Մատենադարանի ցուցադրական համալիրը, որը գտնվում է հիմնական կոթողային շենքում, նախկին 1 ցուցասրահի փոխարեն այժմ բաղկացած է 12 ցուցասրահներից, որտեղ ներկայացվում են հարյուրավոր ցուցանմուշներ՝ նախատեսված մշտական, ժամանակավոր և բացառիկ ցուցադրությունների համար։ Մատենադարանի շուրջ 20.000 ձեռագրային շտեմարանից ցուցադրվում են ամբողջական ձեռագրեր, ձեռագրերի պատառիկներ, վավերագրեր, հնատիպ գրքեր, թանկարժեք կազմերի նմուշներ, առանձին մանրանկարներ և այլն:
Ցուցասրահը բացվել է 1957 թ., միայն մեկ սրահում, երբ Մատենադարանի հիմնական շենքը շահագործման է հանձնվել: Հետագայում ավելացել է ևս մեկը, մինչ նոր մասնաշենքի կառուցվելը (2011 թ.), ուր տեղափոխվել են գիտական բաժինները, իսկ կոթողային շենքը այժմ հիմնականում հատկացված է ցուցասրահներին, միաժամանակ պահպանվել են աշխատասենյակներ, լաբորատորիաներ և մեկ տեսասրահ, ստրատեգիական պահոցները։
Կենտրոնական սրահի ցուցադրությունն ընդհանուր գաղափար է տալիս դարերի ընթացքում հայոց միջնադարյան գիտության, գրականության և արվեստների զարգացման մասին: Այն ներկայացնում է հայոց մշակույթը՝ սկսած Մեսրոպ Մաշտոցի կողմից հայկական գրերի գյուտից (405 թ.) մինչև XVIII դար: Ներկայացված են հին հայերեն թարգմանություններ, միջնադարյան գիտության և արվեստի բոլոր բնագավառներին (պատմագրություն, փիլիսոփայություն, ճշգրիտ գիտություններ, տիեզերագիտություն, բժշկություն, գրականություն և այլն) վերաբերող աշխատություններ, նվիրատվություններ, ինչպես նաև միջնադարյան հայկական մանրանկարչության և կազմերի ընտիր նմուշներ:
Միջնադարյան բժշկության սրահը կզարմացնի այցելուներին ձեռագիր բժշկարաններով, որոնք ունեն ոչ միայն պատմական ու տեսական, այլև արդիական ու կիրառական նշանակություն: Մատենադարանի միջնադարյան հայկական բժշկագիտության լաբորատորիայում՝ միայն հայկական լեռնաշխարհում աճող անուշաբույր ու հազվագյուտ բույսերից ու որդան կարմրից պատրաստվում են առողջարար և կազդուրիչ «արքայական» բալասաններն ու ծաղկաթեյերը, «ազնվազարմ տիկնանց» համար նախատեսված մաշկը թարմացնող ու երիտասարդացնող յուղերը: Միջնադարյան դեղատոմսերով պատրաստված եզակի հուշանվերները վաճառվում են միայն Մատենադարանում, և մեր այցելուներն իրենց հետ կարող են տանել օգտակարի հետ նաև հիշարժանը: Ներկայացված են նաև այն նյութերը, որոնցից պատրաստվել են ներկերը և Սրբալույս Մյուռոնի բաղադրությունը:
Քարտեզների սրահում կարելի է տեսնել միջնադարյան հայերեն, լատիներեն, հունարեն, արաբերեն և այլ ձեռագրերից արտատպված քարտեզներ, որոնք պատկերացում են տալիս հին աշխարհի և միջնադարի աշխարհագրական գիտելիքների մասին:
Հնատիպ գրքերի սրահում ներկայացված է նաև հայերեն լեզվով տպագրված առաջին քարտեզը (Ամստերդամ, 1695 թ.):
Արխիվային փաստաթղթերի սրահում կարելի է ծանոթանալ Մատենադարանի արխիվային ձեռագիր փաստաթղթերի (XIV-XIX դդ.) հավաքածուներին: Մատենադարանի արխիվային փաստաթղթերի հավաքածուի հիմքը կազմել է Էջմիածնի Կաթողիկոսական Դիվանը. այն հետագայում հարստացել է բազմաթիվ նվիրատվությունների շնորհիվ: Այժմ վավերագրերի թիվը հասնում է շուրջ 300.000 միավորի: Այդ սրահում կարելի է ծանոթանալ XIV-XVIII դարերի հայերեն և այլալեզու վավերագրերին՝ պարսից շահերի, օսմանական սուլթանների, ռուսաց ցարերի, Նապոլեոն Բոնապարտի հրամանագրերին, հայոց կաթողիկոսների և եկեղեցական ականավոր գործիչների կողմից ստորագրված կոնդակներին և հայ մեծանուն մշակութային գործիչների և գրողների ինքնագիր նամակներին, հայոց ցեղասպանությունը լուսաբանող լուսանկարներին և փաստաթղթերին:
Հնատիպ գրքերի երկու սրահներում ներկայացված են XVI-XVIII դարերի հայերեն և այլալեզու արժեքավոր և հազվագյուտ գրքեր՝ տպագրված ամենատարբեր երկրներում և քաղաքներում (Վենետիկ, Ամստերդամ, Կոստանդնուպոլիս, Նոր-Ջուղա, Փարիզ, Մարսել, Լվով, Մադրաս, Հռոմ, Մոսկվա, Աստրախան, Պետերբուրգ և այլուր): Առաջին հայերեն գրքերը տպագրվել են Վենետիկում 1512-1513 թթ. Հակոբ Մեղապարտի կողմից:
Մատենադարանի վիրտուալ սրահում կարելի է ֆիլմեր դիտել հայոց գրերի գյուտի, միջնադարյան հայ գրիչների կատարած հայրենանվեր աշխատանքի, միջնադարյան հայ պատմիչների ու գիտնականների գրած աշխատությունների մասին, տեսնել հայկական հուշարձանների պատկերները, Հայաստանի բնապատկերները, ինչպես նաև արտասահմանյան հեռուստաալիքների` Մատենադարանին նվիրված հեռուստատեսային հաղորդումները:
Թանգարանը բաց է՝
երեքշաբթի-շաբաթ 10:00 — 17:50
Հեռ.՝ (010) 56-25-78
Ազատ օրեր՝
կիրակի, երկուշաբթի և տոներ
Տոմսարկղը բաց է՝
երեքշաբթի-շաբաթ 10:00 — 16:50
Հեռ.՝ (010) 51-30-14
Թանգարանի ղեկավար՝ արվ.գ.թ. Իվեթ Թաջարյան (010) 51-30-45
