2023 թվականի դեկտեմբերի 22-ին՝ ժամը 11։00-ին, Մատենադարանի տեսասրահում տեղի կունենա տնօրինության հայտարարած բաց դասախոսությունների և աշխատաժողովների շարքի առաջին՝ «Հայերը միջկրոնական և միջդավանաբանական խոսույթներում․ 16-18-րդ դարեր» թեմայով աշխատաժողովը, որի շրջանակում կներկայացվեն զեկուցումներ, կլինեն կլոր-սեղան քննարկումներ: Տե՛ս աշխատաժողովի ծրագիրը։
Մատենադարանին ընծայաբերված Ձեռագիրը գրվել է Վասպուրականի Առբերդի Սուրբ Աստվածածին վանքում, որը գտնվում է Նարեկավանքից ոչ հեռու, և բացառիկ է այն հանգամանքով, որ Առբերդի հռչակավոր վանքից պահպանված եզակի ձեռագիր է ու հարուստ է նաև նկարզարդումներով՝ ավետարանիչների պատկերներ, կիսախորաններ, լուսանցազարդեր: Ավետարանը Վասպուրականի մանրանկարչական դպրոցի արժեքավոր նմուշ է: Այժմ ավերակ այս վանքում գրված ու ծաղկված մատյանը միակ վկան
ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի գլխավորությամբ Կառավարությունը Մատենադարանին է ընծայել 15-րդ դարի մեծարժեք Ավետարան։ Ձեռագիրը Մատենադարանին է հանձնել ՀՀ ԿԳՄՍ նախարար, Մատենադարանի հոգաբարձուների խորհրդի նախագահ Ժաննա Անդրեասյանը։ Մաշտոցյան Մատենադարանի հավաքածուն համալրվել է Ստեփանոս (Իզիտ) կրոնավորի ընդօրինակած ևս մեկ Ավետարանով: Ձեռագիրը գրվել է 1405 թ. Նարեկավանքին մերձակա Առբերդի Սուրբ Աստվածածին վանքում։ Մատյանը վանքից պահպանված մեզ հայտնի միակ
Ձեռագրի գրչության ստույգ տեղն ու ժամանակը հայտնի չեն։ Ըստ հնագրական տվյալների՝ Ավետարանը ենթադրաբար թվագրվում է 7-րդ դարով։ Ձեռագիր մատյանը 16-րդ դարից սկսած պահվել է Գարդման գավառի Մեծ Բանանց գյուղում, որտեղ այն կոչել են «Ծեր» կամ «Պահապան» Ավետարան։ Գանձակի թեմի առաջնորդ Վահան եպիսկոպոս Տերյանը 1975 թ. հունվարին ձեռագիրը նվիրել է Ամենայն Հայոց կաթողիկոս Վազգեն Ա-ին՝ հետևյալ
Ողջույնի խոսքով հանդես եկան Մատենադարանի տնօրենի տեղակալ Վահե Թորոսյանը, Վենետիկում Մխիթարյան միաբանության անդամ Հայր Վահան ծ. վրդ. Օհանյանը, հայագետ, աստվածաբանական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր Աբրահամ Տերյանը, Մատենադարանի թարգմանական մատենագրության բաժնի վարիչ, բ.գ.դ. Գոհար Մուրադյանը և Հրատարակչության ղեկավար, բ.գ.թ. Հայկ Համբարձումյանը։ Վենետիկից տեսաուղերձով ներկաներին ողջունեցին միաբանության անդամներ Հայր Սերոբ վարդապետ Չամուրլյանը և Հայր Գևորգ աբեղա Սարգսյանը, որը
Միջոցառումը մեկնարկեց Արամ Սուքիասյանի՝ «Մարդ֊ակնթարթ» տեսաֆիլմի ցուցադրությամբ: Երեկոյի ընթացքում ելույթներ ունեցան Մատենադարանի տնօրեն Արա Խզմալյանը, Հրաչյա Թամրազյանի մտերիմ ընկերները` գրող, թարգմանիչ Հակոբ Մովսեսը, Մատենադարանի տնօրենի խորհրդական Գուրգեն Գասպարյանը, ինչպես նաև գրականագետ Արքմենիկ Նիկողոսյանը։ Երեկոն եզրափակել է Երևանի պետական կամերային երգչախումբը:
Ներկաներին ողջունել է Մատենադարանի տնօրեն Արա Խզմալյանը՝ ընդգծելով անսպառելի Նարեկացու ժառանգության շուրջ գիտական քննարկումների կարևորությունը և դրանում Հրաչյա Թամրազյանի մեծ վաստակը: Ընթերցումներին մասնակցելու նպատակով ԱՄՆ-ից ժամանել է հայագետ, բանասեր, աստվածաբանական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր Աբրահամ Տերյանը, ով անգլերեն թարգմանել է Գրիգոր Նարեկացու «Մատեան ողբերգութեան» երկը: Երախտագիտություն հայտնելով հեղինակին հայ միջնադարյան մատենագիտության ուսումնասիրության ու միջազգայնացման համար՝ Արա
Մատենադարանի տնօրեն Արա Խզմալյանը նախ շնորհավորեց Արա Արազին նոր պաշտոնի կապակցությամբ և ներկայացրեց Մատենադարանի առաջնահերթ ծրագրերը։ Հանդիպման ընթացքում կողմերը կարևորեցին երկու հաստատությունների միջև համագործակցության ընդլայնումն ու համատեղ ծրագրերի մշակումը, հրատարակությունների պատրաստումը օտար լեզուներով և դրանց հասանելիության ապահովումը։
Գիտական շրջանակներում մեծ մասամբ դեռևս անհայտ լուսանկարների հրատարակումը նոր խթան կհանդիսանա հետագա ուսումնասիրությունների և միջմշակութային նոր հարաբերությունների համար։ Սույն աշխատությունը մասնագիտական օժանդակ նյութ կարող է դառնալ պատմաբանների, հնագետների, աստվածաբանների, արվեստաբանների, ազգագրագետների, հայագետների, մարդաբանների, հայկական գաղթօջախները և հայոց ցեղասպանությունը ուսումնասիրողների, և, ի վերջո, հայ լուսանկարիչների գործունեությունը հետազոտող մասնագետների համար։ Պատկերագրքի խմբագիրներն են` Արմինե Գրիգորյանը (հայերեն շարադրանք)
Հայոց պատմության մեջ բազում վկայություններ կան փրկության ուղի անցած Ավետարանների ու ձեռագիր մատյանների մասին, որոնցից է Շուրիշկանի հրաշագործ Ավետարանը։ Ավանդազրույցը պատմում է, որ Շուրիշկանի Ավետարանը, որ հայտնի է նաև «Պապ», «Կարմիր», «Սուրբ Բարսեղ Կեսարացի» անուններով, գրվել է 1498թ․ Վանի Քաջբերունի գավառի Ասպիսնակ գյուղում։ Պատվիրատուն՝ Թուրուանդ իշխանն է, գրիչը՝ Բարսեղ քահանան։ Հայերի 1603-1604թթ. բռնագաղթի ժամանակ Ավետարանը
