ՄԵԿՆՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

Մատենադարանի գրավոր հարուստ ժառանգության ինքնատիպ միավորներ են մեկնությունները։ Դրանք համարվում են եկեղեցական մատենագրության առանձին ճյուղ։ Հայ մատենագրության մեջ պահպանված մեկնությունները հիմնականում վերաբերում են Աստվածաշնչի առանձին գրքերին։ Օտար մասնագետների կարծիքով՝ արևելաքրիստոնեական գրականության մեջ մեկնաբանական գրականությամբ ամենահարուստը հայ գրականությունն է։ Պատահական չէ, որ մեկնողական երկերի թարգմանության գործը սկսվել է Սուրբ Գրքի հայերեն թարգմանության հետ միաժամանակ։ Ըստ Կորյունի՝

Կիսվել

ՁԵՌԱԳԻՐ ԲԺՇԿԱՐԱՆՆԵՐ

Մատենադարանում պահվող ձեռագրերի ինքնատիպ օրինակներ են բժշկարանները, որոնք բժշկական խորհուրդներ, տեղեկություններ պարունակող գրքեր են։ Միջնադարյան հայ բժշկագիտության տարբեր ժամանակափուլերի բժշկական ձեռագիր մատյանները հիմնականում ամբողջացել են հայտնի բժշկապետերի՝ Մխիթար Հերացու, Գրիգորիսի, Ահարոն Եդեսիացու տոհմի, Ամիրդովլաթ Ամասիացու, Ասար և Բունիաթ Սեբաստացիների, Աստվածատուր սարկավագ գրիչի աշխատություններում։ Հայկական դասական բժշկության հիմնադիր, 12-րդ դարի մեծանուն գիտնական, «Ջերմանց Մխիթարություն» աշխատության հեղինակ՝բժշկապետ

Կիսվել

ՁԵՌԱԳՐԱԿԱՆ ՄԻԱՎՈՐՆԵՐԻ ՇԱՐՔՈՒՄ ԻՐԵՆՑ ԻՆՔՆԱՏԻՊ ՏԵՂՆ ՈՒՆԵՆ ՀԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆՆԵՐԸ

Դրանք սկզբնաղբյուրներ են հայոց գրչաշխարհի, նրա անխոնջ մշակների, ձեռագրերի կերտման օջախների ու աշխատանքի մասին։ Գրավոր այս հուշարձանները ոչ միայն մատյանների ստեղծմանը, գնմանը կամ նորոգմանն առնչվող մանրամասների հիմնական տեղեկատուն են, այլ նաև շատ հաճախ ժամանակի հասարակական, քաղաքական անցուդարձի, կենցաղի, ժողովրդական նիստ ու կացի մասին վկայող եզակի աղբյուրներ։ Հիշատակարանը ձեռագրի ծննդյան վկայականն է, նրա ստեղծմանն առնչվող հանգամանքների

Կիսվել

ՄԱՏԵՆԱԴԱՐԱՆԻ ԹԻՎ 4670 ՏՈՆԱԿԱՆ-ՃԱՌԸՆՏԻՐԸ

Հայտնի է, որ ամենամեծ ձեռագիրը Մատենադարանում մագաղաթյա «Մշո Ճառընտիրն» է, իսկ Տոնական-Ճառընտիրը համարվում է ամենամեծ թղթե ձեռագրերից մեկը։ Այն բաղկացած է 815 թերթից: Ձեռագիրը գրվել է 1401 թ. Ոստան քաղաքում (Վասպուրական)։ Գրիչն է ժամանակի բեղուն գրիչ, ծաղկող Ծերունը, ստացողը՝ Ստեփանոս կրոնավորը, կազմողը՝ Սարգիս քահանան: Ձեռագիրը բովանդակում է Եկեղեցու հայրերի (Հովհան Ոսկեբերան, Եպիփան Կիպրացի, Եփրեմ Ասորի,

Կիսվել

ԿԻՆ ԳՐԻՉՆԵՐ

Կանանց և տղամարդկանց իրավահավասարության մասին հիշատակումներ կան դեռևս աշխարհիկ կյանքի կանոնական թղթերում։ Հայտնի է Վաչագան Բարեպաշտ թագավորի կանոնագիրքը (5-րդ դ․), որտեղ առանձնահատուկ անդրադարձ էր արվում կնոջ իրավունքներին։ Ուստի, բնավ էլ պատահական չէ, որ Հայոց մատենագրության մեջ հիշատակվում են նաև կին գրիչների անուններ։ Հայտնի առաջին կին ստեղծագործողը Սահակադուխտն էր 7-րդ դարում: Նա դուստրն էր Դվինի ավագ

Կիսվել

«ՄԱՇՏՈՑ» ԾԻՍԱՄԱՏՅԱՆ

«Մաշտոցը» Հայ եկեղեցու կարևորագույն ծիսամատյաններից է, որը բովանդակում է ծիսական արարողությունների կանոնները: Այն կազմավորվել է 5-րդ դարում Սահակ Պարթև կաթողիկոսի հրամանով ու նախաձեռնությամբ և ի սկզբանե կոչվել է «Օրհնությունաբեր Ցուցակ»: Համաձայն պատմիչ Կիրակոս Գանձակեցու՝ 9-րդ դարում Մաշտոց Եղիվարդեցի կաթողիկոսը, խմբագրելով «Օրհնությունաբեր Ցուցակ»-ը, կազմում է Մաշտոց ծիսարանը: Այս ծիսամատյանում տեղ են գտել մարդկային կյանքի հանգուցակետերին վերաբերող

Կիսվել

«ՀԱՅՍՄԱՎՈՒՐՔ» ԾԻՍԱՄԱՏՅԱՆ

Ձեռագրական արվեստում ինքնատիպությամբ առանձնանում է նաև «Հայսմավուրքը», որն ունի ծիսական նշանակություն և պատմում է սրբերի վարքի ու վկայաբանությունների մասին։ Ձեռագրի կազմավորմանը նպաստել է Հունաց Հայսմավուրքի հայերեն թարգմանությունը (991թ․) Հովսեփ Կոստանդնուպոլսեցու կողմից։ Այս թարգմանության հիման վրա էլ կազմվել են Հայկական Հայսմավուրքների հետագա 4 խմբագրությունները։ Ըստ առկա ձեռագրական ժողովածուների պատկերի, դրանք բաժանվում են պատմական անձնավորությունների անունների հետ

Կիսվել

ՃԱՇՈՑ ԾԻՍԱՄԱՏՅԱՆՆԵՐ

Հայերեն ձեռագրական ժառանգության մեջ իրենց ուրույն տեղն ունեն Ճաշոց ծիսամատյանները, որոնք հայտնի են նաև Տոնամակ, Տոնանամակ, Տարեգիրք անուններով: Ճաշոցը բովանդակում է ընթերցումներ Աստվածաշնչից (Հին և Նոր Կտակարաններ), ինչպես նաև տերունական տոներին նվիրված ճառեր և սրբերի վարքեր, որոնք ամեն օրվա կարգով ընթերցում են Եկեղեցում աստվածպաշտության ժամանակ: Քանի որ այս ծիսամատյանը հիմնականում կարդացվում է Ճաշու ժամերգության ընթացքում,

Կիսվել

ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՁԵՌԱԳՐԱԿԱՆ ԱՐՎԵՍՏԻ ՀԱՐՈՒՍՏ ՏԵՍԱԿՆԵՐԻ ԲԱՑԱՏՐԱԿԱՆ ՇԱՐՔԸ ՍԿՍՈՒՄ ԵՆՔ ԺԱՊԱՎԵՆԱՁԵՎ ՀՄԱՅԻԼՆԵՐԻՑ

Հմայիլն աղոթքների, աղերսների, մաղթանքների ժողովածու է, որն ունի պահպանիչ-բուժիչ նշանակություն. այն աղոթած՝ կախարդական աղոթքներով պատրաստված մի առարկա է, որը կրողին պահպանում է այլևայլ փորձանքներից: Հմայիլ անվանումը ծագում է պահլավերեն humav (թարգմանաբար՝ օրհնյալ) բառից։ Հմայիլները պահվել են հատուկ պատյաններում (տարբեր գործվածքներից, կաշվից, փայտից և մետաղյա), որոնք կոչվում էին կշտապանակներ և ճանապարհորդությունների ժամանակ Հմայիլների տերերը այն կրել

Կիսվել

ԱՄԻՐԴՈՎԼԱԹ ԱՄԱՍԻԱՑԻ

15-րդ դարի մեծանուն բնագետ, բժիշկ, մատենագիր, բառարանագիր Ամիրդովլաթ Ամասիացու բոլոր ստեղծագործությունները, բարեբախտաբար, պահպանվել են և, որ հատկանշական է, պահվում են Մաշտոցյան Մատենադարանում։ Ամիրդովլաթ Ամասիացու առաջին ստեղծագործությունը` «Ուսումն բժշկութեան»-ը, (1459թ.) միջնադարյան հայ բժշկության կարևոր ձեռքբերումներից է, որը միակ ինքնագիր օրինակն է և առաջին ամփոփ գործն է տեսական բժշկության։ Իսկ 10 տարի անց՝ 1469թ․, հեղինակը՝ ավելացնելով կլինիկական

Կիսվել