1286-1289 թթ. - էջ 460
- քհյ., Կրակկցի, ի վանս Գերմաղբիւր, 1328 թ. - էջ 1273
- աբղյ, 1359ից առաջ - 1196
- Դ, թագաւոր Հայոց` 1345-1363 թթ.
- էջ 1147, 1178
- Ե. Սսեցի, կաթողիկոս Հայոց`
1372-1374 թթ. - էջ 53
- քհյ., ստացող, ԺԴ. դ. - Հմր 2058, էջ 1276
- Երզնկացի, տաղասաց. «Ահա հոտըն գայր» - էջ 914, «Հոգի՛, իմ աչվերոյս» - էջ 914
- մահդասի, հայր գրիչ Աղէքսանդր վրդ-ի, 1686 թ. - էջ 1427
ԿՈՍԹԱՆՑԻԵԱՅ սրբ. - էջ 532
ԿՈՐԽ - էջ 334
ԿՈՐԻՒՆ վրդ., հեղինակ Վարուց Մաշտոցի - էջ 425
ԿՈՐՆԹԱՑՒՈՑ թագաւորք - էջ 479,
482
ԿՈՒՌԻԲՈՍ, յաղթող Ողիմպիասի - էջ
479
ԿՈՒՏ, թագաւորն Պարսից - էջ 271
ԿՏԼԸԶԻՆ, Կիպրոսի թագաւորի որդին
- էջ 448
ԿՐԻՍՈՍ (Կրոյիսոս), թգւր. Լիդացւոց - էջ 476
ՀԱԳԱՐ, եգիպտացի աղախին Սառայի, հարճ Աբրահամի, մայր Իսմայէլի
- էջ 867
ՀԱԳԻԱՆՈՍ, ի ժամանակս Մարկիոնի Պոնդացւոյ - էջ 804
ՀԱԶԱՐՇԱՀ, հօրեղբայր գրիչ, ստացող,
կազմող Առաքել վրդ. Պոռեցու, 1549 թ. - էջ 1432
ՀԱԹՈՒՋԱՆ, կին Աւետիսի, 1549 թ. - էջ 1430, 1432, 1433
ՀԱՄԱԶԱՍՊ, ստացող ի Յովհաննավանք,
ԺԳ. դ. (1279-1311 թթ. միջեւ) - Հմր 1902, էջ 467
ՀԱՄԱՄ Արեւելցի, Թ. դ., շարական`
«Հայր երկնաւոր» - էջ 1466
ՀԱՄԲԱՐ, ԺԸ. դ. - էջ 464
ՀԱՅԿ նահապետ - էջ 427
ՀԱՅԿԱԶ մելիք, 1691 թ. - էջ 229
ՀԱՅՐԱՊԵՏ
- վրդ., հայր Կոստանդեայ, 1192 թ. - էջ
411
- վրդ., գրիչ, ԺԳ. դ. - Հմր
1897, էջ 445, 446
- (Հայրպետ), 1366 թ. - էջ 1198
- աբղյ., 1401 թ., ստացող ի Տաշքաւբրու
դղեակ, Ղրիմ - հայր յետին ստացող Ստեփանոսի, 1425 թ. - էջ 1299
- որդի Սարգիս քհյի, 1425 թ. - էջ 1299
- (Հերապետ), գրիչ ի Բաղէշի Խնդրակատար, 1534 թ. - Հմր 2077/Բ., էջ 1370
- տէր (Հերապէտ, Հրապ), եղբայր գրիչ, ստացող, կազմողի Առաքել վրդ. Պոռեցու, 1549 թ.
- էջ 1430
- ԺԶ. դ - էջ 572
- (Հարապետ), 1650 թ., որդի գրիչ
Յովաննէս իրիցու - էջ 213
- գրիչ, ի Նոր Ջուղայ, Շաւշ, Իսպահան, 1675 թ. - Հմր 1889, էջ 418
- վրդ., 1729 թ., - էջ 801
- (Հերապետ), որդի Նշախբերցենց Ստեփաննոսի
1779 թ. - էջ 108
ՀԱՆԱՍ, հայր Երեմիայի, 1716 թ. - էջ 834
ՀԱՆԻՊԱԼՏ Հռոմեացի, 533 թ. - էջ
1143
ՀԱՍԱՆ
- որդի Կահաբդայ - էջ 416
- Դօբեանց, մեծ իշխան, 1684 թ. - էջ 1322
- պէկ, եղբայր ստացող Պետրոս վարդապետի, 1684 թ. - էջ 1323
ՀԱՒՐՈՏ, հայր Նորշահի, 1357 թ. - էջ 1168, 1179
ՀԵԹՈՒՄ
- Բ. Սեբաստոս, հայր 0շինի եւ Կոստանդինի, իշխանակից
եղբայրներն են` Ապիրատ եւ Շահնշահ, 1151-1218 թթ. - էջ 522
- Բ. թագաւոր Հայոց` 1289-1307 թթ.
- էջ 135, Պատմութիւն
խրոնիկոնին - էջ 447, Յաղագս թղթոյն,
որ ի պապէն առ բարեպաշտ թագաւորն Հայոց Հեթում - էջ 800, Թուխտ տեառն Գրիգորի [Անաւարզեցւոյ] եւ կտակ,
զոր գրեաց առ թագաւորն Հեթում - էջ 1146, Ժամանակագրութիւնք, 1296 թ. - էջ 1146, 1153
ՀԵԼՄԷԼԷՔ, մայր թուղթ կոկող տէր Սրապիոնի,
1549 թ. - էջ 1431
ՀԵՂԻ, քահանայապետ - էջ 406,
1190, 1215
ՀԵՂԻՆԱ մահտեսի, մայր Ստեփանոս
Թոխաթեցի գրչի, 1702 թ. - էջ 831
ՀԵՂԻՆԷ, Դ. դ., Մեծն Կոստանդիանոս
կայսեր մայրը - էջ 409, 980, 1245
ՀԵՌԻ, ինքնակալ Հին Հռոմայ 1198 թ. - էջ 323
ՀԵՐԱԿԼ, կայսր 610-614 թթ. - էջ
378, 386, 430, 502, 1191
ՀԵՐԱԿՂԵԱՆՔ - էջ 479
ՀԵՐԻՆԷ սրբ. - էջ 533
ՀԵՐՈՎԴԷՍ Չորրորդապետ, Ա. դ. մանրանկար
- էջ 1227, յիշ.- էջ 240, 260, 268, 980, 1200, 1227, 1240, 1247, 1333
ՀԵՐՈՎԴԻԱԴԱ - էջ 240
ՀԵՓԵՍՏՈՍ - էջ 38
ՀԷՐՄԷՍ եռամեծ, [Առ Ասկղեպիոս Սահմանք] - էջ 137
ՀԻՊԻՏՈՐ` Հոռոմի պատրիարգի եղբայրը 1655 թ. - էջ 247, 249
ՀԻՊՈՂԻՏՈՍ Բոստրացի, վխճ 234 թ.
- էջ 137, 322, 404, 530, 662, 1061, 1200
ՀԻՒՍԷԻՆ (Հուսէին), սուլթան, 1695-1696 թթ. - էջ 1115
ՀԻՒՍԻՔՈՍ սրբ. - էջ 334, 826
ՀՈՄԵՐՈՍ, քերթող, փիլիսոփա - էջ
37, 541, 928, 1039, 1136, 1402
ՀՌԻՓՍԻՄԷ
- վկայուհի, Դ. դ., Վկայաբանութիւն
- էջ 499, 533, 1066, մանրանկար -, յիշ. - էջ 378, 571
- (Հռիփսիմեանք) Ե. դ. - էջ 501,
1088, 1387
- մերձաւոր ստացաւղ Մարգարէ աբղյի, 1359 թ. - էջ 1197
- մայր Սիմէոն քահանայ ստացողի, 1391 թ. - էջ 302, 305, 306, 308, 310,
311, 312
- մայր Խաչատուր աբղյ.ի, ստացող ի Բաղէշ,
1463 թ. - Հմր 2014, էջ
1033, 1034
- (Հռըփսիմէ), քոյր Աւետիք գրչի,
1602 թ. - էջ 281, 282, 283
- մայր յետին ստացող Արիստագէս Խարբերդցու, 1624 թ. - էջ 1180
- մայր Մինաս վրդ. Ամթեցու, 1674 թ. - էջ 1154
- (Հռիբսիմէ), մայր գրիչ Մարկոս վրդ. Ղրիմեցու, ԺԷ. դ. - էջ 1423, 1424
- մայր Փիրղուլու, ԺԷ. դ. - էջ 1442
- քոյր Իսահակ եպս. Գեղամացու, 1785 թ. - էջ 578
- (Հոռոմսիմ), կողակից` Մարտիրոս իրիցուն, ԺԸ. դ. - էջ 214
ՀՐԱՉԵԱՅ թագաւոր հայոց - էջ 1053
ՂԱԶԱՐՈՍ
- յարուցեալ - էջ 196, 407, 745,
805, 884, 1076, 1088, 1093, 1161, 1170, 1191, 1201, 1202, 1216, 1228, 1518
- աղքատ, ի տաղս - էջ 881, յիշ.
- էջ 507, 508, 1514, «Ղազար աղքատ» գրչափորձ -
էջ 582
- Փարպեցի, Պատմագրութիւն, Ե. դ. - էջ 423, 425, 433
- կր., եղբայր Յոհանիսի, 1410 թ. - էջ 1312
- Աղթամարցի, 1410 թ. - էջ 1313
- նոյն եւ տէր Կիրակոս, հայր յետին ստացող Արիստագէս Խարբերդցու, 1624 թ - էջ
1180
- քհյ, գրիչ, 1391 թ. - էջ 820
- (Ղազար), ծաղկող, ԺԴ. դ. - Հմր
1979, էջ 803, 810
- թուղթ կոկող, ԺԴ. դ. - Հմր
1979, էջ 813
- րաբունի, օրինակի շնորհող, 1416 թ. - Հմր 2074, էջ 1351, 1353
- բանասէր, 1597 թ., գրիչ Թովմայ Մեծոփեցւոյ Պատմութեան - էջ 246
- եղբայր Յակոբ երէցի, 1637 թ. - էջ 256
- Լեհացի, հայր Մկրտիչ Լեհացու, 1645 թ. - էջ 1454
- տիրացու, եղբայր կազմող եւ ծաղկող տէր Բարսեղի, 1684 թ. - էջ 1324
- թուղթ կոկող ի Բաղէշ, 1687 թ. - Հմր 2078, էջ 1377
- (Ղազար), յետին ստացող, 1699 թ. - էջ 1303
- ԺԷ. դ., գրչափորձ - էջ 190
- եղբայր գրիչ, ստացող Նազարէթ Ամիրասաթենց Ջուղայեցու,
ԺԷ. դ. - էջ 398
- տաղասաց, ԺԷ. դ., տաղ. «Մաքուր
ծնօղ» - էջ 236
- գրիչ, ԺԷ. դ., յԱրղնւոյ վանք - Հմր 1952, էջ 669
- տէր., ԺԷ. դ. - էջ 797
- 1726 թ., յետին նուիրատու Յակոբ վարդապետին - էջ
172
- Ա. Ջահկեցի, կաթողիկոս Հայոց`
1737-1751 թթ. - էջ 70, 72, 122, 452,
674, 1495 ( յաւ. տպ.), 1532
- 1747 թ., եղբայր Սիմէոն Երեւանցի
կաթողիկոսի - էջ 33, 60, 70, 550, 626
- վրդ., 1754 թ., կնքադրոշմ - էջ
254
- աբղյ. Շոռոթցի, գրիչ, ի Լիմ եւ Հաշտարխան,
1768
թ. - էջ 252, 254
«Ղազար վարդապետ, 1791» կնքադրոշմ, էջ 1064,
1348
- եղբայր` Մարտիրոս երիցու, ԺԸ. դ. - էջ 214
- ԺԸ. դ. - էջ 214
- ԺԸ. դ. - էջ 464
- ԺԸ. դ. (սիւնակետագիր
ծածկագրով) - էջ 1438
ՂԱԼԱՄ, ԺԸ. դ. - էջ 214
ՂԱԼԻԱՅ, մայր Խանտուտի եւ Սարգիսի,
ԺԷ. դ. - էջ 1367
ՂԱԼԽԱՆ, իշխան տանս Արարատեան, 1687 թ. - էջ 412
ՂԱԿԵԴԵՄՈՆԱՑՒՈՑ թագաւորք - էջ
479, 482
ՂԱՄԷՔ, սպանող Կայէնի - էջ 1165,
1195, 1219, 1225, 1238
ՂԱՐԱ ԱԶԻՃԻ «ժանտաբարոյ եւ պիւղծ թիւնաւոր մի տաճիկ», 1604 թ. - էջ 320
ՂԱՐԻՊ, մայր Վարդան Բաղիշեցի րաբունապետի, 1689 թ. - էջ 428, 434
ՂԵՐԱԿԼԷՍ Եփեսացի, իմաստասէր
- էջ 542
ՂԵՒՏԱԿԱՆՔ - էջ 835, 843, 856, 862, 866, 874, 1203, 1541
ՂԵՒԻ նահապետ - էջ 335, 450,
827, 949
ՂԵՒՈՆԴ (Ղեւոնդեանք), Ե. դ. - էջ
229, 1504
ՂԵՒՈՆԴ Մեծ վրդ. Հայոց, Ը դ., Պատմաբանութիւն յաղագս երեւելոյն Մահմետի - էջ 378, 414, 418, 466, յիշ. - էջ 468
ՂԻԴԱՑԻՔ ծովակալք - էջ 479
ՂԻԴԻԱՑՒՈՑ թագաւորք - էջ 482
ՂԻՄԷՌԱ, Սիռագուզանու ծեր պառաւ
- էջ 546
ՂՈՎՏ, յԱստուածաշունչ - էջ 557,
871
ՂՈՒԼԻՋԱՆ, հայր Յովհաննէս վրդ. Ոստանցու,
1582 թ. - էջ 1366, 1367
ՂՈՒԿԱՍ
- Աւետարանիչ. Աւետարան - էջ
1095, 1096, 1202, 1349 (ՊՊ), ի Ղուկասու Աւետարանէն - էջ 135, 254 (ՊՊ), 259 (ՊՊ),
265 (ՊՊ), 379 (ՊՊ), 453 (ՊՊ), 587 (ՊՊ), 711, 806, 1057 (ՊՊ), 1084, 1085 (ՊՊ),
1087, 1158, 1165, 1188, 1203, 1239, 1290 (ՊՊ), 1325 (ՊՊ), 1344 (ՊՊ), 1481 (ՊՊ),
Առակաւորքն
Ղուկասու - էջ 269, Համաբարբառ
կանոնք - էջ 1455 (ՊՊ), Ցանկ - էջ 1488, ի մեկնութենէն Աւետարանին - էջ 358,
981, 1202, 1227, 1228, 1243, «Ղուկաս» գրչափորձ - էջ 582, 962, յիշ. - էջ 169, 348, 490, 671,
949, 1065, 1096, 1242, 1398, 1489, 1496, 1498, 1499, 1501, 1512, 1513, 1514,
1515, 1516, 1520, 1526, 1527, 1528, 1530, 1534, 1537, 1541, 1545, 1546, 1553,
1556, 1557, 1566, 1567
- տաղասաց, ԺԴ. դ. - էջ 527 «Ղամբար մըշտափայլ» - էջ 1282
- վրդ., Կեղեցի, Պատճէն հռոմայեցոց տումարին, ոտանաւոր ձեւով. «Պատճէն Հռոմայ» - էջ 1047
- վրդ., ԺԵ. դ, գրիչ - Հմր 1919/Բ, էջ 564
- Ա. Կարնեցի, կաթողիկոս հայոց
1780-1799 թթ. - էջ 430, 550, 552, 577, 626, 957
- վրդ., յետին ստացող, ԺԸ. դ. - էջ
399
ՂՈՒԿԻԱՆՈՍ, արտագրող Նանայ վարդապետի Յոհաննու Աւետարանի մեկնութեան - էջ 258
ՂՈՒԿԻՓԵՐԷ - էջ 699
ՂՈՒՆԿԻԱՆՈՍ
- հարիւրապետ - էջ 405
- «Ղունկիանոս վրդ., 1770 թ.» կնքադրոշմ - էջ 1402
- կր. [Աշտարակեցի], գրիչ եւ ստացող
յԵրուսաղէմ, 1786-1787 թթ. - էջ 362, 363, 364, 365, 366, 367, 368
ՂՈՒՆՃԱՆ, հայր տէր Խաչատուր յետին ստացողի եւ նորոգողի, 1661 թ. - էջ 581
ՂՈՒՔՐԷԿԻԱ Հռոմայեցի - էջ 546
ՂՕՐԽՆԱԶ, ԺԷ. դ., գրչափորձ - էջ
190
ՃԱՆՓԱՇԱ, մայր Անդրէաս գրչի 1589 թ. - էջ 274
ՃԷՆԻՈՒՍ Մավրիլիոս, 641 թ. - էջ
1143
ՃՈԽ, ազգակից Թորոս վարդայպետի,
1192 թ. - էջ 411
ՃՈՒԼԻՆԱՐ, 1327 թ., մայր Անդրօնիկոս
գրչի - էջ 448
ՃՕԱՆԻ Պատիստայ Պօռթայ, Յաղագ[ս] բնազննութեան - էջ 1132
ՄԱԴԹԱՆ, որդի Իսրաէլի
- էջ 1421
ՄԱԼՂԱՐԱՑԻ երէց, աքսորուած,
1715 թ. - էջ 524
ՄԱԼՔԻՄՈՍ - էջ 1346
ՄԱԽՍՏՈՒՐ Համթեցի, 1623 թ., ստացող
ի Մակաբայեցիք - էջ 338, 490, 835, 843, 856,
862
ՄԱԿԱՐԻՈՍ
- սրբ. - էջ 590, 978, 1059
- (Մակար) աստուածաբան վրդ., «է սա Արզրումայ, ի գիւղէն 0ծնու, որդի Գրիգորի», ստացող, 1716-1720 թթ. - Հմր 1901, էջ 463, 464
ՄԱԿԵԴՈՆ
- Կոդրեայ իշխան Աթենացւոց - էջ 482
- հոգեմարտ - էջ 628, 1245
ՄԱԿԵԴՈՆԱՑՒՈՑ թագաւորք - էջ 479,
482
ՄԱՀՄԱԶԱՐ, մայր Իսահակ եպս., Գեղամացու, 1785 թ. - էջ 578
ՄԱՀՄԱՏՂՈՒԼԻ խան, 1793 թ. - էջ
648
ՄԱՀՄԵԴ
- մարգարէ - էջ 269, 394, 414,
415, 416, 417, 448, 1251, 1346, 1421
- Երկրորդ - էջ 271
- խան, 1492 թ. - էջ 576
- (Մահմատ) փաշայ, 1604 թ. - էջ
320
ՄԱՀՄՏԱՆՔ, 1390 թ. - էջ 972
ՄԱՀՄՈՒՏ սուլթան - էջ 674
ՄԱՀՊՈՒՊ, մայր ստացող Պետրոս վարդապետի 1684 թ. - էջ 1323
ՄԱՀՐԱՊ բէկ, որդի Եսւան, ԺԸ. դ. - էջ 582
ՄԱՂԱՔԻԱ
- մարգարէ - էջ 335, 827, 835,
1205, 1499, 1541
- սրկ. 1357 թ. - էջ 1167, 1168,
1169, 1172, 1174, 1179
- գրչափորձ - էջ 230
- որդի Գրիգոր երէց գրչի, ԺԷ. դ. - 1235
- (Մաղայգի) առաջնորդ Սուրբ Գէորգայ,
1715 թ. - էջ 40
- յետին ստացող, ԺԷ-ԺԸ. դդ. - էջ1492
ՄԱՄԱՍ, սրբ. նհտ. - էջ 337
ՄԱՄԲՐԷ
- յԱստուածաշունչ - էջ 336, 444,
1202
- Վերծանող, Ճառ Յարութեանն Ղազարու - էջ 573 (ՊՊ)
ՄԱՆԻԽԱՆ, 1731 թ., մայր Մեսրոպ քարտուղարի
- էջ 90, 150
ՄԱՄԻԿՈՆ, եղբայր գրիչ եւ ստացող Յովաննէս Վարդենիսցու, 1391 թ. - էջ
821
ՄԱՆԻԼՈՍ Գորքվադոս - էջ 545
ՄԱՄԻԿՈՆԵԱՆՔ - էջ 381, 433, 466,
503, 566
ՄԱՆԱՍԷ, որդի Եզեկիայ թագաւորին հրէից
- էջ 1053, 1055, 1347, 1460, «Մանասէհ» գրչափորձ - էջ 528
ՄԱՆԳՆՈՍ, եղբայր Անդրէասի - էջ
778
ՄԱՆԴԱԼԷ, 1076 թ. - էջ 1147, 1153
ՄԱՆԷԹԵԱՆՑ յեգիպտական յիշատակաց - էջ 477
ՄԱՆԷԹՈՎՍ, մատենագիր - էջ 477,
478
ՄԱՆԻ, Թուղթ վասն հաւատոյ
- էջ 1062
ՄԱՆՈՒԷԼ
- երաժիշտ Արարատեան, ԺԷ. դ. (1622ից յետոյ) - էջ 1393
- տէր, ստացող ի Համաստան, 1687 թ. - Հմր 1983, էջ 842
- ԺԴ. դ., ճբյշցըիէվ (եղբայրագրով` =Մանուէլս) - էջ 258
- հայր Արիստակէս երէցի, Համատան, 1712 թ. - էջ 842
- վարժապետ յարհեստն քերթութեան,
1775 թ. - էջ 288
- վրդ., 1796 թ., կնքադրոշմ - էջ
108
- ԺԸ. դ., յետին ստացող - էջ 202
ՄԱՆՈՒԿ
- 1714 թ. - էջ 1450
- գրագիր, գրիչ, ստացող ի Կոստանդնուպոլիս, 1798 թ. - Հմր 1998, էջ
945
- դպիր, գրիչ, 1801 թ. - Հմր
1910, էջ 496
ՄԱՆՈՒՉԱՐ պէկ, եղբայր ստացող Պետրոս
վարդապետի, 1684 թ. - էջ 1323
ՄԱՆՈՒՉԷ տաճիկ - էջ 1390
ՄԱՌԻՀՈՆ, եղբայր գրիչ եւ ստացող Յովաննէս
Վարդենիսցու, 1391 թ. - էջ 821
ՄԱՒԻ, Է. դ. - էջ 414
ՄԱՏԱԹԻԱ ( Մատթան), քհյ ի ցեղէն Ղեւա
- էջ 450, 949
ՄԱՏԹԷՈՍ
- Աւետարանիչ, Աւետարան - էջ
1095, 1096, 1113, 1114, 1126, 1151 (ՊՊ), 1192, 1200 (ՊՊ), 1203, 1211 (ՊՊ), 1269 (ՊՊ), 1294, 1313 (ՊՊ), 1349 (ՊՊ),
1363 (ՊՊ), 1458 (ՊՊ), յԱւետարանէ - էջ 140 (ՊՊ), 141 (ՊՊ), 165 (ՊՊ), 177 (ՊՊ),
379 (ՊՊ), 555 (ՊՊ), 593 (ՊՊ), 806, 1084, 1087, 1244, 1277 (ՊՊ), ի բանից - էջ
616, Գրիգորի
եռամեծի Մեկնութիւն սուրբ Աւետարանին Մատթէոսի - էջ 370, Ի մեկնութենէ - էջ 243, 260, 268, 371, 509, 510,
1241, 1243, Ցանկ - էջ 1488, մանրանկար - էջ 221 (տպ), Գրչափորձութիւն - էջ 1318,
յիշ. - էջ 278, 359, 451 710, 1075, 1096, 1246, 1337, 1375, 1398, 1405, 1406, 1422, 1466,
1489, 1501, 1509, 1512, 1513, 1516, 1517, 1518, 1519, 1520, 1521, 1525, 1540,
1548, 1550, 1558, 1559, 1562, 1567, 1568, 1573
- եպս, 1101 թ. - էջ 521
- Ուռհայեցի, ԺԲ. դ. Բ. կէս, մօտ
1144 թ., Պատմագրութիւն - էջ 432, գրիչ գաղափար օրինակի - էջ 434, յիշ. - էջ 434
- կր., հոգեւոր հայր Յակոբ գրչի, 1410 թ - 1306
- քհյ., ուսուցիչ եւ հոգեւոր հայր Թովմա վրդ. Մեծոփեցու,
1410 թ. - էջ 1308, 1309
- խոճա, 1425 թ. - էջ 1299
- վրդ. Ջուղայեցի, ԺԴ-ԺԵ. դդ., Հարցումն տաճկաց - էջ 270, 385, Ղուկասու Աւետարանի մեկնութենէ - էջ 358, 361, Մեկնութիւն Վեցօրէից - էջ 87, 661, 665,
667, 671, Քարոզ
Վասն հաւատոյ յատկութեանց - էջ 358, Վասն քարոզութեանն բանի - էջ 463, 667, Ի բան - էջ 462, 1404, յիշ. - էջ 662, 663,
673
- գրիչ, ԺԵ. դ. - Հմր 2068, էջ 1327
- տէր, ստացող ի Ջուղայ, 1600 թ. - Հմր 2019, էջ 1063
- Յոհանավանքցի, 1679 թ. - էջ 732
- արքեպս., Ապրակունեցի, առաջնորդ Երինճակու, 1695 թ., - էջ 202
- աղային օրինակէն, ԺԷ. դ. - էջ 1228
- քհյ, 1768 թ., ստացող - Հմր 1866, էջ 252
- 1754., կնքադրոշմ - էջ 174
- մանկավարժ, նօտար, տպագրչ խնդրող թարգմանութեան,
1776-1785 թթ. - էջ 495, 496
- (Մաթուս), ԺԸ. դ. - էջ 1150
- ԺԸ. դ., կնքադրոշմ - էջ 134
- Ա. Կոստանդնուպոլսեցի, կաթողիկոս
Հայոց` 1858-1865 թթ. - էջ 223, 452
ՄԱՐԱՑ թագաւորք - էջ 482
ՄԱՐԳԱՐԷ
- 1217 թ. գրիչ Սաղմոսարանի - Հմր
1813 (ՊՊ), էջ 47
- աբղյ. ստացող ի Ղրիմ, 1359 թ. - Հմր
2040, էջ 1196, 1197
- վրդ., աշակերտակից հայր, 1410 թ. - էջ 1312
- եղբայր Աւետիք գրչի, 1602 թ. - էջ 280, 281, 283
- (Մարգար), հայր Պետրոս յետին ստացողի, 1637 թ. - էջ 256, 257
- (Մարգար), դպիր, գրիչ ի Նոր Ջուղայ, 1674 թ. - Հմր 1989, էջ 904, 905
- աբղյ. 1676-1677 թթ. - էջ 456
- 1687 թ. - էջ 412
- 1687 թ., կր. Յոհաննավանքի - էջ
412
- (Մարգար), երէց, ԺԷ. դ., գրիչ
- Հմր 1828, էջ 106
- գրիչ յԷջմիածին, 1760 թ. - Հմր 1928, էջ 602
- Խօճենց Երեւանցի Գեղամեան, Ցուցակ գուշակութեանց, գրիչ եւ
հեղինակ ի Սանկտ Պետերբուրգ. 1789-1794 թթ. - Հմր
2048, էջ 1251, 1252, 1254
- մեծ տէր (Մարքար), ԺԸ.
դ. - էջ 214
- որդի (Մարքար), ԺԸ. դ. -
էջ 214
- հայր Բարսղի, ԺԸ. դ. - էջ 214
ՄԱՐԳԱՐԻՏ սրբ. - էջ 530
ՄԱՐԴԻԱ, Դուստր Քաթոնա - էջ
546
ՄԱՐԹԱ
- սրբ. - էջ 531, 978
- թոռ դուստրն, խաւջա Մարգարին,
1637 թ. - էջ 256
ՄԱՐԹԻՆ ԼՈՒԹԵՐ - էջ 641
ՄԱՐԹԻՆԷ, սրբ. - էջ 532
ՄԱՐԻԱՄ
- Աստուածածին, Աւետարանէն - էջ 711, Ազգաբանութիւն Մարիամայ - էջ 949, 1409, Պատմութիւն - էջ 1248, Տօն, ճառք, գովեստ
- էջ 293, 358, 359, 507, 807, 977, 981, 984, 1065, 1087, 1088, 1165, 1195, 1203, 1223, Տեսիլ - էջ 211,
993, Տաղք - էջ 879, 880, 883, 889, 890, 891, 896, 899, 906, 907, 1010, 1096,
1097, 1100, 1102, 1106, 1112, 1114, 1127, 1306, 1421, 1452, Շարական - էջ 885,
1032, 1102, 1107, 1108, 1109, 1461, 1462, 1463, 1464, Աղօթք - էջ 536, 1052,
1095, 1117, 1440, Վասն պատկերի - էջ 534, 1185, 1220, 1413, Քարոզք - էջ 625,
668, 1240, 1369, 1370, 1496, 1513, 1560, մանրանկար - էջ 315, 1121, 1227,
1378, գրչափորձ - էջ 572, 582, 906, 1450, յիշ. - էջ 169, 258, 280, 304, 310,
409, 580, 683, 745, 820, 841, 875, 905, 907, 911, 913, 918, 919, 976, 991, 992,
998, 1005, 1006, 1008, 1027, 1039, 1040, 1070, 1071, 1077, 1152, 1176, 1177,
1239, 1240, 1340, 1383, 1403, 1414, 1435, 1487, 1488
- Մագդաղենացի, ի տաղս - էջ 883,
Վարք եւ տօն - էջ 529, 978, 979, 1243, 1247, 1414
- քոյր Փիլիպոսի - էջ 18
- Մարիամանք - էջ 18, 1409
- վախճանեալ դուստրն Աւետիք գրչի,
1602 թ. - էջ 281, 282, 283
- մայր ստացող Յովհաննէս վարդապետ Ատանացու, 1687 թ. - էջ 1377
- քոյր ստացող Յովհաննէս վարդապետ Ատանացու, 1687 թ. - էջ 1377
- 1767 թ. - էջ 554
ՄԱՐԻԱՆԷ
- սրբ, նհտ. - էջ 211
- քոյր գրիչ եւ ստացող
Անտոն քահանայի, 1357 թ. - էջ 1166-1170, 1172-1174, 1179
ՄԱՐԻՆՈՍ
- (Մարիանոս) Մօռօն Մալէացի, Կեսարացի, վերատեսուչ սրբազան լերինն Սիոնի, առաջնորդ Մարսվանու, Պատմութիւն երկրին Աւետեաց - էջ 492, 496, 724
- կին գրիչ, 1637 թ. -
Հմր 2017 էջ
1043, 1044
ՄԱՐԿԵՂՈՍ եպս, նհտ. - էջ 380
ՄԱՐԿԻԱՆՑԻ կին - էջ 517
ՄԱՐԿԻԱՆՈՍ
- երկաբնակ - էջ 1176
- կայսր - էջ 530
ՄԱՐԿԻՈՆ Պոնդացի, ի ժամանակս Հագիանոսի - էջ 804
ՄԱՐԿՈՍ
- Աւետարանիչ. Աւետարան - էջ 1095,
1096, յԱւետարանէ - էջ 141 (ՊՊ), 201 (ՊՊ), 239 (ՊՊ), 240 (ՊՊ), 468 (ՊՊ), 469
(ՊՊ), 573 (ՊՊ), 1057 (ՊՊ), 1069, 1084, 1349 (ՊՊ), 1371 (ՊՊ), Ի մեկնութենէ Աւետարանէն
- էջ 39 (ՊՊ), 417, 1243, Ցանկ - էջ 1488, գրչափորձ - էջ 962, յիշ. - էջ 981,
1075, 1096, 1244, 1398, 1466, 1489, 1515, 1517, 1518, 1519, 1528, 1529, 1557,
1570
- Կիկերոս ճարտասան Հռովմայ - էջ
545
- Լիվիոս - էջ 545
- հաւրեղբայր Թորոս վարդապետի, 1192 թ. - էջ 411
- գրիչ ի Ղրիմ, 1359 թ. - Հմր
2040, էջ 1196
- գրիչ ի Տաշքաւբրու դղեակ, Ղրիմ, 1401 թ. - Հմր 1925, էջ 591, 592
- քհյ. գրիչ, 1658 թ., ի Տաթեւ - Հմր 1940, էջ 646
- վրդ. Շնքըշցի հոգեւոր ուսուցիչ Մինաս վրդ. Ամթեցու, 1674 թ. - էջ 1154
- գրիչ, ստացող, ի Նոր Ջուղայ, Շաւշ, Իսպահան,
1675 թ. - Հմր
1889, էջ 418
- վրդ. Ղրիմեցի, գրիչ, ԺԷ. դ. - Հմր 2081, էջ 1422, 1423, 1424
- յետին նուիրատու Ռաթէոս եւ Գրիգոր վրդ.աց, 1767 թ. - էջ 554
- (Մարոս), ԺԸ. դ. - էջ 464
- «տէր Մարկոսն» գրչափորձ - էջ 802
- «Մարկուս», գրչափորձ - էջ 906
ՄԱՐՈՆԻԹՔ - էջ 493
ՄԱՐՈՒԳԷ ճգնաւոր - էջ 421
ՄԱՐՈՒԹԱ (Մարութ), որդի ստացող Պետրոս քհյի, 1663 թ. - էջ 1086
ՄԱՐՏԻԱՆԷ, 1727 թ. - էջ 239
ՄԱՐՏԻՆՈՍ 0պաւացի, Գիրք գաւազանաց - էջ 1142, 1152
ՄԱՐՏԻՐՈՍ
- Ս. Սարգսի որդին - էջ 421,
1346, ի շարականս - էջ 1464
- ԺԱ. դ., գրիչ ի Հաղբատ - Հմր
1912/Բ, էջ 505
- քհյ, 1310 թ. - էջ 1285
- որդի Նորշահի, 1357 թ. - էջ 1168, 1179
- ձեռնադրեցաւ, 1368 թ. - էջ 467
- քհյ, եղբայր Սիմէոն քահանայ ստացողի, 1391 թ. - էջ 298, 299, 300, 302, 305, 306, 308, 310,
311, 312
- ԺԴ. դ. - էջ 944
- կր. Գամաղիէլ վանքի (Հիզան), 1413-1414 թթ. - էջ 1297
- աբղյ., «սակաւ աշխատող», 1421 թ. - Հմր 2064, էջ 1302
- որդի Սարգիս քհյի, 1425 թ. - էջ 1299
- տաղերգու, Ղարահիսարցի, ԺԵ-ԺԶ. դդ., տաղք` «Աստուած զայս տունըս» - էջ 917
- վրդ. Հիզանեցի, 1596 թ., Տաղ.`
«Այսօր զքեզ» - էջ 897
- Ղրիմեցի, Տաղ` «Քաղցրն Աստուած»
- էջ 1480
- վրդ. հոգեւոր ծնող Գրիգորիս գրչի, 1600 թ. - էջ 471, 473
- սրկ., 1613 թ., կազմող - Հմր
1809, էջ 39
- Մոկացի, Յիշատակարան - էջ 1395, 1401
- Սակաւ ծրող ի Կաֆայ, 1630 թ. - Հմր 2062, էջ 1290
- եղբայր Պետրոս յետին ստացողի, 1637 թ. - էջ 256, 257
- վրդ., րաբունապետ, 1639 թ., ստացող
ի Սուրս գիւղ Մոկսի - Հմր
1883, էջ 373, 374
- 1657 թ., գրիչ յԱմասիայ - Հմր 1864/Բ, էջ 238
- վրդ. կնքադրոշմ - էջ 647
- պարոն, որդի ստացող Խօջա Աւետիք Ջուղայեցու, 1658 թ. - էջ 554, 734, 735
- տիրացու, որդի Բիրակնեցի Ամրի, յետին ստացող, 1679 թ. - էջ
732
- հայր Վառվառէ գրչի ի Ծար (Փոքր Սիւնիք), 1684 թ. - էջ 1321, 1323
- 1696 թ., գրիչ - Հմր
1844/Բ, էջ 164
- վրդ. յետին ստացող, ԺԷ. դ. - էջ 1300
- ԺԷ. դ. (հմայագիր) - էջ 212
- եղբայր Վրդանէս դպիրի, ԺԷ. դ. - էջ 1316
- 1721 թ. - էջ 1003
- թերզի, հայր պարոն Տօնիկի, ԺԸ. դ. - էջ
325
- տէր (Մարքրոստի) ԺԸ. դ. - էջ 214
- երեց, որդի Պապուռին, ԺԸ. դ., յետին ստացող - էջ 214
- վրդ. ԺԸ. դ. - էջ 1444
- «Մարտիրոս» կնքադրոշմ
- էջ 988
- մահտեսի, 1800 թ., կնքադրոշմ -
էջ 94
ՄԱՒՐԻԿ, կայսր - էջ 245, 386,
469
ՄԱՔՍԻՄԻԱՆՈՍ
- կայսր, հալածող քրիստոնէից - էջ
532
- իմաստասէր, Գ-Դ. դդ. - էջ 437
ՄԱՔՍԻՄՈՍ
- եպս. Աղեքսանդրիոյ - էջ 685
- ուսումնակից Բարսղի Կեսարացւոյ
- էջ 340
ՄԵԴՈՆ Կոդրեաց, իշխան աթենացւոց - էջ 479
ՄԵԹՈԴԻՈՍ եպս. - էջ 322
ՄԵԼԻՏՈՍ
- Անտիոքացի - էջ 340, 517, 934
- տէր, աւագերէց Մշոյ քաղաքի, 1708 թ. - էջ 1358
ՄԵԼԻՔ
- եղբայր Սիմոնի, Յակոբջանի, Էդգարի, Գրիգորի,
Գալուստի, Յարութէնի, որ «ետուն մէկ
լաւ խալի ի դուռն Սուրբ Աստուածածնին», ԺԸ. դ. - էջ 464
- բէկ, ԺԸ. դ. - էջ 582
- «Մէլիք» գրչափորձ - էջ 996
ՄԵԼԻՔ-ԱՍԱԴ, 1390 թ. - էջ 972
ՄԵԼԻՔՊԷԿ, հայր ստացող Պետրոս վարդապետի
1684 թ. - էջ 1323
ՄԷԼԻՔԽԱԹՈՒՆ, մայր ստացող Պետրոս
քհյի, 1663 թ. - էջ 1086
ՄԷԻՓԱՇԱՅ, հօրաքոյր Աւետիք գրչի,
1602 թ. - էջ 281
ՄԵԼՔԻՍԵԴԵԿ
- քհյ, թագաւոր արդարութեան, ի տաղս
- էջ 909, յիշ. - էջ 818, 1540
- Բերկրցի, 1410 թ. - էջ 1313
- գրիչ եւ ստացող ի Հիզան, 1410 թ. - Հմր 2076, էջ 1362
- (Մելքիսեդ) սրկ. որդի Սարգիս քհյի, 1425 թ. - էջ 1299
- ստացող, ԺԶ. դ. - Հմր
2069, էջ 1336
- (Մելքիսեթ) եպս., Սեբաստացի, որդի
Խաչատուր արծաթագործի եւ մայրն` Մսրին, եղբայրք` զԱմիրասն եւ զԽանպէկն
եւ զՄիքաէլ դպիրն, յետին ստացող, 1602 թ. - էջ 318, 319, 320
- (Մելքիսեդ) հայրապետ, 1611 թ. - էջ 1477
- (Մելքէսէդ), դպիր, կազմող ի Կաֆա, 1624 թ. - Հմր 2039, էջ 1184
- (Մելքիսեթ) վրդ. 1686 թ., կնքադրոշմ
- էջ 179
- որդի Գրիգոր երէց գրչի, ԺԷ. դ. - 1235
- եղբայր Սիմէոն Երեւանցի կաթողիկոսի,
1747 թ. - էջ 33, 60, 70, 550, 626
ՄԵԼՔՈՆ, «Մելքում», գրչափորձ - էջ
906
ՄԵԾՏԻԿԻՆ, մայր գրիչ եւ ստացող Մելքիսեդեկի,
1410 թ. - էջ 1362
ՄԵԾՐԿԱՆ, հայր Ստեփաննոսի - էջ
768
ՄԵՀԱՆԴՐ երագագիր - էջ 1443
ՄԵՂԻԴԷ (Մելիքէ), աշակերտ Մարուքէ
միայնակեացի - էջ 421
ՄԵՂԻՏՈՍ Անտիոքացի - էջ 437
ՄԵՍԹԻԼԵԱՅ սրբ. - էջ 531
ՄԵՍՐՈՊ
- Մաշտոց, մօտ 362-440 թթ., Աղօթք
- էջ 536, Վարք եւ յիշատակ - էջ 393, 424, Շարական - էջ 1464, Ի գանձս եւ ի տաղս -
էջ1097, մանրանկար - էջ 427 (տպ), յիշ. - էջ 426, 427, 450, 451
- Վայոցձորեցի, Ժ. դ., Յաղագս զարմի սրբոյն Գրիգորի և պատմութիւն Մեծին Ներսէսի - էջ 381, 503, 566, 794, 1383,
յիշ. - էջ 436
- վրդ., ԺԴ-ԺԵ. դդ. - էջ 1571
- Գանձակեցի, Համառօտ պարզաբանութիւն գրոցն պատճառաց - էջ
618, Հաւաքումն
ողջունի - էջ 789, Ի Մեսրոպայ վարդապետէ [Գանձակեցւոյ] Համառօտ
բանիւք մեկնեալ զՀինգ առածքն Դաւթի Անյաղթ փիլիսոփայի - էջ 941
- Կարբեցի, ԺԸ. դ. - էջ 1078
- 1731 թ., գրիչ յԷջմիածին - Հմր
1823, էջ 88, Հմր 1841, էջ 148
- քհյ, եւ կր. 1754 թ. - էջ 942
- վրդ., սպասաւոր եւ առաջնորդ,
1723 թ. - էջ 538
- վրդ., նուիրատու
1754 թ. - էջ 220
- ԺԸ. - էջ 1078
- Գանջեցի Աղուանից, ԺԸ. դ. - էջ 217, 218, 219
- վրդ. Նախիջեւանցի
Սմբատեանց, ԺԹ-Ի. դդ. - էջ 222, Պատմութիւն անցից պատերազմին Ռուսաց ընդ տաճկաց Օսմանցւոց,
սկսեալ ի 1853 ամէ ց1856 ամն - էջ 223, յիշ. 447, 452
ՄԵՏՐՈՓԱՆԷՍ, Կոստանդինուպօլսի պատրիարք - էջ 460
ՄԵՐԱՒ, հայր թուղթ կոկող տէր Սրապիոնի, 1549 թ. - էջ 1431
ՄԵՐՏԻՆ, դուստր խոճա Դանէլի եւ զկենակիցին իւրոյ` զՄղթումխաթունի, ԺԵ. դ. - էջ 314
ՄԷՀԵՐ (Մեհեր), հայր ստացող Ներսէս րաբունապետի 1569-1570 թթ. - էջ 567-570
ՄԷՆՏԷՄՈՍ փիլ. - էջ 542
ՄԷՈՎՆԱՑԻՔ ծովակալք - էջ 479
ՄԻԼԻՏՈՍ, Ե. դ., Վիճումնական հարցաբանութիւնքն
Միլիտոսու Յունաց փիլիսոփային ընդ Աթենականն, Մովսէս փիլիսոփայն հայոց տրամաբանական
ոճիւ - էջ 734
ՄԻՀՐԱՆ - էջ 248
ՄԻՀՐՆԵՐՍԵՀ, հազարապետ Յազկերտ արքայի
- էջ 424
ՄԻՆԱՍ
- նհտ. Գրաբոսի հետ, Շարական - էջ
590
- եղբայր Անդրէաս գրչի 1589 թ. - էջ 274
- սրկ. Թոխաթցի, 1563 թ., տաղասաց,
տաղ` «Գեղեցիկ պատկեր» - էջ 913, ի խնդրոյ - էջ 1383
- տէր, ուսուցիչ գրչութեան արուեստի
սրկ-ացն Ամիրշի եւ Յովաննու, 1622 թ. - էջ 256
- վրդ. Ամթեցի, ստացող յԱմիթ, 1674 թ. - Հմր 2038, էջ 1153, 1154, «Մինաս վրդ. յԱմթեցի (1655)» կնքադրոշմ - էջ 1154
- ԺԷ. դ. - էջ 195
- 1702 թ. - էջ 831
- սրկ., Բարաքիասեան Շօռութցի,
1723 թ., գրիչ յԱնդրիանուպոլիս - Հմր 1807, էջ 30, - 1719 թ., Հմր
1811, էջ 43, 48
- Ջուղայեցի, որդի Պետրոս Ջուղայեցու, 1734 թ. - էջ 1489
- 1740 թ. - ից առաջ - էջ 133
- տէր, 1749 թ. - էջ 722
- աբղյ., Ղափանցի 1763 թ., գրիչ յԷջմիածին
- Հմր 1833, էջ 116
- աբղյ., ԺԸ. դ., տաղասաց յԷջմիածին
- էջ 130, 131, 132
- ԺԸ. դ. - էջ 464
ՄԻՆԵԱԴԻՍ եպս., առաջնորդ Քեռնիքի
եւ Քալառիդացն վիճակի, 1767 թ. - էջ 674
ՄԻՐԱՔ, հայր Անդրէաս գրչի 1589 թ. - էջ 274
ՄԻՐԶԱԲԵԿ Միքայէլեա՞ն, ստացող, ԺԸ.
դ. - Հմր 2046, էջ
1249
ՄԻՐԶԱԽԱՆ բեկ, մելիք Սիւնիքի, եղբայր ստացող
Պետրոս վարդապետի, 1684 թ. - էջ 1322, 1323
ՄԻՐԻՋԱՆ, 1576 թ. - էջ 649
ՄԻՒՐՈՒՄ, յետին ստացող, ԺԸ. դ. - էջ 1044
ՄԻՔԱՅԷԼ
- հրեշտակապետ - էջ 1077, 1110,
1440, 1563
- ասորի, 1126-1199 թթ., Դաւանութիւն - էջ 241, 260, 267, Համառօտ ժամանակաց զրոյցք - էջ 241,
250, 255, 259, 266, 277, 375, 377, Յաղագս քահանայութեան - էջ 241, 251, 255, 259, 267, 277, 375, 377, ի Պատմութենէ
- էջ 130, 448, 450, մանրանկար - էջ 259, 276, յիշ. - էջ 129, 246, 252, 255, 256,
257, 258, 1276, գրչափորձ - էջ 261, 262, 265, 272, 273
- քհյ., Ժողովածոյ ի յԵւսեբի եւ ի Մովսիսի Խորենացւոյ
Պատմութեանց - էջ 1053
- Ա. Սեբաստացի, կաթողիկոս Ամենայն
Հայոց, 1567-1576 թթ. - էջ 569, 570
- դպիր, եղբայր Մելքէսէթ եպսի, 1602 թ. - էջ 320
- (Մուքայէլ) պարոն, որդի գրիչ, ստացող Նազարէթ Ամիրասաթենց Ջուղայեցու,
ԺԷ. դ. - էջ 398
- երէց, գրիչ, ԺԷ. դ. - Հմր
2091, էջ 1460
- աբղյ, գրիչ, 1722 թ.
- Հմր 1970, էջ 752
- վրդ. Գողթնեցի 1724 գրիչ - Հմր
1838, էջ 138, 139
- վրդ. Չամչեան, Վահան հաւատոյ, 1776 թ. - էջ 633, 634,
635, 636
- ամիրայ, Ալթունենց Կամարկապցի ստացող - Հմր 1884, էջ 430
ՄԻՔԻԱ մարգարէ - էջ 335, 827,
835, 843, 857, 862, 1187, մանրանկար - էջ 861
ՄԽԻԹԱՐ
- Եղբայր Դաւիթ գրչի 1172 թ. - էջ 422
- գրիչ, 1184 թ. - Հմր 2021, էջ 1078
- Գօշ, ԺԲ. դ., Պատճառ գրոց - էջ
337, 444
- Հերացի, ԺԲ. դ., Վասն քարանց - էջ 450, ի խնդրոյ - էջ 969, 970, յիշ.
- էջ 35
- գրիչ ի Հաղբատ, 1220 թ. - Հմր
1912/ Ա, էջ 500
- Այրիվանեցի, 1222-1288 թթ., Գանձ`
«Երգս յաւէրժական» - էջ 1098
- քհյ. Սկեւռացի, Պատասխանիք յաղագս համապատուութեան
ԲԺ.ան առաքելոցն - էջ 800
- քհյ, 1310 թ. - էջ 1285
- Սասնեցի, 1260-1373 թթ., Յաղագս միութեան բնութեան եւ Բանին Աստուծոյ - էջ 351, 352, 353, 354, 355, 361, 362
- աբղյ. ի Մեծոփայ վանս, 1334 թ. - էջ 361
- Ա. Գռներցի, կաթողիկոս Հայոց
1341-1355 թթ. - էջ 1178
- թուղթ շնորհող, 1390 թ. - էջ 1457
- վրդ., 1410 թ. - էջ 1312
- վրդ, ստացող, ԺԵ. դ. - Հմր 2068, էջ 1328
- Երզնկացի, Հանելուկք թուաբանականք - էջ 964
- ԺԶ-ԺԷ. դդ., Տաղ` «Մարախլօրէն շուրջանակի»
- էջ 896
- ԺԷ. դ., - էջ 586
- ԺԷ. դ. - էջ 797
- տիւրկէր, որդի
Սարգիսի,
ԺԸ. դ. - էջ 325
ՄԽԻԹԱՐԻՉ, ֆրա, ուսուցիչ ֆրա Յօվասաբի, Կաֆայ, 1421 թ. - էջ 1150
ՄԿՐՏԻՉ
- 1220 թ. - էջ 500
- աբղյ. 1330 թ. - էջ 361, 362
- կր., գրիչ գաղափար օրինակի, ի Մեծոփայ վանս, 1334 թ.
- էջ 361
- եղբայր Թումա քհյ գրչի, 1391 թ. - էջ 313
- որդի Ազիզմէլէքի, որ էր` մօրաքոյր Թումա քհյ գրչի, 1391 թ. - էջ 313
- հայր Յովանէս գրչի եւ ծաղկողի, ԺԴ. դ. - էջ 317, 318
- սրկ., ԺԴ. դ. - էջ 811
- գրիչ, ԺԴ-ԺԵ. դդ., - Հմր
1914, էջ 527
- կր., հաւրեղբայր եւ հոգեւոր հայր Թովմա վրդ. Մեծոփեցու,
1410 թ. - էջ 1308, 1309
- Նահապետենց, 1410 թ. - էջ 1313
- Օրբելենց, 1410 թ. - էջ 1313
- Հողձեցի, 1410 թ. - էջ 1313
- կր., առաջնորդ Ս. Խաչի վանուց 1413-1414, կազմող ի Գամաղիէլի
վանք (Հիզան) - Հմր 2063, էջ 1297
- վրդ. 1440, հոգեւոր հայր գրիչ Ներսէս քահանայի - էջ 181
- Նաղաշ, մահ, 1473 թ., Տաղ` «Ամենայն փառք» - էջ 898, «Ամենքս ենք ղարիպ» - էջ 973, «Անձն
իմ արի» - էջ 898, «Անցանէ մեծութիւն» - էջ 898, 910, «Արարիչն արարածոց» - էջ 883, «Աստուծոյ մարդասիրին» -
էջ 894, «Ես գիտէի» - էջ 899, «Երազ է եւ սուտ» - էջ 903, 911, «Յոգի, մի՛ ասէր»
- էջ 894, «Սէրն սիրօվ» - էջ 913, յիշ. - էջ 884
- աբղյ, գրիչ, ԺԵ. դ. - Հմր
2072, էջ 1343
- քհյ., ստացող, 1503 թ. - Հմր 2033, էջ 1128
- որդի տէր Հէրապետի, 1549 թ., - էջ 1430, 1432, 1433
- աշակերտ Ներսէս քաջ րաբունայպետի, 1569- 1570 թթ. - էջ 569
- սրկ., գրիչ, 1623 թ. - Հմր 2004/Ա, էջ 989
- եղբայր Պետրոս յետին ստացողի, 1637 թ. - էջ 256, 257
- էրէց Սէվէստցի, վախճանեալ 1638 թ. - էջ 1226
- երէց, գրիչ յԵրեւան, 1646 թ. - Հմր 2056, էջ 1271
- աբղյ Լեհացի, գրիչ եւ ստացող, 1645 թ. - Հմր 2089, էջ 1453, 1454
- 1657 թ., գրիչ յԱմասիայ - Հմր 1864/Բ, էջ 238
- քհյ, 1658 թ., - էջ 114
- վրդ., յետին ստացող, աշակերտ Յովհաննէս վրդ. Շօռօթեցու, 1748 թ. - էջ
1040
- «Մկրտիչ վարդապետ (1748)» կնքադրոշմ - էջ 1040
- վրդ. 1761 թ., կնքադրոշմ, - էջ
56, 62, 730
- սրկ., գրիչ եւ ստացող յԷջմիածին,
1763 թ. - էջ 760
- արքեպս. տեղապահ, 1768, ստացող
- Հմր 1817, էջ 59, 60
- վրդ. տեղապահ, 1779, յետին ստացող
- Հմր 1815, էջ 56, Հմր 1817, էջ 61
- տիրացու Նախչվանցի, ԺԸ. դ., որդի
Բերթումի գրիչ - Հմր 1840, էջ 146
- ԺԸ. դ. կնքադրոշմ - էջ 216
- ԺԸ. դ. (սիւնակետագիր
ծածկագիր) - էջ 1438
- յետին ստացող, հայր Յարութենի եւ Ալէքսանի, ԺԸ. դ. - էջ 830
- գրիչ ի Բայազիդ, 1808 թ. - Հմր 1990, էջ
920
- տիրց Շահազիզեան, 1882 թ. -
- տիրացու, ԺԹ. դար - 1990 էջ 790
- «Մկրտիչ վրդ», գրչափորձ - էջ 1272
- գրչափորձ - էջ 230
ՄՂԹՈՒՄԽԱԹՈՒՆ, կենակից խոճա
Դանէլի,
ԺԵ. դ. - էջ 314
ՄՈՎՍԷՍ
- մարգարէ. Պատմութիւն եւ տօն - էջ
403, 405, 979, Ի ճառս - էջ 507, ի տաղս - էջ 878, 980, 1390, գրչափորձ - էջ 474,
1378, 1468, յիշ. - էջ 160, 173, 243, 261, 268, 269, 404, 406, 421, 475, 476,
477, 712, 866, 867, 871, 1009, 1025, 1052, 1055, 1158, 1160,
1161, 1162, 1165, 1175, 1188, 1190, 1191, 1192,
1193, 1194, 1200, 1215, 1216, 1217, 1218,
1224, 1229, 1230, 1237, 1242, 1277 (ՊՊ),
1306, 1396, 1410, 1421, 1523, 1524, 1543, 1546, 1558, 1561, 1563
- Խորենացի, Ե. դ., Պատմահայր Հայոց
(թարգմանիչ, վարդապետ Հայոց, Քերթող, Քերթողահայր), Աղօթք - էջ 535, Աշխարհացոյց
- էջ 234, 451, 470, 1060, Բան իմաստութեան - էջ 1039, Զաքարիայի Հայոց կաթուղիկոսի եւ Մովսէսի
Քերդողի ասացեալ ի փոխումն Աստուածամաւրն եւ պատկերի նորին - էջ 1165, 1220, Հարցմունք ընդ երկաբնակսն - էջ 830,
1048, 1408, Մեկնութիւն Քերականի - էջ 53, 148, Յաղագս քերականին - էջ 38, 53, Պատմութիւն
Հայոց` ի Պատմութենէ - էջ 221, 224, 227, 231, 234, 371, 373, 417, Պատմութիւն ննջման եւ փոխման ամենասուրբ
Աստուածածնին Մարիամու - էջ 193,
1195, Պիտոյից գիրք - էջ 13, 15, 17, 19, 37, 224, 540, Միքայէլ քահանայի ժողովածոյ յԵւսեբի եւ
ի Մովսիսի Խորենացւոյ պատմութեանց - էջ 1053, Վերլուծութիւն Արիստոտէլի տասն բանիցն - էջ
30, 38, 121, 137, 539, 817, 1055, Մովսիսի Երզնկացւոյ, Վասն թագաւորացն Հայոց,
զոր կարգեաց Մովսէս Խորենացին - էջ 243,
260, 267, Մովսէսի
ասացեալ Խորինացոյ - էջ 408,
498, Վիճումնական հարցաբանութիւնքն Միլիտոսի յունաց փիլիսոփային
ընդ Աթենականն Մովսէս փիլիսոփայն հայոց տրամաբանական ոճիւ - էջ 734, 934, Գումարումն յոգնադիմի իրողութեանցս Սահմանաց
Դաւթի փիլիսոփայի - էջ 185, 1018, մանրանկար - էջ
221 (տպ), գրչափորձ, 238, 243, յիշ. - էջ 133, 226, 393, 410, 451, 657, 934, 1067, 1196, 1200
- գրիչ, ԺԳ. դ. - Հմր 1879, էջ 349, 350, 351
- Երզնկացի, վրդ. (մահ 1323 թ.),
Վասն
թագաւորաց հայոց, զոր կարգեաց Մովսէս Խորենացի - էջ 243, 260, 267, «Մարգարէից սայ սերմանումն» - էջ 243,
260, 267
- վրդ., ունի հաւաքածոյ Մեկ. Ժամագրոց
- էջ 195
- եղբայր Առաքելի, 1357 թ. - էջ 1166, 1173
- տէր, 1390 թ - էջ 1456
- կր, 1390 թ - էջ 1457
- քհյ, գրիչ յԵրզնկայ, 1391 թ. - էջ 819
- տէր, առաջնորդ Տանձափարախ անապատի,
ԺԵ. դ. - էջ 330
- 1657 թ., ստացող - Հմր
1864/Բ, էջ 238
- 1692-1695 թթ., գրիչ յերկիրս Երինճակու, ի գեօղն Նորաշէն, զաւակ` Ալէքսանի եւ Շնորհաւորի - Հմր 1852, էջ 200, 201, 202
- Ջուղայեցի, Համառօտ ժողովածու, 1695 թ. - էջ 720, 853
- (Մօվսես) վրդ. 1699 թ., յետին ստացող
- էջ 18
- յԵրուսաղէմ, 1786-1787 թթ. - էջ
362
ՄՈՒԽԹԻԿ, գրիչ, ԺԵ. դ. - Հմր 1981/Բ, էջ 828
ՄՈՒՆԱԹ, մայր Մուրադ յետին ստացողի,
1641 թ. - էջ 814
ՄՈՒՇԵՂ Մամիկոնեան, Դ. դ., սպարապետ
Հայոց - էջ 503, 504, մանրանկար - էջ 565
ՄՈՒՍԷ
- էջ 417
ՄՈՒՍՏԱՓԱ, ԺԷ. դ., - էջ 226 (ՊՊ)
ՄՈՒՍՏՈՖԱ սուլթան, 1622 թ. - էջ
256
ՄՈՒՐԱԴ
- (Մուրատ) հայր Թումա քահանայ գրչի, 1391 թ. - էջ 300, 302, 306, 308, 311, 312
- մահտեսի, եղբայր Սիմէոն քահանայ ստացողի, 1391 թ. - էջ 298, 299, 300, 305, 306,
310, 312
- Խիկար, Տաղ` «Մարտըն գայր» - էջ
894, 917
- (Մուրատ), եղբայր Յովհաննէս վրդ. Ոստանցու, 1582 թ. - էջ 1367
- սուլթան, 1585- 1589 թթ. - էջ
263, 274
- սուլթան, 1624- 1635 թ. - էջ
1183
- պապ` Պետրոս յետին ստացողի, 1637 թ. - էջ 256
- (Մուրատ) յետին ստացող, 1641 թ.
- էջ 814
- (Մուրատ) ԺԷ. դար - էջ 797
ՄՍԸՐ, մայր Մելքէսէթ եպսի, 1602 թ. - էջ 320
ՄՍՐԲԷԿ ըռայիս, ԺԴ. դար - էջ 785
ՄՐՋԱՆ, կողակից տէր Յոհանէս գրչի, 1639 թ. - էջ 374
ՄՐՎԱՆ - էջ 415
ՄՐՐՄԱԹ, մայր գրիչ Յակոբ սրկ-ի, 1569-1570 թթ. - էջ 567, 568, 571
ՄՍԼԻՄԱՆ
- էջ 415
ՄՕՐԻԱՅ, վանահայր - էջ 976
ՅԱԲԷԹ, որդի Նոյի - էջ
267, 376, 427, 1053
ՅԱԶԿԵՐՏ
- թգւր. Պարսից - էջ 424, 425
- (Յեզկիրտ) ոմն - էջ 415
ՅԱԼԱՊ, քոյր գրիչ, ստացող, կազմողի
Առաքել վրդ. Պոռեցու, 1549 թ. - 1431, 1433
ՅԱԿՈԲ
- նահապետ, Իսրայէլ, որդի Իսահակայ.
ի տաղս - էջ 917, Նշում - էջ 403,
404, 453, 867, 868, 872, 874, 1163, 1190, 1230, 1421, 1523, 1562, 1563
- Տեառնեղբայր, ի Կաթողիկեայց թղթոյն
- էջ 1535, 1543, 1544, 1545, 1549, 1556, 1562, Մեկնութիւն Կաթողիկէ թղթոյն -
էջ 1205, Սկիզբն
ու պատճառ Ընթերցուածին - էջ 345,
348, Վկայաբանութիւն, պատմութիւն եւ տօն - էջ 403, 804, 1074, 1156, 1157, 1186, 1187, 1193, 1199, 1201, 1219,
1231, 1245, 1375, 1568, շարական - էջ 886, տաղ - էջ 891, 918, մանրանկար
- էջ 1185, յիշ. - էջ 353, 810, 820, 1164, 1166, 1168, 1169, 1170, 1178, 1203,
1228, 1248
- առաքեալ, որդի Որոտման, Վկայաբանութիւն,
պատմութիւն եւ տօն - էջ 804, 1074, 1088, 1157, 1186,
1194, 1199, 1223, 1375, 1570, շարական
- էջ 1108, ի տաղս - էջ 797 (ՊՊ), 980, մանրանկար - էջ 803, յիշ.
- էջ 406, 410, 712, 810, 1152, 1244, 1334, 1398, 1558, 1559
- հայր - էջ 977
- Մծբնացի, Դ. դ., Գիրք, որ կոչի Զգօն - էջ 357, Պատմութիւն սրբոյն Յակովբա, զոր գրեաց Մելիքէ աշակերտ Մարուգէի
միայնակեցի - էջ 421, տաղ - էջ
392, 1390, Ներբող - էջ 206, 298, Տօն - էջ 1115, շարական - էջ 886, 1108, յիշ. - էջ
311
- Սրճեցի, Ե-Զ. դդ., Ճառք - էջ
522, 1244, Յաղագս Անտիոքայ - էջ 251, Ներբողեան ի ննջումն սրբոյ Աստուածածնին
- էջ 193, յիշ. - էջ 251, 997, 998, 1005, 1006, 1027
- եպս. Ուռհայեցի, Ընդդէմ ապականացու ախտիցն Ն[ե]ստորի, Է. դ. - էջ 408
- Ա. Կլայեցի, կաթողիկոս Հայոց
1268-1286 թթ. - էջ 458
- տաղասաց, 1310 թ. առաջ. «Յաւերժական
ձայնիւ» - էջ 1283
- Կրակկցի, Գրիգորի Նիւսացւոյ եւթն գրոց լուծմունք - էջ 563,
վերծանող եւ ստացող ի Գերմաղբիւր վանք, 1328 թ. - Հմր 2057, էջ 1273, 1274
- Բ. Անաւարզեցի, կաթողիկոս Հայոց
1327-1341 թթ. - էջ 1274
- 1357 թ. - էջ 1167, 1168,
1172, 1174
- ծերունի, մերձաւոր ստացաւղ Մարգարէ աբղյի, 1359 թ. - էջ 1197
- աբղյ, ԺԴ. դար - էջ 785
- դպիր. գրիչ ի Մեծոփայ վանս, 1410 թ. - Հմր 2065, 1306, 1307, 1038, 1309, 1313
- վրդ., աշակերտակից հայր, 1410 թ. - էջ 1312
- կր. Գամաղիէլ վանքի (Հիզան), 1413-1414 թթ. - էջ 1297
- կր. (այլ) Գամաղիէլ վանքի
(Հիզան), 1413- 1414 թթ. - էջ 1297
- վրդ. Ղրիմեցի, ԺԴ-ԺԵ. դդ., Բանք
Տոմարականք - էջ 183, 245, 564, 960, 1021, 1024, 1046, Գիրք մեկնութիւն տումարի, զոր խնդրեաց Թումա վարդապետն Մեծոփայ
վանից - էջ 786, 792, 793, 796, 800, 966, 1013, 1015, 1017, 1028, 1036, 1038, 1045,
1058, 1137, Ի խնդրոյ Թովմայ վրդ-ի Մեծոփայ վանից, եւ ծառայաբար կատարել Յակոբ վրդ-ի Ղրիմեցոյ` Յաղագս ազգականութեան - էջ 1054, Ի խնդիրս հասարակաց
օգտի - էջ 656, 1042, Խրատք ժամատեղաց, խնդրեալ Յակոբ Ղրիմեցին ի մեծէ րաբունոյն Գրիգորէ Խլաթեցոյն - էջ 721, Յաղագս բնութեան մարդոյն 1030, Հրամանք Գէորգ րաբունապետի եւ
կատարումն Յակոբի Ղրիմեցւոյ - էջ 184, 799, 1041, 1138, Յիշատակարան
- էջ 1029, 1059, Մանրանկար - էջ 1023, յիշ. - էջ 184, 796, 1034
- վրդ. Յաղագս անձին յայտկութեան բան ինչ խաւսեցեալ
ի խնդրոյ պարոն Օշնի Կոռիկոսոյ - էջ 136
- կր., եղբայր Յոհան Րաբունու եւ Պետրոս կրօնաւորի,
1413-1414 թթ. - էջ 1297
- աբղյ., գրիչ, 1421 թ. - Հմր 2064, էջ 1302
- սրկ., եղբայր Ներսէս գրչի, 1440 թ. - էջ 181
- աբղյ. Մշեցի, վարպետ Յովսէփ քհյի, 1463 թ., Բաղէշ - էջ 1033, 1034
- մանկտաւագ Եզընկացի, ԺԳ դ. - էջ 1391
- քհյ, հայր ստացող Ներսէս Բաղիշեցու, 1534 թ. - էջ 1370
- սրկ, եղբորորդի ստացող Ներսէս րաբունապետի,
գրիչ ի Բաղէշ, 1569-1570 թթ. - Հմր
1920, էջ 568, 569, 571
- հայր Յովանէս գրչի, 1585 թ. - էջ 262, 263
- մահդասի, 1594 թ. - էջ 204
- գրոց աշակերտ, նորոգող, 1599 թ. - էջ 1298
- ԺԶ. դ., Խրատ շարական քաղելոյ
- էջ 75
- եղբայր Աւետիք գրչի, 1602 թ. -
էջ 281, 283
- երէց Շոռոթոյ, 1637 թ. - էջ 257
- վաճառական, հեղինակ Պարզատումարի, 1649 թ. - էջ 245
- Դ. Ջուղայեցի, կաթողիկոս Հայոց
1655-1680 թթ. - էջ 457, 490, 596, 633, 647, 654, 658, 660, 1354
- Թոխաթցի, Չափաբերականք - էջ
1468, Յիշատակարան - էջ1469, տաղասաց, տաղք «Աղաչեմ զտերութիւնդ» - էջ 1468,
«Աստուած ստեղծեաց» - էջ 1474, «ԶՀոգիդ Սուրբ աղերսեմ» - էջ 1468, «Ի սաղմոսացն Դաւթի»
- էջ 1469, «Ձայն հառաչանաց» - էջ 1468, «Յակոբ Թոխաթցի մեղօք» - էջ 1474, «յԱստուծոյ
շինեալ» - էջ 909, 980, «Յաւուր յարութեան» - էջ 891, «Յերգոցն Դաւթի» - էջ
1468, «Յիսուս Քրիստոսի Փրկչիդ» - էջ 1474
- 1660 թ., ծաղկող ի Տաթեւ - Հմր
1926, էջ 596
- տէր, եղբօրորդի Գրիգոր վրդ. Կեսարացու, յետին ստացող, 1664
թ. - էջ 1353
- արքեպս, առաջնորդ Ջուղայի, 1674 թ. - էջ 905
- եղբայր գրիչ Վառվառէի, 1684 թ. - էջ 1323
- երէց, գրիչ յԱմիրդօլու վանս Բաղէշի, 1689 թ. - էջ 434
- երէց, գրիչ գաղափար օրինակի,
1689 թ. - էջ 428
- տէր, 1694 թ. - էջ 1074
- վրդ., Ղրիմեցի, գրիչ գաղափար օրինակի, ԺԷ. դ. սկ. - էջ 1376
- երէց, ԺԷ. դ. - էջ 596
- երէց, գրիչ ի Բաղէշ, Նարեկ, Մուշ, 1708 թ. - Հմր 2076, էջ 1357, 1358
- Բաղիշեցի, աշակերտ Վարդան հռետոր րաբունապետի,
1711-ից առաջ, գրիչ յԱմիրդօլու վանք - Հմր 1844/Ա, էջ 161
- «Յակոբ վարդապետ, 1719 թ.», կնքադրոշմ - էջ 1378
- վրդ., 1726 թ. յետին ստացող - էջ
172
- «Յակոբ վրդ. 1736 թ.» կնքադրոշմ - էջ 1338
- դպիր, աշակերտ դպիր Գէորգի տէր Մատթէոսեանի, գրիչ, 1737 թ.,
ի Կոստանդնուպոլիս (Սուլու Մանաստիր թաղ) - Հմր 1941, էջ 647
- հայր Արութիւնի, 1737 թ. - էջ 1124
- Նալեան, աստուածաբան, պատրիարք Կ. Պօլսի, 1741-1749 թթ. - էջ 622, 1532
- Ճամճի օղլու Կոստանդնուպօլսեցի, գրիչ, թարգմանիչ, 1750 թ.
- Հմր 2054, էջ 1268
- ծառայ, 1754 թ., գրիչ ի Պրուսայ
- Հմր 1858, էջ 220
- պատրիարք Կ. Պօլսի, ԺԸ. դ. տաղասաց
- էջ 16, 72, 124
- եպս., Շամախեցի, միաբան Սրբոյ Էջմիածնի, յետին ստացող, 1747 թ. - էջ 448, 452, 491 յետին ստացող,
1753 թ. - էջ 491, 492, յիշ. - էջ 549, 625 (վրդ)
- «Յիսուսի ծառայ Յակոբ վարդապետ ՌՃՀԷ. (1748)», «Քրիստոսի ծառայ Յակոբ վարդապետ ՌՃՁԴ. (1735)» կնքադրոշմ - էջ 492
- Ե. Շամախեցի, կաթողիկոս Հայոց
1759-1763 թթ. - էջ 33, 60, 62, 70, 602,
1487
- սրկ. գրիչ, 1758 թ., ի Թէոդուպոլիս - էջ 644
- վրդ. Սանահնեցի, 1766 թ., գրիչ
յԷջմիածին - Հմր 1808, էջ 33, 34
- վրդ. Կարնեցի, գրիչ ի յԷջմիածին,
1766 թ. - Հմր 1819, էջ 72
- Գանձակեցի Մկրտումեան, ընթերցող, 1766 թ. -
էջ 265
- եպս, 1768 թ., առաջնորդ Լիմ Անապատի
- էջ 253
- 1775 թ. - էջ 288
- վրդ. յԵրուսաղէմ, 1786-1787 թթ.
- էջ 368
- վրդ., 1792 թ., կնքադրոշմ - էջ
139, 140
- աբղյ, 1796 թ., յետին ստացող -
էջ 139, 140
- որդի` Մարտիրոս իրիցուն, ԺԸ. դ. - էջ 214
- ԺԸ. դ.- էջ 572
- վրդ., ԺԸ. դ. - էջ 648
- (Ակոբ), վրդ., ԺԸ. դ. - էջ 988
- «Ակոբ» գրչափորձ - էջ 722
- «Յակոբ» գրչափորձ - էջ 722,
1142
- ԺԸ. դ. (սիւնակետագիր ծածկագիր) - էջ 1438
- սրկ. Սիւնեաց, միաբան Սրբոյ Էջմիածնի - էջ 1318
- քհյ., Այվաթենց, ուսուցիչ գրիչ Նահապետ Կեսարացու, 1808 թ.
- էջ 1473
ՅԱԿՈԲՋԱՆ
- որդի Աւետիք գրչի, 1602 թ. - էջ281,
282
- որդի տէր Վահանեան Գէորքի, 1797 թ. - էջ 1236
- եղբայր Սիմոնի, ԺԸ. դ. - էջ 464
- եղբայր ստացաւղ Մարգարէ աբղյի, 1359 թ. - էջ 1197
ՅԱՅՏԻՆ, որդի Անդրիաս գրչի, կազմող, 1589 թ. - Հմր 1869, էջ 27
ՅԱՐՈՒԹԻՒՆ
- մահտեսի, յետին ստացող, 1664 թ. - էջ 1353, 1354
- ԺԷ. դար - էջ 797
- տէր Պետրոսի տղայն, ԺԷ-ԺԸ. դ. - էջ
1064
- քհյ, գրիչ, Մարունան գիւղ, 1705 թ. - Հմր 1945, էջ 654
- հայր Ղազարոս նուիրատուի, 1726 թ. - էջ 172
- (Արութիւն) որդի Յակոբի, 1737 թ. - էջ 1124
- վրդ. Երզնկացի, գրիչ, Ս. Նշան (Սեբաստիա), 1738 թ. - Հմր 1953, էջ 674
- մղդսի, 1738 թ. - էջ
- եղբայր Սիմէոն Երեւանցի կաթողիկոսի,
1747 թ. - էջ 33, 60, 70, 550, 626
- տէր 1771 թ., ստացող ի Լիմ անապատ
- Հմր 1842, էջ 152
- արքեպս. Վարագեցի, գրիչ ի Վարագ,
1772 թ. - Հմր 1827, էջ 104
- տէր, աթոռակալ, 1775 թ. - էջ
288
- նոտար, 1775 թ. - էջ 288
- նոտար, 1776 թ. գրիչ - Հմր
1802, էջ 16
- Վանեցի, գրիչ, 1786 թ., ի Կոստանդնուպոլիս - Հմր 1951, էջ 666
- վրդ., Բստեցի, 1795 թ. - էջ 230
- Կիւվեհին հաճի Յովհաննէս, Պալաթցի տիրացու, ԺԸ. դ. - էջ
722
- Արաբկիրցի Խարաղալեան, հայր Կարապետի 1807 թ. - էջ 648
- Մօզիկեան մահտեսի, եղբայր Կարապետի, 1812 թ. - էջ 1281
- աբղյ. Սարայլեան Պօլսեցի, որդի Պետրոս աղայի, հոգեւոր որդի Իսրայէլ
արքեպիսկոպոսի, գրիչ, ստացող, 1822-1823 թթ., ի Կոստանդնուպոլիս - Հմր 1937, էջ 637, 638
- եղբայր Մարտիրոս իրիցու, ԺԸ. դ. - էջ 214
- ԺԸ. դ. - էջ 214
- եղբայր Սիմոնի, Յակոբջանի, Էդգարի, Գրիգորի,
Գալուստի, Մելիքի, որ «ետուն մէկ լաւ
խալի ի դուռն Սուրբ Աստուածածնին», ԺԸ. դ. - էջ
464
- որդի տէր Մկրտչի, ԺԸ. դ. - էջ 830
- կնքադրոշմ - էջ 230
- գրչափորձ - էջ 230
- «Յարութիւն» գրչափորձ -
էջ 582
- «Յարութիւն», գրչափորձ - էջ 1272
ՅԵՂԻՈՆ - էջ 479
ՅԵՍՈՒ
- որդի Նաւեա - էջ 332, 404,
477, 825, 873, 1011, 1193, 1312
- հայր Սիրաքայ - էջ 1269, 1270
ՅԵՏԻԿԱՐ, հայր ստացող Պետրոս քհյի,
1663 թ. - էջ 1086
ՅԵՐՈԲՈՎԱՄ թգւր. Իսրայէղի - էջ 481
ՅԻԶՏԲՈՒԶԻՏ - էջ 950
ՅԻՆԱՍ, գրչափորձ - էջ 670
ՅՈԲ
- նահապետ. ի տաղս - էջ 881,
902, 1397, մանրանկար - էջ 861, Նշում - էջ 102, 333, 334, 394, 404, 405, 406, 407,
509, 826, 835, 843, 856, 862, 874, 1160, 1169, 1189, 1205, 1214, 1242, 1310, 1411, 1501, 1519, 1550, 1564
ՅԱՂՈՎՐ - էջ 476
ՅՈՍՏՈՍ, երրորդ եպս. Երուսաղէմի, Ա. դ. - էջ 1203
ՅՈՎԱԿԻՄ
- հայր Տիրամօր - էջ 221, 378,
559, 991, 998, 1144, 1152, 1239, 1409, 1560
- դպրապետ - էջ 237
- ի Բաբելոն - էջ 663
- պատրիարք Երուսաղէմի 1775 թ. - էջ 285, 288
- վրդ. առաջնորդ Տաթեւու, յետագայի
նուիրատու, 1793 թ. - էջ 74
- վրդ., 1783 թ., կնքադրոշմ - էջ
74
ՅՈՎԱՍԱՓ
- Բարաղամի հետ - էջ 389, 390, Տաղ
- էջ 899, 900, 901, 902, 1384, 1385, 1386, 1387, 1399
- ստացող ի Կիլիկեան Հայաստան, ԺԳ.
դ. - Հմր 1898, էջ 451
- քհյ, 1310 թ. - էջ 1285
- (Յօվասաբ) Ապարանեցի, ֆրա, 1421 թ., գրիչ ի Կաֆա - Հմր 2037, էջ 1150
- (Ովասափ) ԺԶ. դ. - էջ 821
- (0վայսափ) ԺԷ. դար - էջ 797
- (Յովասաբ) քհյ, ԺԷ. դ. - էջ
822
- վրդ., յետին ստացող, 1702 թ. -
էջ 378, կնքադրոշմ 379
- վրդ., յետին ստացող ի Ստաթէ, 1721 թ.-ից յետոյ - էջ 1317
ՅՈՎԷԼ մարգարէ - էջ 335, 407,
827, 835, 843, 857, 1191, 1548
ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ
- Կարապետ, Մկրտիչ. Ճառ, Ներբող
- էջ 804, 1194, 1218,
1231, 1499, Գլխատմանն Յովհաննու - էջ 240 (ՊՊ), 1499, Պատմութիւն
եւ տօն - էջ 807, 1088, 1163, 1223, 1239, 1240, 1241,
1314, 1568, շարական - էջ 886, 888, 1108, ի տաղս - էջ 880, 881, 890, 1010, 1072,
1111, 1391, յիշ. - էջ 258, 820, 871, 1020, 1248, 1306, 1330, 1346, 1388, 1466,
1467
- Աւետարանիչ, Աւետարան - էջ 525
(ՊՊ), 1001 (ՊՊ), 1092 (ՊՊ), 1095, 1096, 1151 (ՊՊ), 1155 (ՊՊ), 1203, 1277 (ՊՊ),
1294, 1341 (ՊՊ), 1363 (ՊՊ), 1461 (ՊՊ), 1481 (ՊՊ), յԱւետարանէն - էջ 711, 1084,
1087, 1176, 1193, 1243, 1349 (ՊՊ), Թղթէն - էջ 712, 1510, Յայտնութիւն - էջ
169, 321, 322, 802, 836, 844, 857, 863,
1019, 1251, 1252, 1412, 1563, Սկիզբն եւ պատճառ չորից Աւետարանացն - էջ 346, 441, 1157, 1165, 1186, 1195, 1212, Նախադրութիւն թղթոյն - էջ 348, 349, 1026, ի մեկնութենէ Աւետարանին - էջ 358,
465 (ՊՊ), 858, 864, 1211, 1212, 1216, 1231, Շարական - էջ 886,
1108, Ննջումն - էջ 802, Պատմութիւն եւ տօն - էջ 804, 1074, 1157, 1194, 1199,
1223, 1244, 1375, 1570, ի տաղս - էջ 909, Ցանկ - էջ 1488, մանրանկար
- էջ 221 (տպ), 803, 861, «Ոհանէս աւետարանչին
Ափաւ
Գալիփսիս կասին» գրչափորձ
- էջ 802, «Յով» - էջ 906, յիշ. - էջ
154, 158, 166, 184, 196, 323, 343, 353, 517, 695, 802, 810, 1052, 1085, 1091,
1096, 1152, 1186, 1217, 1228, 1230, 1310, 1333, 1334, 1346, 1398, 1406,
1466, 1489, 1497, 1501, 1508, 1518, 1522, 1523, 1524, 1527, 1534, 1535, 1539,
1540, 1542, 1549, 1558, 1559, 1569
- Կարճահասակ, անապատական - էջ
462
- պատանեակ - էջ 977
- (Յոհան) եպիսկոպոսապետ Դ. դ. -
էջ 484
- Երուսաղէմի հայրապետ, Դ. դ. - էջ
688, 710, 1201, 1242, ի շարականս - էջ 1466
- եպս., Կոստանդնուպոլսեցի, Դ-Ե. դդ. - էջ 688, 693, 710
- Երանելի - էջ 695, 707, 714
- Ոսկեբերան, 354-407 թթ., Աղօթք
- էջ 536, Գիրք
Անդրեայ - էջ 506, Թուղթ առ Թէոդորոս - էջ 506, Ի մարգարէն Եզեկիէլ - էջ 827, ի մեկնութենէ Աւետարանացն - էջ 198, 509, 858,
864, 1157, 1186, 1225, 1238, ի Մեկնութենէ Գործոց առաքելոց - էջ 806, 817, 1157, 1186, 1203, ի Պօղոսի թղթոցն - էջ 1418, Ի ննջումն ամէնաւրհնեալ Աստուածածնին - էջ 193, Յաղագս Յունան մարգարէին - էջ 1069, Պատճառ սուրբ Աւետարանին Յովհաննու - էջ 1157, Վասն խնդրուածոց - էջ 199, ի բանից - էջ 335, 346, 347, 348, 724, 836, 844,
865, 1405, ճառք - էջ 293, 294, 381, 382, 408, 509, 510, 511, 512, 513, 514,
515, 516, 517, 518, 519, 520, 521, 522, 523, 817, 1069, 1072, 1156, 1161, 1190,
1215, 1225, 1238, 1240, 1246, 1247, 1418, ի տաղս եւ գանձս - էջ 392, 910, Յանհասից - էջ 137, ՆերբողեանԳրիգորի Հայոց Մեծաց հայրապետի - էջ 498, Վարք եւ պատմութիւն - էջ 506, 1232, հանելուկ - էջ 885, մանրանկար - էջ 506, յիշ.
- էջ 287, 439, 533, 859, 1072, 1178, 1185, 1196, 1202, 1210, 1225, 1226, 1279
- (Յովհան) Մանդակունի, կաթողիկոս
Հայոց 478-490 թթ., Խրատք եւ ճառք - էջ 294, 1222, 1418
- Կլեմաքս, Սինացի, Սանդուղք Գիրք, Զ. դ. - էջ 556, 559, 560, 561, 584, 585, 586, 588, 589, 594,
595, 597, 598, 600, 601
- առաջնորդ Ռայիթու լերինն, Թուղթ առ Յովհաննէս Կլեմաքս, Զ. դ. - էջ 556, 560, 594, 597, 600
- Մայրավանեցի, Է. դ., Ճառք - էջ
1415, 1416, 1417, 1418
- Գ. Օձնեցի, կաթողիկոս հայոց
717-728 թթ., ի շարականս - էջ 1466, յիշ. - էջ 1067, 1068, 1201
- Դամասկացի, Ը. դ., Յաղագս գոյի
- էջ 724
- Ե. Դրասխանակերտցի, կաթողիկոս Հայոց
898-929 թթ, Պատմութիւն - էջ 426, 427,
432, յիշ. - էջ 428, 949
- եպս., Յաղագս Սուրբ խաչին Վարագայ. - էջ 401
- Չմշկիկ, Ժ. դ., կայսր Բիւզանդիոյ
- էջ 1053
- վրդ. Կոզեռն (Տարօնացի), 1021 թ.,
Տեսիլ - էջ 242, ի խորհուրդ Երկրորդ աւուր ծննդեան - էջ 804, ի խնդրոյ Անանիայի աշակերտեաց եպիսկոպոսի,
Վասն զի գիտելոյ զպատճառ վերաբերելեաց - էջ 775, 776, 777, 778, Մեկնութուն տումարի - էջ 947, 949
- արքեպս., ստացող ի Հաղբատ, առաջնորդ
սրբոյ ուխտին, ԺԱ. դ. - Հմր 1912/Բ, էջ 504-5
- Սարկաւագ, վխճ. 1129, ՅԵկեղեցական պատմութենէ - էջ 1157, 1212, 1225,
1238, Սակս գիշերային ժամու - էջ 1067, Տոմարական - էջ 754, 755, 756, 765, 769, 775, 777, 955, 964,
968, 969, 1016, 1326, ի բանից - էջ 443, յիշ. - էջ 195, 781, 782, 965, 1196, գրչափորձ
- էջ 1036, 1068, 1138, 1140
- քհյ., հայր Ստեփանոս իրիցու տոմարագիտի - էջ 1141
- գրիչ, 1184 թ. - Հմր 2021, էջ 1078
- առաջնորդ Լամբրոնի, Գէմըռձըգէր գաւառի Սուրբ Աստուածածնի, 1191 թ. - էջ 523
- քհյ., որդի Կարարպետի եւ Վահանաւրէի, 1192 թ. - էջ 411
- ԺԲ. դ., ստացող - Հմր
1999/Բ., էջ 954
- Գառնեցի, 1181-1251 թթ., Աղօթք
- էջ 536, Շարական - էջ 1465, Յիշատակ հրաշիցն յԵրուսաղէմ - էջ 1248
- Անգելոս, Համառօտ հաւաքումն Յաղագս հոգւոյ - էջ 112, 553,
645, 1482, 1485
- դիտապետ Սկեւռայի, 1216 թ., - էջ 200
- քհյ, գրիչ, ԺԳ. դ. - Հմր
1981/Ա., էջ 824
- Երզնկացի (Պլուզ), ԺԳ-ԺԴ. դդ.,
Խրատ հասարակաց քրիստոնէից - էջ 948, ի Հասարակաց խրատուց - էջ 1403, Խրատ հոգեւոր
- էջ 392, 1419, Յաղագս երկնային շարժմանն ի խնդրոյ պարոնտէր Վախթանկայ - էջ 117, 151, 392, 788, 1046, Յաղագս երկնի, թէ քանի երկինք - էջ 1232, Յաղագս սուրբ Հռիփսիմեանց - էջ 1066, տաղք. «Ադամայ ստեղծօղն» - էջ 881, «Ամենայն մեղաց» - էջ 910, «Այսօր ձայնն»
- էջ 878, «Այսօր զուարճացեալ» - էջ 1103, «Առաջնաճաշակ պտղոյն» - էջ 1383, «Աստուածածին
մայր» - էջ 907, «Աստուածածին սրբուհի» - էջ 880, 907, «Յակոբ, զարթի՛ր» - էջ
1391
- Երզնկացի, Ծործորեցի, ԺԳ-ԺԴ. դդ.
տաղք. «Այբն արարած» - էջ 1381, «Այս ինչ կրակ» - էջ 916, «Առաջնաճաշակ պտղոյն»
- էջ 897, 906, 1102, «Աւրհնեալ Աստուծոյ» - էջ 903, «Երնեկ ես» - էջ 899, «Յամենայն
մեղաց» - էջ 890, «Յամենահրաշագործ Արարչին» - էջ 1042, 1381, «Յանէից լուսոյն»
- էջ 1283, «Յանճառ փառսն» - էջ 1284, «Յաւուրս վերջին» - էջ 1103, Նշում - էջ 724, 820
- քհյ, Մղաջրոյ, 1310 թ. - էջ 1285
- վրդ., գրիչ յԵրզնկայ, 1342 թ. - Հմր
1973, էջ 781, 782, 783
- աբղյ. Սեբաստացի, երեսփոխան Ստեփանոս արքեպսի, 1357 թ. - էջ 1178
- գրիչ, 1358 թ. - էջ 1446
- երէց, մերձաւոր ստացաւղ Մարգարէ աբղյի, 1359 թ. - էջ 1197
- կր., արեան մերձաւոր յետին ստացող Յուսիկ կուսակրաւն աբղյի, 1366 թ. -էջ 1198
- Որոտնեցի, 1315-1388 թթ., Ի բանից իմաստասիրաց - էջ 242, Մատենագրութիւնք Յովհաննու Որոտնեցւոյ - էջ 154, 158, 166, 186, Լուծմունք Պերի Արմենիասի Արիստոտէլի
- էջ 50, 52, 57, 111, 121, 574, 921, 1260, Ծաղկաքաղ եւ
Մեկնութիւն Եսայեայ - էջ 653, Համառօտ լուծումն Աստուածաբանի ի Յովաննէ Որոտնեցոյ, հաւաքեալ աշակերտի նորին Գէորգեայ Եզնկացւոյ - էջ 613, Մեկնութիւն յԱւետարանէն - էջ 381, Յաղագս անձին բան ինչ խօսեցեալ, էջ
136, Վասն ԲԺ-ան հողմոցն - էջ 965, Վերլուծութիւն
Պորփիւրի - էջ 111, 144,
156, 168, Հարցմունք
պիտանիք - էջ 1294, Հաւաքումն Համառօտ Վերլուծութեան Ստորոգութեանցն Արիստոտէլի - էջ 50, 52, 56, 120, 574, 615, 726, 921, Վերլուծութիւն Փիլոնի - էջ
612, ի մեկնութենէ Ս. Գրոցն - էջ 126, 143, 154, 155, 156, 158, 159, 160,
166, 167, 168, 186, 187, 227, 819, 1042, 1046, Աւրհնութիւն նորակերտ շինուածոյ տաճարին եւ զանկակատանն առաքելական աթոռի վանիցն Ստաթէի - էջ 155, 159, 167, 187, 1531, Քարոզ - էջ 1335,
1570, Յիշատակ - էջ 1241, 1309, 1319, յիշ. - էջ 50, 53, 57, 121, 183, 574, 575,
612, 613, 616, 654, 671, 922, 940, 965, 1201, 1330, 1496, 1571
- Քռնեցի, առաջնորդ Վերին վանուց Քռնոյ, խնդրող Յաղագս հոգոյն եւ զօրութեանց նորին եւ առաքինութեանց,
1345
թ. - էջ 789
- միայնակեաց, առաջնորդ սուրբ
ուխտի, որ կոչի Հայր Յովանիսի, 1390 թ. - էջ 1457
- եղբայր Թումա քահանայ գրչի, 1391 թ. - էջ 313
- հայր Սիմէոն քահանայ ստացողի, 1391 թ. - էջ 302, 305, 306, 308, 310,
311, 312
- Վարդենիսցի, Բացայայտումն բանից սուրբ հաւրն մերոյ Գրիգորի Նարեկացւոյ
- էջ 816, գրիչ եւ ստացող, 1391 թ. - Հմր
1980, էջ 816, 817, 819, 820, 821
- եղբայր Գրիգոր արքեպսի. վերայդիտողի Եկեղեաց գաւառի - էջ 819, 820
- Քերոբենց, Տաղ. «Յերէկ հողվերօքն» - էջ 898
- ԺԴ. դ. - էջ 208
- եպս, ԺԴ. դ. - էջ 382
- որդի Մկրտիչ քահանայի, ԺԴ. դ., գրիչ, ծաղկող - Հմր 1875, էջ 317, 318
- կր., ԺԴ. դ., մանրանկար, ստացող
- Հմր 1875, էջ 315, 317, 318
- վրդ. ի գաւառէն Եկեղեաց ի վանից Սուրբ Կիրակու - էջ 45
- երէց, Սուրբեհնայ, որդի Կարապետին եւ Քարամխաթունին, յետին ստացող եւ նուիրատու յԵրկանին վանքն, ԺԴ. դ.
- էջ 784, 785, 786
- տէր, ստացող, Աղթամար, Սուրբ Խաչ վանք,
ԺԴ. դ. - Հմր 2001 էջ 966
- ուսուցիչ Պետրոս գրչի, ԺԴ. դ. - էջ 194
- յետին ստացող, ԺԴ. դ. - էջ 204
- սրկ. ԺԴ. դ., ստացող - Հմր
1886, էջ 382, 383, 384
- րաբունի, ԺԴ. դ. - էջ
810, 811
- սրով այլազգեացն կատարեցաւ, եղբայր գրիչ եւ ստացող Ստեփանոսի, ԺԴ. դ. - էջ 810
- տէր (երկանուն Լեւոն), ստացող, ԺԴ. դ. - Հմր 2092, էջ 1467
- Թլկուրանցի, ԺԴ-ԺԵ. դդ., Բանք չափաւ - էջ 1390, տաղք.
«Աղէկ պատկեր» - էջ 915, «Աչէր ինչ էս» - էջ 994, «Արե՛կ, արե՛կ» - էջ 914, «Արեւ
նման» - էջ 915, «Աւրհնեալ անուն» - էջ 986, «Գէնա բահար» - էջ 893, 915, «Ես ձեզ
տեսայ» - էջ 893, 916, «Ես Յովանէս նուաստ ոգի,
/ որ մականունս Թուլգուրանցի» - էջ 1390,
«Զքեզ Աստուած» - էջ 1391, «Զքեզ ունիմ» - էջ 1391, «Է, մահ» - էջ 910, «Թէ մահըն չէր»
- էջ 916, «Լոյս երեսաց դէմ» - էջ 916, «Հանկուն այլ օ՞վ» - էջ 916, «Հոգոյվ մտօք»
- էջ 911, «Յանկարծակի մէկ մի» - էջ 915, «Յորժամ կամէր» - էջ 909, 1391, «Ով, մահ»
- էջ 903, 1392, «Սկըսօղն է ըսկիզբն» - էջ 980, «Տեսայ պատկեր մի» - էջ 914, «Քեզ հոգեւոր
խրատ մի» - էջ 1391, յիշ. - էջ 893, 903, 916
- հայրապետ վանաց Սուրբ Աւքսենդիոսի, Ղրիմ, 1401 թ. - էջ 592, 593
- կր. գրիչ ի Մեծոփայ վանս, 1410 թ. - Հմր 2065, 1306, 1309, 1313
- վրդ., 1410 թ. - 1308
- քհյ. եղբայր Թովմա վրդ. Մեծոփեցու եւ թուղթ կոկող ի Մեծոփայ վանք,
1410 թ. - Հմր 2065, 1308, 1309
- կր., եղբայր Ղազարի, 1410 թ. - էջ 1312
- վրդ., աշակերտակից հայր, 1410 թ. - էջ 1313
- միւս վրդ., աշակերտակից հայր, 1410 թ. - էջ 1312
- քհյ., հարազատ Թովմա վրդ. Մեծոփեցու,
1410 թ. - էջ 1311
- հարազատ Թովմա վրդ. Մեծոփեցու,
1410 թ. - էջ 1311
- վրդ., հանգուցեալ րաբունապետ, 1410 թ. - էջ 1311, 1312
- գրագիր, 1410 թ. - էջ 1311, 1312
- (Յօհան) Րաբունի, գրիչ չափաւորի, 1413-1414 թթ. - էջ 1297
- հոգեւոր հայր Յոհան Րաբունու, 1413-1414 թթ. - էջ 1297
- կր. Գամաղիէլ վանքի (Հիզան), 1413-1414 թթ. - էջ 1297
- (եւ) կր. Գամաղիէլ վանքի (Հիզան), 1413-1414 թթ. - էջ 1297
- (Յովհան)Միակեց, հանգուցեալ, Գամաղիէլ վանքի
(Հիզան), 1413-1414 թթ. - էջ 1297
- որդի Սարգիս քհյի, 1425 թ. - էջ 1299
- վրդ., գրիչ, 1424 թ. - Հմր 2077/Ա, էջ 1365, 1366
- (Յոհանէսիկ) որդի Ստեփանոսի, 1425 թ. - էջ 1299
- արքեպս., 1440 թ., - էջ 181
- քհյ., հայր գրիչ Յովսէփ քհյ.ի, 1463 թ., Բաղէշ
- էջ 1033, 1034
- հայրապետ Բաղէշի, 1463 թ. - էջ 1034
- քհյ., ստացող, 1503 թ. - Հմր 2033, էջ
1128
- որդի Աւետիսի եւ Հաթուջանի, 1549 թ. - էջ 1432
- վրդ., գրչութեան արուեստի ուսուցիչ, գրիչ, ստացող, կազմող Առաքել
վրդ. Պոռեցու, 1549 թ. - էջ 1432
- հօրեղբայր գրիչ, ստացող, կազմող Առաքել վրդ. Պոռեցու, 1549 թ.
- էջ 1432
- Թիխնով դպիր, գրիչ յԻլով, 1551 թ. - Հմր 2031, էջ 1120
- վրդ. Բրքութ Ոստանցի,
1582 թ. - 1366
- տէր, նորընծայ եւ զդեռ[ա]բոյս թոռ
Անուշի, 1585 թ. - էջ 264
- եղբայր ստացող Ներսէս րաբունապետի 1569-
1570 թթ. - էջ 567, 569
- աշակերտ Ներսէս րաբունապետի, 1569-1570 թթ. - էջ 569
- կթղ. Աղուանից` 1576-1598 թթ.,
1598 թ. ի Գանձասար մեռոն օրհնեց - Հմր 1923, էջ 580
- աբղյ. Այնթապցի, 1585 թ., գրիչ
ի Սեբաստիայ - Հմր 1868, էջ 261, 262, 263
- արքեպս, Այնթապցի, օրինակի շնորհող, 1589 թ. - էջ 275
- վրդ. Ծայրեցի, յետին ստացող, 1592 թ. - էջ 1302
- վրդ., ստացող, ԺԶ. դ. - Հմր 2073, էջ 1346
- սրկ. ԺԶ. դ. - էջ 802
- գրիչ, ԺԶ. դ. - Հմր 2069, էջ 1336
- որդի Գրիգորիս գրչի, 1600 թ. - էջ 473
- 1620 թ. - էջ 501
- Մոկացի, գրիչ ի Լիմ, ԺԷ. դ. (1622ից յետոյ) - էջ 1393, 1394, 1400,
1401, 1402
- քհյ Շատախեցի, ստացող ի Լիմ, ԺԷ. դ. (1622ից յետոյ) - էջ 1392, 1393, 1394,
1400, 1401, 1402
- սրկ., աշակերտ Մինաս գրչի,
1622 թ., գրիչ յԱմիթ - Հմր 1867, էջ 256
- (Ովանէս) իրից Րոտին, 1623 թ.,
տաղասաց. «Փառք փառաւորեալ» - էջ 979
- տէր, հօրեղբայր Արիստագէս Խարբերդցու, եղբայր մեծ Լատիֆի, 1624 թ. - էջ 1180
- քհյ., ծերունի պատուական, հայր
յետին
ստացող Յոհանէս վարդապետի,
1630 թ. - էջ 923, 924
- վրդ., քաջ րաբունապետ եւ աստուածաբան,
առաջնորդ Սուրբ Աստուածածին եւ Սուրբ Կարապետ վանաց, յետին ստացող, որդի Յովանէս ծերունի պատուական քահանայի եւ մահդասի Զմրութի, 1630 թ. - էջ 923, 924
- (Ոհանէս) եղբայր Յակոբ երէցի, 1637 թ. - էջ 256
- 1639 թ., որդի Կարապետի եւ Խաթունաղի, ամուսին Մրջանի, գրիչ ի Սուրս գիւղ Մոկսի - Հմր 1883, էջ 374
- քհյ. հայր Կարապետ գրչի, 1639 թ. - էջ 374
- քհյ, 1643 թ. - էջ 2
- դպիր, գրիչ յԷջմիածին, 1644 թ., 1648 թ. - Հմր 2096, էջ 1482
- երէց, 1650 թ., ստացող ի Մալաթիա, ի դրունս Սուրբ Ստեփաննոսի - Հմր 1856, էջ 212, 213
- գրիչ յԱմիթ, 1651 թ. - Հմր 2025, էջ
1089
- Կարնեցի, հայր Կարապետ Ադրիանացւոյ,
1658 թ. - էջ 114
- սրկ., 1658 թ., - էջ 114
- (Յօհան) եղբայր Խօջա Աւետիք,
1658 թ. - էջ 736
- (Յոհան) Կարճաւանցի, 1659 թ., ստացող
ի Երնջակ, 1660 թ. - Հմր 1909, էջ 491, յետագայ ստացող - էջ 468
- 1653 թ., ծաղկող - Հմր
1924, էջ 586
- «Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ Յովհան վարդապետ
Կարճաւնեցի թվին ՌՃԲ. (1653)» կնքադրոշմ
- էջ 492
- արքեպս. առաջնորդ սուրբ ուխտիս
Ստաթէի, 1660 թ. - էջ 596
- սրկ. յետին ստացող, յԷջմիածն, 1675 թ. - էջ 204
- վրդ., 1680 թ., յետին ստացող -
էջ 239
- տէր, սրբագրող, 1685-1690 թթ.
- Հմր1861, էջ 225
- տէր, 1687 թ. - էջ 412
- (Յօհաննէս)տէր 1687 թ. - էջ 412
- վրդ., Ատանացի, ստացող ի Բաղէշ, 1687 թ. - Հմր 2078, էջ 1377, 1378
- վրդ., 1690 թ. - էջ 1446
- Մրքուզ Ջուղայեցի, Սպահանցի, Վկայութիւնք համառօտաբար յաղագս պիտոյից
աստուածաբանութեան. նախ Արիստոտէլի Մեթաֆիզիկայ, գիրք առաջին - էջ 837, 838, Սրբազնագործութիւն, Նոր Ջուղայի Սուրբ Ամենափրկիչ վանքի
միաբան, 1695-1696 թթ., գրիչ ի Նոր Ջուղա՞ - Հմր
1935, էջ 625, 627, 631, 633
- ստացող յԱդրիանապոլիս, 1699 թ. - Հմր 1982/Բ, էջ 832
- ԺԷ. դ.- էջ 572, 588
- ԺԷ. դ. - էջ 586
- (Յօվանէս), ԺԷ. դար - էջ 797
- (Յոհան), գրիչ, ԺԷ. դ. - Հմր 2017, էջ 1044
- (Յոհան), ծածկագիր, ԺԷ. դ. - 1064
- աբղյ., ստացող, եղբայր Մարինոս գրչի, ԺԷ. դ. - Հմր 2017, էջ
1044
- տէր., ստացող, ԺԷ. դ. - Հմր 2028, էջ 1104
- աբղյ, ԺԷ. դ., օրինակի շնորհող - 1235
- (Օվանէս), յետին ծաղկող, ԺԷ. դ.
- էջ 250
- Յոլով Կ. Պոլսեցի, թրգմ. Ճօանի Պատիստայի Պօռթայի, Յաղագս բնազննութեան,
1690 թ. - էջ 1132, 1133
- Արզրումցի, հայր Խուպասարի, յետին
ստացող, ԺԷ. դ. - էջ 384
- աբղյ, եղբայր օրինակի շնորհող Յովաննէս աբեղայի, ԺԷ. դ. - էջ 1235
- ԺԷ. դ., գրիչ - Հմր
1846, էջ 172
- (Հանէս) որդի Բրհուտեցի Դաւթի, ստացող,
յԷտրէնէ (Ադրիանապոլիս), 1702 թ. - Հմր
1982/Ա, էջ 831
- խոճա, 1708 թ. - էջ 1358
- (Յոհան) կուսակրոն քահանայ, ի Մեծ Անապատ, 1720 թ. - էջ 112
- (Յոհան) վրդ., Ամիթեցի, 1731 թ. - էջ
670
- Յովանէս, գրչափորձ - էջ 670
- (Ոհան) Սուրբ Էջմիածնի ուսանող, աշակերտ Ստեփանոս աստուածաբանութեան վարդապետի 1731 թ. - էջ 931
- տրց., հոգեւոր եղբայր Աբրահամ գրչի 1733 թ.,
ստացող - Հմր
1810, էջ 42
- վրդ., պատրիարք Կ. Պօլսի, 1740
թ. - էջ 1495
- «Քրիստոսի ծառայ Յոհանէս. ՌՃՂԱ.՞ (1742)» կնքադրոշմ - էջ 658
- արքեպս, ստացող, առաջնորդ վանից
Սրբոյն
Թօմայի առաքելոյն, 1743 թ.
- Հմր 1905, էջ 484
- երէց, գրիչ, 1746 թ., Լուսաւորչի անապատ - Հմր 1932, էջ 615, 617, 618
- որդի Բունիաթի, գրիչ, 1748 թ. - Հմր 1915/Ա, էջ 534, 535
- վրդ., Շօռօթեցի յետին ընծայող, աշակերտ Մկրտիչ վրդ-ին, 1748 թ. - էջ 1040
- Բատականցի, գրիչ ի Լիմ անապատ,
1762 թ. - Հմր 1834, էջ 118
- վրդ. Մոկացի` վարպետ տէր Յովանէս
Բատականցու, 1762 թ. - էջ 118
- վրդ., աշակերտ Սիմէօնի Երեւանցւոյ, գրիչ յԷջմիածին, 1770-1776 թթ., 1780 թ. - Հմր 1917, էջ 550, 551, 552
- վրդ., ի Լիմ անապատ, 1771 թ., որ
Յոհաննիսի
Երզնականցոյ Յաղագս Երկնային շարժման օրինակն ետ տէր Յարութենին - էջ 152
- տրց., 1772 թ., գրիչ ի Վան - Հմր
1820, էջ 73, 74
- գրագիր, 1775 թ. - էջ 288
- քհյ, հայր գրիչ Գէորգ Կոստանդինուպօլսեցու 1782 թ. - էջ 430
- Համատանցի (մականուն` Պաղտատցի), րաբունապետ, հոգեւոր ծնող
Ստեփան դպիր գրչի, 1799 թ. - էջ 656
- վրդ., ԺԸ. դ., գրիչ - Հմր
1815, էջ 56
- (Յօհան) վրդ., ԺԸ. դ. - էջ 658
- վրդ. Բուզանդեան, Կոստանդինուպօլսեցի, թարգմանիչ Առագաստ
ամբողջութեան, ԺԸ. դ. - էջ 529
- (Ոհանէս) քհյ, ԺԸ. դ. - էջ 582
- վրդ., յետին ստացող, ԺԸ. դ. -էջ 1090
- վրդ. Մօղնեցի, յետին ստացող, ԺԸ. դ. - էջ 1090
- (Յօվհաննէս) եպս. Ներսիսեան,
1805 թ., յետին ստացող - էջ 104
- պատրիարգ Կ. Պոլսի, ուսուցիչ, աստուածաբան վարդապետ, 1811-1812 թթ. - էջ 1279
- (Յովհան) Միրզայեան Վանանդեցի,
1816 թ. - էջ 641
- աբղյ., յետին ստացող, ԺԸ. դ. - էջ 1014
- գրիչ, ստացող, ԺԸ. դ. - Հմր 2046, 1248
- «Յօհաննէս սարկաւագ Վարդազարմեան, 1820», կնքադրոշմ - էջ 428
- սրկ. Շահխաթունեանց, 1821 թ., ստացող
ի Կ. Պօլիս - Հմր 1893, էջ 427, 428, 436
- աբղյ. Գէորքեան, գրիչ յԷջմիածին, 1826 թ. - Հմր
1900, էջ 458
- վրդ. Ասլանեանց, գրիչ, ստացող, ի Կոստանդնուպոլիս, 1848 թ. - է Հմր 1936, էջ 635
- Մատադեանց, ի գեղջէն Ախտարանոցի
(Չանախչի) Ղարաբաղու վիճակի, 1885 թ. - էջ 222
- (Յաղագս բառի), - էջ 38
- (0վանես) որդի տէր Ստեփանոսի, ԺԹ. դ. - էջ 226
- Ներսիսեան, ԺԹ. դ. - էջ 1184
- «Ղափանցի Յօհանենց» - էջ 856
- թուրքացեալ ի Սպահան - էջ 1409
- «Յովաննէս վարդապետ», կնքադրոշմ - էջ 458
- «Յովհաննէս վրդ.», կնքադրոշմ - էջ 1058
- «Ովանէս» գրչափորձ - էջ 501
- գրչափորձ - էջ 230
- «Յոհան» գրչափորձ - էջ 722
- «Յովհաննէս վրդ.», գրչափորձ - էջ 1090
- «Յովհաննէս վրդ.» կնքադրոշմ - էջ 1262
ՅՈՎՆԱԹԱՆ
- ԺԷ. դ. - էջ 226 (ՊՊ)
ՅՈՎՆԱՆ
- Մարգարէ. Տօն, Յիշատակ Յունանու
- էջ 804, ի Ճառս - էջ 335, 507, 827, 1217, 1272, 1501, 1525, ի տաղս - էջ 902, ի
շարականս - էջ 208, 887, մանրանկար - էջ 803, յիշ. - էջ 644, 805, 1242
- հայր Սիմոն-Պետրոս առաքեալի - էջ
1569
ՅՈՎՍԱՓԱԹ,
յԱստուածաշունչ - էջ 1313
ՅՈՎՍԷՊՈՍ Փլաբիոս, 37-95 թթ., հրեա
պատմագիր, Պատմութիւն պատերազմին հրէից - էջ 489, ի Պատմութենէ - էջ 475,
477, 478, 925, յիշ. - էջ 490, 724
ՅՈՎՍԷՓ
- Գեղեցիկ. Վասն Յովսէփայ - էջ
484, յիշ. - էջ 1206
- դպրապետ, ի Պատմութեան Է. իմաստասիրաց - էջ 237
- արդար, այր Մարեմայ. Մանրանկար
- էջ 1227, յիշ. - էջ 841, 991, 992
- Արիմաթացի, ի տաղս - էջ 908, Վարք
- էջ 979, 1217, յիշ. - էջ 509, 806, 1084, 1162, 1192, 1203, 1230,
1242
- անապատական հայր, Ա. դ. - էջ
1414
- Դուինեցի, նհտ., 1170 թ. - էջ
6
- վրդ., 1310-ից առաջ, «Յամենից,
գոյից» - էջ 1283
- միաբան, ԺԴ. դ. - էջ 811
- հայրապետ վանուց Սուրբ Աւքսենդիոսի ի Ղրիմ, 1401 թ. - էջ 592
- որդի Աւետիսի, 1549 թ., - էջ 1430, 1432, 1433
- քհյ., գրիչ ի Բաղէշ, 1463 թ. - Հմր 2014, էջ
1033, 1034
- գրիչ, յերկիրս Աճանան, ի գիւղս Խնկանց, ԺԵ. դ. - Հմր
1878, էջ 329
- ԺԵ. դ., ծածկագիր - էջ 183
- գրիչ, ծաղկող, 1503 թ. - Հմր 2033, էջ 1127, 1128, մանրանկար 1125
- որդի Աւետիսի եւ Հաթուջանի, 1549 թ. - էջ 1430, 1431, 1433
- գրիչ յԷջմիածին, 1680 թ. - Հմր 2027, էջ
1098
- վրդ., 1690 թ., գրիչ յԷջմիածին,
համառօտող յորդորակի Սարգսի Շնորհալւոյ Մեկնութիւն կաթողիկեաց թղթոց - Հմր 1804/Բ, էջ 20, 21,
22
- տրց. (Յվոփէս), յետին ստացող,
1738 թ. - էջ 190
- սրկ, Սահանեցի, 1765 թ. գրիչ յԷջմիածին
- Հմր 1801, էջ 13
- վրդ., յետին ստացող, 1797 թ. - էջ 1236
- Սանահնեցի արքեպս, ԺԸ. դ. - էջ 1424
- արքեպս. Վեհապետեան, ԺԹ. դ. - էջ 604
ՅՈՎՐԱՄ,
յԱստուածաշունչ - էջ 1313
ՅՈՒԴԱ
- նահապետ հրէից - էջ 405, 870,
991, 1205, 1239
- Մակաբէ - էջ 490
- Յակոբեան - էջ 129, 349, 712,
1398
- Մատնիչ - էջ 267, 1354
- (Կիւրեղ Երուսաղէմացի) - էջ 1242
ՅՈՒԴԻԱՅ եպիսկոպոսապետ Հռովմա - էջ
690
ՅՈՒԼԻԱՆԵԱ
- նհտ. - էջ 533
- կին Աղէկսանդրոսի - էջ 1156, 1186
ՅՈՒԼԻԱՆՈՍ Ուրացող, Բիւզանդական կայսր,
361-363 թթ., Գրիգոր Աստուածաբանի ճառ Արձանական ի վերայ Յուլիանոսի - էջ 340, 438, յիշ. - էջ 421, 1413
ՅՈՒԼԻՈՍ
- թգւր. շինեաց զՀոռոմ - էջ 459
- (Գայիոս) - էջ 459, 717, 1053
- (Յուղեա) եպիսկոպոսապետ Հռովմա,
Դ.
դ. - էջ 686, 690, 701, 703, 705,
706, 708, 709, 805
ՅՈՒՂԻՏԱ, նհտ. - էջ 344, 442,
687
ՅՈՒՍԻԿ
- քհյ, հայր Սուրբ Ստեփաննոսի - էջ 838
- յետին ստացաւղ, 1366 թ. -էջ 1198
- որդի յետին ստացող տէր Կիրակոս քհյ.ի, եղբայր Արիստագէս վրդ-ի, Խըտըրշայի եւ Ստեփաննոսի, 1624 թ. - էջ 1180
- ԺԷ. դ. տէր Յուսիկն նմանեալ հօրն
Գրիգորի, գրչափորձ - էջ 258
- (Ուսիկ) ԺԷ. դ., գրչափորձ - էջ
258
ՅՈՒՍՏԻԱՆԷ (Յուստինէ) կոյս, նհտ.
Ս. Կիպրանոսի հետ - էջ 533
ՅՈՒՍՏԻԱՆՈՍ, կայսր - էջ 414
ՅՈՒՍՈՒՖ, հայր ստացող Պետրոս կրօնաւորի,
1413-1414 թթ. - էջ 1295, 1296, 1297
ՅՌՈՄԷՂԱՅ (Ռոմիղոս), որ զՀռոմ շինեաց - էջ 481
ՆԱԲԱՏ, յԱստուածաշունչ - էջ 334
ՆԱԲՈՒԳՈԴՈՆՈՍՈՐ - էջ 335, 378,
475, 990, 1187
ՆԱԴԻՐ շահ, ԺԸ դ., թգւր. Պարսից
- էջ 122
ՆԱԶԱՐ
- ԺԷ. դ., գրչափորձ - էջ 190
- ԺԸ. դ. - էջ 214
ՆԱԶԱՐԷԹ
- Ամիրասաթենց Ջուղայեցի, որդի Խօջայ Եղնազարի, գրիչ, ստացող, ԺԷ. դ. - Հմր 1887, էջ 397, 398, 399
ՆԱԶԼՈՒ, կողակից մահտեսի յետին ստացող Իսրայէլի, 1664 թ. - էջ 1354
ՆԱԶԽԱԹՈՒՆ
- մայր գրիչ եւ ստացող Ստեփանոսի, ԺԴ. դ. - էջ 810
- մայր յետին ստացող Ստեփանոսի, 1425 թ. - էջ 1299
ՆԱԶՄԷԼԻՔ, մայր Թումա քահանայ գրչի, 1391 թ. - էջ 300, 302,
305, 306, 308, 311, 312
ՆԱԹԱՆ, քուերորդի Խիկարայ իմաստասիրի - էջ 243, 800
ՆԱԽՈՅ Մելիք Մարզվանցի, տաղասաց. «Այս ինչ խաւար» - էջ 915, յիշ. - էջ 915
ՆԱՀԱՊԵՏ
- Քուչակ Վանեցի, ի գեղջէն Հառակոնիսայ, ԺԶ-ԺԷ. դդ., տաղասաց, տաղ` «Աղբիւր կենդանի» - էջ 1384, Քուչակի խաղեր «Ըսպանիայ աղէկ». - էջ 797 (ՊՊ), «Ես եմ Քուչաք Վանեցի» գրչափորձ - էջ 798
- քհյ Շոռոթոյ 1637 թ. - էջ 257
- վրդ. ստացող, 1683 թ. - Հմր
1919/Ա, էջ 559, 562
- Ա. Եդեսացի, կաթողիկոս Հայոց`
1691-1705 թթ. - էջ 201, 831, 1115
- Կեսարացի. Յիշատակարան շարադրողի Սաղմոսիս «Յետ Ադամայ ելանելոյն» - էջ 1469, գրիչ ի Կոստանդնուպոլիս,
1808 թ. - Հմր 2093, էջ 1473, 1475, 1476
- «Նահապետ վարդապետ» կնքադրոշմ - էջ 562
ՆԱՄԵՐԹՈՍ - էջ 545
ՆԱՆԱ վրդ. Ասորի - էջ 385, 359, 1226
ՆԱՆՈՍ ճգնաւոր - էջ 978
ՆԱՏԵՐ գրիչ, 1359 թ., գրիչ ի Ղրիմ - Հմր
2040, էջ 1196, 1197
ՆԱՐԻՆՀԱԹՈՒՆ (Նարին), թացնարար, 1549 թ. - էջ 1431
ՆԱՒԱՅՍԱՐԴ, ԺԸ. դ. - էջ 214
ՆԱՒՈՒՄ մարգարէ - էջ 335, 827
ՆԱՔՈՎՐ կախարդ, ի Պատմութիւն Բարաղամու եւ Յովասափու - էջ 390, Տաղ. 901, 1386
ՆԵՂՈՍ
- հայր Դ-Ե. դդ., Խրատք - էջ 38,
279, 952, յիշ. - էջ 463, 526, 527,
528, 667, «Խրատ Նեղոսի» գրչափորձ
- էջ 528
- Դուքսապատիռ, Վասն հինգ պատրիարգացն - էջ 449
ՆԵՄԵՍԻՈՍ եպս Եմեսու, Դ. դ. - էջ
106, Յաղագս բնութեան մարդոյ - էջ 1480
ՆԵՍՏՈՐ, հերձուածող, Նասրանի, մահ. 440 թ. -
էջ 408, 488, 628, 642, 689, 690, 691, 692, 693, 694, 695, 696, 697, 698,
699, 700, 701, 702, 703, 704, 705, 706, 707, 708, 831, 849, 1176
ՆԵՐՈՆ, կայսր Հռոմայ 54-68 թթ. -
էջ 496
ՆԵՐՍԷՍ, որդի թագաւորին Հռոմայ - էջ 832
- Մեծ, կաթողիկոս հայոց 353-373 թթ.,
Տեսիլ - էջ 386 (չափածոյ), Մեսրոպայ Վայոցձորեցւոյ Պատմութիւն Սրբոյն Ներսիսի հայրապետին
- էջ 381, 1388, Վարք - էջ 503, 504, մանրանկար - էջ 565, յիշ. - էջ 382, 393,
506, 820
- Բ. Շինող Բագրեւանդացի 548-557 թթ. - էջ 950
- Գ. Տայեցի կաթողիկոս Հայոց,
641-661 թթ. - էջ 378, 502
- Դ. Շնորհալի (Կլայեցի), կաթողիկոս
հայոց 1166-1173 թթ., Աղօթք (Հաւատով խոստովանիմ) - էջ 1008, Առ քահանայս - էջ 1055, Բանք չափաւ - էջ 1379, Գիր հաւատոյ խոստովանութեան
- էջ 579, Գովեստ հրեշտակապետացն - էջ 329, 646, 1071, Դաւանութիւն հաւատոյ
(Խոստովանեմք) - էջ 1380, Թուղթք - էջ 129, 270, 271, 358, 421, Թուղթ ընդհանրական
- էջ 1209, 1222, ի բանից - էջ 724, Կարգաւորութիւնք եկեղեցւոյ եւ արարողութիւն ժամատեղաց - էջ 1088, Հանելուկ - էջ 1381, Մատենագրութիւնք - էջ 1379, Մեկնութիւն Սահմանաց Դաւթի - էջ 37, Մեկնութիւն Դաւթի ֆիլիսոֆայի, վասն փորձանաց
իմաստութեան, ասացեալ տեառն Ներսէսի, ի խնդրոյ Ստեփաննոսի սիրողի իմաստութեան - էջ 1054, Մեկնութիւն վասն ինն երանութեանց - էջ 357, Յաղագս ազգականութեան - էջ 1054, Յաղագս գիշերային
պաշտամանցն (Յիշեսցուք) - էջ 1099, 1105, Յաղագս երկնից - էջ 35, 969, Յիսուս
Որդի - էջ 1379, ի Յիսուս Որդոյն - էջ 882, Ներբողեան Ս. Խաչին - էջ 1001, Ողբ առ սուրբն Գրիգոր Լուսաւորիչն - էջ 1097, Պատճառ սուրբ Աւետարանին Մաթէոսի - էջ 1075, Պատճառ տասն խորանացն - էջ 130, Վասն ամբարտաւանութեան - էջ 1032, Տաղք եւ Գանձք. «Այբն անսկիզբն» - էջ 904, «Այբն
Աստուծոյ» - էջ 904, «Այբն առաջին» - էջ 904, «Այսօր անճառ» - էջ 1456, «Այսօր
Գաբրիէլ» - էջ 882, 1097, 1101, 1112, 1380, «Այլ պաղատիմք» - էջ 329, «Անարատ տաճար»
- էջ 1083, 1380, «Անեղ Որդին»
- էջ 1096, «Առաքեալ Աստուծաորդոյն» - էջ 1096, 1101, 1112, 1180, «Աստուածային խորոցն»
- էջ 1101, 1112, 1180, «Աստուածեղէն հոգոյն» - էջ 395, 904, «Արեգակն արդար»
- էջ 1101, 1180, «Ի գաւազանէն» - էջ 1284, 1180, «Ի գերեզմանէն» - էջ 1083, «Ի Նիկիայ ժողով»
- էջ 1096, «Կանայքն արտասուօք» - էջ 883, «Կոյսք իմաստութեամբ» - էջ 1113, «Հօր
կամաւն» - էջ 1096, 1111, «Մխիթար բժիշկ ընկա՛լ» - էջ 970, «Յորժամ գրեալքն» - էջ
891, «Ներգործական զաւրութիւն» - էջ 1283, «Ներսէսի զլուսազարդեալ» - էջ 1380, «Նորահրաշ
տաւնիս» - էջ 1283, «Նոր դրախտին» - էջ 1380, «Նոր եդեմ» - էջ 1380, «Շարժել ստիպէ»
- էջ 1381, «Տէր փառաց» - էջ 1380, Շարական - էջ 532, 1463, Վարք եւ յիշատակ - էջ
270, Օրինակի շնորհող - էջ 498, Մանրանկար - էջ 1378, գրչափորձ - էջ 906, յիշ. - էջ
123, 171, 439, 450, 841, 918, 1399, 1401, 1402
- Լամբրոնացի, 1153-1198 թթ., Բանք - էջ 1062, 1448, 1425, 1451, Գովեստ ներբողական Ներսէսի Կլայեցւոյ
- էջ 1001, Հարցումն պատրիարքի եւ պատասխանի սրբոյն Ներսէսի - էջ 1062, Մեկնութիւն ի Հայր մեր - էջ 357, 666, Պատարագի - էջ 859, 865, Վարք Գրիգորի Նարեկացւոյ
- էջ 1425, 1430, 1435, 1445, 1448, 1442, 1456, «Բարձրացուցէ՛ք զՏէր» - էջ 242,
329, 1001, 1066, թարգմանիչ - էջ 450, մանրանկար - էջ 861, 1378, յիշ. - էջ 724, 1402, Ստացող գաղափար
օրինակի, 1191 թ. - էջ 523, Յիշատակ - էջ 322, 323, 324, 522
- տէր, տաղասաց, «Ընդ մեծատան» -
էջ 881
- Մղաջրցի, ստացող ի Տիրաշէն, Սուրբ Նշան,
1310 թ. - Հմր 2061, էջ 1285, 1286
- Պալիանէնց, Կիլիկեցի, Սըսեցի, թրգմ. Մարտինոսի
0պաւացւոյ Գիրք գաւազանաց, 1351 թ. - էջ 1142,
1152, 1153
- եղբայր գրիչ եւ ստացող Ստեփաննոս Տիւրիկեցու, 1366 թ. - էջ 1449
- տէր, առաջնորդ Եկեղեաց գաւառի Տիրաշէն մենաստանի, 1391 թ. - էջ
817
- հաւրեղբայր Յովանէս երէցի, ԺԴ. դ. - էջ 784
- աբղյ, միաբան յԵրկանին վանքի, ի դուռն
Սուրբ
Գէորգայ, ԺԴ. դար - էջ 785
- վրդ., ԺԴ. դար - էջ
810, 811, 812
- երէց, ծաղկող ի Գամաղիէլի վանք (Հիզան), 1413-1414 թթ. - Հմր 2063 էջ 1297
- կր. Գամաղիէլ վանքի (Հիզան), 1413-1414 թթ. - էջ 1297
- քհյ., 1440, գրիչ ի վանս Մեծոփայ, ի վանս Մատնավանից - Հմր
1849/Ա, էջ 180, 181, 182
- տէր, աշակերտ գրիչ, ստացող, կազմող Առաքել վրդ. Պոռեցու,
1549 թ. - էջ 1432
- րաբունապետ Ամկցի, հօրեղբայր եւ
հոգեւոր հայր գրիչ Յակոբ սրկ-ի, ստացող ի Բաղէշ, 1569-1570 թթ. - Հմր 1920, էջ 567, 568, 569,
570, 571
- Բաղիշեցի, ստացող ի Բաղէշ Խնդրակատար, 1534 թ. - Հմր 2077/Բ., էջ 1370
- վրդ., ուսուցիչ Յովհաննէս վրդ. Ոստանցու, 1582 թ. - էջ 1366
- վրդ. Մոկացի, րաբունի, Լիմ անապատի հաստատող, ԺԷ. դ.
(1622ից յետոյ) - էջ 1393, 1394
- եղբայր Գրիգորիս գրչի, 1600 թ. - էջ 473
- վրդ Մոկացի, վխճ. 1627 թ., Ներբողեան վիպասանական ի փոխումն Աստուածածնի
- էջ 1382, Ողբ վասն առմանն Երուսաղէմի - էջ 1382, տաղ. «Ղարիբն յորժամ» - էջ 917, «Աստուած հանուրց»
- էջ 1382
- վրդ., 1646 թ. - էջ 6
- Ա. Սեբաստացի կթղ. Սըսոյ, 1648-1654 թթ. - էջ 213
- եպս. 1676-1677 թթ. - էջ 456
- սրկ. Բ (2), 1676-1677 թթ. - էջ
456
- 1678 թ., գրիչ նախագաղափար օրինակի
- էջ 85, 94
- սրկ., որդի Վարդան Բաղիշեցի րաբունապետի, 1689 թ. - էջ 428, 434
- տէր, յաջորդ Վարդանայ րաբունւոյ, 1711 թ. - էջ 162
- վրդ., 1721 թ.-ից յետոյ - էջ 1317, 1318
- «Ներսէս վրդ. Տաթեւացի, 1721» - էջ 1318, 1321
- կթղ. Տարսօնի, ԺԹ. դ. - էջ 452
ՆԵՔՏԱՐԻՈՍ, պատրիարք Կ. Պոլսի, Դ.
դ. - էջ 439, 517, 1156, 1185, 1186
ՆԷԱՆԷԱՍ, 1675 թ. - էջ 195
ՆԷՄԵՍԻՈՍ, եպս. Եմեսու, Դ դ., Տեսութիւն ըստ մասին բնութեան մարդոյ - էջ 563
ՆԻԳՐԻՈՅՍ կր. Դ. դ. 518
ՆԻԿՈԴԻՄՈՍ, աշակերտ Քրիստոսի - էջ
353, 1156, 1186
ՆԻԿՈՂԱՅՈՍ
- Զմիւռնացի հայրապետ Միւռոնայ Լիկեացւոց
- էջ 1107
- (Նիկողոս), էրէց Վարագայ [Ս.] Խաչի վախճանեցաւ, 1649 թ. - էջ 1226
- հայր Արիստակէս
գրչի, առաջնորդ Թէքիրտաղոյ, 1699 թ. - էջ 224
- վրդ., 1731 թ. - էջ 1098
- աբղյ, գրիչ, ստացող, 1751-1752 թթ. - Հմր 2009/Ա, էջ 1014
- (Նիկայղոս), որդի մխտասի Կարապետի, ԺԸ. դ. - էջ
214
- (Նիկօլայ) Ա. Պաւլօվիչ կայսր ամենայն
Ռուսաց, 1853 ամէ ց1856 ամն - էջ 223
ՆԻՆՈՍ, թգւր. Ասորեստանեաց - էջ 476, 481
ՆԻՔՐԷՈՍ թգւր. - էջ 542
ՆՈՅ - էջ 267, 477, 1029, 1053,
1229, «Նոյ», գրչափորձ - էջ 1378, 1424, Նշում - էջ 1520
ՆՈՐԱՏՈՒՆԿ սրկ., 1357 թ. - էջ 1167
ՆՈՐՇԱՀ քհյ., հայր Նորատունկ սրկի, 1357 թ. - էջ 1167,
1168, 1170, 1174, 1179
ՆՈՐՈԳԷՍ քհյ., աւրինակի շնորհող,
1366 թ. - էջ 1450
ՆՈՒԲԱՐ, մայր Յովհաննէս վրդ. Ոստանցու, 1582 թ. - էջ 1366, 1367
ՆՈՒԲԻՐ Հախնազարեցի, ԺԸ. դ. - էջ
202
ՆՈՒՆԷ, կոյս, նհտ. Դ. դ., Հռիփսիմեանց
կոյսերից - էջ 377
ՆՈՒՇԻՐՈՒԱՆ (Նշրուան), Ատըլ Պարսից թագաւոր - էջ 387, 990, 1051
ՆՈՒՐԱՏ, հայր գրիչ Վրդանէս դպիրի,
ԺԷ. դ. - էջ 1316
ՆՈՒՐՎԱԼԻ, հորեղբայր Աւետիք գրչի,
1602 - էջ 280, 281
ՆՍՈՒՆ, դշխոյ, Դ. դ. - էջ 980
ՆՕՉԻԽԱՆ, դուստր Նազարէթ Ամիրասաթենց Ջուղայեցու, որ է որդի Խօջայ Եղնազարի, գրիչ, ստացող, ԺԷ. դ. - էջ 398
ՇԱԼՉՈՒՔ, քոյր գրիչ, ստացող, կազմողի Առաքել վրդ. Պոռեցու, 1549 թ. - էջ 1431
ՇԱՀ, որդի ստացող Ներսէս Մղաջրցու,
1310 թ. - էջ 1286
ՇԱՀԻԿ, կողակից տէր Վահանեան Գէորքի, 1797 թ. - էջ 1236
ՇԱՀԻՐԳՈՒԼԻ, 1721 թ. - էջ 122
ՇԱՀՆԱԶԱՐ, Ղափանցի մահտեսի, հովանաւոր Գր.
Տաթեւացու Ձմեռան եւ Ամառան հատորաց տպագրի, 1740-1741 թթ. - էջ 1495, 1532
ՇԱՀՈՒՄ, մայր ստացող Աբրահամ վարդապետի, 1708 թ. - էջ 1357
ՇԱՀՊԱԶ, 1708 թ. - էջ 1358
ՇԱՄ տիրակալ Պարսից - էջ 415
ՇԱՄԻՐԱՄ - էջ 1053
ՇԱՄՇԱ
- (Շամշախաթուն) կենակից Թադէոսի, 1391 թ. - էջ 305, 307, 313
- մայր Թովմա վրդ. Մեծոփեցու, 1410 թ. - էջ 1308, 1311
- Շամշայ` մայր Ներսէս գրչի, 1440 թ. - էջ 181
ՇԱՄՍ, Տաղ. «Աւրհնեալ փառաւորեալ»
- էջ 895, 987, 1383
ՇԱՄՍԻԽԱՆ, դուստր Նազարէթ Ամիրասաթենց Ջուղայեցու, որ է որդի Խօջայ Եղնազարի, գրիչ, ստացող, ԺԷ. դ. - էջ 398
ՇԱՄՔԱՐԵԱՆՑ, ԺԹ. դ. - էջ 1024
ՇԱՆԻԲԱԹ, քոյր գրիչ, ստացող, կազմողի
Առաքել վրդ. Պոռեցու, 1549 թ. - էջ 1431, 1433
ՇԱՊՈՒՀ
- Բ., թգւր. Պարսից - էջ
421, 504
- Բագրատունի - էջ 418, 466
ՇԱՏԼՈՅՍ, եղբայր յետին ստացող Յուսիկ կուսակրաւն աբղյի, 1366 թ. -էջ 1198
ՇԱՐԵՐ, ազգակից Թորոս վարդայպետի,
1192 թ. - էջ 411
ՇԱՔԱՐ, հոգեւոր մայր գրիչ Յովսէփ քհյ.ի, 1463 թ. Բաղէշ
- էջ 1033
ՇԱՔԱՐԲԷԿ մահդասի, 1410 թ. -
1307
«ՇԱՔԻԿ» կնքադրոշմ - էջ 602
ՇԱՐՈՒՀ, քոյր Դաւիթ մարգարէի - էջ
870
ՇԼՈՒԿ, որդի Սարգիս քհյի, 1425 թ.
- էջ 1299
ՇՄԱՒՈՆ
- նահապետ - էջ 335
- առաքեալ - էջ 1398
- վրդ., Լօռեցի, 1664 թ. - էջ 468
ՇՄՈՒԷԼ (Շումել) - էջ 241, 260,
376
ՇՆՄԺԴԻՆ, 1424 - էջ 268
ՇՆՈՐՀԱՒՈՐ
- (Շնոֆոր), մայր գրիչ Անտոն քահանայի, 1357 թ. - 1166, 1168, 1169,
1170, 1171, 1172, 1174, 1179
- (Շնահոր), քոյր Թումա քահանայ գրչի, 1391 թ. - էջ 313
- (Շնոհոր), մայր գրիչ եւ ստացող Յովաննէս Վարդենիսցու, 1391 թ., էջ
819, 821
- մայր ստացող Ներսէս Բաղիշեցու, 1534 թ. - էջ 1370
- Շնաֆո՞ր խաթուն, կողակից մահտեսի
Յարութիւնի, 1664 թ. - էջ 1354
- մայր` Մովսէս գրչի, 1695- թ. - էջ 201
ՇՈՒՇԱՆ
- կին Յովակիմայ - էջ 509
- քոյր գրիչ, ստացող, կազմող Առաքել վրդ. Պոռեցու, 1549 թ.
- 1431, 1433
ՈԶԻԱ յԱստուածաշունչ - էջ 508,
1313, 1547
ՈԼԻՆՊԻԱ սրբուհի - էջ 519
ՈԼՈՄՊԻԱԴՈՐՈՍ (Ոլոմբիադորոս) Մեկնութիւն Ստորոգութեանցն Արիստոտէլի - էջ 605, յիշ. - էջ 59, 76, 625
ՈՂԻՄՊԻԱՍ - էջ 479
ՈՆՈՐԻՈՍ, թգւր. Դ. դ. - էջ 519
ՈՏԻԱՐՏԷ, դիցբ. - էջ 475
ՈՊՏԻՄԵՈՍ եպս. ի Պատճառ գրոց - էջ 343, 442
ՈՍԿԱՆ
- Երեւանցի, 1614-1674 թթ. - էջ
114
- կր., ի Յոհաննավանք, 1687 թ. -
էջ 412
- Աղայեցի (աւազանի անունը` Աբդլմսեհ),
որդի Ըռստամի, 1719-1723 թթ. ստացող - Հմր 1807, էջ 31, 32, Հմր
1811, էջ 43, 44
ՈՍԿԵԱՆՔ, նհտկք, Ա դ. - էջ 888, 1505
ՈՍԿԵՒԱՆ, եղբայր Յովհաննէս վրդ. Ոստանցու,
1582 թ. - էջ 1367
ՈՍԿԻՏԱՏԻԿ, դուստր Աւետիք գրչի,
1602 թ. - էջ 281, 282, 283
«ՈՎԱԳԵՄԵՍ», գրչափորձ - էջ 906
ՈՎՍԷ
- մարգարէ - էջ 334, 826, 1534,
1538, 1547, 1570
- թգւր. Իսրայէլի - էջ 481
ՈՐՈԳԻՆԵՍ - էջ 336, 347, ի տեսութիւն այլաբանութեամբ - էջ 826, 827
ՈՒԶՈՒՆ, ջուլհակ, ԺԸ. դ. - էջ
464
ՈՒԻՏԱՂԵՈՍ եպիսկոպոսապետ Հռովմայ - էջ 686, 707
ՈՒԼԻԱ, դուստր Աւգոստոս կայսրի.
- էջ 545
ՈՒԼԻՈՍ կայսր - էջ 543
ՈԼՈՒԽԱԹՈՒՆ, մայր Աւետիք գրչի,
1602 թ. - էջ 280, 281, 282, 283
ՈՒՀԼԻ, դուստր Կարապետի եւ կենակիցի
իւրոյ` Շնոֆորի
ԺԵ. դ. - էջ 314
ՈՒՂՈՒՐԼՈՒ, դուստր Աւետիք գրչի,
1602 թ. - էջ 281, 282, 283
ՈՒՄԵԿ, եղբայր Տղապարոնի, 1357 թ. - էջ 1166, 1167, 1169, 1172, 1174, 1179
ՈՒՆՈՒՍ, 1425 թ. - էջ 1299
ՈՒՍՏԻԱՆ (Ուստիանէ), քոյր Աւետիք
գրչի, 1602 թ. - էջ 281, 282, 283
ՈՒՐԲԱՆՈՍ- քաղաքապետ - էջ 532
ՈՒՐՍՈՒԼԱՅ սրբ. - էջ 530
ՉԱՐՈԽ, որդի Փիլվալէի,
ԺԷ. դ. - էջ 1442
ՉԻԹԱԽ, 1461 թ. - էջ 271
ՉՊՈՒՂ 0ՂԼՈՒ, տաղասաց. «Գովելի է սուրբ»
- էջ 909, յիշ. - էջ 909
ՊԱԼԱՍԱՆ ՄԵԼԻՔ, մեծ պապ
ստացող Պետրոս վարդապետի, 1684 թ. - էջ 1323
ՊԱԽՈՒՄ, 1401 թ., ի Ղրիմ - էջ 591
ՊԱԿՈՍ - էջ 1346
ՊԱՀԼԱՒՈՒՆԻՔ - էջ 433
«ՊԱՀԼՈՒՍԱՆԴ» գրչափորձ - էջ 1354
ՊԱՀՐ մահտեսի, մեծ մայր Թումա գրչի, 1674 թ. -
էջ 1153
ՊԱՂԻՆ, եղբայր Հանէս Բրհուտեցի ստացողի,
1702 թ. - էջ 831
ՊԱՂՏԻՆ պարոն, ներկայ էր Լեւոն թագաւորի թագադրութեանը, 1199 թ.
- էջ 458
ՊԱՄՊՈՅՍ հայր սրբ. - էջ 534
ՊԱՅՐԱՄ, սպասաւոր ի յանապատս Սրբոյն Գէորգա զաւրավարին Սեբաստիոյ, 1585 թ. - էջ 264
ՊԱՆՏԱԼԵՒՈՆ - էջ 1071
ՊԱՆՑԻԼԱՍ դպրապետ, Դ. դ. - էջ 236
ՊԱՇԳԵՂՈՒՆԷ, ԺԸ. դ. - էջ 464
ՊԱՊ
- թագաւոր հայոց, Դ. դ. - էջ 504
- սրկ., 1192 թ. - էջ 411
- (Պապօն) ԺԷ. դ., գրչափորձ - էջ
190
ՊԱՊՈՒՌ, հայր` Մարտիրոս իրիցուն, ԺԸ.
դ. - էջ 214
ՊԱՏՐՈՆԻԿԷ թագուհի - էջ 1071
ՊԱՐՈՆ, ծաղկարար Կաֆաեցի, 1709 թ. - էջ 1478
ՊԱՐՈՆՇԱՀ, հայր յետին ստացող Յուսիկ կուսակրաւն աբղյի, 1366 թ. -էջ 1198
ՊԱՐՍԱՄ
- ճգնաւոր ի Միջագետս Ասորոց - էջ 668, Շարական - էջ 1466
- (Պառսամ) 1650 թ., եղբայր` գրիչ Յովաննէս իրիցու - էջ 212, 213
ՊԱՓՆՈՒՏՈՍ սուրբ հայր, Վարք եւ պատմութիւն սուրբ հօրն 0նոփրիոսի
անապատականի - էջ 834
ՊԱՒՍԱՆԻԱՍ զաւրավար - էջ 480
ՊԵՄՈՒՆՏ, ի Ռաւպերտ կի Ջարդին - էջ
448
ՊԵՏՐՈՆԻԿԷ սրբ. - էջ 532
ՊԵՏՐՈՍ
- (Սիմօն), առաքեալ, ի Աւետարանն
- էջ 379 (ՊՊ), 1155 (ՊՊ), 1244, 1363 (ՊՊ), 1526, 1559, Ի Յայսմաւուրք - էջ 1318, ի Կաթուղիկեայց թղթոյն - էջ 191 (ՊՊ), 712, 1026
(ՊՊ), 1176, 1206, 1277 (ՊՊ), Մեկնութիւն եւ Պատճառ Կաթուղիկեայց թղթոյն - էջ 348, Տօն եւ պատմութիւն - էջ 393,
804, 1074, 1156, 1157, 1186, 1194, 1199, 1211, 1223, 1245, 1246, 1313,
1557, 1569, Ի շարականս - էջ 1106, 1108, ի տաղս - էջ 908, 1283, մանրանկար - էջ
803, յիշ. - էջ 151, 169, 408, 439, 449, 451, 496, 517, 534, 675, 676, 800, 817,
981, 998, 1070, 1145, 1166, 1334, 1340, 1375, 1398, 1558, 1570
- Աղէքսանդրացի հայրապետ, մարտիրոս, Գ-Դ. դդ. - էջ
685, 693, 804, 1178, Մանրանկար - էջ 1121
- եղբայր Գրիգորի Նիւսացւոյ, խնդրեալ յաղագս բնախաւսութեան
ի մեր բնութիւնս - էջ 341
- հայրապետ, նհտ. Աբիսողոմ սրկի հետ
- էջ 1158, 1188
- եպս Սիւնեցի, 500-557 թթ. Գովեստ
յԱստուածածին կոյսն - էջ 381
- Ա. Գետադարձ, կաթողիկոս հայոց
1019-1058 թթ. - էջ 1241
- Արագոնացի, ֆրա, ԺԴ. դ., Բանք
- էջ, Գիրք
առաքինութեանց - էջ 144, Գիրք Յաղագս մոլութեանց - էջ 144, Համառօտ հաւաքումն Ներածութեանն Պորփիւրի. -
էջ 27, Համառօտ վերլուծութիւն Ստորոգութեանցն Արիստոտէլի - էջ 27, Յաղագս պատուիրանաց - էջ 144, Սկիզբն վերլուծութեան Պերիարմենիասի. - էջ 28
- քեռի Թումա քահանայ գրչի, 1391 թ. - էջ 302, 306, 308, 311, 313
- աբղյ., ԺԴ-ԺԵ. դդ. - էջ 1572
- սրկ., ԺԴ. դ., - էջ 811
- քհյ., ԺԴ. դ., գրիչ - Հմր
1851, էջ 193, 194
- կր., ստացող ի Գամաղիէլի վանք (Հիզան), գրիչ Ստեփաննոս եպիսկոպոսի
քեռորդի, 1413-1414 թթ. - Հմր 2063
էջ 1295, 1296, 1297
- կր., եղբայր Յոհան Րաբունու եւ Յակոբ կր-ի, 1413-1414 թթ. -
էջ 1297
- վրդ., ԺԵ. դ, գրիչ - Հմր
1919/Բ, էջ 564
- աբղյ., 1585 թ. - էջ 318
- եղբայր Աւետիք գրչի, 1602 թ. -
էջ 280
- մանուկ, յետին ստացող, որդի` խօջայ
Մարգարի, 1637 թ. - էջ 256, 257
- կթղ. Աղուանից, 1661 թ. - էջ
581
- քհյ., ստացող, 1663 թ. - Հմր 2024, էջ 1086
- «Պետրոս վարդապետ (1675)» կնքադրոշմ - էջ 602
- եղբայր Գրիգոր գրչի, 1687 թ. - էջ 1377
- վրդ., ստացող ի Ծար (Փոքր Սիւնիք), 1684 թ. - Հմր 2067, էջ 1321, 1322, 1323,
1324
- առաջնորդ սուրբ աթոռոյս Դադէի, 1684 թ. - էջ 1322
- վրդ., 1690 թ. - էջ 1446
- 1699 թ., եղբայր Արապենց Թաթէոսի
- էջ 18
- տէր., ստացող, ԺԷ. դ.
- Հմր 2028, էջ
1104
- ԺԷ. դ., գրչափորձ - էջ 226
- խոջայ, ստացող, 1623 թ. - Հմր 2004/Ա, էջ
989
- նաղաշ, եղբայր յետին ստացող մահտեսի Պօղոսի, 1687 թ. - էջ 1081
(ՊՊ)
- վրդ., Շատիկու Սուրբ անապատի առաջնորդ 1700 թ., ստացող - Հմր 1848, էջ 177
- տէր, հայր Յարութիւն տղայի, ԺԷ-ԺԸ. դդ. -
էջ 1064
- 1702 թ. - էջ 831
- վրդ., Թիֆլիզեցի, Վարդապետութիւն ճշմարտութեան, 1722 թ. - էջ
637
- Ջուղայեցի, գրիչ ի Պասրա, 1734 թ. - Հմր 2099, էջ 1489
- Հռոմկլայեցի 1740 թ. - էջ 132
- աբղյ., Ղափանցի 1763 թ., գրիչ յԷջմիածին
- Հմր 1833, էջ 116
- աբղյ., Ղափանցի 1763 թ., գրիչ յԷջմիածին
- Հմր 1833, էջ 111
- տիրացու, եղբայր Ստեփաննոսի, 1759 թ. - էջ 1124
- վրդ., յետին ստացող, 1764 թ. - էջ 664
- գրչափորձ - էջ 664
- վրդ., ի Լիմ անապատ, 1771 թ., որ
Սահմանաց քաղուածու օրինակն ետ տէր Յարութենին - էջ 152
- 1775 թ. - էջ 288
- ԺԸ. դ., յետին ստացող, որդի մխտասի Կարապետի - էջ 213,
214
- վրդ. Աղամալեանց - Բերթումեանց,
ԺԸ. դ. - էջ 85, 97
- վրդ. Հռոմկլայեցի, Քիւթիւր,
յետին ստացող, ԺԸ. դ. - էջ 132, 170
- ԺԸ. դ., - էջ 214
- ԺԸ. դ. - էջ 464
- ԺԸ. դ - էջ 572
- Խալիֆայ սրկ., ԺԸ. դ. - էջ 1128
- մահտեսի, յետին ստացող, 1816 թ.
- էջ 1016
- աղայ, հայր Յարութիւն Սարայլեան Պօլսեցի, գրչի, ստացողի,
1822-1823թթ. - էջ 638
- գրչափորձ - էջ 152, 906
- վրդ., կնքադրոշմ - էջ 170
- «Պետրոս վարդապետ», կնքադրոշմ - էջ 1220
- «Պետրոս», գրչափորձ - էջ 790
- «Պետրոս» գրչափորձ - էջ 1150
ՊԵՐՈԶ, թգւր. Պարսից - էջ 413
ՊԵՐՍԵՒՍ, թգւր. Մակեդոնացւոց - էջ 413
ՊԷԱԹՐԻՔՍԷ սրբ. - էջ 532
ՊԷԿԱՂԱՅ, մայր տէր Խաչատուր յետին ստացողի եւ նորոգողի, 1661 թ. - էջ 581
ՊԷԿԹԱՄՈՒՐ, հայր Գրիգոր արքեպսի. վերայդիտող Եկեղեաց գաւառի 1391 թ. - էջ 819, 820
- որդի պարոն Յովանէսի, 1391 թ. - էջ 820
ՊԷՏԱՐԷՏՈՍ - էջ 545
ՊԷՐԷԱՆԴՈՍ իմաստուն - էջ 543
ՊԻԴԻԱՍ, դուստր Արիստոտէլի իմաստասիրի
- էջ 546
ՊԻԹԱԳՈՐԱՍ իմաստասէր - էջ 542,
990
ՊԻՀՌՈՆ ակադեմիական - էջ 1049
ՊԻՂԱՏՈՍ Պոնտացի, Ա. դ. ի տաղս -
էջ 908, 926, յիշ. - էջ 687, 806, 1084, 1203, 1242, 1407
ՊԻՈՆ փիլ. - էջ 542
ՊԻՍԻԴԷՍ - էջ 710
ՊԻՍԻԴՈՆ - էջ 38
ՊԻՏԱԿ փիլ. - էջ 542
ՊԻՕՍ եօթներորդ պապ 1776 թ. - էջ 634, 636
ՊԼՈՒՏԱՐՔՈՍ, Պղիտարքոս - էջ 1135
ՊՂԱՏՈՆ իմաստասէր, Ե. դ. մ. թ. ա.
- էջ 24, 38, 48, 54, 65, 541, 542, 724, 731,
771, 837, 845, 858, 864, 1135, 1136, 1405, 1476, 1536
ՊՆՏՈՒԽՏԱՐ սուլթան, 1274 թ. -
էջ 458
ՊՈՂԻԿԱՐՊՈՍ սուրբ հայրապետ - էջ
1010, 1200
ՊՈՂԻՏԱՐՔՈՍ (Պղիտարքոս) - էջ 541
ՊՈՄՊԷՈՍ Մեծ - էջ 544
ՊՈՈՒՍԱՆԴԷՍ - էջ 545
ՊՈՎՐՈՍ, թգւր. հնդկաց - էջ 544
ՊՈՐՓԻՒՐ իմաստասէր, 232-303 թթ.,
Իմաստութեան
ծառն - էջ 1048, Փիլիսոփայական պատմութիւն - էջ 478, 479, 480, Ներածութիւն Ստորոգութեանցն Արիստոտէլի
- էջ 23, 26, 35, 37, 40, 42, 44, 47, 144, 538, 824, 929, 939, Դաւթի Վերլուծութիւն
Ներածութեանն Պորփիւրի - էջ 31, 35, 37, 40, 42, 44, 47, 96, 120, 218, 611, Գրիգորի
Տաթեւացւոյ Համառօտ տեսութիւն ի գիրս Պորփիւրի - էջ 49, 51, 56, 121, 574, 725,
920, 940, Գրիգորի
եռամեծի արարեալ Լուծումն համառօտ Պորփիւրի, որ ի տեսութիւնն Դաւթի - էջ 942, Յովհաննու Որոտնեցւոյ Վերլուծութիւն Պորփիւրի
դժուարալուծիցն - էջ 111, Սիմէոնի Երեւանցւոյ Ձօն առ Պորփիւր - էջ 62, Սիմէոնի
Երեւանցւոյ Համառօտ լուծմունք Պորփիւրի - էջ 62, 548, 623, Ստեփանոսի Սիւնեաց եպիսկոպոսի, Պիտանի
լուծմունք Սահմանացն եւ Պորփիւրին - էջ 564, Վահրամայ Րաբունւոյ] Լուծմունք Պորփիւրի
- էջ 609, Ստեփաննոսի Ստեփանեան Ռօշքայ, Յաղագս ընդհանրականաց առ
մասնաւոր, կամ հինգ բարբառոցն Պորփիւրոսի - էջ 743, Սուղ ինչ մեկնութիւն, արարեալ ի ներգոյութենէն Պորփիւրի
- էջ 929, յիշ. - էջ 32, 40, 42 (Փորփիւր), 43, 58, 62, 63
(Պորփիւրոս), 65, 68, 74, 102, 111, 120, 124, 125, 144, 220, 575, 618 (Փորփիւր),
934, 935, 1061
ՊՈՒՊԻՆԻՈՍ - էջ 481, 483
ՊՌՕՇ իշխան, 1267 թ. - էջ 1062
ՊՏՂՈՄԷՈՍ Ղագոսեայ թգւր. Եգիպտոսի եւ Աղէքսանդրու - էջ 482, 543, 575, 724
ՊՐԱԿՄԱՆՔ ի Հնդիկս - էջ 1144
ՊՐՈԲՈՍ - էջ 1466
ՊՐՈԶԴՈԿԻՈՆ - էջ 686, 692, 704,
709
ՊՐՈԽՈՐՈՆ
- ի Պատմոս, Հարցումն Փիլոնի. Պատասխանի
Պռոխորոնի, Ա. դ. - էջ 563
- Սիլիստրացի, գրիչ ի Սիլիստրէ, 1714-1717 թթ. - էջ 523
ՊՐՈԿՂ
- Պրոկղէս թգւր. - էջ 479
- Պրոկղ Դիոդոքոս. Շաղկապք աստուածաբանականք
- էջ 76, 90, 92, 95, 103, Ամելախօս (Ամիլախօս) եպս., Ի գրոց պատճառաց Արիստոտէլի կամ, որպէս
ոմանց թուի, Պրոկղի - էջ 1256, 1260, Լուծմունք
Պրոկղի - էջ 83, 113, Սիմէոնի Գառնեցւոյ Մեկնութիւն գրոցն Պրոկղի - էջ 76, 87,
90, 95, 103, 108, 109, 110, 115, 552, 553, 625, Վկայութիւնք Պրոկղի իմաստասիրի եւ պղոտանականին
838, յիշ. - էջ 77, 83, 102, 104,
105, 110, 111, 195, 550, 553, 619, 702,
710, 724
- եպս. Կոստանդնուպօլսեցի, աշակերտ
Յոհաննու Ոսկեբերանի, Ե. դ.,
Խաւսք առ Նեստոր - էջ 642, 689, Յաղագս կաղանդաց - էջ 776, 950, Ներբողեան ի Սուրբն
Ստեփաննոս Նախավկայն - էջ 1156, յիշ. - էջ 710
ՊՕՂՈՍ
- առաքեալ, Ի ճառս - էջ 507, 508, 512, 513, 667, 676,
1373, Տօն - էջ 1313, 1557, Առաջաբանութիւն ԺԴ. թղթոցն - էջ 192, Առ Հռովմայեցիս - էջ 835, 844, 857, 862, 1514, 1535,
1536, 1569, Ի Կորնթացւոց առաջին թղթոյն - էջ
835, 844, 857, 862, 1470, 1510, 1516, 1522, 1525, 1526, 1561, 1566, Ի Կորնթացւոց
Երկրորդ
թղթոյն - էջ 835, 844, 857, 862, 1243, 1286 (ՊՊ),
Գաղատացւոց
- էջ 835, 844, 857, 863, 1535, Եփեսացւոց - էջ 835,
844, 857, 863, 1228, 1514,
1528, 1542, 1546, Փիլիպեցւոց - էջ 836,
844, 857, 863, 1243, 1546,
1552, 1563, Կողոսացւոց - էջ 836, 844, 857, 863, 1243, Թեսաղունիկեցւոց - էջ 836, 844, 857, 863, Երկրորդ Թեսաղունիկեցոց - էջ 836, 844, 857, 863, 1243, 1566, Առ Տիմոթէոս առաջին - էջ 836, 844, 857, 863, 1243, 1549, Առ Տիմոթէոս երկրորդ - էջ 836, 844, 857, 863, 1451 (ՊՊ), 1508, Տիտոս - էջ 836, 844, 857, 863, Առ Եբրայեցիս - էջ 836, 844, 857, 863, 1041 (ՊՊ), 1277 (ՊՊ), 1524,
1535, 1538, Սկիզբն եւ պատճառ չորէքտասան թղթոյն Պաւղոսի - էջ 346, 1201, 1491, Տօն - էջ 1211, 1245, Տեսիլ
- էջ 1243, Պօղոս դասասաց դպրէ Տիւրիկեցւոյ Մեկնութիւն թղթոցն Պօղոսի - էջ 285, 286, 287 Մեկնութիւն թղթոցն Պաւղոսի - էջ 289, 1225, 1412, Յաղագս Մեկնութեան
բանիցն Պօղոսի - էջ 518, Տօն, Պատմութիւն եւ յիշատակ - էջ 804, 1074, 1157, 1186, 1199,
1223, 1569, Շարական - էջ 1107, 1108, տաղ - էջ 1114, 1283, մանրանկար
- էջ 803, 861, գրչափորձ - էջ 474, 906, յիշ. - էջ 169, 245, 288, 290, 323, 327,
347, 359, 439, 463, 496, 530, 658, 698, 699, 701, 703, 705, 713, 714, 716, 717, 839, 1052, 1204, 1214, 1332, 1399, 1425, 1495
- Էմիլիոս` սպարապետ Հռովմայ - էջ
544
- Սամոստացի, Գ. դ., հերձուածող - էջ 690, 694, 696, 698
- Աղեկսանդրացի, Նախերգան ի ներքսածութեան յոյժ - էջ
780, 1207
- Տարօնացի, 1050-1123 թթ., Բացայայտութիւն ժամակարգութեան աղօթից
- էջ 807, Ընդդէմ երկաբնակացն
- էջ 245, Կարգ
մեկնութեան ժամուց աղօթից - էջ 1054, Վերլուծութիւն ընթերցուածոց - էջ 1157, 1187, 1212, 1225, 1238, ի բանից - էջ, յիշ.
- էջ 1196
- աբղյ, Մարմաւնցի, ԺԴ. դ., յետին ստացող յԵրուսաղէմ - էջ 204
- սրկ., ԺԴ. դ. - էջ 811
- նորոգող, 1648 թ. - էջ 1362
- վրդ աթոռակալ աթոռոյն Տաթեւու, ստացող, 1658 թ., ի Տաթեւ - Հմր
1940, էջ 646
- Գաւառցի, 1676-1677 թթ., գրիչ ի Ամիրդօլու վանք - Հմր 1899, էջ 455, 456
- մահտեսի, եղբայր յետին ստացող նաղաշ Պետրոսի, 1687 թ. - էջ
1081 (ՊՊ)
- ԺԷ. դ., գրիչ - Հմր
1976, էջ 796
- «Պօղոսի է» կազմի Ա. փեղկին, ԺԷ. դ. - էջ 797
- վրդ., յետին ստացող, ԺԷ. դ. - էջ
1057
- տէր, հայր Գրիգոր երէց գրչի, ԺԷ. դ. - 1235
- դպիր, գրիչ, 1743 թ. - Հմր 1905, էջ 484
- վրդ. 1765 թ., ստացող յԷջմիածին
- Հմր 1801, էջ 14
- վրդ., պատրիարք Երուսաղէմայ,
1768 թ. - էջ 61
- աբղյ. վրդ. 1769-ից առաջ - 1769 թ., յետին ստացող - էջ 295
- դպիր Թորոսեան Տիւրիկեցի, գրիչ ի Կոստանդնուպոլիս, աշակերտ` Պաղտասար եւ Արսէն դպրաց, 1775 թ. - Հմր 1871, էջ 285, 287, Հմր 1877,
էջ 327, 328
- ԺԸ. դ., եղբայր Պետրոսի - էջ 213
- ԺԸ. դ. - էջ 1150
- Սեբաստացի, Տետրակս, որ կոչի Քանօն ուղղիչ կարճահասակ
Պօղոս Սեբաստացւոյն` երբեմն առաջնորդի
Մարզուան
Չարխափան Սուրբ Աստուածածին վանիցն, սահմանեալ
ի տէր Իսրայէլ վարդապետէ Կոստանդնուպօլսէցի, 1811-1812 թթ. - էջ 1279, 1280, 1281
- կնքադրոշմ - էջ 284
- վրդ. Թնկրեան, ԺԹ. դ. - էջ 636
ՋԱՆԻԲԵԿ, թագաւորն հիւսիսային,
1358 թ. - էջ 1446
ՋԱՆԻՂԱՆ, խան տաճկաց - էջ 1147
ՋԵՐՈՆԻՄՈՍ - էջ 496, 721, 724, 836, 844, 859, 864,
1405
ՋԻԼԲԵՐՏՈՍ Պօռետացի, Գիրք Զ. սկզբանցն
- էջ 27, 114, Համառօտ հաւաքումն Զ. սկզբանցն գրոց - էջ 27
ՌԱԹԷՈՍ վրդ. նուիրակ
ի Ջուղայ, քեռի Գրիգոր վրդ-ի, յետին ստացող,
1767 թ. - էջ 554
ՌԱԿՄԱՆ (=Բրահման) թգւր. - էջ
1144
ՌԷԹԷՈՍ Աթենացի - էջ 272, 1079 (ՊՊ)
- վրդ. Աշտարակցի, 1795 թ. - էջ
736
ՌԷՓԱՐԱԹԷ սրբ. - էջ 531
ՌԷՓԻԼԻՊՊ (=Ռէ Ֆիլիպ), որդի Աւետիք
գրչի, 1602 թ. - էջ 283
ՌԷՖԸՏԸՐ թգւր. Սիցիլոյ, որի դուստրը ամուսնացաւ Լեւոն Ե. թգւ-ի հետ,
1331 թ. - էջ 458
ՌՈԲԵՐՏՈՍ Պելլարմինոս - էջ 677, 678
ՌՈՀ,
իշխան եւ հրամանատար ի վերայ Հայոց - էջ 416
ՌՈՄԱՆՈՍ
- (Ռամանոս), թգւր. Յունաց, որդի
Կոստանդիա,
Դ-Ե. դդ, - էջ 458
- (Ըռամանոս) գրիչ, 1641 թ. - Հմր 1862, էջ 228, 229
ՌՈՄԵՂԵԱՅ թագաւորք - էջ 480
ՌՈՒԲԷՆ
- նահապետ - էջ 242, 260, 267,
278
- պարոն (Ռոբէն), որդի Ստեփանի -
էջ 244
- Ա, ԺԱ. դ., իշխան Կիլիկիոյ - էջ
447
ՌՈՒԲԻՆԵԱՆՔ - էջ 447
ՌԱՒՃԵՐ, թագաւոր Ֆռանկաց, ի Սիկիլիա կղզին - էջ 449
ՍԱԲԷԼ - 1332
ՍԱԴՈՒՆ պարոն, 1268 թ. - էջ
1062
ՍԱԼՎԻՆԱԶ, մահդասի, մայր գրիչ, ստացող Նազարէթ Ամիրասաթենց Ջուղայեցու, ԺԷ. դ. - էջ 398
ՍԱԼՕՄԷ, Ա. դ. - էջ 1144
ՍԱՀԱԿ
- (Իսահակ) Պարթեւ, կաթողիկոս հայոց`
387-438 թթ., Տօնացոյց եւ Աւետարանացոյց - էջ 1080,
1119, 1122, Տեսիլ - էջ 424, 566, Ի գանձս եւ ի տաղս - էջ 1097, ի շարականս - էջ
1464, Պատմութիւն, Վարք եւ յիշատակ - էջ 424, 566, մանրանկար - էջ 565, յիշ. - էջ
241, 260, 376, 393, 426, 432, 450, 460, 470, 569, 1311
- Բագրատունի, խնդրող Պատմութեան Հայոց Մովսիսի
Խորենացւոյ, Ե. դ. - էջ 224, 226 գրչափորձ,
231, 234, 417
- զաւակ ստացող Անտոնի, 1357 թ.
- Հմր 2039, էջ 1167, 1168, 1172, 1174
- տէր, հայրապետ Վանի, 1391 թ. -
էջ 312
- քհյ., եղբայր` Գրիգոր կրաւնաւորի, ԺԴ. դ. - էջ 206, 207
- եղբայր Գրիգորիս գրչի, 1600 թ. - էջ 473
- կուսակրօն քհյ., 1611 թ. - էջ
1477,
- գրիչ յԻստամպօլ, 1621 թ. - Հմր 2018, էջ
1056
- վրդ., Ջուղայեցի, 1641 թ., ստացող - Հմր 1862, էջ 228, 229
- պարոն, որդի ստացող Խօջա Աւետիք Ջուղայեցու, 1658 թ. - էջ 554, 734, 735
- գրիչ, ԺԷ. դար - Հմր 2012, էջ 1024
- սրկ., ԺԷ. դ., գրիչ - Հմր 1885, էջ 378
- որդի Գրիգոր երէց գրչի, ԺԷ. դ. - 1235
- եղբայր գրիչ Յակոբ երէցի, 1708 թ. - էջ 1358
- վրդ. Ուռհայեցի, ստացող, 1738 թ., Ս. Նշան (Սեբաստիա) - Հմր 1953, էջ 673, 674
- տիրացու, Հմր 1848ը 1766 թ., նուիրել է Աբրահամ վարդապետին
- էջ 178
- տիրացու, ԺԸ. դ. - էջ 877
- վրդ., Ամատունի, ԺԹ. դ. վերջ - էջ 182, 195, 196, 349, 350, 352, 401, 474,
1128, 1286, 1464
ՍԱՀԱՏ խան, 1708 թ. - էջ 1358
ՍԱՄՈՒԷԼ
- մարգարէ - էջ 1055
- Կամրջաձորեցի, Ժ-ԺԱ. դդ., Տօնապատճառ - էջ 803, 1074, 1156,
1185, 1211, գրչափորձ - էջ 1078
- Անեցի, ԺԲ. դ., Հաւաքմունք ի գրոց
պատմագրաց - էջ 243, 268, 436, 447, 454, յիշ. - էջ 243, 268, 452, Վերլուծութիւն ընթերցուածոց - էջ 1157, 1187, 1212, 1225, 1238
- քհյ. Ի մեկնութենէ տումարի զոր արարեալ է Սամուէլի քահանայի ի խնդրոյ Ստեփանոսի իմաստասէրի - էջ 969, 973, 998, 1046
- ԺԴ. դ. - էջ 773
- աբղյ, ստացող յԱմիթ, 1651 թ. - Հմր 2025, էջ
1089
ՍԱՄՍՈՆ
- դատաւոր - էջ 42
- Հարց եւ Պատասխանի ընդ Փիլոնի - էջ 563, 1272, 1278
ՍԱՆԴՈՒԽՏ, քոյր Պետրոս յետին ստացողի, 1637 թ. - էջ 256
ՍԱՌԱ, մայր գրիչ Գրիգորի, 1687 թ. - էջ 1377
ՍԱՌԻԿ, - քոյր` Պետրոս յետին ստացողի, 1637 թ. - էջ 256
ՍԱՌԻ///,
կողակից Ըստեփանոսի, ԺԷ. դար - էջ 797
ՍԱՐԳԻՍ
- Զօրավար, սուրբ, Ներսիսի Շնորհալւոյ
Վկայաբանութիւն սրբոյն Սարգսի - էջ 421, Քարոզ - էջ 1502, ի շարականս - էջ
208, 1103, 1464, ի տաղս - էջ 979, յիշ. - էջ 664
- Կաղվանցի, որ կոտորեաց զազգս հոռոմոց - էջ 1056
- Շնորհալի, 1100-1167 թթ., Բան յաղագս
հաւատոյ - էջ 21, Խրատ հոգեւոր - էջ 293, Մեկնութիւն եօթանց թղթոցն կաթուղիկէից
- էջ 20, 859, 865, Պատճառ յարութեան Տեառն - էջ 1076, Յովհաննէս Սարկաւագ
առ
Սարգիս - էջ 755, մանրանկար - էջ 861, յիշ.
- էջ 21, 22, 724
- քհյ. 1220 թ. - էջ 500
- կրօնաւոր Սուրբ Աստուածածին եկեղեցւոյ, ԺԳ. դ., որի
պատուին էլ գրուել է Վարդան վարդապետի` Մեկնութիւն Անթառամ ծաղկին - էջ 151
- երէց, ԺԳ. դ., քարոզ «Սրբութիւն
սրբութեանց» - էջ 1282
- գրիչ ի Յովհաննավանք, ԺԳ. դ.
(1279-1311 թթ. միջեւ) - Հմր 1902, էջ 467
- եղբայր ստացաւղ Մարգարէ աբղյի, 1359 թ. - էջ 1197
- եղբայր գրիչ եւ ստացող Յովաննէս Վարդենիսցու, 1391 թ.
- էջ 821
- քհյ., ստացող գաղափար օրինակի, 1395 թ. - էջ 662
- երէց, գրիչ, ԺԴ. դ., - Հմր 2092, էջ 1459, 1467
- վրդ., հանգուցեալ րաբունապետ,
1410 թ. - էջ 1311, 1313
- հոգեւոր հայր եւ ուսուցիչ գրիչ եւ ստացող Գրիգորի, 1416 թ.
- էջ 1352
- քհյ, եղբայր յետին ստացող Ստեփանոսի,
1425 թ. - էջ 1299
- երկրորդ հայր գրիչ Յովսէփ քհյ.ի, 1463 թ., Բաղէշ - էջ 1034
- տէր, քաջ րաբունի, օրինակի շնորհող, 1492 թ. - էջ 576
- ԺԵ. դ. - էջ 1328
- հօրեղբայր գրիչ, ստացող, կազմող Առաքել վրդ. Պոռեցու, 1549 թ.
- էջ 1432
- սպասաւոր յանապատի Սրբոյն Գէորգայ զաւրավարին Սեբաստիոյ, 1585 թ. - էջ 264
- վրդ., հօրեղբայր Գրիգորիս գրչի, 1600 թ. - էջ 473
- քհյ., ուսուցիչ գրիչ Վարդան դպրի, 1625 թ. - էջ 1437
- դպիր, գրիչ ի Կաֆայ, 1630 թ. - Հմր 2062, էջ 1289, 1290
- կր. յետին նորոգող եւ կազմող,
1630 թ. - էջ 924
- եղբայր Մուրադ յետին ստացողի, 1641 թ. - էջ 814
- սրկ., 1648 թ. - էջ 582
- միայնաւոր, գրիչ ի Կիպրոս, Սուրբ Մակարայ անապատ, 1671 թ.
- Հմր 2022, էջ
1080, 1081
- տէրտէր, ԺԷ. դ. - էջ 34
ՍԱՐԳԻՍՋԱՆ, 1684 թ. - էջ 1323
- վրդ., 1687 թ., առաջնորդ Յօհաննավանից
- էջ 412
- տէր, միաբան Յօհաննու վանքի, 1687 թ. - էջ
412
- եղբայր ստացող Յովհաննէս վարդապետ Ատանացու, 1687 թ. - էջ 1377
- աստուածաբան վրդ, ԺԷ. դ. - էջ 1118
- տէր, յետին ստացող, 1697 թ. - էջ
250
- թօպալ, Հապաշաստանու Զաքարիայի իշխանի - էջ 721
- եղբայր Ստեփանոսի, ԺԷ. դար - էջ 797
- գրիչ, ԺԷ. դ. - Հմր 2036, էջ 1135, 1142
- եղբայր Խանտուտի, ԺԷ. դ. - էջ 1367
- ԺԷ. դ., գրիչ յաւելագրող, ԺԷ. դ.
- էջ 559
- րաբունապետ, ստացող, 1701 թ. - էջ 663, 664
- հայր ստացող Աբրահամ վարդապետի, 1708 թ. - էջ 1357
- Բաղեշեցի, Ամիրտօլցի, վարժապետ, 1711ից առաջ,
ստացող - Հմր 1844/Ա, էջ 160, 161, 162
- երէց, 1711 թ. - էջ 1002
- (Սագուլ), 1721 թ. - էջ 1003
- վրդ., յետին ստացող, 1733 թ., որդի
Էջմիածնեցի
Կակոսի - էջ 828
- հայր յետին ստացողի, որ եղեւ պատճառ
ազատութեան այսու գրքիս, 1724 թ. - էջ 608
- 1769 թ., հայր Վարդան Աստապատեցու
- էջ 101
- որդի Մարտիրոս իրիցու, ԺԸ. դ. - էջ 214
- մահդասի ԺԸ. դ. - էջ 594
- վրդ., ԺԸ. դ., - էջ 1012
- ԺԸ. դ. - էջ 1044
- վրդ., ԺԸ. դ., յԱւեխու անապատ - էջ
172
- վրդ., առաջնորդ Նախայվանաց (Նախավկայի),
ԺԸ-ԺԹ. դդ. - էջ 222
- վրդ., Ջուղայեցի, 1820-1826 թթ.
- էջ 222
- գրչափորձ - էջ 648
ՍԱՐԴԱՆԱՊԱՂՂԷՍ թգւր. Ասորեստանեաց - էջ 476
ՍԱՐՈՆ, հայր Եզրասայ, 450 թ. նՔ
- էջ 754
ՍԱՐՈՒՊԱՍ, 1621ից յետոյ - էջ 582
ՍԱՒՈՒՂ, թգւր հրէից - էջ 871, 1055, 1156
ՍԱՖԱՐ, ջահընկալ, ԺԷ. դ., գրիչ -
Հմր 1847, էջ 174
ՍԱՖԻ (Սէֆի) Փոքր, շահ Պարսից, 1667 թ. - էջ 600, 1149
ՍԱՖՐԱԶ (Սաաֆրազ), գրչափորձ - էջ 1354
ՍԴԻԼՊՈՆՈՍ իմաստասէր - էջ 542
ՍԵԲԵՐ միայնակեաց, 1357 թ.
- էջ 1167
ՍԵԲԷՈՍ եպս., Պատմութիւն Հերակլի
ի Սեբէոս եպիսկոպոսէ - էջ 430
ՍԵԴԷԿԻԱ թագաւոր Յուդայ - էջ 481
ՍԵԼԵՒԿՈՍ - էջ 450, 1053
ՍԵԿՈՒՆԴՈՍ - էջ 710
ՍԵՂԲԵՍՏՐՈՍ, պապ Հռովմայ`
314-335 թթ. - էջ 232, 242, 261, 270, 329, 369, 417, 566, մանրանկար - էջ 565
ՍԵՂԵՒԿՈՍ ՆԻԿԱՆՈՎՐ թգւր. Ասորւոց եւ Բաբէղոնի եւ Ասիացւոց - էջ 482
ՍԵՆԵՔԱ - էջ 837, 844, 845,
859, 864, 925
ՍԵՆԵՔԵՐԻԲ - էջ 475
ՍԵՆԵՔԵՐԻՄ, արքայ Ասորեստանեաց -
էջ 242, 475, 800, 990, 1050
ՍԵՐՈԲ, ԺԷ. դ - էջ 258
ՍԵՒԵՐԻԱՆՈՍ
- եպս., Գաբաղացեաց - էջ 688
- 1650 թ., որդի` գրիչ Յովաննէս իրիցու - էջ 213
ՍԵՒԵՐԻԱՆՈՍՔ - էջ 519
ՍԵՒԵՐԻՈՍ, հայր Անտոնիոսի - էջ 479
ՍԷԹ
- նահապետ - էջ 476, 1020
- «Սէթ», գրչափորձ - էջ 1378
ՍԷԼԻՄ
- աշխարհակալ սուլթան, 1569-1570 թթ. - էջ 570
- սուլթան` թախթն բազմեցաւ 1687 թ. - էջ 1081 (ՊՊ)
ՍԷՄ, որդի Նոյի - էջ 373, 429,
477, 1029 (Սիւան), 1053
ՍԷՖԵՐ, տաղասաց. «Իրզակն ու մալն
եղեր» - էջ 911
ՍԻԿՈՆԱՑՒՈՑ թագաւորք - էջ 478,
481
ՍԻՂՈՒԵԱՆ, թգւր. Ղակեդեմոնացւոց - էջ 482
ՍԻՄԱՒՈՆ - տե՛ս եւ Շմաւոն
- ԺԴ. դ, գրիչ - Հմր
2042, էջ 1220
ՍԻՄԷՈՆ
- Ծերունի - էջ 403, 1158, 1168,
1188, 1213, 1227, 1242, 1330, 1498, «Ծեր Սիմէոն» գրչափորձ - էջ 582, 1088, Մանրանկար - էջ 1121
- Կիւրենացի - էջ 1365
- բորոտ - էջ 1520
- հօրեղբայր Թորոս վարդապետի, 1192 թ. - էջ 411
- որդի Յակոբ ծերունւոյ, մերձաւոր`
ստացաւղ Մարգարէ աբղյի, 1359 թ. - էջ 1197
- քհյ. մանրանկար «Սուրբ Գրիգոր Նարեկացին
է: Սիմէոնն է ստացող սուրբ գրոցս: Ընկա՛լ ի ձեռաց սրբոյն Գրիգորի, եւ եղիցի հոգոյդ քում
ի փրկութիւն» գրութեամբ, ստացող, 1391 թ. - Հմր 1874, էջ 295, 298,
299, 300, 302, 305, 306, 307, 310, 311, 312, 313
- կր., երկաբնակ, թարգմանող Յովհաննու Կլեմաքսի Սանդուղք գրքի ի վրաց լեզուէ, ԺԳ. դ. - էջ 588, 589, 592
- աբղյ, ԺԴ. դար - էջ 785
- քհյ., 1551 թ. - էջ 83, 90,
95, 103
- վրդ. 1585 թ., Ի վերա առմանն Թաւրիզու - էջ 433
- վրդ. Ապարանցի, Շարագրութիւն հոմերական վիպասանութեամբ,
ԺԶ. դ. - էջ 433
- ԺԶ. դ., տաղասաց, տաղք. «Սիրով
ընտրեցեր» - էջ 899
- կթղ Աղուանից,վախճանեցաւ 1604 թ. - էջ 581
- վրդ., 1651 թ. - էջ 1088
- վրդ. Ջուղայեցի (Գառնեցի, վխճ.
1657 թ.), Սիմէոնի
Ջուղայեցւոյ Մատենագրութիւն - էջ 552, Գիրք տրամաբանութեան - էջ 733, 852, 924, 927, 931, 936, Մեկնութիւն գրոցն Պրոկղի 1651 թ. - էջ 76,
90, 103, 105, 106, 108, 109, 110, 115, 552, 625, 733, Քերականութիւն ըստ լեզուի մերում Հայկազնեայց - էջ 733,
928, 938, Մեկնութիւն
քերականութեան Սիմէօնի եւ Հոմերոսի, երկասիրեալ յումեմնէ Ստեփաննոս տրուպ վարդապետէ - էջ 928, 1039, Տաղ.
«Ես էի յազատ» - էջ 895, յիշ. - էջ 77, 84
- գրիչ, 1658 թ., ի Տաթեւ - էջ Հմր 1940, 646
- վրդ., 1664 թ., կնքադրոշմ - էջ
372
- կաթողիկոս Աղուանից, 1684 թ. - էջ 1322
- Մօղնեցի, հայր յետին ստացող Խաչատուրի, 1700 թ. - էջ 1089
- հայր տէր Մանուէլի, 1687 թ. - էջ 842
- Ա. Երեւանցի, կաթողիկոս հայոց`
1763-1780 թթ., Բան վասն ողջունի - էջ 359,
359, 790, Լուծմունք
արտաքնոց - էջ 548, 623, խմբագիր
Սիմէոնի Ջուղայեցւոյ Պրոկղի Մեկնութեան - էջ 77, 92, 93, 96, Մատենագրութիւնք
- էջ 32, 59, 61, 72, 73, 75, 96, Համառօտ լուծմունք Պորփիւրի - էջ 62, 548,
623, Համառօտ լուծմունք Արիստոտէլի ստորոգութեանց - էջ 65, 549, 624, Համառօտ
լուծմունք Պէրի Արմէնիասի - էջ 66, 549, 624, Համառօտ Լուծմունք գրոցն Դաւթի, որ
կոչի Գոյից բաժանումն - էջ 68, 549, 624, Համառօտ լուծմունք գրոցն Դաւթի Անյաղթ
փիլիսոփային «Ե. Առածք» - էջ 549,
624, Տօմար Հայոց - էջ 130, 751, 757, Քարոզք - էջ 292, 789, Քերականութիւն ըստ լեզուի մերում հայկազանց
- էջ 850, Ստացող - էջ 426, յիշ. - էջ 33, 60, 62, 67, 68,
70, 74, 76, 83, 84, 85, 93, 94, 97, 100, 102, 104, 124, 125, 252, 285, 288,
326, 550, 551, 549, 577, 578, 625, 760, 790
- 1775 թ. - էջ 288
- վրդ., Վանցի, 1781 թ. - էջ
666
- եղբայր Յակոբջանի, Էդգարի, Գրիգորի, Գալուստի,
Յարութէնի, Մելիքի, որ «ետուն մէկ լաւ
խալի ի դուռն Սուրբ Աստուածածնին», ԺԸ. դ. - էջ
464
- տէր, ԺԸ-ԺԹ. դդ. - էջ 1082 (ՊՊ)
ՍԻՄՈՆԻՏԵՍ իմաստուն - էջ 543
ՍԻՈՆ, տէր, ընթերցող 1585 թ. - էջ
262
ՍԻՐԱՅ, մայր ստացաւղ Մարգարէ աբղյի, 1359 թ. -
էջ 1197
ՍԻՐԱՔ, որդի Յեսուայ, յԱստուածաշունչ գիրք - էջ 395, 721, 835, 843, 856,
862, 874, 876, 1049, 1233, 1268,
1269, 1270, 1320, 1374, 1405, 1564, 1565
ՍԻՒՆԵԱՑ տիկին, Է. դ. - էջ 386,
469
ՍԿԻԲԻՈՍ Մեծ, հազարապետ Հռովմայ
- էջ 544
- Փոքր - էջ 544
ՍԿՕԹՈՍ - էջ 724
ՍՄԲԱՏ
- սպարապետ Բագրատունի, նհտ. հայր
Աշոտ Ա. Բագրատունու, 851 թ. - էջ 794, 952, 1408
- պարոն, 1268 թ. - էջ 1062
- Գունդստաբլ, 1208-1276 թթ., պատմագիրք - էջ 457
ՍՈԿՐԱՏ
- (Սոկրատէս), իմաստասէր,
468-400 թթ. մ. թ. ա. - էջ 78, 541, 542, 724
- հայր Դիոնեսիոսի եպս. Աղեկսանդրացւոյ, գլխաւոր
Աթէնքի, Բ-Գ. դդ. - էջ 345
ՍՈՂՈՄՈՆ
- որդի եւ յաջորդ Դաւթի, արքայ հրէից.
Առակք - էջ 1049, 1050, Բանք - էջ 163, 358, 807, 835, 843, 856, 862, 1120, 1233, 1369, տաղ - էջ 899, մանրանկար - էջ 861, յիշ. - էջ
248, 334, 359, 394, 395, 398, 439, 477, 668, 672, 721, 816, 826, 1052, 1164,
1165, 1194, 1204, 1205, 1269, 1294, 1397, 1411,
1415, 1421, 1503, 1507, 1524, 1543, 1544, 1554, 1555, 1557, 1559, 1560, 1565
- մահդասի, ամուսին Ազիզմէլէքի, որ էր` մօրաքոյր Թումա քահանայ գրչի, 1391 թ. - էջ 313
- (Սողմոն) գրչափորձ - էջ 798
- տէր, ԺԸ. դ. - էջ 657
ՍՈՂՈՆ փիլ. - էջ 542
ՍՈՂՈՎՄԷ
- դուստր Ղեւեայ - էջ 949
- դուստր Կիրակոսի` հարազատ Յովհաննէս վրդ. գրչի, 1696 թ. - էջ 634
- (Սոփիկ, Սոփիէ), դուստր Աւետիք
գրչի, 1602 թ. - էջ 281, 282
ՍՈՓՈՆԻԱ մարգարէ - էջ 335, 827, 843, 857, 862, մանրանկար - էջ 861
ՍՈՓՐՈՆԻՈՍ, Ա. դ. - էջ 1414
ՍՈՒԼԷՅՄԱՆ
- փոխանորդ Մահմետի - էջ 415, 416
- շահ, 1684 թ. - էջ 1322
- սուլթան, 1687 թ. - էջ 412
- յաշխարհէն քրդաց, 1694 թ. - էջ
229
ՍՈՒԼԹԱՆ
- (Սուլտան) քոյր գրիչ եւ ստացող Յովաննէս
Վարդենիսցու, 1391 թ. - էջ 821
- մայր Գրիգոր երէց գրչի, ԺԷ. դ. - 1235
ՍՕԼԹԱՆԱՂԱ, մայր Վառվառէ գրչի ի Ծար (Փոքր Սիւնիք), 1684 թ. - 1321,
1323
ՍՕԼԹԱՆՇԱ, հարազատ Թովմա վրդ. Մեծոփեցու,
1410 թ. - էջ 1311
ՍՈՒԼԹԱՆՎԱԼԻ (Սօլթանվալի) հօրեղբայր
Աւետիք գրչի, 1602 - էջ 280, 281
ՍՈՒԿԵՍՈՆ - էջ 705
ՍՈՒՐՄԻԿ, քոյր գրիչ եւ ստացող Յովաննէս
Վարդենիսցու, 1391 թ. - էջ 821
ՍՈՒՓԻԱՆԷ, դուստր Աւետիք գրչի,
1602 թ. - էջ 283
ՍՈՒՔԻԱՍ
- (Սուքիազ), որդի ստացող Գասպարի, 1674 թ. - էջ 905
- գրիչ, 1696ից առաջ -
Հմր 2002/ Բ, էջ
982
- ԺԷ. դ. - էջ 559
- միեղենակենցաղ քահանայ, 1761 թ.
- էջ 790
ՍՏԵՓԱՆՆՈՍ
- Նախասարկաւագ, Տօն եւ յիշատակ
- էջ 804, 1074, 1088, 1156, 1157, 1186, 1199,
1200, 1223, 1245, 1569, Ներբողական - էջ 1185, ի գիրս Պատճառաց - էջ 344, 442, Շարական - էջ
885, 886, 1108, 1466, տաղք - էջ 1100, 1283, 1284, մանրանկար - էջ 803, 1125,
1355, յիշ. - էջ 258, 810, 1166, 1332
- սրբ. որդի տէր Յուսկայ, Դ. դ. - էջ 838
- հայրապետ Հռոմայ - էջ 686
- Սիւնեցի, նհտ. 735 թ., Ընդդէմ հերետիկոսաց - էջ 840, Հակաճառութիւն - էջ 488, Ժամանակագրութեան մեկնութիւն,
Յառաջաբանութիւն
պատմութեանց - էջ 192, 402,
1067, Յաղագս
եկեղեցաւրհնացն կարգաց - էջ 1164,
1195, 1220, Պատասխանի առ վարդապետն Աղուանից - էջ 1195, 1220, Պատճառք գրոց - էջ 826, 827, Պիտանի լուծմունք Սահմանացն եւ Պորփիւրին - էջ 564, Վասն նախերգանի աղաւթիցն, որ կատարի ի գիշերի
- էջ 1164, 1194, 1218, Քարոզ - էջ 1194, 1219, Նահատակութիւն եւ յիշատակ
- էջ 1445, յիշ. - էջ, 195, 196, 334, 336, 349, 662, 1061, 1196, 1200, 1202, 1225, 1226, 1239, 1399
- Տարօնացի (Ասողիկ), 935-1015 թթ. Պատմութիւն - էջ 373, 429, 430
- երէց, տոմարագէտ, որդի Յօհանիսի քահանայի, Յաղագս
ընթացութեան Արեգական - էջ 1141
- գրիչ գաղափար օրինակի, 1141 թ.
- էջ 498
- քհյ., գրիչ, ԺԲ. դ. - Հմր
1999/Բ, էջ 954
- որդի Մեծկան - էջ 768
- սիրող իմաստութեան, ԺԲ. դ. Մեկնութիւն Դաւթի ֆիլիսոֆայի, Վասն փորձանաց
իմաստութեան, ասացեալ տեառն Ներսէսի Հայոց կթղի, ի խնդրոյ Ստեփաննոսի սիրողի
իմաստութեան - էջ 1054, Ի մեկնութենէ տումարի զոր արարեալ է Սամուէլի
քահանայի ի խնդրոյ Ստեփանոսի իմաստասէրի - էջ 969, 973, 998, 1046, Նշում - էջ 37
- (Ստեփանէ), հայր Ռուբէն պարոնի
- էջ 244
- Օրբելեան, միտրոպոլիտ Սիւնեաց`
1286-1304 թթ., ի Պատմութենէն - էջ 278, Ողբ ի դիմաց Ս. Կաթուղիկէի - էջ 279,
1381
- Գոյներիցանց, ԺԳ-ԺԴ. դդ., Խրատ Գեորգեա վարդապետի, որ առ Ստեփանոս
Գոյներիցանց գրեաց - Յաղագս գրչութեան
արուեստի - էջ 53, 183, 184, 922, Մեկնութիւն քերականութեան Սիմէօնի եւ Հոմերոսի,
երկասիրեալ յումեմէ Ստեփաննոս տրուպ վարդապետէ - էջ 928
- քհյ Մղաջրոյ, 1310 թ. - էջ 1285
- վրդ. ի Մեծոփայ վանս, 1337 թ. - էջ 362
- արքեպս, առաջնորդ Կաֆայի, վերատեսուչ, 1357 թ. - էջ 1178
- Տիւրիկեցի, գրիչ եւ ստացող յԱւագ վանք, 1366 թ. - էջ 1449
- քհյ, հայր գրիչ եւ ստացող Ստեփաննոս Տիւրիկեցու, 1366 թ. - էջ 1449
- քհյ, ստացող, 1373 թ. - Հմր 2001/Բ, էջ 972
- քհյ., աւրինակի շնորհող, 1390 թ. - էջ 1457
- եպս, աշխարհիս Սուլղաթ, 1390 թ. - էջ 1458
- կր., ժառանգ, Սահակ քահանայի, ԺԴ. դ. - էջ 206
- եպս, գրիչ, ստացող, ԺԴ. դ. - Հմր
1979, էջ 810, 811, 812, 813
- սրկ., ԺԴ. դ. - էջ 811
- քհյ., ստացող, Աղթամար, Սուրբ Խաչ վանք, ԺԴ. դ. - Հմր 2001 էջ 966
- եպս, առաջնորդ Ղրիմի, 1401 թ.-
էջ 591
- հայր Թովմա վրդ. Մեծոփեցու, 1410 թ. - էջ 1308, 1311
- եպս, գրիչ ի Գամաղիէլի վանք (Հիզան), 1413- 1414 թթ. - Հմր 2063 էջ 1295, 1297
- Պուռթելեանց, Տաթեւի վանքի առաջնորդ, 1421 թ. - էջ 1302
- յետին ստացող, 1425 թ. - էջ 1298
- արքեպս., ի վանս Մատնավանից, 1440 թ. - էջ 181
- կրօնաւոր, ուսուցիչ Ներսէս գրչի 1440 թ. - էջ 181
- հայր Ներսէս գրչի 1440 - էջ 181
- հոգեւոր հայր գրիչ Յովսէփ քհյ.ի, 1463 թ. Բաղէշ
- էջ 1033
- տէր, հայր գրիչ, ստացող, կազմող Առաքել վրդ. Պոռեցու, 1549 թ.
- էջ 1430, 1431, 1432
- սրկ., որդի Աւետիսի եւ Հաթուջանի, 1549 թ. - էջ 1430, 1433
- Սալմաստեցի, կաթողիկոս Ամենայն Հայոց, 1551 թ. - էջ 1122
- սպասաւոր յանապատի Սրբոյն Գէորգայ զաւրավարին Սեբաստիոյ, 1585 թ. - էջ 264
- որդի Անդրիաս գրչի, 1589 թ. - էջ 275
- Վարագեցի, Տաղ` «Աշուն էր, եղեւ» - էջ 894, «Եղբա՛յրք, շատ» - էջ 1390, «Ձայն
քո» - էջ 895, «Նազլու տիլբար» - էջ 913
- վրդ. Ջուղայեցի, առաջնորդ Ջուղայի նահանգի, ԺԷ-ԺԸ. դդ., յիշ.
- էջ 854
- եպս., 1611 թ. - էջ 1477
- 1618 թ. - էջ 280
- փիլիսոփա, ԺԷ. դ. (1622ից յետոյ) - 1393
- 1622 թ., գրիչ յԱմիթ - Հմր
1867, էջ 256
- որդի յետին ստացող տէր Կիրակոս քհյ.ի եղբայր Արիստագէս վրդ-ի, Խըտըրշայի եւ Յուսիկի, 1624 թ. - էջ 1180
- վրդ., վերակացու Լիմ անապատի, 1632 թ. - էջ
756
- ձեռագրի յետագայի ընթերցող,
1633 թ. - էջ 284
- որդի Կարապետ գրչի, 1639 թ. - էջ 374
- Իլովացի (Լեհացի), 1646 թ., թարգմանող
Գրոց պատճառաց Արիստոտէլի - էջ 1255, թարգմանող Իմաստութիւն Սիրաքայ - էջ 395, թարգմանող Հրեշտակաց գրոց - էջ 1405, Լուծմունք գրոցն Մէթաֆիզիքոց Արիստոտէլի
Ստագրացւոց, շարադրեցեալ ի Ստեփաննոսէ վարդապետէ Լէհացւոց, որ եւս է թարգմանիչ
- էջ 1255, Յաղագս հոգւոյ բանականին - էջ 93, թարգմանող
Յովսէփոս Փլաբիոսի Պատմութեան - էջ 489, յիշ. - էջ 619, 1254, 1258, գրիչ յԷջմիածին,
1660 թ. - Հմր 1909, էջ 490
- «Ստեփանոս աբեղայ (1673)» կնքադրոշմ - էջ 1104
- տէր, 1677 թ. - էջ 1128
- քհյ., ստացող, 1677-1678 թթ. - Հմր 2030,
էջ 1118
- արքեպս., եղբայր Պալասան մելիքի, որ է մեծ պապ ստացող Պետրոս վարդապետի,
1684 թ. - էջ 1323
- արքեպս., առաջնորդ Շօշայ, 1686 թ. - էջ 1427
- որդի Կիրակոսի` հարազատ Յովհաննէս վրդ. գրչի, 1696 թ. - էջ
634
- վրդ., առաջնորդ Ջուղայի Ամենափրկչի վանացս, 1696 թ. - էջ 1115
- վախճանեցաւ, 1698 թ. - էջ 229
- ԺԷ. դ., գրիչ - Հմր 1813, էջ 48
- տէր, ստացող, ԺԷ. դ., յԱրղնւոյ վանք - Հմր 1952, էջ 669
- կողակից Սառի///, ԺԷ. դար - էջ 797
- Թոխաթեցի, գրիչ յԷտրէնէ (Ադրիանապոլիս), 1702 թ. - Հմր 1982/Ա, էջ 831
- դպիր, 1720 թ., գրիչ ի Մեծ Անապատ
- Հմր 1831/Ա, էջ 112
- վրդ. Ռօշքայ Ստեփանեան Կամենեցի, Պատճառ Ծռազատկին, գրիչ ի Ստանիսլաւօվ
Լեհաց, 1727 թ. - Հմր 1857, էջ 215, գրիչ, ի Ստանիսլաւօվ Լեհաց, 1727 թ,
հեղինակ` Փիլիսոփայութիւն
կամ ներածութիւն ի Տրամաբանութիւնն Արիստոտէլի - Հմր 1966, էջ 741, 742, 744
- վրդ., ուսուցիչ Ոհանի, Սուրբ Էջմիածին, 1731 թ. - էջ 931
- արքեպս. Փառակեցի, ետ
մեծ գաւազան, որ է իշխանութիւն ծայրագոյն` Ջուղայեցի Գալուստ վարդապետին, 1764 թ. - էջ
790
- Ջուղայեցի վարդապետ` «առայ զկարգս եպիսկոպոսութեան» - էջ 1116
- Նշախբերցենց, 1779 թ., յետին ստացող
- Հմր 1828, էջ 108
- եղբայր Իսահակ եպս., Գեղամացու, 1785 թ. - էջ 578
- դպիր, գրիչ, աշակերտ Յօհաննէս Համատանցի (մականուն` Պաղտատցի),
րաբունապետի, 1799 թ., Կոստանդնուպոլիս - Հմր 1946, էջ 655
- ԺԸ. դ. (սիւնակետագիր ծածկագիր) - էջ 1438
- վրդ. Տփխիսեցի, գրիչ (՞), ստացող, 1816 թ., Զմիւռնիա - էջ 641
- «Ստեփաննոս վարդապետ 1828» կնքադրոշմ - էջ 602
- հայր Օվանեսի ԺԹ. դ. - էջ 226
- «Ստեփանոս», կնքադրոշմ - էջ 1034
- «Ստեփանէս», գրչափորձ - էջ 1484
ՍՐԱՊԻՈՆ
- թուղթ կոկող ի Շատախ, 1549 թ. - Հմր 2083, էջ 1431, 1432
- կաթողիկոս, վարժապետ Գրիգորի Կեսարացւոյ,
ԺԷ. դ. սկիզբ - էջ 136
ՍՐԻԿ ԿՈՍՏԱՆԴ, ԺԳ. դ., տաղք եւ գանձք.
«Ադամ նստէր» - էջ 903, «Աստուածածին մայր» - էջ 1084, 1383, «Խաչն ի նախնումն» - էջ
881, 908, 1010, «Կայր կոյսն» - էջ 906, 1111, «Հըրճուիմք այսօր» - էջ 883, «Քրիստոս
բանըդ» - էջ 1102
ՍՔԱՆԴԱՐ, 1424 թ. - էջ 268
ՍՕԼՈՆ, Սօղոն Աթենացի - էջ 1059
ՎԱԽԹԱՆԿ պարոն, պատանի,
խնդրող Յաղագս երկնային շարժմանն` Յոհաննիսի Երզնականցոյ - էջ 117, 151, 392, 788, 1046
ՎԱՀԱՆ
- Մամիկոնեան, մարզպան, խնդրող Պատմագրութիւն Ղազարայ Փարպեցւոյ, Ե. դ.
- էջ 423, 426, Ի խնդրոյ Վահանայ Վասն Է.շ.ին (=եւթնշաբաթին)
ի Մարտիրոս՞ (=Մանդակունի) կաթողիկոսէ, Բան պիտանի (=Լուծումն պահոցս Քառասներորդաց)
- էջ 1222
- Մամիկոնեան, 681 թ. - էջ 378,
386, 503
- Գողթնեցի, նհտ. 737 թ. - էջ
- Ա. Սիւնեցի, Կաթողիկոս հայոց.
968-983 թթ. - էջ 317, 1430
- Վահանաւրէ, մայր Յոհաննէս քահանայի 1192 թ. - էջ, 411
- տէր, հայր Տէր Վահանեան Գէորքի, 1797 թ. - էջ 1236
- «Տէր Վահան (1746)» կնքադրոշմ - էջ 1236
ՎԱՀՐԱՄ րաբունի, Սկեւռացի,
1215-1290 թթ., Լուծմունք Կազմութեան գրոցն - էջ 563, Լուծմունք Պորփիւրի - էջ 609
ՎԱՀՐԱՄՇԱՀ, արեան մերձաւոր յետին ստացող Յուսիկ կուսակրաւն աբղյի, 1366 թ. -էջ 1198
ՎԱՀՐՄԱՅՐ ազգակից Թորոս վարդայպետի, 1192 թ. - էջ 411
ՎԱՂԵՆՏԻԱՆՈՍ (Վաղենդիանոս), բռնակալ - էջ 404
ՎԱՂԵՐԻԱՆՈՍ
- սրբ. - էջ 692, 700, 706
- թգւր. - էջ 531
ՎԱՂԷՍ, թգւր. Դ. դ. - էջ 504 մանրանկար
- էջ 565
ՎԱՂԷՐԻԱ Հռոմայեցի - էջ 546
ՎԱՆԱԿԱՆ
- Տաւուշեցի, 1181-1251 թթ., Այլաբանութիւն Հնոց գրոց Արարածոց - 137, Զի՞նչ է ճրագալուծին լուծումն - էջ 243, 260, Խրատ դաւանութեան - էջ 188, 1224, 1238, Համեմատութիւն Հնոյն առ Նորս - էջ 860, 866, Յաղագս տարւոյ մտից - էջ 1165, 1206, Պատճառք վասն Առաջաւորաց - էջ 668, Քարոզ - էջ 1072,
1075, յիշ. - էջ 618, 1225, 1238
ՎԱՌՎԱՌԷ, գրիչ ի Ծար (Փոքր Սիւնիք), 1684 թ. - Հմր 2067, էջ 1321, 1323, 1324
ՎԱՍԱԿ
- զօրավար Դ. դ. - էջ 504
- ուրացող, Ե. դ. - էջ 1505
- արեան մերձաւոր յետին ստացող Յուսիկ կուսակրօն
աբղյի, 1366 թ. - էջ 1198
ՎԱՍԻԼ
- թգւր. Յունաց, 983 թ. - էջ
317
- թգւր. Հոռոմոց, 1021 թ. - էջ
432
- Մարջախտ, պարոն, տէր Վաներոյ, ներկայ էր Լեւոն Բ.ի թագադրութեանը 1198 թ. - էջ 459
- իշխան Հայոց Ուռհայի, ստացող գաղափար օրինակի,
Մատթէոս Ուռհայեցու պատմութեան, 1689-ից առաջ - էջ 434
ՎԱՐԲԱԿԷՍ (Վարբուկէս, Վարբակոս) թգւր. Մարաց - էջ 476, 482
ՎԱՐԴԱՆ
- Մամիկոնեան, նհտ. 451 թ. (Վարդանանք)
- էջ 227, 371, 400, 413, 420, 1088, Դաւթայ երիցու Պատմութիւն սրբոյն Վարդանա
քաջի եւ հայոց սպարապետի եւ վկայի Քրիստոսի` յԵղիշայէ սրբոյ - էջ 567, Մեսրոպայ Վայոցձորեցւոյ Յաղագս զարմից - էջ 566, յիշատակ - էջ 503, Շարական - էջ 1107, 1466, Քարոզ
- էջ 1503, 1504, մանրանկար - էջ 565, յիշ. - էջ 229, 381, 383, 384, 422
- օգնական Թորոս վրդ-ի., 1192 թ. - էջ 410
- Այգեկցի, Մարաթացի, ԺԲ-ԺԳ. դդ.,
Աղօթագիրք.
Աղերս մաղթանաց - էջ 535, Գիրք առակաց
- էջ 984, 388, 395, 397, 794, 990, Դաւանութիւն հաւատոյ - էջ 211, 829, 1407, խրատք
- էջ 355, 1419, Վասն անքուն որդանցն - էջ 1221, Վասն դժոխոցն - էջ 137, Վասն սուրբ հաղորդութեանն - էջ 137
- Արեւելցի, 1200-1271 թթ., Աշխարհացոյց
- էջ 470, 793, Թուղթ առ Հեթում - էջ 1407, ի բանից - էջ 724, Ի ժղլանաց - էջ 135,
1407, Հարցմունք - էջ 188, 968, ի Մեկնութենէ Արարածոց - էջ 793, 980, Վարդանայ վարդապետի արարեալ ի Հայր մեր,
որ յերկինս - էջ 808, 1209, 1225, Ճառք
- էջ 1223, 1224, 1238, Մեկնութիւն Անթառամ ծաղկին - էջ 151, Մեկնութիւն Բարձրացուցէքի - էջ 1070, Մեկնութիւն ի Ճ սաղմոսն - էջ 1222, Մեկնութիւն
ի ՃԱ. սաղմոսն - էջ 1071, Մեկնութիւն համառօտ
Դանիէլի - էջ 662, 1061, Յաղագս նաւակատեաց եկեղեցւոյ - էջ 1203, Պատմութիւն - էջ 454, Վասն խորհրդոյ պատարագին
- էջ 189, Վկայութիւնք
սրբոյն Աթանասի ընդդէմ երկաբնակացն - էջ 135, Տաւնապատճառ - էջ 1222, Քարոզ ի բանն - էջ 1206, յիշ. - էջ 135, 138, 150, 241, 251, 255, 260,
267, 376, 377, 438, 439, 448, 663, 671, 673, 1187, 1390, 1403
- Տաղասաց, 1310 թ.-ից առաջ, «Ահաւոր մեծութիւն» - էջ 1283
- սրկ., գրիչ ի Սուլղաթ, 1390 թ. - Հմր 2090, էջ 1457
- քեռի Սիմէոն քահանայ ստացողի, 1391 թ. - էջ 302, 305, 306, 310, 311,
312
- հայր ստացող Գրիգոր ծերունի կրօնաւորի, ԺԴ. դ. - էջ 206
- կր., ժառանգ, ստացող Գրիգոր ծերունի կրաւնաւորի, ԺԴ. դ., - էջ 206
- քհյ, ԺԴ. դ. - էջ 34
- սրկ., ԺԴ. դ. - էջ 811
- վրդ., Յաղագս եկեղեցւոյ - էջ 642
- վրդ. - էջ 616
- վրդ., հանգուցեալ րաբունապետ,
1410 թ. - էջ 1311
- աբղյ., 1410 թ. - էջ 1312
- եպս., 1413-1414 թթ. - էջ 1296
- քհյ. Բաղիշեցի, ի Մարգորգ գեղջէն, ծաղկող ի Բաղէշ, 1569-1570 թթ. - Հմր
1920, էջ 569, 571
- դպիր, գրիչ, 1625 թ. - Հմր 2085, էջ 1437
- վրդ, հեղինակ Ժողովածուի, 1676ից առաջ - Հմր 2041, էջ 1210
- Յունանեան Սպոբա, գրիչ, 1683 թ. - Հմր 1919/Ա, էջ 562
- վերադէտ Բաղէշի, 1687 թ. - էջ 1376
- Բաղիշեցի Մեծ, ուսուցիչ
ստացող Յովհաննէս վարդապետ Ատանացու եւ գրիչ Գրիգորի, 1687 թ. - էջ 1377
- Բաղիշեցի վրդ., րաբունապետ, ստացող ի Բաղէշ Ամիրդօլու վանք, 1689 թ. - Հմր 1896, էջ 434, Հմր
1899, էջ 455, 456, 457
- Բաղիշեցի րաբունապետ, ստացող գաղափար օրինակի, 1689 թ. - էջ 428, յետին
ստացող, ետ յիշատակ ի դուռն Սուրբ Էջմիածնի, 1690 թ. - էջ 468
- զրուցակից Սարգիս լրացնողի, 1701 թ. - էջ 664
- վարժապետ, հոգեւոր հայր եւ ուսուցիչ գրիչ Յակոբ երէցի,
1708 թ. - էջ 1358
- վրդ., ուսուցիչ` Յակոբ Բաղիշեցու եւ Սարգիս Բաղիշեցու, 1711-ից առաջ - էջ 160,
161, 162
- վրդ., 1738 թ. - էջ 673
- վրդ., Աստապատեցի 1769-1773 թ.,
գրիչ յԷջմիածին, Մօսկօվ - Հմր 1826, էջ 100, 102, 103
- քհյ., Մարաղու գեղէն, 1799 թ. - էջ 181
- ԺԸ. դ. - էջ 464
- Քամօինց, ԺԸ. դ. - էջ 993
- «Տէր Վարդան» գրչափորձ - էջ
276
- «Վարդան» գրչափորձ - էջ 474
ՎԱՐԴԱՆԷՍ, հայր գրիչ Յակոբ սրկ-ի եւ եղբայր ստացող Ներսէս րաբունապետի 1569-1570 թթ. - էջ 567, 568, 569, 571
ՎԱՐԴԱՊԵՏ
- եղբայր ստացող տէր Յովնաննէս արքեպսի, ԺԱ. դ. - էջ 505
- (Կաֆայեցի), տաղք. «Այսօր եկայք»
- էջ 1392, «Այսօր սուրբ» - էջ 907, յիշ. - էջ 907
ՎԱՐԴԵՆԻ, կոյս եւ ապաշխարող, գրիչ,
1667 թ. - Հմր 1927, էջ 600
ՎԱՐԴԽԱԹՈՒՆ
- (Վարդհաթուն), մայր Կարապետ գրչի, 1639 թ. - էջ 374
- 1663 թ. - էջ 1086
- մեծ մամ, ԺԷ. դ. - էջ 797
ՎԱՐԴՏԻԿԻՆ, դուստր մահտեսի Յարութիւնի, 1664 թ. - էջ 1354
ՎԱՐՎԱՌԷ սրբ. - էջ 531
ՎԵՅՍԻ ԷՖԷՆՏԻ Մէվլէվի, հռչակաւոր
դերվիշ - էջ 1250, 1251
ՎԵՍՊԻԱՆՈՍ կայսր. 69-79 թթ. - էջ
543, 1114
ՎԻՐՆԷ վանահայր - էջ 976
ՎԼԱՍ, Վլասիոս կուսակրաւն սրկ. Շամախեցի, ծաղկող, ստացող ի Տփխիս,
1665 թ. - Հմր 2032, էջ 1123, 1124
ՎԼԻԹ իշխան Իսմայէլի - էջ 415,
416
ՎՌԱՄ, թգւր. Պարսից, հայր Յազկերտի
- էջ 424
ՎՐԹԱՆԷՍ
- Ա. Պարթեւ, կաթողիկոս հայոց`
333-341 թթ. - էջ 1066
- եղբայր Ներսէս գրչի 1440 - էջ 181
- (Վրդանես), որդի գրիչ, ստացող, կազմող Առաքել վրդ. Պոռեցու, 1549 թ. - էջ 1431
- (Վարդանէս), 1549 թ., որդի Նարի - 1434
- (Վարդանէս), որդի Կարապետ գրչի, 1639 թ. - էջ 374
- (Վրդանէս), դպիր, ԺԷ. դ., գրիչ - Հմր 2066, էջ 1316, 1317
ՏԱՅԱՍ - էջ 1114
ՏԱՏՈՒՐ, հայր ստացող Յովհաննէս վարդապետ Ատանացու, 1687 թ. - էջ 1377
ՏԱՐԿԻՆՈՍ թգւր. Հռոմայ - էջ 481
Տաւիթնէթօ Խախամ, Գիրք Հրէից, որ կոչի Մաթէտան, 1720 թ. - էջ 496
Տաւութ աղայ, 1715 թ. - էջ
524
ՏԷՐ-ՄԻՆԱՍԵԱՆ Երուանդ վրդ., Ի. դ. - էջ 718
Տ[ԷՐ]-ՄԿՐՏՉԵԱՆ Գալուստ, Ի դ. - էջ
484
ՏԷՐՊԱՊ, հաւրեղբայր Յովանէս երէցի,
ԺԴ. դար - էջ 784
ՏԻԲԵՐԻՈՍ կայսր - էջ 543, 1407
ՏԻԳՐԱՆ, ԺԷ. դ., - էջ 586
ՏԻԿՆԱՄԵՐԻԹԷ սրբ. - էջ 531
ՏԻՄՈԹԻԱ լուսաւոր վրդ., Յառաջաբան համառօտ ի Ծննդոց - էջ 825
ՏԻՄՈԹԷՈՍ
- առաքեալ, Պօղոսի առ Տիմոթէոս - էջ 713, 1190, Թուղթ Դիոնիսիոսի
- էջ 1245, Եփրեմի ասացեալ Պատճառ Տիմոթիայ - էջ 347, 348, Ոսկեբերանի Մեկնութիւնում - էջ 348,
817, յիշ. - էջ 287, 292
- սրբ, նհտ. - էջ 380
- Կուզ, եպս. Աղեքսանդրեայ,
Ե. դ., Հակաճառութիւն - էջ 685, Խորհրդածութիւնք - էջ 689, Յիշատակ - էջ 714, 718
- (Տիմութէոս) որդի Կիրակոսի` հարազատ
Յովհաննէս վրդ. գրչի, 1696 թ. - էջ 634
ՏԻՄՈՆԱՔՍ իմաստասէր - էջ 542
ՏԻՏՈՍ
- առաքեալ - էջ 287, 348
- թգւր. - էջ 543, 724
- որդի Վահանայ - էջ 380, 503
ՏԻՐԱՆՑ` քոյր, ստացող Գրիգոր ծերունի կրաւնաւորի, ԺԴ. դ. - էջ 206
ՏԻՐԱՏՈՒՐ
- ԺԶ-ԺԷ. դդ. ի տաղս - էջ 911, յիշ.
- էջ 911
- վրդ., Աւրհնութիւնն յետ քարոզելոյ - էջ 1361
ՏԻՐԱՑՈՒ
- քհյ, հայր գրիչ եւ ստացող Մելքիսեդեկի, 1410 թ. - էջ 1362
ՏՂԱՊԱՐՈՆ
- եղբայր Ումեկի, 1357 թ. - էջ 1166, 1167, 1169, 1172, 1179
ՏՈՎԼԱԹ - տե՛ս եւ Դովլաթ
- (Տօլվաթ), որդի մահտեսի Յարութիւնի, 1664 թ. - էջ 1354
ՏՈՒԼԻՈՍ իմաստասէր - էջ 979
ՏՈՒՆԿ, հայր Աբիսողոմի, ԺԳ. դ. -
էջ 824
ՏՐԱՅԻԱՆՈՍ կայսր - էջ 543
ՏՐԴԱՏ Գ., Մեծ, թագաւոր հայոց, վխճ. 330 թ. - էջ 160, 232,
242, 261, 270, 327, 329, 369, 382, 417, 429, 498, 499, 503, 566, 571, 794, 797 (ՊՊ), 979 (Լուսաւորիչ մկրտեաց զնա եւ զանուն Յոհանէս եդ) 1203, 1387, 1388, մանրանկար - էջ
565
- ընթերցող 1585 թ. - էջ 262
ՏՐՈՊԻԼՈՍ, Դ. դ., Ոսկեբերանի վարքում
- էջ 518
- պարոն, որդի թերզի Մարտիրոսի, ԺԸ. դ. - էջ 325
ՑԻԲԻՈՍ - էջ 1143
ՑԻՊՐԻԱՑԻ - էջ 1144
ՓԱԼՏՈՒՆ ամիրայ Գանձակայ
- էջ 430
ՓԱՆՈՍ, Գուլակէնց, 1602 թ. - էջ 281
ՓԱՇԱ
- կին տէր Հէրապետի, 1549 թ. - էջ 1430, 1432, 1433
ՓԱՍՕ, ԺԷ. դ., գրչափորձ - էջ
190
ՓԱՐԻ, ԺԸ. դ. - էջ 214
ՓԱՐԻԽԱՆ (Փայրիխան) քոյր Աւետիք գրչի,
1602 թ. - էջ 281, 282, 283
ՓԱՐՍԱԴԱՆ, սահիբ աղայ պատվիլի, Տէր Աստուածատուրենց լուսահուգի Դաւթի որդի (գրչափորձ) - էջ 399
ՓԱՒՍՏՈՍ Բուզանդ - էջ 227, 255,
258
ՓԱՒՏ պատրիարք Կ. Պօլսոյ, Թ. դ.
- էջ 1062
ՓԵՍՏՈՍ Ա. դ. - էջ 716, 717
ՓԵՐԱՐՈՍ, Փերուրոս, գրչափորձ 492
ՓԻԼԱՔՍՈՆԻ Հարցումն եւ պատասխանի Ագաթոնի վասն Թ. եւ Ժ. երրեկին (19) հոռոմոց
- էջ 948
ՓԻԼԻՄՈՆ առաքեալ - էջ 287, 348,
1491
ՓԻԼԻՊՊՈՍ
- առաքեալ - էջ 1419
- կայսր - էջ 763, 964
- [Փիլիպպոսի] Հաւաքումն ոմանց տարակուսական բանից եղելոց
ի տրամաբանութեան - էջ 944
- (Ռէփիլիպպ), որդի Աւետիք գրչի, 1602 թ. - էջ 281, 282,
283
- եղբայր Պետրոս յետին ստացողի,
1637 թ. - էջ 256, 257
- Ա. Աղբակեցի, կաթողիկոս հայոց` 1633-1655 թթ. - էջ 490,
1271, 1483
- տրց., յետին ստացող, 1766 թ. - էջ 178
- վրդ., 1794 թ. - էջ 26
- որդի ջուլհակ Խաչարի,
ԺԸ. դ. - էջ 722
- վրդ., 1812 թ. - էջ 26
ՓԻԼՈՆ Եբրայեցի, Ա. դ., Մատենագրութիւնք - էջ 1270, 1271,
1490, Փիլոնի
Այնոցիկ, որ ի լինելութեանն խնդրոց - էջ 1275, Լինելութենէ խնդրոց եւ լուծմանց (Պատճառ)
- էջ 1490, Յաղագս կենաց եւ վարուց տեսականի (Պատճառ)
- էջ 1490, Լուծմունք գրոցն Փիլոնի - էջ 563, 612, 1277, Ի բանից - էջ 724, Պատճառք գրեանցն Փիլիոնի - էջ 336, 337, 443, 444, յիշ. - էջ 1225, 1271, 1272, 1273,
1274, 1278, 1492
ՓԻԼՈՆԱ - էջ 546
ՓԻԼՎԱԼԻ, խաւջա, մեծ պապ, ԺԷ. դ.
- էջ 1442
ՓԻՂԻԿ եպս. Հոռովմա - էջ 685,
692
ՓԻՂԻՊՈՍ Սուտ թգւր. - էջ 480
ՓԻՂԻՊՊՈՍ
- էջ 480, 543
- զաւրավար - էջ 480
-Գռիպեայ թգւր. - էջ 480, 482, 543
ՓԻՐՂՈՒԼԻ, ԺԷ. դ. - էջ 1442
ՓԻՐՈՒՄ, ԺԷ. դ., գրչափորձ - էջ
190
ՓԻՒՆԻԿ վրդ., Քերականութիւնս կոչի Եւթնագրեանք, զուգեալ
ի Դաւթա փիլիսովփայէ, ի Հոռոմայ վարդապետէ կոչեցեալ անուն Փիւնիկ - էջ 799, 819
ՓԻՒՆԻԿԵՑԻՔ, մատեանք - էջ 477
ՓԼԱԲԻԱՆՈՍ, երկաբնակ պատրիարք Կոստանդնուպոլսոյ - էջ 485, 486, 487, 488, 1153
ՓՈԽԱՆ սրկ, ստացող, 1503 թ. - Հմր 2033, էջ 1128
ՓՈՒԱ թգւր. Բաբէղացւոց - էջ 481
ՓՍԻՄԻԿՈՒԱՆՔ, ազգակից Թորոս
վարդայպետի, 1192 թ. - էջ 411
ՓՕՆՑԻԱՆՈՍ, թագաւոր ի Հռոմ - էջ 236
ՔԱՂԴԷԱՑԻՔ - էջ 474,
477
ՔԱՄ, որդի Նոյի. գրչափորձ - էջ 1424, Նշում - էջ 1053
ՔԱՄՈՒԼԻՈՍ մարգարէ - էջ 978
ՔԱՅ ԽՈՍՐՈՎ խան, 1648 թ. - էջ
1483
ՔԱՆԱՆ, Նոյի սերնդից - էջ 247
ՔԱՌՕԼՈՍ Մակնոս - էջ 675
ՔԱՐԱՄԽԱԹՈՒՆ, մայր Յովանէս երէցի, ԺԴ. դ. - էջ
784
ՔԱՐԻՄՇԱՅ, հայր ֆրա Յօվասաբի, Կաֆայ, 1421 թ. - էջ 1150
ՔԱՒԹՆԱՅ Խլաթեցի, տաղասաաց. «Ա՜յ Տէր տէրանց» - էջ
910, 1392
ՔԵԼՈՆ Մակեդոնացի, Լակեդեմոնացի թգւր.
- էջ 1059
ՔԻԼՏԵՐԻՔՈՍ - էջ 678
ՔՆՔՈՒՇ, մայր ստացող Ներսէս րաբունապետի 1569-1570 թթ. - էջ 567, 568, 569, 570
ՔՈՐՆԷԼԻԱ. Սքիբիոնի սպարապետի
հռոմայեցոյ դուստր - էջ 546
ՔՈՒՌԱԹ, հայր Քուռատների - էջ
448
ՔՍԵՆԻՓՈՆ - էջ 543
ՔՍԷՆՈՔՐԱԴԷՍ` աշակերտ Պղատոնի - էջ
542
ՔՍԵՐՔՍԵՍ թգւր. Պարսից - էջ 544
ՔՍԻՍՈՒԹՐՈՍ - էջ 475
ՔՍԻՒՍՏՈՍ եպիսկոպոսապետ Հռովմայ
- էջ 686
ՔՐԱԴԷՍ փիլ. - էջ 542
ՔՐԹԻՆ պարոն, 1268 թ. - էջ 1062
ՔՐԻՍԻԲՈՍԷ իմաստասէր - էջ 543
ՔՐԻՍՏԱՓՈՐ (Քրիսաւորիէ), Գ-Դ. դդ.
- էջ 611
ՔՐԻՍՏԻՆԷ սրբ. - էջ 531
ՔՐԻՍՏՈՍԱՏՈՒՐ (Քիստօստուր), էրէց, վախճանուեց, 1638 թ. - էջ 1226
ՔՕԼՕՄՊԱՅ սրբ. - էջ 530
ՔՕՉԱՐ,
ԺԷ. դ. - էջ 797
ՕԳՈՍՏԻՆՈՍ
- սրբ., 354-430 թթ., ի բանից - էջ 724, 836, 844, 858,
864, յիշ. - էջ 1144, 1149, 1479
- ֆրա, ուսուցիչ ֆրա Յօվասաբի, Կաֆայ, 1421 թ - էջ 1150
- պարոնտէր արքեպս. ԺԶ. դ. - էջ
1149
ՕԳՈՍՏՈՍ (Օգտաւիանոս) կայսր, 19-14 մ. թ. ա. - էջ 237, 459, 543, 1066, 1145,
1165
ՕԳՍԵՆՏԻՈՍ
- սրբ. - էջ 210
- (Աւգսենդ)Իլովցի, հայր գրիչ եւ ստացող Գրիգոր աբղյի, 1611 թ. - էջ
1477
- (Աւգսենդ) էրէց, վաղճանուեց, 1638 թ. - էջ 1226
ՕԹՄԱՆԼՈՒ, 1423 թ. - էջ 271
ՕԼՔԱԲԷԿ, 1684 թ. - էջ 1323
ՕՄԱՐ (Ոմառ) - էջ 415
ՕՆՈՓՐԻՈՍ, ճգն. - էջ 833
ՕՇԻՆ
- (Աւշին), Սեւաստոս, 1191 թ., ԺԲ. դ., Ներսէս Լամբրոնացու
հայրը - էջ 522
- որդի Հեթմոյ Բ. Սեբաստոսի, 1191 թ. - էջ 522
- տէր Կանչոյ, գրեց նամակ հոգալոյ. Գրիգոր Անաւարզեցուն,
1277-1307 թթ. - էջ 459
- (Աւշին), Ա., թագաւոր հայոց Կիլիկիոյ` 1308-1320 թթ., որդի
Լեւոնի - էջ 136, 268, Երկրորդ ժողով, որ եղեւ յԱտանայ քաղաք, ի ժամանակս քրիստոսայսէր
թագաւորին Հայոց 0շնի եւ սրբազան կաթողիկոսին տէր Կոստանդեայ, ի թվի Հայոց ԷՃԾԸ.ն (1309) - էջ
1146
- Չորրորդ Լեւոնի թագադրին եւ պայլին Հայոց տէր Կօռիկաւսոյ, 1328 թ. - էջ 1274
ՕՍՄԱՆ
- սուլթան - էջ 256, 433, 1181, 1182
- քուրդ աղայ Ղիադինեցի, 1724 թ., գերեվարող գրքի - էջ 608
ՕՏԱՐՏԻԿԻՆ` մայր ստացող Գրիգոր ծերունի կրաւնաւորի, ԺԴ. դ., - էջ 206
ՕՐՀԱՆ աղայ, 1765 թ. - էջ 996
ՕՔՈՒԻԱ կր. - էջ 975
ՖՐԱՆՉԻՍՔԷ սրբ. - էջ
533
ՖՌԱՆՉԻՍԿՈՍ Սթելութոյ - էջ 1132
ՖՐԱՆՑԻՍԿՈՍ ֆրա փիսկօպօ, 1676 թ. - էջ
1149
ՖՐԻԿ, 1234-1315 թթ. տաղ. «Յառաջն
որ» - էջ 793
ՖՕԼՔՕՆՈՒՆԷ սրբ. - էջ 533
Զ.
ԳՐՉՈՒԹԵԱՆ ՎԱՅՐԵՐԻ ՑԱՆԿ
Ագուլիս - Հմր 1836, էջ 125, Հմր
1838, էջ 133
Ադրիանապոլիս - Հմր 1807, էջ 27, Հմր
1811, էջ 41, Հմր [1813], էջ 45, Հմր 1982/Ա, էջ 829, Հմր
1982/Բ, էջ 831, Հմր 1982/Գ, էջ 832
Աղթամար, Սուրբ Խաչ վանք - Հմր 2001/Ա, էջ 963
Ամասիա - Հմր 121, էջ 573, Հմր 1864/Բ,
էջ 235
Ամիդ (Ամիթ) - Հմր 1867, էջ 253, Հմր
2025, էջ 1085, Հմր 2038, էջ 1151
Ամիրդօղլու վանք (Բաղէշ) - Հմր 1844/Ա, էջ 157, Հմր
1896, էջ 431, Հմր 1899, էջ 453
Ամստերդամ - Հմր 2034, էջ 1129
Աշտարխան - Հմր 1974, էջ 785
Արղնւոյ վանք - Հմր 1952, էջ 665
Աւագ վանք - Հմր 2088, էջ 1447
Բաղէշ - Հմր 1920, էջ 565, Հմր 2014,
էջ 1025, Հմր 2075*, էջ 1353, Հմր 2078, էջ 1371
Բայազիդ - Հմր 1990, էջ 905
Գամաղիէլի վանք (Հիզան) - Հմր 2063, էջ 1289
Գանձասար - Հմր 1923, էջ 577
Գերմաղբիւր վանք - Հմր 2057, էջ 1271
Եաշ - Հմր 2015 (Ա., Բ.), էջ 1035
Երեւան - Հմր 2056, էջ 1269, Հմր
2059, էջ 1275
Երզնկա (Եզընկա) - Հմր 1973, էջ 759, Հմր
1980, էջ 813
Երուսաղեմ - Հմր 1848, էջ 173, Հմր
1865, էջ 239, Հմր 1880, էջ 351, Հմր 1959*, էջ 721
Եւդոկիա - Հմր 1869, էջ 265
Զմիւռնիա - Հմր 1938, էջ 639
Էջմիածին - Հմր 1801, էջ 13, Հմր
1804Բ, էջ 20, Հմր 1808, էջ 31, Հմր 1817, էջ 57, Հմր
1818, էջ 61, Հմր 1819, էջ 71, Հմր 1822, էջ 75, Հմր
[1823], էջ 85, Հմր 1825, էջ 91, Հմր 1826*, էջ 95, Հմր
1833, էջ 115, Հմր 1835, էջ 119, Հմր 1837, էջ 127, Հմր
1841, էջ 145, Հմր 1848, էջ 173, Հմր [1864Ա], էջ 233, Հմր
1891, էջ 423, Հմր 1894, էջ 429, Հմր 1900, էջ 457, Հմր
1909, էջ 489, Հմր 1917, էջ 547, Հմր 1928, էջ 599, Հմր
1934, էջ 621, Հմր 1972, էջ 757, Հմր 2027, էջ 1091, Հմր
2096, էջ 1479
Էտրէնէ - տե՛ս Ադրիանապոլիս
Թեքիրտա՞ղ - Հմր 1860, էջ 221
Թէոդուպօլիս - Հմր 1939, էջ 641
Իլով - Հմր 1916, էջ 537, Հմր 1978/Ա,
էջ 798, Հմր 2005/Ա, էջ 995, Հմր 2018*, էջ 1043, Հմր
2031, էջ 1119, Հմր 2094, էջ 1475
Իստամպօլ*, տե՛ս նաեւ Կոստանդնուպօլիս - Հմր
2018, էջ 1043
Լիմ անապատ - Հմր 1834, էջ 115, Հմր
1842, էջ 149, Հմր 1866*, էջ 249, Հմր 1971, էջ 751, Հմր
2009/Ա, էջ 1011, Հմր 2079, էջ 1377
Լոր գիւղ` յերկիրն Որոտան - Հմր 2097, էջ 1483
Լուսաւորչի անապատ - Հմր 1932, էջ 615
Լվով - տե՛ս Իլով
Խիզան - Հմր 1903, էջ 467
Խնդրակատար (Բաղէշ) - Հմր 2077Բ, էջ 1368
Խնկանց գիւղ (Աճանան երկիր) - Հմր 1878, էջ 327
Ծար (Փոքր Սիւնիք) - Հմր 2067, էջ 1317
Կարին - Հմր 1901, էջ 459
Կափոսի վանք - Հմր 2074, էջ 1347
Կաֆա - Հմր 2003, էջ 985, Հմր 2037, էջ
1141, Հմր 2039, էջ 1155 (Կուսանաց վանք), Հմր 2062, էջ
1285
Կեսարիա - Հմր 2011/Գ, էջ 1020
Կիլիկեան Հայաստան - Հմր 1898, էջ 445
Կիպրոս, Սուրբ Մակարայ անապատ - Հմր 2022, էջ 1077
Կոշավանք - Հմր 1890, էջ 419
Կոստանդնուպոլիս - Հմր [1812], էջ 43, Հմր
1893, էջ 425, Հմր 1871, էջ 285, Հմր 1877, էջ 325, Հմր
1906՞, էջ 485, Հմր 1922, էջ 575, Հմր 1936, էջ 633, Հմր
1937, էջ 637, Հմր 1941 (Սուլու Մանաստիր թաղ), էջ 647, Հմր
1946, էջ 653, Հմր 1951, էջ 665, Հմր 1957, էջ 683, Հմր
1998, էջ 943, Հմր 2093, էջ 1467, 2098, էջ 1485
Կտուց անապատ - Հմր 1844/Բ, էջ 162
Հալապ - Հմր 1870, էջ 275
Հաղբա՞տ - Հմր 1912/Ա, էջ 497, Հմր
1912/Բ, էջ 501
Համատան - Հմր 1983, էջ 833
Հաշտարխան* - Հմր 1866, էջ 249
Հիզան - Հմր [1875], էջ 315, Հմր
2076, էջ 1359
Ղալաթիա (՞) - Հմր 2011/Ա, էջ 1017
Ղրիմ - Հմր 2040, էջ 1183
Մալաթիա - Հմր 1856, էջ 209
Մարզուման - Հմր 2060, էջ 1279
Մարունան գիւղ - Հմր 1945, էջ 651
Մեծ Անապատ - Հմր 1831/Ա, էջ 109
Մեծոփայ վանք - Հմր 1849/Ա, էջ 179, Հմր
2065, էջ 1303
Մոսկուա* - Հմր 1826, էջ 95
Մուշ* - Հմր 2075, էջ 1353
Յովհաննավանք - Հմր 1902, էջ 465
Նարեկ* - Հմր 2075, էջ 1353
Նոր Ջուղա (Ամենափրկիչ վանք, Շաւշ, Իսպահան) - Հմր
1862, էջ 225, Հմր 1889, էջ 411, Հմր 1935, էջ 625, Հմր
1987, էջ 859, Հմր 1988, էջ 865, Հմր 1989, էջ 877, Հմր
2029, էջ 1103
Նորաշէն գիւղ Երնջակի - Հմր 1852, էջ 197
Շատախ - Հմր 2083, էջ 1427
Շողա[կա]թ (Էջմիածի՞ն) - Հմր 2000, էջ 955
Շօշ (Սպահան) - Հմր 2082, էջ 1423
Ուշոյ Սուրբ Սարգիս վանք - Հմր 1832, էջ 113
Պասրա - Հմր 2099, էջ 1487
Պրուսա - Հմր 1858, էջ 217, Հմր
1996/Դ, էջ 940 (Պրուսայու Ս. Աստուածածին վանք)
Ջուղայ (Հին) - Հմր 2019, էջ 1057
Սանկտ Պետերբուրգ - Հմր 2048, էջ 1249
Սդանիսլաւօվ (Լեհաստան) - Հմր
1857, էջ 215, Հմր 1966, էջ 741
Սեբաստիա - Հմր 1868, էջ 257, Հմր
1953, էջ 669 (Ս. Նշան)
Սիլիստրէ - Հմր 1913, էջ 505
Սուլղաթ - Հմր 2090, էջ 1453
Սուրբ Վարդանի վանք - Հմր 1854, էջ 203
Սուրս գիւղ (Մոկս) - Հմր 1883, էջ 371
Վան - Հմր 1820, էջ 71, Հմր 1874, էջ
295
Վարագ - Հմր 1827, էջ 103
Տաթեւ - Հմր 1926, էջ 593, Հմր 1940,
էջ 643, Հմր 2064, էջ 1299
Տաշքաւբրու (Դաշքօբրոը) դղեակ ի Ղրիմ - Հմր
1925, էջ 587
Տիրաշէն, Սուրբ Նշան - Հմր 2061, էջ 1281
Տփխիս - Հմր 2032, էջ 1121
Քարթիման գիւղ (Ասպահան) - Հմր 1918, էջ 551, Հմր
1964, էջ 731
Է.
ԳՐԻՉՆԵՐԻ ՑԱՆԿ
ԱԲՐԱՀԱՄ
- քհյ, 1342 թ., Երզնկա - Հմր 1973, էջ 759
- դպիր, ԺԵ.-ԺԶ. դ. Հմր 1915/Բ, էջ 535
- 1653 թ. - Հմր 1924, էջ 581
- 1674 թ., Լոր գիւղ (յերկիրն Որոտան) - Հմր
2097, էջ 1483
- արքեպիսկոպոս Կրետացի, 1714-1717 թթ., Սիլիստրէ - Հմր
1913, էջ 505
- 1733 թ., Հմր 1810, էջ 39
ԱԼԵՔՍԱՆ, ԺԸ. դ. - Հմր 1843, էջ 153
ԱՂԷՔՍԱՆԴՐ վրդ., 1686 թ., Շօշ (Սպահան) - Հմր
2082, էջ 1423
- Տէր [Ջուղայեցի՞], 1695 թ. - Հմր 1986, էջ 855
ԱՄԻՐՇԱՀ, 1622 թ., Ամիդ - Հմր 1867, էջ 253
ԱՆԴՐԷԱՍ երէց, 1492 թ., Ամասիա - Հմր 1921, էջ
573
- սրկ., 1584-1589 թթ., Եւդոկիա - Հմր 1869, էջ
265
ԱՆԴՐԻԱՍ, ԺԲ. դ. - Հմր 1888/Բ, էջ 401
ԱՆՏՈՆ քհյ, 1357 թ., Կաֆա, Կուսանաց վանք - Հմր
2039, էջ 1155
- ԺԴ. դ. - Հմր 1886, էջ 379
ԱՌԱՔԵԼ կուսակրօն, 1328 թ., Գերմաղբիւր վանք - Հմր
2057, էջ 1271
- վրդ. Պոռեցի, 1549 թ., Շատախ - Հմր 2083, էջ
1427
ԱՍԱՐ Սեբաստացի, 1621 թ., Իլով, Իստամպոլ - Հմր
2018, էջ 1043
ԱՍՏՈՒԱԾԱՏՈՒՐ էրէց, 1609, 1616 թթ., ԺԷ. դ., Եաշ (Ա., Բ.) -
Հմր 2015, էջ 1035
- 1686 թ., Շօշ (Սպահան) - Հմր 2082, էջ 1423
- վրդ. Ֆահրապատցի, 1696 թ., Նոր Ջուղա (Ամենափրկիչ վանք)
- Հմր 2029, էջ 1103
- ժամարար, ԺԷ. դ. - Հմր 1984, էջ 841
- քհյ Ղալաթացի, ԺԷ. դ., Ղալաթիա (՞) - Հմր
2011/Ա, էջ 1017
- երէց, 1711 թ. - Հմր 1948, էջ 657
- Ղալաթեցի, ԺԸ. դ. - Հմր 2080, էջ 1403
ԱՏՈՄ աբղյ. (1440ի շուրջ) - Հմր 1849/Բ, էջ 182
- ԺԴ. դ., Աղթամար, Սուրբ Խաչ վանք - Հմր 2001/Ա,
էջ 963
ԱՏՈՄԻԿ, 1534 թ., Խնդրակատար (Բաղէշ) - Հմր 2077/Բ,
էջ 1368
ԱՐԻՍՏԱԿԷՍ Թէքիրտաղցի, 1699 թ., Թեքիրտա՞ղ- Հմր
1860, էջ 221
ԱՒԵՏ, 1653 թ. - Հմր 1924, էջ 581
ԱՒԵՏԻՍ Թացուեցի, 1600 թ., Խիզան - Հմր 1903, էջ
467
ԱՒԵՏԻՔ մահտեսի, 1602-1618 թթ., Հալապ - Հմր
1870, էջ 275
- 1621 թ., Իլով - Հմր 2005/Ա, էջ 995
- 1644, 1648 թթ., Էջմիածին - Հմր 2096, էջ 1479
ԱՒԻԿ, 1632 թ., Լիմ - Հմր 1971, էջ 749
ԲՐԱԲԻՈՆ, 1780 թ., [Կոստանդնուպոլիս] - Հմր
1812, էջ 43
ԲՕՆԻՎԻՆԹՈՒՐ Պրտուեան, 1700 թ., Ամստերդամ - Հմր
2034, էջ 1129
ԳԱԼՈՒՍՏ Ջուղայեցի, 1760 թ., Աշտարխան - Հմր
1974, էջ 785
- Ջուղայեցի, 1768-1771 թթ., Էջմիածին - Հմր
1817, էջ 57, Հմր 1822, էջ 75 (երեւի նոյն ընդ վերնոյն)
ԳԱՍՊԱՐ երէց, ԺԴ.-ԺԵ. դդ. - Հմր 1914, էջ 525
ԳԱՒՐԳ, ԺԷ. դ. - Հմր 1859, էջ 219
ԳԷՈՐԳ Կոստանդնուպոլսեցի, 1782 թ., Էջմիածին - Հմր
1894, էջ 429
- Տէր-Մատթէոսեան, 1724 թ., Ագուլիս - Հմր 1838,
էջ 133
ԳՐԻԳՈՐ, ԺԲ. դ. - Հմր 1999/Ա, էջ 945
- սրկ., 1359 թ., Ղրիմ - Հմր 2040, էջ 1183
- պետ, 1416 թ., Կափոսի վանք - Հմր 2074, էջ
1347
- եպս., ԺԵ. դ. - Հմր 1931, էջ 607
- ԺԶ. դ., 1701 թ. - Հմր 1950, էջ 659
- աբղյ., 1611 թ., Իլով - Հմր 2094, էջ 1475
- քհյ, 1660 թ., Տաթեւ - Հմր 1926, էջ 593
- դպիր Երեւանցի, 1665 թ., Տփխիս - Հմր 2032, էջ
1121
- Երեւանցի, 1676 թ., [Էջմիածին] - Հմր 1864/Ա, էջ
233
- Ծեր մականուամբ, 1687 թ., Բաղէշ - Հմր 2078, էջ
1371
- ԺԷ. դ. - Հմր 1850, էջ 185
- երէց, ԺԷ. դ. - Հմր 2044, էջ 1227
- վրդ., ԺԷ., ԺԸ. (1753ից առաջ), 1753, 1781, Շողա[կա]թ (Էջմիածին)
- Հմր 2000, էջ 955
- ԺԸ. դ. - Հմր 2046, էջ 1239
- Փեշտմալճեան, 1837 թ. - Հմր 1965, էջ 735
ԳՐԻԳՈՐԻՍ քհյ, 1342 թ., Երզնկա - Հմր 1973, էջ
759
- 1600 թ., Խիզան - Հմր 1903, էջ 467
ԴԱՒԻԹ
- կր., 1172 թ., Կոշավանք - Հմր 1890, էջ 419
- քհյ, 1623 թ. - Հմր 2006, էջ 1001
- քհյ, ԺԷ. դ. - Հմր 2011/Բ, էջ 1020
ԵՂԻԱ Եւդոկացի, 1768 թ., Հաշտարխան, Լիմ - Հմր
1866, էջ 249
ԵՍԱՅԻ Էջմիածնեցի, 1712 թ., [Նոր Ջուղա] - Հմր
1987, էջ 859
ԵՐԵՄԻԱ
- երէց, 1600 թ., Ջուղա - Հմր 2019, էջ 1057
- 1676ից առաջ - Հմր 2041, էջ 1197
ԶԱՔԱՐԻԱ, 1599 թ. - Հմր 2059, էջ 1275
- երէց, 1534 թ., Խնդրակատար (Բաղէշ) - Հմր
2077/Բ, էջ 1368
- աւագերէց Լվովա, 1633 թ., Լվով - Հմր 1916, էջ
537
- աբղյ., 1792-1793 թթ., Էջմիածին - Հմր 1934, էջ
621
ԷՍԱԻ, 1613 թ., Հմր 1809 թ., էջ 33
ԸՌԱՄԱՆՈՍ, 1641 թ., Նոր Ջուղա՞ - Հմր 1862, էջ
225
ԹԷՈԴՈՍ նօտար, 1716 թ., 1720 թ., Կարին - Հմր
1901, էջ 459
ԹՈՎՄԱ վրդ. Մեծոփեցի, 1410 թ., Մեծոփայ վանք - Հմր
2065, էջ 1303
ԹՈՐՈՍ
- Վահկայցի, ԺԳ. դ. - Հմր 1978/Բ, էջ 801
- եպիսկոպոս, 1615 թ., Կաֆա - Հմր 2003, էջ 985
- եպս Տիգրանակերտցի, 1655-1656 թթ., Երուսաղէմ - Հմր
1865, էջ 239
ԹՈՒՄԱ
- լրացնող, 1373 թ. - Հմր 2001/Բ, էջ 967
- քհյ, 1391 թ., Վան - Հմր 1874, էջ 295
- աբղյ., ԺԴ. դ., Աղթամար, Սուրբ Խաչ վանք - Հմր
2001/Ա, էջ 963
- Կափայեցի, 1421 թ., Տաթեւ - Հմր 2064, էջ 1299
- 1674 թ., Ամիթ - Հմր 2038, էջ 1151
ԹՈՒՄԱՆ դպիր, 1658 թ., Քարթիման գիւղ - Հմր
1918, էջ 551, Հմր 1964, էջ 731 (Ասպահան` ըստ ձեռ. 1918ի)
ԹՕՄԱ Ագուլեցի, 1723 թ., Ագուլիս - Հմր 1836, էջ
125
ԼՈՒԴՈՎԻԿՈՍ Ալեքսիանոս (եպիսկոպոս Բաբիլօնի), 1687, 1712 թթ.,
Համատան - Հմր 1983, էջ 833
ԽԱՉԱՏՈՒՐ վրդ. Կոստանդնուպօլսեցի, 1764 թ., Էջմիածին - Հմր
1835, էջ 119
ԽԱՍՊԷԿ (Խաչգռուզ) Մելանաւոր, 1651 թ. - Հմր
2008, էջ 1007
ԿԱՐԱՊԵՏ
- ԺԳ. դ. - Հմր 1999/Գ, էջ 954
- կր., 1310 թ., Տիրաշէն, Սուրբ Նշան - Հմր
2061, էջ 1281
- երէց, 1325 թ. - Հմր 2100, էջ 1489
- քհյ, 1373 թ. - Հմր 2001/Բ., էջ 967
- ԺԴ. դ., Սուրբ Վարդանի վանք - Հմր 1854, էջ
203
- 1576 թ., Գանձասար - Հմր 1923, էջ 577
- էրէց, 1609 թ., 1616 թ., ԺԷ. դ., Եաշ (Ա., Բ.) - Հմր
2015, էջ 1035
- օգնութեամբ իր որդի Տէր Յոհանէսի, 1639 թ., Սուրս գիւղ (Մոկս)
- Հմր 1883, էջ 371
- Ադրիանացի, 1658 թ., Ուշոյ Սուրբ Սարգիս վանք - Հմր
1832, էջ 113
- Թօխաթցի, 1676ից առաջ - Հմր 2041, էջ 1197
- սրկ., ԺԷ. դ. - Հմր 2028, էջ 1097
- աբղյ., 1768-1771 թթ., Էջմիածին - Հմր 1825, էջ
91
ԿԻՐԱԿՈՍ
- կրաւնաւո՞ր, ԺԴ. դ. - Հմր 2020, էջ 1063
- երեց, 1681 թ. - Հմր 1992, էջ 923
- Թալնցի, 1699-1700 թթ., Երուսաղէմ, Էջմիածին - Հմր
1848, էջ 173
ԿԻՒՐԵՂ Կողոնեցի, 1663 թ. - Հմր 2002/Ա, էջ 973
ՀԱՅՐԱՊԵՏ վրդ., ԺԳ. դ. - Հմր 1897, էջ 435
- 1675 թ., Նոր Ջուղա (Շաւշ, Իսպահան) - Հմր
1889, էջ 411
- Հերապետ, 1534 թ., Խնդրակատար (Բաղէշ) - Հմր
2077/Բ, էջ 1368
ՂԱԶԱՐ
- 1391 թ., Եզընկա - Հմր 1980, էջ 813
- ԺԷ. դ., Արղնւոյ վանք - Հմր 1952, էջ 665
- Շօռոթեցի, 1768 թ., Հաշտարխան, Լիմ - Հմր
1866, էջ 249
ՂՈՒԿԱՍ վրդ., ԺԵ. դ. - Հմր 1919/Բ, էջ 562
ՂՈՒՆԿԻԱՆՈՍ կրաւնաւոր Աշտարակեցի, 1786-1787 թթ., Երուսաղէմ
- Հմր 1880, էջ 351
ՄԱՆՈՒԿ գրագիր, 1798 թ., Կոստանդնուպոլիս - Հմր
1998, էջ 943
ՄԱՏԹԷՈՍ, ԺԵ. դ. - Հմր 2068, էջ 1323
ՄԱՐԳԱՐ
- դպիր, 1674 թ., Նոր Ջուղա - Հմր 1989, էջ 877
- երէց, ԺԷ. դ. - Հմր 1828, էջ 105
- Խօճենց Գեղամեան, 1789-1794 թթ., Սանկտ Պետերբուրգ - Հմր
2048, էջ 1249
ՄԱՐԳԱՐԷ, 1760 թ., Էջմիածին - Հմր 1928, էջ 599
ՄԱՐԻՆՈՍ, 1637 թ. (Ա.), ԺԷ. (Բ.) - Հմր 2017, էջ
1039
ՄԱՐԿՈՍ
- 1359 թ., Ղրիմ - Հմր 2040, էջ 1183
- 1401 թ., Տաշքաւբրու(Դաշքօբրու) դղեակ (Ղրիմ) - Հմր
1925, էջ 587
- քհյ., 1658 թ., Տաթեւ - Հմր 1940, էջ 643
- 1675 թ., Նոր Ջուղա (Շաւշ, Իսպահան) - Հմր
1889, էջ 411
- վրդ. Ղրըմցի, ԺԷ. - Հմր 2081, էջ 1415
ՄԱՐՏԻՐՈՍ
- ԺԱ. դ., [Հաղբա՞տ] - Հմր 1912/Բ, էջ 501
- երէց, 1656 թ., Ամասիա - Հմր 1864/Բ, էջ 235
- 1696 թ., Կտուց անապատ - Հմր 1844/Բ, էջ 162
ՄԵԼՔԻՍԵԴԵԿ, 1410 թ., Հիզան - Հմր 2076, էջ 1359
ՄԵՍՐՈՊ
- քհյ (հեղինակը), 1754 թ., Պրուսայու Ս. Աստուածածին վանք
- Հմր 1996/Դ, էջ 940
- 1731 թ., Էջմիածին - Հմր 1823, էջ 85, Հմր
1841, էջ 145
ՄԻՆԱՍ
- Բարաքիասեան, Շօռոթեցի, 1719, 1724 թթ., Ադրիանապոլիս - Հմր
1811, էջ 41, Հմր 1807, էջ 27
- աբղյ., 1763 թ., Էջմիածին - Հմր 1833, էջ 115
ՄԻՔԱՅԷԼ
- երէց, ԺԷ. դ. - Հմր 2091, էջ 1457
- աբղյ., 1722 թ. - Հմր 1970, էջ
- Գողթնեցի, 1724 թ., Ագուլիս - Հմր 1838, էջ
133
ՄԽԻԹԱՐ
- 1184 թ. - Հմր 2021, էջ 1073
- 1220 թ., [Հաղբա՞տ] - Հմր 1912/Ա, էջ 497
ՄԿՐՏԻՉ
- ԺԴ.-ԺԵ. դ. - Հմր 1914, էջ 525
- աբղյ., ԺԵ. - Հմր 2072, էջ 1339
- սրկ., 1623 թ., ԺԷ. դ. - Հմր 2004/Ա, էջ 987
- աբղյ. Լեհացի, 1645 թ. - Հմր 2089, էջ 1449
- երէց, 1646 թ., Երեւան - Հմր 2056, էջ 1269
- 1656 թ., Ամասիա - Հմր 1864/Բ, էջ 235
- սրկ., 1763 թ., Էջմիածին - Հմր 1972, էջ 757
- Նախչվանցի, ԺԸ. դ. - Հմր 1840, էջ 141
- 1808 թ., Բայազիդ - Հմր 1990, էջ 905
ՄՈՎՍԷՍ
- ԺԳ. դ. - Հմր 1879, էջ 331
- քհյ, 1391 թ., Եզընկա - Հմր 1980, էջ 813
- քհյ, 1692-1695 թթ., Նորաշէն գիւղ Երնջակի - Հմր
1852, էջ 197
ՄՈՒԽԹԻԿ, ԺԵ. դ. - Հմր 1981/Բ, էջ 825
ՅԱԿՈԲ
- դպիր, 1410 թ., Մեծոփայ վանք - Հմր 2065, էջ
1303
- սրկ., 1569-1570 թթ., Բաղէշ - Հմր 1920, էջ
565
- երէց, 1689 թ., Ամրդօլու վանք (Բաղէշ) - Հմր
1896, էջ 431
- երէց, 1708 թ., Բաղէշ, Նարեկ, Մուշ - Հմր
2075, էջ 1353
- Բաղիշեցի, 1711ից առաջ, Ամիրդօլու վանք - Հմր
1844/Ա, էջ 157
- դպիր, 1737 թ., Կոստանդնուպոլիս (Սսուլու Մանաստիր թաղ)
- Հմր 1941, էջ 647
- Ճամճի օղլու Կոստանդնուպօլսեցի, 1750 թ. - Հմր
2054, էջ 1263
- 1754 թ., Պրուսա - Հմր 1858, էջ 217
- սրկ., 1758 թ., Թէոդուպոլիս - Հմր 1939, էջ
641
- վրդ. Սանահնեցի, 1766 թ., Էջմիածին - Հմր
1808, էջ 31
ՅԱՐՈՒԹԻՒՆ
- նօտար, 1776 թ., Հմր
1802, էջ 15
- Սարայլեան Պօլսեցի, 1822-1823 թթ., Կոստանդնուպոլիս - Հմր
1937, էջ 637
- Վանեցի, 1786 թ., Կոստանդնուպոլիս - Հմր 1951,
էջ 665
- Վարագեցի, 1772 թ., Վարագ - Հմր 1827, էջ 103
- վրդ. Երզնկացի, 1738 թ., Ս. Նշան ի Սեբաստիայ - Հմր
1953, էջ 669
- քհյ, 1705 թ., Մարունան գիւղ - Հմր 1945, էջ
651
- Տէր, 1771 թ., Լիմ անապատ - Հմր 1842, էջ 149
ՅՈՀԱՆ, 1637 թ. (Ա.), ԺԷ. (Բ.) - Հմր 2017, էջ
1039
ՅՈՎՀԱՆԷՍ
- որդի Բունիաթի, 1750 թ. - Հմր 1915/Ա, էջ 529
- 1342 թ., Երզնկա - Հմր 1973, էջ 759
- Մոկացի, 1622 թ. յետոյ, Լիմ - Հմր 2079, էջ
1377
- 1424 թ. - Հմր 2077/Ա, էջ 1363
- Բատականցի, 1762 թ., Լիմ անապատ - Հմր 1834, էջ
115
- Թիխնով, 1551 թ., Իլով - Հմր 2031, էջ 1119
- որդի Մկրտիչ քհյի, ԺԴ. դ., [Հիզան] - Հմր
1875, էջ 315
- Վարդենիսցի, 1391 թ., Եզընկա - Հմր 1980, էջ
813
- վրդ., ԺԸ. դ., Հմր 1815, էջ 51
- 1358 թ. - Հմր 2087, էջ 1443
- 1622 թ., Ամիդ - Հմր 1867, էջ 253
- ԺԳ. դ. - Հմր 1981/Ա, էջ 822
- աբղյ. Անթապցի, 1585 թ., Սեբաստիա - Հմր
1868, էջ 257
- 1184 թ. - Հմր 2021, էջ 1073
- կր., 1410 թ., Մեծոփայ վանք - Հմր 2065, էջ
1303
- ԺԶ. դ. - Հմր 2069, էջ 1327
- դպիր, 1644 թ., 1648 թ., Էջմիածին - Հմր 2096,
էջ 1479
- երէց, 1650 թ., Մալաթիա - Հմր 1856, էջ 209
- 1651 թ., Ամիթ - Հմր 2025, էջ 1085
- Սպահանցի, 1696 թ., Նոր Ջուղա՞ - Հմր 1935, էջ
625
- ԺԷ. դ. - Հմր 1846, էջ 169
- երէց, 1746 թ., Լուսաւորչի անապատ - Հմր 1932,
էջ 615
- նոտար, 1772 թ., Վան - Հմր 1820, էջ 71
- Գէորգեան, 1826 թ., Էջմիածին - Հմր 1900, էջ
457
- վարդապետ Ասլանեանց, 1848 թ., Կոստանդնուպոլիս - Հմր
1936, էջ 633
- վարդապետ, 1770-1776 թթ., 1780 թ., Էջմիածին - Հմր
1917, էջ 547
ՅՈՎՍԷՓ
- սրկ. Սանահնեցի [Արղութեան], 1765 թ., Էջմիածին - Հմր
1801, էջ 13
- վրդ., 1690 թ., Էջմիածին- Հմր 1804/Բ, էջ 20
- քհյ, 1463 թ., Բաղէշ - Հմր 2014, էջ 1025
- 1503 թ. - Հմր 2033, էջ 1123
- 1680 թ., Էջմիածին - Հմր 2027, էջ 1091
- ԺԵ. դ., Խնկանց գիւղ (Աճանան երկիր) - Հմր
1878, էջ 327
ՅՕՀԱՆ, ԺԸ. դ. - Հմր 2046, էջ 1239
ՅՕՎԱՍԱԲ Ապարանեցի, Ֆրա, 1421 թ., Կաֆա - Հմր
2037, էջ 1141
ՆԱԶԱՐԷԹ Ամիրասաթենց Ջուղայեցի, ԺԷ. դ. - Հմր
1887, էջ 385
ՆԱՀԱՊԵՏ Կեսարացի, 1808 թ., Կոստանդնուպոլիս - Հմր
2093, էջ 1467
ՆԱՏԵՐ, 1359 թ., Ղրիմ - Հմր 2040, էջ 1183
ՆԵՐՍԷՍ, 1440 թ., Մեծոփայ վանք, Մատնավանք - Հմր
1849/Ա, էջ 179
ՆԻԿՈՂԱՅՈՍ աբղյ.,1751-1752 թթ., Լիմ - Հմր 2009/Ա,
էջ 1011
ՊԵՏՐՈՍ
- քհյ, ԺԴ. դ. - Հմր 1851, էջ 189
- վրդ., ԺԵ. դ. - Հմր 1919/Բ, էջ 562
- Ջուղայեցի, 1734 թ., Պասրա - Հմր 2099, էջ
1487
ՊՐՕԽՈՐՈՆ աբղյ., 1714-1717 թթ., Սիլիստրէ - Հմր
1913, էջ 505
ՊՕՂՈՍ
- Գաւառցի, 1676-1677 թթ., Ամրդօլու վանք - Հմր
1899, էջ 453
- ԺԷ. դ. - Հմր 1976, էջ 791
- դպիր, 1743 թ. - Հմր 1905, էջ 483
- Թորոսեան Տիւրիկեցի, 1775, 1778 թթ., Կոստանդնուպոլիս
- Հմր 1871, էջ 285, Հմր 1877, էջ 325 (գրչութեան վայրը` ըստ
ձեռ. 1871ի)
ՍԱՀԱԿ, 1621 թ., Իլով, Իստամպոլ - Հմր 2018, էջ
1043
- սրկ., ԺԷ. դ. - Հմր 1885, էջ 375
- ԺԷ. դ. - Հմր 2012, էջ 1021
ՍԱՐԳԻՍ, ԺԳ. (1279-1311 թթ. միջեւ), [Յովհաննավանք] - Հմր
1902, էջ 465
- երէց, ԺԴ. դ. - Հմր 2092, էջ 1459
- դպիր, 1630 թ., Կաֆա - Հմր 2062, էջ 1285
- միայնաւոր, 1671 թ., Կիպրոս, Սուրբ Մակարայ անապատ - Հմր
2022, էջ 1077
- ԺԷ. դ. - Հմր 2036, էջ 1135
ՍԱՖԱՐ ջահընկալ, ԺԷ. դ. - Հմր 1847, էջ 171
ՍԻՄԱՒՈՆ, ԺԴ. դ. - Հմր 2042, էջ 1211
ՍԻՄԷՈՆ Երեւանցի կթղկս, 1747 թ., [Էջմիածին] - Հմր
1818, էջ 61
ՍԻՄՈՆ, 1658 թ., Տաթեւ - Հմր 1940, էջ 643
ՍՈՒՔԻԱՍ, 1696ից առաջ - Հմր 2002/Բ, էջ 975
ՍՏԵՓԱՆ դպիր, 1799 թ., Կոստանդնուպոլիս - Հմր
1946, էջ 653
- տիրացու, 1743 թ. - Հմր 1905, էջ 483
ՍՏԵՓԱՆՈՍ
- 1622 թ., Ամիդ - Հմր 1867, էջ 253
- ԺԷ. դ., [Ադրիանապոլիս] - Հմր 1813, էջ 45
- քհյ, ԺԲ. դ. - Հմր 1999/Բ, էջ 953
- Տիւրիկեցի, 1366 թ., Աւագ վանք - Հմր 2088, էջ
1447
- եպիսկոպոս, ԺԴ. դ. - Հմր 1979, էջ 803
- եպս., 1413-1414 թթ., Գամաղիէլի վանք (Հիզան) - Հմր
2063, էջ 1289
- Լեհացի (թարգմանիչ), 1660 թ., Էջմիածին - Հմր
1909, էջ 489
- դպիր, 1720 թ., Մեծ Անապատ - Հմր 1831/Ա, էջ
109
- Թոխաթեցի, 1702 թ., Էտրէնէ (Ադրիանապոլիս) - Հմր
1982/Ա, էջ 829
- Ստեփանեան Ռօշքայ, 1727 թ., Սդանիսլաւօվ (Լեհաստան) - Հմր
1857, էջ 215, Հմր 1966, էջ 741
- վրդ. Տփխիիսեցի, 1816 թ., Զմիւռնիա - Հմր
1938, էջ 639
ՎԱՌՎԱՌԷ, 1684 թ., Ծար (Փոքր Սիւնիք) - Հմր
2067, էջ 1317
ՎԱՍԻԼ, ԺԳ. դ., Կիլիկեան Հայաստան - Հմր 1898, էջ
445
ՎԱՐԴԱՆ դպիր, 1625 թ. - Հմր 2085, էջ 1435
- Յունանեան, 1683 թ. - Հմր 1919/Ա, էջ 555
- սրկ., 1390 թ., Սուլղաթ - Հմր 2090, էջ 1453
- վարդապետ Աստապատցի, 1769-1773 թթ., Էջմիածին, Մոսկուա -
Հմր 1826, էջ 95
ՎԱՐԴԵՆԻ (կոյս), 1665 թ., 1667 թ. - Հմր 1927, էջ
595
ՎՐԴԱՆԷՍ դպիր, ԺԷ. դ. - Հմր 2066, էջ 1313
Ը.
ԾԱՂԿՈՂՆԵՐԻ ՑԱՆԿ
ԱԹԱՆԱՍ, 1576 թ., Գանձասար - Հմր 1923, էջ 577
ԱԼԻՆԱԽ եպիսկոպոս, ԺԴ. դ. - Հմր 1886, էջ 379
ԱՒԵՏԻՔ, 1390 թ., Սուլղաթ - Հմր 2090, էջ 1453
ԲԱՐՍԵՂ, տէր, 1684 թ., Ծար (Փոքր Սիւնիք) - Հմր
2067, էջ 1317
ԵՐԵՄԻԱ դպիր, 1768 թ., Էջմիածին - Հմր 1817, էջ
57
ԹՈՐՈՍ եպս Տիգրանակերտցի, 1655-1656 թթ., Երուսաղէմ - Հմր
1865, էջ 239
ԾԵՐՈՒՆ, 1391 թ., Վան - Հմր 1874, էջ 295
ԿԻՐԱԿՈՍ, ԺԳ. դ. - Հմր 1981/Ա, էջ 822
ՂԱԶԱՐ, ԺԴ. դ. - Հմր 1979, էջ 803
ՅԱԿՈԲ երէց (՞), 1660 թ., Տաթեւ - Հմր 1926, էջ
593
ՅՈՀԱՆՆԷՍ Մոկացի (նաեւ` ծաղկո՞ղ), 1622 թ. յետոյ, Լիմ - Հմր
2079, էջ 1377
ՅՈՎԱՆԷՍ որդի Մկրտիչ քհնյի, ԺԴ. դ., [Հիզան] - Հմր
1875, էջ 315
ՅՈՎՀԱՆՆԷ՞Ս, 1653 թ. - Հմր 1924, էջ 581
Յովսէփ, 1503 թ. - Հմր 2033, էջ 1123
ՆԵՐՍԷՍ երէց, 1413-1414 թթ., Գամաղիէլի վանք (Հիզան) - Հմր
2063, էջ 1289
ՎԱՐԴԱՆ Բաղիշեցի, 1569-1570 թթ., Բաղէշ - Հմր
1920, էջ 565
ՎԼԱՍԻՈՍ կուսակրաւն սրկ. Շամախեցի, 1665 թ., Տփխիս - Հմր
2032, էջ 1121
Թ.
ԿԱԶՄՈՂՆԵՐԻ ՑԱՆԿ
ԱՌԱՔԵԼ վարդապետ Պոռեցի (Շատախ), 1549 թ. - Հմր
2083, էջ 1427
ԲԱՐՍԵՂ, տէր, 1684 թ. Ծար (Փոքր Սիւնիք) - Հմր
2067, էջ 1317
ԽԱՉԱՏՈՒՐ երէց, ԺԵ. դ. - Հմր 1912/Ա, էջ 497
ԿԻՐԱԿՈՍ աբղյ., 1599 թ., յԵկեղաց գաւառ - Հմր
2063, էջ 1289
ՄԱՐՏԻՐՈՍ սրկ., 1613 թ. - Հմր 1809, էջ 33
ՄԵԼՔԷՍԷԴ դպիր, 1624 թ. - Հմր 2039, էջ 1155
ՄԿՐՏԻՉ կր., առաջնորդ Ս. Խաչի վանուց, 1413-1414 թ., Հիզան
- Հմր 2063, էջ 1289
ՇՄԱՒՈՆ վրդ. Լօռեցի, 1664 թ. - Հմր 1902, էջ 465
Ժ.
ՊԱՏՈՒԻՐԱՏՈՒ-ՍՏԱՑՈՂՆԵՐԻ ՑԱՆԿ
ԱԲԿԱՐ մահդասի, 1712 թ., ի Նոր Ջուղա
- Հմր 1987, էջ 859, 861
ԱԲՐԱՀԱՄ
- քհյ, 1342 թ., յԵրզնկա - Հմր
1973, էջ 759, 781, 782, 783, 784
- վրդ., 1708 թ., ի Բաղէշ, Նարեկ,
Մուշ, - Հմր 2075, էջ 1353, 1357, 1358
- արքեպս., նաեւ գրիչ,
1714-1717, ի Սիլիստրէ - Հմր 1913, էջ 505, 523, 524
- վրդ. Աստապատցի, 1774 թ. - Հմր
2049, էջ 1253, 1254
ԱԶԱՐԻԱ կթղ., 1600 թ., ի Խիզան -
Հմր 1903, էջ 467, 470, 47, 472
ԱՂԷՔՍԱՆԴՐ վրդ., նաեւ գրիչ, 1686
թ., ի Շօշ [Սպահան] - Հմր 2082, էջ 1423, 1425, 1426, 1428
ԱՄԻՐԴՈՎԼԱԹ բժիշկ (Ամասիացի),
1492 թ., յԱմասիա - Հմր 1921, էջ 573, 575, 576
ԱՆԴՐԷԱՍ
- (Անդրիաս), նաեւ գրիչ, ԺԲ. դ.
- Հմր 1888/Բ, էջ 401, 410
- սրկ., նաեւ գրիչ, 1584-1589 թթ,
յԵւդոկիա - Հմր 1869, էջ 265, 273, 274
ԱՆՏՈՆ
-քհյ, նաեւ գրիչ եւ ստացող, 1357
թ., ի Կաֆա, Կուսանաց վանք - Հմր 2039, էջ 1155, 1166, 1167, 1168,
1169, 1170, 1171, 1172, 1173, 1174, 1177, 1178, 1179
- վրդ., 1746 թ., ի Լուսաւորիչ անապատ
- Հմր 1932, էջ 615, 617
ԱՌԱՔԵԼ
- վրդ. Պոռեցի, նաեւ գրիչ, 1549 թ.,
ի Շատախ - Հմր 2083, էջ 1427, 1430, 1431, 1432
- (Առաքեալ) վրդ., 1644 թ., 1648
թ., յԷջմիածին - Հմր 2096, էջ 1479, 1483
ԱՍՏՈՒԱԾԱՏՈՒՐ
- վրդ., ԺԳ. դ. - Հմր
1978/Բ, 801, 802
- աբղյ, 1373 թ. - Հմր
2001/Բ, էջ 967, 972
- աբղյ, ԺԴ. դ. - Հմր
2042, էջ 1211, 1220
- պատանեակ, ԺԴ. դ. - Հմր 1851, էջ 189, 193, 194
- էրէց, նաեւ գրիչ, 1609 թ.,
1616 թ., ԺԷ. դ., յԵաշ - Հմր 2015, էջ 1035, 1038
- վրդ. Վանեցի, 1676ից առաջ - Հմր
2041, էջ 1197, 1209, 1210
- վրդ. Ֆահրապատցի, նաեւ գրիչ,
1696թ., ի Նոր Ջուղա (Ամենափրկիչ վանք) - Հմր 2029, էջ 1103, 1115,
1116
- տէր, 1762 թ., ի Լիմ անապատ - Հմր
1834, էջ 115, 118
ԱՐԻՍՏԱԿԷՍ չերէ՞ց, 1687 թ., 1712
թ., ի Համատան - Հմր 1983, էջ 833, 842
ԱՒԵՏԻՔ
- մահտեսի, նաեւ գրիչ, 1602-1618
թթ, ի Հալապ - Հմր 1870, էջ 275, 279, 280, 281, 282, 283
- խոջայ Ջուղայեցի, 1658 թ., Քարթիման
գիւղ (Ասպահան) - Հմր 1918, էջ
551, 554, Հմր 1964,
էջ 731, 734, 735, 736
ԲԱՐՍԵՂ եպս., ԺԵ. դ. - 1919/Բ, էջ
562, 564
ԲՕՆԻՎԻՆԹՈՒՐ ՊՐՈՒՏԵԱՆ, նաեւ գրիչ,
1700թ., յԱմստերդամ - Հմր 2034, էջ 1129,
1133, 1134
ԳԱԼՈՒՍՏ Ջուղայեցի, նաեւ գրիչ,
1768-1771 թթ, յԷջմիածին - Հմր 1822, էջ 75, 85, 86
ԳԱՍՊԱՐ խոջայ, 1674 թ., ի Նոր Ջուղա
- Հմր 1989, էջ 877, 905
ԳԵՐՍԱՄ վրդ., ԺԳ. դ. - Հմր
1879, էջ 331, 349
ԳԷՈՐԳ
-
վրդ., 1786 թ., ի Կոստանդնուպոլիս - Հմր 1951, էջ
665, 666
- վրդ., առաջնորդ Մարանու, 1799 թ.,
ի Կոստանդնուպոլիս - Հմր 1946, էջ 653, 655, 656
ԳՐԻԳՈՐ
- նաեւ գրիչ, ԺԲ. դ. - Հմր
1999/Ա, էջ 45, 953
- կր., ԺԴ. դ., ի Սուրբ Վարդանի վանք
- Հմր 1854, էջ 203, 206, 207
- պետ, նաեւ գրիչ, 1416 թ., ի Կափոսի
վանք - Հմր 2074, էջ 1347, 1350, 1351
- աբղյ, նաեւ գրիչ, 1611 թ., յԻլով
- Հմր 2094, էջ 1475, 1477,
- (Գրիգո՞ր) նաեւ գրիչ, ԺԸ. դ. -
Հմր 2046, էջ 1239
ԴԱՒԻԹ
- կրն., նաեւ գրիչ, 1172 թ., ի Կոշավանք
- Հմր 1890, էջ 419, 421, 422
- սրկ. (՞), 1663 թ. - Հմր
2002/Ա, էջ 973, 974
- սրկ. Միածակեցի, 1696ից առաջ -
Հմր 2002/Բ., էջ 975, 981, 982
- աբղյ. ի Նախավկայի վանս, 1711 թ.
- Հմր 1948, էջ 657, 658
- վրդ., ԺԷ. դ., 1730, ԺԸ. դ. - Հմր 1959, էջ 718, 721
ԵՆՈՎՔ միայնակեաց, 1390 թ., ի Սուլղաթ
- Հմր 2090, էջ 1453, 1456, 1457, 1458
ԶԱՔԱՐԻԱ
- աւագերէց Լովա, նաեւ գրիչ,
1633 թ., ի Լվով - Հմր 1916, էջ 537, 548
- Որոտնեցի (Շնաթաղեցի), 1674 թ.,
ի Լոր գիւղ (յերկիրն Որոտան) - Հմր 2097, էջ 1483, 1486
- վրդ., եպս., 1731 թ., յԷջմիածին
- Հմր 1823, էջ 85, 89, 90, Հմր 1841, էջ 145, 149
- (Զաքարեա), 1551 թ., յԻլով - Հմր
2031, էջ 1119, 1122
ԹՈՎՄԱ
- վրդ. Մեծոփեցի, նաեւ գրիչ,
1410, 1440 թթ., ի Մեծոփայ վանք, ի Մատնավանք - Հմր 2065, էջ 1303,
1307, Հմր 1849/Ա, էջ 179, 180, Հմր 1849/Բ, էջ 182
ԹՈՒՄԱ, 1723 թ., յԱգուլիս - Հմր
1836, էջ 125, 127
ԹՕՄԱ Ագուլեցի, 1723 թ., յԱգուլիս,
մեկենաս, նաեւ` գրիչ. «եւ ետ յիշատակ ի վանս Սուրբ Առաքելոյն Թօմայի) - Հմր
1836, էջ 125, 127
ԻԳՆԱՏԻՈՍ վրդ., 1421 թ., ի Տաթեւ
- Հմր 2064, էջ 1299, 1302
ԻՍԱՀԱԿ
- վրդ.` վերատեսուչ Արղնւոյ Սուրբ
Աստուածածին վանից, ԺԷ. դ., յԱրղնւոյ վանք - Հմր 1952, էջ 665, 668,
669
- եպս. Գեղամացի, 1770-1776,
1785 թթ., 1780 թ., յԷջմիածին - Հմր 1917, էջ 547, 552, Հմր
1922, էջ 575, 577, 578
ԼԱՉԻՆ մահտեսի, 1630 թ., ի Կաֆա
- Հմր 2062, էջ 1285, 1289
ԽԱՉԱՏՈՒՐ
- աբյ, 1463 թ., ի Բաղէշ - Հմր
2014, էջ 1025, 1033, 1034
- վրդ. Կոստանդնուպօլսեցի, նաեւ գրիչ,
1764 թ., յԷջմիածին - Հմր 1835 թ., էջ 119, 124
- վրդ., ԺԸ. դ. - Հմր
1845, էջ 163, 170
ԿԱՐԱՊԵՏ վրդ. Տիգրանակերտցի, նաեւ
գրիչ, 1768-1771 թթ, յԷջմիածին - 1825, էջ 91, 94,
ԿԻՐԱԿՈՍ
- վրդ., 1325 թ. - Հմր
2100, էջ 1489, 1491, 1492
- վրդ. Տաթեւացի, 1671 թ., ի Կիպրոս,
Սուրբ Մակարայ անապատ - Հմր 2022, էջ 1077, 1081
ԿՈՍՏԱՆԴԻՆ քհյ., ԺԴ. դ. - 2058, էջ
1275, 1276
ՀԱՄԱԶԱՍՊ Մամիկոնեան, ԺԳ. դ., ի Յովհաննավանք
- Հմր 1902, էջ 465, 466
ՀԱՅՐԱՊԵՏ աբղյ, 1401 թ., ի Տաշքաւբրու
(Դաշքօբրու) դղեակ (Ղրիմ) - Հմր
1925, էջ 587, 591, 592, 593
ՀԱՆԷՍ Բրհուտեցի, որդի Դաւթի,
1702 թ., յԷտրէնէ (Ադրիանապոլիս) - Հմր 1982/Ա, 829, 831
ՂԱԶԱՐ Շոռոթեցի, նաեւ գրիչ,
17668 թ., ի Հաշտարխան, Լիմ - Հմր 1866, էջ 249, 252, 254
ՂՈՒՆԿԻԱՆՈՍ կրն. [Աշտարակեցի], նաեւ
գրիչ, 1786-1787, յԵրուսաղէմ - Հմր 1880, էջ 351, 362, 363, 364, 365,
366, 367, 368
ՄԱԿԱՐ վրդ. Օձնեցի, 1716 թ.,
1720 թ., ի Կարին - Հմր 1901, էջ 459, 463, 464
ՄԱՆՈՒԷԼ տէր, 1687 թ., 1712 թ., ի
Համատան - Հմր 1983, էջ 833, 842
ՄԱՆՈՒԿ
- դպիր, 1801 թ. - Հմր
1910, էջ 491, 496
- գրագիր, նաեւ գրիչ, 1798 թ., ի
Կոստանդնուպոլիս - Հմր 1998, էջ 943, 945
ՄԱՏԹԷՈՍ
- տէր, 1600 թ., ի Ջուղայ - Հմր
2019, էջ 1057, 1063
- քհյ, 1768 թ., ի Հաշտարխան, Լիմ
- Հմր 1866, էջ 249, 252
ՄԱՐԿՈՍ, նաեւ գրիչ, 1675 թ., ի Նոր
Ջուղա (Շաւշ, Իսպահան) - Հմր 1889, էջ 411, 418
ՄԱՐԳԱՐԷ աբղյ, 1359 թ., ի Ղրիմ -
Հմր 2040, էջ 1183, 1196, 1197
ՄԱՐՏԻՐՈՍ վրդ., 1639 թ., ի Սուրս
գիւղ (Մոկս) - Հմր 1883, էջ 371, 373, 374
ՄԵԼՔԻՍԵԴԵԿ
- նաեւ գրիչ, 1410 թ., ի Հիզան -
Հմր 2076, էջ 1359, 1362
- ԺԶ. դ. - 2069, էջ 1327, 1336
ՄԻՆԱՍ վրդ. Ամթեցի, 1674թ., յԱմիթ
- Հմր 2038, էջ 1151, 1153
ՄԻՐԶԱԲԵԿ Միքայէլեա՞ն, ԺԸ. դ. - Հմր
2046, էջ 1239, 1249
ՄԻՔԱՅԷԼ Ալթունեանց, 1782 թ., յԷջմիածին
- Հմր 1894, էջ 429, 430
ՄԽԻԹԱՐ վրդ., ԺԵ. դ. - Հմր
2068, էջ 1323, 1328
ՄԿՐՏԻՉ
- քհյ, 1503թ.- Հմր
2033, էջ 1123, 1128, 1241
- Լեհացի աբղյ, նաեւ գրիչ, 1645 թ.
- Հմր 2089, էջ 1449, 1453, 1454
- սրկ., նաեւ գրիչ, 1763 թ., յԷջմիածին
- Հմր 1972, էջ 757, 760
- արքեպս., 1768 թ., յԷջմիածին -
Հմր 1817, էջ 57, 59, 60
ՄՈՎՍԷՍ
- րաբունի, 1656 թ., յԱմասիա - Հմր
1864/Բ, էջ 235, 238
- քհյ, նաեւ գրիչ, 1692-1695, ի Նորաշէն
գիւղ (Երնջակ) - Հմր 1852, 197, 200, 201, 202
ՅԱԿՈԲ
- Կրակկցի, 1328 թ., ի Գերմաղբիւր
վանք - Հմր 2057, էջ 1272, 1273, 1274
- վրդ. Սանահնեցի, նաեւ գրիչ,
1766 թ., յԷջմիածին - Հմր 1808, էջ 31, 33, 34
- Կարնեցի, 1819 թ., յԷջմիածին -
Հմր 1819, էջ 71, 72
ՅԱՐՈՒԹԻՒՆ Սարայլեան Պօլսեցի, նաեւ
գրիչ, 1822-1823, ի Կոստանդնուպոլիս - Հմր 1937, էջ 637
ՅՈՎԱՍԱՓ վրդ., ԺԳ. դ., ի Կիլիկեան
Հայաստան - Հմր 1898, էջ 445, 451
ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ
- (Յովաննէս) արքեպս., առաջնորդ ուխտի,
ԺԱ. դ., ի Հաղբա՞տ - Հմր 1912/Բ, էջ 501, 504, 505
- ԺԲ. դ. - 1999/Բ, էջ 953, 954
- (Յովանէս) Վարդենիսցի, նաեւ գրիչ,
1391 թ., յԵրզընկա - Հմր 1980, էջ 813, 819, 820, 821
- սրկ., ԺԴ. դ. - Հմր
1886, էջ 379, 382, 383, 384
- (Յոհաննէս) կր., ԺԴ. դ., ի Հիզան
- Հմր 1875, էջ 315, 317, 318
- (Յոհաննէս) տէր, ԺԴ. դ. - Հմր
2092, էջ 1459, 1467
- տէր, ԺԴ. դ., Աղթամար, Սուրբ Խաչ
վանք - Հմր 2001/Ա, էջ 963, 966
- (Յովաննէս) քհյ, 1503թ. - Հմր
2033, էջ 1123, 1128
- (Յովանէս) կթղ. Աղուանից, 1576
թ., ի Գանձասար - Հմր 1923, էջ 577, 580
- (Յովաննէս) աբղյ Անթապցի, նաեւ
գրիչ, 1585 թ., ի Սեբաստիա - Հմր 1868, էջ 257, 261, 262, 263, 264
- վրդ., ԺԶ. դ. - Հմր
2073, էջ 1343, 1346
- աբղյ, 1637 թ. - Հմր
2017, էջ 1039, 1044
- երէց, նաեւ գրիչ, 1650 թ., ի Մալաթիա
- Հմր 1856, էջ 209, 212, 213
- (Յօհան) Կարճաւանացի, 1660 թ.,
յԷջմիածին - Հմր 1909, էջ 489, 491
- վրդ. Ատանացի, 1687 թ., ի Բաղէշ
- Հմր 2078, էջ 1371, 1376, 1377, 1378
- (Յոհաննէս), 1699 թ., Ադրինապոլիս
- Հմր 1982/Բ, 831, 832
- տէր, ԺԷ. դ. - Հմր
2028, էջ 1097, 1104
- քհյ Շատախեցի, ԺԷ. դ. (1622ից յետոյ),
ի Լիմ - Հմր 2079, էջ 1377, 1392, 1393, 1395, 1401, 1402
- (Յովանէս), 1702 թ., յԷտրէնէ (Ադրիանապոլիս)
- Հմր 1982/Ա, 829, 831
- (Յովաննէս) տիրացու, 1733 թ. -
Հմր 1810, էջ 39, 42
- (Յօհաննէս) Ագուլեցի արքեպս., վանահայր
Ս. Թովմայի, 1743 թ. - Հմր 1905, էջ 483, 484
- (Յօհաննէս) սրկ. [Շահխաթունեանց],
1821 թ., ի Կոստանդնուպոլի՞ս - Հմր 1893, էջ 425, 428
- վրդ. Ասլանեանց, նաեւ գրիչ,
1848 թ., ի Կոստանդնուպոլիս - Հմր 1936, էջ 633, 635
- (Յօհա՞ն), նաեւ գրիչ, ԺԸ. դ. -
Հմր 2046, էջ 1239
ՆԱԶԱՐ պարոն, 1681 թ. - Հմր
1992, էջ 923, 926
ՆԱԶԱՐԷԹ Ամիրասաթենց Ջուղայեցի, նաեւ
գրիչ, ԺԷ. դ. - Հմր 1887, էջ
385, 397, 398
ՆԱՀԱՊԵՏ վրդ., 1683 թ. - Հմր
1919/Ա, էջ 555, 562
ՆԵՐՍԷՍ
- Մղաջրցի, 1310 թ., ի Տիրաշէն, Սուրբ
Նշան - Հմր 2061, էջ 1281, 1285, 1286
- Բաղիշեցի, 1534 թ., ի Խնդրակատար
- Հմր 2077/Բ, էջ 1368, 1370
- րաբունապետ Ամկցի, հօրեղբայր գրչի, Հմր 1569-1570 թթ, ի Բաղէշ - 1920, էջ 565, 567,
568, 569, 570, 571
ՆԻԿՈՂԱՅՈՍ աբղյ., նաեւ գրիչ,
1751-1752, ի Լիմ - Հմր 2009/Ա, էջ 1011, 1014
ՈՍԿԱՆ
- 1724 թ., յԱդրիանապոլիս - Հմր
1807, էջ 27, 31
- 1719 թ., յԱդրիանապոլիս - Հմր
1811, էջ 41, 43, 44
ՊԵՏՐՈՍ
- կր., 1413-1414, ի Գամաղիէլ վանք
(Հիզան) - Հմր 2063, էջ 1289, 1295, 1296, 1297
- խոջայ, 1623 թ., ԺԷ. դ. - Հմր 2004/Ա, էջ 987, 989
- սրկ., 1646 թ., յԵրեւան -
2056, էջ 1269, 1271
- քհյ, 1663 թ. - Հմր
2024, էջ 1083, 1086
- վրդ., 1684 թ., ստացող ի Ծար (Փոքր
Սիւնիք) - Հմր 2067, էջ 1317, 1321, 1322, 1323, 1324
- տէր, ԺԷ. դ. - Հմր
2028, էջ 1097, 1104
ՊՕՂՈՍ
- վրդ., 1658 թ., ի Տաթեւ - Հմր
1940, էջ 643, 646,
- վրդ., 1765 թ., յԷջմիածին - Հմր 1801, էջ 13, 14
ՍԱՀԱԿ
- Ջուղայեցի, 1641 թ., ի Նոր Ջուղա
- Հմր 1862, էջ 225, 228, 229
- վրդ. Ուռհայեցի, 1738 թ., ի Ս.
Նշան (Սեբաստիա) - Հմր 1953, էջ 669, 673, 674
ՍԱՄՈՒԷԼ աբղյ, 1651 թ. յԱմիթ - Հմր
2025, էջ 1085, 1089
ՍԱՐԳԻՍ
- րաբունապետ, ԺԶ. դ., 1701 թ. -
Հմր 1950, էջ 659, 663, 664
- Բաղիշեցի (Ամիրդօլցի), ԺԸ. դ.,
1711ից առաջ, յԱմիրդօլու վանք - Հմր 1844/Ա, էջ 157, 160, 161
- Թեքիրտաղցի, ԺԸ. դ. - Հմր
2080, էջ 1403, 1415, 1416
ՍԻՄԷՈՆ
- քհյ, 1391 թ., ի Վան - Հմր
1874, էջ 295, 298, 299, 300, 302, 305, 306, 310, 311, 312, 313
- կթղ. Երեւանցի, 1774 թ., յԷջմիածին
- 1891, էջ 423, 426
ՍՏԵՓԱՆՆՈՍ
- Տիւրիկեցի, նաեւ գրիչ, 1366 թ.,
յԱւագ վանք - Հմր 2088, էջ 1447, 1449
- (Ստեփանոս) քհյ, 1373 թ. - Հմր
2001/Բ, էջ 967
- քհյ, ԺԴ. դ., Աղթամար, Սուրբ Խաչ
վանք - Հմր 2001/Ա, էջ 963, 966
- եպս., նաեւ գրիչ, ԺԴ. դ. - Հմր
1979, էջ 803, 810, 811, 812, 813, 814
- (Ստեփան[ոս] ) քհյ, 1677-78 թթ
- Հմր 2030, էջ 1115, 1118
- (Ստեփանոս) տէր, ԺԷ. դ., յԱրղնւոյ
վանք - Հմր 1952, էջ 665, 669
- վրդ. Տփխիսեցի, նաեւ գրիչ,
1816 թ., ի Զմիւռնիա - Հմր 1938, էջ 639, 641
ՎԱՐԴԱՆ
- վրդ. Բաղիշեցի, 1676-1677,
1689 թթ, յԱմիրդօլու վանք (Բաղէշ) - Հմր 1899, էջ 453, 455, 456, 457, Հմր
1896, էջ 431, 434
- վրդ. Աստապատցի, նաեւ գրիչ,
1769-1773 թթ, յԷջմիածին, ի Մոսկուա - Հմր 1826, էջ 95, 102
ՎԼԱՍԻՈՍ կուսակրաւն սրկ. Շամախեցի,
նաեւ ծաղկող, 1665թ., ի Տփխիս - Հմր 2032, էջ 1121, 1123, 1124
ՓՈԽԱՆ սրկ., 1503 թ. - Հմր
2033, էջ 1123, 1128
ԺԱ.
ՄԱՆՐԱՆԿԱՐՆԵՐԻ ՑԱՆԿ
ՀԻՆ ԿՏԱԿԱՐԱՆ
Աբրահամ նահապետ - Հմրք
1979, Աբդիու մարգարէ - 1987, Ադամ - 2063, Ադամ եւ Եւա - 1951, Դանիէլ - 1987,
Դաւիթ մարգարէ - 1923, 1979, 1987, Դաւիթ մարգարէ եւ Յակոբոս առաքեալ - 2040, Եսայի
մարգարէ - 1987, Երեմիա մարգարէ - 1987, Միքիէ մարգարէ - 1987, Յովէլ մարգարէ -
1987, Յովնան մարգարէ - 1979, 2074 (լս.), Սողոմոն - 1868 (ընդ դշխոյի), 1987, Սոփոնիա
- 1987:
ՆՈՐ ԿՏԱԿԱՐԱՆ
ՏԵՐՈՒՆԱԿԱՆՔ
Աստուածամայրը մանուկը գրկին - Հմրք
2032, 2033 (լս.), 2074, 2090, Աստուածամայրը մանուկը գրկին, ստորեւ ծնրադիր Յոհաննէս
ստացողը - 1875, Աստուածամայր եւ Յովսէփ Աստուածահայր - 2044, Աւետումն - 2066, Երկրպագութիւն
մոգուց - 2029, Թաղումն (Յիսուսի) - 2044, Խաչելութիւն - 2044, Ծաղկազարդ -
2040, Կոտորումն մանկանց - 2044, ՍիմէոՆ ծերունի - 2032 (լս.), Համբարձում -
2044, Հոգեգալուստ - 1979, 2044, Ղազարոս - 2021, Յարութիւն - 2029, 2033 (լս.),
2044, Պայծառակերպութիւն - 2044, Սուրբ Երրորդութիւն - 2079, Քառասնօրեայ գալուստն ի տաճար - 1979, Քրիստոս - 1882 (տպ.), 2001,
2020 (լս.), 2066 , 2079, 2090:
ԱՒԵՏԱՐԱՆԻՉՔ
Յովհաննէս - Հմրք
1860 (տպ.), 1979, 1987:
ՆՈՐ ԿՏԱԿԱՐԱՆ
ՄԱՐԻԱՄ Աստուածածին - Հմրք
2079, Պետրոս առաքեալ - 1979, Պօղոս Առաքեալ - 1979, 1987, Ստեփաննոս Նախավկայ -
1979, 2033 (լս.), 2075 (լս.):
ՍՈՒՐԲՔ
Ագաթանգեղոս,
Տրդատ եւ Գրիգոր Լուսաւորիչ - Հմրք - 1920, Աթանաս - 1987, Առաքել Սիւնեցի
- 1843, Բարսեղ Կեսարացի - 1987, Գրիգոր Լուսաւորիչ - 1878, 1920, 1967 (տպ.),
1987, 2044, 2074, Գրիգոր Լուսաւորիչ եւ Տրդատ ի Հռոմ, Սեղբեստրոս եւ Կոստանդիանոս
- 1920, Գրիգոր Նարեկացի - 2061, 2088, Գրիգոր Սքանչելագործ - 1987, Գրիգոր Տաթեւացի
- 2063, 2074, 2075, 2078, Գրիգոր պետ` գրիչ-ստացող - 2074, Դաւիթ Անյաղթ - 2079, Դիոնիսիոս
Արիսպագացի - 1987, Եւսեբիոս Կեսարացի - 1903, Լեւոն արքայ - 2079, Կիրակոս Գանձակեցի
- 1901, Կիւրեղ Երուսաղէմացի - 1987, Կոստանդիանոս Մեծ - 1920, Ղազար - 1967 (տպ.),
Մեսրոպ Մաշտոց - 1893 (տպ.), Միքայէլ Ասորի - 1868, 1870, Մուշեղ մանուկն - 1920,
Մովսէս Խորենացի - 1860 (տպ.), Յակոբ Ղրիմեցի - 1977, 2013, Յովհան Ոսկեբերան եւ
Աբրահամ եպս. - 1913, Յովսէփ գրիչ եւ ծաղկող - 2033 (լս.), Ներսէս Շնորհալի
2079, Ներսէս Լամբրոնացի - 1987, 2079, Ներսէս Մեծ - 1920, Պետրոս հայրապետ -
2032 (լս.), Սահակ Պարթեւ - 1920, Սարգիս Զօրավար - 1865, Սարգիս վրդ.` Կթղ. թղթոց
մեկնիչ - 1987, Սեղբեստրոս Հռոմայ հայրապետ - 1920, Սիմէոն քհյ ստացող - 1874, Վարդան
Մամիկոնեան - 1920, Տրդատ Մեծ - 1920:
ԾԻՍԱԿԱՆ
Աղաւնի - Հմրք 2032, Զգեստ
քահանայի - 2033 (լս.), Սկիհ եւ մաղզմայ - 2079, Քառաթեւ հրեշտակ - 2033 (լս.):
Աստղագիտական - NN 1973:
ԶԱՐԴԱՆԿԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
ԽՈՐԱՆ - Հմրք 1825,
1888 (Բ), 2079,
ԿԻՍԱԽՈՐԱՆ - NN 1809, 1813,
1817, 1819, 1820, 1825, 1829, 1836, 1837, 1839, 1845, 1851, 1856, 1864, 1865,
1868, 1869, 1870, 1874, 1879, 1880, 1882, 1886, 1890, 1891, 1899, 1903, 1905,
1913, 1914, 1917, 1920, 1923, 1924, 1926, 1928, 1946, 1947, 1976, 1977 (Կենտրոնում`
Քրիստոս, ներքեւում` մայր Կեառն եւ սուրբ Յովհաննէս), 1979, 1982, 1992, 1999 (Գ),
2000, 2020, 2025, 2028, 2029, 2032, 2033, 2038, 2039, 2040, 2041, 2042, 2044,
2056, 2057, 2061, 2062, 2064, 2065, 2066, 2067, 2068, 2070, 2071, 2072, 2074,
2075, 2077 (Ա), 2078, 2079, 2088, 2089, 2090, 2091, 2092, 2096, 2097:
ՃԱԿԱՏԱԶԱՐԴ (Գլխազարդ)
- Հմրք 1803, 1806, 1807, 1813, 1815, 1817, 1820, 1825, 1831, 1831 (Բ),
1834, 1836, 1839, 1840, 1843, 1845, 1851, 1852, 1854, 1857, 1858, 1860 (տպ. 99ա
Մատթէոս աւետարանիչ), 1861, 1863, 1864, 1864 (Բ),1865, 1868, 1869, 1870, 1874,
1875, 1882, 1889, 1890, 1897, 1898, 1899, 1901, 1903, 1905, 1916, 1917, 1920,
1921, 1922, 1923, 1924, 1926, 1927, 1928, 1931, 1935, 1940, 1948, 1950, 1951,
1952, 1967, 1978 (բ), 1980, 1984, 1986, 1987, 1988, 1991, 1992, 1993, 1993 (Բ),
1995, 1997, 1999, 1999 (Գ), 2004, 2004 (Գ), 2005, 2008, 2017, 2018, 2020, 2022,
2023, 2024, 2025, 2026, 2027, 2029, 2031, 2032, 2033, 2035, 2037, 2038, 2043,
2049, 2056, 2057, 2061, 2062, 2063, 2064, 2065, 2071, 2072, 2074, 2077 (Ա),
2077 (Բ), 2078, 2079, 2081, 2082, 2091, 2093, 2094, 2095, 2096, 2097, 2098,
2100:
ԼՈՒՍԱՆՑԱԶԱՐԴ
- Հմրք 1803, 1805, 1806, 1807, 1809, 1811, 1813, 1815, 1817, 1820,
1825, 1829, 1831, 1831 (Բ), 1835, 1836 (ԱքԱղաղ), 1836, 1837, 1839, 1840, 1841,
1843, 1844 (Բ),1845, 1851, 1852, 1853, 1854, 1856, 1857, 1861, 1863, 1864, 1864
(Բ),1865, 1867, 1868, 1869, 1870, 1874, 1875, 1878, 1879 (ձԻ), 1879, 1880, 1882, 1883, 1885, 1886, 1888 (Բ),1889,
1890, 1891, 1897, 1898, 1899, 1901, 1903, 1912, 1913, 1914, 1916, 1917, 1920,
1921, 1922, 1923, 1924, 1924 (ՊՊ), 1926, 1927, 1928, 1931, 1935, 1940, 1942,
1947, 1950, 1951, 1952, 1959, 1961, 1976, 1977, 1978, 1978 (բ), 1979, 1980,
1982, 1982 (բ), 1984, 1986, 1987, 1988, 1991, 1992, 1999 (Գ), 2000, 2004, 2004
(Գ), 2005, 2008, 2014, 2015, 2017, 2018, 2019, 2020, 2021, 2022, 2023, 2024,
2025, 2026, 2027, 2028, 2029, 2032, 2033, 2035, 2038, 2039, 2040, 2041, 2044,
2049, 2056, 2061, 2062, 2063, 2064, 2065, 2066, 2067, 2068, 2069, 2071, 2072,
2073, 2074, 2075, 2078, 2079, 2082, 2085, 2088, 2089, 2090, 2091, 2093, 2095,
2096, 2097, 2098, 2100:
ԶԱՐԴԱԳԻՐ - Հմրք
1803, 1805, 1806, 1807, 1809, 1811, 1813, 1815, 1817, 1820, 1822, 1823, 1825,
1829, 1831, 1831 (Բ), 1833, 1835, 1836, 1837, 1839, 1840, 1841, 1843, 1844 (Բ),
1845, 1846, 1850, 1851, 1853, 1857, 1858, 1860, 1861, 1863, 1864, 1864 (Բ),1865,
1867, 1868, 1869, 1870, 1873, 1874, 1875, 1878, 1879, 1880, 1882, 1883, 1885,
1886, 1888 (Բ),1889, 1890, 1891, 1898, 1899, 1901, 1903, 1905, 1912, 1913,
1914, 1915 (Բ), 1916, 1917, 1918, 1920, 1921, 1922, 1923, 1924, 1926, 1927,
1928, 1931, 1934, 1935, 1939, 1935, 1940, 1942, 1944, 1946, 1947, 1948, 1950,
1951, 1952, 1955, 1959, 1961, 1962, 1963, 1964, 1970, 1971, 1973, 1974, 1976,
1977, 1978 (բ), 1979, 1980, 1982, 1982/Բ, 1984, 1985, 1986, 1987, 1988, 1989,
1991, 1992, 1993 (Բ), 1994, 1996, 1996 (Բ),1999 (Գ), 2000, 2001 (բ), 2003,
2004, 2004 (բ), 2004 (Գ), 2005, 2006, 2008, 2013, 2014, 2015, 2017, 2018, 2019,
2020, 2021, 2022, 2023, 2024, 2025, 2026, 2027, 2028, 2029, 2031, 2032, 2033,
2035, 2036, 2037, 2038, 2039, 2040, 2041, 2042, 2043, 2044, 2049, 2052, 2053, 2056,
2058, 2061, 2062, 2063, 2064, 2065, 2066, 2067, 2068, 2069, 2070, 2071, 2072,
2073, 2074, 2075, 2077 (Ա), 2077 (Բ), 2078, 2079, 2081, 2082, 2085, 2088, 2089,
2090, 2091, 2092, 2093, 2095, 2096, 2097, 2098, 2100:
ԶԱՐԴԱՇՐՋԱՆԱԿ
- Հմրք 1873 (կենտրոնում խաչ), 1970, 1973, 1999, 2000 (տպ), 2079:
ԺԲ.
ԿՆՔԱԴՐՈՇՄՆԵՐԻ
ՑԱՆԿ
Աբրահամ, 1783 թ. - էջ 74
Աբրահամ վարդապետ - էջ 1254
Ալիխան - էջ 436
Ակոբ, Տէր, 1712 թ. - էջ 622
Անդրէաս վարդապետ - էջ 468
Անընթեռնելի - էջ 401 (արաբատառ)
Անընթեռնելի - էջ 42 (լատինատառ)
Անընթեռնելի - էջ 42, 250, 401, 658, 664, 936, 1026, 10904
1403
Անընթեռնելի ///(անընթ.) վարդապետ, 1773 թ. - էջ 944
Անընկալելի - էջ 230
Անվերծանելի - էջ 1428
Աստուածատուր վարդապետ, 1691 թ. - էջ 1116
Աւետիք վարդապետ, 1651-1751 թթ. - էջ 1128
Բաղդասար քահանայ
(՞) Բաղիշեցի, 1738 թ. - էջ 801
Բարսեղ երէց - էջ 196
Բարսեղ վարդապետ - էջ 1276
Բարսեղ վարդապետ, 1729 թ. - էջ 1378
Գ///ն վարդապետ - էջ 250
Գալուստ վարդապետ, 1657 թ. - էջ 1362
Գալուստ վարդապետ, 1727 թ. - էջ 1460
Գալուստ վարդապետ, 1777 թ. - էջ 1136
Գէորգ - էջ 458
Գէորգ Տէր-Վահանեան, 1787 թ. - էջ 1236
Գիրգս Սուրբ Էջմիածնայ գրատանն է, 1813 թ. - էջ 602
Գիրք այս Սուրբ Էջմիածնա է - էջ 604
Գիրք Սուրբ Էջմիածնա է - էջ 258
Գիրքս այս Սուրբ Էջմիածնա է - էջ 967, 1008
Գիրքս Սուրբ Էջմիածնա է - էջ 20, 58, 204, 226, 232, 250,
314, 352, 374, 379, 418, 422, 468, 501, 506, 528, 572, 596, 616, 718, 842,
1019, 1074, 1086, 1154, 1226, 1276, 1286, 1300, 1344, 1362, 1368, 1378, 1416,
1428, 1434, 1438, 1442, 1444, 1450, 1458, 1468
Գիրքս Սուրբ Էջմիածնայ գրքատան է, 1813 թ. - էջ 290, 587, 596, 814
Գիրքս Սուրբ Էջմիածնայ է - էջ 634, 732, 758, 814, 945, 384
Գիրքս Սուրբ Էջմիածնի է - էջ 484, 1078
Գիրքս Սրբոյ Էջմիածնա է - էջ 116
Գրիգոր - էջ 1090
Գրիգոր վարդապետ - էջ 40
Գրիգոր վարդապետ - էջ 250
Գրիգոր վարդապետ, 1668 թ. - էջ 232
Գրիգոր վարդապետ, 1766 թ. - էջ 736
Գրիգոր, Տէր, 1689 թ. - էջ 1000
Դան[իէլ], [տէր], 1768 թ. - էջ 1026
Դաւիթ եպիսկոպոս Հախպատոյ - էջ 1458
Դաւիթ վարդապետ - էջ 116
Եղծուած - էջ 58, 142, 436
Երկու թռչուն` մէջտեղը խաչ, բառը անընկալելի
- էջ 230
Զաքարիա վարդապետ, 1793 թ. - էջ 626
Զաքարիա վարդապետ, 1806 թ. - էջ 556
Զաքարիա վարդապետ - էջ 1300
Զաքարիա, Տէր, 1805 թ. - էջ 1024
Ըստեփանոս, ԺԷ.՞ դ. - էջ 1034
Թադէոս Ադաթբէկեան, 1825 թ. - էջ 34
Թոմա, ԺԸ. դ. - էջ 877
Թորոս եպիսկոպոս - էջ 988
Թռչնադրոշմ` երկու կարապ - էջ 230
Խաչ հիւսկէն - էջ 490
Խաչանման, հիւսածոյ - էջ 1260
Խաչատուր - էջ 1090
Կա[րապե]տ, 1797 թ. - էջ 562
Կիրակոս վարդապետ Տաթեւացի, 1661 թ. - էջ 1082
Կիրակոս վարդապետ, 1671 թ. - էջ 1090
Կնիք Մատենադարանի Սրբոյ Էջմիածնի, 1888 թ. - էջ 1086
Հ. Պ. Գ., Տէր ամենայն, 1815 թ. - էջ 1454
Ղազար վարդապետ, 1754 թ. - էջ 250
Ղազար վարդապետ, 1791 թ. - էջ 1064
Ղազար վարդապետ, 1791 թ. - էջ 1348
Ղունկիանոս վարդապետ, 1770, 1771 թթ. - էջ 1402
Մաթէոս վարդապետ, 1754 թ. - էջ 174
Մանուէլ վարդապետ, 1796 թ. - էջ 108
Մատթէոս աբղյ. - էջ 134
Մարդապատկեր, լուսին եւ աստղ, անգիր - էջ 20
Մարտիրոս վարդապետ - էջ 647
Մարտիրոս, ԺԷ. դ - էջ 988
Մարտիրոս, Մահտեսի, 1800 թ. - էջ 94
ՄԲ [կապգիր` Մինաս Բարաքիասեան] - էջ 48
Մելքեսէթ վարդապետ, 1686 թ. - էջ 179
Մինաս վարդապետ - էջ 1154
Մինաս վարդապետ Յամթեցի, 1655 թ. - էջ 1154
Մկրտիչ - էջ 216
Մկրտիչ վարդապետ - էջ 1040
Մկրտիչ վարդապետ, 1748 թ. - էջ 1040
Մկրտիչ վարդապետ, 1761 թ. - էջ 56, 62, 730
Յակոբ վարդապետ, 1719 թ. - էջ 1378
Յակոբ վարդապետ, 1735 թ. - էջ 492, 926
Յակոբ վարդապետ, 1736 թ. - էջ 1338
Յակոբ վարդապետ, 1748 թ. - էջ 492
Յակոբ վարդապետ, 1792 թ. - էջ 140
Յակօբ վարդապետ - էջ 648
Յարութիւն - էջ 230
Յոհանէս, 1742 թ. - էջ 658
Յովակիմ վարդապետ - էջ 74
Յովաննէս վարդապետ - էջ 458
Յովասափ վարդապետ - էջ 379
Յովհան վարդապետ Կարճաւնեցի, 1653 թ. - էջ 492
Յովհաննէս վարդապետ - էջ 1058
Յովհաննէս վարդապետ - էջ 1262
Յօհաննէս սրկ. Վարդազարմեան, 1820 թ. - էջ 428
Նահապետ վարդապետ - էջ 562
Ներսէս վարդապետ Տաթեւացի, 1721 թ. - էջ 1318, 1328
Շաքիկ - էջ 602
Ոսկան - էջ 32
Ոսկան - էջ 44
Պաղտասար վարդապետ - էջ 128
Պատռուած - էջ 600
Պետրոս վարդապետ - էջ 170
Պետրոս վարդապետ, 1675 թ. - էջ 602
Պետրոս վարդապետ - էջ 1220
Պողոս - էջ 284
Պօղոս վարդապետ, 1655 թ. - էջ 824
Ջնջած - էջ 1084
Ջնջուած - էջ 582, 866, 1092
Սիմէոն վարդապետ, 1664 թ. - էջ 372
Ստեփաննոս վարդապետ, 1828 թ. - էջ 602
Ստեփանոս աբեղա, 1673 թ. - էջ 1104
Ստեփանոս, Տէր - էջ 1104
Վահան, Տէր 1746 թ. - էջ 1236
Փիլիպոս վարդապետ, 1794 թ. - էջ 26
ԺԳ.
ԳԱՂՏՆԱԳՐՈՒԹԻՒՆ
ՈՒՆԵՑՈՂ ՁԵՌԱԳՐԵՐԻ ՑԱՆԿ
Հմր
ձեռագրի եւ էջ ցուցակի
1807, էջ 31
1811, էջ 43
1813, էջ 48
1869, էջ 276
1883, էջ 374
1901, էջ 464
1919/Բ, էջ 564
1962, էջ 730
1992, էջ 926
1993/Բ, էջ 932
2000, էջ 962
2001/Բ, էջ 972
2001/Ա, էջ 967
2012, էջ 1024
2013, էջ 1025
2019, էջ 1064
2063, էջ 1300
ԺԴ
«Ի ՄԻ ՏՓԻ» ՁԵՌԱԳՐԵՐԻ
ՑԱՆԿ
Հմր ձեռագրի - քանակ
1804 - Ա-Բ
1831 - Ա-Բ
1844 - Ա-Բ
1864 - Ա-Բ
1888 - Ա-Բ
1912 - Ա-Բ
1915 - Ա-Բ
1919 - Ա-Բ
1978 - Ա-Բ
1981 - Ա-Բ
1982 - Ա-Գ
1993 - Ա-Բ
1995 - Ա-Բ
1996 - Ա-Ե
1999 - Ա-Գ
2001 - Ա-Բ
2002 - Ա-Գ
2004 - Ա-Գ
2005 - Ա-Բ
2009 - Ա-Բ
2011 - Ա-Գ
2077 - Ա-Բ
2086 - Ա-Բ
ԺԵ.
ՄԵՏԱՂԷ ԿՐԿՆԱԿԱԶՄԵՐ,
ԽԱՉԵՐ ԵՒ ԱՅԼ ԶԱՐԴԵՐ ՈՒՆԵՑՈՂ ՁԵՌԱԳՐԵՐԻ ՑԱՆԿ
Հմր
ձեռագրի եւ էջ ցուցակի
1838, էջ 133
1841, էջ 145
1844, էջ 157
1860, էջ 221
1872, էջ 289
1893, էջ 425-6
1894, էջ 429
1899, էջ 453
1906, էջ 485
1913, էջ 505
1916, էջ 537
1920, էջ 565
1985, էջ 853
2001, էջ 961-2
2020, էջ 1063
2021, էջ 1073
2027, էջ 1091
2038, էջ 1151
2076, էջ 1359
2088, էջ 1447
ԺԶ.
ՁԵՌԱԳՐԵՐԻ ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ
ԱՂԻՒՍԱԿ
Հմր |
Բովանդակութիւն |
Ժամանակ |
Վայր |
Գրիչ |
Ծաղկող |
Կազմող |
Ստացող |
1801 |
Ժողովածոյ |
1765 |
Էջմիածին |
Յովսէփ սրկ. Սանահնեցի [Արղութեանց] |
- |
- |
Պօղոս վրդ. |
1802 |
Ժողովածոյ |
1776 |
- |
Յարութիւն նօտար |
- |
- |
- |
1803 |
Ժողովածոյ |
1604 |
- |
- |
- |
- |
- |
1804/Ա |
Ժողովածոյ |
ԺԷ. |
- |
- |
- |
- |
- |
1804/Բ |
Ժողովածոյ |
1690 |
Էջմիածին |
Յովսէփ վարդապետ |
- |
- |
- |
1805 |
Ժողովածոյ |
ԺԷ. |
- |
- |
- |
- |
- |
1806 |
Ժողովածոյ |
1678 |
- |
- |
- |
- |
- |
1807 |
Ժողովածոյ |
1724 |
Ադրիանապոլիս |
Մինաս սրկ. Բարաքիասեան Շօռութեցի |
- |
- |
Ոսկան |
1808 |
Ժողովածոյ |
1766 |
Էջմիածին |
Յակոբ վրդ. Սանահնեցի |
- |
- |
Յակոբ վրդ. Սանահնեցի |
1809 |
Ժողովածոյ |
1613 |
- |
Էսաի |
- |
Մարտիրոս սրկ. |
- |
1810 |
Դաւիթ Անյաղթ, Մատենագրութիւնք |
1733 |
- |
Աբրահամ |
- |
- |
տիրացու Յովաննէս |
1811 |
Դաւիթ Անյաղթ, Վերլուծութիւն Ներածութեանն Պորփիւրի |
1719 |
[Ադրիանապոլիս] |
Մինաս
[Բարաքիասեան,
Շօռոթեցի] |
- |
- |
Ոսկան |
1812 |
Ժողովածոյ |
1780 |
[Կոստանդնուպոլիս] |
Բրաբիոն |
- |
- |
- |
1813 |
Ժողովածոյ |
ԺԷ. |
[Ադրիանապոլիս] |
Ստեփ[անոս] |
- |
- |
- |
1814 |
Ժողովածոյ |
ԺԷ. |
- |
- |
- |
- |
- |
1815 |
Ժողովածոյ |
ԺԸ. |
- |
Յովանէս վրդ. |
- |
- |
- |
1816 |
Ժողովածոյ |
ԺԷ. |
- |
- |
- |
- |
- |
1817 |
Սիմէոն Երեւանցի, Մատենագրութիւնք |
1768 |
Էջմիածին |
Գալուստ վարդապետ
Ջուղայեցի |
Երեմիա դպիր |
- |
Մկրտիչ արքեպիս. |
|
|
|
|
|
|
|
|
Հմր |
Բովանդակութիւն |
Ժամանակ |
Վայր |
Գրիչ |
Ծաղկող |
Կազմող |
Ստացող |
1818 |
Սիմէոն Երեւանցի, Մատենագրութիւնք |
1747 |
[Էջմիածին] |
[Սիմէոն Երեւանցի] |
- |
- |
- |
1819 |
Սիմէոն Երեւանցի, Մատենագրութիւնք |
1766 |
Էջմիածին |
- |
- |
- |
Յակոբ Կարնեցի |
1820 |
Սիմէոն Երեւանցի, Մատենագրութիւնք |
1772 |
Վան |
Յովհաննէս նոտար |
- |
- |
Աբրահամ վրդ. |
1821 |
Սիմէոն Երեւանցի, Մատենագրութիւնք |
ԺԸ. |
- |
- |
- |
- |
- |
1822 |
Ժողովածոյ |
1768/1771 |
Էջմիածին |
Գալուստ Ջուղայեցի |
- |
- |
Գալուստ Ջուղայեցի |
1823 |
Ժողովածոյ |
1731 |
[Էջմիածին] |
Մեսրոպ |
- |
- |
Զաքարիա վրդ., եպս. |
1824 |
Սիմէոն Ջուղայեցի, Մեկնութիւն Պրոկղի |
ԺԸ |
- |
- |
- |
- |
- |
1825 |
Ժողովածոյ |
1768/1771 |
Էջմիածին |
Կարապետ աբղյ. |
- |
- |
Կարապետ վ. Տիգրանակերտցի (գրիչը) |
1826 |
Ժողովածոյ |
1769/1773 |
Էջմիածին, Մոսկուա |
Վարդան վարդապետ Աստապատցի |
- |
- |
Վարդան վ. Աստապատցի |
1827 |
Սիմէոն Ջուղայեցի, Մեկնութիւն Պրոկղի |
1772 |
Վարագ |
Յարութիւն Վարագեցի |
- |
- |
- |
1828 |
Ժողովածոյ |
ԺԷ. |
- |
Մարգար երէց |
- |
- |
- |
1829 |
Սիմէոն Ջուղայեցի, Մեկնութիւն Պրոկղի |
ԺԷ. |
- |
- |
- |
- |
- |
1830 |
Սիմէոն Ջուղայեցի, Մեկնութիւն Պրոկղի |
ԺԸ. |
- |
- |
- |
- |
- |
1831/Ա |
Ժողովածոյ |
1720 |
Մեծ Անապատ |
Ստեփաննոս դպիր |
- |
- |
- |
1831/Բ |
Ժողովածոյ |
ԺԶ. |
- |
- |
- |
- |
- |
1832 |
Պրոկղ, Շաղկապք Աստուածաբանականք |
1658 |
Ուշոյ Սուրբ Սարգիս վանք |
Կարապետ Ադրիանացի |
- |
- |
- |
1833 |
Սիմէոն Ջուղայեցի, Մեկնութիւն Պրոկղի |
1763 |
Էջմիածին |
Մինաս աբղյ |
- |
- |
- |
1834 |
Ժողովածոյ |
1762 |
Լիմ անապատ |
Յովանէս Բատականցի |
- |
- |
Տէր Աստուածատուր |
1835 |
Ժողովածոյ |
1764 |
Էջմիածին |
Խաչատուր վրդ. Կոստանդնուպօլսեցի |
- |
- |
Խաչատուր վրդ. Կոստանդնուպօլսեցի |
1836 |
Ժողովածոյ |
1723 |
Ագուլիս |
Թօմա Ագուլեցի |
- |
- |
Թումա |
1837 |
Ժողովածոյ |
ԺԸ. |
[Էջմիածի՞ն] |
- |
- |
- |
- |
1838 |
Ժողովածոյ |
1724 |
Ագուլիս |
Միքայէլ Գողթնեցի, Գէորգ Տէր-Մատթէոսեան |
- |
- |
- |
1839 |
Առաքել Սիւնեցի, Մեկնութիւն Սահմանաց գրոց |
ԺԸ. |
- |
- |
- |
- |
- |
Հմր |
Բովանդակութիւն |
Ժամանակ |
Վայր |
Գրիչ |
Ծաղկող |
Կազմող |
Ստացող |
1840 |
Ժողովածոյ |
ԺԸ. |
- |
Մկրտիչ Նախչվանցի |
- |
- |
- |
1841 |
Ժողովածոյ |
1731 |
Էջմիածին |
Մեսրոպ |
- |
- |
Զաքարիա եպս. |
1842 |
Ժողովածոյ |
1771 |
Լիմ անապատ |
Տէր Յարութիւն |
- |
- |
- |
1843 |
Ժողովածոյ |
ԺԸ. |
- |
Ալեքսան |
- |
- |
- |
1844/Ա |
Ժողովածոյ |
ԺԸ. |
Ամիրդօլու վանք |
Յակոբ
[Բաղիշեցի] |
- |
- |
Սարգիս
Բաղիշեցի (նաեւ` Ամիրդօլցի) |
1844/Բ |
Ժողովածոյ |
1696 |
Կտուց անապատ |
Մարտիրոս |
- |
- |
- |
1845 |
Ժողովածոյ |
ԺԸ |
- |
- |
- |
- |
Խաչատուր վարդապետ |
1846 |
Առաքել Սիւնեցի, Մեկնութիւն Սահմանաց գրոց |
ԺԷ. |
- |
Յովհաննէս |
- |
- |
- |
1847 |
Առաքել Սիւնեցի, Մեկնութիւն Սահմանաց գրոց |
ԺԷ. |
- |
Սաֆար ջահընկալ |
- |
- |
- |
1848 |
Առաքել Սիւնեցի, Մեկնութիւն Սահմանաց գրոց |
1699/1700 |
Երուսաղէմ, Էջմիածին |
Կիրակոս Թալնցի |
- |
- |
- |
1849/Ա |
Ժողովածոյ |
1440 |
Մեծոփայ վանք, Մատնավանք |
Ներսէս |
- |
- |
Թովմա վ. Մեծոփեցի |
1849/Բ |
Ժողովածոյ |
ԺԵ. |
- |
Ատոմ աբղյ. |
- |
- |
[Թովմա վ. Մեծոփեցի՞] |
1850 |
Ժողովածոյ |
ԺԷ. |
- |
Գրիգոր |
- |
- |
- |
1851 |
Ժողովածոյ |
ԺԴ. |
- |
Պետրոս քհյ |
- |
- |
Աստուածատուր պատանեակ |
1852 |
Ժողովածոյ |
1692/1695 |
Նորաշէն գիւղ (Երնջակ) |
Մովսէս քհյ |
- |
- |
Մովսէս քհյ |
1853 |
Գրիգոր Նարեկացի, Մատեան ողբերգութեան |
ԺԴ. |
- |
- |
- |
- |
- |
1854 |
Գրիգոր Նարեկացի, Մատենագրութիւնք |
ԺԴ. |
Սուրբ Վարդանի վանք |
Կարապետ |
- |
- |
Գրիգոր կր. |
1855 |
Լուծմունք շարականաց |
1769 |
- |
- |
- |
- |
- |
1856 |
Ժողովածոյ |
1650 |
Մալաթիա |
Յովհաննէս երէց |
- |
- |
Յովհաննէս երէց |
1857 |
Ժողովածոյ |
1727 |
Սդանիսլաւօվ (Լեհաստան) |
Ստեփաննոս Ռոշքա |
- |
- |
- |
1858 |
Ժողովածոյ |
1754 |
Պրուսա |
Յակոբ |
- |
- |
- |
1859 |
Ագաթանգեղոս, Պատմութիւն |
ԺԷ. |
- |
Գաւրգ |
- |
- |
- |
1860 |
Ժողովածոյ |
1699 |
Թեքիրտա՞ղ |
Արիստակէս Թէքիրտաղցի |
- |
- |
- |
1861 |
Ժողովածոյ |
ԺԷ. |
- |
- |
- |
- |
- |
1862 |
Ժողովածոյ |
1641 |
Նոր Ջուղա՞ |
Ըռամանոս |
- |
- |
Սահակ Ջուղայեցի |
1863 |
Ժողովածոյ |
ԺԷ. |
- |
- |
- |
- |
- |
1864/Ա |
Ժողովածոյ |
1676 |
[էջմիածին] |
Գրիգոր Երեւանցի |
- |
- |
- |
Հմր |
Բովանդակութիւն |
Ժամանակ |
Վայր |
Գրիչ |
Ծաղկող |
Կազմող |
Ստացող |
1864/Բ |
Ժողովածոյ |
1656 |
Ամասիա |
Մկրտիչ, Մարտիրոս երէց |
- |
- |
Մովսէս րաբունի |
1865 |
Ժողովածոյ |
1655/1656 |
Երուսաղէմ |
Թորոս եպս Տիգրանակերտցի |
Թորոս եպս Տիգրանակերտցի |
- |
- |
1866 |
Ժողովածոյ |
1768 |
Հաշտարխան, Լիմ |
Եղիա Եւդոկացի, Ղազար Շօռոթեցի |
- |
- |
Մատթէոս քահանայ (նաեւ` Ղազար Շոռոթեցի) |
1867 |
Ժողովածոյ |
1622 |
Ամիդ |
Ստեփանոս, Ամիրշահ, Յովանէս |
- |
- |
- |
1868 |
Ժողովածոյ |
1585 |
Սեբաստիա |
Յովաննէս աբղյ. Անթապցի |
- |
- |
Յովաննէս աբղյ. Անթապցի |
1869 |
Ժողովածոյ |
1584/1589 |
Եւդոկիա |
Անդրէաս
սրկ. |
- |
- |
Անդրէաս
սրկ. |
1870 |
Ժողովածոյ |
1602/1618 |
Հալապ |
Աւետիք մահտեսի |
- |
- |
Աւետիք մահտեսի |
1871 |
Պօղոս Թորոսեան Տիիրիկեցի, Չափածոյ մեկնութիւն թղթոցն Պօղոսի |
1775 |
Կոստանդնուպոլիս |
Պօղոս
Թորոսեան Տիւրիկեցի |
- |
- |
- |
1872 |
Մեկնութիւն թղթոցն Պողոսի |
ԺԸ. |
- |
- |
- |
- |
- |
1873 |
Ժողովածոյ |
ԺԸ. |
- |
- |
- |
- |
- |
1874 |
Գրիգորի Նարեկացւոյ Մատենագրութիւնք |
1391 |
Վան |
Թումա քհյ |
Ծերուն |
- |
Սիմէոն քհյ |
1875 |
Գրիգոր Նարեկացի, Մատեան ողբերգութեան |
ԺԴ |
[Հիզան] |
Յովանէս
որդի Մկրտիչ քահանայի |
Յովանէս
որդի Մկրտիչ քահանայի |
- |
Յոհաննէս
կր. |
1876 |
Անդրէաս Կապադովկիացի, Մեկնութիւն յայտնութեանն Յովհաննու |
ԺԸ. |
- |
- |
- |
- |
- |
1877 |
Պօղոս Տիւրակեցի, Գրութիւնք |
1778 |
Կոստանդնուպոլիս |
Պօղոս Տիւրիկեցի (հեղինակը) |
- |
- |
- |
1878 |
Ժողովածոյ |
ԺԵ. |
Խնկանց գիւղ Աճանան երկրի |
Յովսէփ |
- |
- |
- |
1879 |
Գրիգոր որդի Աբասայ, Գիրք պատճառաց |
ԺԳ. |
- |
Մովսէս |
- |
- |
Գերսամ վրդ. (հետագայի` Խաչատուր
Կեչառեցի, ԺԳ-ԺԴ. դ.) |
1880 |
Ժողովածոյ |
1786-1787 |
Երուսաղէմ |
Ղունկիանոս կրաւնաւոր [Աշտարակեցի] |
- |
- |
Ղունկիանոս կրաւնաւոր [Աշտարակեցի] (գրիչ) |
Հմր |
Բովանդակութիւն |
Ժամանակ |
Վայր |
Գրիչ |
Ծաղկող |
Կազմող |
Ստացող |
1881 |
Ժողովածոյ |
ԺԷ. |
- |
- |
- |
- |
- |
1882 |
Ժողովածոյ |
ԺԷ. |
|
Անանուն Ա. (2ա-222բ), Անանուն Բ.
(225ա-353բ), Անանուն Գ. (357-66բ) |
- |
- |
- |
1883 |
Մովսէս Խորենացի, Պատմութիւն հայոց, Աշխարհացոյց |
1639 |
Սուրս գիւղ (Մոկս) |
Կարապետ, օգնութեամբ իր որդի Տէր Յոհանէսի |
- |
- |
Մարտիրոս վրդ. |
1884 |
Միխայիլ Ասորի, Համառօտ ժամանակաց զրոյցք |
ԺԸ. |
- |
- |
- |
- |
- |
1885 |
Ժողովածոյ |
ԺԷ. |
|
Սահակ սրկ. |
- |
- |
- |
1886 |
Ժողովածոյ |
ԺԴ. |
- |
Անտոն |
Ալիխան եպիսկոպոս |
- |
Յովհաննէս սրկ. |
1887 |
Ժողովածոյ |
ԺԷ. |
- |
Նազարէթ Ամիրասաթենց Ջուղայեցի |
- |
- |
Նազարէթ Ամիրասաթենց Ջուղայեցի (գրիչ) |
1888/Ա |
Ժողովածոյ |
1207 |
- |
- |
- |
|
- |
1888/Բ |
Ժողովածոյ |
ԺԲ. |
- |
Անդրիաս |
- |
- |
Անդրիաս (գրիչ) |
1889 |
Ժողովածոյ |
1675 |
Նոր Ջուղա (Շաւշ, Իսպահան) |
Մարկոս (2ա-114բ), Հայրապետ (126ա-266ա) |
- |
- |
Մարկոս (գրիչ) |
1890 |
Ժողովածոյ |
1172 |
Կոշավանք |
Դաւիթ կր. |
- |
- |
Դաւիթ կր. (գրիչ) |
1891 |
Ժողովածոյ |
1774 |
Էջմիածին |
- |
- |
- |
Սիմէօն կաթողիկոս Երեւանցի |
1892 |
Յովհաննէս Դրասխանակերտցի, Պատմութիւն Հայոց |
ԺԸ. |
- |
- |
- |
- |
- |
1893 |
Յովհաննէս Դրասխանակերտցի, Պատմութիւն Հայոց |
1821 |
Կոստանդնուպոլի՞ս |
- |
- |
- |
Յօհաննէս սրկ. [Շահխաթունեանց] |
1894 |
Ստեփաննոս Ասողիկ, Պատմութիւն ժամանակաց |
1782 |
Էջմիածին |
Գէորգ Կոստանդնուպոլսեցի |
- |
- |
Միքայէլ Ալթունեանց |
1895 |
Արիստակէս Լաստիվերցի, Վասն անցիցն անցելոց |
ԺԹ. |
- |
- |
- |
- |
- |
1896 |
Ժողովածոյ |
1689 |
Ամրդօլու վանք (Բաղէշ) |
Յակոբ երէց |
- |
- |
Վարդան վ. Բաղիշեցի |
1897 |
Ժողովածոյ |
ԺԳ. |
- |
Հայրապետ վրդ. |
- |
- |
- |
1898 |
Ժողովածոյ |
ԺԳ. |
[Կիլիկան Հայաստան] |
[Վասիլ] |
- |
- |
Յովասափ վրդ. |
1899 |
Ժողովածոյ |
1676-1677 |
Ամիրդօլու վանք |
Պօղոս Գաւառեցի |
- |
- |
Վարդան Բաղիշեցի |
1900 |
Ժողովածոյ |
1826 |
Էջմիածին |
Յովհաննէս Գէորգեան |
- |
- |
- |
Հմր |
Բովանդակութիւն |
Ժամանակ |
Վայր |
Գրիչ |
Ծաղկող |
Կազմող |
Ստացող |
1901 |
Ժողովածոյ |
1716, 1720 |
Կարին |
Թէոդոս նօտար |
- |
- |
Մակար վրդ. Օձնեցի |
1902 |
Ժողովածոյ |
ԺԳ. |
Յովհաննավանք |
Սարգիս |
- |
Շմաւոն վրդ. Լօռեցի (1664 թ. նաեւ
նորոգողը) |
Համազասպ Մամիկոնեան (Հաղբա- տեցի՞) |
1903 |
Ժողովածոյ |
1600 |
Խիզան |
Գրիգորիս, Աւետիս Թացուեցի (223ա-92բ) |
- |
- |
Ազարիա կթղ. |
1904 |
Եւսեբիոս Կեսարացի, Քրոնիկոն |
ԺԳ. |
- |
- |
- |
- |
- |
1905 |
Պատմութիւն քառից ժողովոցն, որք ի Նիկիայ, ի Սարդիկիայ,
ի Կոստանդնուպոլիս եւ յԵփեսոս |
1743 |
-
|
Պօղոս դպիր, Ստեփան տիրացու |
- |
- |
Յօվհաննէս Ագուլեցի արքեպիս., վանահայր Ս. Թովմայի |
1906 |
Պատմութիւն քառից ժողովոցն, որ ի Նիկիայ, ի Սարդիկիայ,
ի Կոստանդնուպոօիս եւ յԵփեսոս |
ԺԸ. |
Կոստանդնուպոլի՞ս |
- |
- |
- |
- |
1907 |
Պատմութիւն երկրորդ ժողովոյն Եփեսոսի |
1754 |
- |
- |
- |
- |
- |
1908 |
Պատմութիւն երկրորդ ժողովոյն Եփեսոսի |
ԺԸ. |
- |
- |
- |
- |
- |
1909 |
Յովսէփ Փլաբիոս, Պատմութիւն պատերազմին հրէից |
1660 |
Էջմիածին |
Ստեփաննոս Լեհացի (թարգմանիչը) |
- |
- |
Յօհան Կարճաւանացի |
1910 |
Մարինոս Մոռոն, Պատմութիւն երկրին Աւետեաց |
1801 |
- |
- |
- |
- |
Մանուկ դպիր |
1911 |
Ժողովածոյ |
1821 |
- |
- |
- |
- |
- |
1912/Ա |
Ժողովածոյ |
1220 |
Հաղբա՞տ |
Մխիթար |
|
Խաչատուր երէց (ԺԵ. դ.` 318բ) |
- |
1912/Բ |
Ժողովածոյ |
ԺԱ. |
Հաղբա՞տ |
Մարտիրոս |
- |
- |
Յովաննէս արքեպս, առաջնորդ ուխտի |
1913 |
Ժողովածոյ |
1714-1717 |
Սիլիստրէ |
Պրօխորոն աբղյ. (թ. 3-391բ, 393ա-5ա, 487ա-8բ), Աբրահամ արքեպիսկոպոս Կրետացի
(թ. 392ա-3ա, 397ա-485ա) |
- |
- |
Աբրահամ արքեպիսկոպոս (գրիչը) |
Հմր |
Բովանդակութիւն |
Ժամանակ |
Վայր |
Գրիչ |
Ծաղկող |
Կազմող |
Ստացող |
1914 |
Ժողովածոյ |
ԺԴ-ԺԵ. |
- |
Գասպար երէց (թ. 1-145), Մկրտիչ (թ. 146-210) |
- |
- |
- |
1915/Ա |
Ժողովածոյ |
1750 |
- |
Յոհանէս որդի Բունիաթի |
- |
- |
- |
1915/Բ |
Ժողովածոյ |
ԺԵ-ԺԶ. |
- |
Աբրահամ |
- |
- |
- |
1916 |
Ժողովածոյ |
1633 |
Լվով |
Զաքարիա աւագերէց Լովա |
- |
- |
Զաքարիա աւագերէց Լովա |
1917 |
Սիմէոն Երեւանցի, Լուծմունք արտաքնոցն |
1770-1776, 1780 |
Էջմիածին |
Յովհաննէս վարդապետ |
|
|
Իսահակ եպս. Գեղամացի |
1918 |
Ժողովածոյ |
1658 |
Քարթիման գիւղ (Ասպահան) |
Թուման դպիր |
- |
- |
Աւետիք Ջուղայեցի |
1919/Ա |
Ժողովածոյ |
1683 |
- |
Վարդան Յունանեան |
- |
- |
Նահապետ վրդ. |
1919/Բ |
Ժողովածոյ |
ԺԵ. |
- |
Պետրոս վրդ., Ղուկաս վրդ. (156ա-88բ) |
- |
- |
Բարսեղ եպս. |
1920 |
Ժողովածոյ |
1569-1570 |
Բաղէշ |
Յակոբ սրկ. |
Վարդան Բաղիշեցի |
- |
Ներսէս րաբունապետ Ամկցի |
1921 |
Ժողովածոյ |
1492 |
Ամասիա |
Անդրէաս երէց |
- |
- |
Ամիրտովլաթ բժիշկ (Ամասիացի) |
1922 |
Առաքել Սիւնեցի, Լուծմունք սահմանաց գրոց |
1785 |
Կոստանդնուպոլիս |
- |
- |
- |
Իսահակ եպս. Գեղամացի |
1923 |
Ժողովածոյ |
1576 |
Գանձասար |
Կարապետ |
Աթանաս |
- |
Յովանէս կթղ. Աղուանից |
1924 |
Ժողովածոյ |
1653 |
|
Աւետ (3ա-139ա), Աբրահամ (146ա-349բ) |
Յովհաննէ՞ս |
- |
- |
1925 |
Ժողովածոյ |
1401 |
Տաշքաւբրու (Դաշքօբրու) դղեակ (Ղրիմ) |
Մարկոս |
- |
- |
Հայրապետ աբղյ. |
1926 |
Ժողովածոյ |
1926 |
Տաթեւ |
Գրիգոր քհյ. |
Յակոբ երէց (՞) |
- |
- |
1927 |
Ժողովածոյ |
1665, 1667 |
- |
Անանուն (1ա-267ա), Վարդենի (կոյս) (267բ-325բ) |
- |
- |
- |
1928 |
Ժողովածոյ |
1760 |
Էջմիածին |
Մարգարէ |
- |
- |
- |
1929 |
Աղէքսանդր Գալամաթօ, Անտառ նորոգոյն մտածմանց |
ԺԸ. |
- |
- |
- |
- |
- |
1930 |
Ոլիմպիոդորոս, Մեկնութիւն ստորոգութեանցն Արիստոտէլի |
ԺԳ. |
- |
- |
- |
- |
- |
1931 |
Ժողովածոյ |
ԺԵ. |
- |
Անանուն (1ա-235ա), Գրիգոր եպս. (235ա-7բ) |
- |
- |
- |
Հմր |
Բովանդակութիւն |
Ժամանակ |
Վայր |
Գրիչ |
Ծաղկող |
Կազմող |
Ստացող |
1932 |
Ժողովածոյ |
1746 |
Լուսաւորչի անապատ |
Անանուն (11ա-28բ), Յովհաննէս երէց
(28բ-159ա) |
- |
- |
Անտոն վարդապետ |
1933 |
Ժողովածոյ |
ԺԸ. |
- |
- |
- |
- |
- |
1934 |
Ժողովածոյ |
1792-1793 |
Էջմիածին |
Անանուն (5ա-94բ), Զաքարիա աբղյ.
(4ա, 94բ-247ա) |
- |
- |
- |
1935 |
Յովհաննէս Սպահանցի, Սրբազնագործութիւն |
1696 |
Նոր Ջուղա՞ |
հեղինակը |
- |
- |
- |
1936 |
Միքայէլ Չամչեան, Վահան Հաւատոյ |
1848 |
Կոստանդնուպոլիս |
Յովհաննէս վարդապետ Ասլանեանց |
|
|
Յովհաննէս վարդապետ Ասլանեանց |
1937 |
Պետրոս Թիֆլիզեցի, Վարդապետութիւն ճշմարտութեան |
1822-1823 |
Կոստանդնուպոլիս |
Յարութիւն Սարայլեան Պօլսեցի |
- |
- |
Յարութիւն Սարայլեան Պօլսեցի |
1938 |
Ժողովածոյ |
1816 |
Զմիւռնիա |
Ստեփաննոս վրդ. Տփխիսեցի (՞) |
- |
- |
Ստեփաննոս վրդ. Տփխիսեցի |
1939 |
Բարսեղ Կեսարացի, Մեկնութիւն Վեցօրէից |
1758 |
Թէոդուպօլիս |
Յակոբ սրկ. |
- |
- |
- |
1940 |
Ժողովածոյ |
1658 |
Տաթեւ |
Մարկոս քհյ. (2ա-197ա), Սիմոն
(199ա-373ա, 380ա-414ա) |
- |
- |
Պօղոս վրդ. |
1941 |
Բարթողիմէոս Մարաղացի, Մեկնութիւն Վեցօրէից |
1737 |
Կոստանդնուպոլիս (Սսուլու Մանաստիր թաղ) |
Յակոբ դպիր |
- |
- |
- |
1942 |
Բարթողիմէոս Մարաղացի, Մեկնութիւն Վեցօրէից |
ԺԵ. |
- |
- |
- |
- |
- |
1943 |
Բարդողիմիոս Մարաղացի, Մեկնութիւն Վեցօրէից |
ԺԸ. |
- |
- |
- |
- |
- |
1944 |
Բարթողիմէոս Մարաղացի, Մեկնութիւն Վեցօրէից |
ԺԸ. |
- |
- |
- |
- |
- |
1945 |
Ժողովածոյ |
1705 |
Մարունան գիւղ |
Յարութիւն քահանայ (1ա-151բ), Անանուն
(153ա-229բ) |
- |
- |
- |
1946 |
Բարթողիմէոս Մարաղացի, Մեկնութիւն Վեցօրէից |
1799 |
Կոստանդնուպոլիս |
Ստեփան դպիր, Լրացնող` անանուն`
(4աբ, 167ա-76բ) |
- |
- |
Գէորգ վրդ., առաջնորդ Մարանու |
1947 |
Ժողովածոյ |
ԺԷ. |
- |
Անանուն Ա. (1ա-22բ), Անանուն Բ.
(25ա-244ա) |
- |
- |
- |
1948 |
Բարթողիմէոս Մարաղացի, Մեկնութիւն Վեցօրէից |
1711 |
- |
Աստուածատուր երէց |
- |
- |
Դաւիթ աբղյ. (ի Նախավկայի վանս) |
1949 |
Բարթողիմէոս Մարաղացի, Մեկնութիւն Վեցօրէից |
ԺԸ. |
- |
- |
- |
- |
- |
Հմր |
Բովանդակութիւն |
Ժամանակ |
Վայր |
Գրիչ |
Ծաղկող |
Կազմող |
Ստացող |
1950 |
Ժողովածոյ |
ԺԶ. դ. 1701 |
- |
Անանունք Ա.-Դ, Գրիգոր |
- |
- |
Սարգիս րաբունապետ |
1951 |
Ժողովածոյ |
1786 |
Կոստանդնուպոլիս |
Յարութիւն Վանեցի |
- |
- |
Գէորգ վարդապետ |
1952 |
Ժողովածոյ |
ԺԷ. |
Արղնւոյ վանք |
Ղազար, Անանուն |
- |
- |
Իսահակ վրդ., Տէր Ստեփանոս |
1953 |
Ժողովածոյ |
1738 |
Ս. Նշան (Սեբաստիա) |
Յարութիւն վրդ. Երզնկացի |
- |
- |
Սահակ վրդ. Ուռհայեցի |
1954 |
Ժողովածոյ |
ԺԸ. |
- |
- |
- |
- |
- |
1955 |
Վիճաբանութիւն ընդդէմ Կղէմէսի Գալանոս եւ Վահան հաւատոյ մատենին |
ԺԸ. |
- |
- |
- |
- |
- |
1956 |
Կղեմէս Գալանոս, Մատենագրութիւնք |
ԺԸ. |
- |
- |
- |
- |
- |
1957 |
Վիճաբանութիւն, թէ Քրիստոս կարէ ասիլ անօթ աստուածային |
1824 |
Կոստանդնուպոլիս |
- |
- |
- |
- |
1958 |
Տիմոթէոս Կուզ, Հակաճառութիւն |
Ժ. |
- |
- |
- |
- |
- |
1959 |
Ժողովածոյ |
ԺԷ., 1730, ԺԸ. |
Անանունք |
- |
- |
- |
Դաւիթ վարդապետ |
1960 |
Ժողովածոյ վկայութեանց ի սրբոց հարց, վարդապետաց եւ յիմաստնոց |
ԺԸ. |
- |
- |
- |
- |
- |
1961 |
Ժողովածոոյ |
ԺԵ. |
Անանունք |
- |
- |
- |
- |
1962 |
Կղեմէս Գալանոս, Մատենագրութիւնք |
ԺԷ., ԺԸ. |
Անանունք |
- |
- |
- |
- |
1963 |
Ժողովածոյ |
ԺԷ. |
- |
- |
- |
- |
- |
1964 |
Ժողովածոյ |
1658 |
Քարթիման գիւղ (Ասպահան) |
Թուման, Անանուն |
- |
- |
Խօջայ Աւետիք |
1965 |
Գրիգոր Փեշտմալճեան, Տրամաբանութիւն |
1837 |
- |
հեղինակը |
- |
- |
- |
1966 |
Ստեփաննոս Ռօշքայ, Ներածութիւն ի տրամաբանութիւնն Արիստոտելի |
1727 |
Սդանիսլաւօվ |
հեղինակը |
- |
- |
- |
1967 |
Տրամաբանութիւն |
ԺԸ. |
- |
- |
- |
- |
- |
1968 |
Տրամաբանութիւն |
ԺԸ |
- |
- |
- |
- |
- |
1969 |
Աստղաբաշխութիւն |
1768՞ |
- |
- |
- |
- |
- |
1970 |
Ժողովածոյ |
1722 |
- |
Միքայէլ աբղյ. |
- |
- |
- |
1971 |
Ժողովածոյ |
1632 |
Լիմ |
Աւիկ |
- |
- |
- |
1972 |
Սիմէօն Երեւանցի, Տօմար հայոց |
1763 |
Էջմիածին |
Մկրտիչ սրկ. |
- |
- |
Մկրտիչ սրկ. (գրիչը) |
1973 |
Ժողովածոյ |
1342 |
Երզնկա |
Յոհանէս, Գրիգորիս քհյ, Աբրահամ քհյ |
- |
- |
Աբրահամ քհյ |
1974 |
Ժողովածոյ |
1760 |
Աշտարխան |
Գալուստ Ջուղայեցի |
- |
- |
- |
1975 |
Յակոբ Ղրիմեցի, Տոմարականք |
ԺԸ. |
- |
- |
- |
- |
- |
Հմր |
Բովանդակութիւն |
Ժամանակ |
Վայր |
Գրիչ |
Ծաղկող |
Կազմող |
Ստացող |
1976 |
Ժողովածոյ |
ԺԷ. |
|
Պօղոս, Անանունք |
- |
- |
- |
1977 |
Յակոբ Ղրիմեցի, Տոմարականք |
ԺԸ. |
- |
- |
- |
- |
- |
1978/Ա |
Ժողովածոյ |
1605-06 |
Իլով |
Անանունք |
- |
- |
- |
1978/Բ |
Ժողովածոյ |
ԺԳ. |
- |
Թորոս Վահկայցի |
- |
- |
Աստուածատուր վրդ. |
1979 |
Ժողովածոյ |
ԺԴ. |
- |
Ստեփաննոս եպիսկոպոս |
Ղազար |
- |
Ստեփաննոս եպիսկոպոս (գրիչը) |
1980 |
Ժողովածոյ |
1391 |
Եզընկա |
Մովսէս քհյ, Ղազար, Յովանէս Վարդենիսցի, Անանուն Ա. Անանուն Բ |
- |
- |
Յովանէս Վարդենիսցի (գրիչը) |
1981/Ա |
Ժողովածոյ |
ԺԳ. |
- |
Յովանէս, Անանուն |
Կիրակոս |
- |
- |
1981/Բ |
Պատճառք Ս. գրոց |
ԺԵ. |
- |
Մուխթիկ |
- |
- |
- |
1982/Ա |
Ժողովածոյ |
1702 |
Էտրէնէ |
Ստեփաննոս Թոխաթեցի |
- |
- |
Հանէս Բրհուտեցի (որդի Դաւթի), Յովանէս |
1982/Բ |
Ժողովածոյ |
1699 |
Ադրիանապոլիս |
Անանուն Ա. Անանուն Բ. |
- |
- |
Յոհաննէս |
1982/Գ |
Ժողովածոյ |
ԺԸ. |
Ադրիանապոլի՞ս |
- |
- |
- |
- |
1983 |
Ժողովածոյ |
1687, 1712 |
Համաստան |
Լուդովիկոս Ալեքսիանոս (եպիսկոպոս Բաբիլոնի) |
- |
- |
Տէր Մանուէլ, նաեւ Արիստակէս երե՞ց |
1984 |
Ժողովածոյ |
ԺԷ. |
- |
Աստուածատուր ժամարար |
- |
- |
- |
1985 |
Ժողովածոյ |
ԺԸ. |
- |
Անանուն Ա, Բ, Գ |
- |
- |
- |
1986 |
Ժողովածոյ |
1695 |
- |
Տէր Աղէքսանդր (հեղինակ ժողովածոյիս) |
- |
- |
- |
1987 |
Ժողովածոյ |
1712 |
Նոր Ջուղա |
Եսայի Էջմիածնեցի |
- |
- |
Մահդասի Աբկար |
1988 |
Աստուածատուր վարդապետ, Վկայութիւնք յԱստուածաշունչ գրոց |
ԺԸ. |
Նոր Ջուղա |
- |
- |
- |
- |
1989 |
Տաղարան |
1674 |
Նոր Ջուղա |
Մարգար դպիր |
- |
- |
Խոջայ Գասպար |
1990 |
Տաղարան |
1808 |
Բայազիդ |
Մկրտիչ |
- |
- |
- |
1991 |
Ժողովածոյ |
ԺԵ. |
- |
- |
- |
- |
- |
1992 |
Սիմէոն վարդապետ Ջուղայեցի, Համառօտ հաւաքումն տրամաբանութեան |
1681 |
- |
Կիրակոս երեց |
- |
- |
Պարոն Նազար |
1993/Ա |
Ժողովածոյ |
ԺԸ. |
- |
Անանուն Ա, Բ, Գ, Դ, Ե |
- |
- |
- |
1993/Բ |
Ժողովածոյ |
ԺԸ. |
- |
- |
- |
- |
- |
Հմր |
Բովանդակութիւն |
Ժամանակ |
Վայր |
Գրիչ |
Ծաղկող |
Կազմող |
Ստացող |
1994 |
Գիրք տրամաբանական |
ԺԷ. |
- |
- |
- |
- |
- |
1995/Ա |
Ժողովածոյ |
ԺԷ. |
- |
- |
- |
- |
- |
1995/Բ |
Ժողովածոյ |
ԺԷ. |
- |
Անանուն Ա, Բ, Գ |
- |
- |
- |
1996/Ա |
Ժողովածոյ |
ԺԸ. |
- |
- |
- |
- |
- |
1996/Բ |
Ժողովածոյ |
ԺԸ. |
- |
- |
- |
- |
- |
1996/Գ |
Ժողովածոյ |
ԺԸ. |
- |
- |
- |
- |
- |
1996/Դ |
Ժողովածոյ |
1754 |
Պրուսայու Ս. Աստուածածին վանք |
Մեսրոպ քահանայ (հեղինակը) |
- |
- |
- |
1996/Ե |
Լուծումն Պորփիւրի |
ԺԸ. |
- |
- |
- |
- |
- |
1997 |
Բարթողիմէոս Մարաղացի, Համառօտ հաւաքումն ի դիալեթիկէն |
ԺԷ. |
- |
- |
- |
- |
- |
1998 |
Հաւաքումն տարակուսական բանից եղելոց ի տրամաբանութեան |
1798 |
Կոստանդնուպոլիս |
Մանուկ գրագիր |
- |
- |
Մանուկ գրագիր (գրիչը) |
1999/Ա |
Ժողովածոյ |
ԺԲ. |
- |
Գրիգոր՞ |
- |
- |
Գրիգոր |
1999/Բ |
Ժողովածոյ |
ԺԲ. |
- |
Ստեփաննոս քհյ |
- |
- |
Յովհաննէս |
1999Գ |
Ժողովածոյ |
ԺԳ. |
- |
Կարապետ |
- |
- |
- |
2000 |
Հաւաքածոյ |
ԺԷ, 1753ց առջ, 1753, 1781 |
Շողակաթ (Էջմիածի՞ն) |
Անանուն Ա, Բ, Գ, Գրիգոր վարդապետ |
- |
- |
- |
2001/Ա |
Ժողովածոյ |
ԺԴ. |
Աղթամար, Սուրբ Խաչ վանք |
Թումայ աբղյ., Ատոմ, Անանուն լրացնող,
Անանուն յաւելագրող |
- |
- |
Ստեփաննոս քահանայ, Տէր Յովհաննէս |
2001/Բ |
Ժողովածոյ |
1373 |
- |
Կարապետ քահանայ, Անանուն, Անանուն
լրացնող, Թումայ լրացնող |
- |
- |
Աստուածատուր աբղյ., Ստեփանոս քահանայ |
2002/Ա |
Ժողովածոյ |
1663 |
- |
Կիւրեղ Կողոնեցի |
- |
- |
Դաւիթ սրկ.՞ |
2002/Բ |
Ժողովածոյ |
ԺԷ. |
- |
Սուքիաս |
- |
- |
Դաւիթ սրկ. Միածակեցի |
2002/Գ |
Ժողովածոյ |
ԺԷ. |
- |
Անանուն Ա, Բ |
- |
- |
- |
2003 |
Ժողովածոյ |
1615 |
Կաֆա |
Թորոս եպիսկոպոս |
- |
- |
- |
2004/Ա |
Ժողովածոյ |
1623, ԺԷ. |
- |
Մկրտիչ սրկ. |
- |
- |
խօջայ Պետրոս |
2004/Բ |
Ժողովածոյ |
ԺԶ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2004/Գ |
Ժողովածոյ |
ԺԸ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2005/Ա |
Ժողովածոյ |
1621 |
Իլով |
Աւետիք |
- |
- |
- |
2005/Բ |
Ժողովածոյ |
ԺԷ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2006 |
Ժողովածոյ |
1623 |
- |
Դաւիթ քահանայ |
- |
- |
- |
2007 |
Ժողովածոյ |
ԺԸ. |
- |
- |
- |
- |
- |
Հմր |
Բովանդակութիւն |
Ժամանակ |
Վայր |
Գրիչ |
Ծաղկող |
Կազմող |
Ստացող |
2008 |
Ժողովածոյ |
1651 |
- |
Խասպէկ (Խաչգռուզ) Մելանաւոր |
- |
- |
- |
2009/Ա |
Ժողովածոյ |
1751-52 |
Լիմ |
Նիկողայոս աբղյ. |
- |
- |
Նիկողայոս աբղյ. (գրիչը) |
2009/Բ |
Ժողովածոյ |
ԺԸ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2010 |
Ժողովածոյ |
ԺԷ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2011/Ա |
Ժողովածոյ |
ԺԷ. |
Ղալաթիա՞ |
Աստուածատուր քահանայ Ղալաթացի |
- |
- |
- |
2011/Բ |
Ժողովածոյ |
ԺԷ. |
- |
Դաւիթ քահանայ |
- |
- |
- |
2011/Գ |
Ժողովածոյ |
1684 |
Կեսարիա |
- |
- |
- |
- |
2012 |
Ժողովածոյ |
ԺԷ. |
- |
Սահակ |
- |
- |
- |
2013 |
Ժողովածոյ |
1756 |
- |
- |
- |
- |
- |
2014 |
Ժողովածոյ |
1463 |
Բաղէշ |
Յովսէփ քահանայ |
- |
- |
Խաչատուր աբղյ. |
2015 |
Ժողովածոյ |
1609, 1616, ԺԷ. |
Եաշ |
Աստուածատուր երէց, Կարապետ երէց |
- |
- |
Աստուածատուր երէց (գրիչը) |
2016 |
Ժողովածոյ |
ԺԷ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2017 |
Ժողովածոյ |
1637, ԺԷ. |
- |
Մարինոս, Յոհան |
- |
- |
Յովհաննէս աբղյ. (եղբայր Մարինոս
գրչի) |
2018 |
Ժողովածոյ |
1621 |
Իլով, Իստամպօլ |
Ասար Սեբաստացի, Սահակ |
- |
- |
- |
2019 |
Ժողովածոյ |
1600 |
Ջուղայ |
Երեմիա երէց |
- |
- |
Տէր Մատթէոս |
2020 |
Տօնապատճառ |
ԺԴ. |
- |
Կիրակոս կրաւնաւոր՞ |
- |
- |
- |
2021 |
Տօնապատճառ |
1184 |
- |
Մխիթար, Յովհաննէս |
- |
- |
- |
2022 |
Ժողովածոյ |
1671 |
Կիպրոս, Սուրբ Մակարայ անապատ |
Սարգիս Միայնաւոր |
- |
- |
Կիրակոս վարդապետ Տաթեւացի |
2023 |
Ժողովածոյ |
ԺԷ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2024 |
Տօնացոյց |
1663 |
- |
- |
- |
- |
Պետրոս քահանայ |
2025 |
Ժողովածոյ |
1651 |
Ամիթ |
Յովհաննէս |
- |
- |
Սամուէլ աբղյ. |
2026 |
Ժողովածոյ |
ԺԷ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2027 |
Ժողովածոյ |
1680 |
Էջմիածին |
Յովսէփ |
- |
- |
- |
2028 |
Ժողովածոյ |
ԺԷ. |
- |
Կարապետ սրկ. |
- |
- |
տէր Պետրոս, տէր Յովաննէս |
2029 |
Ժողովածոյ |
1696 |
Նոր Ջուղա (Ամենափրկիչ վանք) |
Աստուածատուր վարդապետ Ֆահրապատցի |
- |
- |
Աստուածատուր վարդապետ Ֆահրապատցի |
2030 |
Տօնացոյց, Մասն Ժամագրոց |
1677-1678 |
- |
- |
- |
- |
Ստեփան քահանայ |
2031 |
Ժողովածոյ. Ծիսական |
1551 |
Իլով |
Յովանէս Թիխնով |
- |
- |
Զաքարեա |
|
|
|
|
|
|
|
|
Հմր |
Բովանդակութիւն |
Ժամանակ |
Վայր |
Գրիչ |
Ծաղկող |
Կազմող |
Ստացող |
2032 |
Ժողովածոյ |
1665 |
Տփխիս |
Գրիգոր դպիր Երեւանցի |
Վլասիոս կուսակրաւն սրկ. Շամախեցի |
- |
Վլասիոս կուսակրաւն սրկ. Շամախեցի |
2033 |
Ժողովածոյ |
1503 |
- |
Յովսէփ |
Յովսէփ |
- |
Մկրտիչ եւ Յովաննէս քահանայք, Փոխան սրկ. |
2034 |
Ժողովածոյ |
1700 |
Ամստերդամ |
Բօնիվինթուր Պրուտեան |
- |
- |
Բօնիվինթուր Պրուտեան |
2035 |
Ժողովածոյ |
ԺԷ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2036 |
Ժողովածոյ |
ԺԷ. |
- |
Սարգիս |
- |
- |
- |
2037 |
Ժողովածոյ |
1421 |
Կաֆա |
ֆրա Յօվասաբ Ապարանեցի |
- |
- |
- |
2038 |
Ժողովածոյ |
1674 |
Ամիթ |
Թումա |
- |
- |
Մինաս վարդապետ Ամթեցի |
2039 |
Տօնապատճառ |
1357 |
Կաֆա,Կուսանաց վանք |
Անտոն քահանայ |
- |
Մելքէսէդ դպիր (1624թ.) |
Անտոն քահանայ |
2040 |
Տօնապատճառ |
1359 |
Ղրիմ |
Նատեր, Մարկոս, Գրիգոր սրկ. |
- |
- |
Մարգարէ աբղյ. |
2041 |
Ժողովածոյ |
ԺԷ. |
- |
Կարապետ Թօխաթցի, Էրեմիա |
- |
- |
Աստուածատուր վ. Վանեցի |
2042 |
Տօնապատճառ |
ԺԴ. |
- |
Սիմաւոն |
- |
- |
Աստուածատուր աբղյ. |
2043 |
Ժողովածոյ |
ԺԵ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2044 |
Տօնապատճառ |
ԺԷ. |
- |
Գրիգոր երէց |
- |
- |
- |
2045 |
Տօնապատճառ |
ԺԴ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2046 |
Տօնապատճառ |
ԺԸ. |
- |
Յօհան, Գրիգոր |
- |
- |
Յօհա՞ն, Գիգո՞ր, Միրզաբեկ Միքայէլեա՞ն |
2047 |
Ցանկ անտառ այլաբանութեանց գրոց |
ԺԸ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2048 |
Մարգար Խօճենց Գեղամեան, Ցուցակ գուշակութեանց |
1789-1794 |
Սանկտ Պետերբուրգ |
Մարգար Խօճենց Գեղամեան |
- |
- |
- |
2049 |
Արիստոտէլ, Գիրք բնազանցականաց (Մետաֆիզիկա) |
ԺԸ. |
- |
- |
- |
- |
Աբրահամ Աստապատցի |
2050 |
Ժողովածոյ |
ԺԸ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2051 |
Ժողովածոյ |
ԺԸ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2052 |
Կղեմէս Գալանոս, Մատենագրութիւնք |
ԺԸ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2053 |
Անտոն Գովդին, Փիլիսոփայութիւն |
ԺԸ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2054 |
Հին եւ նոր փիլիսոփայութիւն |
1750 |
- |
Յակոբ Ճամճի օղլու Պօլսեցի |
- |
- |
- |
2055 |
Բարոյական փիլիսոփայութիւն |
ԺԸ. |
- |
- |
- |
- |
- |
Հմր |
Բովանդակութիւն |
Ժամանակ |
Վայր |
Գրիչ |
Ծաղկող |
Կազմող |
Ստացող |
2056 |
Փիլոն Եբրայեցի, Մատենագրութիւնք |
1646 |
Երևան |
Մկրտիչ երէց |
- |
- |
Պետրոս սրկ. |
2057 |
Փիլոն Եբրայեցի, Մատենագրութիւնք |
1328 |
Գերմաղբիւր վանք |
Առաքել կուսակրօն |
- |
- |
Յակոբ Կրակկցի |
2058 |
Փիլոն Եբրայեցի, Այնոցիկ, որ ի լինելութեան |
ԺԴ. |
- |
- |
- |
- |
Կոստանդին քհյ |
2059 |
Լուծմունք գրոցն Փիլոն Եբրայեցւոյ |
1599 |
Երեւան |
Զաքարիա |
- |
- |
- |
2060 |
Իսրայէլ Կոստանդնուպոլսեցի, Քանօն ուղղիչ առ Պօղոս Սեբաստացի |
1811-1812 |
Մարզուան |
- |
- |
- |
- |
2061 |
Գանձարան |
1310 |
Տիրաշէն, Սուրբ Նշան |
Կարապետ կր. |
- |
- |
Ներսէս Մղաջրցի |
2062 |
Գրիգոր Տաթեւացի, Քարոզգիրք |
1630 |
Կաֆա |
Սարգիս դպիր |
- |
- |
մահտեսի Լաչին |
2063 |
Գրիգոր Տաթեւացի, Քարոզգիրք |
1413-1414 |
Գամաղիէլի վանք (Հիզան) |
Ստեփաննոս եպս. |
Ներսէս երէց |
Մկրտիչ կր., Կիրակոս աբղյ (1599 թ.) |
Պետրոս կր. |
2064 |
Գրիգոր Տաթեւացի, Քարոզգիրք |
1421 |
Տաթեւ |
Թումա Կափայեցի |
- |
- |
Իգնատիոս վրդ. |
2065 |
Գրիգոր Տաթեւացի, Քարոզգիրք |
1410 |
Մեծոփայ վանք |
Թովմա վ. Մեծոփեցի, Յովհաննէս կր., Յակոբ դպիր |
- |
- |
Թովմա վրդ. (գրիչը) |
2066 |
Գրիգոր Տաթեւացի, Քարոզգիրք |
ԺԷ. |
- |
Վրդանէս դպիր |
- |
- |
- |
2067 |
Գրիգոր Տաթեւացի, Քարոզգիրք |
1684 |
Ծար(Փոքր Սիւնիք) |
Վառվառէ |
տէր Բարսեղ |
տէր Բարսեղ |
Պետրոս վրդ. |
2068 |
Գրիգոր Տաթեւացի, Քարոզգիրք |
ԺԵ. |
- |
Մատթէոս |
- |
- |
Մխիթար վրդ. |
2069 |
Գրիգոր Տաթեւացի, Քարոզգիրք |
ԺԶ. |
- |
Յովհաննէս, Անանուն օգնականք |
- |
- |
Մելքիսեդեկ |
2070 |
Գրիգոր Տաթեւացի, Քարոզգիրք |
ԺԷ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2071 |
Գրիգոր Տաթեւացի, Քարոզգիրք |
ԺԷ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2072 |
Գրիգոր Տաթեւացի, Քարոզգիրք |
ԺԵ. |
- |
Մկրտիչ աբղյ |
- |
- |
- |
2073 |
Գրիգոր Տաթեւացի, Քարոզգիրք |
ԺԶ. |
- |
- |
- |
- |
Յովհաննէս վրդ. |
2074 |
Գրիգոր Տաթեւացի, Քարոզգիրք |
1416 |
Կափոսի վանք |
Գրիգոր պետ |
- |
- |
Գրիգոր պետ |
2075 |
Գրիգոր Տաթեւացի, Քարոզգիրք |
1708 |
Բաղէշ, Նարեկ, Մուշ |
Յակոբ երէց |
- |
- |
Աբրահամ վրդ. |
2076 |
Գրիգոր Տաթեւացի, Քարոզգիրք, Ամառան հատոր |
1410 |
Հիզան |
Մելքիսեդեկ |
|
|
Մելքիսեդեկ |
2077/Ա |
Գրիգոր Տաթեւացի, Քարոզգիրք |
1424 |
- |
Յոհաննէս |
- |
- |
- |
Հմր |
Բովանդակութիւն |
Ժամանակ |
Վայր |
Գրիչ |
Ծաղկող |
Կազմող |
Ստացող |
2077/Բ |
Գրիգոր Տաթեւացի, Քարոզգիրք |
1534 |
Խնդրակատար (Բաղէշ) |
Հերապետ, Ատոմիկ, Զաքարիա երէց |
- |
- |
Ներսէս Բաղիշեցի |
|
|
|
|
|
|
|
|
2078 |
Գրիգոր Տաթեւացի, Քարոզգիրք |
1687 |
Բաղէշ |
Գրիգոր, Ծեր Գրիգոր |
- |
- |
Յովհաննես վարդապետ Ատանացի |
2079 |
Ժողովածոյ |
ԺԷ. |
Լիմ |
Յոհաննէս Մոկացի |
Յոհաննէս Մոկացի՞ |
- |
Յովհաննէս քհյ Շատախեցի |
2080 |
Ժողովածոյ |
ԺԸ. |
- |
Աստուածատուր Ղալաթեցի |
- |
- |
Սարգիս Թեքիրտաղցի |
2082 |
Գրիգոր Նարեկացի, Մատեան Ողբերգութեան |
1686 |
Շօշ [Սպահան] |
Աղէքսանդր վրդ., Աստուածատուր |
- |
- |
Աղէքսանդր վրդ. (գրիչը) |
2083 |
Գրիգոր Նարեկացի, Մատեան Ողբերգութեան |
1549 |
Շատախ |
Առաքել վրդ. Պոռեցի |
- |
Առաքել վրդ. Պոռեցի |
Առաքել վրդ. Պոռեցի |
2084 |
Գրիգոր Նարեկացի, Մատեան Ողբերգութեան |
ԺԶ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2085 |
Գրիգոր Նարեկացի, Մատեան Ողբերգութեան |
1625 |
- |
Վարդան դպիր |
- |
- |
- |
2086/Ա |
Ժողովածոյ |
ԺԴ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2086/Բ |
Ժողովածոյ |
ԺԴ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2087 |
Գրիգոր Նարեկացի, Մատենագրութիւնք |
1358 |
- |
Յովանէս |
- |
- |
- |
2088 |
Գրիգոր Նարեկացի, Մատեան Ողբերգութեան |
1366 |
Աւագ վանք |
Ստեփաննոս Տիւրիկեցի |
- |
- |
Ստեփաննոս Տիւրիկեցի |
2089 |
Գրիգոր Նարեկացի, Մատեան Ողբերգութեան |
1645 |
- |
Մկրտիչ աբղյ Լեհացի |
- |
- |
Մկրտիչ աբղյ Լեհացի |
2090 |
Գրիգոր Նարեկացի, Մատեան Ողբերգութեան |
1390 |
Սուլղաթ |
Վարդան սրկ. |
Աւետիք |
- |
Ենովք միայնակեաց |
2091 |
Գրիգոր Տաթեւացի, Քարոզգիրք |
ԺԷ. |
- |
Միքայէլ երէց |
- |
- |
- |
2092 |
Շարակնոց |
ԺԴ. |
- |
Սարգիս երէց |
- |
- |
տէր Յոհաննէս |
2093 |
Յակոբ Թոխաթեցի, Սաղմոսարան տաղաչափեալ, տաղք |
1808 |
Կոստանդնուպոլիս |
Նահապետ Կեսարացի |
- |
- |
- |
2094 |
Ժողովածոյ |
1611 |
Իլով |
Գրիգոր աբղյ |
- |
- |
Գրիգոր աբղյ |
2095 |
Ժողովածոյ |
ԺԷ. |
- |
- |
- |
- |
- |
2096 |
Ժողովածոյ |
1644, 1648 |
Էջմիածին |
Յովհաննէս դպիր, Աւետիք |
- |
- |
Առաքեալ վրդ. |
2097 |
Ժողովածոյ |
1674 |
Լոր գիւղ (յերկիրն Որոտան) |
Աբրահամ |
- |
- |
Զաքարիա Որոտնեցի (Շնաթաղեցի) |
Հմր |
Բովանդակութիւն |
Ժամանակ |
Վայր |
Գրիչ |
Ծաղկող |
Կազմող |
Ստացող |
2098 |
Բարթողիմէոս Մարաղացի, Մեկնութիւն Վեցօրէից |
1757 |
Կոստանդնուպոլիս |
- |
- |
- |
- |
2099 |
Անանիա Ալավերդեան Էրզրումցի, Ցանկ չորից Աւետարանացն |
1734 |
Պասրա |
Պետրոս Ջուղայեցի |
- |
- |
- |
2100 |
Փիլոն Եբրայեցի, Մատենագրութիւնք |
1325 |
- |
Կարապետ երէց |
- |
- |
Կիրակոս վրդ. |
ԺԷ.
ՊԱՏԱՌԻԿ-ՊԱՀՊԱՆԱԿՆԵՐԻ
ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԱՂԻՒՍԱԿ
Հմր ը/կ |
Հմր ձեռագրի |
Էջ ցուցակի |
Լեզու |
Բովանդակութիւն |
Ժամանակ |
Թերթ |
Նիւթ |
Գրութ. |
Գիր |
1 |
1804 |
19 |
հայ. |
Մեկնութիւն Ժողովողի |
Ժ. |
4 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգծ երկթգր |
2 |
1806 |
26 |
հայ. |
Աւետարան Մատթէոսի |
Ժ. |
4 |
մգղթ |
երկսիւն |
ուղղգծ երկթգր |
3 |
1809 |
34 |
լատ. |
Հռոմէական իրաւունք, հանդերձ
մեկնութեամբ |
ԺԳ. |
2 |
մգղթ |
եռասիւն |
|
4 |
1810 |
39 |
հայ. |
Աւետարան Մարկոսի |
Թ. |
2 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգծ երկթգր |
5 |
1813 |
46 |
հայ. |
Սաղմոսարան |
1217 |
3 |
մգղթ |
միասիւն |
ուղղգծ երկթգր, բլրգծ երկթգր |
6 |
1839 |
140 |
հայ. |
Աւետարան |
Թ. |
8 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգծ երկթգր |
7 |
1845 |
165 |
հայ. |
Աւետարան Մատթէոսի |
Ժ. |
2 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգծ երկթգր |
8 |
1849 |
177 |
հայ. |
Աւետարան Մատթէոսի |
ԺԱ. |
2 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգծ երկթգր |
9 |
1850 |
185 |
հայ. |
Սաղմոս Դաւթի |
ԺԴ. |
2 |
թղթ |
երկսիւն |
բոլորգիր |
10 |
1850 |
185 |
հայ. |
Մաշտո՞ց |
ԺԴ. |
1 |
թղթ |
միասիւն |
բոլորգիր |
11 |
1851 |
191 |
հայ. |
Ճառընտիր |
Ժ-ԺԱ. |
1 |
մգղթ |
երկսիւն |
ուղղգծ երկթգր |
12 |
1851 |
191 |
հայ. |
Ճառընտիր |
Ժ. |
1 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգծ երկթգր |
13 |
1853 |
201 |
հայ. |
Ճաշոց |
Ժ. |
1 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգծ երկթգր |
14 |
1853 |
201 |
հայ. |
Ճաշոց |
ԺԱ. |
1 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգծ երկթգր |
15 |
1862 |
225 |
հայ. |
Տոմար |
ԺԷ. |
1 |
մգղթ |
միասիւն |
նոտրգիր |
16 |
1862 |
225 |
հայ. |
Վիճակագրական հաշիւ |
ԺԷ. |
1 |
մգղթ |
միասիւն |
նոտրգիր |
17 |
1862 |
225 |
հայ. |
Դեղագիր |
ԺԷ. |
2 |
մգղթ |
միասիւն |
նոտրգիր |
18 |
1862 |
225 |
հայ. |
Յիշատակարան յետագայի |
1698 |
1 |
մգղթ |
միասիւն |
նոտրգիր |
19 |
1863 |
230 |
հայ. |
Ճառընտիր |
Ժ. |
2 |
մգղթ |
երկսիւն |
ուղղգծ երկթգր |
20 |
1864 |
233 |
հայ. |
Մեկնութիւն Սաղմոսաց |
Ժ. |
4 |
մգղթ |
երկսիւն |
ուղղգծ երկթգր |
21 |
1865 |
239 |
հայ. |
Աւետարան Մարկոսի |
ԺԲ. |
3 |
թղթ |
երկսիւն |
ուղղգծ երկթգր |
22 |
1867 |
254 |
հայ. |
Աւետարան Ղուկասու |
ԺԲ. |
1 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգծ երկթգր |
23 |
1868 |
259 |
հայ. |
Աւետարան Ղուկասու |
Թ. |
1 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգծ երկթգր |
24 |
1869 |
265 |
հայ. |
Աւետարան Ղուկասու |
Ժ. |
3 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգծ երկթգր |
25 |
1874 |
296 |
հայ. |
Դիոնիսիոսի Արիսպագացւոյ Յաղագս
երկնային քահանայապետութեանց |
ԺԱ. |
2 |
մգղթ |
երկսիւն |
ուղղգծ երկթգր |
26 |
1875 |
315 |
հայ. |
Աւետարան Մատթէոսի |
Ժ. |
1 |
մգղթ |
երկսիւն |
ուղղգծ երկթգր |
27 |
1875 |
315 |
հայ. |
Աւետարան Մատթէոսի |
ԺԴ. |
2 |
թղթ |
երկսիւն |
բոլորգիր |
28 |
1875 |
315 |
հայ. |
Ճառընտիր |
ԺԱ. |
2 |
մգղթ |
երկսիւն |
ուղղգծ երկթգր |
29 |
1883 |
372 |
հայ. |
Աւետարան Յովհաննու |
Ժ-ԺԱ. |
4 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգծ երկթգր |
30 |
1886 |
379 |
հայ. |
Ճաշոց |
ԺԱ. |
2 |
մգղթ |
երկսիւն |
ուղղգծ երկթգր |
31 |
1890 |
419 |
հայ. |
Աւետարան Ղուկասու |
ԺԱ. |
2 |
մգղթ |
երկսիւն |
ուղղիծ երկթգր |
Հմր ը/կ |
Հմր ձեռագրի |
Էջ ցուցակի |
Լեզու |
Բովանդակութիւն |
Ժամանակ |
Թերթ |
Նիւթ |
Գրութ. |
Գիր |
32 |
1897 |
435 |
հայ. |
Մաշտոց |
ԺԱ. |
1 |
մգղթ |
երկսիւն |
ուղղգծ երկթգր |
33 |
1899 |
453 |
հայ. |
Աւետարան Ղուկասու |
ԺԱ. |
3 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգծ երկթգր |
34 |
1902 |
465 |
հայ. |
Մեկնութիւն Յովհաննու Աւետարանին |
Ժ. |
1 |
մգղթ |
երկսիւն |
ուղղգծ երկթգր |
35 |
1903 |
468 |
հայ. |
Աւետարան Մարկոսի |
Ժ. |
4 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգծ երկթգր |
36 |
1912 |
497 |
վրաց. |
Շարակնոց |
ԺԴ-ԺԵ. |
2 |
թուղթ |
միասիւն |
նուսխուրի |
37 |
1914 |
525 |
հայ. |
Աւետարան Յովհաննու |
Ժ. |
4 |
մգղթ |
երկսիւն |
ուղղգծ երկթգր |
38 |
1916 |
537 |
լատ. |
Ձայնանիշեր, լատիներէն բառեր |
ԺԵ. |
3 |
մգղթ |
միասիւն |
գրքային գիր |
39 |
1919 |
555 |
հայ. |
Աւետարան Մատէթոսի |
ԺԱ. |
2 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգծ երկթգր |
40 |
1920 |
565 |
հայ. |
Աւետարան Ղուկասու |
Թ-Ժ. |
3 |
մգղթ |
երկսիւն |
ուղղգծ երկթգր |
41 |
1921 |
573 |
հայ. |
Մամբրէի Վերծանող, Ճառ Յարութեանն
Ղազարու |
ԺԱ-ԺԲ. |
2 |
մգղթ |
երկսիւն |
ուղղգծ երկթգր |
42 |
1924 |
583 |
հայ. |
Աւետարան Մատթէոսի |
Ժ-ԺԱ. |
4 |
մգղթ |
երկսիւն |
ուղղգծ երկթգր |
43 |
1925 |
587 |
հայ. |
Աւետարան Ղուկասու |
Է-Ը. |
4 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգծ երկթգր |
44 |
1926 |
593 |
հայ. |
Աւետարան Մատթէոսի |
ԺԱ. |
2 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգծ երկթգր |
45 |
1931 |
609 |
հայ. |
Գրիգոր Աստուածաբան, Ճառ Պենտեկոստէի |
ԺԱ-ԺԲ. |
4 |
մգղթ |
երկսիւն |
ուղղգծ երկթգր |
46 |
1940 |
644 |
հայ. |
Մասն Տաւնականի՞ |
ԺԱ. |
2 |
մգղթ |
երկսիւն |
ուղղգծ երկթգր |
47 |
1947 |
655 |
հայ. |
Եւթաղի Բովանդակութիւն աստուածեղէն
վկայութեանց |
ԺԱ. |
4 |
մգղթ |
միասիւն |
ուղղգծ երկթգր |
48 |
1953 |
|
հայ. |
Խրատ ժամատեղաց |
ԺԴ. |
1 |
թուղթ |
երկսիւն |
բոլորգիր |
49 |
1971 |
|
հայ. |
Սաղմոսք |
Ժ. |
1 |
մգղթ |
միասիւն |
ուղղգծ երկթգր |
50 |
1978 |
|
հայ. |
Յիշատակարան |
ԺԷ. |
1 |
թուղթ |
միասիւն |
բոլորգիր |
51 |
1978 |
|
հայ. |
Քուչակի խաղեր |
ԺԶ. |
1 |
թուղթ |
միասիւն |
բոլորգիր |
52 |
1978 |
|
հայ, |
Պատմութիւն պիղծ թութունին |
ԺԶ. |
1 |
թուղթ |
երկսիւն |
բոլորգիր |
53 |
1981 |
|
վրաց. |
Մեկնութիւն Վեցօրէից՞ |
ԺԲ. |
2 |
մգղթ |
միասիւն |
նուսխուրի |
54 |
1991 |
|
հայ. |
Աւետարան Ղուկասու |
ԺԱ-ԺԲ. |
4 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգծ երկթգր |
55 |
2001 |
|
հայ. |
Մեկնութիւն թղթոյն Հռոմայեցւոց |
ԺԱ. |
2 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգծ երկթգր |
56 |
2002 |
|
հայ. |
Նուիրակական կոնդակ |
ԺԷ. |
2 |
թուղթ |
միասիւն |
նոտրգիր |
57 |
2006 |
|
հայ. |
Աւետարան ըստ Յովհաննու |
Ժ. |
4 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգծ երկթգր |
58 |
2011 |
|
հայ. |
Գրիգոր Նարեկացի Մատեան Ողբերգութեան |
1701 |
4 |
թուղթ |
միասիւն |
տպագիր |
59 |
2014 |
|
հայ. |
Ճաշոց՞ |
Ժ-ԺԱ. |
4 |
մգղթ |
երկսիւն |
ուղղգծ երկթգր |
60 |
2017 |
|
հայ. |
Ճաշոց |
Թ-Ժ. |
4 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգծ երկթգր |
61 |
2019 |
|
հայ. |
Աւետարան ըստ Մարկոսի, Ղուկասու |
Ժ-ԺԱ. |
3 |
մգղթ |
երկսիւն |
ուղղգծ եւ բլրգծ երկթգր |
62 |
2022 |
|
հայ. |
Վասն քահանայութեան, Անունք ԺԲ վարդապետաց |
ԺԷ. |
2 |
թուղթ |
երկսիւն |
նորտրգիր |
63 |
2025 |
|
հայ. |
Աւետարան ըստ Ղուկասու |
Ժ. |
4 |
մգղթ |
միասիւն |
ուղղգծ երկթգր |
64 |
2027 |
1092 |
հայ. |
Աւետարան Յովհաննու |
Ժ. |
4 |
մգղթ |
միասիւն |
ուղղգծ երկթգր |
65 |
2030 |
1116 |
հայ. |
Եփրեմ Խորին Ասորւոյ Ճառ ի ծնունդն
Քրիստոսի |
ԺԷ. |
7 |
թուղթ |
միասիւն |
բոլորգիր |
66 |
2038 |
1151 |
հայ. |
Աւետարան |
ԺԱ. |
4 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգծ երկթգր |
67 |
2039 |
1155 |
հայ. |
Աւետարան Յովհաննու, ԺԹ. 24-35, ԻԱ.
2-25 |
Ժ. |
3 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգծ երկթգր |
68 |
2041 |
1199 |
հայ. |
Աւետարան Մատթէոսի, ԺԵ.35-ԺԹ.1 |
Ժ. |
4 |
մգղթ |
երկսիւն |
ուղղգծ երկթգր |
69 |
2042 |
1211 |
հայ. |
Աւետարան Մատթէոսի, Գ. 7-Դ.20. |
ԺԱ. |
4 |
մգղթ |
երկսիւն |
ուղղգծ երկթգր |
70 |
2056 |
1269 |
հայ. |
Աւետարան Մատթէոսի, ԺԳ. 21-33, ԺԵ.
30-ԺԶ. 9 |
Ժ. |
4 |
մգղթ |
երկսիւն |
ուղղգծ երկթգր |
71 |
2059 |
1277 |
հայ. |
Մաշտոց, [Կանոն] եկեղեցիաւրհնէք[ի] |
ԺԱ. |
4 |
թուղթ |
երկսիւն |
ուղղգծ երկթգր |
Հմր ը/կ |
Հմր ձեռագրի |
Էջ ցուցակի |
Լեզու |
Բովանդակութիւն |
Ժամանակ |
Թերթ |
Նիւթ |
Գրութ. |
Գիր |
72 |
2062 |
1285 |
հայ. |
Բ. թուղթ Պաւղոսի առ Կորընթացիս,
Ը. 6-14 |
Ժ. |
2 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգծ երկթգր |
73 |
2063 |
1290 |
հայ. |
Աւետարան Ղուկասու, ԺԶ. 23-ԺԷ.
6, Ի. 24-45 |
Ժ. |
2 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգծ երկթգր |
74 |
2065 |
1303 |
հայ |
Ճառընտիր |
Ժ-ԺԱ. |
3 |
մգղթ |
միասիւն, երկսիւն |
ուղղգծ երկթգր |
75 |
2066 |
1313 |
հայ. |
Աւետարան Մատթէոսի, Ա. 1-8, Դ.
11-23 |
ԺԱ. |
4 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգծ երկթգր |
76 |
2067 |
1318 |
հայ. |
Յայսմաւուրք |
ԺԳ. |
4 |
թուղթ |
երկսիւն |
բոլորգիր |
77 |
2068 |
1325 |
հայ. |
Աւետարան Ղուկասու, ԺԶ. 9-24 |
Ժ-ԺԱ. |
2 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգծ երկթգր |
78 |
2069 |
1329 |
հայ. |
Սաղմոսարան, հնատիպ |
ԺԷ. |
4 |
թուղթ |
երկսիւն, միասիւն |
տպագիր |
79 |
2072 |
1341 |
հայ. |
Աւետարան Յովհաննու, Զ. 49-67, Զ.
67-Է. 15 |
ԺԱ. |
4 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգծ երկթգր |
80 |
2073 |
1344 |
հայ. |
Աւետարան Ղուկասու, ԺԱ.49-ԺԲ.5 |
Ժ-ԺԱ. |
1 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգծ երկթգր |
81 |
2074 |
1349 |
հայ. |
Քահանայաթաղ |
ԺԱ. |
4 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգծ երկթգր |
82 |
2076 |
1359 |
վրաց |
Ներբող մեկնողակա՞ն) առ Յիսուս |
ԺԵ. |
2 |
մգղթ |
միասիւն |
բոլորգիր նուսխուրի) |
83 |
2077 |
1363 |
հայ. |
Աւետարան |
Ժ. |
2 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգծ երկթգր |
84 |
2078 |
1371 |
հայ. |
Աւետարան Մարկոսի, ԺԵ.13-23 |
Ժ. |
2 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգծ երկթգր |
85 |
2087 |
1443 |
հայ. |
Եւթաղեայ Յառաջաբան ի Թուղթս Պօղոսի |
Թ. |
4 |
մգղթ |
երկսիւն |
ուղղգծ երկթգր |
86 |
2088 |
1447 |
լատ. |
Օրէնսդրական բնագրի առարկայական-այբբենական
ցանկ հնատիպ) |
ԺԷ. |
4 |
թուղթ |
միասիւն |
գոթական եւ փոքրատառ` մինուսկուլ |
87 |
2089 |
1451 |
հայ. |
Առ Տիմոթէոս Բ. թուղթ, Դ.4-5,
7-10, 13-4 |
Ժ. |
2 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգծ երկթգր |
88 |
2090 |
1454 |
հայ. |
Աւետարան |
Ժ. |
4 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգծ երկթգր |
89 |
2091 |
1458 |
հայ. |
Աւետարան Մատթէոսի, Թ. 8-20, Թ.
21-Ժ.13, Ժ.13-25 |
ԺԱ. |
4 |
մգղթ |
երկսիւն |
ուղղգծ երկթգր |
90 |
2092 |
1461 |
հայ. |
Աւետարան Յովհաննու, Դ. 45-6,
51-2-Ե. 1-3, 5-6 |
Թ. |
2 |
մգղթ |
միասիւն |
բլրգծ երկթգր |
91 |
2096 |
1481 |
հայ. |
Աւետարան |
Թ. |
4 |
մգղթ |
երկսիւն |
բլրգծ երկթգր |